Opgave Nederlands (76Kb, pdf) - DUO
Opgave Nederlands (76Kb, pdf) - DUO
Opgave Nederlands (76Kb, pdf) - DUO
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Nederl<br />
Tijdvak 1<br />
Dinsdag 22 mei<br />
09.00 – 11.30 uur<br />
College-examen schriftelijk<br />
<strong>Opgave</strong>nboekje<br />
1001-s1<br />
1<br />
Staatsexamen VWO<br />
2012<br />
<strong>Nederlands</strong>e taal<br />
Lees verder ►►►
Schrijfvaardigheid<br />
Algemene instructie bij onderwerp 1 en 2<br />
Als onderdeel van het college-examen maakt u een schrijfopdracht. De toets duurt<br />
150 minuten.<br />
U kiest onderwerp 1 of 2. Het is de bedoeling dat u aan de hand van de aangeboden<br />
teksten een artikel schrijft. U kiest daartoe slechts één opdracht en maakt in geen<br />
geval meerdere opdrachten. Geef bovenaan uw tekst duidelijk aan voor welke<br />
opdracht u gekozen hebt door de letter A, B, C of D te noteren.<br />
Gebruik de volgende richtlijnen:<br />
• Ga uit van de tekstsoort en het publiek, zoals in de opdracht is aangegeven.<br />
• Zorg voor een duidelijke alinea-indeling.<br />
• Bedenk een pakkende titel.<br />
• Bedenk minstens drie tussenkopjes van maximaal zes woorden.<br />
• Het is niet de bedoeling dat u de inleiding bij onderwerp 1 of 2 klakkeloos<br />
overneemt in uw eigen schrijfproduct.<br />
• Let op zinsbouw, stijl en spelling.<br />
• Gebruik minimaal 600 woorden en niet meer dan 750 woorden. Vermeld het<br />
aantal woorden onder uw tekst.<br />
Veel succes.<br />
2<br />
Lees verder ►►►
Onderwerp 1<br />
Inleiding<br />
Moeten we de privatisering van overheidsinstellingen doorzetten?<br />
In de vroege jaren tachtig van de vorige eeuw dachten veel politici en<br />
wetenschappers dat het goed voor de economie zou zijn om overheidsinstellingen te<br />
privatiseren. Deze instellingen zouden bovendien veel beter gaan functioneren als ze<br />
bedrijfsmatig zouden gaan werken. De consument zou beter geholpen worden voor<br />
minder geld. Het openbaar vervoer, de energiebedrijven, de telecomsector en de<br />
gezondheidszorg werden door de staat op de markt gebracht. Dertig jaar na het<br />
begin van de privatisering van overheidsbedrijven is er een maatschappelijke<br />
discussie gaande over de voor- en nadelen van de privatisering. Moeten we de<br />
privatisering van overheidsinstellingen doorzetten?<br />
Opdracht A<br />
Schrijf voor de lezers van een regionale krant een betoog waarin u uw mening geeft<br />
over de privatisering van overheidsinstellingen. U neemt in ieder geval de volgende<br />
informatie-elementen op:<br />
1. Een inleiding waarmee u de aandacht van de lezers trekt en waarin u uw<br />
standpunt aan de orde stelt door middel van een stelling.<br />
2. Drie argumenten die pleiten voor uw standpunt. Gebruik hierbij een relevant<br />
citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.<br />
3. Twee tegenargumenten waarvan u er een weerlegt. Gebruik een relevant<br />
citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.<br />
4. Een slot met een conclusie die aansluit bij uw stelling.<br />
3<br />
Lees verder ►►►
Opdracht B<br />
Schrijf voor de lezers van een regionale krant een beschouwing over de privatisering<br />
van overheidsinstellingen. U neemt in ieder geval de volgende informatie-elementen<br />
op:<br />
1. Een inleiding waarmee u de aandacht van de lezers trekt en waarin u het<br />
verschijnsel beschrijft. Besluit de inleiding met de hoofdvraag.<br />
2. Een visie van voorstanders onderbouwd met drie argumenten. Gebruik een<br />
relevant citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.<br />
3. Een visie van tegenstanders onderbouwd met drie argumenten. Gebruik een<br />
relevant citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.<br />
4. Een samenvattend slot waarin u uw eigen visie opneemt.<br />
De teksten die u kunt gebruiken, zijn:<br />
Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Vroeger moest je een half jaar wachten op een<br />
telefoonaansluiting". Maarten! p. 30.<br />
Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Daar waar de markt meester wordt, stijgen de lonen aan<br />
de top en dalen de lonen op de werkvloer". Maarten! p. 74.<br />
Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Ik leg niet vast hoeveel tijd een arts op de poli per<br />
