Het heitje van Maasdijk - Schaarsbergen
Het heitje van Maasdijk - Schaarsbergen
Het heitje van Maasdijk - Schaarsbergen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Het</strong> <strong>heitje</strong> <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong><br />
bevlogen<br />
het kind<br />
dat <strong>van</strong> verlangen<br />
vleugels vlecht<br />
en onbesuisd<br />
in vlucht<br />
al dichter<br />
bij het licht<br />
geen zengen ducht<br />
noch 't wijken<br />
<strong>van</strong> zijn wieken<br />
bevlogene<br />
die gulzig<br />
vrijheid drinkt<br />
en dronken<br />
het ruime schip<br />
<strong>van</strong> zijn gedachten<br />
langs dromen<br />
dwalen laat<br />
en onbe<strong>van</strong>gen<br />
kennen wil<br />
wat vaart<br />
in verten<br />
vindt.<br />
Icarus -- dit eigentijdse gedicht <strong>van</strong> Pien Storm <strong>van</strong> Leeuwen brengt ons bij één <strong>van</strong> de vele<br />
beroemde mythen uit de Metamorphosen <strong>van</strong> Ovidius.
<strong>Het</strong> verhaal -in dit Van <strong>Maasdijk</strong>herdenkingsjaar veelvuldig aangehaald- is bekend.<br />
Exact 100 jaar na zijn sterfdag -27 augustus 2010.- zal een uitgebreide biografie over hem<br />
verschijnen, die als ondertitel draagt: De Icarus <strong>van</strong> <strong>Schaarsbergen</strong>.<br />
Dit schilderij Daedalus and Icarus is in 1799 gemaakt door de Franse schilder en schrijver Charles<br />
Paul Landon, die leefde <strong>van</strong> 1760 - 1826. <strong>Het</strong> bevindt zich in het Musèe des Beaux-Arts et de la<br />
Dentelle te Alencon.<br />
Ondanks de mogelijk denkbare diepzinniger achtergrond <strong>van</strong> de mythe (hoogmoed komt voor de<br />
val) bleef het mensdom gefascineerd door de vrijheid <strong>van</strong> de vliegende vogel.<br />
Met de wind onder de vleugels klimmen zij hoger en hoger en bijna magisch zweven zij vervolgens<br />
door de lucht.<br />
Mateloos heeft het ons verlangen en onze fantasie geprikkeld.<br />
In onze jaartelling heeft het tot aan het begin <strong>van</strong> de 20ste eeuw geduurd voor er daadwerkelijk <strong>van</strong><br />
luchtvaart gesproken kon worden.<br />
In de eeuwen voor onze jaartelling is daarvoor echter al de basis gelegd.<br />
Een bloemlezing uit de boeiende geschiedenis-- in vogelvlucht uiteraard-- mag ik u echter, ondanks<br />
de vele jaartallen, niet onthouden.<br />
En daarvoor moeten we dan wel héél ver terug in de tijd, want de Chinezen (wie anders !) bouwden<br />
al rond 400 BC de eerste officiële vlieger (mythische verhalen uit de oudheid zijn er eveneens, maar<br />
die laten we rusten).<br />
Met behulp <strong>van</strong> zijde en bamboe was men in staat om een goede<br />
vlieger, nl. het simpelste model <strong>van</strong> een vogel, te produceren.<br />
Zonder te beseffen dat dat potentieel een vliegtuig kon worden. Dat besef kwam pas eeuwen later -<br />
daar kom ik later nog op terug. De Chinezen ontdekten wel, dat met die vlieger de afstand tot een<br />
muur kon worden gemeten. Best handig in gevallen <strong>van</strong> vijandelijkheden.<br />
In 559 (onze jaartelling) is het Yuan Huangtou, die met een vlieger <strong>van</strong> een toren afspringt.<br />
Aan de Chinezen danken we ook de even diepzinnige al praktische wijsheid<br />
“<strong>Het</strong> is de tegenwind die de vlieger doet stijgen”.
