Dat Telt - Levendleren
Dat Telt - Levendleren
Dat Telt - Levendleren
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Dat</strong> <strong>Telt</strong><br />
<strong>Dat</strong> telt is de titel van een<br />
boek over levend reken-<br />
wiskundeonderwijs op de<br />
basisschool en bevat behalve<br />
achtergrond-informatie over<br />
levend rekenen ook<br />
leerlijnen, brevetten en veel<br />
inspirerende voorbeelden.<br />
Wat telt nou echt bij het rekenwiskundeonderwijs?<br />
Gewoonlijk lijken dat de uitkomsten te zijn van de eenzijdige testen en toetsen waaraan we<br />
kinderen onderwerpen. De makers van <strong>Dat</strong> telt laten een ander geluid klinken: zij definiëren<br />
opbrengsten vanuit werkdoelen, die zijn gekoppeld aan rekengenres en rekenwiskundesituaties in<br />
de klas en daarbuiten. Levend rekenen is het devies.<br />
Er wordt daarbij geput uit vier brongebieden: uit het leven van de klas en het kind, uit de<br />
actualiteit, uit de andere vakken en uit rekenen en wiskunde zelf. Voor scholen die willen werken<br />
vanuit het perspectief van het kind en zijn situatie en die tegelijkertijd de kerndoelen serieus<br />
nemen, ontwikkelde de Werkgroep Levend Rekenen op basis van bovenstaande een aantal leerlijnen<br />
met brevetten. Pedagogische georiënteerde vernieuwingsscholen in Vlaanderen en Nederland<br />
beschikken hiermee over een stevige basis voor de ontwikkeling van hun levend rekenwiskunde-<br />
onderwijs. Ook organisaties die naschoolse activiteiten op het gebied van rekenen en wiskunde<br />
beredeneerd willen aanbieden, hebben met <strong>Dat</strong> telt materiaal beschikbaar dat begeleiders en<br />
kinderen aanspreekt.<br />
Aan welke leerlijnen moeten we denken?<br />
In het boek worden onder andere deze leerlijnen gepresenteerd: nestkastjes maken, sport- en<br />
spelletjesdag organiseren, tuinwerk, lekkers bakken, de klassenkas, Engelse kring, werken in de<br />
muziekhoek.<br />
© www.levendleren.nl
Elke leerlijn kent 4 fasen. Bij elke fase horen brevetten, concrete activiteiten waaraan een kind of<br />
klas kan werken en waarmee de gestelde werkdoelen per fase getoetst worden.<br />
Een rekenmethode biedt toch volop mogelijkheden?<br />
Net als de taalmethode gaat de rekenmethode voorbij aan de<br />
mogelijkheden die de dagelijkse werkelijkheid biedt. Vanuit de<br />
interessante vraagstukken die ontstaan in de rekenrijke<br />
omgeving van de klas en school, kunnen kinderen en leraren<br />
betekenisvol leren en werken. Het proefondervindelijk<br />
verkennen, zo belangrijk voor de ontwikkeling van gecijferdheid,<br />
krijgt op die manier een echte kans.<br />
Wat betekent dit voor de leraar?<br />
Scholen die met levend rekenen werken, proberen zo hoog<br />
mogelijk te scoren. Leraren die op deze scholen werken, stellen dan ook hoge eisen aan de kinderen<br />
en zichzelf. Ze willen het beste en het mooiste rekenwiskundeonderwijs maken dat er bestaat, voor<br />
kinderen en leraren.<br />
Niet elke leraar beschikt over de kwaliteit om dit waar te maken. De auteurs van <strong>Dat</strong> telt ontwikkelen<br />
daarom bovendien een opleiding tot rekengids: een rekencoördinator die zowel didactisch als<br />
