Communicatie is de sleutel tot succesvolle samenwerking:
Communicatie is de sleutel tot succesvolle samenwerking:
Communicatie is de sleutel tot succesvolle samenwerking:
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Communicatie</strong> <strong>is</strong> <strong>de</strong> <strong>sleutel</strong> <strong>tot</strong><br />
<strong>succesvolle</strong> <strong>samenwerking</strong>:<br />
Een on<strong>de</strong>rzoek naar communicatie tussen bas<strong>is</strong>scholen,<br />
lokale instellingen en ou<strong>de</strong>rs binnen stads<strong>de</strong>el Westerpark.<br />
Door: Emel Kilic-Atasever<br />
Stu<strong>de</strong>ntnummer: 208400<br />
Studiejaar: Jaar 4<br />
Opleiding: Pedagogiek, ABV<br />
Instituut: Educatieve Hogeschool van Amsterdam<br />
Opdrachtgever: Lectoraat School en Omgeving<br />
Praktijkbegelei<strong>de</strong>r: Remy Wilshaus<br />
Docentbegelei<strong>de</strong>r: Carine Ex<br />
Plaats: Amsterdam<br />
Datum: 20 augustus 2009
Voorwoord<br />
Voor mijn afstu<strong>de</strong>erfase van <strong>de</strong> opleiding Pedagogiek aan <strong>de</strong> Hogeschool van Amsterdam heb<br />
ik on<strong>de</strong>rzoek gedaan naar <strong>de</strong> communicatie over on<strong>de</strong>rwijs en opvoeding tussen bas<strong>is</strong>scholen,<br />
lokale instellingen en ou<strong>de</strong>rs van verschillen<strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n binnen stads<strong>de</strong>el<br />
Westerpark in Amsterdam.<br />
Ik heb besloten dit on<strong>de</strong>rzoek uit te voeren omdat communicatie <strong>de</strong> <strong>sleutel</strong> <strong>is</strong> om mee te kunnen<br />
doen in <strong>de</strong> samenleving. Bij opvoedingson<strong>de</strong>rsteuning of ou<strong>de</strong>rbetrokkenheid <strong>is</strong> <strong>de</strong> manier van<br />
communiceren essentieel. Daarom wil<strong>de</strong> ik on<strong>de</strong>rzoeken hoe <strong>de</strong> communicatie in stads<strong>de</strong>el<br />
Westerpark <strong>is</strong> en wat verbeterd kan wor<strong>de</strong>n op dit gebied. Ik heb met name on<strong>de</strong>rzoek gedaan<br />
naar <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n van ou<strong>de</strong>rs en of hiermee rekening gehou<strong>de</strong>n<br />
wordt in <strong>de</strong> communicatie met hen. Interculturele communicatie kan een stap zijn om ou<strong>de</strong>rs van<br />
verschillen<strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n meer te betrekken in zowel het on<strong>de</strong>rwijs als in <strong>de</strong><br />
samenleving.<br />
Ik ben het on<strong>de</strong>rzoek begonnen met een literatuuron<strong>de</strong>rzoek waarmee ik een theoret<strong>is</strong>ch ka<strong>de</strong>r<br />
heb geschetst. In dit theoret<strong>is</strong>ch ka<strong>de</strong>r <strong>is</strong> beschreven waarom het belangrijk <strong>is</strong> om met ou<strong>de</strong>rs te<br />
communiceren, wat interculturele communicatie <strong>is</strong> en waar men rekening mee dient te hou<strong>de</strong>n<br />
bij het gebruik van interculturele communicatie. Na het literatuuron<strong>de</strong>rzoek ben ik met het<br />
empir<strong>is</strong>ch on<strong>de</strong>rzoek begonnen. Ik heb diverse interviews gehou<strong>de</strong>n met bas<strong>is</strong>scholen en lokale,<br />
bij <strong>de</strong> opvoeding betrokken instellingen. Ik heb ze bevraagd hoe ze contact zoeken en<br />
communiceren met ou<strong>de</strong>rs van verschillen<strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n en hoe ze dit in <strong>de</strong><br />
toekomst zou<strong>de</strong>n willen zien. Deze data <strong>is</strong> geanalyseerd en met <strong>de</strong> uitkomst zijn <strong>de</strong> <strong>de</strong>elvragen<br />
en hoofdvraag beantwoord.<br />
Ik hoop dat dit afstu<strong>de</strong>erwerkstuk kan bijdragen <strong>de</strong> communicatie met ou<strong>de</strong>rs in stads<strong>de</strong>el<br />
Westerpark te verbeteren en ik wil <strong>de</strong> instellingen en scholen die hebben meegedaan aan dit<br />
on<strong>de</strong>rzoek bedanken voor hun me<strong>de</strong>werking.<br />