Ook Spanje kent zijn vliegende held. <strong>Het</strong> is de in Andalusië geboren, Arabisch sprekende en<br />
schrijvende Berber Abbas Ibn Firnos (moslim en geleerde), die <strong>van</strong>af een toren in Cordoba springt<br />
en met een cape zijn val breekt. Dat doet hij in 852 en in 875 zou hij zelfs een soort ballon gemaakt<br />
hebben, waarmee hij 10 min. lang boven de aarde bleef zweven. Ook hij is een pionier, staande aan<br />
de wieg <strong>van</strong> de parachute, (doch dit even terzijde)<br />
De vlieger heeft door de eeuwen heen en dan laat ik huidige vliegerspelletjes en wedstrijden als<br />
Kite-surfing e.d. buiten beschouwing een belangrijke rol gespeeld, terwijl hij tot bijna het einde <strong>van</strong><br />
de 19e eeuw niet echt serieus-genomen werd.<br />
In 1749 is een vlieger gebruikt voor het doen <strong>van</strong> meteorologische waarnemingen en<br />
Benjamin Franklin toonde met zijn "elektrische" vlieger aan dat onweer een elektrisch verschijnsel<br />
is.<br />
In de 19e eeuw zijn wel vliegers gebruikt om koetsen en boten voort te trekken.<br />
Een mensdragende vlieger werd in 1893 door een Australiër gemaakt en dat was zo'n succes, dat het<br />
Engelse leger in de Boerenoorlog (1899 / 1902) deze gebruikte om "over de heuvels" (de Kopjes)<br />
de posities <strong>van</strong> de Boeren te bespieden.<br />
Maar er was meer dan alleen de vlieger. <strong>Het</strong> veranderen <strong>van</strong> het wereldbeeld, ontstaan door de in de<br />
17e eeuw gegroeide inzichten op wetenschappelijk gebied, leidde ook tot wetenschappelijk<br />
onderbouwde ideeën voor een luchtschip.<br />
Otto von Guericke, een Duitse natuurkundige (1602- 1686), uitvinder <strong>van</strong> de luchtpomp, de<br />
manometer en de elektriseermachine, demonstreerde zijn bekende proef met de Maagdenburger<br />
bollen op de Rijksdag in Regensburg (1654) en schreef het boek Experimenta nova (ut vocantur)<br />
Magdeburgica de vacuo spatio.<br />
In 1670 publiceerde Francesco de Lana - Terzi ( een Italiaans Jezuiet) een boek over het bouwen<br />
<strong>van</strong> een (lucht)schip dat lichter is dan lucht.<br />
Daarbij refereerde hij aan het experiment met de Maagdenburger halve bollen.<br />
<strong>Het</strong> leverde een mooi plaatje op, maar is nooit uitgevoerd.<br />
Meer succes hadden de Franse broers Etienne en Joseph Montgolfière.
Zij vonden de luchtballon uit, die ze met gepast gevoel voor eigenwaarde de Mongolfière noemden.<br />
Ze hadden gebruikgemaakt <strong>van</strong> de wetenschap , dat warme lucht opstijgt en zo maakten zij in 1783<br />
een ballon, gevuld met lucht en onderin een opening voor een vuurtje en er hing ook een mandje<br />
onderaan.<br />
Voor bemanning hadden ze een zekere huiver: je weet immers maar nooit of je hoog in de lucht wel<br />
kunt ademen. In september 1783 probeerden ze dit uit met in het mandje een haan, een eend en een<br />
schaap. De dieren overleefden het en toen maakten ze een nieuwe ballon.