rekeninhoudelijk gespecialiseerd is in levend rekenen.<br />
Vanzelfsprekend zijn er nog veel meer vragen over levend rekenen.<br />
Het oefenen, de kerndoelen en referentieniveaus, de registratie, de planning, geschikte materialen en<br />
bronnen….. in het ruim 200 bladzijden tellende boek komt het allemaal aan de orde.<br />
Het boek is te bestellen via www.freinet.nl of via het bestelformulier op www.levendleren.nl en kost<br />
€ 33 exclusief verzendkosten.<br />
© www.levendleren.nl
INHOUD<br />
Verantwoording: <strong>Dat</strong> telt<br />
© www.levendleren.nl<br />
1 De Reeks<br />
2 Verantwoording afleggen<br />
3 Beschrijven wat je doet<br />
DEEL I<br />
INLEIDING TOT LEVEND REKENEN<br />
4 Werkgroep-Schoolplan Levend Rekenenwiskundeonderwijs<br />
5 Concept-Schoolplan Rekenwiskundeonderwijs<br />
6 Kerndoelen en schooleigen invulling<br />
7 Leeswijzer
Vooraf: Levend Rekenen in een notendop<br />
© www.levendleren.nl<br />
1 Een mand vol noten<br />
2 Alledaagse wiskunde<br />
3 Uit het leven gegrepen<br />
4 Betrokkenheid<br />
5 Leerling en leraar<br />
6 Een volwaardige, kerndoeldekkende aanpak<br />
7 Een praktische gids<br />
8 De wereld in een notendop<br />
DEEL II<br />
UITGANGSPUNTEN VOOR LEVEND REKENEN<br />
Hoofdstuk 1: Voorwaarden voor goed rekenwiskundeonderwijs<br />
1 Goed rekenwiskundeonderwijs<br />
2 Gecijferde leraren<br />
3 Rekencoördinator/rekengids<br />
4 Rijke bronnen<br />
5 Rekenrijke leeromgeving<br />
6 Doelgericht werken<br />
Hoofdstuk 2: Inhouden & werkwijzen kiezen<br />
1 Kiezen vanuit een visie<br />
2 Pedagogisch klimaat.<br />
2.1 Relatie
© www.levendleren.nl<br />
2.2 Competentie<br />
2.3 Autonomie<br />
3 Levend leren<br />
3.1 Betekenisvol en veelzijdig<br />
3.2 Het lerende kind<br />
3.3 Levend leren<br />
4 Een rekenrijke omgeving<br />
5 Multifunctioneel gereedschap<br />
5.1 Ordening<br />
5.2 Expressie<br />
5.3 Communicatie<br />
6 Levensechte rekensituaties<br />
7 Scholing, vorming of beschaving?<br />
8 Gecijferdheid<br />
8.1 Gecijferdheid en vernieuwingsonderwijs<br />
8.2 Gecijferdheid en competentie<br />
8.3 Gecijferdheid en levend leren<br />
9 Inburgeren & levenskunst<br />
Hoofdstuk 3: Doelen stellen<br />
1 Kindvolgend of doelgericht?<br />
1.1 Het dilemma: volgen of sturen?<br />
1.2 Met of zonder school<br />
1.3 Betekenisvol leren en motivatie<br />
1.4 Van binnenuit of van buitenaf<br />
1.5 Eigen leerweg
© www.levendleren.nl<br />
1.6 De noodzaak van veelzijdig oefenen<br />
2 Kerndoelen, tussendoelen, streefdoelen, werkdoelen<br />
2.1 Inspectiebeoordeling<br />
2.2 Onderwijsaanbod<br />
3 De kerndoelen voor rekenwiskundeonderwijs<br />
4 Richtinggevende en koersbepalende werkdoelen<br />
5 <strong>Dat</strong> telt in kort bestek<br />
6 Werkdoelen versus kerndoelen?<br />
Hoofdstuk 4: Kinderen volgen<br />
1 Volgsysteem-in-ontwikkeling<br />
2 Documentatie<br />
3 Evaluatie<br />
4 Registratie<br />
5 Anticipatie<br />
2.1 Portfolio<br />
2.2 Brevetten<br />
3.1 Vormen van evaluatie<br />
3.2 Rekenwiskundegenres noteren en waarderen<br />
3.3 Toetsen<br />
3.4 Het vele toetsen<br />
3.5 Cito-toetsen voor eigen gebruik?<br />
3.6 Zelf toetsen maken<br />
