Docentenreader 2004 - Boektoppers

BOEKTOPPERS 2004/2005
BOEKTOPPERS 2004/20
Uitgeverij Malmberg Postbus 409 5201 AK ‘s-Hertogenbosch Telefoon: (073) 6 288 711 E-mail: service.jb@malmberg.nl
BOEKTOPPERS 2004/2005
BOEKTOPPERS 2004/2005
BOEKTOPPERS 2004/2005
KTOPPERS 2004/2005
TOPPERS 2004/2005
BOEKTOPPERS 2004/2005
Docentenreader
BOEKTOPPERS 2004/2005

VOORWOORD
Geachte docent,
Voor u ligt de nieuwe docentenreader van Boektoppers. Een
handig naslagwerk boordevol informatie en verwerkingsopdrachten,
uitstekend geschikt om te gebruiken tijdens uw
lessen Nederlands of CKV.
Alle Boektoppers vanaf pakket VO B vindt u terug in deze reader
en ook het themapakket – bestaande uit een dvd van Najib &
Julia, het boek El weswes en een cd met cabaretfragmenten –
wordt niet overgeslagen. U kunt alle informatie overigens ook
op internet terugvinden, www.boektoppers.nl.
Als u opmerkingen of suggesties heeft met betrekking tot de
reader, dan horen wij dat graag (via www.boektoppers.nl of
telefoon 073 6 288 711). Ook uw mening over de inhoud en
samenstelling van de Boektopper-pakketten is van harte welkom.
U kunt ervan op aan dat alle reacties die we ontvangen,
worden meegenomen in het nieuwe productieproces.
We wensen u een succesvol nieuw schooljaar toe, met veel
leesplezier!
Redactie Boektoppers,
Uitgeverij Malmberg
2 boektoppers docentenreader 2004
NIEUW IN DE BOEKTOPPERS:
H ET THEMAPAKKET
Het VO C-pakket is dit jaar nieuw in de Boektoppers-serie,
maar daarnaast hebben we nóg wat nieuws: het themapakket.
Dit jaar staat de multiculturele samenleving centraal.
Het pakket bevat een dvd van de populaire tv-serie
Najib & Julia, het boek El weswes van Najoua Bijjir en een cd
met cabaretfragmenten van o.a. Hans Teeuwen, Javier
Guzman en Nilgün Yerli. Alle onderdelen lenen zich perfect
voor individueel én klassikaal gebruik.
Meer informatie en verwerkingsopdrachten vindt u op
pagina 3, 4 en 5.
INHOUD
THEMAPAKKET
El weswes, Najoua Bijjir 3
Najib & Julia 4
Cabaretcd 5
VO B
IJzige poppen, Theo Hoogstraaten 6
Bruin zonder zon, Diane Broeckhoven 9
Sisa,Joyce Pool 11
Obsessie, Joost Heyink 13
Gaten,Louis Sachar 15
VO C
Minnares van de duivel, Naima el Bezaz 17
Eilandgasten,Vonne van der Meer 19
Zoeken naar Eileen W.,Leon de Winter 21
Tralievader,Carl Friedman 23
Het feest der liefde,Ronald Giphart 25
VO D
Oesters,Rascha Peper 27
Spijkerschrift,Kader Abdolah 29
Zwellend fruit,Peter Verhelst 31
Verborgen gebreken,Renate Dorrestein 33
Het grote verlangen, Marcel Möring 35
H ET BOEK IN HET KORT
Toeria wil zich laten uithuwelijken, maar haar toekomstige echtgenoot
moet wel rijk zijn. Kenza woont alleen met haar moeder en is heimelijk
verliefd op de arrogante Nabil. Chadija besluit op een dag om uit praktische
overwegingen een hoofddoek te gaan dragen.
Eigenlijk zijn de Marokkaanse vriendinnen heel verschillend, maar ze
hebben in elk geval ook één ding gemeen: ze schipperen alledrie tussen
hun oorspronkelijke moslimcultuur en de Nederlandse maatschappij.
En dat valt niet altijd mee!
El weswes Najoua Bijjir
MEER INFORMATIE OVER HET BOEK
Nog meer informatie staat achter in dit boek.
Genre, thema
El weswes gaat over drie gewone Marokkaanse meisjes – en
een jongen – die in deze tijd in Nederland wonen. Ze staan
symbool voor hun generatie die zoekt naar een eigen identiteit.
De drie meisjes zijn vriendinnen, maar ze zijn onderling heel
verschillend; ze zijn herkenbaar vanwege hun algemene verlangens
en onhebbelijkheden.
Het boek vertoont overeenkomst met bijvoorbeeld Het dagboek
van Bridget Jones en Sex & the city,waarin vriendinnen eveneens
openhartig met elkaar praten over liefde, persoonlijke verlangens
en de waarde van mannen.
Tijd, plaats
Het verhaal speelt zich af in Rotterdam in deze tijd. Er wonen
veel Turken en Marokkanen die in de jaren zeventig zijn gekomen
om er te werken en geld te verdienen. In de jaren daarna
kwamen de andere gezinsleden over. Veel tieners en twintigers
van nu zijn hier geboren. Ze beheersen de Nederlandse taal en
voelen zich thuis. Vaak botsen de traditionele groepsculturen
van de eerste gastarbeiders met de vrijere westerse cultuur.
Sommige jongeren voelen zich klem gezet tussen twee werelden,
andere zien het als een uitdaging en mixen beide culturen
tot iets nieuws.
Verhouding fictie/werkelijkheid
Najoua Bijjir heeft voor dit boek gebruik gemaakt van haar
eigen ervaringen en die van jongeren die ze heeft ontmoet. Ze
kent de Marokkaanse cultuur en de worsteling van jongeren. Ze
kan ook met enige afstand naar de gebeurtenissen kijken en
die met humor beschrijven. Sommige gebeurtenissen kunnen
echt gebeurd zijn, maar toch is het boek grotendeels verzonnen.
Het taalgebruik is realistisch, met hier en daar een
Marokkaans woord dat achter in het boek wordt verklaard.
KRITIEKEN
“Najoua Bijjir schetst een genadeloos portret van het
Nederlands-Marokkaanse milieu. En ze vergoelijkt nergens, ze
doet niet haar best begrip te kweken. El weswes,kortom, gáát
ergens over. En het is ook nog eens aardig, en met vaart
geschreven.” (Trouw)
“De cultuur van de ouders, de dromen van de meisjes en ook
het beeld dat Nederland van de Marokkanen heeft, daar gaat El
weswes over.” (Elle)
“Een indringend boek… uiteindelijk zijn de personages zo
indringend aan je voorgesteld dat je ze misschien wel nooit
meer vergeet.” (de Volkskrant)
Andere boeken van deze auteur
Najoua Bijjir schreef ook:
Fantasma: een Gnawa-euforie [jeugdroman]
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
Meer verwerkingsopdrachten staan op internet,
www.boektoppers.nl
●1 Bespreek voorbeelden van gedachten, gevoelens of handelingen
uit het boek, die volgens jou typisch zijn voor
de Marokkaanse cultuur. Maak onderscheid tussen positieve
en negatieve eigenschappen.
●2 Dikwijls reageren de meisjes precies hetzelfde als andere
leeftijdgenoten en heeft hun handelswijze niets met
hun culturele achtergrond te maken. Kun je daarvan
voorbeelden geven?
●3 Beschrijf de moeders van de meisjes. Wat kom je over
hen te weten? Kun je goede en minder goede eigenschappen
onderscheiden?
kijk ook op: www.boektoppers.nl 3

DE SERIE IN HET KORT
De Marokkaanse pizzakoerier (Hanin Msellek) en het Nederlandse
hockeymeisje (Tara Elders) zijn stapelverliefd op elkaar. De verschillen in
cultuur en milieu zorgen echter voor heel wat problemen binnen beide
families…
Najib & Julia is geregisseerd door Theo van Gogh.
MEER INFORMATIE OVER DE SERIE
Nog meer informatie staat op internet, www.boektoppers.nl
Het verhaal
Najib & Julia gaat over een Marokkaanse pizzakoerier en een
Haags hockeymeisje. Het is een moderne versie van het Romeo
& Julia-verhaal: twee mensen die verliefd op elkaar worden,
maar door hun afkomst elkaar niet mogen zien. Het verschil
tussen het Haagse milieu en de Marokkaanse cultuur staat een
normale liefdesverhouding in de weg en daardoor komen ze
voor een moeilijke keuze te staan: kiezen ze voor elkaar of voor
hun familie?
De serie gaat over liefde en trouw in verschillende culturen en
over de kloof tussen twee werelden. Daarnaast gaat het over
wantrouwen en egoïsme. Bij Shakespeares Romeo & Julia is het
einde dramatisch. Ook nu loopt het niet goed af.
Thema
Het thema is de onmogelijke liefde tussen twee jonge mensen.
Regisseur Theo van Gogh: “Het kenmerk van onmogelijke liefdes
is dat ze tegen de klippen op toch tot stand komen en dat
ze door de vijandigheid van naaste familie en bekenden met
nog grotere intensiteit worden beleefd.” Het thema is eerder
uitgewerkt door de Engelse schrijver William Shakespeare in
zijn Romeo & Julia, maar kwam zelfs al in de derde eeuw voor
Christus in verhalen voor. Ook ligt dit idee aan de basis van de
musical West Side Story.
Najib & Julia gaat ook over de kloof tussen de Nederlandse en
Marokkaanse cultuur. De makers hebben geen partij gekozen:
kortzichtigheid en vooroordelen komen bij Nederlanders én
Marokkanen voor. De makers laten zien dat het beschermen
van eigen zekerheden en belangen leidt tot onverdraagzaamheid
en haat en dat op een gegeven moment overal brokstukken
liggen. Maar ware liefde laat zich niet aan banden leggen.
4 boektoppers docentenreader 2004
Najib & Julia
Plaats
De meeste gebeurtenissen vinden plaats in Den Haag; deze
stad staat symbool voor keurige Nederlandse families.
Sommige scènes spelen zich af in het nabij gelegen
Scheveningen en aan het strand.
Leessuggesties:
Boeken met hetzelfde thema zijn o.a.:
Robert Anker - Hajar en Daan
Fouad Laroui - Judith en Jamal
Abdelkader Benali - De langverwachte
Hafid Bouazza - Momo
Abdelkader Abdolah - De reis van de lege flessen
(Nederland/Iran)
Calixthe Beyala - Mama heeft een minnaar
(Frankrijk/Kameroen)
Mei Ing - Naakt Chinees eten (Amerika/China)
VOOR IN DE LES:VERWERKINGSOPDRACHTEN
Meer verwerkingsopdrachten staan op internet,
www.boektoppers.nl
●1 Beschrijf de hoofdpersonen. Noteer goede en minder
eigenschappen van de twee geliefden. Geef aan welke
handelingen cultuurgebonden zijn en welke niet. Maak
duidelijk of Najib en Julia volgens jou bij elkaar passen
of niet en wat ze eventueel anders hadden moeten
doen. Geef met behulp van voorbeelden aan welke
onaangename eigenschappen je bij de volwassenen herkent.
●2 Speel met een groepje leerlingen enkele scènes uit de
film na. Ga eerst via de website van Justus van Oel of via
een scriptboek op zoek naar dialogen uit het scenario.
Beschrijf de gevoelens die bij de scène horen en maak
een rolverdeling. Ga met elkaar oefenen en geef elkaar
aanwijzingen. Toon de fragmenten vervolgens aan anderen
in de klas en bespreek ze samen.
Somaliër op een fiets - De Berini’s
●1 Beschrijf waarom Somaliër op een
fiets tragisch is. Vind je de muziek
passen bij deze tekst?
Het cabaretduo De Berini’s uit
Rotterdam heeft meer nummers
over discriminatie en culturele
diversiteit gemaakt. Beluister
en/of bekijk theaterprogramma’s
van het tweetal en bespreek deze
aspecten. Denk bijvoorbeeld aan
Noorderstil, De straat of
Almondestraat 53a.Vind je dat het
duo hiermee meer begrip voor
andere culturen kweekt?
Taxi - Hans Teeuwen
●2 Vind je dat Hans Teeuwen de
racistische taxichauffeur belachelijk
maakt? Waarom denk je dat
mensen om deze voordracht moeten
lachen? Probeer deze scène
zelf te brengen. Kun je een soortgelijke
dialoog tussen jezelf en
een racist bedenken, waarbij je de
kortzichtige uitspraken van de
ander stevig aandikt en uitvergroot,
zodat het absurd en grappig
wordt?
●3 Ga op zoek naar andere films over multiculturele verschillen.
Bekijk deze films en maak een bespreking met
behulp van de kijkwijzer voor films. Denk bijvoorbeeld
aan Shouf Shouf Habibi! Kun je de films met elkaar vergelijken?
Beschrijf de mooiste scène uit de film. Maak
duidelijk welke film je het beste vindt en waarom. Ga in
op het beeld dat kijkers van de Marokkaanse en
Nederlandse cultuur krijgen. Klopt dat beeld? Hoe gaan
jongens en meisjes met elkaar om? Vind je dat correct
en acceptabel? Waarom? Een andere mogelijkheid biedt
de Turkse muzikale komedie Neredesin Firuze of
Hababam Sinifi Merhaba.
●4 In de jaren tachtig schreef Jan de Zanger Desnoods met
geweld, een jeugdboek dat nog steeds actueel is en veel
wordt gelezen. Kun je nadat je het boek hebt gelezen
aangeven waarom het nog steeds actueel is?
TIP: Vraag via www.najibenjulia.nl een schoolproject aan, met onder andere een videoband en handleiding.
Uw leerlingen kunnen hiermee voor CKV flink aan de slag.
Cabaretcd
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
Meer verwerkingsopdrachten staan op internet, www.boektoppers.nl
Verhuisd naar Amsterdam - Nilgün Yerli
●3 Bekijk cabaretprogramma’s van de
Turkse Nilgün Yerli of beluister de
cd Simpel leven of lees haar verhalen/columns.
Wat kom je over haar
te weten? Wat vind je van haar
werk en haar persoon? Hoe kijkt
ze tegen haar eigen Turkse cultuur
en de Nederlandse cultuur aan? Is
zij tevreden in Nederland?
Beschrijf het gevoel dat zij in
Verhuisd naar Amsterdam verwoordt.
Wat kom je over
Nederlanders te weten?
kijk ook op: www.boektoppers.nl 5

MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
Nog meer informatie staat achter in het boek.
Genre
IJzige poppen is een crimi. Net als in andere crimi’s wordt er in
het begin een moord gepleegd en kom je als lezer stap voor
stap achter antwoorden op de vraag wie, hoe en waarom. Die
vragen worden alleen niet beantwoord door onderzoek van de
politie, zoals in veel detectives, maar door een groepje vrienden.
Ook de gevoelens van de personages en hun relaties spelen een
belangrijke rol.
Vertelsituatie/structuur
Het verhaal in IJzige poppen wordt verteld vanuit een hij/zijperspectief.
In de proloog ligt het bij de ontvoerster, van wie je
dan de naam nog niet weet: “De vrouw die het meisje gadesloeg,
kon haar spanning en ongeduld nauwelijks bedwingen.
Haar hart bonkte hevig. Het kind zag er werkelijk schattig uit.”
Zonder dat de vrouw ik-persoon is, weet je dus wel wat zij
denkt en voelt, maar niet wat bijvoorbeeld het meisje denkt en
voelt.
In de andere hoofdstukken ligt het hij/zij-perspectief wisselend
bij Anne, Louis, Gea, mevrouw Van Dijk en de twee rechercheurs.
Op die manier vormen zich drie verhaallijnen: die van
Anne, Gea en Louis, die van de dader, mevrouw Van Dijk, en die
van de rechercheurs.
Binnen de hoofdstukken verspringt het perspectief regelmatig.
Die perspectiefwisselingen zijn herkenbaar aan een witregel. Zo
begint het laatste hoofdstuk, met de ontdekking van de dode
kinderen, vanuit de ogen van Gea. Na een witregel ligt het perspectief
bij Anne, die samen met Louis kijkt naar de persconferentie
op televisie.
Het boek heeft een gesloten einde. De verdwijningen zijn opgelost
en mevrouw Van Dijk is gearresteerd.
6 boektoppers docentenreader 2004
H ET BOEK IN HET KORT
Er wordt een vijfjarig meisje vermist. De politie vermoedt dat ze is ontvoerd.
Maar door wie? De politie tast volledig in het duister. Gea, Anne
en Louis denken het wél te weten. De vrouw die ze op zaterdag in een
winkel tegen het lijf liepen, gedroeg zich erg verdacht. Bovendien had
ze een klein meisje aan de hand. Het drietal wil bewijzen dat zij de
dader is. Ze gaan op onderzoek uit en doen een aantal huiveringwekkende
ontdekkingen…
IJzige poppen
Tijd/plaats/ruimte
Tussen het begin en het eind van het boek liggen waarschijnlijk
twee weken. De tijd verloopt chronologisch en de tijdsprongen
worden bijna niet genoemd. Uit een enkele aanduiding kan het
verloop van de tijd herleid worden, bijvoorbeeld: “Thuis kerstfeest
vieren met opa en oma erbij, stomvervelend was dat.” ,
“De laatste zaterdag van het jaar was koud en winderig.” en het
laatste hoofdstuk: “Zaterdagochtend, om even voor half negen,
zette Gea haar fiets tegen de ruit van 'Kinderland'.”
Het verhaal begint in een willekeurige kinderboerderij met een
speeltuin en een terras. Door aanduidingen als de V&D,
Wastora en straatnamen als Westeinde of de Zaanbocht wordt
het duidelijk Nederlands. Verderop worden de plaatsnamen
Zaandam en Wormerveer genoemd. Nergens in het boek staan
uitgebreide ruimtebeschrijvingen, maar doordat dit soort informatie
in het verhaal is verwerkt, wordt het boek erg realistisch
en daardoor geloofwaardig.
Verhouding fictie/werkelijkheid
De crimi’s van Theo Hoogstraaten zijn bijna helemaal verzonnen.
Meestal begint zo'n verhaal met iets wat hij ziet of hoort.
In het nieuws, van leerlingen of bijvoorbeeld in een winkel. Die
gebeurtenis gebruikt hij en daar bouwt hij een heel verhaal
omheen. In dat 'bouwen’ gebruikt hij wel stukjes werkelijkheid:
plaatsen en mensen bijvoorbeeld.
De verhalen zijn dus niet 'waar-gebeurd'. Maar zouden ze waar
gebeurd kunnen zijn? Volgens sommige recensenten speelt het
toeval een te grote rol, waardoor de boeken niet realistisch
meer overkomen. Zo is het in IJzige poppen wel érg toevallig dat
Gea mevrouw Van Dijk voor een tweede keer ziet lopen, en ook
het feit dat ze toevallig bij Birgit, de winkelhulp van mevrouw
Van Dijk, in de klas heeft gezeten, lijkt iets te mooi om waar te
zijn.
KRITIEKEN
Recensenten vonden IJzige poppen spannend
en goed geschreven.
In het Utrechts Nieuwsblad stond een
lovende recensie: ”IJzige poppen voldoet
ruimschoots aan de eisen die aan crimi's
voor jongeren gesteld kunnen worden,
het is niet alleen een overtuigend en toegankelijk
verhaal, het is bovendien afgrijselijk
spannend.'”
Theo Hoogstraaten
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
●1 Een boek is spannend doordat het een vraag bij je oproept, maar het antwoord
nog niet geeft. Welke vragen riep IJzige poppen bij je op?
●2 De rechercheurs wilden niet dat de jongeren zich in de zaak mengden.
Waarom niet? Wat had er mis kunnen gaan? Geef minstens drie risico's.
●3 Op de persconferentie na de arrestatie zegt een journaliste dat de zaak zonder
het toeval van de stroomstoring niet zou zijn opgelost en dat de politie
nergens was geweest zonder de tips van de jongeren. Wat vind jij van beide
beweringen? Kloppen ze? Leg je antwoord uit.
●4 Hoe kan de schrijver zijn werkervaring hebben gebruikt voor dit boek? (Kijk
achter in je Boektopper.)
●5 Kies een van de vijf jongeren in het boek uit (Anne, Gea, Louis, Birgit, Gerben).
Stel je voor dat je diegene bent. Je gaat een brief aan een van de anderen sturen.
Wat heb je haar/hem te vragen, te vertellen of op te biechten?
●6 Teken een stripverhaal van de proloog van het boek.
En Marita de Sterck schrijft in De jeugdboekengids:
“Hoewel de plot niet echt
origineel is (op de ontknoping na) en het
verhaal enkele minder geloofwaardige
wendingen kent, blijft het niveau van dit
moordverhaal niet kwaad. De stijl is soepel
en verzorgd, met veel levensechte
dialogen, de karakters zijn niet te oppervlakkig
of stereotiep uitgewerkt en enke-
le passages zijn ronduit huiveringwekkend,
zonder echt grof of sensationeel te
worden.”
●7 Achter in je Boektopper, onder het kopje 'Verhouding fictie/werkelijkheid' vind
je kritiek op het realiteitsgehalte van IJzige poppen. Ben je het met deze kritiek
eens of niet? Geef zo veel mogelijk voorbeelden en argumenten. Andere boeken van deze auteur
Theo Hoogstraaten schreef o.a. ook:
Het Nerthusmysterie [Pandora Crimi]
De sprong van de jaguar
[historische roman]
De liftster [Pandora Crimi]
Verraderlijke vrienden
Victorie!
[samen met Simone van der Vlugt]
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl
kijk ook op: www.boektoppers.nl 7

MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
Nog meer informatie staat achter in het boek.
Genre, thema
In Bruin zonder zon wordt de reis beschreven die Runu en haar
moeder maken naar Bangladesh: het land waar Runu oorspronkelijk
vandaan komt en waaruit haar moeder haar adopteerde
toen ze klein was. Zij maken deze reis met een hele groep adoptievaders
en -moeders en hun geadopteerde dochters. Zij
maken allemaal het vergelijkbare mee, maar ieder beleeft het
op zijn of haar eigen manier. Het is een ingrijpende reis voor
hen allemaal, zowel voor de meisjes als voor hun ouders. Ze
worden geconfronteerd met het enorme verschil tussen de
wereld waarin ze terecht komen en de wereld die ze kennen in
Nederland. Het lijkt onwerkelijk dat ze ook hier in Bangladesh
hadden kunnen opgroeien, in de armoede die hen af en toe
aanvliegt. Het thema waarop in dit verhaal de nadruk ligt, is de
relatie tussen kinderen en hun ouders en de soms onoverbrugbare
kloof tussen rijk en arm.
Symboliek en idee
Dat Diane Broeckhoven naast auteur ook journaliste is, is merkbaar
in haar boeken. Ondermeer door de directe, heldere
manier waarop zij schrijft. In haar werk zijn dan ook niet veel
symbolen verwerkt. Diane Broeckhoven beschrijft wat er
gebeurt, en wat dat doet met de hoofdpersonen, zonder dat de
lezer dat moet zoeken in symbolen en motieven.
Het idee dat duidelijk zíj qua uiterlijk veel gemeen heeft met de
bevolking van haar geboorteland; zij valt toch al zo vreselijk op
als zij zich op straat begeeft. Dat zit hem niet alleen in de kleding
die ze draagt: zij zien haar als buitenlander vanwege haar
houding en gedrag. Runu voelt zich ook niet op haar plek in
Bangladesh, hoewel ze had verwacht dat ze zich misschien wel
thuis zou voelen. Ze woonde hier tenslotte ooit, en het had
maar weinig gescheeld of dit was haar leven geweest.
8 boektoppers docentenreader 2004
H ET BOEK IN HET KORT
Runu is geboren in Bangladesh, maar ze woont al haar hele leven in
Nederland. Ze werd geadopteerd toen ze een baby was. Nu Runu zeventien
jaar is, gaat ze haar geboorteland bezoeken. Samen met haar moeder
en een groep andere geadopteerde kinderen en hun ouders. De reis
is spannend, ontroerend en soms ook schokkend. Toch heeft Runu geen
seconde spijt. Ze voelt zich perfect thuis in háár land.
Bruin zonder zon kreeg in 1994 de Boekenleeuw.
Bruin zonder zon
Vertelsituatie
Bruin zonder zon wordt verteld vanuit Runu, op het eerste stukje
van het verhaal na. Dat is het begin dat Runu’s moeder
schrijft in het dagboek dat ze Runu vlak voor ze naar
Bangladesh vertrekken geeft om haar verhaal in op te schrijven.
Tijd/plaats/ruimte
Het verhaal begint met de beschrijving van Runu’s moeder van
de twee weken voordat Runu en haar moeder naar Runu’s
geboorteland Bangladesh zullen vertrekken. Die eerste twee
weken worden geschreven door Runu’s moeder als begin van
het dagboek dat zij haar dochter geeft. Op 6 januari vertrekken
zij samen naar Bangladesh en op 20 januari keren ze terug. De
tussenliggende periode schrijft Runu elke dag in haar dagboek,
zodat je alles kunt lezen wat zij dagelijks meemaken tijdens de
reis.
Bruin zonder zon speelt zich, op het begin na dat in Nederland
plaatsvindt, helemaal af in Bangladesh.
Verhouding fictie/werkelijkheid
In Bruin zonder zon heeft Diane Broeckhoven veel autobiografische
elementen verwerkt. Het boek is eigenlijk een soort verslag
van de reis naar Bangladesh die zij zelf ooit maakte met
haar uit dat land geadopteerde dochter. Veel van wat Runu en
haar moeder meemaken lijkt erg op hoe Diane Broeckhoven en
haar dochter deze ervaring beleefden. Uiteraard is het geen letterlijk
verslag. Zij heeft haar belevenissen, de gevoelens, angsten
en gedachten verwerkt tot een jeugdroman die dicht bij
haar eigen leven ligt.
KRITIEKEN
Voor Bruin zonder zon nam Diane
Broeckhoven in 1996 de literaire prijs De
Boekenleeuw in ontvangst. Critici hebben
veel waarderende woorden gesproken
over de manier waarop Diane
Broeckhoven karakters weet neer te zetten
in haar boeken. Bovendien wordt
Diane Broeckhoven
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
haar verteltoon geroemd, die gevoelig is
en begrijpend maar die – ondanks dat
dat verleidelijk is bij de zware onderwerpen
die ze behandelt in haar boeken –
toch nergens sentimenteel wordt.
Bruin zonder zon is ook vertaald in het
Duits.
●1 Runu is geadopteerd. Misschien ken je iemand uit je omgeving die ook geadopteerd
is, ben je zelf in die situatie of heb je hier al eerder iets over gelezen. Kun
je je voorstellen hoe het is om geadopteerd te zijn? Probeer de onderstaande
vragen te beantwoorden.
a. Runu’s moeder en de andere ouders vinden het heel spannend als duidelijk
wordt dat Sahida echt haar biologische moeder gevonden heeft. Waarom zouden
ze dat zo spannend vinden?
b. De meisjes reageren allemaal verschillend op de reis en de confrontatie met
hun geboorteland. Kun je omschrijven hoe Sahida en Runu verschillen in hun
gedachten en reacties?
c. Runu voelt zich een buitenlander in haar eigen geboorteland. Kun je uitleggen
waarin zij verschilt van de bevolking in Bangladesh?
●2 Bruin zonder zon is geschreven als een dagboek.
a. Hoe merk je dat het een dagboek is?
b. Waarom denk je dat de Diane Broeckhoven ervoor heeft gekozen om het boek
in de vorm van een dagboek te schrijven?
c. De gedachten van Sahida kom je niet te weten omdat je het hele verhaal vanuit
Runu leest. Hoe zou zij de reis hebben gevonden? Probeer je antwoord uit
te leggen.
d. Bedenk een ander einde voor het verhaal.
Andere boeken van deze auteur
Diane Broeckhoven schreef o.a. ook:
Dagboekje van Matthijs
Grapje van Silvester
Een god met warme handen
De buitenkant van meneer Jules
Eens kind, altijd kind
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl
kijk ook op: www.boektoppers.nl 9

MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
Nog meer informatie staat achter in het boek.
Genre, tijd, plaats, ruimte
Sisa is een historische jeugdroman. Het verhaal speelt zich af in
Suriname in oktober van het jaar 1712, toen de Franse admiraal
Cassard een inval deed. De schrijfster voert de lezer dus bijna
driehonderd jaar terug in de geschiedenis van de toenmalige
Nederlandse kolonie Suriname. In die tijd lieten de Hollandse
planters uit Afrika overgevaren slaven werken op hun houtplantages.
Het verhaal duurt niet meer dan een paar weken. In het eerste
deel van het verhaal vluchten Marie Louise (Map) Overbeke van
Raamsdonk, haar moeder en hun huisslaven Kwasi en Ruth, uit
angst voor de oprukkende Fransen, van plantage Overbeke aan
de kust naar de plantage Klein Helder van neef Olaf, stroomopwaarts
in het binnenland.
Het tweede deel speelt in het oerwoud, in een dorp van weggelopen
slaven, zogenaamde marrons, waar Map enige weken
verblijft.
In het derde deel keert Map tijdelijk terug in de bewoonde,
blanke wereld van de plantage van haar vader. Maar al na een
paar dagen besluit ze terug te keren naar de marrons, uit
afkeer van de mentaliteit van de slavenhouders en vooral uit
verlangen naar Kwasi.
Thema
Het thema van Sisa is het verlangen naar vrijheid. Naast de vrijheidsdrang
van de zwarte slaven gaat het vooral om het verlangen
naar vrijheid van het blanke meisje Map. Net als de slaaf
Kwasi, die wegloopt, krijgt Map haar kans als de sociale orde tijdelijk
grondig verstoord wordt door de inval van de Fransen.
10 boektoppers docentenreader 2004
H ET BOEK IN HET KORT
Het is 1712. De Fransen zijn op oorlogspad en in Suriname is het niet veilig.
Ook de suikerplantage van Overbeke wordt bedreigd. Gelukkig weet
plantersdochter Map Overbeke van Raamsdonk op het nippertje aan de
dood te ontsnappen dankzij slaaf Kwasi. Samen vluchten ze naar een
marrondorp midden in het oerwoud. Door haar verblijf in dit dorp van
weggelopen slaven krijgt Map een heel andere kijk op de slavernij en
het verschil tussen blank en zwart.
Sisa is een kerntitel van de Jonge Jury 2004.
Sisa
Idee
Tussen de regels door laat de schrijfster merken dat de weggelopen
slaven zich veel fatsoenlijker, beschaafder gedragen dan
veel van de blanke slavenhouders. Vooral met de personages
van Kwasi, Séry en de dorpsoudste laat ze zien dat dit mensen
met eergevoel zijn, trots op hun Afrikaanse afkomst (“Wij zijn
Ashanti!”), in tegenstelling tot de meeste blanke personages
die kortzichtig, wreed en ronduit racistisch zijn. Zonder echt
belerend te zijn, laat de schrijfster zien hoe verwerpelijk de slavernij
was. Ze lijkt te willen waarschuwen: ons koloniale verleden,
met alle pijnlijke details, mogen we niet vergeten.
Vertelsituatie
Het verhaal wordt verteld vanuit het standpunt van Map. Zij is
tevens de hoofdpersoon. Als personage is Map een schoolvoorbeeld
van een karakter. Zij maakt in de loop van deze weken
een heftige ontwikkeling door en dankzij het gekozen perspectief
en het inlevingsvermogen van de schrijfster kan de lezer
uitstekend met Map meeleven.
Verhouding fictie/werkelijkheid
“Mijn moeder is in Suriname geboren. Zij heeft haar slavennaam,
‘Hennep’, nog. Haar voorouders zijn slaven geweest en
hebben op hennepplantages gewerkt. Toen was dat een grassoort
waar heel stevig touw en zeildoek van werden gemaakt.
De wetenschap dat ik via haar een band heb met de slavernij,
heeft mij erg gestimuleerd om erover te schrijven. Het viel me
bovendien op dat er weinig over slavernij is geschreven voor
jongeren en omdat ik heel graag wil dat Nederlandse mensen
beseffen dat ook dít een deel van de geschiedenis is, besloot ik
er iets mee te doen,” zegt Joyce Pool. Ze is begonnen met informatie
zoeken over het onderwerp. Hoewel het verhaal over
Map fictief is, wilde ze de situaties in haar boek zo realistisch
KRITIEKEN
“Pool weet hoe je historische feiten terloops
in fictie moet verweven en hoe je
een verhaal spannend maakt. Misschien
is Maps bekering en haar keuze, niet voor
de blanke wereld van haar vader, maar
voor een bestaan te midden van weggelopen
slaven, te eenvoudig. Maar dat ver-
Joyce Pool
mogelijk beschrijven. “Op het moment dat je je verdiept in al
die informatie voel je je echt een soort schatgraver. Het is net
of je een speurtocht aan het doen bent in het verleden, en je
komt de leukste dingen tegen. Onderzoek doen vind ik eigenlijk
het leukste van het schrijven. Wel moet je ervoor waken dat
je niet alleen maar bezig bent met lesjes geven in je verhaal,
want dan haakt de lezer af. Dat speelt altijd mee als je het
hebt over historische boeken. Ik vind de personages het allerbelangrijkst,
ik wil een verhaal vertellen over mensen. Slavernij
vind ik een systeem waar we absoluut wat meer over moeten
weten, maar het gaat me in de eerste plaats om Map en de
vriendschap die zij sluit met het bosnegermeisje Séry.”
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
geef je de schrijfster van dit boeiende
verhaal graag.” (Max Verbeek, Joyce Pool,
Sisa,in Jeugdliteratuur in de basisvorming,
mei 2003)
“Het verhaal stopt vrij abrupt. (…) Hier
tegenover staan mooi uitgewerkte scè-
Kies een van de boeken over slavernij die hiernaast genoemd worden en lees het.
De opdracht is voor elk boek hetzelfde, namelijk:
●1 Waar en wanneer speelt dit verhaal zich af?
●2 Wie is de hoofdpersoon?
●3 Hoe worden de slaven door de blanke eigenaren behandeld?
●4 Als de hoofdpersoon een blanke is, hoe gaat hij of zij dan met de slaven om?
●5 Verandert de blanke hoofdpersoon in zijn manier van denken over slaven, net
zoals Map veranderde? Zo ja, hoe komt dat?
●6 Als de hoofdpersoon een slaaf is, hoe denkt hij of zij dan over de blanken?
Oordeelt hij of zij over alle blanken hetzelfde?
nes, helder geschreven en gekruid met
het typerende Engels van de slaven, dat
het verhaal de nodige ‘couleur locale’
bezorgt.” (Noor Hellman, Alleen in de
jungle ben je vrij,in NRC Handelsblad, 21
februari 2003)
Andere boeken van deze auteur
Joyce Pool schreef ook:
Vals beschuldigd
[historische jeugdroman over de moord
op Willem van Oranje]
Jeugdboeken over slavernij:
Harriet Beecher-Stowe,
De hut van oom Tom
Thea Beckman,
Vrijgevochten
Miep Diekmann,
Marijn bij de lorredraaiers
Frank Herzen, Het geluid van de drums
Lydia Rood, Anansi’s web
Simone van der Vlugt, De slavenring
kijk ook op: www.boektoppers.nl 11

MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
Nog meer informatie staat achter in het boek.
Genre, thema
Obsessie is een spannende psychologische thriller. Waar het om
draait in dit verhaal is liefde die onbeantwoord blijft. Obsessie
gaat over een meisje, Kim, dat geen ‘nee’ kent. Zij gaat heel ver
om Paul, de jongen van wie zij nog wel houdt maar die niets
meer van haar wil weten, ervan te overtuigen bij haar te blijven.
Zó ver, dat het een obsessie wordt. De opbouw van het verhaal
zorgt ervoor dat het tot de laatste bladzijde spannend
blijft. Langzaam beseft hoofdpersoon Paul, en daarmee ook de
lezer, dat Kim niet zomaar verliefd op hem is. Dat ze het écht
niet zal accepteren dat Paul een punt achter hun relatie wil zetten.
En dat ze heel ver zal gaan om Paul toch te krijgen. Als het
niet goedschiks kan, dan maar kwaadschiks. Ook het nieuwe
vriendinnetje van Paul, Berber, is niet veilig voor Kim. Kim weet
wat ze wil en ze weet wat ze doet. Ze heeft dit immers al eerder
gedaan…
Symboliek en idee
In Obsessie leert een jonge jongen dat de liefde niet zo eenvoudig
is. Liefde en verliefdheid kunnen heel rare dingen met mensen
doen. Dingen waar ze later vast spijt van zouden krijgen,
maar die ze op dat moment toch moeten doen. Alsof ze geen
controle meer over zichzelf en hun daden hebben… Gelukkig
ontmoet Paul de lieve Berber. Zij redt niet alleen zijn leven,
maar leert hem ook dat de liefde iets heel moois kan zijn!
Vertelsituatie
Obsessie wordt verteld vanuit Paul. Dat maakt het verhaal extra
spannend omdat de lezer op deze manier de gedachten en
plannen van Kim niet te weten komt. Pas later in het verhaal
wordt duidelijk hoe ver heen zij eigenlijk is.
12 boektoppers docentenreader 2004
H ET BOEK IN HET KORT
Na een optreden met zijn band ontmoet Paul de beeldschone Kim. Hij
valt meteen voor haar charmes. De verliefdheid gaat echter snel over
als Paul ontdekt dat Kim helemaal geen lief en onschuldig meisje is. Hij
maakt het uit en verbreekt al het contact. Maar daar legt Kim zich niet
zomaar bij neer. Zij zint op wraak en zet alles op alles om Paul het leven
zuur te maken. Kim gaat daarbij heel ver. Héél erg ver…
Dit is boek is in 2004 getipt door de Jonge Jury.
Obsessie
Tijd/plaats/ruimte
Obsessie speelt in het heden en bestrijkt een periode van een
aantal weken uit het leven van de hoofdpersoon Paul. Het verhaal
heeft plaats in en rond de woonplaats van de hoofdpersoon:
bij Paul thuis, in het café en op straat.
Verhouding fictie/werkelijkheid
Het verhaal van Obsessie heeft de schrijver niet gebaseerd op
een werkelijk gebeurd verhaal, maar het is wel heel realistisch
beschreven. Het zou zo gebeurd kunnen zijn en er zijn tal van
voorbeelden van verhalen uit het echte leven waarin zich iets
dergelijks heeft afgespeeld. Dat is juist wat het verhaal zo
spannend maakt.
KRITIEKEN
De boeken van Joost Heyink worden
geprezen om de geloofwaardigheid van
de karakters van de personages. Zijn verhalen
zijn actueel en zitten vol humor.
Mede om die reden spreken ze lezers
aan. Ook de spanningsboog die Joost
Heyink in zijn verhalen tot op de laatste
bladzijde weet op te bouwen, is een
reden waarom zijn boeken vaak goede
recensies ontvangen. Ook in België wordt
het werk van Joost Heyink goed ontvan-
Joost Heyink
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
gen. Zo wordt over Katapult geschreven:
“Een schitterend boek over gijzeling en
ontvoering, met veel aandacht voor de
ontluikende verliefdheid. De samenloop
van personages en omstandigheden
grenst soms aan het absurde; spanning
wordt perfect opgebouwd doordat het
verhaal zich gelijktijdig afspeelt op meerdere
terreinen: een crisiscentrum, de
thuis van de beide tieners, de restauratie,
een opvangcentrum voor slachtoffers...
●1 Obsessie is geschreven vanuit Paul, de gedachten en gevoelens van Kim kom je
als lezer niet te weten.
a. Waarom maakt dat het verhaal extra spannend?
b. In de boshut beseft Paul pas hoe gevaarlijk Kim is. Waardoor realiseert hij zich
dat?
c. Welke merkwaardige afwisseling kun je beschrijven in het gedrag van Kim in
de boomhut?
d. Probeer je in te leven in Kim en schrijf de scène in de boshut vanuit Kim.
Beschrijf daarbij nauwkeurig hoe Kim zich voelt en waarom ze dit Paul en
Berber aandoet.
●2 Joost Heyink zegt over zijn boeken: “Niets van wat ik schrijf baseer ik op eigen
ervaringen, ik bedenk alles.”
a. Zou het verhaal van Obsessie echt gebeurd kunnen zijn?
b. Leg uit waarom je dat wel of niet vindt.
c. Geef voorbeelden van gebeurtenissen uit het verhaal waaruit blijkt dat dit verhaal
juist wel of juist niet een echt gebeurd verhaal zou kunnen zijn.
d. Zou het ook kunnen dat de rollen omgedraaid zijn? Dus dat een jongen een
meisje lastig valt, zoals Kim dat bij Paul doet in het verhaal?
e. Hoe zou dat het verhaal anders maken? Waarom denk je dat dat zo is?
Verschillende personages en levensverhalen
worden daardoor uitgespeeld en
met elkaar in verband gebracht, doorgaans
door spitsvondige dialogen.
Ondanks de ongewone situaties zijn de
gevoelens sterk herkenbaar. Een sterk
uitgewerkt verhaal.” (www.bib.vlaanderen.be,
Mientje Vandecasteele, 10-09-
2001)
Andere boeken van deze auteur
Joost Heyink schreef ook:
De kwetsplek
Katapult
De afgrond
Het web
Loverboy & girl
kijk ook op: www.boektoppers.nl 13

MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
Nog meer informatie staat achter in het boek.
Genre, thema
In Gaten is niets, zelfs niet de namen van de hoofdpersonen,
aan het toeval overgelaten. Het is een hecht gecomponeerd
verhaal waarin alles met alles samenhangt. Het boek bevat drie
verhaallijnen, die nauw met elkaar verweven zijn en uiteindelijk
samen komen in de climax van het verhaal.
Het thema van het verhaal is het lot, of misschien is het noodlot
meer van toepassing op de hoofdpersoon van de belangrijkste
verhaallijn: (de vierde) Stanley Yelnats. Zijn over-overgrootvader
Elya Yelnats leefde lang geleden in Letland en zijn leven
vormt de eerste verhaallijn. Hij beging een misstap toen hij zijn
belofte brak aan de zigeunerin Madame Zeroni, die hem in ruil
voor een gunst wilde helpen bij het vinden van een vrouw. Elya
Yelnats emigreert naar Amerika, maar neemt de vloek die
Madame Zeroni uitsprak over zijn familie met zich mee.
Zijn kleinzoon, Stanley Yelnats de eerste, merkt dat de vloek nog
niet is uitgewerkt als hij zijn net vergaarde fortuin verliest in de
woestijn waar hij wordt overvallen door de outlaw Kissing Kate
Barlow. Deze overvalster speelt de hoofdrol in de tweede verhaallijn.
Zij was verliefd op Sam, de uienman. Maar Rotvis
Walker, een rijke man uit een machtige familie binnen het dorp,
doet Kate Barlow een huwelijksaanzoek. Als zij hem afwijst en
hij ziet hoe zij Sam zoent, een neger die in de ogen van Rotvis
alleen goed is voor de uien die hij verkoopt, is hij woest. Hij vermoordt
Sam en eist van Kate Barlow dat ze hem ook zoent. Dat
doet Kate, maar niet nadat ze hem vermoord heeft. Ze laat een
rode lippenstiftafdruk achter op zijn dode lippen, zoals ze zal
doen met al haar toekomstige slachtoffers.
De Stanley Yelnats uit de derde verhaallijn is de achterkleinzoon
van Stanley Yelnats de eerste. In zijn familie heerst niets dan
ongeluk en dat wijten ze allemaal aan de vloek die Madame
14 boektoppers docentenreader 2004
H ET BOEK IN HET KORT
Stanley Yelnats mag kiezen van de rechter: naar de gevangenis of naar
Camp Green Lake. Stanley besluit om zijn straf in het kamp uit te zitten.
Dat betekent dat hij elke dag een gat moet graven. Een enorm gat
van anderhalve meter diep en anderhalve meter breed. Volgens de
directeur van het kamp vormt dit het karakter van de criminele jongens.
Maar is dat wel de echte reden? Stanley komt er al snel achter…
Gaten is bekroond met een Zilveren Zoen. Ook in de VS is het boek erg
populair. Het won verschillende prijzen en werd zelfs verfilmd.
Gaten
Zeroni uitsprak over hun familie. Deze Stanley weet de vloek op
te heffen als hij de belofte van zijn over-overgrootvader als nog
nakomt aan een van de nazaten van Madame Zeroni: Zero oftewel
Hector Zeroni.
De vraag in Gaten is: bestaat het noodlot, of kun je het lot in
eigen hand nemen en het geluk afdwingen? De laatste Stanley
Yelnats keert het tij als hij opkomt voor zichzelf en zorgt voor
zijn vriend. Zijn voorvaderen waren eigenlijk laffe mensen die
de makkelijkste weg kozen. Stanley Yelnats de vierde overwon
zijn angst en onzekerheid en ziet dat de makkelijkste weg je
niet brengt waar je wilt zijn.
Symboliek en idee
De titel Gaten slaat in de eerste plaats op de gaten die Stanley
Yelnats moet graven in Camp Green Lake omdat de eigenaresse
de schat van Kissing Kate Barlow wil vinden. De schat die
Kissing Kate Barlow gestolen heeft van Stanley Yelnats de eerste.
In de epiloog ‘Gaten vullen’ beschrijft Louis Sachar alle
informatie die de lezer nog had kunnen missen in het verhaal.
Het verhaal is heel hecht gecomponeerd, alle verhaallijnen passen
als puzzelstukjes in elkaar. Hoewel het boek wel die naam
draagt, heeft de schrijver in het verhaal geen gaten gelaten.
Vertelsituatie
Gaten wordt verteld vanuit de hoofdpersonen van de drie verhaallijnen:
Elya Yelnats, Stanley Yelnats de eerste en Stanley
Yelnats de vierde. Steeds zijn de verhalen in de hij-vorm
geschreven.
Tijd/plaats/ruimte
De eerste verhaallijn in Gaten, het verhaal van Elya Yelnats,
speelt zich af in Letland, ongeveer een eeuw geleden. De tweede
verhaallijn heeft plaats in Amerika in het begin van de twin-
KRITIEKEN
Gaten was een groot succes in Amerika.
Louis Sachar mocht voor zijn boek elke
denkbare Amerikaanse jeugdboekenprijs
in ontvangst nemen, waaronder The
Newbery Medal en The National Book
Award for Young People’s Literature. Ook
internationaal werd Gaten juichend ontvangen:
het boek is vertaald in 22 talen.
In Nederland kreeg Louis Sachar voor zijn
verhaal de Zilveren Zoen. In het tijd-
Louis Sachar
tigste eeuw, en de derde verhaallijn speelt in het heden, ook in
Amerika. Het verhaal van Stanley beslaat een aantal weken
waarin hij in het werkkamp Camp Green Lake verblijft.
Verhouding fictie/werkelijkheid
Gaten is niet gebaseerd is op de werkelijkheid. Het is een fictief
verhaal dat echt door de schrijver bedacht en geconstrueerd is.
Het is echter geen fantastisch verhaal, de gebeurtenissen zouden
in het echt kunnen gebeuren.
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
schrift Leesgoed schreef Wendy de Graaf:
“Sachar heeft het vermogen je van zijn
personages te laten houden. […] Dit boek
is een cadeautje voor de lezer en een
aanrader voor iedereen vanaf elf jaar.”
En Judith Eiselin beoordeelde Gaten in
het NRC Handelsblad als volgt: “Gaten
blijkt een heel ander boek te zijn dan je
denkt. […] Sachar weet uiteindelijk alle
verhaallijnen ingenieus te verknopen.”
●1 De titel Gaten heeft twee betekenissen in het boek.
a. Welke twee betekenissen? (Denk aan de epiloog.)
b. Waarom zou Louis Sachar de epiloog hebben toegevoegd aan het verhaal?
c. Gaten is een boek met een gesloten einde. Kun je dat uitleggen?
●2 Gaten heeft drie verhaallijnen en elke verhaallijn heeft zijn eigen hoofdpersoon.
a. Wie zijn die hoofdpersonen?
b. Kun je de relaties tussen de hoofdpersonen beschrijven?
c. Zet de hoofdpersonen bij elkaar in één stamboom. Probeer daarbij zoveel
mogelijk namen in te vullen.
d. Zet de stamboom van Madame Zeroni en Hector Zeroni ernaast en kruis aan
waar de twee stambomen elkaar raken in het verhaal.
e. Welke twee momenten in het verhaal zijn dit?
Sachar zelf is behoorlijk overrompeld
door het enorme succes van het boek, hij
zegt daarover: “Elke keer als er een vertaald
exemplaar van Gaten door de brievenbus
valt, vraag ik me weer af of dit
echt hetzelfde verhaal vertelt als ik heb
bedacht.”
Andere boeken van deze auteur
Louis Sachar schreef o.a. ook:
Johnny's in the Basement
Why Pick on Me?
The boy who lost his face
Sideways Stories from Wayside School
The Boy in the Girls' Bathroom
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl
kijk ook op: www.boektoppers.nl 15

Nog meer informatie staat achter in het boek.
Genre, structuur
Minnares van de duivel is een roman-in-verhalen. Je zou kunnen
zeggen: een episodische roman, omdat hij bestaat uit een aantal
verhalen, episodes, die samen één roman vormen omdat ze
het verhaal vertellen van een seherra, de heks Lalla Rebha.
Behalve dat Lalla Rebha en haar djinn Farzi in bijna alle verhalen
een rol spelen, zijn sommige verhalen ook aan elkaar gekoppeld
doordat één situatie in twee verhalen beschreven wordt
vanuit verschillende standpunten. Zo eindigt het boek bijvoorbeeld
met de beschrijving van een duivelse rite die plaatsvond
in het eerste verhaal, maar daar niet werd beschreven.
Elk van de zeven verhalen wordt voorafgegaan door een passend
citaat uit de koran.
Thema
Minnares van de duivel heeft een dubbel thema. Het gaat over
de Arabische mystiek: de invloed van de duivel en zijn djinns op
de mensen en het leven van alledag. De djinns zijn slecht, maar
ze zijn een onderdeel van het leven. Tegelijk gaat het boek ook
over het leven van vrouwen in de Marokkaanse gemeenschap.
Velen zijn bang en afhankelijk en worden onderdrukt en mishandeld
als gevolg van de maagdencultus, sociale controle en
ongelijke rechten.
Vertelsituatie
De verhalen worden verteld vanuit verschillende standpunten.
Soms vanuit het standpunt van de gewone mensen, klanten
van Lalla Rebha, slachtoffers van djinns: Nourlaila en
Mohammed. Soms ook vanuit Lella Rebha zelf of vanuit Farzi,
de djinn.
Perspectiefwisselingen binnen een verhaal worden aangegeven
met een witregel.
H ET BOEK IN HET KORT
Lalla Rebha is een machtige heks die zich bezighoudt met Arabische
zwarte magie. Tegen betaling helpt ze vrouwen om geluk en liefde te
krijgen. Hierbij wordt ze geholpen door een kwade geest, de djinn Farzi.
Minnares van de duivel gaat over hekserij en de macht van djinns. In
zeven verhalen wordt de wereld van duivels, magie en liefde beschreven.
In dit boek worden zeven sprookjesachtige verhalen over Lalla Rebha en
de macht van djinns.
Minnares van de duivel
MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
16 boektoppers docentenreader 2004
Tijd/plaats/ruimte
De verhalen worden verteld in de verleden tijd, maar niet van
alle verhalen is te zeggen wanneer ze zich precies afspelen.
Allahs beschermeling speelt in 1962. Lalla Rebha woont dan vijf
jaar in haar huisje in Achadour. Ze is daar komen wonen nadat
ze weduwe werd.
De meeste verhalen spelen zich af in Achadour. Een kleine stad
tussen Meknes en Fes. De beschrijvingen van het stadje met
haar medine, hammam en souk, geven een eigen sfeer aan het
verhaal.
Het houten huisje naast het Zindan-kerkhof komt steeds terug
in de verhalen: “Het rook er naar wierook en er brandden zwarte
en rode kaarsen. Op de vloer lagen schapenvellen. Er waren
geen stoelen. Het enige meubilair in het bescheiden huisje,
bestond uit een houten kast en een bed.”
Hiermee wordt Lalla Rebha meteen getypeerd: eenvoudig, maar
niet ongevaarlijk.
Verhouding fictie/werkelijkheid
Bij het schrijven van deze verhalen heeft Naima El Bezaz zich
gebaseerd op de lange, rijke en levendige traditie van verhalen
over djinns en seherra's. Ook nu nog zijn veel Marokkanen overtuigd
van hun macht. Het geloof in djinns komt voort uit de
koran. Dat blijkt uit een aantal korancitaten in het boek: “En hij
schiep de djinn uit de vlam des vuurs.”
Op een andere manier zijn ook de levensverhalen van de vrouwen
in het boek gebaseerd op werkelijkheid. In veel families is
het bijvoorbeeld nog steeds gebruikelijk dat een bruid maagd
moet zijn. Is ze dat niet, dan kan de bruidegom haar teruggeven
en is de familie-eer geschonden. In landen als Marokko
worden meisjes daarvoor verstoten, in Jordanië worden ze zelfs
gedood .
KRITIEKEN
Minnares van de duivel is wisselend ontvangen.
Recensenten roemden het boek
om de fantasievolle combinatie van
sprookjesachtige verhalen en de menselijke
werkelijkheid. De verhalen worden
spannend en boeiend genoemd en de
stijl 'lekker leesbaar’. Kritiek is er vooral
op de schrijfstijl. Die wordt kinderachtig
genoemd en weinig creatief.
Ricco van Nierop op
www.deRecensent.nl: “El Bezaz moet het
Naima El Bezaz
VOOR IN DE LES:VERWERKINGSOPDRACHTEN
Meer verwerkingsopdrachten staan op internet, www.boektoppers.nl
●1 Welk verhaal vond jij het mooist en waarom?
vooral van haar fantasie hebben, die
maakt haar verhalen zo levendig en lekker
leesbaar. (…) Op naar de volgende
994 nachten van Naima El Bezaz.”
Linda Vosjan op www.wereldomroep.nl:
“(…) Op een bijna ouderwets heldere en
doeltreffende manier vertelt El Bezaz
haar fantasierijke verhalen, die boeien
van begin tot eind. Sta je niet open voor
zwarte magie? Dan moet je er zeker niet
aan beginnen. En anders… zeker wel!”
●2 Een verhaal is spannend doordat het vragen bij je oproept, maar het antwoord
nog niet geeft. Kies een verhaal uit Minnares van de duivel en schrijf de vragen
op die het achtereenvolgens bij je opriep.
●3 Hoe stel je je Lalla Rebha en Farzi voor? Maak een (digitale) tekening of een collage.
Kies daarbij bewust hoe je ze ten opzichte van elkaar neerzet: Farzi naast
Lalla Rebha? Wie is er het belangrijkst? Wat kies je als achtergrond?
Zet de titel en schrijfster erop en je hebt een nieuwe voorkant!
●4 Waarom maken het verhaal over haar geboorte en over haar jeugd deel uit van
het boek? En waarom komen die verhalen pas aan het einde en niet aan het
begin?
●5 Kies een de verhalen uit en leg uit wat het verband is tussen het verhaal en
het koranfragment aan het begin.
Andere boeken van deze auteur
Naima El Bezaz schreef ook:
De weg naar het noorden [roman/
novelle]
Daarnaast schreef ze een groot aantal
artikelen en verhalen in kranten, tijdschriften
en verhalenbundels.
kijk ook op: www.boektoppers.nl 17

MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
Nog meer informatie staat achter in het boek.
Het verhaal
Eilandgasten speelt zich af op het eiland Vlieland. In het vakantiehuisje
Duinroos spelen zich zes persoonlijke geschiedenissen
af, van het vroege voorjaar tot in september. Er is een echtpaar,
waarvan de man overspel heeft gepleegd, wat zijn vrouw heeft
geraden. Martine en Sanne, de dochter van Martines vriendin,
kruisen elkaars leven. Er is een man die zelfmoord wil plegen,
maar in de voorbereidingen daartoe zo verstrikt raakt dat hij
het leven weer omarmt. Na hem arriveert een gezin met een
man die de vakantie verpest door een op het werk opgelopen
frustratie. Drie jonge mensen, Tom, Walter en Willemijn, raken
daarna verstrikt in heimelijke verlangens. De laatste gast, een
oudere vrouw, is doodziek en ziet haar einde naderen. Ze probeert
zich met haar moeder te verzoenen voordat de veerboot
haar komt halen.
Thema
De huurders verkeren allen in een conflictsituatie en maken
een crisis door. Tijdens hun verblijf in Duinroos wordt de mogelijkheid
geschapen van een nieuw begin. In elk van de zes
geschiedenissen is sprake van een geheim. Iemand wil iets niet
zeggen of er ontbreekt iets, maar daar wordt dan niet over
gesproken. Hoe verschillend de personages ook zijn, in het
vakantieverblijf gebeurt er iets met ze. Aan de basis ligt de
gedachte dat een geheim de orde verstoort en dat het daarom
de wereld uit moet. Het eiland heeft een helende werking,
omdat emoties een kans krijgen en ook gedeeld en verwerkt
kunnen worden.
Eilandgasten roept tegelijkertijd het raadsel van het leven op.
Tussen leven de dood spoelen immers talloze schelpen aan,
steeds weer opnieuw, met hun eigen kleuren. ‘Steeds andere
handen raken dezelfde dingen aan. Niets gaat ooit verloren.’
18 boektoppers docentenreader 2004
H ET BOEK IN HET KORT
Duinroos is een eenvoudig maar gastvrij huurhuis op een
Waddeneiland. De tijdelijke bewoners kennen elkaar niet, maar doordat
ze van dezelfde tafel eten, in hetzelfde bed slapen en in het gastenboek
schrijven, komen ze met elkaar in aanraking. Zonder het te weten en
haast onmerkbaar beïnvloeden ze elkaars leven en voegen ze zich tot
één verhaal. Alleen de lezer is getuige van alle dromen en geheimen die
schuilgaan achter de zinnetjes in het gastenboek.
Eilandgasten
Duinroos kan ook als een metafoor voor het leven gezien worden.
Tijd/plaats/ruimte
Eilandgasten speelt zich voornamelijk af in Duinroos, een aan
de Badweg gelegen vakantiehuisje op Vlieland. De tijd is eind
jaren negentig.
Eilanden spelen vaker een rol bij Vonne van der Meer. De novelle
Spookliefde speelt op een Iers eiland en in De reis naar het
kind vertelt de hoofdfiguur Julia dat ze zeker twee keer per jaar
naar een van de waddeneilanden gaat. Haar personages zoeken
het eiland op vanwege de rust en het geluksgevoel, maar ook
vanwege de stilte van de afzondering en de onvermijdelijke
reflecties die er plaats vinden.
Verhouding fictie/werkelijkheid
De bezoekers van Duinroos zijn echte mensen. Ook de mogelijkheid
dat er tijdens het verblijf in Duinroos iets dergelijks met de
mensen gebeurt, is reëel. Toch zijn alle personen verzonnen. “Ik
heb de vrijheid van fictie nodig, anders krijg ik geen woord op
papier,” aldus de schrijfster.
Vonne van der Meer ging als kind al naar Vlieland en ook nu
nog bezoekt ze geregeld het eiland. Vonne van der Meer houdt
van eilanden. “Je kunt niet zomaar weg, je zult het moeten
doen met wat dat eiland met al zijn beperkingen je te bieden
heeft.”
Het boek is hoopvol en weerspiegelt ook de levenshouding van
de schrijfster: de waarde van het leven komt pas tot leven als je
ervan doordrongen bent wat de bedreiging is: twijfel, vernietiging
en de onvermijdelijke dood. Volgens de schrijfster is in
zeker zin iedereen een eilandgast: tijdelijk te gast in het hier en
nu, met als enige teken om achter te laten: een verhaal in een
gastenboek.
KRITIEKEN
Sommigen critici vinden deze roman te
vriendelijk. Zeker als je het werk vergelijkt
met vorig werk, waarin Vonne van
der Meer scherper was. Een criticus
schreef: “Ik kan niet zeggen dat het boek
een kerf in mijn ziel heeft achtergelaten.
Evenals de hoofdpersonen voelde ik mij
als lezer zo'n beetje op vakantie: loom
liggen lezen in de zon.” Anderen zijn zeer
Vonne van der Meer
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
enthousiast. “Het geheim van Vonne van
der Meers beste werk - en daar behoort
dit boek toe - is een raadselachtige helderheid,
waarin overbekende onderwerpen
zonder uit hun alledaagse setting te
worden gehaald, opgaan in een subtiel
weefsel van stemmen en motieven dat
alles op een ander, moeilijk benoembaar
plan brengt.”
Meer verwerkingsopdrachten staan op internet, www.boektoppers.nl
●1 Lees de debuutbundel van Vonne van der Meer, Het limonadegevoel & andere
verhalen en probeer aan te geven welke basisingrediënten van de schrijfster je
hebt aangetroffen. Zijn er bijvoorbeeld thema’s of verhaaltechnische elementen
die je terugvindt?
●2 Haar laatste werken zouden volgens enkele recensenten minder scherp zijn en
vrij zoet smaken, wellicht als gevolg van haar bewuste overstap naar de katholieke
kerk. Is dit een vooroordeel of kun je deze veronderstelling aannemelijk
maken?
●3 Vergelijk dit werk van Vonne van der Meer met een werk van haar echtgenoot
Jan Willem Otten. Zijn er overeenkomsten of is deze veronderstelling onzinnig?
Schrijf een betoog en onderbouw je opvatting met gegevens uit hun boeken.
●4 Ga op zoek naar recensies van het boek en maak een vergelijking tussen de
gehanteerde argumentatie.
●5 Bespreek recensies op de twee boeken die als een vervolg gezien kunnen worden
en ga na of de kritiek in de loop van de tijd van toon veranderde en wat de
belangrijkste oorzaak is.
●6 Schrijf zelf een recensie voor een jongerenblad naar aanleiding van deze
roman. Plaats de roman in de juiste context, geef zinvolle informatie en hanteer
daarbij ten minste vier verschillende soorten argumenten. De totale lengte
is minimaal 1 A4.
●7 Ga op zoek naar werken in de literatuur die je met dit werk kunt vergelijken en
geef aan waarom; zoek een gedicht dat thematisch bij dit werk past en verantwoord
je keuze.
●8 Bedenk dat je zelf een hoofdpersoon uit dit werk zou zijn geweest en dat je
een week in Duinroos zou doorbrengen. Schrijf dit hoofdstuk, waarbij je eerst
nagaat: met wie je daar verblijft, wat de onderhuidse crises/het geheim is, hoe
de onderhuids aanwezige spanning zich manifesteert en hoe de (positieve)
wending/reiniging zich manifesteert. Eventueel maak je er een theatrale
bewerking van.
Informatie over de auteur
Vonne van der Meer schreef o.a. ook:
De reis naar het kind [roman]
Zo is hij [roman]
Nachtgoed [verhalen]
Spookliefde [novelle]
De avondboot [roman]
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl
kijk ook op: www.boektoppers.nl 19