Op 21 november waren het de Markies d'Arlandes en Jean Pilatre de Rozier, die in het mandje <strong>van</strong><br />
de ballon stapten. Hun vlucht duurde 215 min. - ze stegen op tot 125 M. hoogte, ze kwamen neer op<br />
8 km <strong>van</strong> hun vertrekpunt en zij waren de eerste mensen, die zo lang "vlogen".<br />
Jean Pilatre de Rozier en Markies d'Arlandes ballon.<br />
<strong>Het</strong> was een enorme stimulans om verder te experimenteren. Maar het bleef gevaarlijk.<br />
De eerste ballonvaarder (u hoorde en zag op het vorige plaatje zijn naam en beeld) De Rozier, was<br />
ook het eerste dodelijke slachtoffer. Zij, die ooit spottend de ballonvaartpogingen noemden<br />
"nutteloos gepruts in de ruimte" hadden ongelijk gekregen.<br />
Nog een paar feiten:<br />
1785 de Fransman Jean Pierre Blanchard en de Amerikaan John Jeffries steken het Kanaal over<br />
(met een vliegtuig gebeurt dat pas 125 jaar later Louis Blèriot)<br />
1794 tijdens de Franse Revolutie (de Slag bij Fleurus) werden bemande ballonnen gebruikt om de<br />
bewegingen <strong>van</strong> Oostenrijkse legers te bespieden.<br />
1870/1871 in de Frans-Duitse oorlog was de ballon de enige manier voor de belegerde Parijzenaars<br />
om contact met de buitenwereld te onderhouden ( de ballon als luchtpost)<br />
De Fransen waren de echte ballon-enthousiastelingen.
De Duitser Dunkert spiegelde het publiek met zijn Minerva-ballon wel een heel bijzondere<br />
toekomst voor. Dat moest een ballon worden voor een paar honderd mensen, compleet met een<br />
cafè-restaurant, een ziekenhuis en zelfs een kerk aan boord.<br />
Als er volgens plan aan gesleuteld zou worden, kan deze ballon op 10 maart 2240 het luchtruim<br />
kiezen.<br />
Ook al telde men zorgvuldig alle zegeningen <strong>van</strong> de ballon-met-het-mandje - men kon niet blind<br />
blijven voor zijn grootste gebrek, de onbestuurbaarheid.<br />
<strong>Het</strong> is de Engelsman George Cayley, die een zweefvliegtuig gaat ontwerpen.<br />
Hij maakte er een uitgebreide studie <strong>van</strong> en slaagde er in 1804 in een model te laten vliegen.<br />
Onvermoeibaar ontwikkelde hij dit verder, zodat daarmee in juni 1853 een echte vlucht gemaakt<br />
kon worden.<br />
In Duitsland was het Otto Lilienthal, die het dichtste bij de vogelvlucht poogde te blijven.<br />
Hij schreef al zijn bevindingen op in het beroemd geworden boek "Der Vogelflug als Grundlage der<br />
Flieqerkunst", waarbij hij tevens een wetenschappelijke studie maakte <strong>van</strong> de techniek <strong>van</strong> het<br />
zweefvliegen.<br />
Vanaf 1891 maakte hij zelf diverse zweefvluchten -wel 2500- je zou bijna kunnen zeggen als<br />
voorloper <strong>van</strong> de huidige hanggliders. Alleen : Lilienthal moest op een heuvel klimmen om te<br />
starten . Op 9 augustus 1896 stortte hij neer en overleed.
De Amerikaanse broers Wilbur en Orville Wright (fietsenmakers) gingen wetenschappelijker te<br />
werk. Zij hebben er lang over gedaan, maar op 17 december 1903 was het zover:<br />
ORVILLE WRIGHT MAAKTE ALS EERSTE MENS EEN VLUCHT MET EEN<br />
VLIEGTUIG MET MOTOR, ZWAARDER DAN LUCHT<br />
Zoals ik in één <strong>van</strong> de luchtvaartboeken las:<br />
== Dit was geen geslaagd experiment, dit was een bekroning <strong>van</strong> op een jarenlang methodisch<br />
concept. ==<br />
We schrijven 1903 en moeten ons realiseren, dat we de magische grens <strong>van</strong> de 20ste eeuw zijn<br />
gepasseerd. Daarbij niet vergeten dat, na alles wat is uitgevonden, uitgerekend en uitgeprobeerd (het<br />
zweefvliegtuig, de Zeppelin, het belang <strong>van</strong> de parachute) - in al die jaren één wijsheid <strong>van</strong> het<br />
hoogste belang pas in de 19e eeuw ontdekt werd.<br />
Dat was nl. de uitspraak in 1483 gedaan en gevonden in de verzameling in spiegelschrift geschreven<br />
dagboeken door vrijwel de grootste uitvinder, geleerde en kunstenaar, die onze wereld kende, de<br />
man, die leefde <strong>van</strong> 1452 tot 1519 - Leonardo da Vinci. De tekst in een vrije vertaling :<br />
== een vogel is een instrument dat gehoorzaamt aan mathematische wetten en daarin ligt verankerd<br />
de mogelijkheid tot reproductie ==<br />
Meer dan 400 schetsen heeft Da Vinci gemaakt.<br />
Deze man, die zijn tijd ver vooruit was, werd op 15 april 1492 geboren: het buitenechtelijke kind<br />
<strong>van</strong> de notaris <strong>van</strong> Vinci en een boerendochter.<br />
Geen opleiding - linkshandig - en onbegrijpelijk hoogbegaafd. Van iedere nieuwe machine begreep<br />
hij hoe elk onderdeel werkte en hoe het te verbeteren was.