patiënt heeft". Maarten! p. 63.<br />
Vergeet niet de richtlijnen uit de algemene instructie in acht te nemen!<br />
4<br />
Lees verder ►►►
Tekst 1<br />
"Vroeger moest je een half jaar wachten op een telefoonaansluiting"<br />
Ben Verwaayen, prominent VVD-lid en bestuursvoorzitter van telecombedrijf Alcatel-<br />
Lucent, ziet grote verbeteringen sinds de privatisering van de telecommarkt. "De<br />
afgelopen vijftien jaar hebben zich daar ongelooflijke ontwikkelingen voorgedaan.<br />
Alles is nu mobiel, iedereen werkt met internet. Daarvoor zijn honderden miljarden<br />
geïnvesteerd. Dat was allemaal niet gebeurd als telecombedrijven niet waren<br />
geprivatiseerd. Er zijn altijd klagers die vinden dat vroeger alles beter was, maar<br />
vroeger moest je een half jaar wachten op een telefoonaansluiting."<br />
Verwaayen is altijd een groot voorstander geweest van marktwerking. Als algemeen<br />
directeur van PTT Telecom ten tijde van de privatisering in 1998 en als<br />
bestuursvoorzitter bij British Telecom (2002-2008) reisde hij stad en land af om zijn<br />
boodschap te verspreiden. De wereld stoomt voort, vindt hij, en discussies over de<br />
vraag of privatisering achteraf wel een goed idee was, zijn niet meer relevant: "Dat<br />
debat is echt achterhaald. Voor de privatisering discussieerde de Kamer over de<br />
kleur van de postzegel en over de vraag wie er sneller een telefoonaansluiting moest<br />
krijgen: iemand met een hernia of iemand met een gebroken been. Dat is niet meer<br />
van deze tijd."<br />
Nu gaat alles sneller. We zouden niet meer kunnen leven met het stroperige<br />
staatstelecombedrijf van vroeger, vindt Verwaayen. Private bedrijven zijn nu eenmaal<br />
wendbaarder dan de politiek: op terreinen waar echte concurrentie mogelijk is, waar<br />
de klant echt iets te kiezen heeft, doet het bedrijfsleven het daarom beter dan de<br />
staat. De huidige kritiek op bijvoorbeeld de geprivatiseerde post beschouwt hij als de<br />
politieke waan van de dag.<br />
"Het blijft natuurlijk wel de taak van de overheid om grenzen te stellen en die robuust<br />
te handhaven, zoals Brussel dat nu doet. Mijn zoon liet me onlangs zijn telefoon zien<br />
waarmee hij een foto van een huis kon maken en zo vervolgens kon laten zien wat<br />
iemand in dat huis op Facebook aan het typen was. Je kunt je afvragen of dat wel<br />
goed is. Regelgeving over privacy moet je niet overlaten aan de markt: je kunt er niet<br />
van uitgaan dat aandeelhouders meeleven met de samenleving. Daarvoor is de<br />
overheid nodig: die moet duidelijke regels maken waarbinnen bedrijven kunnen<br />
opereren. Daarbij moet je in de gaten houden dat onze prioriteiten veranderen. We<br />
denken nu anders over privacy dan dertig jaar geleden."<br />
De overheid loopt nogal eens mijlenver achter het bedrijfsleven aan, vindt<br />
Verwaayen. En ook op minder voor de hand liggende gebieden, zoals het milieu,<br />
nemen volgens hem bedrijven het voortouw: "Op dit moment werken wij er hard aan<br />
het energieverbruik door internetcommunicatie terug te dringen tot slechts<br />
eenduizendste van wat het nu is. Dat moet over vijf jaar al kunnen." Alcatel-Lucent<br />
werkt met wetenschappers en telecombedrijven samen in Green Touch, dat<br />
mogelijkheden voor besparing onderzoekt. "We hebben onderzoekers van Bell-Labs<br />
gevraagd wat het maximale was dat ze eruit konden persen. We zullen op een totaal<br />
andere manier moeten gaan nadenken, maar ik ben ervan overtuigd dat het kan."<br />
5<br />
Lees verder ►►►
Goede groene ideeën kunnen dus ook uit het bedrijfsleven komen. "Natuurlijk moet<br />
het ons uiteindelijk geld opleveren, anders zou ik een slechte bestuursvoorzitter zijn.<br />
In zekere zin heeft het bedrijfsleven het makkelijker dan de staat. Ik heb me sterk<br />
gemaakt voor dit plan en dat komt er ook. Politieke besluitvorming is veel lastiger."<br />
Voor een politieke carrière heeft Verwaayen dan ook geen belangstelling meer. Hij<br />
blijft liever in het bedrijfsleven, waar hij tenminste resultaatgericht kan optreden.<br />
Bron: Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Vroeger moest je een half jaar wachten op een<br />
telefoonaansluiting". Maarten! p. 30.<br />