4.1 Wat wordt geregistreerd?<br />
4.2 Eisen aan registratie
© www.levendleren.nl<br />
5.1 De leraar<br />
5.2 De leerling<br />
6 De zorgleerling<br />
DEEL III<br />
DOELSTELLINGEN VOOR LEVEND REKENEN<br />
Hoofdstuk 5: Naar werkdoelen voor rekenwiskundeonderwijs<br />
1 D e v ie r re kenw is k un d eg eb i ed e n: s ta p1<br />
2 Rekensi t uaties : sta p 2<br />
3 Rekengenres: stap3<br />
4 Werkdoel, vaardigheids- en kennisaspecten: stap 4<br />
5 De leerlijn: stap 5<br />
5.1 Een rechte lijn?<br />
5.2 Van fase naar fase<br />
5.3 Vaardigheden oefenen en kennis verwerven<br />
5.4 De leerlijnmatrix<br />
6 Het kiezen van rekengenres, werkwijzen en technieken: stap 6<br />
7 De leerlijn Lekkers Bakken als voorbeeld<br />
Hoofdstuk 6: Levensechte rekensituaties<br />
1 Competente rekenaars<br />
1.1 De rekenwiskundegebieden in schema<br />
1.2 Situaties, genres en vaardigheden
© www.levendleren.nl<br />
2 Een rekenrijke leeromgeving<br />
3 Werken met hoeken<br />
4 Levensechte situaties<br />
5 De Klassenkas in doorgaande lijn als voorbeeld<br />
5.1 Wat is een klassenkas?<br />
5.2 Bij de jongsten<br />
5.3 Onderbouw<br />
5.4 Middenbouw<br />
5.5 Bovenbouw<br />
5.6 Penningmeester<br />
5.7 Geld uitgeven en levend rekenen<br />
5.8 Burgerschapsvorming<br />
5.9 Gecijferdheid<br />
6 Een levende piramide als voorbeeld<br />
7 Het Weerstation als voorbeeld<br />
7.1 Andere vakken<br />
7.2 Het weerstation: natuur, techniek en rekenen<br />
7.3 De schaal van Beaufort<br />
7.4 Het rekendagboek<br />
8 Cijfers her-uitvinden<br />
Hoofdstuk 7: Oefening baart rekenkunst<br />
1 Gecijferdheid: oefenen en beoefenen<br />
2 Wiskundegevoel en technische vaardigheid<br />
3 Het oefenen en be-oefenen van Levend Rekenen
© www.levendleren.nl<br />
4 Oefenen is handig en zinvol<br />
5 Gemotiveerd oefenen<br />
6 Wat gaan we oefenen?<br />
7 Hoe gaan we oefenen?<br />
8 De instructie<br />
9 De organisatie<br />
10 Oefenmaterialen<br />
11 Toetsing & evaluatie<br />
12 Samengevat in schema<br />
Hoofdstuk 8: Spelenderwijs oefenen en meten in de Rekentuin<br />
1 Wat is Rekentuin?<br />
2 Een combinatie van oefening en toetsing<br />
3 De tuin<br />
4 Rekentuin als motiverende rekenomgeving<br />
5 Adaptief oefenen en meten<br />
6 Het Elo-ratingsysteem<br />
7 Sommen op eigen niveau<br />
7.1 Som en rating<br />
7.2 Individuele verschillen binnen de groep<br />
7.3 Volgorde van aanbieden<br />
8 Rekentuin en snelheid<br />
8.1 Oplostijd en rekenvaardigheid<br />
8.2 Snelheid als onderdeel van rekenspelletjes<br />
8.3 Rekenstrategie kiezen<br />
8.4 Vaardigheidsschatting
© www.levendleren.nl<br />
8.5 De Prijzenkast<br />
9 Het aandeel van de leraar<br />
9.1 Speelgedrag<br />
9.2 Ontwikkeling in beeld<br />
9.3 Sterke en zwakke punten<br />
9.4 Onderzoekscyclus in de eigen klas<br />
10 Inpassen van Rekentuin in het onderwijs<br />
11 Programma-in-ontwikkeling<br />
Hoofdstuk 9: Levend rekenen en ritmisch weekplan<br />
1 Korte inhoud van het voorafgaande<br />
2 Levend rekenwiskundeonderwijs van dag tot dag<br />
3 Persoonlijk werkplan binnen het ritmisch weekplan<br />
4 Weekplan onderbouw<br />
5 Weekplan middenbouw<br />
6 Weekplan bovenbouw<br />
DEEL IV<br />