In het begin <strong>van</strong> deze eeuw liet de (uiterst kritisch-voorzichtige) Engelsman Adrian Nicolas zich<br />
met een nagebootste Da Vinci-parachute <strong>van</strong>af 600 meter naar beneden zweven. Hij werd<br />
geëscorteerd door 2 helikopters en 2 parachutisten en maakte tegen het eind gebruik <strong>van</strong> een<br />
eigentijdse parachute, knipte de Da Vinci koorden door en vlak bij zijn landingsplaats arriveerde<br />
ook de Da Vinci parachute.<br />
Hij was een gelukkig man ,<br />
Ik kon de rivier beneden mij zien - de wind ratelde door mijn oren en “ as I landed I thanked<br />
Leonardo for a wunderful ride “<br />
Terug naar de Wrights, die aan<strong>van</strong>kelijk in Europa onderbelicht bleven.<br />
Orville, de man met de bolhoed, die wel gevoelig is voor de aandacht, die hem <strong>van</strong> de upper ten ten<br />
deel valt en Wilbur, de man met de pet, wars <strong>van</strong> de luxe in een duur hotel,<br />
zwijgzaam en afkerig <strong>van</strong> publiciteit, die het liefst zijn tijd doorbrengt in zijn eigen hangar.
Tijdens een te zijner ere aangeboden feestmaal (daar moest hij wel komen) vroeg de organisator<br />
hem of hij ook iets wilde zeggen. Wilbur stond op en sprak:<br />
“ Mijne heren, ik ken in de schepping maar èèn vogel die spreekt n.l. de papegaai; en ik heb<br />
opgemerkt, dat deze slecht vliegt. Ik spreek niet - ik vlieg.”<br />
De Wrights waren wel wat terughoudend over hun vorderingen, maar wilden anderzijds toch graag<br />
hun kwaliteiten verzilveren. Ze probeerden hun vliegtuig, dat ze "de Flyer" noemden aan de man te<br />
brengen .<br />
Ze besloten om op 1 mei 1908 naar Frankrijk te gaan -- het land dat met ballonvaart en een beetje<br />
vliegerij al een respectabele traditie had opgebouwd.<br />
Een grote naam in Frankrijk was Louis Blériot (1872 -1936).<br />
Hij voer al aan het einde <strong>van</strong> de 19e eeuw met een ballon naar het toen nog niet eens als zodanig<br />
bekende en geopende terrein voor het vliegveld Waalhaven.<br />
Zijn carrière in de luchtvaart begon in 1907 met de bouw <strong>van</strong> een vroege helikopter en korte tijd<br />
later ook met hun eigen vliegtuigje. Hij had al eerder geëxperimenteerd : in 1900 bouwde hij een<br />
toestel dat via een motor de vleugels er<strong>van</strong> op-en-neer bewoog, maar 't kon niet vliegen.<br />
Blériot is ook degene die, nadat in 1785 een Fransman en een Amerikaan dit met een ballon gedaan<br />
hadden, het Kanaal over vliegt met een zelfontworpen toestel, dat doet hij op 25 juli 1909<br />
In 1907 had hij ook al met een eendekker gevlogen (die stortte neer).<br />
In Europa was Frankrijk onbetwist leider in de vroegste dagen <strong>van</strong> de luchtvaart.<br />
Reeds in 1905 werd een Syndicat d'Aviation opgericht en werden o.a. zweefvliegtuigen geleverd.<br />
De Wrights (geruime tijd in Pau) geven in hun eigen toestel(len) vlieglessen.
