SPECHT Verslag scenarioworkshop

SPECHT Scenarioproject
Verslag scenarioworkshop
11 december 2001

© 2001 Telematica Instituut/Stratix
Colofon
Datum : 20 december2001
Versie : 1.0
Status : Final
Redacteur : Erwin Bleumink
Bedrijf : Stratix Consulting Group B.V. ,Telematica Instituut
Auteur(s) : Joyce Baay (Stratix), Erwin Bleumink (Stratix)
Synopsis:
Op 11 december 2001 heeft in Oegstgeest de scenarioworkshop van het
SPECHT project plaatsgevonden. In deze bijeenkomst is gekeken naar de
implicaties van de in SPECHT ontwikkelde scenario’s voor de
telecommunicatie-infrastructuur en waar mogelijk zijn actiepunten
geïdentificeerd.
Persoonlijk gebruik van dit materiaal is toegestaan. U heeft toestemming nodig van Stratix (http://www.stratix.nl) of van het Telematica Instituut
(http://www.telin.nl) voor het kopiëren en/of publiceren van dit materiaal voor reclame of promotionele doeleinden of voor het maken van
verzamelde werken met als doel verkoop of distributie via servers of lijsten of voor het hergebruik van enig auteursrechtelijk beschermd deel van dit
werk in andere werken.
3

Inhoudsopgave
TOC1) Scenarioworkshop SPECHT 5
2) De scenario’s................................................................................................ 7
1) DIGITALE LAPPENDEKEN........................................................................ 7
2) HET NIEUWE ROME ................................................................................. 8
3) BRAND NEW LIFE................................................................................... 10
4) DE MAATSCHAPPIJ DAT BEN JIJ!......................................................... 11
3) Integratie van de resultaten ...................................................................... 13
Bijlage 1 .......................................................................................................... 18
Bijlage 2 .......................................................................................................... 20
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 4

1) Scenarioworkshop SPECHT
Inleiding scenarioworkshop
De heer Guus Broesterhuizen (DGTP), gastheer van het SPECHT project opent de
scenarioworkshop en licht de achtergronden en doelstellingen van het SPECHT project toe. De
telecommunicatie-infrastructuur verkeert in een dynamische omgeving waarin de beslissingen
effect hebben op de langere termijn posities van organisaties, de kwaliteit van de
dienstverlening en de concurrentiepositie van Nederland. SPECHT is opgestart om gezamenlijk
na te denken over (middel)lange termijn ontwikkelingen die de sector raken, om daardoor tijdig
met elkaar een strategische discussie te kunnen voeren over relevante beleidsonderwerpen.
De projectleider van het SPECHT project, Hans Schaffers (Telematica Instituut), geeft een korte
terugblik op de structuur en het verloop van SPECHT. Startpunt vormde de kernvraag die in de
startbijeenkomst was vastgelegd:
Het verkrijgen van inzicht in de mogelijke ontwikkeling van de telecommunicatieinfrastructuur,
in relatie tot maatschappelijke behoeften, de markt, en de rollen van de
overheid
De tussenresultaten zijn neergelegd in “De SPECHT scenario’s”. De vier scenario’s en de
daaraan ten grondslag liggende kernonzekerheden zijn kort door Hans Schaffers besproken.
De scenario’s vormen in deze sessie het instrument voor het voeren van een ‘strategische
conversatie’ tussen de stakeholders.
De doelstellingen van de scenarioworkshop
In deze scenarioworkshop gaat men aan de slag met de scenario’s om de implicaties van ieder
scenario voor de telecommunicatie-infrastructuur in Nederland te verkennen en vier opties te
evalueren.
In de scenarioworkshop zijn in een subgroep per scenario drie stappen doorlopen (zie figuur):
1. Inzicht verwerven in het scenario: hoe werkt deze wereld?
2. Verkennen van implicaties voor de sector en het identificeren van onderwerpen waarover de
sector de komende periode zou moet nadenken en praten gegeven dit scenario
3. Evaluatie van vier opties in het scenario (zgn. windtunnelen):
- Is dit een goed idee, indien dit scenario werkelijkheid zou zijn geworden?
- Wat kan worden verbeterd aan een optie om het beter te laten scoren in het scenario?
Plenair heeft een terugkoppeling plaatsgevonden van de resultaten per subgroep: een korte
weergave van het scenario, de agendapunten voor de sector en de evaluatie van de opties in het
scenario. De resultaten van de subgroepen zijn daarna geïntegreerd, waarna een discussie
heeft plaatsgevonden over hoe de verschillende opties uitpakken in de verschillende
scenario’s. Er is afgesloten met een discussie over de onderwerpen die de komende tijd
aandacht verdienen.
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 5