Nog meer informatie staat achter in het boek.
Genre, thema
Deze psychologische roman is een zoektocht naar een onmogelijke
liefde, de verbeelding en daarmee ook de eigen ik. De verteller
gaat op zoek naar een identiteit. Hij onderneemt een
zoektocht naar een hanteerbare orde. Deze verteller wil het
toeval, en dus de tijd, uitschakelen. De zoektocht is in de eerste
plaats een literaire queeste naar zichzelf, een opdracht die
schrijvend wordt volbracht. 'Slechts zinnen kunnen de tijd
weerstaan'. Hij verlangt naar 'de troostende verheldering van
een verhaal' tegen de 'modder van de tijd'. Eileen is de vorm om
de strijd tegen het toeval aan te gaan, om stilstand om te zetten
in beweging. Kevin en Eileen wilden zich eveneens uit hun
milieu bewegen waarin zij vastzaten. Alleen de dood kon hen
verenigen, net als Tristan & Isolde en Romeo & Julia.
In de roman botsen verschillende werkelijkheden met elkaar.
Desondanks kan de schrijver niets anders concluderen dan dat
verbeelding zin geeft aan de werkelijkheid. Zelfs als die werkelijkheid
noodlottig is. Daarnaast onderzoekt Leon de Winter het
verband tussen toeval en noodzakelijkheid en bekijkt hij terugkerende
patronen tussen de bestaande werkelijkheid en die van
eeuwen geleden.
Het boek is geïnspireerd door Peter Handke die zich ervan
bewust was dat persoonlijke geschiedenissen vaak met politiek
te maken hebben. Ook de relatie tussen Eileen en Kevin wordt
door politieke omstandigheden onmogelijk gemaakt.
Stijl en structuur
Leon de Winter had aanvankelijk twijfels over de structuur van
het boek. Hij stelde de aangekondigde publicatie zelfs enkele
maanden uit, om alles nog eens door te kunnen nemen. Hij
twijfelde vooral over de toevoeging van de Nederlandse boe-
H ET BOEK IN HET KORT
Op een dag loopt een jonge vrouw de winkel van een Nederlandse
antiquair in Londen binnen. Ze heeft een baby op haar arm en vraagt
naar het boek Tristan & Isolde. Daarna verdwijnt ze spoorloos. De antiquair
is door de vrouw gefascineerd geraakt. Wie is zij? Wat heeft haar
bewogen om van de ene op de andere dag te verdwijnen? En waarom
wil ze juist dat ene boek hebben? Hij gaat op zoek naar antwoorden.
Zoeken naar Eileen W.
MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
20 boektoppers docentenreader 2004
kenverkoper, die als centrale figuur terugkijkt en de puzzelstukjes
op zijn plaats laat vallen.
De verteller in Zoeken naar Eileen W. hanteert drie manieren: hij
vertelt over het leven van Eileen op basis van de gegevens die
hij heeft; hij vertelt over zijn ontmoeting met Marc, die eerst
haar werkgever is en met wie ze later een schijnrelatie onderhoudt;
en hij vertelt over zijn eigen leven en achtergrond. Deze
drie lijnen lopen voortdurend door elkaar en zorgen voor de
juiste spanning. De lezer hoeft niet alle stukjes zelf te leggen,
dat doet de verteller voor hem. De verteller functioneert als een
regisseur die de touwtjes in handen heeft.
Tijd/plaats/ruimte
Het verhaal begint met een busreis naar Dublin, waar Eileen en
Kevin voor het eerst met elkaar naar bed gaan. Het verhaal
speelt hoofdzakelijk in Noord-Ierland in de dorpjes B (Eileens
woonplaats) en S, waar ze allebei werken bij het installatie- en
onderhoudsbedrijf van Marc Nolan. Later vluchten Eileen en
Kevin naar de kust. De boekhandelaar woont in Londen, dat
symbool staat voor vrijheid. Het speelt zich af in de jaren
tachtig toen de strijd tussen katholieken en protestanten regelmatig
opvlamde. Het verhaal is niet chronologisch, want het
heeft veel flashbacks. Het verhaal is niet doorlopend, omdat er
telkens delen over het leven van de ik-figuur tussen staan. De
vertelde tijd is ongeveer veertien maanden: de tijd van de
bevalling en iets ervoor en erna.
KRITIEKEN
Willem Kuipers in de Volkskrant (11- 4-
1981): “Niettemin heb ik de grootst
mogelijke bewondering voor zijn tweede
roman die mij door het gedreven zoeken
Leon de Winter
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
naar betekenis aan Willem Brakman en
Gerrit Krol doet denken. Maar vooral heb
ik er bewondering voor omdat het een
machtig pleidooi is voor de verbeelding.”
Meer verwerkingsopdrachten staan op internet, www.boektoppers.nl
●1 Ga op zoek naar het verhaal van Tristan & Isolde. Probeer verschillende versies
te pakken te krijgen. Maak een samenvatting van het verhaal en maak een vergelijking
tussen de verscheidene versies. Probeer aan te geven waardoor de
verschillen zijn ontstaan en bespreek je favoriete versie.
●2 Maak een eigen theatrale bewerking van het verhaal. Herschrijf enkele scènes
en voer die uit.
●3 Ga na welke onderdelen uit Tristan & Isolde in de roman van Leon de Winter
aanwezig zijn.
●4 Vergelijk het verhaal van Tristan & Isolde met een ander klassiek verhaal over
onmogelijke liefde: Romeo & Julia.
●5 Ga op zoek naar fragmenten uit bekende romans waarin 'onmogelijke liefde'
een grote rol speelt. Denk bijvoorbeeld aan: Terug tot Ina Damman van Simon
Vestdijk, De Metsiers van Hugo Claus, De kleine blonde dood van Boudewijn
Büch, Indische Duinen van Adriaan van Dis en Bezonken rood van Jeroen
Brouwers. Maak duidelijk wat deze fragmenten met de roman van Leon de
Winter te maken hebben en/of zoeken fragmenten die erbij passen.
Beargumenteer vervolgens je opvatting.
●6 Zoek fragmenten uit de volgende romans en zoek overeenkomsten: Rico's vleugels
van Rascha Peper, Spookliefde van Vonne van der Meer, Het meesterstuk van
Anna Enquist.
●7 Bekijk de verfilming van Zoeken naar Eileen W. en maak duidelijk wat de overeenkomsten
en verschillen zijn. Schrijf een artikel waarin je aangeeft of je de
verfilming wel of niet geslaagd vindt.
●8 Vergelijk dit vroege werk van Leon de Winter met een roman uit zijn latere
periode en noteer de overeenkomsten en verschillen. Probeer in een artikel de
ontwikkeling van de schrijver tot uiting te brengen en geef aan wat je van deze
ontwikkeling vindt.
Andere boeken van deze auteur
Leon de Winter schreef o.a. ook:
Vertraagde roman [roman]
Hoffman’s honger [roman]
Serenade [Boekenweekgeschenk]
De hemel van Hollywood [roman]
God’s Gym [roman]
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl
kijk ook op: www.boektoppers.nl 21

MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
Nog meer informatie staat achter in het boek.
Genre, thema, idee
Tralievader is een autobiografische novelle, opgebouwd uit
veertig hoofdstukjes. De auteur beschrijft het dagelijkse leven
van een gezin met drie opgroeiende kinderen na de Tweede
Wereldoorlog. In het gezin duurt de oorlog voort omdat de
vader alsmaar moet blijven praten over zijn kampervaringen.
Hij heeft ‘kamp’. De vader kan zijn kampervaringen nog steeds
niet verwerken, maar ook de tweede generatie kampslachtoffers
die met zijn kampervaringen wordt opgescheept, zijn
kinderen, weet zich er geen raad mee. Zijn kinderen weten
namelijk niet precies wat er gebeurd is. Ook al vertelt hun vader
erover, ze kunnen nooit helemaal begrijpen hoe hij het verleden
heeft ervaren.
Het achterliggende idee is dat het onmogelijk is je los te maken
van het concentratiekamptrauma. Bovendien belast je, bewust
of onbewust, ook de volgende generatie met het trauma.
Een ander idee dat tussen de regels door te lezen valt, is dat het
kamp van de gevangenen net zulke beesten maakte als de
bewakers waren. Zo vertelt vader dat hij iemand heeft vermoord
in het kamp. Hij heeft daar spijt van en hij verwijt de
kampbeulen dat ze hem hebben veranderd in een beest. De
kinderen vinden niet dat hij een beest is, want beesten tonen
geen spijt. Vader blijkt echter geen spijt te hebben van de
moord op zich, maar van de manier waarop hij dat heeft
gedaan. Hij had dat veel langzamer moeten doen, zodat zijn
slachtoffer de doodsangst langer had gevoeld.
Vertelsituatie
De vertelsituatie is de ik-vorm. Deze ‘ik’ is de dochter. Soms
gebruikt de verteller de ‘wij-vorm’. Met ‘wij’ bedoelt ze zichzelf
en haar twee broers. Het verhaal is duidelijk geschreven vanuit
22 boektoppers docentenreader 2004
H ET BOEK IN HET KORT
Dat het niet bepaald gemakkelijk is om te leven met een vader die een
oorlogstrauma heeft, ervaren de hoofdpersonen uit dit boek. Twee
broers en hun zusje worden dagelijks geconfronteerd met het kampverleden
van hun vader. Zijn ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog
hebben een grote invloed op het hele gezin. Elk kind probeert daar op
zijn eigen manier mee om te gaan. Dat levert vaak ontroerende, maar
ook grappige situaties op.
Tralievader
het perspectief van een kind. De stijl is eenvoudig. De verteller
weet niet altijd wat er precies gebeurt en wat haar vader
bedoelt. Dat moet de lezer proberen te begrijpen.
Symboliek
De titel Tralievader staat symbool voor de manier waarop niet
alleen de vader, maar ook zijn gezin, na de oorlog gevangen
gehouden wordt door de oorlog. De vader heeft tijdens de
Tweede Wereldoorlog in een Duits concentratiekamp gezeten.
Tralies symboliseren zijn gevangenschap. De vader lijkt nog
steeds gevangen te zijn; hij kan geen normaal leven leiden vanwege
zijn oorlogstrauma. Maar ook zijn gezin, vooral zijn kinderen,
worden door zijn oorlogservaringen gevangen gehouden.
Zij hebben geen ‘normale’ vader. Bij alles wat ze doen of wat er
gebeurt, herinnert hij hen aan de oorlog en vergelijkt hij het
ermee. Zo kunnen zij, net zo min als hij, loskomen van de oorlog.
Ze zullen nooit met gewone ogen naar de werkelijkheid
kunnen kijken. Hun onschuld heeft nooit kunnen bestaan.
Tijd/plaats/ruimte
De ik-figuur vertelt over haar jeugd, waarin de kampervaringen
van haar vader centraal staan. Hij vertelt over de Tweede
Wereldoorlog. De jeugd van de ik-figuur speelt zich af rond
1960. Er wordt namelijk gesproken over het ‘Eichmann-proces’,
dat zich in 1961 afspeelde. De vertelde tijd is de jeugd van de ikverteller.
Het verhaal wordt verteld in de tegenwoordige tijd.
Het verhaal speelt zich grotendeels af in de woning van de ikfiguur.
De ruimte is eigenlijk niet van belang in het verhaal: ook
van het kamp wordt geen uiterlijke beschrijving gegeven. De
naam van het kamp wordt zelfs niet genoemd. Het kan elk concentratiekamp
geweest zijn. ‘Kamp’ wordt door het gezin als
een situatie gezien, niet als een plaats.
KRITIEKEN
Tralievader werd door de recensenten
zeer positief besproken.
“Ze heeft een mooi monument voor haar
vader opgericht.” (Hans Warren in de
Provinciale Zeeuwse Courant, 14-02-1992)
“Zo precies en vol mededogen als in
Tralievader wordt de waarheid zelden
Carl Friedman
Verhouding fictie/werkelijkheid
Carl Friedman komt uit een joods gezin. Haar vader heeft net
als de vader in Tralievader in een concentratiekamp gezeten.
Net als het gezin uit Tralievader stond het gezinsleven van Carl
Friedman in het teken van het oorlogsverleden van haar vader.
In Tralievader wordt verwezen naar het ‘Eichmann-proces’.
Eichmann was de Duitser die tijdens het Derde Rijk de uitroeiing
van de zes miljoen joden in de concentratiekampen organiseerde.
Hij werd door de Israëlische geheime dienst gekidnapt
en in Jeruzalem in 1961 berecht, ter dood veroordeeld en geëxecuteerd.
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
verkondigd.” (...)
“De ervaringen van de vader worden zonder
opsmuk verteld, commentaarloos. De
feiten spreken voor zich, ze zijn vanzelfsprekend
aanwezig – en dat maakt ze
onverdraaglijk.” (Doeschka Meijsing in
Elsevier, 14-12-1991)
“De schrijfster gaat zich geen moment te
●1 Bekijk de verfilming van Tralievader en vergelijk deze met het boek. Zijn de personages
hetzelfde als de voorstelling die je ervan had tijdens het lezen? Is het
idee achter de film hetzelfde als achter het boek?
●2 Lees Strepen aan de hemel van G.L.Durlacher. De auteur heeft net als de hoofdpersoon
in verschillende concentratiekampen gezeten, alleen maar omdat hij
jood was. De auteur is de vader van Jessica Durlacher. Zij heeft over haar jeugd,
vooral over de manier waarop haar vader met zijn concentratiekamptrauma
het gezin beïnvloedde, de roman Dochter geschreven. In Dochter lees je dat de
vader niet kon praten over zijn concentratiekampervaringen.
Vergelijk de vader in Tralievader en zijn doem over zijn gezin met de vader in
Dochter.
buiten aan grote woorden – van verdriet,
compassie of verontwaardiging. De
onmiskenbare gevoeligheid van haar
proza zit in de nuance; de taferelen die
zij schetst krijgen er een trefzekere precisie
door, wat bij het gewicht van de
materie die wordt beschreven een niet
geringe verdienste mag heten.” (Arnold
Heumakers in De Volkskrant, 03-01-1991)
Andere boeken van deze auteur
Carl Friedman schreef ook:
Twee koffers vol [novelle]
De grauwe minnaar [verhalen]
Dostojewski’s paraplu [columns]
kijk ook op: www.boektoppers.nl 23