<strong>Het</strong> aantal vliegtuigbouwers breidt zich uit er komen nieuwe namen en modellen ~ de Blériot geniet<br />
grote faam en bekendheid.<br />
Zijn vrouw ziet echter ook de grote gevaren en op haar verzoek stopt hij met vliegen en legt zich toe<br />
op ontwerpen en bouwen <strong>van</strong> vliegtuigen. In WO I is hij één <strong>van</strong> de belangrijkste leveranciers voor<br />
de Franse luchtmacht.<br />
Maar een ieder mag het weten : = aan Frankrijk dankt de wereld zijn vleugels !! =<br />
En in die wereld is op 9 augustus 1885 in Den Haag Clément Guillaume Jean <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong><br />
geboren. Met een duidelijke liefde voor techniek volgt hij een studie aan de Machinistenschool te<br />
Amsterdam, waarna hij in machinefabrieken in Duitsland praktische ervaring opdoet.<br />
De eerste auto is uitgevonden in 1886 en in die branche steekt hij ook zijn licht op.<br />
Maar dan komt een wel heel bijzondere figuur naar Nederland ~ de Fransman Lefèbvre.<br />
Op een terrein "Groot Persijn" bij Den Haag zullen op 14 t/m 16 augustus 1909 vliegdemonstraties<br />
worden gehouden, maar op de geplande data zijn noch de 4 gecontracteerde aviateurs, noch hun<br />
ver<strong>van</strong>gers aanwezig.<br />
<strong>Het</strong> toestel met Ing. Lefèbvre is er al geruime tijd en het publiek is voor uitleg en bezichtiging<br />
welkom een paar uur voor de aan<strong>van</strong>g <strong>van</strong> de demonstratie.<br />
Lefèbvre wacht op de vliegeniers en om de tijd te doden leert hij zichzelf met het aanwezige toestel<br />
vliegen.<br />
Als technicus heeft hij er veel verstand <strong>van</strong> en hij heeft er voldoende vertrouwen in om de nietverschenen<br />
aviateurs te ver<strong>van</strong>gen.<br />
<strong>Het</strong> is ongehoord en ongelofelijk : Lefèbvre vliegt alsof hij nooit anders gedaan heeft. Niemand kan<br />
bevroeden, dat zijn geluk slechts kort duurt - het einde is er al op 7 september 1909.
Onder het enthousiaste publiek bevindt zich de bijna 24-jarige Clément <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong> - en voor hem<br />
is er dan nog maar één doel— VLIEGEN !<br />
Hij bezoekt een internationale luchtvaarttentoonstelling in Frankfurt en gaat dan naar Pau (Fr.),<br />
waar hij eerst lest op een Wright en spoedig daarna op een Blériot, waar<strong>van</strong> hij in augustus 1909<br />
een exemplaar koopt.<br />
Hij krijgt met het toestel op 21 april 1910 een ongeluk; de Blériot is total loss, maar zelf blijft hij<br />
ongedeerd. Daarna koopt hij een Sommer-tweedekker; hij maakt er enige vluchten mee en behaalt<br />
op 22 juni 1910 zijn brevet <strong>van</strong> de Aero Club de France. In Nederland biedt hij zich aan voor het<br />
geven <strong>van</strong> vliegdemonstraties.<br />
De aviateur, die als eerste boven Nederland vliegt, is de Franse graaf <strong>van</strong> Russische afkomst,<br />
Charles de Lambert, op 27 juni 1909.<br />
De eerste Nederlandse aviateur, die boven Frankrijk vliegt, is de in 1881 in Loenen aan de Vecht<br />
geboren Gijs Küller.<br />
Met zijn uitgesproken technische aanleg was de gang naar de luchtvaart niet zo verwonderlijk.<br />
Zo tegen ongeveer de zomer <strong>van</strong> 1909 was hij al in het bezit <strong>van</strong> een vliegtuig.