Scenario’s
Inzicht
Implicaties
Contextuele
omgeving
Transactionele
omgeving
Sector
Opties
De opties
Vooraf zijn op basis van de bouwsessies en in de sector lopende discussies vier opties
geïdentificeerd (zie bijlage 2 voor een korte toelichting per optie):
1) Slim Graafwerk: lokaal gecoördineerde aanleg van Fiber to the Home
2) Samen mobiel: samenwerking operators in bouw en beheer mobiele netwerken
3) ICT voor publieke sector: overheidsinvesteringen in kennis- en applicatieontwikkeling op
het gebied van ICT vooronderwijs, zorg en elektronische overheid
4) NN-CERT: opzetten van een Neutrale Nationale Computer Emergency Response Team
(CERT)
De opties worden in ieder scenario geëvalueerd op hun bijdrage aan twee doelstellingen die zijn
afgeleid uit de startbijeenkomst:
1) Nederland als topper in de inzet van telecommunicatie infrastructuur
2) Een eersteklas infrastructuur in Nederland
De opties worden gescoord op een 5-puntsschaal; uitstekend (++), goed (+), neutraal (o),
negatief (-) en dramatisch (--).
In hoofdstuk 2 worden de resultaten van de subgroepen gepresenteerd. Daarna wordt in
hoofdstuk 3 verslag gedaan van de integrale bespreking van de implicaties en opties.
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 6

2) De scenario’s
In vier groepen is men, iedere groep met een ander scenario, aan de slag gegaan. Plenair is per
subgroep een terugkoppeling gegeven van;
1) De kernpunten van het scenario volgens de subgroep
2) De agendapunten waar de sector, gegeven dit scenario, de komende tijd aandacht aan moet
besteden
3) Een scoretabel en verbeterpunten voor de vier opties geëvalueerd binnen het desbetreffende
scenario
Hieronder zijn de resultaten van de drie bovengenoemde stappen per scenario weergegeven (zie
bijlage 1 voor de deelnemers per subgroep).
1) Digitale lappendeken
Kernpunten van het scenario
De subgroep heeft [Digitale lappendekken] middels de volgende kernpunten weergegeven;
½ Een rijke groep investeerders drukt hun mening door. Dit leidt tot een eenzijdige applicatie
ontwikkeling wat in de sector wantrouwen creëert.
½ Een groep gebruikers haakt af; applicaties zijn te moeilijk om te gebruiken en niet
compatible.
½ De overheid heeft onvoldoende middelen om de hele lappendeken te kunnen overzien. Dat
geeft een beperkte rol voor de overheid.
½ Er wordt geïnvesteerd in niches; de telecommunicatiemarkt is daardoor gekrompen. Gevolg
is dat er weer geld beschikbaar is.
½ UMTS is er niet gekomen, de financiële malaise is blijven aanhouden.
½ Gebruikers zijn kenniswerkers en jongeren, die willen entertainment efficiency en
effectiviteitdiensten.
½ Banken willen hun rol blijven vervullen: het verzorgen van betalingen. Veiligheid is
cruciaal. Banken gaan samenwerking om de veiligheid te kunnen garanderen. Dit gebeurd
eerst via een nationale oplossing en op termijn middels een internationale oplossing.
Agenda voor de sector
Wat zijn de onderwerpen waar de sector de komende tijd aandacht aan moet gaan besteden
gegeven het scenario [Digitale lappendeken];
½ Marktvergroting middels innovatie, acceptatie en adoptie
½ Veiligheid (een garantie naar de gebruiker toe)
½ Visie (doelgericht leiderschap)
½ Positionering van Nederland in de ICT sector
½ Standaardisatie door een betere samenwerking
½ Helpdesk (stimulering laagdrempeligheid ICT gebruik)
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 7