KINDER- EN KLASSENLEVEN ALS BRON VOOR LEVEND REKENEN<br />
Hoofdstuk 10: De Klassenkas<br />
1 Een gelddoosje met muntstukken in fase 1<br />
2 Het eerste kasboek in fase 2<br />
3 De penningmeester in fase 3<br />
4 Budgetteren in fase 4<br />
5 Leerlijn de Klassenkas
© www.levendleren.nl<br />
6 Brevetten en meesterstuk voort Levend Rekenen<br />
Hoofdstuk 11: Lekkers Bakken<br />
1 Zandkoekjes in fase 1<br />
2 Speculaas in fase 2<br />
3 Courgettecake in fase 3<br />
4 Injera in fase 4<br />
5 Leerlijn Lekkers Bakken<br />
` 6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen<br />
Hoofdstuk 12: Tuinwerk<br />
1 Met ouder of leraar in het tuintje van de klas in fase 1<br />
2 Zelf plannen maken voor de schooltuin in fase 2<br />
3 Zelfstandig werken met begeleiding in fase 3<br />
4 Zelfstandig werken in fase 4<br />
5 Leerlijn Tuinwerk<br />
6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen<br />
Hoofdstuk: 13: Vogelhuisje/Nestkastje maken<br />
1 Voedertafel voor de winter in fase 1<br />
2 Handleiding bouwpakket lezen in fase 2<br />
3 Zelf een nestkastje maken van een bouwtekening in fase 3<br />
4 Zelf een bouwtekening maken in fase 4<br />
5 Leerlijn Vogelhuisje/Nestkastje Maken<br />
6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen
© www.levendleren.nl<br />
DEELV<br />
DE ACTUALITEIT ALS BRON VOOR LEVEND REKENEN<br />
Hoofdstuk 14: Verteltekstenboek<br />
1 De geboorte van het Verteltekstenboek<br />
2 Ontluikende geletterdheid<br />
3 Ontluikend tijdsbesef<br />
4 Ontluikende gecijferdheid<br />
5 Verteltekstenboek & Actualiteitenkring<br />
Hoofdstuk 15: Actualiteitenkring<br />
1 De actualiteitenkring in de bovenbouw<br />
2 Eigen onderzoek en het aandeel van de leraar<br />
3 Rekenwerk en rekenmachine<br />
4 Het rekendagboek<br />
5 Leerlijn Actualiteitenkring<br />
6 Kerndoelen en brevetten voor Levend Rekenen<br />
DEEL VI<br />
DE ANDERE VAKKEN ALS BRON VOOR LEVEND REKENEN<br />
Hoofdstuk 16: Engelse kring<br />
1 Uit de karakteristiek van de kerndoelen Engels<br />
2 Engels en rekenen in fase 1 en 2<br />
3 Engels en rekenen in fase 3 en 4
© www.levendleren.nl<br />
4 Leerlijn Engelse Kring<br />
5 Brevetten voor Levend Rekenen<br />
Hoofdstuk 17: Onderzoek & Experiment<br />
1 Een stappenplan in fase 1<br />
Hoofdstuk 18: Weerstation<br />
2 Wormpjes bestuderen in fase 2<br />
3 Een vreemde fles in fase 3<br />
4 De brandbare Ajax-sjaal in fase 4<br />
5 Leerlijn Onderzoek & Experiment<br />
6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen<br />
1 Aandacht voor het weer in fase 1<br />
2 Meten en registreren in fase 2<br />
3 Een echt weerstation in fase 3<br />
4 Digitale apparatuur in fase 4<br />
5 Leerlijn Weerstation<br />
6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen<br />
Hoofdstuk 19: Klok, kalender, tijdbalk<br />
1 Het datumbord in fase 1<br />
2 Een cyclische kalender in fase 2<br />
3 Een vreemde klok in fase 3<br />
4 Een kalender maken in fase 4<br />
5 Leerlijn Klok, Kalender, Tijdbalk<br />
6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen
Hoofdstuk 20: Kaart lezen<br />
© www.levendleren.nl<br />
1 Rondjes voor plakselpotjes in fase 1<br />
2 Blokkenbouwsels bewaren in fase 2<br />
