uitdk nov 02 - Ihlia

www.ihlia.nl Colofon
anna
blaman
huis
Noordvliet 11
8921 GD Leeuwarden
Postbus 4062
8901 EB Leeuwarden
T 058 212 18 29
F 058 213 91 31
anna.blaman.huis@worldonline.nl
www.anna.blaman.huis.org
ma t/m vrij 9.00 tot 17.00 uur
za 14.00 tot 17.00 uur
te bereiken met bus 12 richting
Friese poort, halte Oosterkade
Staf:
Froukje Hernamdt (directeur)
Hendrika Berndes
Truus Boer
Sjoukje Visser
Medewerk(st)ers:
Meino Deinum
Margriet van der Ploeg
Nea Terpstra
Ulbe Tjallingii
Marinka Versteeg
homodoklesbisch
archief
amsterdam
Nieuwpoortkade 2A
1055 RX Amsterdam
T 020 60 60 712
F 020 60 60 713
info@homodok-laa.nl
www.homodok-laa.nl
ma t/m vrij 10.00 tot 16.00 uur
te bereiken met bus 15, 18 en 21
of tram 10, 12 en 14 (bij molen
Haarlemmerweg)
Staf:
Jack van der Wel (directeur)
Henny Brandhorst
Vincent van der Kaap
Gerard Norg
Paula van der Sluis
Marie Louise Wiegerinck
Medewerk(st)ers:
Erik Bakker
Bart de Boer
Susan Jessop
Harry Schreurs
ihlia:
internationaal
homo/lesbisch
informatiecentrum
en archief
p/a Nieuwpoortkade 2A
1055 RX Amsterdam
T 020 60 60 712
F 020 60 60 713
www.ihlia.nl
Marian Bakker (museale activiteiten)
Jeroen Eenkhoorn (webmaster
homo-lesboportaal, www.homo-lesbo.nl)
Hanneke Marttin (Uit de kast)
uit de kast
nummer 0015
november 2002
Eindredactie: Hanneke Marttin
uitdekast@homodok-laa.nl
Vorm: Annelies Frölke
Druk: Drukkerij Stolwijk
Prijs: €2,50
ISSN: 1381-5490
Uit de kast is een halfjaarlijkse uitgave
van stichting IHLIA:
internationaal homo/lesbisch
informatiecentrum en archief
redactieadres: Nieuwpoortkade 2a,
1055 RX Amsterdam
T 020 60 60 712, F 020 60 60 713
info@homodok-laa.nl
www.homodok-laa.nl
Homodok-Lesbisch Archief Amsterdam en
Anna Blaman Huis in Leeuwarden
zijn de twee vestigingingen van stichting
IHLIA.
Bestuur: Albert Boekhorst (voorzitter),
Greet Elsinga, Amanda Elsinghorst,
Ruud Mars, Focco Rekker, Rob Tielman,
Jelly van der Zijl
Comité van Aanbeveling: Jos Brink
(theatermaker/auteur), Boris Dittrich
(Tweede Kamerlid D66), Peter van Eeten
(beleidsmedewerker Ministerie van VWS,
afd. Maatschappelijke Opvang), Maria
Heijne (bibliothecaris TU Delft), Eric Ketelaar
(hoogleraar Archiefwetenschap Universiteit
van Amsterdam), Jaap Kloosterman (directeur
Internationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis), Henk Krol (hoofdredacteur
Gay Krant), Hans van Manen (choreograaf/fotograaf),
Joyce Outshoorn (hoogleraar
Vrouwenstudies Rijksuniversiteit
Leiden), Peter Rehwinkel (Tweede Kamerlid
PvdA), Marjan Sax (initiatiefneemster
Mama Cash, fonds voor vrouwen), Anne
Lize van der Stoel (voorzitter deelraad
centrum Amsterdam), Joke Swiebel
(lid Europees Parlement voor de PvdA) en
Chris van Wijk (oud-beleidsmedewerker
Ministerie OCW, directie onderzoeks- en
wetenschapsbeleid)

uitdekast
www.ihlia.nl
halfjaarlijkse uitgave van stichting IHLIA:
internationaal homo/lesbisch informatiecentrum en archief
pag 4
Portret van
het huwelijk
pag 7
Islam &
homoseksualiteit
pag 10
Gay Games
pag 12
Siny Plooij
nummer
0015
november ‘02
€2,50

De bezoekers
Gebruikers van het archief
< Foto omslag: Op de foto staan Dennis
en Marco op hun trouwdag (2002).
“We hebben elkaar ontmoet op het internet.
Het @ kwam dan ook overal terug; op
onze uitnodigingskaart, de menukaart van
het diner en op de revers van ons pak.“
Fotografie: Judith Schlüter
Krzysztof Dobrowolski / Woonplaats: Amstelveen (op punt van
verhuizen naar Polen) / Leeftijd: 23 / Burgerlijke staat: gaat september
2003 trouwen / Beroep: Student Universiteit van Amsterdam /
Doel en resultaat van het IHLIA-bezoek: Onderzoek voor afstudeerscriptie
over de Franse receptie in de jaren twintig en dertig van de
vorige eeuw van het homoseksueel thema in Prousts ‘A la recherche
du temps perdu’ (‘Op zoek naar de verloren tijd’). Toen ik naar
het Homodok-Lesbisch Archief Amsterdam kwam had ik geen idee
of er wel literatuur over dit thema was. Een van de medewerkers
heeft toen een lijst voor me uitgedraaid met alle titels die er over
Proust zijn verschenen. Daar zat een boek tussen waar ik echt veel
aan heb gehad. Daarna ben ik naar Frankrijk gegaan om de kranten
en tijdschriften uit die tijd te bekijken.
Régine Dugardyn / Woonplaats: Amsterdam / Leeftijd: 42 /
Burgerlijke staat: Samenwonend / Beroep: Freelance journalist /
Doel en resultaat van het IHLIA-bezoek: In opdracht van de
Schorerstichting schrijf ik samen met een andere journalist een
boek over seks en gezondheid voor lesbische en biseksuele vrouwen.
Dat doen we deels op basis van bestaande literatuur. Via het
Homodok-Lesbisch Archief Amsterdam hebben we al heel wat
informatie verzameld, bijvoorbeeld over de vraag ‘Hoe maak ik mijn
relatie uit?’ maar ook over vrijtechnieken en sm.
Dick Verroen / Woonplaats: Doorn / Leeftijd: 51 / Burgerlijke staat:
gehuwd / Beroep: Verbonden aan Stichting tot beheer van Huis
Doorn (zie foto rechtsboven). Huis Doorn dankt zijn bekendheid
vooral aan de Duitse ex-keizer Wilhelm II die het landgoed bewoonde
van 1920 tot aan zijn dood in 1941. De monumentale buitenplaats
is sinds 1942 als museum voor het publiek toegankelijk en
biedt een geheel authentiek beeld van vorstelijke wooncultuur van
de overgang van de negentiende naar de twintigste eeuw / Doel
en resultaat van het IHLIA-bezoek: Ik heb gezocht naar literatuur
over homoseksualiteit in Berlijn rond 1900. In 2007 is het honderd
jaar geleden, dat het Eulenburg Schandaal aan het licht kwam; een
groot deel van de intimi, politici en militairen, rond keizer Wilhelm II
bleek homoseksuele contacten te onderhouden. Het museum overweegt
in 2007 in samenwerking met Duitse collegae een tentoonstelling
te wijden aan deze gebeurtenissen.