Evaluatie van de opties
Hieronder de scoretabel met argumenten voor de score per optie, geëvalueerd vanuit het
scenario [Digitale lappendeken]. Onder de lijn binnen dezelfde optie staan eventuele
verbeterpunten met de daarbij behorende aangepaste score tussen haakjes.
Optie Score
(++ tot --)
Slim
Graafwerk
Samen
Mobiel
ICT
voor publieke
sector
NN-
CERT
2) Het nieuwe Rome
Opmerkingen (argumenten, verbeterpunten etc.)
o / - • Goed: De ketenomkering en het lokale concept. Vraagzijde ?
Niche: Verspreid / niet verspreid
• Argument: De groeiende vraag is een gegeven
+ • Kleinschalig opzetten: straat niveau
• Meer partijen betrekken
• Overheid investeert mee (neemt genoegen met langere
terugverdientijd)
+ • Geen samenwerking op dienstenniveau, voor infrastructuur wel
• Kosten besparing om snellere uitrol te realiseren
- • Betekent nog een aanbieder (n.l. de overheid)
+ • Richten op de 10%
- Efficiency van overheid in het algemeen
- Ook andere kennisinstelling bedienen
+ / ++ • Niet iedereen zijn gang laten gaan, veiligheid loopt gevaar
• Overkoepelend orgaan ?
Kernpunten van het scenario
De subgroep heeft [Het nieuwe Rome] middels de volgende kernpunten weergegeven:
½ Er is een gunstig economisch gklimaat: oogsttijd. Het is echter geen stabiel hoogtepunt,
maar het beginpunt van een neerwaartse beweging.
½ Grote conglomeraten hebben de macht over de infrastructuursectoren overgenomen. Er is
daardoor geen noodzaak en impuls voor innovatie.
½ De maatschappij is te kenschetsen als een efficiënte “transactie” economie. Voor alle
diensten maar ook voor het toezicht en de sancties worden contracten gesloten.
½ Privacy: Consumenten hebben de regie over wie welke gegevens krijgt maar als je je
gegevens niet beschikbaar stelt, kun je geen gebruik maken van die diensten.
½ Controlerende instanties zoals de World Consumer Organisation houden toezicht op
naleving van de contracten.
½ Macht is een belangrijke driver van het scenario
½ Er is sprake van een groeiende ontevredenheid omdat innovatie uitblijft
½ Meeste mensen hebben een baan maar werken minder uur
Agenda voor de sector
Wat zijn de onderwerpen waar de sector de komende tijd aandacht aan moet gaan besteden
gegeven het scenario [Het nieuwe Rome]:
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 8

Er is onderscheid gemaakt tussen agendapunten voor de machtige conglomeraten – de
Romeinen – en agendapunten voor anderen – de Hunnen:
½ Romeinen: nadruk op consolidatie
♦ Consolidatie van infrastructuur: verzeker toestemming bij overheden en toezichthouders
en versier (geldelijke) steun voor deze consolidatieslag
♦ Samenwerking in bouw en exploitatie UMTS netwerken
♦ Zet regionale de facto, maar proprietary standaarden, waardoor overstappen naar een
ander netwerk wordt bemoeilijkt, maar communicatie op het netwerk soepel verloopt.
½ Hunnen: nadruk op consolidatie
♦ Bundeling en versterking van de consumenten belangen
♦ Stimuleren van innovatie (zoals GigaPort)
♦ Overheid als “leading customer” (opstellen van specificaties en bundelen van vraag)
♦ Versterking van toezicht om misbruik te voorkomen
Evaluatie van de opties
Hieronder de scoretabel met argumenten voor de score per optie, geëvalueerd vanuit het
scenario [Het nieuwe Rome]. Onder de lijn binnen dezelfde optie staan eventuele
verbeterpunten met de daarbij behorende aangepaste score.
Optie Score
(++ tot --)
Slim
Graafwerk
Samen
Mobiel
ICT
voor
publieke
sector
NN-
CERT
Opmerkingen en verbeterpunten
o / - • Conglomeraten laten dit niet toe, Deze optie leidt niet tot Rome!
• Consument doet weinig (uit gemak).
• Met een lokale aanpak zullen eilandjes ontstaan. Niet iedereen is
aangesloten en er zullen verschillende technieken worden
gebruikt. Dit past niet bij de grootschalige aanpak van de
conglomeraten.
• Degenen die slim gaan graven zullen of failliet gaan en opgekocht
worden door conglomeraten, of direct opgekocht worden door
conglomeraten
o /+ • Centraal organiseren: om standaardoplossingen en schaalgrootte
te krijgen.
• Koppeling maken tussen infrastructuur en diensten, waardoor de
verdiencapaciteit wordt verbeterd.
+ + • Dit is een eerste stap in conglomeraat vorming en past dus goed in
[Het nieuwe Rome]
+ + • Koppeling maken tussen infrastructuur en diensten
+ • Zo lang het de conglomeraten niet bijt levert dit geen problemen op
en kun je er hiermee voor zorgen dat de dienstverlening in
Nederland verbetert en relatief innovatief is.
• Dit leidt ook tot beter geschoold personeel. Potentieel gevaar:
Worden zij de criticasters van de conglomeraten?
+ • Kennis enkel beschikbaar stellen onder voorwaarden, om zo
positie Nederland te versterken.
• Liever geen ketenomkering
+ • In eindsituatie is dit ‘common policy’. Conglomeraten regelen dit
zelf onderling. Zij hebben belang bij een stabiel functionerende
infrastructuur.
• De overheid heeft slechts een beperkte rol
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 9