6<br />
Lees verder ►►►
Tekst 2<br />
"Daar waar de markt meester wordt, stijgen de lonen aan de top en<br />
dalen de lonen op de werkvloer"<br />
Emile Roemer, voormalig onderwijzer en lijsttrekker van de Socialistische Partij, is<br />
een fel tegenstander van privatisering van overheidsdiensten: "Zorg, onderwijs en<br />
politie zijn echte overheidstaken. Voor energie, openbaar vervoer en de post geldt<br />
dat ook. Het is de basisinfrastructuur waar ons land op drijft. Die zet je niet in de<br />
uitverkoop."<br />
Het bedrijfsleven kan soms efficiënter werken dan de staat, maar dat is niet het enige<br />
waar het om draait, vindt Roemer: "In crisistijd zet een bedrijf tien procent van zijn<br />
personeel op straat: dat is heel efficiënt. De overheid moet deze mensen opvangen<br />
en aan nieuw werk helpen: een heel inefficiënte bezigheid, maar wel maatschappelijk<br />
zeer gewenst."<br />
Ondernemers zorgen vooral goed voor zichzelf en daartegen moet de staat de<br />
burgers beschermen, vindt Roemer: "De overheid regelt alle publieke zaken, zoals<br />
zorg, onderwijs en politie. Liberale politici denken dat bedrijven dat beter kunnen.<br />
Maar toen de thuiszorg een markt werd, kwamen leaseauto’s, topmanagers en<br />
schoonmaakbedrijven de sector binnen. Bedrijfseconomisch was dat heel efficiënt,<br />
maar het was dodelijk voor de publieke zaak. Natuurlijk moet de overheid zo<br />
doelmatig mogelijk werken, maar de vergelijking tussen staat en bedrijfsleven gaat<br />
op dit terrein niet op, omdat bedrijven zich geen zorgen hoeven te maken over de<br />
maatschappelijke gevolgen van hun gedrag."<br />
De overheid had meer in eigen hand moeten houden, vindt Roemer dan ook: "Er zijn<br />
weinig succesverhalen over privatisering. De telecomsector is misschien de sector<br />
waarin privatisering het minst mislukt is. Bij de energie, het openbaar vervoer en in<br />
de zorg zie je dat marktwerking leidt tot hogere prijzen, minder kwaliteit en slechte<br />
dienstverlening voor de burger."<br />
En dan is er nog het 'gegraai' aan de top, waar Roemer niets van moet hebben:<br />
"Daar waar de markt meester wordt, stijgen de lonen aan de top en dalen de lonen<br />
op de werkvloer. Het is de logica van de markt: groter worden, concurreren en meer<br />
winst maken. Dat is allemaal prima op de markt voor stofzuigers, maar in de zorg<br />
willen we juist kleinschaligheid en samenwerking. De moraal van de markt past niet<br />
in de publieke zaak."<br />
Het volk moet via de overheid besluiten over belangrijke zaken als energie en<br />
gezondheidszorg kunnen beïnvloeden, vindt Roemer. En dus mogen die zaken niet<br />
in private, misschien zelfs buitenlandse handen vallen. "Het gaat om de<br />
democratische zeggenschap. Onze energiebedrijven zijn vorig jaar verkocht aan<br />
buitenlandse bedrijven. Een Zweeds staatsbedrijf en een Duitse multinational zijn nu<br />
eigenaar van onze energiecentrales. Als de Tweede Kamer wil inzetten op schone<br />
energie, dan moeten we naar Zweden en Duitsland om te kijken of ze daar mee<br />
willen werken Dat is toch bizar? Niet de volksvertegenwoordiging bepaalt, maar<br />
buitenlandse bedrijven maken uit wat er met onze vitale infrastructuur gebeurt."<br />
De verkoop van staatsbedrijven moet daarom stoppen, stelt Roemer, en waar het<br />
misgaat, moet de staat de verkoop kunnen herroepen. "Mislukte privatiseringen<br />
7<br />
Lees verder ►►►
moeten worden teruggedraaid. Op dit moment dreigt het postbedrijf TNT in handen te<br />
komen van investeerders die het bedrijf in de schulden steken en vervolgens om<br />
zeep helpen. Dat is gekkenwerk. TNT is nog altijd een winstgevend bedrijf. Het is in<br />
het belang van burgers en werknemers om cruciale bedrijven binnenboord te<br />
houden. Als het moet, dan renationaliseren we de zaak."<br />
Staatsbedrijven kunnen volgens Roemer bovendien geld opbrengen: "De<br />
energiebedrijven hadden nooit verkocht moeten worden. Hetzelfde geldt voor TNT.<br />
Veel mensen denken dat de overheid geld toelegt op staatsbedrijven. Dat is onzin.<br />
Decennialang zijn staatsbedrijven winstgevend geweest. Tegenover de uitgaven<br />
staat een stevig jaarlijks rendement. Laat de politiek dus gemaakte fouten zo goed<br />
