open - Lize

Je bent bezig met een promotieonderzoek.
Wat onderzoek je precies en waarom
heb je juist dit onderwerp gekozen?
Ik doe onderzoek naar het ontstaan van
nieuwe wijken. Daar werd in Nederland tot
voor kort nauwelijks onderzoek naar gedaan.
Ik kijk naar het prille begin van een
VINEX-wijk, vanaf het moment dat er echt
nog niks is totdat mensen er een paar jaar
wonen. Ik hou van stadssociologie en ben
vooral geïnteresseerd in wat mensen met
een plek hebben. Mijn doel is: uitvinden
wat een plek, een wijk voor mensen betekent.
Wat doen ze er mee en wat doen ze
er vooral niet mee? Tot de jaren 50 hadden
we een heel ideaal idee van ‘gemeenschap’
en die gemeenschappen zouden heel lokaal
zijn. Inmiddels weten we dat dat niet
waar is. Daarna is er lang het idee geweest
dat die wijk helemaal niets zou betekenen.
Dat het alleen maar een plek om te slapen
is, maar dat werken, winkelen, kortom
leven ergens anders gebeurt. De laatste
jaren zijn we weer tot de conclusie gekomen
dat ook dat niet waar is, zeker niet in
nieuwe wijken waar veel jonge gezinnen
wonen. Ik wil uitzoeken hoe het nu wél zit,
hoe mensen dan wel iets samen hebben
en wat de mechanismen zijn. Je kan het
niet meer een traditionele gemeenschap
noemen, ik noem het een ‘lichte gemeenschap’,
in navolging van J.W. Duyvendak
en M. Hurenkamp die dit concept ontwikkelden.
Sociale cohesie zit niet alleen in
buurten, maar in de hele samenleving.
Het gaat om de algemeen sociale samenhang
en die wordt anders ingevuld dan
vroeger. Oude instituten zijn minder belangrijk
geworden, maar mensen zijn nog
steeds verbonden. Het is allemaal losser en
vrijblijvender geworden, maar van sterke
individualisering is geen sprake.
Kan je iets zeggen over de ‘pioniersgeest’
in nieuwe wijken?
In een nieuwe wijk als IJburg hebben
Lizebulletin / nr 50 / juni 2006 2
mensen het gevoel dat alles mogelijk is.
De bewoners worden uitgedaagd door het
idee dat ze van alles moeten doen, juist
omdat er nog geen kaders zijn. Ze zijn
zich er van bewust dat ze die kaders zelf
kunnen scheppen en gaan daardoor in
het begin erg hun best doen. Dat kan je
omschrijven als pioniersgeest. Maar als
ze gesetteld zijn, en dat gaat in IJburg
ontzettend snel, dan gaat dat over. Dan is
de pioniersgeest niet meer nodig en is het
eigenlijk gewoon huisje boompje beestje.
Vroeger ontstonden er meer formele verenigingen
met leden en bestuur. Nu is
dat anders, het zijn meer losvaste clubjes.
Ondanks dat het lossere verbanden zijn,
zijn die niet minder hecht en doen mensen
wel van alles samen. In IJburg werden
eerst de dure koopwoningen opgeleverd,
dat zorgde voor een eenzijdige samenstelling
van de ‘pioniersbevolking’. Sinds de
oplevering van de sociale huurwoningen
zijn er in een keer veel meer allochtonen
komen wonen. Op zich hebben deze groepen
zich wel enigszins gemengd, hoewel er
wel sociale en fysieke scheidslijnen lopen.
Ook de groep die later gekomen is, heeft
heel erg het gevoel dat ze aan iets nieuws
begonnen zijn en dat ze er iets van moeten
maken. In het algemeen is men hier heel
open naar elkaar, men groet elkaar op
straat en zegt dan ‘dan deden we in onze
oude buurt nooit’. Verder gaan mensen
toch vooral om met hun directe buren, er
gebeurt veel op blokniveau. Eigenlijk zijn
die pioniersclubjes ook heel lokaal.