3) Brand new life
Kernpunten van het scenario
De subgroep heeft [Brand new life] middels de volgende kernpunten weergegeven;
½ Spanning tussen individuele vraag en een collectief aanbod
½ Status = community, overige is outcast
½ Groepen jonge mensen ageren tegen het community model, dit leidt tot Tegen / Protest -
Communities
½ Rol overheid ?
♦ basis community
♦ overstap / uittreding regulering
½ Ook onderwijsinstellingen vormen communities
½ Mensen hebben meerdere rollen, je kan lid zijn van meerdere communities
½ Hard werken aan attentie en loyaliteit
½ Er is cocooning in community-verband. Levert dat een gevaar voor de samenleving?
Agenda voor de sector
Wat zijn de onderwerpen waar de sector de komende tijd aandacht aan moet gaan besteden
gegeven het scenario [Brand new life];
½ Verticale integratie en exclusiviteit versus open toegang
½ Beschikbaarheid van een minimum aanbod informatie; hoe vervult overheid haar
informatieplicht als alle kanalen via de communities lopen
½ Tegengaan van te grote concentraties
½ Consumenten belangen, o.a. interoperatibiliteit en eenvoudig switchen van community
½ Regulering veel meer op dienstenniveau in plaats van op infrastructuurniveau
Evaluatie van de opties
Hieronder de scoretabel met argumenten voor de score per optie, geëvalueerd vanuit het
scenario [Brand new life]. Onder de lijn binnen dezelfde optie staan eventuele verbeterpunten
met de daarbij behorende aangepaste score tussen haakjes (volgende pagina).
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 10

Optie Score
(++ tot --)
Slim
Graafwerk
Samen
Mobiel
ICT
voor publieke
sector
NN-
CERT
Nieuwe
opties
4) De maatschappij dat ben jij!
Opmerkingen (argumenten, verbeterpunten etc.)
+ • Dit niet doen levert in elk geval geen bijdrage aan doelstellingen
• Open concurrentie op aansluitnet?
• Prijs-Kwaliteit verhouding te duur? Meer aanbod dan de markt
vraagt?
• Juiste snelheid uitrol ten opzichte van dienstontwikkeling
• Breder dan lokaal
• Nationaal coördinatie i.p.v. lokaal initiatief
• Uniformiteit standaardisatie
+ • “Niet intelligente” delen van het netwerk (passief, transmissie),
daardoor geen beperking in differentiatie van diensten
• Ruimte voor virtuele netwerk operators
• “Winst” van deze optie is lager investeren, meer ruimte bij
operators voor R&D dienstontwikkeling
• Koppeling van het mobiele en vaste net (FTTH in combinatie met
UMTS)
+ • Breder dan alleen zorg en onderwijs (cultuur, veiligheid,
onderzoek, etc. )
• Stimuleren van ICT bij andere “instellingen” (semi-overhied,
bedrijfsleven?)
- + • Balans privacy – veiligheid
• Bij gedeelde infrastructuur meer een issue
• Snel starten met onderzoek naar opties
• BTW naar laag tarief (eerste keuze behoefte)
• Afschaffing graafrecht
Kernpunten van het scenario
De subgroep heeft [De maatschappij dat ben jij!] middels de volgende kernpunten weergegeven;
½ Economische teruggang is een internationale trend
½ Bedrijfsleven is georganiseerd in grote conglomeraten
½ Er is geen sterke nationale overheid, overheid opereert op regionaal en Europees niveau
½ De onderlaag is regionaal/lokaal georganiseerd
½ Virtuele diensten als goedkope vervanging van ‘real life’ diensten
½ Fysiek werk bestaat nog steeds, maar alleen in de onderlaag van de samenleving
Agenda voor de sector
Wat zijn de onderwerpen waar de sector de komende tijd aandacht aan moet gaan besteden
gegeven het scenario [De maatschappij dat ben jij!];
½ Beheersbare, breed beschikbare basisvoorziening ICT
½ Infrastructuur / techniek
½ Publiek toegankelijke kennis
½ Lokale overheden worden belangrijker, van centraal naar decentraal
½ Opzetten lokale instituties voor regionale diensten
½ Standaardisatie is een must
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 11