Oproep
Steun IHLIA,
word
donateur!
Draagt u het behoud en de
conservering van het homo-
en lesbisch erfgoed een warm
hart toe?
Word dan donateur van IHLIA.
Stichting ‘Vrienden van IHLIA’
(voorheen Vrienden van
Homodok) zamelt sinds 1994
geld in om aankopen en projecten
van IHLIA te ondersteunen.
Dit jaar hopen we weer veel
nieuwe vrienden en vriendinnen
te begroeten. Zodat we ook in
de toekomst het werk van
Homodok-Lesbisch Archief
Amsterdam en het Anna
Blamanhuis kunnen steunen.
Donateurs die €22,50 per jaar
of meer overmaken ontvangen
’Uit de kast’.
U kunt een donatie overmaken
op gironummer 6930360 t.n.v.
Stichting V.v.I. in Amsterdam,
onder vermelding van ‘gift 2002’
en ‘nieuwe donateur’.
Stichting ‘Vrienden van IHLIA’
Nieuwpoortkade 2a
1055 RX Amsterdam
vrienden@homodok-laa.nl
T 020 625 94 87
Wanne de Bie, secretaris VvI.
Voorwoord
Tekst: Froukje Hernamdt, Jelly van der Zijl
N
ationaal en internationaal wordt IHLIA gezien
als een van de toonaangevende
archieven op het gebied van homoseksualiteit.
Daar mogen we best trots op zijn. En dat laten
we graag zien.
Zo wordt dit nummer van ‘Uit de Kast’ ter kennismaking
aan vele middelbare scholen, HBO’s en
openbare bibliotheken gestuurd. Ter bevordering
van de objectieve beeldvorming zouden juist
scholieren en studenten toch kennis moeten kunnen
nemen van de informatie die wij op beide
vestigingen bezitten.
Marian Bakker heeft een prachtige foto-expositie
voor IHLIA georganiseerd. Verspreid over enkele
openbare locaties in de binnenstad van Amsterdam
waren ruim veertig fotoportretten uit de
albums van echt verbonden koppels te zien. Op
de volgende pagina’s leest u meer over deze
expositie. Volgend jaar zal deze foto-expositie
ook elders te zien zijn, bijvoorbeeld tijdens de
Roze Week in Leeuwarden.
De oproep van Marian om niet-Nederlandstalige
boeken met een homo- of lesbisch thema aan
DEVE – de net opgerichte homo-organisatie in
Belgrado – te schenken, is geslaagd. Vanuit het
Anna Blamanhuis is er regelmatig contact met de
ambassade in Belgrado en zijn er al vele pakketten
naar DEVE gestuurd. Wat een start betekent
voor het informatiecentrum in Joegoslavië. Een
doorbraak!
Zowel in Leeuwarden als Amsterdam zijn er
vruchtbare gesprekken met de wethouders om te
komen tot een goede oplossing voor een centraal
gelegen, toegankelijke huisvesting van onze
vestigingen mét expositiemogelijkheden. Een deel
van de rechtsherstelgelden die IHLIA hoopt te
ontvangen, zal aan het creëren van een expositiefaciliteit
worden besteed. In de vorige ‘Uit de
kast’ was in Rob Tielman’s column al een en
ander te lezen over deze rechtsherstelgelden
Tweede Wereldoorlog. Waarschijnlijk besluit de
commissie Lankhorst nog dit jaar over de besteding
van de rechtsherstelgelden. Spannende
dagen voor ons.
3

Begin jaren negentig las theologe Corrie Rikkers
het Amerikaanse boek ‘Ceremonies of the heart’,
waarin lesbische stellen hun verbintenisceremonies
in alle mogelijke tradities beschrijven, van de
godinnenbeweging tot een katholiek huwelijk,
Chinees, joods, zelfgemaakt, alles behalve een
echt huwelijk. Ze vatte onmiddellijk het plan op
zo’n boek voor Nederland te schrijven. Op Rikkers
eerste oproep regaeerde echter niemand. Jaren
later kreeg ze een relatie met Tineke Kalk, en vertelde
over dit idee. Kalk stelde voor er een handboek
van te maken. Samen interviewden ze vele
stellen voor het onlangs verschenen ‘Wij gaan ons
echt verbinden: verbintenisceremonies voor
homoseksuele en lesbische stellen’.
Marian Bakker bekeek de trouwalbums van de
geïnterviewde koppels en stelde daaruit een fotoexpositie
samen.
D
“
e eerste coming-out heb je voor jezelf, de
tweede met je relatie, en de derde comingout
is je huwelijksdag”, las ik bij een fotoportret
van twee vrouwen. Het is een van de citaten uit
de gesprekken die jullie voor het handboek hebben
gevoerd. Zien jullie na negentig interviews
overeenkomsten in de verhalen over deze derde
coming-out?
Corrie Rikkers We hebben natuurlijk zo veel
mogelijk verschillende stellen voor ons handboek
geïnterviewd, wit en gekleurd, van jong tot oud,
van Limburg tot Groningen, van gereformeerden
tot boeddhisten. En om meteen maar één mythe
onderuit te halen: het is in de grote steden
bepaald niet makkelijker dan op het platteland.
Tineke Kalk Over het algemeen zijn de ouders
het tere punt. Vaak wordt in de verstandhouding
met hen een precair evenwicht bewaard. Dat
merk je als je mensen toestemming vraagt voor
de tekst van het interview. De meesten zwakken
het verhaal over de ouders weer af, of ze willen
onder pseudoniem. Er was bijvoorbeeld een vrouwenstel
– het ging hier om twee vrouwen die heel
graag kinderen wilden hebben – waarvan de
vader op het huwelijksdiner zei “nou, ik wens
4
Expo Portret van het huwelijk
Foto-expositie en handboek
Tekst: Hanneke Marttin
jullie heel veel succes toe, maar ik hoop niet dat
dit een vruchtbare relatie wordt”. Ik zei: het zal je
maar gezegd worden, maar zij vonden dat hij het
toch goed had bedoeld.
Kun je dat soort aspecten in de expositieroute
zien?
Marian Bakker Nee, dat is lastig. Het zijn vooral
positieve beelden. Net als hetero’s laten homo’s en
lesbo’s op hun trouwdag het ‘sprookje’, het geluk
van die dag vastleggen. Het leuke van trouwfoto’s
is dat ze zo herkenbaar zijn. De expositie is ook
bedoeld voor een breed publiek. Zo waren de
foto’s op verschillende openbare locaties te zien,
zoals in de Stopera en etalages van boekhandels.
Feestvierende homoseksuelen halen de pers voornamelijk
met de Canal Pride en andere extravagante,
kleurrijke optochten. Kom je dat soort
camp-elementen ook op zo’n feestdag tegen, in
de verhalen of in de foto’s?
TK De meeste stellen proberen op die dag juist zo
veel mogelijk uit te dragen dat ze een serieus
huwelijk met elkaar aangaan.
CR Er wordt ook weinig uitbundig gezoend op de
foto’s.
TK Een jongensstel zei: wij zijn twee gewone,
nuchtere jongens. Het homoseksuele hebben we
in de disco. Hun uitnodiging vermeldde dat wie
het waagde roze te dragen op de trouwdag, zou
worden weggestuurd.
MB Toch zoekt elk bruidsstel ook naar iets waardoor
ze kunnen laten zien dat het anders is dan
een heterohuwelijk. Zoals een roze kussentje
waarop de ringen worden aangeboden. Ook zie
je wel dat met name vrouwen spelen met een
man/vrouw-verwachting. Zo was er een lesbisch
stel dat zich voor de uitnodigingskaart als bruiden
te paard had laten fotograferen, maar op de dag
zelf als bruidegoms verscheen. Dat is trouwens
beslist de meest gestelde vraag aan vrouwen, of
ze als man en vrouw gekleed zullen gaan.
TK Mannenstellen kleden zich opvallend vaak