Voor de jonkheer Freddy <strong>van</strong> Riemsdijk lag het even iets anders.<br />
Plaatje en verhaal geven reeds aan, dat het om een niet onbemiddelde jongeman gaat, die artistieke<br />
kwaliteiten bezit en al jong naar Parijs gaat om zich op de schilderkunst toe te leggen.<br />
Maar tijdens het eerste grote vlieg-gebeuren augustus 1909 te Reims is het met de kunstaspiraties<br />
even over.<br />
"Na afloop snelde hij naar huis terug en vroeg zijn moeder opgewonden om zijn erfdeel; hij moest<br />
en zou aviateur worden".(aldus een zinsnede uit het boek: Als een immense vogel)<br />
Hij heeft succes en is de tweede Nederlander, die zijn vliegkunsten boven Frankrijk kan vertonen.<br />
Hij neemt als aviateur in het Franse leger deel aan WO I, maar wordt als militair geveld door een<br />
zware longontsteking. Hij keert terug naar ezel en kwast en schildert! Maar over grote faam heb ik<br />
niets gelezen.
In 1910 is er de spanning - wie wordt de eerste Nederlandse aviateur in eigen land ?<br />
Clément <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong> zegt aan de Heerenveense VVV en de Sportvereniging Thialf toe om tussen<br />
31 juli en 4 augustus vliegdemonstraties te geven.<br />
(Clément op deze foto samen met zijn onafscheidelijke Franse monteur Paul Baudot)<br />
Als de automobielfabrikanten Verwey en Lugard dat ter ore komt, halen zij ijlings hun technisch<br />
medewerker Jan Hilgers uit Frankrijk terug. Hij heeft wat vlieglessen gehad, bezit nog geen brevet,<br />
maar is wel handig en hij is ook niet bang.<br />
Met zijn Blèriot XI maakt hij op 29 juli 1910 als eerste Nederlandse aviateur een korte vlucht boven<br />
de Doesburgse heide bij Ede:<br />
Stukje recht heen - handmatig toestel keren - vlug over de vleugel naar het stuur - en zelfde stukje<br />
recht weerom. <strong>Het</strong> publiek geeft applaus ; de automobielfabrikanten hebben hun reclamestunt voor<br />
de autoverkoop binnen.<br />
In het Historisch Museum in Ede is momenteel een aardige tentoonstelling ter ere <strong>van</strong> Jan Hilgers<br />
voor de Edenaren en anderen nog steeds " de eerste Nederlander, die boven Nederland vloog "<br />
ingericht.<br />
"Ouderwetse" platen , die een beetje nog doen denken aan de schoolplaten <strong>van</strong> Jetses , zijn in<br />
bruikleen ont<strong>van</strong>gen <strong>van</strong> Aviodrome; zij verlevendigen het geheel.<br />
Jan Hilgers is -veel later- ook op tragische wijze aan zijn einde gekomen - n.l. in een Jappenkamp.