Evaluatie van de opties
Hieronder de scoretabel met argumenten voor de score per optie, geëvalueerd vanuit het
scenario [De maatschappij dat ben jij!]. Onder de lijn binnen dezelfde optie staan eventuele
verbeterpunten met de daarbij behorende aangepaste score tussen haakjes.
Optie Score
(++ tot --)
Slim
Graafwerk
Samen
Mobiel
ICT
voor publieke
sector
NN-
CERT
Opmerkingen (argumenten, verbeterpunten etc.)
Gem. o • Vraagtekens rond het businessmodel in dit scenario (wie betaalt nu
eigenlijk voor de infrastructuur + diensten?)
+ • “Fiber to the home” vervangen door “voldoende access”
• Meer focus op diensten
+ • Efficiëntieverbetering leidt tot betere besteding
• Mobile Operator richt zich meer op diensten en dienstverlening
• Scheiding tussen diensten en netwerken
+ + • Mechanisme voor het ontwikkelen van behoefte en het tegengaan
van de desintegratie van de samenleving
• Door investeringen wordt een zich terugtrekkende overheid
mogelijk
• Kanttekening: Scherpe formulering is nodig van doelstellingen en
investeringen; moet leiden tot structurele verbeteringen
- • Overheid heeft geen gezag en mist executieve kracht
• Macht ligt bij de conglomeraten en ook het belang
o / + • Verbeterpunt: Conglomeraten regelen CERT onderling
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 12

3) Integratie van de resultaten
Na de plenaire presentatie van de resultaten per subgroep worden de resultaten van de
subgroepen gecombineerd. Hiermee wordt inzicht verkregen in de robuustheid en werkelijke
verbetermogelijkheden van iedere optie. Daarnaast zijn overeenkomsten in agendapunten
geïdentificeerd.Op basis van de geïntegreerde resultaten wordt een aantal conclusies getrokken.
Hieronder zijn de geïntegreerde resultaten van de groepen per optie weergegeven met
daaronder de conclusie van de facilitators en aanvullende opmerkingen van de deelnemers.
Slim graafwerk;
Scenario Score Verbeterpunten
Digitale
lappendeken
Het nieuwe
Rome
Brand new
life
De maatschappij
dat
ben jij!
0/- • Kleinschalig opzetten: straat niveau
• Meer partijen betrekken
(+) • Overheid investeert mee (neemt genoegen met langere
terugverdien tijd)
0 / -
(0 /+)
• Koppeling maken tussen infrastructuur en diensten,
waardoor de verdiencapaciteit wordt verbeterd.
+ • Breder dan lokaal
• Nationaal coördinatie in plaats van op lokaal initiatief
• Uniformiteit standaardisatie
0
(+)
• Meer focus op diensten
• Fiber to the home vervangen door voldoende ‘access to
home’
Slim graafwerk lijkt op het eerste gezicht een redelijk robuuste optie als de verbeterpunten
worden meegenomen. De redenen voor een ‘goede score’ zijn echter zeer divers voor ieder
scenario. Bijvoorbeeld, de schaalgrootte blijkt per scenario verschillende kanten op te moeten.
Opmerkingen van de deelnemers:
½ De optie kan flexibeler gemaakt worden door voor slim graafwerk een gefaseerde uitrol toe
te passen. Hiermee is het mogelijk om de robuustheid van de optie te vergroten.
½ Het business model ‘slim graafwerk’ heeft potentie mits het nationaal gestimuleerd wordt.
Voor het waarmaken van deze potentie is wel vereist dat het model de ruimte krijgt.
½ Investeringen moeten voorzichtig gedaan worden. Een risicoanalyse is nodig en duidelijker
moet daarmee worden of investeringen leiden tot de doelstellingen.
½ Slim graafwerk is een combinatie van een groot aantal onderdelen die per onderdeel
bekeken en gewindtunneled moet worden. Dit zou de expertgroep breedband kunnen doen.
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 13