mogelijk herstellen en zeker niet gaan zoeken naar een uitweg uit de crisis door weer<br />
verder te gaan met privatiseren. Daar komen alleen maar nieuwe ongelukken van."<br />
Bron: Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Daar waar de markt meester wordt, stijgen de lonen aan de top en<br />
dalen de lonen op de werkvloer". Maarten! p. 74.<br />
8<br />
Lees verder ►►►
Tekst 3<br />
"Ik leg niet vast hoeveel tijd een arts op de poli per patiënt heeft"<br />
"Patiënten voelen zich in ons ziekenhuis alsof ze in een warm bad komen", zegt<br />
Aysel Erbudak, voorzitter van de Raad van Bestuur van het Slotervaartziekenhuis.<br />
Enkele jaren geleden kocht Meromi Holding BV, waarvan Erbudak directrice is, het<br />
vrijwel failliete Amsterdamse ziekenhuis op. Het Slotervaart werd het eerste<br />
commerciële ziekenhuis in Nederland. Erbudak werd voorzitter van de Raad van<br />
Bestuur.<br />
Commentatoren waren in eerste instantie sceptisch. Wat zou voorgaan: winst of<br />
goede zorg? En zou Aysel Erbudak, voor wie deze baan geheel nieuw was, het wel<br />
behoorlijk aanpakken? Erbudak stelde echter financieel snel orde op zaken en een<br />
jaar later was het ziekenhuis uit de rode cijfers. "En de tevredenheid onder de<br />
werknemers stijgt ook nog", zegt Erbudak, die bekend staat als een baas die veel<br />
verwacht van haar personeel.<br />
"Ik vraag misschien veel, maar ik zal nooit iets eisen wat mijn personeelsleden niet<br />
kunnen leveren. Toch is het verloop laag en komen er enorme aantallen sollicitaties<br />
binnen. Bovendien krijgen we van patiënten veel positieve reacties. In het Slotervaart<br />
staat de patiënt centraal. Het gaat om een begrip, een arm om je heen.<br />
Dienstbaarheid zit in het DNA van het ziekenhuis."<br />
Waarom Edburak ooit begonnen is aan deze onderneming? "Ik houd van idealisten.<br />
Het Slotervaart is ooit opgericht voor patiënten voor wie anderen hun neus<br />
ophaalden, zoals zwervers. Hier werken mensen die echt willen zorgen en niet alleen<br />
bezig zijn met geld verdienen. Een plaats waar zoveel idealisten bij elkaar zijn, moet<br />
je koesteren."<br />
Patiënten moeten zich op hun gemak voelen: "Het Slotervaartziekenhuis is<br />
laagdrempelig. De bejegening moet altijd goed zijn. We kunnen het ons niet<br />
permitteren met het verkeerde been uit bed te stappen. Ik ben zelf makkelijk<br />
aanspreekbaar, ook voor patiënten die me op de parkeerplaats herkennen en me iets<br />
willen vragen. Als er een probleem is, kom ik langs: de lijntjes zijn hier kort. Artsen<br />
volgen dat voorbeeld."<br />
De goede sfeer in het Slotervaart is belangrijk, want het moet concurreren met<br />
andere ziekenhuizen. "Concurrentie in de zorg is goed voor patiënten", zegt Erbudak.<br />
"Als we een nieuwe auto kopen, vergelijken we en maken we een proefrit. Dat kost<br />
niets. Maar met een medisch probleem gaan we maar naar één arts. Het zou heel<br />
goed zijn als we aan verschillende artsen zouden vragen hoeveel ervaring ze hadden<br />
en wat hun resultaten waren."<br />
Van echte concurrentie tussen ziekenhuizen is nu geen sprake, onder andere door<br />
het financieringssysteem. "Ziekenhuizen maken nu afspraken met het zorgkantoor<br />
over hoeveel zorg ze gaan leveren. Als ze die hoeveelheid halverwege het jaar al<br />
hebben gehaald, levert het geen geld meer op om nieuwe patiënten te behandelen<br />
en daarom doen ze dat ook niet. Daardoor blijven wachtlijsten in stand en moeten<br />
9<br />
Lees verder ►►►
patiënten naar een ziekenhuis waar toevallig plaats is. Ik denk dat het overgrote deel<br />
van de Nederlanders niet weet dat ze vrije artsenkeuze hebben."<br />
Patiënten moeten echt kunnen kiezen en eventueel een 'proefrit' kunnen maken. Erg<br />
goedkoop en efficiënt klinkt het niet, maar Erbudak heeft dan ook weinig op met het<br />
veelbekritiseerde efficiencydenken in de zorg: "Het principe van de lopende band<br />
werkt hier niet. Het is diep treurig dat we denken de zorg zo te moeten organiseren.<br />
Ik vertrouw op de professionals hier en leg niet vast hoeveel tijd een arts op de poli<br />
per patiënt heeft. Want dat ik iemand misschien in tien minuten door een systeem<br />
kan loodsen, betekent niet dat ik ook naar de risico’s en kosten op lange termijn heb<br />