hetzelfde. Op die manier benadrukken zij dat zij
een eenheid zijn, een gelijkwaardige eenheid.
Mannen hebben ook meer met uniformiteit en
kameraadschap.
MB Een traditioneel onderdeel van het trouwen is
het familieportret, met het bruidspaar in het midden
en de ouders aan weerszijden. Het is hét
moment waarop tot uitdrukking wordt gebracht:
zij zijn ingevoegd in de familie, ze zijn geaccepteerd.
Tijdens mijn speurtocht in alle fotoboeken
heb ik die foto’s vrijwel niet gevonden. Het kan
natuurlijk zijn dat de fotograaf het moeilijk vindt,
het kan zijn dat het stel het niet wil. Maar het zegt
wel iets over het feit hoe moeilijk het nog is om
toch je plek te krijgen in de familie. Ik ben er één
tegengekomen – daar was het wel onderdeel van
het programma. En wie zaten er in die stoelen?
De ouders. En het bruidspaar stond achteraan.
CR Ook wij hebben de ervaring dat homo’s erg
ver gaan in het rekening houden met hetero’s, en
niet andersom. Maar in het algemeen zie je daarin
wel verschil tussen de oudere en de jongere
generatie.
TK Bij de jongere generatie kan de familie vaak
toch beter met het idee overweg dan bij de oudere
generatie.
Frank en Raymon
gingen in 2000 een geregistreerd
partnerschap
aan en vierden dit ook in
de kerk:
“Na onze kerkelijke
inzegening werden we
toegezongen in het
Surinaams ‘Blesi sa kom
bogo bogo’, dat betekent
‘Er komen stromen van
zegen’ en zo voelden we
ons ook: een gezegend
paar!”
Foto: Kees Hummel
CR Bij vrouwen van onze generatie zie je vaker dat
ze vanuit een feministische achtergrond moeite
hebben met het huwelijk, want het huwelijk was
toch het instituut dat vrouwen onderdrukte. Bij de
jongere generatie vrouwen leeft dat feministische
idee minder.
TK Als homomannen moeite hebben met het
huwelijk is dat meestal omdat ze geen traditioneel
huwelijk willen. Dat vinden ze te burgerlijk.
Vervolgens doen ze het ongeveer hetzelfde, hoor –
maar zonder trouwringen of ze laten zich op een
alternatieve locatie fotograferen omdat ze niet de
geijkte foto’s in het park willen.
Ook binnen de homobeweging zelf is het een punt
van discussie geweest of we wel moesten streven
naar de openstelling van het huwelijk, want dat
was te burgerlijk.
CR Ja, maar je ziet nu een enorme inhaalbeweging.
Veel mensen die eerst bedenkingen hadden,
gaan toch trouwen.
TK Wat ik heel intrigerend vind is dat de inzet van
de Vrienden van de Gaykrant en de Gaykrant
praktische gelijkwaardigheid was, op het gebied
van pensioenen, erfrecht enzovoorts.
>
5

Jantien en Sasja vierden in
1991 hun relatie met een
ceremonie:
“Een verbintenisritueel krijgt
een extra waarde als iedereen
die deel uitmaakt van je
leven daarvan getuige is. Je
kan in een lesbische relatie
zo snel het gevoel hebben
een eilandje te zijn.“
Foto: G. Steenkamp
Ook het COC is uiteindelijk, vanaf 1995, op die
gelijke rechten gaan zitten. Hun standpunt was:
het huwelijk in traditionele zin moet op de helling,
maar omdat het op dit moment de meeste voordelen
biedt, willen wij dat het wordt opengesteld.
Maar je ziet nu dat het meer is dan een praktische
regeling – het heeft ook een symbolische
waarde. Juist die symbolische waarde vind ik
waanzinnig belangrijk want daarmee doorbreek
je het traditionele man-vrouwdenken.De critici
binnen de homobeweging zien het huwelijk als
een burgerlijke aanpassing van homo’s. Dan
denk ik: ik kies zelf of ik mij wel of niet aanpas. Ik
kies zelf op welk moment ik afwijk – en ik wil niet
dat de maatschappij me in een afwijkend hokje
duwt.
Verwachten jullie dat de openstelling van het
burgerlijk huwelijk ook tot veranderingen in de
maatschappij leidt?
CR Absoluut. Het bijzondere is dat je ziet dat religies
die hier door migratie zijn gekomen, nu ook
in een stroomversnelling komen, eerst door überhaupt
over homoseksualiteit te praten en nu ook
over verbintenisceremonies. Een hindoeïstische
pandit zei tegen mij: “Mevrouw, we kunnen er
gewoon niet meer omheen, we moeten er met
elkaar over praten en ons ertoe verhouden”. Dat
vind ik heel bijzonder. We hebben het nu wel veel
over het huwelijk maar dat was totaal niet onze
insteek. Het huwelijk heeft ons ingehaald.
6
Toen wij het boek maakten, stonden we op een
scharniermoment in de geschiedenis – dat was
spannend en ook heel wonderlijk om mee te
maken.
TK Toch verandert door de openstelling van het
burgerlijk huwelijk ook de betekenis van andere
verbintenisceremonies. We hebben bijvoorbeeld
een stel geïnterviewd dat met honderd mensen
een groot theaterritueel had gemaakt. Ze wilden
beslist niet trouwen, omdat ze vinden dat de staat
niets te maken heeft met hun relatie. Terwijl ze het
zelf nooit een huwelijk hebben genoemd, sprak
later iedereen er toch zo over. “O ja, op jullie
trouwdag” of “Tijdens jullie huwelijk...”.
Ook andere stellen die alleen een ritueel wilden,
vertelden dat ze nu langzamerhand gingen praten
over ‘hun huwelijk’ en ‘mijn vrouw’ of ‘mijn man’.
En dat vind ik ook wel het mooie eraan, je ontkomt
er niet aan dat het huwelijk een maatschappelijke
status heeft. Als ik nu ‘mijn vrouw’ zeg heeft dat
een gigantische impact. Het maakt dat je relatie
serieus wordt genomen. En tegelijkertijd is het provocerend
hoor!.
De foto-expositie ‘Wij gaan ons echt verbinden’ was in oktober in
Amsterdam te zien. Tijdens de Roze Week (eind mei 2003)
zal de expositie in Leeuwarden te zien zijn. Gemeenten, bibliotheken
of andere instanties die geïnteresseerd zijn in de expositie
kunnen contact opnemen met Marian Bakker, expositiemedewerkster
van IHLIA, T 020 60 60 712, info@homodok-laa.nl
Wij gaan ons echt verbinden, Verbintenisceremonies voor
homoseksuele en lesbische stellen, Tineke Kalk en Corrie Rikkers.
Schorer Boeken, 200 blz., €17,50, ISBN 9073341159.

Mijn geloof en mijn geluk
Een boek van moedige mensen
Tekst: Nettie Groeneveld, illustratie: Sylvia Weve
In ‘Mijn geloof en mijn geluk’ komen twaalf meisjes
en twaalf jongens aan het woord. De openhartige
interviews nemen de lezer mee naar
vierentwintig verschillende werelden, die twee
zaken gemeen hebben: de jongeren zijn homoseksueel
en in de islamitische cultuur opgegroeid.
O
nlangs schokten uitspraken van islamitische
geestelijk leiders over homoseksualiteit de
rechtsorde in Nederland. Het gevolg was dat de
meningen over de islamitische cultuur verder verscherpten.
In ‘Mijn geloof en mijn geluk’ kijken we
voor het eerst achter deze opgeworpen façades,
en komen homoseksuele en lesbische moslimjongeren
zelf aan het woord.
Als kind hebben zij zich de islamitische normen
en waarden eigen gemaakt, ook de afwijzing van
homoseksualiteit. Met de ontdekking van hun
gevoelens begint voor velen de strijd in de eigen
leefomgeving. De eerbied voor Allah en voor de
ouders wordt een levensgroot vraagstuk. Bovendien
is zelfacceptatie hierdoor moeilijk, soms leidt
het zelfs tot de doodswens.
Sommige jongeren verzwijgen, mede uit compassie
voor de ouders, hun geaardheid. Ze leiden
een dubbelleven zodat hun ouders hun liefde niet
leren kennen of ze laten zich uithuwelijken in de
hoop dat de gevoelens voor hetzelfde geslacht
zullen verdwijnen. Weer anderen vertellen het
wel. Vaak leidt dat tot uitstoting uit de gemeenschap
en een leven met het gemis van de eigen
familie.
Allah’s schepping. Meerdere jongeren
opperen dat homoseksualiteit geen keuze is
maar ook bij Allah’s schepping hoort. Zo zegt de
21-jarige Güler uit Gent: “Of ik als lesbienne ben
geboren weet ik niet, maar ik weet wel, dat ik
mijn homoseksualiteit niet heb aangeleerd. Ik ben
streng-islamitisch opgevoed en ik zou wel gek zijn
om uit vrije wil een weg van zonde en verwarring
in te slaan”. Een ander meisje vertelt dat Allah
het niet goedkeurt dat mensen over mensen
oordelen. Alleen aan Allah is het oordeel voorbehouden.
Juist in de persoonlijke relatie met
Boek
Allah ervaren deze jongeren wel hun bestaansrecht
in de schepping. ‘Mijn geloof en mijn geluk’
biedt inzicht in de islamitische leefwereld maar
levert vooral veel herkenning voor homoseksuele
moslim- én christenjongeren. Het is een boek
van moedige mensen. Ik hoop van harte dat het
bijdraagt aan de bewustwording van religieuze
leiders en hen aanspoort homoseksualiteit als een
schepping Gods te aanvaarden.
Mijn geloof en mijn geluk. Islamitische meiden en jongens
over hun homoseksuele gevoelens Imad el Kaka en Hatice
Kursun, ,
Schorer Boeken Amsterdam 2002. ISBN 9073341167,
200 blz., €12,-
Nettie Groeneveld (1952) werkt bij het COA (Centraal orgaan
Opvang Asielzoekers) en is penningmeester van de werkgroep
Geloof en homoseksualiteit Friesland.
7