Je hebt zelf in verschillende Amsterdamse
buurten gewoond, hoe kijk jij aan
tegen ‘buurtbinding’?
Er is nog erg een algemeen idee dat een
buurt een soort ouderwetse gemeenschap
zou moeten zijn, daar geloof ik niet in en
het is ook niet zo. Mensen hebben veel
activiteiten buiten een buurt, zodat ze
niet alleen op die buurt gericht zijn. De
meeste stadsbuurten zijn zo heterogeen
dat mensen niet heel veel gemeen hebben,
dat ze niet genoeg overeenkomsten hebben.
Het idee dat de buurt de enige plek is
waar sprake is van sociale integratie, dat is
waarschijnlijk nooit echt zo geweest. Misschien
in dorpjes vroeger, maar in steden
is het altijd anders geweest, zelfs in oude
stadswijken. Er is een hang naar het verleden
want ‘toen hadden mensen nog hechte
banden’. Het ideaal van de ‘buurt als
gemeenschap’ wordt ingegeven door een
hang naar kleinschaligheid en overzichtelijkheid.
Natuurlijk moeten beleidsmakers
zich wel richten op de buurt. De plek waar
je woont is belangrijk en het is ook belangrijk
dat die buurt wordt onderhouden en
schoon en leefbaar blijft. De overheid moet
er om ‘geven’ anders hebben bewoners het
gevoel dat ze achtergesteld worden. Een
buurt is dus geen gemeenschap maar is
wel belangrijk: je doet er je boodschappen,
je hebt er vaak wel enige contacten, de
kinderen gaan er naar school. Ik heb eerst
in het centrum gewoond en woon nu in de
Baarsjes. Ik ben jong en ben veel weg, mijn
binding met mensen in de buurt is niet
heel groot. Natuurlijk heb ik wel contacten
en maak praatjes in de buurt en met naaste
buren. Dat is ook functioneel om elkaar
te kunnen helpen. Nu heb ik toevallig een
Kroatische bovenbuurvrouw, dat is leuk,
dan heb je iets samen. Ik heb mijn huidige
woning ook uitgekozen vanwege de goede
voorzieningen en omdat het er prettig en
goed uit ziet. De diversiteit in de buurt is
redelijk groot en dat vind ik leuk. Er zijn
genoeg mensen met wie ik me kan identificeren,
mensen zoals ik, ook al ken ik ze
niet persoonlijk. Mensen moeten niet te
homogeen maar ook vooral niet te heterogeen
wonen. Veel Amsterdammers hebben
misschien geen grote binding met de buurt
waar ze wonen maar wel een binding aan
de stad of met bepaalde delen van de stad.
Ze willen in elk geval niet buiten de stad
wonen.
// Boudewijn Sittrop & Gonnie Kaptein
Meer lezen?
Buurtbinding. Van veenkolonie tot VINEXwijk,
door Tineke Lupi (NWO-reeks Sociale
cohesie, isbn 90 5260 196 8, 2005, Aksant,
Amsterdam)
Tineke Lupi (1978, Den Haag) studeerde
sociologie aan de Universiteit van
Amsterdam en is sinds 2003 verbonden
aan het Amsterdam Institute for Metropolitan
and International Development
Studies (AMIDSt). Momenteel werkt zij aan
een proefschrift over de sociale ontwikkeling
van de nieuwe Amsterdamse wijk
IJburg waarop ze in 2007 verwacht te promoveren.
In 2002 werkte Tineke mee aan
de Lize­publicatie Grenzeloze generaties,
Zuideuropese jongeren over hun identiteit.
In deze bundel nam zij de bijdrage over
Kroatië voor haar rekening. Haar Nederlandse
moeder ontmoette de Kroatische
vader van Tineke tijdens een zomervakantie.
Zij vestigden zich in Nederland.