gekeken."<br />
Vanuit Den Haag verwacht Erbudak niet veel als het gaat om verbetering van de<br />
zorg: "Politici hebben het niet over oplossingen, maar over verdeelsleutels. Het gaat<br />
nooit over de vraag of we bepaalde kosten wel moeten maken, maar alleen over de<br />
vraag waar het geld vandaan moet komen. De discrepantie tussen de beloften – we<br />
gaan alles veranderen – en de werkelijkheid – schuiven met budgetten – is te groot."<br />
Bron: Dekkers, G. (2010, juni/juli). "Ik leg niet vast hoeveel tijd een arts op de poli per patiënt heeft".<br />
Maarten! p. 63.<br />
10<br />
Lees verder ►►►
Onderwerp 2<br />
Inleiding<br />
Is het schooluniform ook iets voor Nederland?<br />
"Everybody is wearing a uniform, don’t kid yourself", zong Frank Zappa eind jaren<br />
zestig. Kinderen zouden zo veel mogelijk gelijk moeten zijn in het onderwijs, stelde<br />
ontwikkelingspsychologe Rita Kohnstamm al in 2004. Het verplicht stellen van<br />
schooluniformen zou goed zijn voor kinderen, ouders en leerkrachten én voor de<br />
integratie van allochtonen. Jonge kinderen hebben helemaal geen behoefte aan<br />
individualiteit, want die ontstaat pas in de puberteit. Na het twaalfde jaar uiten de<br />
verschillen in milieu en achtergrond zich in schooltype en onderwijsniveau. Daarom<br />
zou de invoering van zo'n uniform in het voortgezet onderwijs minder zinvol zijn. De<br />
drang van kinderen om zich te onderscheiden is in die leeftijdsfase erg groot.<br />
In september 2011 was het nieuws dat particuliere basisschool 'Bizzie Kids Basic' in<br />
Almere als tweede school in Nederland schooluniformen verplicht stelde. Daarmee<br />
laaide de discussie over het schooluniform weer op.<br />
Opdracht C<br />
Schrijf voor de lezers van een regionale krant een betoog waarin u uw mening geeft<br />
over de invoering van het schooluniform. U neemt in ieder geval de volgende<br />
informatie-elementen op:<br />
1. Een inleiding waarmee u de aandacht van de lezers trekt en waarin u uw<br />
standpunt aan de orde stelt door middel van een stelling.<br />
2. Drie argumenten die pleiten voor uw standpunt. Gebruik hierbij een relevant<br />
citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.<br />
3. Twee tegenargumenten waarvan u er een weerlegt. Gebruik een relevant<br />
citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.<br />
4. Een slot met een conclusie die aansluit bij uw stelling.<br />
11<br />
Lees verder ►►►
Opdracht D<br />
Schrijf voor de lezers van een regionale krant een beschouwing over de invoering<br />
van het schooluniform. U neemt in ieder geval de volgende informatie-elementen op:<br />
1. Een inleiding waarmee u de aandacht van de lezers trekt en waarin u het<br />
verschijnsel beschrijft. Besluit de inleiding met de hoofdvraag.<br />
2. Een visie van voorstanders onderbouwd met drie argumenten. Gebruik een<br />
relevant citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.<br />
3. Een visie van tegenstanders onderbouwd met drie argumenten. Gebruik een<br />
relevant citaat uit de teksten. Zet dit citaat tussen aanhalingstekens.<br />
4. Een samenvattend slot waarin u uw eigen visie opneemt.<br />
De teksten die u kunt gebruiken, zijn:<br />
Haan, F. (2011, 7 september). Schooluniform geeft slechts een illusie van gelijkheid.<br />
De Volkskrant.<br />
Krul, H. (2011, 10 en 11 september). Schooluniform is ook iets voor Nederland. NRC<br />
Handelsblad.<br />
Verhulst, R. (2011, 7 september). Een verplicht schooluniform is een goed idee. De<br />
Volkskrant.<br />
Vergeet niet de richtlijnen uit de algemene instructie in acht te nemen!<br />
12<br />
Lees verder ►►►
Tekst 1<br />
Schooluniform geeft slechts een illusie van gelijkheid<br />
De kleren op de eerste schooldag zijn niet toevallig uitgekozen. Leerlingen denken<br />
heel goed na voor ze hun kleren aanschieten. Voor gek lopen op de eerste<br />
schooldag is dodelijk. Deze schade is de rest van het jaar moeilijk te repareren.<br />
Tijdens de schoolvakanties wordt goed ingekocht.<br />
Verkeerde merk<br />
Op de eerste dag ligt precies het goede hemdje, het T-shirt, de broek, de rok, de<br />
sokken en - niet te vergeten - de onderbroek klaar. Vooral voor jongens is de juiste<br />
elastiekband boven de hangende spijkerbroek van cruciaal belang. Het dragen van<br />