Twee heren discussiëren over de voors en tegens
van de liefde voor knapen versus meisjes. Ze
onderstrepen hun mening met citaten uit de
Koran, uitspraken van geleerden en klassieke
poëzie. Maar de strijdende partijen gebruiken ook
opvattingen van ‘de man in de straat’, geile
gedichten en de grofste moppen. Heeft een
cabaretier zich gemengd in de recente controverse
over homoseksualiteit en islam?
W
elnee, de tekst is in het negende-eeuwse
Baghdad geschreven door niet de minst in
aanzien staande Arabische schrijver. Al-Djaahiz
werd hij genoemd, ‘de man met de uitpuilende
ogen’. Hij was niet alleen beroemd door zijn lelijkheid,
maar vooral vanwege zijn eruditie en enorme
productie aan literaire werken van hoog
niveau. Schrijver Hafid Bouazza waagde zich aan
een vertaling van één van Djaahiz’ traktaten:
‘risaalatoe moefaakharatoe ‘l-djawaari wa ‘l-ghilmaan’,
‘traktaat van de onderlinge wedijver van
deernen en knapen’. Hij vulde de vertaling aan
met een episode uit de Vertellingen van duizenden-een-nacht,
waarin een discussie over hetzelfde
onderwerp plaatsvindt, een selectie van erotische
en scabreuze poëzie en een korte appendix
‘over masturbatie’. Alle teksten werden tussen de
achtste en de twaalfde eeuw opgeschreven, dus
in de eerste eeuwen van de islam.
Smaak. Het plezier waarmee Bouazza aan de
vertalingen in ‘Rond voor rond of als een pikhouweel’
heeft gewerkt spat van de pagina’s. Hij doet
daarmee recht aan de oorspronkelijke teksten:
Al-Djaahiz zelf had er duidelijk lol in en verwijt de
vroomheid en zuiverheid voorwendende lezer een
gebrek aan kennis en ruimdenkendheid. Spreken
over seks is volgens hem nu eenmaal inherent
aan de taal: als het niet de bedoeling was deze
woorden te gebruiken dan was er immers geen
reden voor hun bestaan! Na deze wijze woorden
barst de discussie tussen de knapen- en de meisjesliefhebber
in volle hevigheid los. De meeste
argumenten die de heren elkaar toeslingeren
lijken de moderne lezer wel heel praktisch van
8
Boek Nachtelijke gesprekken
Hafid Bouazza vertaalt klassieke Arabische erotica
Tekst: Mitchke Leemans

aard: je kunt beter met jongens vrijen, want die
worden tenminste niet zwanger. Of: de straf op
overspel geldt alleen als je het met een dame
doet. Of: van een vrouw heb je langer plezier,
want een jongen werd minder aantrekkelijk
geacht zodra zijn baard begon te groeien. Men
had in het Arabisch verleden duidelijk geen
dichotome kijk op seksualiteit. Met welk geslacht
je het bed (of de tent, het platte dak, de kussens)
deelde was vooral een kwestie van smaak. En
over smaak, zo blijkt, valt wel degelijk te twisten.
Parels. Gelukkig blijft het niet bij praktische
argumenten. De discussiepartners putten uit alle
registers van de Arabische literatuur om hun
standpunt kracht bij te zetten. Vooral de poëziefragmenten
slepen de lezer mee in lyrische
beschrijvingen van de geliefde. Het wemelt van
de tanden als parels, de rozenmonden en gezichten
als de volle maan. Arabische dichters blijken
verzot op de vergelijking, en schuwden de overdrijving
niet. Maar ze kunnen ook kort en krachtig
samenvatten, alle voordelige punten van de
geliefde in één versregel als ‘en zo is een parel:
geen man weet / welk deel ervan het fraaiste is’.
Hoe antiek deze teksten en gedichten ook zijn, de
herinnering van de dichter Aboe Tammaam aan
een nacht met zijn minnaar is ook nu herkenbaar:
‘niets is mooier dan hij op de nacht van onze
gemeenschap / toen ik zijn wang tot kussen nam
/ en mijn mond op zijn mond sprak nachtelijke
gesprekken met zijn speeksel / en mijn hand vermeide
zich in de tuinen van zijn huid’.
Meisjes. Als er één ding duidelijk is na het
lezen van deze selectie erotische teksten, dan is
het wel dat de klassieke Arabische schrijvers
geen enkel facet van het seksuele leven onbesproken
hebben gelaten. Geen enkel?
Herenliefde, heteroseks, masturbatie, dildo’s, alles
komt aan bod. Alles behalve de lesbische liefde.
Toch bestaan er wel degelijk teksten waarin twee
vrouwen discussiëren: de één geeft de voorkeur
aan jongens in haar bed, de ander bezingt de
merites van meisjes. En niet in onduidelijke
Rond voor rond of als een
pikhouweel Klassieke
Arabische erotica samengesteld,
vertaald en van
commentaar voorzien door
Hafid Bouazza. Prometheus
2002, ISBN 9044602187.
bewoordingen: ‘vreugde heeft zij mij geschonken,
haar schoonheid bestaat uit / een schede die niet
door de stoot van een penis is geraakt’. Of die
waarin Warda vertelt hoe zij en haar vriendinnen
bij elkaar komen ‘en ieder van ons – de tedere, de
blanke, de speelse, de sappige, de vrouw die zo
slank is dat zij een stengel bamboe gelijkt – voegt
zich bij een ander’. Ze laat geen enkel misverstand
bestaan over wat er vervolgens gebeurt. Het is een
bijna onvergeeflijke omissie van Bouazza, die ook
in zijn terzijdes met geen woord rept over de
damesliefde. Laten we hopen dat hij zich aan zijn
belofte houdt om nóg zo’n boek uit te brengen.
De teksten die er in de klassieke Arabische literatuur
over de liefde tussen vrouwen geschreven zijn
verdienen een kundig vertaler en meeslepend
verteller als Bouazza.
Mitchke Leemans (1968) ronde haar studie Oosterse talen en
culturen aan de Universiteit van Utrecht in 1995 af met een scriptie
over klassieke Arabische teksten over lesbische seksualiteit.
Sindsdien werkte ze o.a. bij Fatusch Productions. Momenteel reist
ze door Europa.
9