Ook wil ik in het bijzon<strong>de</strong>r mijn begeleidster Carine Ex bedanken voor haar goe<strong>de</strong> begeleiding<br />
en mijn opdrachtgever Remy Wilshaus voor zijn hulp en mee<strong>de</strong>nken.<br />
Emel Kilic-Atasever<br />
1
Inhoudsopgave<br />
Voorwoord...................................................................................................................... 1<br />
Inhoudsopgave .............................................................................................................. 2<br />
1. Artikel ......................................................................................................................... 3<br />
2. Inleiding...................................................................................................................... 5<br />
2.1 Achtergrond on<strong>de</strong>rzoek....................................................................................... 5<br />
2.2 Probleemstelling .................................................................................................. 5<br />
3. <strong>Communicatie</strong> met ou<strong>de</strong>rs........................................................................................ 7<br />
3.1 Het belang van communicatie met ou<strong>de</strong>rs ........................................................ 7<br />
3.2 Interculturele communicatie ............................................................................. 11<br />
3.3 Aspecten van interculturele communicatie ..................................................... 12<br />
4. On<strong>de</strong>rzoeksmetho<strong>de</strong> ............................................................................................... 16<br />
4.1 On<strong>de</strong>rzoeksgroep............................................................................................... 16<br />
4.2 Dataverzamelingsmetho<strong>de</strong>................................................................................ 17<br />
4.3 Meetinstrument .................................................................................................. 17<br />
4.4 Analysemetho<strong>de</strong> ................................................................................................ 17<br />
5. Resultaten ................................................................................................................ 18<br />
5.1 De lokale instellingen ........................................................................................ 20<br />
5.2 De bas<strong>is</strong>scholen................................................................................................. 21<br />
6. Conclusies ............................................................................................................... 22<br />
6.1 Antwoord op <strong>de</strong> <strong>de</strong>elvragen.............................................................................. 22<br />
6.2 Antwoord op <strong>de</strong> vraagstelling........................................................................... 24<br />
7. D<strong>is</strong>cussie................................................................................................................. 25<br />
8. Aanbevelingen ......................................................................................................... 27<br />
9. Literatuur.................................................................................................................. 33<br />
Bijlagen......................................................................................................................... 35<br />
Bijlage 1: Interviewvragen....................................................................................... 35<br />
Bijlage 2: Interviewuitwerkingen ............................................................................ 37<br />
Bijlage 3: Culturen in Westerpark........................................................................... 43<br />
Bijlage 4: Feedback opdrachtgever........................................................................ 45<br />
2
1. Artikel<br />