het verkeerde merk onderbroek kan een reputatie maken of breken.<br />
Dat geldt ook voor schoenen. Ik heb dit jaar nog geen UGGS gezien. Het is<br />
misschien nog niet koud genoeg voor de dure schapenlaarzen, maar iemand die<br />
daar nu op gezien wordt, hoort er even niet bij. Dat kan in de winter weer veranderen.<br />
De leerlingen verplichten een schooluniform te dragen - waar burgemeester René<br />
Verhulst voor pleit - zou scholieren een hoop hoofdbrekens schelen. Weg zijn de<br />
vragen over welke kleren precies goed zijn en welke helemaal fout. Een uniform is de<br />
grote gelijkmaker onder leerlingen. Sociaal onderscheid is niet meer zichtbaar, mits<br />
de onderbroek ook deel uitmaakt van het uniform.<br />
Mao-pak<br />
Een uniform bevordert waarschijnlijk ook de orde in een school. De rolverdeling<br />
tussen leerlingen en docenten is meteen duidelijk. Door de vele uniformen leren de<br />
leerlingen dat ze slechts een zijn van de vele lotgenoten. Communistisch China hees<br />
niet voor niets iedereen in hetzelfde Mao-pak. Een uniform maakt klein.<br />
Een uniform kan de band met een school sterker maken, zoals Verhulst hoopt. Maar<br />
evenzogoed wordt de band zwakker. Wanneer de school een lelijker uniform heeft<br />
dan de buren, is het enthousiasme van de leerlingen snel weg.<br />
Illusie<br />
Het uniform geeft ook slechts een illusie van gelijkheid. Leerlingen weten met of<br />
zonder uniform precies welke kinderen uit welke omgeving komen. In de Harry<br />
Potter-boeken weet Malfidus ook precies welke tovenaars van "zuiver bloed" zijn en<br />
welke niet. Het schooluniform op Zweinstein heft het onderscheid niet op.<br />
Bovendien gaat met de invoering van het uniform ook veel verloren. Op een lagere<br />
school zou een uniform kunnen werken. Zeker in een probleemwijk. Op een<br />
middelbare school is de identiteit van de leerling ongeveer het belangrijkste in een<br />
scholierenleven. Pubers willen uniek zijn, maar ze leven in groepen.<br />
Experimenteren met uiterlijk en kleding hoort bij de leeftijd. De afwegingen die<br />
jongeren hierbij maken, zijn nuttig voor een toekomstig leven. Nadenken over<br />
morgen doet er toe, al is het over het uiterlijk.<br />
13<br />
Lees verder ►►►
Kleedgeld<br />
De meeste van mijn leerlingen krijgen bovendien kleedgeld. De scholieren zijn<br />
hierdoor zelf verantwoordelijk voor hun uitgaven. Door zelf kleren te kopen, leren ze<br />
omgaan met geld. De economieleraar in mij kan dit niet genoeg toejuichen.<br />
De invoering van een schooluniform lost een paar problemen op, maar veroorzaakt<br />
weer andere. Pubers worden gehinderd bij het ontwikkelen van een identiteit. Nuttige<br />
levenslessen gaan verloren.<br />
Het invoeren van het schooluniform is geen zinnig idee, derhalve. Tenzij de<br />
schooluniformmakers met een hele vette nieuwe onderbroeklijn komen. Ik ben wel<br />
benieuwd naar het ontwerp met het logo van mijn eigen school.<br />
Bron: Haan, F. (2011, 7 september). Schooluniform geeft slechts een illusie van gelijkheid.<br />
De Volkskrant.<br />
14<br />
Lees verder ►►►
Tekst 2<br />
Schooluniform is ook iets voor Nederland<br />
"Het dragen van een schooluniform is on-<strong>Nederlands</strong>! Daar zijn we te<br />
individualistisch voor. Kinderen moeten een vrije kledingkeuze hebben, zo'n uniform<br />
ziet er niet uit." "Ik zou er onmiddellijk voor zijn alleen al om van dat gezeur en<br />
eindeloze discussies over merkkleding af te zijn." Dit zijn twee reacties van moeders<br />
– de één met een zoon van vijftien, de ander met een dochter van dertien. Het<br />
onderwerp 'schooluniform' is weer actueel.<br />
Schooluniformen, een lange traditie<br />
Bijna alle Britse scholen eisen ook nu nog dat leerlingen een uniform dragen. Het<br />
schooluniform in Engeland, Ierland en Schotland bepaalt niet alleen wat 's zomers en<br />
's winters van top tot teen moet worden gedragen tijdens de les, maar kent ook<br />
uniforme kledingregels voor gym-, zwem- en buitenkleding. Sportschoenen zijn soms<br />
toegestaan in de zomer.<br />
Ook in een aantal Aziatische landen heerst de uniformplicht, evenals op de Antillen.<br />
Andere werelddelen of landen kennen het verschijnsel ook, bijvoorbeeld de<br />