Beeld
W
Gay Games
Sinds 1982
Tekst: Hanneke Marttin, foto: onbekend
“
elcome to a dream that is now reality.
Welcome to a celebration of freedom.”
Met deze woorden opende Tom Waddell, deelnemer
aan de tienkamp in de Olympische Spelen
van 1968 in Mexico, arts en oprichter van de Gay
Games, twintig jaar geleden de eerste homoseksuele
spelen. Hij begroette daarmee zo’n 1300
sporters die augustus 1982 naar San Francisco
waren gekomen om aan de eerste Gay Games
mee te doen. Anders dan op de Olympische
Spelen gaat het bij de Gay Games niet om het
winnen, maar om het meedoen. Naast sport
stonden er ook concerten en tentoonstellingen op
het programma.
Door de jaren heen zijn cultuur en politiek steeds
belangrijker onderdelen geworden. Zo organiseerde
New York in 1994 Gay Games IV tegelijkertijd
met de 25-jarige herdenking van Stonewall.
Vier jaar later vonden de spelen voor het eerst
buiten Noord-Amerika plaats, in Amsterdam. Het
motto van deze vijfde editie werd ontleend aan
de dichtregel ‘naar vriendschap zulk een mateloos
verlangen’ van Jacob Israël de Haan die op
het homomonument staat geschreven: ‘Friendship
through culture and sport’. Amsterdam bracht de
Gay Games voor homo’s en lesbo’s uit West- én
Oost-Europa dichterbij. Daarnaast werd het zogenoemde
Outreach Project opgezet. Een kleine 250
mensen uit derde-wereldlanden kreeg volle
(financiële) steun om deel te nemen aan de Gay
Games, waar ze workshops konden volgen en
ideeën konden opdoen om de situatie in hun
eigen land te verbeteren.
Het idee van Tom Waddell, het ervaren van de
eigen kracht – als individu én als homoseksuele
gemeenschap, is sinds 1982 uitgegroeid tot een
internationaal evenement waaraan daadwerkelijk
steeds meer mensen kunnen meedoen. Begin
november 2002 worden de Gay Games in
Australië gehouden. Het Outreach-programma is
ditmaal o.a. op Zuidoost-Azië gericht. Sydney
koos voor de zesde Gay Games het motto ‘Under
New Skies’ om twintig jaar veranderen van de
wereld te vieren. De stad verwacht zo’n 15.000
deelnemers van alle continenten.
10

Foto rechts: De oprichter van de Gay Games, Tom Waddell (1937-1987) met Sara Lewinstein
en hun dochter Jessica tijdens de tweede Games, San Francisco 1986. De homoseksuele
Waddell en lesbische Lewinstein leerden elkaar kennen tijdens de organisatie van Gay Games I.
11

ADVERTENTIES
COC Friesland
de belangenvereniging voor
homoseksuelen en lesbiennes in Friesland
Elke werkdag geopend van 13.00-17.00 uur
Adres: Maria Anna Straatje 5 te Leeuwarden
Postadres: Postbus 708, 8901 BM Leeuwarden
Telefoon: 058 212 49 08
Email: info@friesland.coc.nl
Website: www.friesland.coc.nl
COC Café De Ware Aard
4de donderdag: COC Cinema (20.00 u)
vrijdag: Algemeen Café (21.00 u)
2de vrijdag: Oars as oars café (14.00 u)
1ste, 3de, 5de zaterdag: Algemeen Café (21.00 u)
2de zaterdag: Vrouwencafé (21.00 u)
4de zaterdag: Jongerencafé (21.00 u)
3de zondag: 30+ Mannencafé
4de zondag: 30+ Vrouwencafé
Prijs Siny Plooij
Winnares Roze Pompeblêd 2002
Wethouder Hetty Hafkamp uit Leeuwarden spelde
in juni Siny Plooij het allereerste Roze Pompeblêd
op. Deze prijs voor een persoon of organisatie die
zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor
de emancipatie van homo’s en lesbo’s in Friesland
is een initiatief van het Homoplatform Fryslân.
S
Tekst: Nea Terpstra, foto: Hilda Abbing
iny Plooij heeft een praktijk voor psychosociale
therapie in Leeuwarden. Daarnaast geeft
zij les in seksespecifieke hulpverlening aan de
Noordelijke Hogeschool. Bovendien draagt ze
vanuit enkele landelijke netwerken veel bij aan de
lesbische en homospecifieke hulpverlening.
Lachend vertelt Siny (53) dat ze niet eens wist dat
ze was genomineerd. Het overrompelde haar volledig
dat ze de zilveren speld in de vorm van een
blad van een waterlelie (symbool voor Friesland)
kreeg. “Ik was verrast. Waarom ik? Ik doe immers
gewoon m’n werk. Mijn partner vond het geweldig.
‘De prijs is op de juiste plek terechtgekomen’,
zei ze. Mijn zus kwam met haar man. Ik kreeg
kaarten van m’n familie (die het overigens niet zo
met mijn werk op hadden) met woorden als: We
zijn trots op je, wat een erkenning! En zo voelde
het voor mij ook. Collega’s belden, cliënten feliciteerden,
de regionale kranten schreven over de
prijsuitreiking. En mijn bloemenmannetje Romke
riep naar mijn partner ‘Wat nou, feest?’ ‘Ja ,want
Siny is onderscheiden. Ze heeft de emancipatieprijs
voor hulpverlening aan lesbo’s en homo’s
gekregen.’ Ik kreeg twee dikke zoenen en een
grote bos bloemen van Romke. Zo spontaan van
hem.”
Speech. “In mijn dankwoord heb ik de hoop uitgesproken
dat de onderscheiding een stimulans
is om extra aandacht aan de homo- en lesbowereld
te geven. Want we zijn er nog lang niet.
Zolang er nog veel mensen zijn in de politiek en in
andere maatschappelijke functies die niet voor
hun ware aard uit komen. Zolang er nog steeds
jongeren zijn die hulp nodig hebben omdat hun
ouders of hun medeleerlingen hen niet accepteren
zoals ze zijn. Zolang je niet in alle kerken kunt
zeggen dat je lesbo of homo bent. Zolang je als

docent niet uit de kast durft of kunt komen. Zolang
je alleen naar een personeelsfeest gaat en je
vriend of vriendin thuislaat. Zolang zullen wij ons
moeten inzetten voor de vooruitgang in de strijd
van homoseksuelen voor vrijheid en respect.”
Eigenheid. “Door deze prijs ben ik echt niet
anders gaan werken,” zegt Siny bescheiden. “Ik
ben gespecialiseerd in relatie-gezinstherapie, in
coming-out problematiek, in hulpverlening na
incest of seksueel geweld, in traumahulpverlening
en in lesbische en homospecifieke hulpverlening.
Daar houd ik me nog steeds op mijn eigen manier
mee bezig. Ik probeer altijd te kijken wat mensen
in hun leven overslaan. Soms raken mensen hun
eigenheid kwijt. Ze hebben afgeleerd om spontaan
te zijn of om risico’s te nemen. Ik stel de
vraag waar heb je jezelf losgelaten? Wie heeft zich
niet meer geïnteresseerd in wat voor jou van
belang was. Blijf dicht bij jezelf. Ik laat mensen
verwoorden wat er aan de hand is zodat ze uiteindelijk
zelf ontdekken wat er mis is en op eigen
kracht verder gaan. Ik behandel ook veel mensen
die bij het maatschappelijk werk en bij de GGZ
(Geestelijke Gezondheids Zorg) uitgedokterd zijn
en die soms suïcidaal zijn. Ik ben één van de safelijntjes
voor die mensen. Het is een zwaar beroep.
Maar ik realiseer me dat ik coach, ik sta langs de
lijn, de cliënt heeft het het zwaarst tenslotte. Die
moet het leven weer oppakken.” Het Roze
Pompeblêd krijgt een ereplaats in de praktijk van
Siny Plooij. Het is een prijs voor het leven.
In 2003 zal voor de tweede maal het Roze Pompeblêd worden
uitgereikt aan een persoon of organisatie die zich het afgelopen
jaar verdienstelijk heeft gemaakt voor de emancipatie van
homoseksuele mannen en vrouwenin de Friese samenleving.
U kunt een persoon of organisatie nomineren voor deze prijs.
Wie verdient volgens u het Roze Pompeblêd? En waarom?
Het Homoplatform Fryslân ontvangt graag uw nominatie met
motivatie voor 1 april 2003. Schrijf naar: Homoplatform Fryslân,
Postbus 4062, 8901 EB Leeuwarden.
Siny Plooij: “Zolang er nog mensen zijn in de
politiek en in andere maatschappelijke functies
die niet voor hun ware aard uitkomen. Zolang
zullen wij ons moeten inzetten voor de vooruitgang
in de strijd van homoseksuelen voor
vrijheid en respect.”
13