Samen mobiel;
Scenario Score Verbeterpunten
Digitale
lappendeken
Het nieuwe
Rome
Brand new
life
De maatschappij
dat
ben jij!
+ • Geen samenwerking op diensten niveau maar wel op
infratructuur
• Kosten besparingen om een snelle uitrol te realiseren
+ + • Koppeling maken tussen infrastructuur en diensten
(+ +)
+ • Richten op “niet intelligente” delen van het netwerk
(passief, transmissie), daardoor geen beperking in
differentiatie van diensten
• Ruimte voor virtuele netwerk operators maken
• Stimuleren van ICT bij andere “instellingen” (semioverhied,
bedrijfsleven?)
+ • Scheiding tussen diensten en netwerken
Deze optie wordt over het algemeen positief beoordeeld. ‘Samen mobiel’ is echter een soort
“no-brainer” daar kostenefficiëntie en het versneld uitrollen van netwerk en diensten positief is
onafhankelijk van elk scenario. Belangrijk is dan ook de tweede orde effecten van de ‘samen
mobiel’ optie te analyseren.
Opmerkingen van de deelnemers;
½ Het is moeilijk om in de beoordeling van deze optie het onderscheid tussen de scenario’s te
vinden. De optie is gericht op kostenbesparing en de versnelling van de uitrol van een
netwerk en dat is in ieder scenario goed.
½ We moeten ons in de samenwerking op meer richten dan alleen op efficiëntie
½ Er kunnen ook negatieve kanten aan samenwerking genoemd worden: samenwerking tussen
netwerk operators kan innovatie en nieuwe toetreders tot de operator markt tegenwerken.
Dat is in de deze niet echt ter sprake gebracht.
½ Onduidelijk is in hoeverre de samenwerking zich beperkt tot de infrastructuur of dat ook
samenwerking mogelijk is op het gebied van diensten. Vanuit het scenario ‘brand new life’
wordt geconcludeerd dat het onderscheidende vermogen zit in het dienstenaanbod.
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 14

ICT voor de publieke sector;
Scenario Score Verbeterpunten
Digitale
lappendeken
Het nieuwe
Rome
Brand new
life
De maatschappij
dat
ben jij!
-
(+)
• Richten op de 10% van de bevolking die intensief
gebruik maakt van de ICT applicaties
+ • Kennis enkel beschikbaar stellen onder voorwaarden,
om zo positie Nederland te versterken.
+ • Breder dan zorg en onderwijs (cultuur, veiligheid en
onderzoek)
• Stimuleren van ook niet-publieke “instellingen”?
++ • Scherpe formulering doelstelling en investering leidt tot
structurele verbetering
Deze optie wordt als goed tot zeer goed beoordeeld binnen alle scenario’s en is derhalve
robuust. Allee vanuit het scenario ‘de digitale lappendeken’ wordt gewezen op de noodzaak de
optie toe te spitsen op die 10% van de gebruikers die in het scenario bekend zijn met en gebruik
maken van de mogelijkheden van de ICT.
Opmerkingen van de deelnemers;
½ Goede definiëring van de investeringsdoelstellingen is essentieel..
NN-CERT;
Scenario Score Verbeterpunten
Digitale
lappendeken
Het nieuwe
Rome
Brand new
life
De maatschappij
dat
ben jij!
+/++ • Overkoepelend (internationaal?) orgaan?
+ • Overheid slechts een beperkte rol geven
- +
-
(o / +)
• Aan conglomeraten overlaten
De optie ‘werkt’ als deze vanuit de sector wordt geïnitieerd waarbij de overheid slechts een
beperkte rol speelt. Het lijkt een redelijk robuuste optie als de verbeterpunten worden
meegenomen.
Opmerkingen van de deelnemers;
½ Het is hier belangrijk om te beseffen dat het niet alleen gaat om het “schoonvegen van het
eigen straatje” waardoor de troep bij een ander op de stoep komt. Wellicht moet er daarom
toch een nationaal orgaan komen, al blijft het intergraal schoonvegen ook dan nog een astig
vraagstuk.
½ Hier komt de verantwoordelijkheid voor het initiatief en de “push” bij het bedrijfsleven te
liggen maar dat betekent niet dat de overheid achterover kan leunen.
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 15