Van <strong>Maasdijk</strong> voert met zijn Sommer tweedekker <strong>van</strong> 31 juli t/m 4 augustus 1910 zijn<br />
demonstraties uit bij Heerenveen en zijn publiek is vol bewondering voor de wijze, waarop hij zijn<br />
toestel beheerst; feilloos de bochten naar links en naar rechts draait, volkomen zelfverzekerd is.<br />
<strong>Het</strong> commerciële slimmigheidje <strong>van</strong> de autofabrikanten, die gauw even 2 dagen eerder een<br />
werknemer-zonder-brevet als "eerste Nederlandse vliegenier" de geschiedenis wilden laten ingaan ,<br />
weegt niet op tegen de roem die de volmaakte prestatie oplevert.<br />
<strong>Het</strong> succes <strong>van</strong> de Heerenveense vliegshow is zo groot, dat Van <strong>Maasdijk</strong> uit heel Nederland<br />
verzoeken krijgt om vliegdemonstraties te geven.<br />
Eèn verzoek <strong>van</strong> het comité "Arnhemsche Vliegweek" kan hij niet weigeren ~ naast een aantal<br />
notabelen zit ook een bekende notaris in het comité - de heer N.Th. Ladénius . Zijn dochter Jeanne<br />
is de verloofde <strong>van</strong> Clement <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong>.<br />
Ze is bang.<br />
<strong>Het</strong> ongeluk, nog maar zo kort geleden op 21 april, (dat zo verrassend goed afliep), is niet uit haar<br />
gedachten. Zij smeekt hem om, ondanks zijn grote deskundigheid en mentale bevlogenheid, met de<br />
demonstraties te stoppen.<br />
Zijn liefde voor haar wint het <strong>van</strong> het verlangen naar avontuur en roem.<br />
Hij belooft haar, dat Arnhem zijn laatste vlucht zal zijn.<br />
Voor de aan<strong>van</strong>g <strong>van</strong> de vliegweek - zaterdag, 27 augustus 1910 -wordt alles gecontroleerd en geeft<br />
Clément uitleg aan de leden <strong>van</strong> het Comité en de genodigden.<br />
Als de wind gaat liggen ( ongeveer 18.00 uur) wil hij nog een korte proefvlucht maken.<br />
In het 4e rondje slaat het noodlot toe. Zijn Sommer stort neer.<br />
Clément <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong> wordt verpletterd onder de 50 PK motor, die achter de vlieger geplaatst was.<br />
<strong>Het</strong> gebeurt voor de ogen <strong>van</strong> zijn Jeanne Ladenius. Omstanders <strong>van</strong>gen haar op.<br />
Dinsdag, 30 augustus 1910, vindt de teraardebestelling plaats op Moscowa te Arnhem.<br />
Indrukwekkend en ontroerend.<br />
Velen treuren om het verlies <strong>van</strong> de sympathieke en veelbelovende aviateur.<br />
Clément <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong>.<br />
Ook in Heerenveen, waar hij zijn grote triomfen vierde, is de verslagenheid groot.<br />
Er komt een Herinneringskaart en later volgt aan het einde <strong>van</strong> de Van <strong>Maasdijk</strong>laan een<br />
gedenkteken, ontworpen door de toen beroemdste beeldhouwer <strong>van</strong> zijn tijd: Pier Pander (1864-<br />
1919).
Hij had het met zijn bijzondere kwaliteiten ver geschopt - die zoon <strong>van</strong> een Drachtense schipper. Hij<br />
zocht naar zuivere kunst en schoonheid, naar het serene. Een treffend voorbeeld daar<strong>van</strong> is het in<br />
1894 vervaardigde meisjesfiguurtje.<br />
En iedere Nederlandse ingezetene kende de soms dagelijks gebruikte munten waarop tussen 1898<br />
en 1910 het beeld <strong>van</strong> de in 1898 ingehuldigde jonge koningin Wilhelmina prijkte.<br />
<strong>Het</strong> gedenkteken voor Clément <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong> lijkt ook een waardige rust uit te stralen.<br />
In Arnhem is het de bekende Wageningse beeldhouwer August (Augustinus Franciscus Henri)<br />
Falise (1875-1936)<br />
die de opdracht krijgt een grafmonument voor Clement <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong> te vervaardigen.