In de kast
Selectie uit recente IHLIA-aanwinsten
www.homodok-laa.nl/relevant > ook voor catalogus IHLIA
Fictie
In de naam van Salomé, Julia Alvarez.
Luitingh Sijthoff, Amsterdam 2001.
Roman waarin de 65-jarige professor
Camilla terugkijkt op haar leven en dat
van haar dominerende moeder en haar
onuitgesproken liefde voor een vrouw.
Maar die grijze klei, Helena de Boer.
Leeuwarden 2002.
Genummerde bibliofiele uitgave met
gedichten en tekeningen.
Geef me genot, Flavia Company.
De Geus, Breda 2002.
Openhartige roman over de teloorgang
van een lesbische liefdesrelatie.
The big book of misunderstanding,
Jim Gladstone. Harrington Park Press,
New York, NY 2002.
Met een open potje pillen in de hand
vraagt de onweerstaanbaar excentrieke,
22-jarige Joshua Royalton zich af of hij
een eind aan zijn leven moet maken om
zijn kindertijd af te sluiten. Op zoek naar
het antwoord beschrijft hij met de nodige
zwarte humor de collectieve puberteit van
zijn familie.
This thing called courage. South Boston
stories, J.G. Hayes. Harrington Park Press,
New York, NY 2002.
Twee novellen en vijf verhalen waarin de
levens van homomannen en -jongeren in
het zwaar Iers-katholieke arbeidersmilieu
van South-Boston centraal staan.
Het droomteam, Marjolein Sam Houweling.
Veen, Amsterdam 2002.
Roman over vrouwen die het exclusieve
domein van voetbal, computers en nachtclubs
binnendringen.
The limits of pleasure, Daniel M. Jaffe.
Harrington Park Press, New York, NY 2001.
Dave Miller, de hoofdpersoon van deze
roman, is een 40-jarige, joodse homoman
die is opgevoed door zijn orthodoxe
oma. Hij worstelt met zijn (joodse) identiteit
en geeft zich dwangmatig over aan
risicovol seksueel gedrag. Een jaar na zijn
oma’s dood maakt hij een reis naar
Amsterdam, met de bedoeling daar het
Anne Frankhuis te bezoeken.
De marmeren quilt, David Leavitt.
De Harmonie, Amsterdam 2002.
Verhalenbundel.
The night listener, Armistead Maupin.
Harper Collins, New York, NY 2000.
‘Detectiveverhaal’ waarin Gabriel Noone,
vijftiger, homo uit San Francisco, bekend
van de verhalen die hij voorleest in zijn
radioprogramma ‘Noone at night’, op
zoek gaat naar een 13-jarige jongen die
aids heeft opgelopen doordat zijn ouders
en andere volwassenen hem seksueel
misbruikten.
Dochter van Eva, Carry Slee.
Prometheus, Amsterdam 2002.
Carry Slee’s tweede roman voor volwassenen,
het vervolg op ‘Moederkruid’. In
dit boek beschrijft Slee haar jeugd als
middelbaar scholier en hoe ze omging
met haar ontdekking dat ze lesbisch was.
Rebel yell 2: more stories of contemporary
gay southern men, Jay Quinn (red).
Harrington Park Press, New York, NY 2002.
Verzameling verhalen geschreven door
en over homomannen uit de zuidelijke
Verenigde Staten, met bijdragen van
Felice Picano, Robin Lippincott, Kelly Mac-
Quain en anderen.
Metes and bounds, Jay Quinn.
Harrington Park Press, New York, NY
2001.
Ontwikkelingsroman over Matt, een achttien
jaar oude surfer uit de kuststreek van
Noord-Carolina, die zijn emotionele en
seksuele grenzen onderzoekt en verlegt.
Mijn zusje, mijn bruid, Klil Zisapel.
De Bezige Bij, Amsterdam 2002.
Twee jonge vrouwen die elkaars tegenpool
zijn, leren elkaar kennen op een
feest in Tel Aviv. Dani is wars van conventies,
gebruikt drugs en leeft op het randje
van de extase en depressie. Met haar
ongepolijste charme, nonchalance en
levenslust boort ze zich dwars door
Amiets reserves heen. Er ontstaat een
liefdesrelatie, die te intens is om te kunnen
voortduren.
The Authority. Under new management.
WildStorm/DC Comics 2000.
Stripboek waarin een dozijn superhelden
in een ruimteschip in een baan om de
aarde waakt over de mensheid. Twee
van de helden, Apollo en Midnighter,
hebben een relatie met elkaar.
Armistead Maupin
Foto: Suzanne Tenner
(Auto)bio
Three queer lives. An alternative biography
of Naomi Jacob, Fred Barnes
and Arthur Marshall, Paul Bailey.
Hamish Hamilton, London 2001.
Portretten van de vergeten, maar eens
succesvolle schrijfster Naomi Jacob, die
haar oude dag in Italië doorbracht in een
spannende menage à trois; zanger/danser/
komiek Fred ‘Freda’ Barnes, die door
twee publieke schandalen te gronde werd
gericht; en Arthur Marshall, die op hoge
leeftijd een Britse t.v.-persoonlijkheid
werd. In zijn inleiding beschrijft Bailey de
veranderde leefomstandigheden voor
homoseksuelen in Engeland in de 20ste
eeuw en hoe die het leven van deze drie
‘queers’ beïnvloedden.
Buon natale in Antona, Hans Becker.
De Looier, Amsterdam 2002.
Verslag van een verblijf van de auteur en
zijn vriend in het Italiaanse Antona.
Oscar Wilde. A certain genius,
Barbara Belford.
Random House, New York, NY 2000.
Biografie n.a.v. de 100ste sterfdag van
Oscar Wilde, die weinig nieuwe informatie
of inzichten biedt.
Wild animals I have known: Polk street
diaries and after, Kevin Bentley.
Green Candy Press, San Francisco, 2002.
Eind jaren zeventig verhuisden in Amerika
drommen jonge homomannen naar San
Francisco. Eenmaal daar konden de
meesten, met baantjes in boekhandels of
restaurants, maar net de eindjes aan
elkaar knopen. Tegelijkertijd genoten ze
volop van de seksueel hedonistische
homoscene. In zijn openhartige en grappige
memoires ‘Wild animals I have
known’ beschrijft Bentley zijn aankomst
als 22-jarige in San Francisco en de twintig
daaropvolgende jaren van zijn leven in
deze stad.
Koninklijke jaren. De Weerter periode
van Gerard Reve, Bert Boelaars.
Veen, Amsterdam 2002.
Literaire geschiedschrijving van Reve’s
Weerter periode (1972-1975), die volgens
de auteur tot de kleurrijkste behoren uit
het leven van de Volksschrijver. In 1972
trok Gerard Reve in bij Guus van Bladel.
Aldaar ontstonden o.a. de romans ‘Lieve
Jongens’ en ‘Oud en eenzaam’.