‘Welke opvattingen, vragen en behoeften hebben ou<strong>de</strong>rs over <strong>de</strong> opvoeding van hun kin<strong>de</strong>ren<br />
en over <strong>de</strong> bijdrage die lokale, bij <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren betrokken instellingen hieraan, al dan niet in<br />
partnerschap met hen, kunnen leveren?’<br />
Deze vraag wil het stads<strong>de</strong>el Westerpark in Amsterdam kunnen beantwoor<strong>de</strong>n. Met <strong>de</strong>ze vraag<br />
zijn ze bij <strong>de</strong> opdrachtgever, het Lectoraat School en Omgeving aan <strong>de</strong> Hogeschool van<br />
Amsterdam gekomen. Het lectoraat heeft zes stu<strong>de</strong>nten aangenomen om <strong>de</strong>ze vraag door<br />
mid<strong>de</strong>l van zes <strong>de</strong>elvragen te beantwoor<strong>de</strong>n. In dit afstu<strong>de</strong>erwerkstuk wordt één van die<br />
<strong>de</strong>elvragen beantwoord.<br />
'In hoeverre <strong>is</strong> er sprake van interculturele communicate tussen bas<strong>is</strong>scholen, lokale instellingen<br />
en ou<strong>de</strong>rs in stads<strong>de</strong>el Westerpark over on<strong>de</strong>rwijs en opvoeding?’<br />
Dit <strong>is</strong> <strong>de</strong> vraagstelling in dit afstu<strong>de</strong>erwerkstuk. Het on<strong>de</strong>rzoek <strong>is</strong> gedaan door mid<strong>de</strong>l van een<br />
literatuuron<strong>de</strong>rzoek en een kwalitatief empir<strong>is</strong>ch on<strong>de</strong>rzoek aan <strong>de</strong> hand van een gestructureerd<br />
interview.<br />
De belangrijkst bevindingen uit het literatuuron<strong>de</strong>rzoek zijn dat er verschillen<strong>de</strong> motieven zijn om<br />
met ou<strong>de</strong>rs te communiceren, zoals pedagog<strong>is</strong>che, on<strong>de</strong>rwijskundige, organ<strong>is</strong>ator<strong>is</strong>che en<br />
maatschappelijke motieven. Partnerschap, afstemming en <strong>samenwerking</strong> tussen school en<br />
ou<strong>de</strong>rs om <strong>de</strong> ontwikkeling van kin<strong>de</strong>ren te stimuleren vere<strong>is</strong>t ook dat er effectieve<br />
communicatie tussen hen plaatsvindt. In het literatuuron<strong>de</strong>rzoek <strong>is</strong> tevens on<strong>de</strong>rzoek gedaan<br />
naar interculturele communicatie. De <strong>de</strong>finitie die in dit on<strong>de</strong>rzoek wordt gehanteerd luidt ‘een<br />
proces van uitw<strong>is</strong>seling van informatie tussen twee personen die zichzelf in een specifieke<br />
context in cultureel opzicht als on<strong>de</strong>rling verschillend <strong>de</strong>finiëren’ (Shadid, 2007, p.23). De<br />
<strong>de</strong>finitie die Shadid (2007) toekent aan het begrip interculturele communicatie brengt met zich<br />
mee dat niet <strong>de</strong> cultuurverschillen bepalen of communicatie intercultureel <strong>is</strong>, maar dat dit vooral<br />
wordt bepaald door <strong>de</strong> mate waarin <strong>de</strong> communicatiepartners zichzelf of <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r als cultureel<br />
an<strong>de</strong>rs zien en dit een rol toekennen in <strong>de</strong> communicatie. Volgens Shadid (2007) dient men bij<br />
het gebruik van interculturele communicatie rekening te hou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> culturele achtergrond,<br />
<strong>de</strong> we<strong>de</strong>rzijdse beeldvorming en <strong>de</strong> sociale vaardighe<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> communicatiepartners en <strong>de</strong><br />
context waarin <strong>de</strong> communicatie plaats vindt. Azghari (2005) heeft het over drie<br />
bas<strong>is</strong>voorwaar<strong>de</strong>n waarover men moet beschikken voor geslaag<strong>de</strong> interculturele communicatie;<br />
kenn<strong>is</strong>, empathie en bewustwording van <strong>de</strong> eigen cultuur.<br />
Na het literatuuron<strong>de</strong>rzoek heeft er empir<strong>is</strong>ch on<strong>de</strong>rzoek plaatsgevon<strong>de</strong>n. Door mid<strong>de</strong>l van een<br />
interview met open vragen zijn 6 me<strong>de</strong>werkers van lokale instellingen en 7 leerkrachten en<br />