Falise is een veelzijdig en veelgevraagd kunstenaar. Zijn beeld De Zaaier (1926) is het boegbeeld<br />
<strong>van</strong> de Wageningen Universiteit. Ik ben er zelf erg <strong>van</strong> onder de indruk.<br />
Omdat er momenteel over hem een kleine, maar interessante tentoonstelling is in de Casteelse Poort<br />
te Wageningen wil ik u er even tussendoor een paar beelden <strong>van</strong> laten zien.<br />
Falise deed mee aan een prijsvraag voor een standbeeld <strong>van</strong> Koningin-Moeder Emma. Hij kreeg de<br />
tweede prijs voor dit beeld.<br />
De naam <strong>van</strong> de winnaar <strong>van</strong> de eerste, prijs voor dit beeld is voor ons als Jachthuis-kenners zeker<br />
bekend, nl. Lambertus Zijl. <strong>Het</strong> bronzen borstbeeld, dat Falise voor Van <strong>Maasdijk</strong> maakt, wordt bij<br />
de herbegrafenis -18 juli 1911 – onthuld. Als trouwe wachter stond het daar zo'n 75 jaar tot het in<br />
1986 werd gestolen.<br />
Op de lege plek wordt een eenvoudige steen gelegd:<br />
Hier rust Clément, Guillaume , Jean <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong><br />
geboren 9 augustus 1885<br />
overleden 27 augustus 1910<br />
De vliegenier Tijn <strong>van</strong> Beek begon een zoektocht naar het gestolen beeld en ontdekte het bij een<br />
antiquair in Enschede. De Gemeente Arnhem kocht het beeld terug en keek uit naar een goede<br />
plaats, maar hoe vreemd het ook klinkt, het beeld leek geen rust te kunnen vinden.<br />
Die rust is er nu - sinds 2001 is het te vinden op het kerkplein <strong>van</strong> de Hervormde Kerk te<br />
<strong>Schaarsbergen</strong>.<br />
En daar staat het goed -- niet ver verwijderd <strong>van</strong> de plaats op de Warnsbornse heide /<strong>Het</strong> Heitje <strong>van</strong><br />
<strong>Maasdijk</strong> / waar 100 jaar geleden (27 augustus 1910) het vliegtuigdrama zich afspeelde, dat een<br />
einde maakte aan de grote droom <strong>van</strong> de jonge Clement <strong>van</strong> <strong>Maasdijk</strong>.
<strong>Het</strong> Arnhemsche vliegcomité loste zijn belofte in:<br />
“ op de plaats waar ge gevallen zijt, zal een gedenksteen te uwer herinnering geplaatst worden.“<br />
Met een mooie rood-granieten steen – een sobere tekst - een paar boomstammetjes en wat losse<br />
keien , juist in zijn bijna-onbeholpenheid een wat ontroerend gedenkteken, wordt aan de eerste<br />
behoefte om op die plek te treuren en te herdenken voldaan.<br />
Ook de huidige, vernieuwde, versie <strong>van</strong> de steen markeert nog steeds de verstild lijkende omgeving.<br />
Een rustpunt om even bij stil te staan en ons daar, dwars door de tragiek <strong>van</strong> de vele Icarusvliegslachtoffers<br />
heen, in dankbaarheid te verwonderen over de moed en volharding <strong>van</strong> allen, die<br />
"" onze wereld vleugels gaven””
Geraadpleegde bronnen:<br />
Arie de Bruin: Een immense vogel gelijk<br />
Thijs Postma: De vliegende Hollander<br />
Wim Schoenmaker: Aviateurs <strong>van</strong> het eerste uur<br />
Gerben Tornij: In de sporen <strong>van</strong> de luchtvaartpionier. Clement Van <strong>Maasdijk</strong> in Arnhem<br />
Via internet:<br />
www. Arneym.nl; verkeer<br />
www. Nieuwsdossier.nl; dossier 1910<br />
www. Hansonline.eu; wright 100<br />
Geschiedenis <strong>van</strong> de luchtvaart; wiki<br />
The Magie of Flight - Omniversum<br />
Wikipedia : Luchtvaart voor de 18e eeuw<br />
www. Dropzone.com<br />
www. Flash.aviation.nl ; Ballongeschiedenis<br />
wikipedia.org / Louis Blèriot<br />
Elsevier 03 juli 2010 .<br />
e.v.a.<br />
Foto's :<br />
Gerben Tornij; A.Tempel; Th. Beemsterboer; e.a.<br />
Liesje Osborn<br />
APELDOORN Augustus 2010.