Girl reel. A lesbian remembers growing
up at the movies: memoir, Bonnie J.
Morris. Coffee House Press, Minneapolis,
MN 2000.
De schrijfster vertelt over haar leven als
lesbienne aan de hand van een aantal
films, waaronder ‘The Rocky Horror Show’,
‘Julia’, ‘The rose’, ‘Yentl’ en ‘Contact’.
Secrets of the flesh. A life of Colette,
Judith Thurman.
Bloomsbury, London 2000 (herdruk).
Biografie van de geruchtmakende schijfster
(1873-1954), wier romans tot de stilistische
hoogtepunten van de Franse literatuur
worden gerekend.
Kunst
Lesbian art in America. A contemporary
history, Harmony Hammond.
Rizzoli, New York, NY 2000.
Een historisch overzicht van sinds 1970 in
de V.S. gemaakte lesbische beeldende
kunst. Het werk van 18 kunstenaars,
waaronder schilder/tekenaar Nicole
Eisenman en fotograaf Catherine Opie,
wordt in het bijzonder uitgelicht.
Outlaw representation. Censorship and
homosexuality in twentieth-century
American art, Richard Meyer. Oxford
University Press, New York, NY 2002.
Studie over homoseksualiteit, censuur en
beeldende kunst aan de hand van controverses
over het werk van Paul Cadmus,
Andy Warhol, Robert Mapplethorpe, David
Wojnarowicz, Gran Fury en Holly Hughes.
Miami heatwave, Ron Williams.
Gmünder, Berlin 2002 (herdruk).
Met kleurenfoto’s van jonge, atletische
modellen, maar nooit helemaal naakt.
Non-fictie
Gelowig en gay? Riglyne vir ‘n sinvolle
dialoog met gay lidmate, Carel
Anthonissen en Pieter Oberholzer.
Lux Verbi.BM, Wellington 2001.
Doet verslag van de ontwikkelingen in de
houding van de Nederduits Gereformeerde
Kerk in Wes- en Suid-Kaapland
(Zuid-Afrika) ten aanzien van homoseksuele
leden, v/m.
Ze zijn er niet voor gebouwd. In- en uitsluiting
in de sport naar sekse en etniciteit,
Agnes Elling.
Anko Sports Media, Nieuwe Gein 2002.
Dissertatie.
The Harvey Milk Institute guide to lesbian,
gay, bisexual, transgender, and
queer internet research, Alan Ellis e.a.
(red). Harrington Park Press, New York, NY
2002.
The greatest taboo. Homosexuality in
Black communities, Delroy Constanine-
Simms (red).
Alyson, Los Angeles, CA 2001.
In 28 indrukwekkende en provocerende
essays onderzoeken schrijvers en wetenschappers
van verschillende etnische achtergronden,
gender en seksualiteit de
positie van homomannen en lesbische
vrouwen in de zwarte gemeenschap.
Met bijdragen van bell hooks, Eric Garber,
Seth Clarke Silberman, Gregory Conerly,
en Gloria Wekker (Universiteit Utrecht).
Frauen im Holocaust, Barbara Distel
(red). Bleicher, Gerlingen 2001.
Bundel artikelen. Claudia Schoppmann
besteedt in haar bijdrage over ondergedoken
joodse vrouwen ook kort aandacht
aan het lot van enkele lesbische vrouwen.
Sex terror. Erotic misadventures in pop
culture, Mark Simpson. Harrington Park
Press, New York, NY 2002.
Bundel artikelen over homoseksualiteit en
populaire cultuur.
Wimmin, wimps & wallflowers. An
encyclopaedic dictionary of gender and
sexual orientation bias in the United
States, Philip H. Herbst. Intercultural
Press, Yarmouth, ME 2001.
Naslagwerk op het gebied van (hetero)seksistisch
taalgebruik.
The future of the queer past. A transnational
history conference program
designed by Rob Janoff; images courtesy
of Marshall Weeks.
Lesbian and Gay Studies Project, The
University of Chicago, Chicago 2000.
Programma van een congres op het gebied
van lesbische en homogeschiedenis.
Pride 02. The official magazine for San
Francisco Pride. Special 5th anniversary
issue, Peter M[a]cQuaid en Reade Tilley
(red). Profile Pursuit, New York, NY 2002.
Boek met achtergrondartikelen bij het
2002 Pride-festival in San Francisco.
Inside Pride. The official San Francisco
Pride Guide, Peter M[a]cQuaid en Reade
Tilley (red).
HAF Enterprises, San Francisco, 2002.
Tijdschrift met het programma van het
2002 Pride-festival in San Francisco.
>

Bad Girls–serie 3
Marlene Dietrich >
Hulpverlening
Rozehulpverlening.nl Psychosociale
hulpverlening voor homoseksuele, lesbische
en biseksuele cliënten, een overzicht
van vrij gevestigde hulpverleners,
Hansje Galesloot e.a. (red).
Schorer boeken, Amsterdam 2002.
Papieren editie van de website www.rozehulpverlening.nl
die in april 2002 on-line
is gegaan. Bevat de gegevens van ongeveer
honderd hulpverleners (m/v) die
affiniteit en ervaring hebben met hulpverlening
aan cliënten met homoseksuele en
lesbische gevoelens.
Narcistische krenkingen. Psychotherapie
voor homoseksuele mannen,
Thijs Maasen.
Schorer boeken, Amsterdam 2002.
Het zelfgevoel van veel homomannen is
tijdens hun kindertijd beschadigd, doordat
hun afwijkende seksuele identiteit door
ouders en leeftijdgenoten werd ontkend
of genegeerd. De enorme behoefte aan
compensatie van vroegere krenkingen
leidt tevens vaak tot onveilig seksueel
gedrag. Preventiecampagnes die hiermee
geen rekening houden zijn dan ook
gedoemd te mislukken. Ook rouw en verlies
door aids kunnen de eigenwaarde
krenken, zoals schaamte over homoseksuele
leefstijlen en woede over discriminatie
bij rouw- en verlieservaringen. Soms
zijn de beschadigingen van het zelfgevoel
zo groot dat psychotherapie wenselijk is.
De auteur beschrijft vele uitgewerkte
casussen, zowel vanuit individuele psychotherapie,
als vanuit groepstherapie
met psychoanalystische invalshoek. Hij
houdt een pleidooi voor een homospecifiek
hulpaanbod, door therapeuten die
zich in de therapie expliciet benoemen als
homoseksueel.
A donor insemination guide, written by
and for lesbian women, Marie Mohler en
Lacy Frazer.
Harrington Park Press, New York, NY
2002.
Rimpels in de regenboog. Handreiking
homo/lesbisch ouderenbeleid, Annet
Huizing (tekst), Jorina Horzelenberg en
Ellis van der Meulen (red).
COC Nederland, Amsterdam 2002.
In dit boek worden praktijkvoorbeelden
beschreven en methodieken aangereikt
voor het ontwikkelen en in stand houden
van succesvolle activiteiten op het gebied
van wonen en welzijn voor homoseksuele
ouderen.
Over het hoe en waarom van voorlichting
over homoseksualiteit bij u op
school
COC Nederland, Amsterdam 2002.
Informatiefolder van het COC (met foto’s
van Coenraad de Kok).
Aids
Werkingsverslag Sensoa, Antwerpen
2002. Informatiefolder. Sensoa is de
Vlaamse geïntegreerde soa & aidsorganisatie,
die onstond uit het samengaan
van Het Aidsteam, de Aidstelefoon,
de Hiv-Vereniging Vlaanderen, het Buddysysteem,
The Foundation en IPAC soa &
aids-vzw.
HIV/AIDS, hepatitis C and related diseases
in Australia. Annual report of behaviour,
Paul Van de Ven, Patrick Rawstorne
and Carla Treloar (red).
National Centre in HIV Social Research,
Australian Research Centre in Sex, Health
and Society en National Centre in HIV
Epidemiology and Clinical Research,
Sydney 2002.
Overzicht van gegevens uit de onderzoeksperiode
1996-2001. De meeste
gegevens zijn ontleend aan studies over
mannen met homoseksuele contacten.
What do you need? Findings from a
national survey of people living with
HIV, Peter Weatherburn e.a.
Sigma Research, London 2002.
Verslag van een onderzoek naar de
veranderende levens- en zorgbehoeften
van mensen met AIDS/HIV in Groot-
Brittannië.
Scripties
Homofilm in Utrecht: en de positie
binnen het homosociaal-culturele leven
van Utrecht, André de Jongh en René
Koenders. Film- en Televisiewetenschap,
Universiteit Utrecht, 2002.
Verslag van een onderzoek waarin het
verschijnsel homofilm, met betrekking
tot de stad Utrecht in kaart wordt
gebracht. Dit verschijnsel wordt geplaatst
en besproken in relatie tot het sociaalculturele
leven van Utrecht en specifiek
het homosociaal-culturele leven, dat een
actieve en integrale rol vervult binnen en
in wisselwerking met het algemene
Utrechtse sociaal-culturele leven.
‘Zo iemand hoef ik niet te zijn die zich
geweld aandoet – het wennen aan wat
wordt gedaan is al genoeg’: Elly de
Waard en de poëziekritiek, Gerda
Koppelman.
Doctoraalscriptie Cultuurwetenschappen,
Open Universiteit Nederland, 2002.
Verslag van een onderzoek naar de
receptie van de poëzie van Elly de Waard.
Homoseksueel vaderschap. Een vergelijkend
onderzoek naar homoseksuele
mannen die kinderen hebben gekregen
voor en tijdens hun homoseksuele
leefstijl, F.B. van Rooij.
Afdeling Pedagogische en Onderwijskundige
Wetenschappen, Faculteit der
Maatschappij- en Gedragswetenschappen,
UvA, Amsterdam 2001.
Dit verkennende onderzoek vergelijkt
pedagogische aspecten en aspecten van
minderheidsstress tussen homoseksuele
vaders die kinderen hebben gekregen in
een eerdere heteroseksuele relatie en
vaders die kinderen hebben gekregen
tijdens hun homoseksuele leefstijl.
CD’s
A woman’s heart, Lesbokoor
De Heksenketel. Den Haag 2002.
Donker verlangen. Een radiofonisch
lusthofavontuur, Samenstelling, interviews
en regie Henk Burger. Burgerzaken
voor Humanistische Omroep, Loosdrecht
2001.
Met gelijknamig lied van Charles Lücker
(comp.) alias Vera Springveer en affiche.
Radioreportage met interviews gemaakt
in een Amsterdamse darkroom over deze
manier van lustbeleving voor (voorname-