directiele<strong>de</strong>n van bas<strong>is</strong>scholen bevraagd over hoe zij communiceren met ou<strong>de</strong>rs, of ze rekening<br />
hou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> culturele achtergrond van ou<strong>de</strong>rs en hoe <strong>de</strong> communicatie met hen in <strong>de</strong><br />
toekomst verbeterd zou kunnen wor<strong>de</strong>n. De belangrijkste bevindingen zijn dat zowel <strong>de</strong><br />
instellingen als <strong>de</strong> bas<strong>is</strong>scholen persoonlijk als schriftelijk contact hebben met ou<strong>de</strong>rs.<br />
Persoonlijk in <strong>de</strong> zin van spreekuren, afspraken of 10 minutengesprekken. Schriftelijk via<br />
brieven, email en website. Het verschil tussen instellingen en bas<strong>is</strong>scholen <strong>is</strong> dat bas<strong>is</strong>scholen<br />
gebruik maken van ou<strong>de</strong>rs om contact met ze te on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n door mid<strong>de</strong>l van contactou<strong>de</strong>rs<br />
en ou<strong>de</strong>rcontactfunctionar<strong>is</strong>sen. Slechts één bas<strong>is</strong>school gaf aan rekening te hou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong><br />
culturele achtergrond van ou<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong> communicatie met hen. Twee bas<strong>is</strong>scholen gaven aan<br />
het wel belangrijk te vin<strong>de</strong>n. Een aantal instellingen en bas<strong>is</strong>scholen gaven aan wel gebruik te<br />
maken van een tolk. Meest opvallen<strong>de</strong> re<strong>de</strong>n die werd gegeven om geen rekening te hou<strong>de</strong>n<br />
3
met <strong>de</strong> culturele achtergrond was dat ou<strong>de</strong>rs niet als groep maar als individu wer<strong>de</strong>n gezien en<br />
hier wordt dan ook naar gehan<strong>de</strong>ld. Om <strong>de</strong> communicatie te verbeteren wer<strong>de</strong>n verbeterpunten<br />
aangegeven als, het contact blijven on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n, alle instellingen en scholen moeten <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong><br />
aanpak wat betreft communicatie hanteren zodat ou<strong>de</strong>rs weten waar ze aan toe zijn, gebruik<br />
maken van een intern begelei<strong>de</strong>r, ou<strong>de</strong>rs bellen, meer samenwerken met ou<strong>de</strong>rs, gebruik<br />
maken van een ou<strong>de</strong>rcontactpersoon, ou<strong>de</strong>rs moeten hun verantwoor<strong>de</strong>lijkheid nemen, kind niet<br />
meer als tussenpersoon zien. De instellingen en bas<strong>is</strong>scholen zijn over het algemeen tevre<strong>de</strong>n<br />
over <strong>de</strong> communicatie met ou<strong>de</strong>rs over on<strong>de</strong>rwijs en opvoeding.<br />
Naar aanleiding van het literatuuron<strong>de</strong>rzoek en het empir<strong>is</strong>ch on<strong>de</strong>rzoek zijn er aan aantal<br />
aanbevelingen gedaan. In dit on<strong>de</strong>rzoek wordt dui<strong>de</strong>lijk gemaakt dat interculturele communicatie<br />
een hulpmid<strong>de</strong>l kan zijn om bewuster met mensen om te gaan in <strong>de</strong> communicatie en ook<br />
bewuster te zijn van <strong>de</strong> eigen cultuur en <strong>de</strong> normen en waar<strong>de</strong>n die men voor zichzelf als geldig<br />
beschouwt. Dit <strong>is</strong> niet voor ie<strong>de</strong>reen hetzelf<strong>de</strong>. Het <strong>is</strong> een gevaar om bij het benoemen van<br />
kenmerken van een an<strong>de</strong>re cultuur, <strong>de</strong>ze per <strong>de</strong>finitie voor ie<strong>de</strong>reen van <strong>de</strong>ze cultuur als<br />
gel<strong>de</strong>nd te beschouwen. Het <strong>is</strong> daarom belangrijk om ie<strong>de</strong>r mens als individu te blijven<br />
bena<strong>de</strong>ren.<br />
Om elkaar en elkaars cultuur beter te leren kennen zou op school een multicultureel evenement<br />
georgan<strong>is</strong>eerd kunnen wor<strong>de</strong>n waarin op een informele manier kenn<strong>is</strong> met elkaar gemaakt wordt<br />