Totaaloverzicht
Vervolgens wordt gekeken naar het totaaloverzicht van de score per optie in ieder scenario om
te kijken of daar conclusies aan verbonden kunnen worden.
Scenario-Optie matrix
Digitale
lappen-
Slim
Graafwerk
deken
o / -
Het nieuwe
Rome
o / -
Brand new
life
De maatschappij
dat
ben jij
+ o
(+)
(o / +)
(+)
Samen
mobiel
+ + +
(+ +)
+ +
ICT voor
publieke
-
+ + ++
sector
(+)
NN-CERT +/++ + - / + -
(o / +)
Er worden een aantal observaties gemaakt. Het lijkt erop dat [Samen mobiel] de meest
robuuste optie is. Ook [Slim graafwerk] pakt in aangepaste vorm redelijk positief uit. Ook
[ICT voor de publieke sector] en [NN-CERT] pakken in een aantal scenario’s positief uit
maar vereisen in andere scenario’s nog aanpassing.
Bepaling agenda
Aan de hand van de agendapunten die men uitgaande van ieder scenario voor de sector heeft
opgesteld, worden de punten die vaker genoemd zijn of een overlappend karakter hebben
gedestilleerd De agendapunten worden kort toegelicht en vervolgens wordt er door middel van
het opsteken van handen gepeild hoeveel interesse er bij de deelnemers bestaat voor et
desbetreffende onderwerp. Criterium voor interesse is: “Aan welk onderwerp zou u het
aankomende jaar één dag willen besteden?” Bij grote interesse voor een onderwerp wordt er
gekeken wie het initiatief zou willen nemen voor een bijeenkomst over dit onderwerp.
Hieronder zijn de agenda punten weergegeven met daarachter het percentage geïnteresseerde
deelnemers.
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 16

Samenvatting beleidsagenda
agendapunten interesse
• (lokale) Overheid als launching customer • Tweederde van de deelnemers heeft
interesse voor dit onderwerp. Er werpen
zich twee initiatiefnemers op
• Inspectie / toezicht • Er is geen interesse voor dit onderwerp
vanuit de deelnemers
• Positionering van Nederland als ICT land • Eenzesde van de deelnemers heeft
interesse voor dit onderwerp
• Standaardisatie • Eenzesde van de deelnemers heet interesse
voor dit onderwerp
• Samenwerking (tussen marktpartijen en • Bijna alle deelnemers hebben interesse
markt en overheid)
voor dit onderwerp*
• Marktwerking (open toegang) • Eenderde van de deelnemers toont
interesse voor dit onderwerp
• Vraagbundeling • Er is bijna geen interesse voor dit
onderwerp vanuit de deelnemers
• Basisvoorziening ICT voor iedereen • Ongeveer de helft van de deelnemers heeft
interesse voor dit onderwerp
* = Opmerking deelnemers: Het is hier belangrijk dat er maar één initiatief is en er niet een aantal verdeelde groepen aan de slag
gaan. Het is belangrijk een gezamenlijke taal en logica te ontwikkelen. Dit inzicht is nodig voor het creëren van een draagvlak. Er
moet eerst geëxperimenteerd worden en vervolgens pas vastleggen in een publiek private samenwerking.
Afsluiting
De heer Guus Broesterhuizen (DGTP), gastheer van het SPECHT project sluit de
scenarioworkshop af. Hij stelt vast dat alle opties redelijk gescoord hebben. Nu is het belangrijk
de opties goed te doordenken, uit te werken en tot actie over te gaan.
Dhr. Broesterhuizen is van mening dat de robuustheid van oplossingsrichtingen in het algemeen
goed en in meer detail bekeken moet worden ook met het oog op de komende kabinetsformatie.
Om succes te boeken is het in ieder geval belangrijk dat er een gemeenschappelijke en
consistente taal ontwikkeld wordt. Daarnaast hecht DGTP er veel waarde aan als bedrijven met
DGTP blijven meedenken. Het zou waardevol zijn als DGTP daarvoor een beroep kan doen op
dit SPECHT-netwerk.
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 17