Nog meer informatie staat achter in het boek.
Genre, thema
Het feest der liefde is een bundeling van eerder verschenen verhalen,
columns, reisverslagen en gelegenheidsstukken.
De bundel telt vier delen: Na het schallen van trompetten, De
ontdekking van de wereld, Klein vuil en Hoogtepunten.
Na het schallen van trompetten
Na het schallen van trompetten bevat studentikoze verhalen.
Het opent met het titelverhaal, Het feest der liefde.Hetis het
verslag van de introductiedagen van een eerstejaars student
(een fictief personage) aan de Universiteit van Utrecht.
Centraal staat de mentorstudent Justus, het prototype van een
corpsbal, van ‘het student’, maar wel een heel erg sympathieke
student, verbaal vaardig en humoristisch.
De vinger aan de pols, Vrijnacht en De wereld van de dingen die
we niet hebben gedaan zijn verhalen over ontmoetingen van
Ronald Giphart met uiteenlopende meisjes.
Met het meisje in De vinger aan de pols beoefent Ronald het
zogenaamde ‘schijnvrijen’.
Met het meisje Lisa in Vrijnacht gaat hij met haar naar haar
kamer, brengt met haar de nacht door, huilt, lacht en vrijt met
haar.
Ook het meisje in De wereld van de dingen die we niet hebben
gedaan neemt hem mee naar haar kamer. Ook met haar komt
Ronald Giphart aanvankelijk niet verder dan schijnvrijen, want
het meisje wil geen overspel plegen. Ze neemt Ronald op met
haar digitale camera en verandert zijn beeld in dat van haar
vriendje. Nu mag ze wel met hem vrijen, want virtueel gaat ze
niet vreemd.
H ET BOEK IN HET KORT
Sudentenmentor Justus, de aantrekkelijke Maxime, Alina en Lisa, een
schoolbus vol schrijvers, Arwen, … Ze spelen allemaal een rol in een van
de vijftien verhalen in deze bundel. Verhalen over studenten, liefde,
voetbal, seks en literatuur. Stuk voor stuk de moeite waard!
Het feest der liefde
MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
24 boektoppers docentenreader 2004
De ontdekking van de wereld
Dit deel bevat reisverhalen.
Domecq oblige is Ronald Gipharts verslag van een volledig
gesponsord bezoek samen met een vriendin aan het sherrygeslacht
Domecq in Andalusië.
In De veiligste plek op aarde troont een kennis hem mee naar de
Wallen, omdat de kennismaking met porno en prostitutie goed
zou zijn voor een beginnende schrijver.
In De invasie van Amerika doet Ronald Giphart voor het literaire
voetbalblad Hard Gras verslag van het wereldkampioenschap
voetbal in 1994 in de Verenigde Staten. Net als in zijn romans
blijkt hij een scherp waarnemer van menselijk gedrag, met
name dat van euforische supporters en chagrijnige verslaggevers.
Bij De dag dat ik een verhaal wilde schrijven over het voetbalverleden
van mijn vader en mijn vader dat heel flink zelf al had
gedaan verraadt de titel al bijna alles. Ronald doet zijn uiterste
best zijn vader niet voor het hoofd te stoten en niet meteen het
verhaal neer te sabelen, zoals hij bij een wildvreemde zou hebben
gedaan. Daar vindt hij zijn vader te aardig voor.
Ich bin eine holländische Schriftstellerin is Ronald Gipharts verslag
van een busreis met andere schrijvers van dezelfde uitgeverij
naar de Frankfurter Buchmesse in 1993.
Klein vuil
Klein vuil bevat columns waarin de polemist Ronald Giphart
afrekent met zijn critici.
In Lol verdedigt hij zich tegen de kritiek van Carel Peeters (Vrij
Nederland) die vond: “Schrijven doe je niet voor je lol, maar uit
innerlijke noodzaak.” Giphart: “De enige reden waarom ik schrijf
is omdat ik het alleraangenaamst vind stiekem tekstjes te
masturberen en van mezelf te genieten terwijl iedereen slaapt.
Ik doe wat ik doe omdat ik er lol in heb. Zodra ik er geen lol
KRITIEKEN
De meningen van de recensenten over
Het feest der liefde lopen zeer uiteen. Wat
de een weet te waarderen vindt de ander
minder goed. Het enige waarover men
het eens is, is dat de bundel zeer uiteenlopende
verhalen bevat.
Vrij Nederland zegt bijvoorbeeld over de
reisverhalen: “Komisch verslag.”
Ronald Giphart
meer in heb, stop ik.”
In Schrijfnijd gaat Ronald Giphart tekeer tegen een jonge cafébezoeker
die het waagt kritiek op de boeken van Giphart te
hebben.
In Het protocol van Heilig Ontzag maakt hij zich boos over het
verschijnsel dat niemand grappen durft te maken over literatuur.
In Welwelwelwel, T. van Deel goes meer verhalend neemt Ronald
Giphart wraak op T. van Deel voor diens vernietigende kritieken
in Trouw. Hij geeft Van Deel een koekje van eigen deeg door het
verhaal van hem woord voor woord af te kraken.
Hoogtepunten
Hoogtepunten bevat twee erotische verhalen.
In Nice guys don’t get laid provoceert een machomeisje een
verlegen jongeling, ongeveer zoals de bitch Phileine in de
roman Phileine zegt sorry met haar vriendin Gulpje een weerloze
jongen te grazen neemt.
In Heblust ligt een meisje op haar platte dak te masturberen
voor het oog van kantoorpersoneel, terwijl ze fantaseert over
een verjaardagsfeest waarop ze al haar 24 voormalige vrijers
uitnodigt en met hen tegelijkertijd de liefde bedrijft.
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
Over de polemische columns wordt
onder andere gezegd:
„Wordt hopelijk vervolgd, deze schrijversvendetta.
Tussenstand: weg met T. van
Deel, geef mij R. Giphart maar. Het liefst
als hij lyrisch is of kwaad.” (De Gooi en
Eeemlander)
●1 Lees de nieuwe roman van Ronald Giphart (komt uit in 2005). Kijk of je neologismen
kunt toevoegen aan de verzameling in het boekje Giphtaal van Wim
Daniëls.
●2 Lees twee recensies van de nieuwe roman van Ronald Giphart. Wat vinden de
recensenten: is het weer het oude liedje: Neuken, neuken en nog eens neuken
of is er in de ogen van de critici een nieuwe Giphart opgestaan?
Over de stijl:
“Het aardige van de verhalen zit hem
niet in het bijna oubollige onderwerp,
maar eerder in de wat naïeve, brutale
schelmentoon die Giphart zijn ik-figuur,
die duidelijk een Giphart is, meegeeft.”
“Er valt veel te lachen, want Giphart kan
schrijven.” (Elsevier)
Andere boeken van deze auteur
Ronald Giphart schreef o.a. ook:
Ik ook van jou
Phileine zegt sorry
Ik omhels je met duizend armen
Ten liefde!
Gala
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl.
kijk ook op: www.boektoppers.nl 25

MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
Kijk voor nog meer informatie achter in het boek.
Genre, thema
In Oesters staat de liefde van een jonge vrouw voor een veel
oudere man centraal. De vijfendertig jarige Olga lijdt een teruggetrokken
leven in Wenen met haar man Harold. Terwijl ze herstelt
van een nare ziekte en kampt met een depressie, overdenkt
ze haar relatie die ze had met de veertig jaar oudere
Frank toen zij zelf twintig was.
Na een periode van twijfel, waarin ze heen en weer geslingerd
werd tussen haar liefde voor de spannende, maar veel oudere
en daarom niet geaccepteerde Frank en de rustige, verstandige
Harold, heeft ze gekozen voor Harold. Met hem trouwt ze en
vertrekt ze naar Amerika, waar ze in de krant de overlijdensadvertentie
van Frank leest. Nu, jaren later, blijkt dat haar verdriet
om het verlies van Frank niet slijt. De herinneringen aan
Frank zetten zich vast in haar geheugen als een oester op een
dakpan. Heeft Olga er goed aan gedaan voor Harold te kiezen
of had ze moeten kiezen voor het korte moment van hevig
geluk dat ze met Frank had kunnen beleven? Spijt, het maken
van keuzes, een ongelukkige liefde en de dood zijn de thema´s
waar het in Oesters om draait. Oesters is een psychologische
liefdesroman, waarin de nadruk ligt op de gedachten en gevoelens
van Olga.
Symboliek en idee
De titel Oesters slaat op de in zichzelf gekeerde, gesloten Olga.
In het boek vergelijkt ze de hardnekkigheid van haar verdriet
met de zuigkracht van oesters. De winter, als symbool voor kou,
eenzaamheid en de dood, is belangrijk in het verhaal. Franks
achternaam – Winter – verwijst naar de dood en de eenzaamheid
die Olga zal voelen als ze zonder hem is.
De dood is een terugkerende gebeurtenis in Oesters: de opge-
26 boektoppers docentenreader 2004
H ET BOEK IN HET KORT
Olga is bijna twintig als ze kennismaakt met Frank de Winter. Ze voelt
zich meteen aangetrokken tot de zestigjarige kunsthandelaar. Dat
gevoel is wederzijds en de twee krijgen een verhouding. Het grote leeftijdsverschil
maakt de relatie echter nogal gecompliceerd. En als Olga
een andere man leert kennen, wordt het nog lastiger. Zeker als deze
laat blijken dat hij graag met haar wil trouwen. Nu moet Olga kiezen
tussen haar minnaars. Zelfs vele jaren later heeft deze zware beslissing
nog invloed op haar leven.
Oesters
zette dieren, het overlijden van Frank, het overlijden van twee
katten. Er komen op verschillende momenten in het verhaal
schedels voor: onder andere op het schilderij dat Frank nalaat
aan Olga. Ook de schedels slaan terug op het thema ‘dood’.
Het motto voor in het boek luidt: “Eeuwigheid, overstaar mij
hier die nauwelijks te ademen waag, die in het hart mijn dode
draag in de gesloten sarkophaag.” Het onherroepelijke uit de
bundel De Slechtvalk - Ida Gerhardt. Het motto heeft te maken
met de keuze die Olga gemaakt heeft en waar ze zo’n spijt van
gekregen heeft. De onweerstaanbare liefde voor Frank blijft in
haar gedachten ronddwalen.
Vertelsituatie
In Oesters hanteert Rascha Peper een personale vertelsituatie:
je leest het verhaal vanuit de hoofdpersoon Olga. Soms ook ligt
het perspectief bij een alwetende verteller, zonder dat de
schrijfster merkbaar aanwezig is.
Tijd/plaats/ruimte
Het verhaal begint in 1969 en duurt tot 1984 en kent twee verhaallijnen:
het heden en het verleden in lange flashbacks. Beide
verhaallijnen worden chronologisch beschreven. Het eerste
hoofdstuk begint eind februari 1984, het boek eindigt in juli van
dat jaar. Het verhaal speelt zich af in Amsterdam waar Olga
studeert, het huis van Frank in Zeeland, de behandelkamer van
de psychiater, het huis in Wenen waar Olga en Frank wonen en
in New York, waar Olga leest dat Frank is overleden. De hoofdstukken
die zich afspelen in het verleden zijn in de verleden tijd
geschreven, de overige hoofdstukken in de tegenwoordige tijd.
Verhouding fictie/werkelijkheid
Over het algemeen schrijft Rascha Peper over personen die wat
verder van haar af liggen, maar in Oesters maakt ze daarop een
KRITIEKEN
Rascha Peper krijgt wisselende kritieken.
Sommige critici vinden haar boeken te
braaf. Maar over Oesters is bijvoorbeeld
de Volkskrant enthousiast: “Een zuiver en
boeiend verhaal.” En Trouw schrijft:
"Rascha Peper kan karakters neerzetten
in haar verhalen op een manier die haar
grote verteltalent bevestigt. Ze impo-
Rascha Peper
uitzondering. In het verhaal van Olga en het levensverhaal van
Rascha is een aantal overeenkomsten aan te wijzen. Olga is
herstellende van een ernstige ziekte, net als Peper ooit de ziekte
van Hodgkin overleefde. Ook keuze voor de woonplaats van
de hoofdpersoon Olga – Wenen – is een autobiografisch element:
vanwege het werk van haar partner, die in dienst was
van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, verhuisde Rascha
Peper naar deze Oostenrijkse stad.
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
neert ook door de verrassende beelden
waarvan ze zich bedient, de zinnen die ze
schrijft met een feilloos gevoel voor
ritme en melodie, en het schijnbaar
moeiteloos vervlechten van hoofd- en
neventhema's tot één groot, hecht
geconstrueerd betekenisvol geheel."
●1 Rascha Peper zegt in een interview in het NRC: “Er zijn mensen die zich helemaal
kunnen geven aan iets waarvan een ander zegt: ‘Dat is belachelijk, je
moet dat niet doen want dat levert niets op, het lukt toch niet’. Dat vind ik iets
prachtigs”
a. Vind je dit soort mensen terug in Oesters?
b. Denk je dat Olga de juiste beslissing heeft genomen?
c. Watzou je Olga aanraden te doen?
●2 Oesters heeft in tegenstelling tot de meeste andere verhalen van Rascha Peper
autobiografische elementen.
a. Van welke dingen die in het boek gebeuren weet je dat ze ook in het leven van
Rascha Peper gebeurd zijn?
b. Watvindt je daarvan, nu je weet dat de schrijfster een deel van haar eigen
leven beschreven heeft?
c. Zou je, als je zelf schrijver of schrijfster was, belevenissen uit je eigen leven verwerken
in je boeken? Waarom wel of niet?
Andere boeken van deze auteur
Rascha Peper schreef o.a. ook:
De Waterdame [verhalen]
Rico´s vleugels [roman]
Russisch Blauw [roman]
Een Spaans hondje [roman]
Wie scheep gaat [roman]
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl.
kijk ook op: www.boektoppers.nl 27

MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
Kijk voor nog meer informatie achter in het boek.
Genre, thema
Spijkerschrift is het levensverhaal van de doofstomme tapijtknoper
Aga Akbar, verteld door zijn zoon Ismaiel, op basis van zijn
vaders notities. Maar daarmee is het ook meteen zijn eigen
levensverhaal, want vader en zoon zijn één: “Ik beschouwde
mezelf niet als iemand anders dan mijn vader. ( … ) ik was hem
of hij was mij, we waren één persoon.”De hechte en onverbrekelijke
band tussen vader en zoon is het belangrijkste thema
van Spijkerschrift.
Structuur/vertelsituatie
Spijkerschrift bestaat uit drie boeken die elk bestaan uit een
aantal (7, 15 en 3) hoofdstukjes. Op het eerste en het laatste na,
begint elk hoofdstukje met een aankondiging van de alwetende
verteller over wat er komen gaat. Die alwetende verteller
legt de lezer zelf uit hoe de vertelsituatie is in het boek: “Ik ben
de alwetende verteller. Ismaiel is de zoon van Aga Akbar die
doofstom was. Hoewel ik alwetend ben, kan ik Aga Akbars notities
helaas niet lezen. Ik vertel alleen het verhaal totdat Ismaiel
geboren wordt. De rest laat ik hem zelf vertellen. Maar aan het
einde kom ik terug, want Ismaiel kan het laatste deel van zijn
vaders notities niet ontcijferen.”
En zo gaat het. Vanaf het moment dat Ismaiel geboren wordt,
aan het einde van het eerste boek, vertelt Ismaiel in de ik-persoon
wat hij zich herinnert uit verhalen en herinneringen, wat
hij opmaakt uit de notities en wat hij denkt en beleeft in de
periode dat hij het boek aan het schrijven is. De epiloog komt
weer van de alwetende verteller.
Tijd/plaats/ruimte
In het eerste boek wordt de lezer geleidelijk van het hier en nu
28 boektoppers docentenreader 2004
H ET BOEK IN HET KORT
Aga Akbar wordt doofstom geboren. Als hij een jaar of tien is, kan hij
nog niet lezen of schrijven. Op aanraden van zijn oom ontwikkelt Aga
daarom zelf een spijkerschrift. Nu kan hij een dagboek bijhouden. Als
Aga overlijdt, wordt het boek bezorgd bij zijn enige zoon, Ismael. Ismael
snapt in eerste instantie niets van het spijkerschrift, maar hij probeert
het te ontcijferen. Op deze manier krijgt hij inzicht in het bijzondere
levensverhaal van zijn vader.
Dit boek werd in 2000 bekroond met de E.du Perronprijs.
Spijkerschrift
teruggeleid naar het Iran van vóór de geboorte van Aga Akbar.
Vanaf dat moment wordt in grote lijnen de chronologie van
diens leven gevolgd, regelmatig onderbroken door afdwalingen
naar verleden of toekomst: flashbacks en toekomstverwijzingen.
Het tweede boek begint in het Nederlandse heden van Ismaiel
op het moment dat hij besluit zijn vaders woorden te vertalen.
Vervolgens worden de verhalen over Aga Akbars leven afgewisseld
met bespiegelingen en gebeurtenissen in het
Nederland van nu.
Het derde boek is helemaal chronologisch verteld. De boeken
staan in chronologische volgorde.
Het verhaal speelt zich af in twee totaal verschillende werelden.
Allereerst is er het Iran van Aga Akbar met de beroemde
Saffraanberg, de grot met het spijkerschrift, de spoorbaan
waarvoor de berg met blote handen weggehakt moet worden,
de grens met Rusland en de vrijwel onbereikbare put waarin de
heilige zit te lezen. Een woest, groots landschap vol verhalen.
Dit traditionele Iran maakt vervolgens plaats voor het stedelijke:
Ispahan, dat te groot en te druk is voor Aga Akbar, en
Teheran waar Ismaiel gaat studeren. Ismaiel vindt hier zijn
eigen weg. Los van zijn vader.
Nederland is de andere wereld. Geen bergen maar vlakte met
dijken en duinen en daarachter de zee. Ismaiel heeft zijn oude
land verruild voor nieuwe bodem. Oude banden voor nieuwe
vrienden.Tussen die twee werelden is nauwelijks contact mogelijk.
Alleen in gedachten reist Ismaiel vaak terug. Daarom spelen
treinen, vliegtuigen en bussen zo'n centrale rol in het verhaal.
Verhouding fictie/werkelijkheid
Het leven van Kader Abdolah vertoont opvallend veel gelijkenissen
met dat van Ismaiel. Beiden hadden een dove vader en
moesten tolken. Beiden gingen natuurkunde studeren in
KRITIEKEN
De meeste recensenten zijn enthousiast
over Spijkerschrift:
Jacob Moerman schrijft bijvoorbeeld:
“Spijkerschrift is een uitermate boeiende
roman, geschreven in een sobere en trefzekere
stijl. Het drama bevindt zich tussen
en achter de regels, en het is bewon-
Kader Abdolah
Teheran, raakten betrokken in het verzet en moesten vluchten.
Beiden lieten na een aantal jaren hun vrouw overkomen en
gingen schrijven in het Nederlands.
Behalve deze parallellen met Abdolahs eigen leven, wordt in
het boek ook in de geschiedenis van Iran beschreven.
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
derenswaardig hoe Abdolah dit heeft
uitgewerkt. Nederland mag blij zijn met
zo’n veelzijdige schrijver.”
Recensenten die minder positief oordelen,
vallen over Abdolahs afgemeten stijl
of over de lappendeken aan teksten en
perspectieven in de roman.
Meer verwerkingsopdrachten staan op internet, www.boektoppers.nl
●1 Vervoersmiddelen als de trein, het vliegtuig, en de bus spelen een belangrijke
rol in het verhaal omdat ze twee werelden met elkaar verbinden. Geef vijf
voorbeelden uit het verhaal waar dit het geval is en beschrijf bij elk voorbeeld
welk vervoermiddel welke twee werelden met elkaar verbindt.
●2 Er is veel feitelijke informatie in het boek verwerkt over de politieke geschiedenis
van Iran. Wat is het effect daarvan op jou als lezer? En met welke bedoeling
zou Kader Abdolah deze informatie in het boek hebben verwerkt?
●3 Kader Abdolah heeft veel Nederlandse en Perzische literatuur verwerkt in
Spijkerschrift. Geef drie citaten van elk en leg uit wat de functie is van deze
fragmenten. Waarom horen ze thuis in deze roman?
●4 De politieke geschiedenis van Iran is onlosmakelijk verbonden met het leven
van Aga Akbar en Ismaiel. Probeer met behulp van wat de verteller daarover
naar voren brengt een overzicht te maken van wat zich tijdens het leven van
Aga allemaal heeft voltrokken in Iran.
●5 Ismaiel kan de laatste bladzijden van zijn vaders notities niet lezen. Wat denk
jij dat er gestaan heeft? Zijn laatste overpeinzingen? Een afscheidsbrief aan
zijn geliefden? Wat hij op de berg heeft gedaan of gezien? Schrijf de laatste
bladzijde van Aga Akbar (in het Nederlands!).
●6 Kader Abdolah heeft een heel eigen schrijfstijl. Geef ten minste drie kenmerken
van die stijl en onderbouw ze elk met twee citaten. Denk aan zinsvolgorde,
zinslengte, het gebruik van beschrijvingen, dialogen, herhalingen enzovoort.
Andere boeken van deze auteur
Kader Abdolah schreef o.a. ook:
De adelaars [verhalen]
De reis van de lege flessen [roman]
De koffer
[Boekenweekgeschenk Overijssel]
Kélilé en Demné
[Klassieke Indiaas-Perzische verhalen]
Portretten en een oude droom [roman]
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl.
kijk ook op: www.boektoppers.nl 29

MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
Kijk voor nog meer informatie achter in het boek.
Genre/thema
Het boek is een roman in sprookjes. Met 'sprookjes', zoals de
ondertitel aangeeft, worden geen traditionele sprookjes
bedoeld. Wel worden de grenzen van de verbeeldingskracht
opgerekt.
Peter Verhelst wil het onzegbare onder woorden brengen, de
Apocalyps en het scheppingsverhaal bijeen brengen, de intensiteit
van gevoelens kenbaar maken.
Zwellend fruit is ook een boek over ouders en over het archetypische
spel van afstoting en aantrekking in de ouder-kindrelatie.
‘Volgens de boeken dromen vaders van een zoon en droomt
de zoon op zijn beurt van een moeder en droomt de dochter
ervan een moeder te worden.’ Uit de Griekse mythe van
Aeschylos haalt Peter Verhelst de feilbaarheid van ouders
tegenover hun kinderen naar boven. De schrijver gaat op zoek
naar het primaire in de mens, naar oermotieven zoals eenzaamheid,
angst en moederbindingen.
Symboliek
De namen van de personen verwijzen naar de klassieke mythologie.
Daarnaast zijn er verwijzingen naar sprookjes, de Griekse
tragediën en naar Freud. Er zijn ook verwijzingen naar de actualiteit,
zoals drugsgebruik en hedendaags geweld. Het gaat Peter
Verhelst dan niet om die gebeurtenissen zelf, maar veel meer
als beeld van de menselijke wereld, als metafoor voor het
aardse bestaan. Peter Verhelst is er niet op uit om raadsels op
te lossen, maar eerder om ze te creëren.
Strucuur
Zoals ook de sprookjes bij het neerkomen zijn versplinterd, zo
maken ook deze sprookjes een versplinterde indruk. De roman
30 boektoppers docentenreader 2004
H ET BOEK IN HET KORT
Sprookjes zijn als sterren. Ze schitteren door hun vorm. Duizenden
sprookjes zijn ooit verloren gegaan, maar gelukkig was er in iedere stad
wel iemand om de overgebleven sprookjes oogverblindend te laten
flonkeren.
Dit boek gaat over een meisje met een huid even soepel als antilopenleer
en over een jongen die kan jagen als de beste. Over Klytaemnestra
en Agamemnon en hun kinderen Iphigenia, Orestes en Elektra.
Zwellend fruit
bestaat uit fragmenten en er is geen lineair, realistisch verhaal,
wat kenmerkend is voor de auteur.
Tijd/plaats/ruimte
De verhalen van Peter Verhelst spelen zich af in een wereld zonder
concrete tijdsaanduiding of plaatsbepaling. Het zou over
ons kunnen gaan, in dit hier en nu, maar dat is niet belangrijk.
De verteller heeft het over ‘verhalen die te grillig waren om nog
gelezen te worden als een weergave van de wereld zoals wij die
kennen.’
Verhouding fictie/werkelijkheid
Hoewel het boek ogenschijnlijk geen afspiegeling is van de realiteit,
is het mogelijk dat eigen ervaringen van de schrijver aan
de basis liggen. Het boek is opgedragen aan de spelers, de
regisseur en de crew van Aars!,Verhelsts zeer vrije bewerking
van de Oresteia, die min of meer tegelijkertijd in première ging.
Het stuk kon in de kranten niet op positieve besprekingen rekenen.
KRITIEKEN
“Als je de laatste regels hebt gelezen, is
het alsof je bevrijd raakt uit een helse
storm. Sprookjes waren het, maar sommige
waren beangstigend reëel.” (Vrij
Nederland, 23-09-2000)
Peter Verhelst
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
“Zwellend fruit is een boek vol kleur en
hunkering, drift en vervreemding.
Doordat hij dat alles bij elkaar kan houden,
bewijst Peter Verhelst met dit boek
dat hij zijn kersverse status als bekende
●1 Hoewel Peter Verhelst geen duidelijke lineaire verhaallijn hanteert, kun je in
Zwellend fruit toch een ontwikkeling bespeuren. Maak duidelijk wat die ontwikkeling
is.
●2 Zoek positieve en negatieve uitspraken naar aanleiding van het werk van Peter
Verhelst en vergelijk de meningen en bijbehorende argumenten. Geef aan
welke argumenten voor jou herkenbaar zijn en bepaal je eigen standpunt.
●3 Ga op zoek naar autobiografische gegevens van de schrijver en ga na wat de
verhouding is met zijn werk.
●4 Bespreek enkele bronnen uit de mythologie en/of Griekse tragediën en ga na
hoe Peter Verhelst deze bronnen heeft gebruikt.
●5 Zoek de kenmerken van sprookjes en mythen op en ga na welke eigenschappen
in het werk van Peter Verhelst terug te vinden zijn. Vind je de toepassing
geslaagd? Kun je zelf een verhaal schrijven met daarin enkele kenmerken van
een sprookje en/of mythe verwerkt?
●6 Zoek via internet informatie over het werk van Peter Greenaway. Vergelijk het
werk van Peter Verhelst met een film van Greenaway. Noteer de overeenkomsten
en verschillen.
●7 Ga na of er verschillen zijn tussen de Vlaamse en Nederlandse reacties in de
pers. Ga na of er sprake is van een Vlaamse manier van werken en/of traditie,
waarin het werk van Peter Verhelst past
●8 Lees Tongkat en geef aan wat de overeenkomsten en verschillen zijn als je dit
werk vergelijkt met Zwellend fruit.Lees enkele gedichten van Peter Verhelst en
noteer je bevindingen.
●9 Ga op zoek naar besprekingen en/of interviews naar aanleiding van theaterproducties
waaraan Peter Verhelst meegewerkt heeft en laat verbanden zien
met zijn boeken.
●10 Leer drie zinnen uit Zwellend fruit die je bijzonder mooi vindt uit je hoofd en
maak via een (mondeling) betoog je keuze aannemelijk.
literaire Vlaming meer dan waard is.” (De
Morgen, 04-10-2000)
Andere boeken van deze auteur
Peter Verhelst schreef o.a. ook:
Obsidiaan [poëzie]
Het spierenalfabet [roman]
De kleurenvanger [roman]
Tongkat - een verhalenbordeel [roman]
Mondschilderingen [novelle]
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl.
kijk ook op: www.boektoppers.nl 31