en ie<strong>de</strong>reen wat vertelt of meeneemt uit zijn cultuur. Op <strong>de</strong>ze manier wordt het min<strong>de</strong>r bela<strong>de</strong>n<br />
om erachter te komen wat iemands normen en waar<strong>de</strong>n zijn.<br />
Vier bas<strong>is</strong>scholen gaven aan gebruik te maken van contactou<strong>de</strong>rs en ou<strong>de</strong>rcontactpersonen. Zo<br />
een persoon kan helpen het contact tussen (allochtone) ou<strong>de</strong>rs en leerkrachten beter en<br />
effectiever te laten verlopen. De leerkracht hoeft geen tijd te maken om elke ou<strong>de</strong>r apart aan te<br />
spreken om bijvoorbeeld te vragen mee te helpen op school en ou<strong>de</strong>rs zijn wellicht opener<br />
tegenover een an<strong>de</strong>re ou<strong>de</strong>r dan <strong>de</strong> leerkracht.<br />
Wat zowel uit het literatuuron<strong>de</strong>rzoek als het empir<strong>is</strong>ch on<strong>de</strong>rzoek <strong>is</strong> gebleken <strong>is</strong> dat vooral bij<br />
Marokkaanse en Turkse ou<strong>de</strong>rs een persoonlijke bena<strong>de</strong>ring beter werkt dan een schriftelijke<br />
bena<strong>de</strong>ring. Voor <strong>de</strong>ze ou<strong>de</strong>rs <strong>is</strong> <strong>de</strong> drempel namelijk hoger om contact met <strong>de</strong> school en <strong>de</strong><br />
leerkracht te zoeken. De leerkracht wordt als autoriteit gezien die niet snel wordt aangesproken.<br />
Daarom kunnen <strong>de</strong>ze ou<strong>de</strong>rs beter persoonlijk wor<strong>de</strong>n aangesproken bij bijvoorbeeld een<br />
uitnodiging voor een ou<strong>de</strong>ravond of activiteiten op school.<br />
Om te kunnen communiceren moet men elkaar kunnen verstaan. Dit <strong>is</strong> een bas<strong>is</strong>voorwaar<strong>de</strong><br />
voor interculturele communicatie (Shadid, 2007). Een ou<strong>de</strong>r die <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse taal niet goed<br />
beheerst kan zelf een tolk meenemen. Dit kan een familielid of een kenn<strong>is</strong> zijn. Zo een tolk kan<br />
na<strong>de</strong>len maar ook voor<strong>de</strong>len bie<strong>de</strong>n. Aan <strong>de</strong> ene kant kunnen nuances in het gesprek<br />
aangebracht wor<strong>de</strong>n en m<strong>is</strong>verstan<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n voorkomen. Aan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re kant heeft <strong>de</strong><br />
leerkracht geen zicht op <strong>de</strong> kwaliteit van <strong>de</strong> vertaling en kan het gesprek onpersoonlijker wor<strong>de</strong>n<br />
doordat het contact min<strong>de</strong>r direct wordt. Een school of instelling kan zijn eigen grenzen aageven<br />
wat betreft een tolk, bijvoorbeeld geen leerlingen van <strong>de</strong> school of geen kin<strong>de</strong>ren jonger dan 18<br />
jaar.<br />
4
2. Inleiding<br />
2.1 Achtergrond on<strong>de</strong>rzoek<br />
De opdrachtgever van dit on<strong>de</strong>rzoek <strong>is</strong> het lectoraat School en Omgeving aan <strong>de</strong> Hogeschool<br />
van Amsterdam van Edith Hooge. Dit lectoraat heeft <strong>de</strong> opdracht gekregen van stads<strong>de</strong>el<br />
Westerpark om te on<strong>de</strong>rzoeken wat <strong>de</strong> vragen en behoeften zijn van ou<strong>de</strong>rs in dit stads<strong>de</strong>el als<br />
het gaat om het opvoe<strong>de</strong>n van hun kin<strong>de</strong>ren en <strong>de</strong> bijdrage die lokale instellingen hieraan<br />
leveren. De vraagstelling vanuit <strong>de</strong> opdrachtgever luidt:<br />
Welke opvattingen, vragen en behoeften hebben ou<strong>de</strong>rs over <strong>de</strong> opvoeding van hun kin<strong>de</strong>ren en<br />
over <strong>de</strong> bijdrage die lokale, bij <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren betrokken instellingen hieraan, al dan niet in<br />
partnerschap met hen, kunnen leveren?<br />
De maatschappelijke instellingen die betrokken zijn bij het opgroeien van kin<strong>de</strong>ren en jongeren<br />
in Westerpark werken al jaren met elkaar samen. Sinds 2006 <strong>is</strong> dit vastgelegd in het convenant<br />