Verenigde Staten, Australië, Canada en Israël, maar dan doorgaans op particuliere<br />
scholen of scholen met een religieuze oriëntatie. In Italië eisen scholen voor kinderen<br />
tussen de vier en de twaalf jaar uniformen die te koop zijn in warenhuizen. Ditzelfde<br />
geldt voor Frankrijk, hoewel lang niet alle scholen er uniformen voorschrijven. Wat is<br />
de meerwaarde van het schooluniform? "Wij hebben ertoe besloten om meer<br />
eenheid in de groep te krijgen", is het voornaamste argument van de directeur van<br />
basisschool Bizzie Kids Basic. Eenheid in de groep door een uniform zou van een<br />
stel individuele leerlingen meer een collectief maken en heeft, is de algemene<br />
opvatting, een positieve invloed op de organisatie van de school als zodanig.<br />
Een uniform verkleint de tegenstelling<br />
Een verplicht uniform maakt ook de tegenstelling tussen rijke en arme leerlingen<br />
kleiner. Dit is van oudsher een belangrijke reden geweest voor scholen om het<br />
uniform verplicht te stellen. Met een uniform blijven leerlingen weliswaar verschillen<br />
in persoonlijkheid, maar de verschillen worden minder zichtbaar. Een verplicht<br />
schooluniform heeft als voordeel dat het ouders helpt nee te zeggen tegen hun<br />
veeleisende pubers en hun doorgaans extreme gevoeligheid voor groepsdwang wat<br />
betreft kleding. Als ouders weigeren daarin mee te gaan, leidt dit vaak tot<br />
dramatische scènes. Zoon- of dochterlief benadrukt het argument: "Maar iedereen<br />
heeft het!" Als ouder is het dan buigen of barsten. Dit is een afweging die steeds<br />
weer moet worden gemaakt en die veel emoties veroorzaakt. Het kleedgedrag van<br />
dochter of zoon kent bovendien een verbijsterend patroon. Niets wordt een tweede<br />
keer gedragen. Alles moet na één keer dragen worden gewassen. Als je 's morgens<br />
op hun kamer komt, zijn ze al druk aan het passen wat ze die dag moeten dragen.<br />
De niet-uitgekozen kleding laten ze in een hoop op de vloer of op het bed liggen, is<br />
de klacht.<br />
Zo shabby mogelijk<br />
"Een uniform? Maar dat dragen ze toch al? Ze lopen er allemaal hetzelfde bij", zegt<br />
een vader van een zestienjarige zoon. De 'peer group' is een bijna totalitair systeem,<br />
15<br />
Lees verder ►►►
is zijn ervaring. Dit houdt het in dat de leden ervan weigeren poloshirts, overhemden<br />
en een normale jeans te dragen. T-shirts zijn favoriet. Broeken en jacks moeten<br />
slobberen, gerafeld zijn, een onbestemde kleur hebben. Dat is pas cool. Dat geldt<br />
ook voor de plompe, leren laarzen die zijn zoon daarbij draagt. Niettemin maakt deze<br />
dracht deel uit van dure merkkleding. Ook meisjes ogen grotendeels hetzelfde. Ze<br />
hebben lang haar, veelal geblondeerd, leggings met een rokje tot net over de dijen,<br />
jurkjes met decolleté, veel make-up. "Alleen al als tegenwicht tegen die<br />
seksualisering van meisjes ben ik voor een schooluniform", zegt een moeder van een<br />
dochter van veertien. Een uniform maakt een einde aan extravagante of dure kleding<br />
waarmee andere klasgenoten de ogen worden uitgestoken, of zelfs worden gepest,<br />
als ze die niet willen of om financiële redenen niet kunnen dragen.<br />
Strikte kledingvoorschriften<br />
Voor een uniform geldt: "Alles wat niet is toegestaan, is verboden." Een dresscode is<br />
toleranter: "Alles wat niet verboden is, is toegestaan." Strikte kledingvoorschriften<br />
vormen een praktische middenweg. Veel Europese privéscholen hanteren zo'n code.<br />
Die richt zich op het vermijden van te extravagante, onzedelijke of beledigende<br />
kleding. Ook sommige scholen in Nederland bezigden deze voorschriften in de tijd<br />
van het zogeheten 'naveltruitje'. Dit truitje, dat de meisjesbuik bloot liet tot bijna aan<br />
de venusheuvel, zou jongens te weinig bij de les houden – en leraren wellicht<br />
evenmin.<br />
Een uniform kan dit effect overigens – onbedoeld – net zo goed hebben. Onlangs<br />
werden de rokken van het meisjesuniform op sommige Engelse scholen korter<br />
gemaakt. Na een felle discussie werd deze maatregel weer afgeschaft. Net boven de<br />
knie schoof het rokje bij het zitten in de schoolbanken hogerop. Nu reikt het weer tot<br />