lijk) homomannen. Oorspronkelijk uitgezonden
op 1ste Kerstdag 2001 op Radio
747 en Radio 1.
Video&DVD
Bad Girls – serie 3
Regie Mike Adams e.a., 2001 (DVD).
Vervolgserie over de gebeurtenissen in
vrouwengevangenis Larkhall in Londen,
waarin de relatie tussen gevangenisdirecteur
Helen Stuard en gevangene Nikki
Wade centraal staat.
Before night falls
Regie Julian Schnabel (DVD).
Biografische film over de Cubaanse
dichter en schrijver Reinaldo Arenas
(1943-1990) die zijn vaderland ontvluchtte
vanwege zijn geaardheid en als ontwortelde
Amerikaanse vreemdeling en
AIDS-patient, in 1990 zelfmoord pleegde.
Engelchen flieg
Regie Hartmut Griesmayr – AVRO, Tatort,
1998. (VHS en DVD)
Hoofdinspecteur Lena Odenthal onderzoekt
de val van een kind uit het raam.
Daarnaast heeft ze de handen vol aan
het zoeken van een huis want zij en haar
vriendin willen gaan samenwonen
Escape to life. The Erika and Klaus
Mann story
Regie Andrea Weiss en Wieland Speck –
ARTE, 2002. (DVD) Documentaire over het
leven en werk van zus en broer Erika en
Klaus Mann.
Genderdysfoor. Mijn zoon wil een
meisje zijn
Presentatie Pia Dijkstra – AVRO, Vinger
aan de pols, 2002. (VHS en DVD)
Medisch praatprogramma waarin het
thema genderdysforie centraal staat.
Gerti Bierenbroodspot
Presentatie Annemiek Schrijver – NCRV,
Copyright Mens, 2002. (VHS en DVD)
Interview met beeldend kunstenares en
dichteres, Gerti Bierenbroodspot.
Keep the river on your right
Regie David en Laurie Gwen Shaprio –
VPRO, Dokwerk, 2001. (DVD)
Documentaire over de Amerikaanse beeldend
kunstenaar, schrijver en parttime
antropoloog, Tobias Schneebaum, die
gevolgd wordt tijdens zijn bezoek aan de
Amarakaire-indianen in Peru en de Asmat
in Nieuw-Guinea. Schneebaum ontdekte
45 jaar geleden tijdens zijn verblijf dat bij
de Asmat homoseksualiteit eerder regel
dan uitzondering was.
Krámpack
Regie Cesc Gay – 2000. (DVD)
Dani, een Spaanse tiener, wordt tijdens de
vakantie met zijn vriend Nicolas verliefd
op hem, maar de liefde is niet wederzijds.
Marlene Dietrich
Regie David J. Riva – NPS, Het uur van de
wolf, 2002. (VHS en DVD)
Documentaire over de Duitse zangeres en
actrice Marlene Dietrich, waarbij de
nadruk ligt op de periode 1920-1946.
Regulier & Dwars
Presentatie Theodor Holman – AT5, 2002.
(DVD) Interview met Henk van Albada en
Willem van Albada, ook wel bekend als
‘De jongens’ en ‘Tijgertje en Woelrat’. Zij
hadden eind jaren 60, begin jaren 70,
een driehoeksrelatie met schrijver Gerard
Reve en voeren nu een kledinglijn met de
naam ‘Tijgertje en Woelrat’. Ook diverse
fragmenten uit een dubbel-8 mm film die
ten tijde van de relatie gemaakt is.
De zwerftocht
van Pim Fortuyn >
101 Reykjavik
Regie Altasar Kormákur – VPRO, 2000.
(VHS en DVD)
Driehoeksrelatie tussen moeder, zoon en
een Spaanse tangolerares in wijk 101 in
Reykjavik.
Romy Haag
Regie Hilde Heim – ARD,
Höchstpersönlich, 2002. (VHS en DVD)
Documentaire over de van oorsprong
Nederlandse, maar in Duitsland wonende,
transseksuele zangeres Romy Haag.
Strike
Regie Anouska Corbeau – VPRO, Filmlab,
2002. (DVD)
Inge besluit haar vriendin Laura, te introduceren
bij haar familie op de verjaardag
van haar vader die gevierd wordt op de
bowlingbaan.
Tipping the velvet
Regie Geoffrey Sax – BBC, 2002.
(VHS en DVD)
Het relaas van oesterverkoopster Nancy
Astley, die samen met revuester/geliefde,
Kitty Butler, zeer succesvol is met een
‘mannen-act’, via de travestieprostitutie
terecht komt in de Londense high society
van aristocratische sapphistes en uiteindelijk
haar geluk vindt in het milieu van
eenvoudige arbeiders in Londens East
End.
Typisch Toer. Toer van Schayk 30 jaar
choreograaf
Regie Sandra Parry – NPS, Pitch, 2001.
(DVD)
Documentaire over danser, choreograaf
en beeldend kunstenaar, Toer van Schayk.
De vrouwen van Fassbinder
Regie Rosa Von Praunheim – NPS,
Het uur van de wolf, 2000. (VHS en DVD)
Documentaire over de Duitse regisseur
Rainer Werner Fassbinder.
De zwerftocht van Pim Fortuyn
Samenstelling en regie Dirk Jan Roelevens
– VARA, Zembla, 2002. (VHS en DVD)
Documentaire over de socioloog en
politicus Pim Fortuyn, waarbij de volgende
vragen worden beantwoord; wie was Pim
Fortuyn, wat dreef hem en waarom vond
hij nergens onderdak.

BAR VIVELAVIE
AMSTELSTRAAT 7
1017 DA AMSTERDAM
www.vivelavie.net
(020) 6240114
DAGELIJKS GEOPEND VAN 15.00 TOT 01.00 UUR - WEEKEND 15.00 TOT 03.00 UUR

Steun IHLIA,
word
donateur!
Donateurs die €22,50 per jaar of meer overmaken op
gironummer 6930360 ontvangen ‘Uit de kast’ (zie pag 2).