3 Echte kaarten in fase 3<br />
4 Van kaarten maquettes maken in fase 4<br />
5 Leerlijn Kaartlezen<br />
6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen<br />
Hoofdstuk 21: Sport- & spelletjesdag<br />
1 Op je tellen passen in fase 1<br />
2 Kinderen zelf laten organiseren in fase 2<br />
3 Nauwkeurig meten in fase 3<br />
3 Moeilijke wedstrijdschema’s maken en toepassen in fase 4<br />
4 Basisschema afvalsysteem<br />
5 Leerlijn Sport- of Spelletjesdag organiseren<br />
6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Rekenen<br />
Hoofdstuk 22: Werken in de muziekhoek<br />
1 Een mand met noten in fase 1<br />
2 Een werkkaart voor fase 2<br />
3 Eigen muzieknotatie in fase 3<br />
4 Muziek maken bij een gedicht in fase 4<br />
5 Leerlijn Werken in de Muziekhoek<br />
6 Brevetten en meesterstuk voor Levend Tekenen
© www.levendleren.nl<br />
DEEL VII<br />
REKENEN & WISKUNDE ALS BRON VOOR LEVEND REKENEN<br />
Hoofdstuk 23: Tussendoortjes & rekenspel<br />
1 Uitdagen tot wiskundige activiteiten<br />
2 Een voorbeeld: Canadees vermenigvuldigen<br />
3 Nadenken en spelplezier<br />
4 Actuele wiskundige problemen<br />
5 De mindreader<br />
6 De dobbelsteentruc<br />
6.1 Rekenraadsels en rekenpuzzels<br />
6.2 Een stappenplan<br />
6.3 De aanleiding<br />
6.4 Aan de slag<br />
6.5 De presentatie<br />
6.6 Persoonlijk werk<br />
6.7 Evaluatie en registratie<br />
Hoofdstuk 24: Het vrije wiskundeonderzoek van Michaël<br />
1 Bewustmaking<br />
1.1 Oorsprong<br />
1.2 Gesprek<br />
1.3 Themakeus<br />
1.4 Eerste aanpak van de aanleiding<br />
1.5 De experimenten van Michaël<br />
1.6 Eerste pogingen tot weergave<br />
1.7 Een nieuwe techniek
© www.levendleren.nl<br />
1.8 Eerste presentatie<br />
2 Weergeven met behulp van een handig apparaat<br />
2.1 Leren gebruiken.<br />
2.2 Eerste presentatie<br />
3 Verkenning van het verschijnsel<br />
3.1 Onderzoeksthema<br />
3.2 Ordening<br />
3.3 Ontdekking<br />
3.4 Techniek<br />
4 Weergave van het verschijnsel zonder apparaat<br />
5 Toepassing<br />
6 Vervolgactiviteiten<br />
Hoofdstuk 25: James, twee jaar creatief wiskundeonderzoek<br />
1 James als voorbeeld<br />
2 Er doet zich een verandering voor<br />
3 Het tweede jaar<br />
4 Samenvatting van deze aanpak<br />
Hoofdstuk 26: Wiskundig onderzoek in de klas van Kathleen<br />
1 Praatronde<br />
2 Wat is rekenen voor jullie?<br />
3 Karel: van cirkel naar appel<br />
4 De creatie van Norbert<br />
5 Anders rekenen: meten<br />
6 Anders rekenen: vermenigvuldigen
© www.levendleren.nl<br />
7 De ontdekking van de rekenregels<br />
Hoofdstuk 27: Wiskunde en wiskunst, werken in het schilder- & tekenatelier<br />
1 Opnieuw: de wereld in een notendop<br />
2 Passers en andere tekenmachines<br />
2.1 De passer<br />
2.2 De spirograaf<br />
2.3 De pantograaf<br />
3 Een onderzoek naar de gulden snede<br />
3.1 De gulden snede<br />
3.2 Een onderzoek naar postzegelformaten<br />
3.3 Werken met een verhoudingstabel<br />
3.4 Het onderzoek van Borissavlievitch<br />
4 Kenmerken van twee- & driedimensionale figuren<br />
5 Patronen en versieringen<br />
6 Vergroten en verkleinen<br />
7 Rekenen geen kunst aan?<br />
8 Opnieuw: een mand vol noten