Nog meer informatie staat achter in het boek.
Genre, thema
Verborgen gebreken is een psychologische roman over de
tekortkomingen die bij het gezinsleven horen. Het beschrijft
hoe mensen heel verkeerde beslissingen kunnen nemen door
geheimen, misverstanden, schuldgevoelens en hun hang naar
liefde. De gevolgen zijn niet te overzien: slecht ouderschap,
ongezonde familierelaties, incest en levens die verwoest zijn
door eenzaamheid, verdriet en letterlijk: de dood.
Vertelsituatie
Het verhaal wordt verteld vanuit een personaal perspectief. Dit
verspringt regelmatig en ligt in het begin van het boek vooral
bij Chris, verderop vooral bij Agnes. Aan het begin en het einde
van het boek ligt het perspectief ook een paar keer bij Sonja.
Het effect hiervan is dat je als lezer vooral de gevoelens en
gedachten van deze drie vrouwen leert kennen. In je analyse
van de werkelijkheid, ben je daardoor beperkt tot hun visie. Zo
meent Agnes een heel vertrouwelijke relatie te hebben met de
dames Flynt, die het vakantiehuis beheren, tot ze ontdekt dat
Robert hen altijd geld toestopte om de overlast die ze van haar
hadden te compenseren. Dan blijkt dat personaal perspectief
ook een onbetrouwbaar perspectief te zijn.
Structuur
Het boek bestaat uit zeven genummerde delen, die elk openen
met een citaat uit het bijbelboek Genesis. Elk citaat beschrijft
een deel, een dag van de schepping: het licht, de hemellichamen
etc. De parallel tussen de schepping en de rampzalige
gebeurtenissen in het boek (waarschijnlijk 3 doden) lijkt ironisch:
dit is wat er van Gods schepping is gekomen. Het is niet
helemaal zo dat elk deel een dag beschrijft, maar wel een fase
H ET BOEK IN HET KORT
Agnes Stam schrikt zich rot als ze op een dag twee verstekelingen aantreft
achter in haar auto. De kinderen zijn op de vlucht. Als dat maar
geen problemen oplevert. Die kan ze echt niet gebruiken nu ze helemaal
alleen naar Schotland is gereisd om de as van haar overleden
broer uit te strooien. Maar afscheid nemen van de twee blijkt ook niet
zo gemakkelijk. Lossen de problemen zich vanzelf op?
Renate Dorrestein won in 1993 de Annie Romein Prijs voor hele oeuvre.
Verborgen gebreken is in 1997 bekroond met de Jonge Gouden Uil.
Verborgen gebreken
MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
32 boektoppers docentenreader 2004
in het verhaal.
Elk deel bestaat uit 3 tot 5 genummerde hoofdstukken die min
of meer afgeronde gebeurtenissen beschrijven: een bezoek, een
gesprek of een boottocht.
Door de delen en hoofdstukken heen, lopen twee verschillende
verhaallijnen: de rouw van Agnes, en de vlucht en terugkeer van
Chris. Aan het eind zijn Chris en haar moeder weer (tijdelijk)
herenigd en blijft Agnes verdrietig, eenzaam en alleen achter.
Tijd/plaats/ruimte
Het verhaal wordt verteld in de verleden tijd. Tussen het
gesprek in de tuin voor de dag van vertrek en de hereniging zit
ongeveer een week. De grote, chronologische lijn van gebeurtenissen
wordt regelmatig onderbroken door herinneringen van -
vooral - Agnes. De verhalen over haar broers vormen grote, op
zichzelf staande flashbacks.
De historische tijd wordt niet gegeven, maar is te plaatsen in
de jaren negentig. Er zijn moderne communicatiemiddelen,
maar er is nog geen euro.
De familie Jansen woont in een nieuwbouwwijk. Chris voelt
zich in huis niet veilig. Op de camping bij Oban in Schotland
wordt dat niet beter. In haar tentje voelt ze zich even gelukkig,
maar dan dient Waldo zich aan als een schaduw over het zonnige
geel.
Agnes' huis in Port na Bà is een oase van rust. Het heeft witte
muren, blauwe kozijnen en een dak van lei. Het staat vlak aan
de zee, bij het strand. Chris en Tommie voelen zich er snel thuis.
Ze kunnen lekker spelen en Agnes doet leuke dingen met ze.
Het huis is echter in verval, net als Agnes. Het prachtige landschap
blijft.
KRITIEKEN
Net als andere titels van Renate
Dorrestein, werd ook Verborgen gebreken
door recensenten positief ontvangen.
Men roemt haar om de realistische personages
die zo gekozen zijn dat ze een
vanzelfsprekende, prachtige spanning
oproepen. Om haar beeldende ruimtebe-
Renate Dorrestein
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
schrijvingen die rust geven en om haar
gave om het meest onwaarschijnlijke
waarschijnlijk te maken.
En net als bij haar andere boeken, is er
ook bij dit boek wel een recensent die
valt over die waarschijnlijkheidskwestie.
Die vindt het té toevallig dat de kinderen
Meer verwerkingsopdrachten staan op internet, www.boektoppers.nl
●1 Heeft niet iedereen verborgen gebreken? Geef van de volgende personages
een verborgen gebrek:
Sonja Jansen:
Waldo Jansen:
Christine Jansen:
Tommie Jansen:
Jaap Geuzenaar:
Frank Stam:
Agnes Stam:
Muriel Flynt:
De man van het verhuurbedrijf:
●2 Renate Dorrestein wordt vaak een feministische schrijfster genoemd. Waarom?
Geef drie feministische aspecten van Verborgen gebreken. Ondersteun elk
aspect met minstens twee voorbeelden uit het boek.
●3 Zoek drie ruimtebeschrijvingen uit het boek, kopieer ze en plak ze op met elk
een passende foto erbij, bijvoorbeeld uit een tijdschrift of van internet. Tekenen
of knippen en plakken mag ook.
●4 Recensenten waren het oneens over de gelukkige afloop van de roman voor
Chris. Kan het nog goed komen met haar? Hoe zal Chris' zomervakantie over
een jaar verlopen? Met wie, waarnaar toe en hoe is de sfeer? Motiveer al je
voorspellingen.
●5 De gang van zaken in Verborgen gebreken is op het eerste gezicht niet erg
waarschijnlijk. Je zou de roman absurd zou kunnen noemen. Over de vraag of
dat absurde mooi is of juist overdreven, waren de recensenten het niet eens.
- Zoek in de Literom twee recensies met tegengestelde meningen hierover.
- Vat meningen en argumenten van de recensenten over deze kwestie samen.
- Discussieer met je klas over de stelling: Verborgen gebreken vertelt een
waarschijnlijk verhaal.
net bij Agnes in de auto stappen, of té
onwaarschijnlijk dat een oude dame in
zo'n situatie niet meteen de politie zou
inseinen. Zulke recensenten zijn in de
minderheid.
Andere boeken van deze auteur
Renate Dorrestein schreef o.a. ook:
Buitenstaanders [roman]
Een nacht om te vliegeren [roman]
Het Hemelse Gerecht [roman]
Want dit is mijn lichaam
[roman] – boekenweekgeschenk
Zonder genade [roman]
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl.
kijk ook op: www.boektoppers.nl 33

Kijk voor nog meer informatie achter in het boek.
Genre, thema
Het grote verlangen is een filosofische roman over de zoektocht
van drie weeskinderen naar een thuis, nu ze bijna volwassen
zijn geworden. Ze proberen een veilige plek te vinden in een
moreel verwilderde, onverschillige maatschappij. Maar de
roman gaat op een hoger plan ook over de onbereikbaarheid
van andere mensen, van de alles verzoenende liefde, van het
verleden.
Personages/vertelsituatie
Sam van Dijk, zijn tweelingzus Lisa en hun twee jaar oudere
broer Raph hebben hun ouders verloren door een verkeersongeluk
toen zij twaalf, respectievelijk veertien jaar waren. Dat
gebeurde in 1969, het jaar waarin Neil Armstrong de eerste
man op de maan was, het jaar dus van de zogenaamde ‘grote
stap voor de mensheid’. Na jaren afzonderlijk bij pleeggezinnen
te zijn ondergebracht, komen ze, als ze volwassen zijn (Sam en
Lisa zijn 21, Raph is 23 jaar), weer bij elkaar om een los-vast driemanschap
te vormen. Ze delen hun thuisloze bestaan met
elkaar, omdat ze het met niemand anders kunnen delen.
Sam is de hoofdpersoon en ik-verteller. Hij ontdekt dat hij veel
volgzamer, afwachtender en emotielozer is dan zijn broer en
zus. Hij ziet en voelt de dingen het scherpst van hen drieën. Hij
is ook de meest stuurloze. Hij is een grijs kind: hij heeft de
lusten en lasten van de puberteit overgeslagen, hij is nuchter
en wijs geworden vóór zijn tijd, hij is geneigd om achter ideeën
en idealen belangen te zoeken. Zijn obsessie is zijn slechte
geheugen. Hij denkt dat hij geen enkele herinnering heeft aan
de tijd vóór het ongeluk.
Sam houdt zich in leven met het doen van archiefwerk en het
schrijven van rapporten over een boortoren die opeens is weg-
H ET BOEK IN HET KORT
Doordat hun ouders bij een verkeersongeluk om het leven komen, worden
de tweeling Lisa en Sam en hun broer Raph wees. Ze komen terecht
in een ander pleeggezin en verliezen elkaar uit het oog. Negen jaar
later, als ze volwassen zijn, zoeken ze elkaar weer op. Sam en Raph
weten tot hun spijt bijna niets meer van hun jeugd; Lisa des te meer.
Tijdens de etentjes met haar broers rakelt zij alle herinneringen weer
op.
Winnaar van de AKO Literatuurprijs en genomineerd voor de
International IMPAC Dublin Literary Award.
Het grote verlangen
MEER INFORMATIE OVER DIT BOEK
34 boektoppers docentenreader 2004
gezakt in de bodem. Niet omdat hij zich daarvoor interesseert,
maar omdat het werk hem op een dag is aangeboden.
“Onderwerpen doen mij niets. Het gaat om het spoorzoeken,
het langzame doordringen in een onbekende wereld waar ik na
verloop van tijd de paden, de sluiproutes en de geheime kamers
leer kennen.” Op dezelfde manier zoekt Sam naar herinneringen
aan de tijd vóór het ongeluk en aan de juiste toedracht van
het ongeluk. Die herinneringen zijn weggezakt in zijn geest,
maar dankzij Lisa en haar uitstekende geheugen weet hij ze
gaandeweg de roman weer op te diepen. “Alleen de herinnering
is gebleven,”zegt Lisa,”‘en de herinnering is niet genoeg, de
herinnering is een groot verlangen.”
Dat Sam zo’n slecht geheugen heeft, geeft structuur aan de
roman, omdat het ook zijn obsessie is. Hoe minder Sam zich
herinnert, hoe meer hij zijn ouders mist. Het blijft in het
midden of Sam zijn herinneringen verdrongen heeft of dat hij
ze gewoon niet heeft. Dat zorgt ervoor dat de lezer in spanning
gelaten wordt: hij wacht op een doorbraak bij Sam. Zelf denkt
Sam dat hij in een wereld leeft die niet de echte is (dat hij in
Plato’s grot leeft), en dat hem de echte wereld nog moet worden
onthuld. Marcel Möring is een meester in het uitstellen,
maar het wachten van de lezer wordt uiteindelijk beloond.
Stijl
Typerend voor de stijl van Het grote verlangen is het feit dat er
veel verhalen in het verhaal zijn opgenomen. Het verhaal is rijk
aan beelden en beschrijvingen van details die alle samenwerken
om het idee achter het verhaal vorm te geven.
Tijd/plaats/ruimte
In het verhaalheden van de roman verstrijken een paar maanden.
In deze periode zoeken de broers en de zus elkaar afwisselend
op en voeren zij gesprekken over hun gemeenschappelijke
KRITIEKEN
“Het grootste compliment dat je Möring
kunt maken is: hij heeft een boek
geschreven dat dwingt tot meedenken
én meevoelen.” (Gertjan van
Schoonhoven in Nieuwsblad van het
Noorden)
Marcel Möring
verleden.
De ruimtes en de buurten waarin zij leven, worden nauwkeurig
beschreven. Hun eenzame en verwaarloosde behuizing en leefomgeving
zijn symbolisch voor hun positie in het leven. Sam
woont in een ‘uit steen gehakte schoenendoos’, Raph in een
‘uit steen gehakte spelonk’ en Lisa woont in een loods op een
vervallen industrieterrein.
VOOR IN DE LES: VERWERKINGSOPDRACHTEN
“Dat is wat Mörings werk in vergelijking
met zijn generatiegenoten Connie
Palmen en Joost Zwagerman zo bijzonder
maakt: anders dan het hunne is het
geen demonstratie van de ambitie een
hedendaagse of filosofische roman te
schrijven, maar het is er een.” (Michael
Zeeman in de Volkskrant).
●1 In Het grote verlangen probeert hoofdpersoon Sam de belangrijkste gebeurtenis
uit zijn leven, het fatale auto-ongeluk van zijn ouders, te herinneren. Hij
wordt daarbij geholpen door zijn tweelingzus Lisa, die een veel beter geheugen
heeft. Probeer je drie belangrijke gebeurtenissen uit je vroege jeugd te herinneren.
Beschrijf ze. Laat ze lezen aan getuigen van die gebeurtenissen (familieleden,
buren, kennissen). Vraag of ze hun visie op diezelfde gebeurtenissen willen
opschrijven. Vergelijk die versie met de jouwe.
●2 Lees twee van de volgende recensies van Het grote verlangen van Marcel
Möring:
(Je vindt ze op de cd-rom Literom in de openbare bibliotheek.)
- Gertjan van Schoonhoven, Marcel Mörings slopende verlangen. In: Nieuwsblad
van het Noorden, 20 maart 1992
- Carel Peeters, Het zuivere verlangen. In: Vrij Nederland, 21 maart 1992
- Michaël Zeeman, In de bodemloze put. In: De Volkskrant, 13 maart 1992
Beantwoord nu de volgende vragen:
a. Noem uit elke recensie drie opmerkingen over Het grote verlangen die je verrassen.
b. Noem uit elke recensie een beoordelingsargument waarmee je het volledig
eens of juist oneens bent.
c. Vergelijk je eigen oordeel over Het grote verlangen met dat van die twee recensenten.
Met wie ben je het het meeste eens? Waarom?
d. Schrijf vervolgens je eigen recensie van Het grote verlangen. Gebruik daarin
literaire argumenten om het boek te beoordelen. Verwijs naar de recensies
waarmee je het eens of oneens bent.
Andere boeken van deze auteur
Marcel Möring schreef o.a. ook:
Mendels erfenis [roman]
Bederf is de weg van alle vlees [novelle]
In Babylon [roman]
Nachtzwemmen [novelle]
geen handelseditie
Modelvliegen [novelle]
Kijk voor een complete bibliografie
achter in het boek of op
www.boektoppers.nl.
kijk ook op: www.boektoppers.nl 35