Bijlage 1
Deelnemerslijst
Organisatie Voorletters Voorvoegsel Achternaam Scen.
Nr.
AINO F. Verschoor 3
AINO P. Verschoor 4
Alcatel Telecom Nederland W. Essenberg 2
Alcatel Telecom Nederland J. ‘t Hof 1
Arcadis N.V. B. Bouwmeester 3
BV Twentsche kabelfabriek M.H. Heurman 1
Casema NV H. de Goede 2
Ericsson Telecommunication BV J. van Troost 1
Global Crossing G.D. Nieveld 2
Essent Kabel Com E Hafkenscheid 4
GigaPort P. Spohr 4
KPN Corporate Strategy and Regulation P.A. Vis 3
KPN Concernstrategie P.P. Prevaes 2
Lucent Technologies P.P. t Hoen 4
Ministerie van OC&W J.E. van Dijk 2
Ministerie van V&W / DGTP G. Broesterhuizen -
Ministerie van V&W / DGTP E. Buddenbaum 3
Ministerie van V&W / DGTP N. van den Hove 1
Ministerie van V&W / DGTP D. Tijink 2
Ministerie van V&W / DGTP T.J.B. Visser 3
Ministerie van V&W / DGTP E. van Woerkens 4
NIB Capital Bank BV/NIB Consult BV S.P.C. van Gendt 1
NOB L.M. Zegveld 4
OPTA R. van Eijl 3
Oracle Nederland BV W.A.P. Verweij 4
Rathenau Instituut H. van Breugel 1
SURFnet E. Verharen 3
Telematica Instituut H. van der Lugt 1
TU Delft N. Baken 1
VECAI M. Prinsen Geerlings 3
VNO – NCW P. de Graaf 2
Volker Stevin Telecom P. de Wilt 2
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 18

Begeleiding
Organisatie Voorletters Voorvoegsel Achternaam
Stratix Consulting Group J. Baay
Stratix Consulting Group P. Brand
Stratix Consulting Group E. Bleumink
Stratix Consulting Group C. Gielkens
Sratix Consulting Group K. Heijns
Stratix Consulting Group P. Luttik
Telematica Instituut G. van den Eijkel
Telematica Instituut E. Faber
Telematica Instituut H. Schaffers
Telematica Instituut P. Strating
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 19

Bijlage 2
Opties voor SPECHT scenarioworkshop
Score:
++ Uitstekend
+ Goed
o Neutraal
- Negatief
-- Dramatisch
1. Lokaal gecoördineerde aanleg van Fiber to the Home
- Bundeling van de aansluitvraag van consumenten, middelgrote en zakelijke gebruikers in
locale en regionale gemeenschappen
- Lokale realisatie van aanleg en exploitatie van Fiber to the Home via aanbesteding
- Financiering – business wise – via vraagzijde (ketenomkering)
- Ontkoppeling van exploitatie van infrastructuur en diensten
- Overheden scheppen randvoorwaarden en lokken de aanleg van FTTH uit, bijvoorbeeld
door vraagbundeling te stimuleren en pilotprojecten te ondersteunen.
2. Samenwerking operators in bouw en beheer mobiele netwerken
- Ontkoppeling van transmissietechnologie en diensten ook in de ‘mobiele markt’
- Samenwerking tussen mobiele operators bij bouw en beheer van mobiele netwerken
- Communicatie via de meest geëigende technologie: GSM, UMTS, Wireless LAN, …
- Initiatief bij marktpartijen
- Samenwerking conform Europese mededingingsrichtlijnen
3. Overheidsinvesteringen in kennis- en applicatieontwikkeling op het gebied van ICT voor
onderwijs, zorg en elektronische overheid
- Investeringen in ICT onderzoek en ontwikkeling gericht op applicaties voor publieke
dienstverlening: zorg, onderwijs en elektronische overheid
- Ketenomkering en vraagsturing zijn de ontwerpuitgangspunten
- Onderzoek vindt plaats in publieke kennisinstellingen, die kennis openbaar maken
- ICT fungeert als breekijzer voor een betere informatiehuishouding in publieke
dienstverlening
- Overheid treedt hiermee tevens op als launching customer voor geavanceerde ICT
dienstverlening
4. Opzetten van een Neutrale Nationale Computer Emergency Response Team (CERT)
- Publieke en private instellingen (met eigen infrastructuur) zetten eigen CERT’s op, deze:
- onderzoeken en coördineren alle gevallen van beveiligingsinbreuken op hun netwerk
- geven voorlichting op het gebied van beveiliging aan hun gebruikers
- De neutrale nationale CERT (NN-CERT) vervult ontbrekende schakels tussen CERT’s:
- snelle onderlinge communicatie en coördinatie in samenwerking tussen CERT’s
(incidenten worden waar nodig geanonimiseerd)
- vormt het aanspreekpunt voor andere nationale en internationale CERT’s
- NN-CERT is een samenwerkingsverband van bedrijfsleven en overheid
S T R A T I X E N T E L E M A T I C A I N S T I T U U T 20