onder de knie. Dit soort problemen komt bij schooluniformen evenwel zelden voor.<br />
Daarom is het onbegrijpelijk dat niet meer scholen een schooluniform verplicht<br />
stellen. Ouders kunnen dan kiezen. Dan zal wel blijken of het schooluniform past in<br />
dit individualistische land.<br />
Bron: Krul, H. (2011, 10 en 11 september). Schooluniform is ook iets voor Nederland.<br />
NRC Handelsblad.<br />
16<br />
Lees verder ►►►
Tekst 3<br />
Een verplicht schooluniform is een goed idee<br />
In 2004 stelde ik als wethouder Onderwijs van Utrecht voor het schooluniform weer<br />
in te voeren. Er zijn namelijk goede redenen voor. Toch is het er nooit van gekomen.<br />
Maar de discussie blijft actueel, zeker nu de directie van basisschool Bizzie Kids<br />
Basic in Almere vorige week heeft besloten een schooluniform verplicht te stellen.<br />
Dat is een goede zaak, want er zitten meer voordelen dan nadelen aan het<br />
schooluniform. Het wordt tijd dat we het snel overal invoeren!<br />
Discussie<br />
We hebben al heel wat discussies over de kleding van leerlingen achter de rug. Zo<br />
zijn scholieren van hun sneakers beroofd en was er de hoofddoekjesdiscussie.<br />
Mogen hoofddoekjes wel of niet in de klas? Mijn mening is dat scholen vanwege hun<br />
identiteit of als middel om de orde te handhaven best regels kunnen stellen aan<br />
kleding: in de klas geen jas, geen petje, geen kruisje en geen hoofddoekje.<br />
In veel landen speelt de discussie over de kleren van leerlingen helemaal niet. Dat<br />
komt omdat er in de wereld meer scholen met schooluniform zijn dan zonder. In<br />
Engeland is dat uiteraard het geval, maar van Azië en Afrika tot Australië, Zuid-<br />
Amerika en het Caribisch gebied gaan kinderen met een uniform de deur uit. Ook<br />
binnen de Europese Unie zijn er kinderen die een uniform aan hebben, denk aan de<br />
landen rond de Middellandse Zee. Nergens geeft het problemen.<br />
Opvallend is dat in deze discussie leeftijd, geslacht, rijkdom en politieke voorkeur<br />
geen enkele rol spelen. Een liberaal kan tegen zijn en een geharnast SP-lid voor. In<br />
een poll van het Jeugdjournaal in 2004 was maar een krappe meerderheid van de<br />
kijkers tegen het uniform.<br />
Hongersnood maar toch wegen<br />
Tegenstanders hebben diverse argumenten: spelen er geen belangrijker zaken in het<br />
onderwijs dan het wel of niet invoeren van het schooluniform? Natuurlijk is dat zo:<br />
leerachterstanden en gebrek aan wiskundekennis zijn belangrijker, maar ondanks<br />
hongersnood in de wereld leggen we ook wegen aan.<br />
Verder zou het schooluniform ouderwets zijn en vernederend. Dat is onzin. In Italië,<br />
modeland nummer één, is het uniform razend populair. Meestal dragen leerlingen<br />
daar een sweater in een bepaalde kleur.<br />
Ook zou het dragen van voorgeschreven schoolkleding egalitair zijn. Ach, dat zijn de<br />
groepen scholieren in kleding toch al. Mensen die 'old school' en 'alternatief' zijn,<br />
blijven er. Dure kleren kunnen afgunst opwekken of degene die het zich niet kan<br />
veroorloven, verdrietig maken.<br />
Een belangrijk argument voor blijft dat het schooluniform binding geeft met de school.<br />
Dan heb ik het over trots op het logo en de kleur van je school. Een tegenstander<br />
had nog bedacht dat je niet meer zou kunnen spijbelen. Daar had ik niet bij<br />
stilgestaan, maar spijbelaars zijn inderdaad een makkelijker prooi voor<br />
leerplichtambtenaren. Natuurlijk speelt de herkenbaarheid en veiligheid van de<br />
kinderen een rol, zoals in het openbaar vervoer.<br />
17<br />
Lees verder ►►►
Waarom niet?<br />
Kortom, waarom zouden we dat schooluniform niet invoeren? Voor de goede orde: ik<br />
heb niet in het leger gezeten en ik ben ook nooit gepest op school vanwege mijn<br />
kleding. En juist pesten om die reden komt toch veel voor.<br />
Bron: Verhulst, R. (2011, 7 september). Een verplicht schooluniform is een goed idee. De Volkskrant.<br />
De bovenstaande teksten zijn bewerkt om ze geschikt te maken voor dit examen. Dit is gebeurd met<br />
respect voor de opvattingen van de auteur(s). Voor de oorspronkelijke teksten kunt u terecht in de<br />
vermelde bronnen. De Dienst Uitvoering Onderwijs is verantwoordelijk voor vorm en inhoud van dit<br />
examen.<br />
18<br />
Einde ■