‘Jong in Westerpark’. Voor het jaar 2009 heeft het stads<strong>de</strong>el ou<strong>de</strong>rbetrokkenheid als één van<br />
haar hoofdpunten benoemd. Het stads<strong>de</strong>el <strong>is</strong> van plan in het najaar van 2009 een actieweek<br />
ou<strong>de</strong>rparticipatie te organ<strong>is</strong>eren en heeft ter voorbereiding hierop <strong>de</strong> behoefte geuit een volledig<br />
zicht te krijgen op <strong>de</strong> manier waarop ou<strong>de</strong>rs hun kin<strong>de</strong>ren opvoe<strong>de</strong>n, welke vragen zij hebben<br />
over <strong>de</strong> opvoeding van hun kin<strong>de</strong>ren en welke behoeften er bij ou<strong>de</strong>rs bestaan voor <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rsteuning hierbij. Op <strong>de</strong>ze manier kunnen <strong>de</strong> verplichte en niet-verplichte maatschappelijke<br />
instellingen die, naast <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs ook een rol hebben bij <strong>de</strong> opvoeding van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren, <strong>de</strong><br />
kin<strong>de</strong>ren en ou<strong>de</strong>rs nog beter begelei<strong>de</strong>n, informeren en helpen.<br />
De uitkomsten zullen door het stads<strong>de</strong>el Westerpark wor<strong>de</strong>n gebruikt om in het najaar van 2009<br />
op zo’n manier vorm en inhoud te geven aan <strong>de</strong> actieweek ‘Ou<strong>de</strong>rbetrokkenheid’ dat dit beter<br />
aansluit bij <strong>de</strong> vragen en behoeften van <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs uit Westerpark.<br />
Dit on<strong>de</strong>rzoek zal helpen een antwoord te geven op <strong>de</strong> overkoepelen<strong>de</strong> vraag zoals hierboven<br />
omschreven. Samen met vijf an<strong>de</strong>re stu<strong>de</strong>nten <strong>is</strong> er door ie<strong>de</strong>r een <strong>de</strong>elon<strong>de</strong>rzoek uitgevoerd.<br />
Dit on<strong>de</strong>rzoek <strong>is</strong> een beschrijvend on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> communicatie tussen bas<strong>is</strong>scholen, lokale<br />
instellingen en ou<strong>de</strong>rs over het on<strong>de</strong>rwijs en <strong>de</strong> opvoeding van kin<strong>de</strong>ren in stads<strong>de</strong>el<br />
Westerpark in Amsterdam.<br />
2.2 Probleemstelling<br />
Ne<strong>de</strong>rland <strong>is</strong> een multiculturele samenleving en ook maatschappelijke instellingen en<br />
bas<strong>is</strong>scholen kunnen hier niet omheen. In dit afstu<strong>de</strong>erwerkstuk ligt <strong>de</strong> nadruk op ou<strong>de</strong>rs van<br />
verschillen<strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n en het belang van interculturele communicatie. De laatste<br />
jaren wordt er vooral van bas<strong>is</strong>scholen verwacht dat zij ou<strong>de</strong>rparticipatie en ou<strong>de</strong>rbetrokkenheid<br />
stimuleren en dat er een partnerschap of <strong>samenwerking</strong> tussen school en ou<strong>de</strong>rs <strong>is</strong> (Booijink,<br />
2007). Om dit te kunnen bewerkstelligen <strong>is</strong> een effectieve communicatie essentieel. Om ou<strong>de</strong>rs<br />
van verschillen<strong>de</strong> achtergron<strong>de</strong>n te betrekken kan interculturele communicatie een mid<strong>de</strong>l zijn<br />
om dit doel te bereiken. Bij interculturele communicatie gaat het om uitw<strong>is</strong>seling van informatie<br />
tussen twee of meer personen die zichzelf als cultureel an<strong>de</strong>rs zien en dit een rol toekennen in<br />
<strong>de</strong> communicatie (Shadid, 2007).<br />
5
De vraagstelling van dit on<strong>de</strong>rzoek luidt:<br />
In hoeverre <strong>is</strong> er sprake van interculturele communicate tussen bas<strong>is</strong>scholen, lokale instellingen<br />
en ou<strong>de</strong>rs in stads<strong>de</strong>el Westerpark over on<strong>de</strong>rwijs en opvoeding?<br />
De theoret<strong>is</strong>che <strong>de</strong>elvragen die door mid<strong>de</strong>l van het literatuuron<strong>de</strong>rzoek zullen wor<strong>de</strong>n<br />
beantwoord:<br />
1. Wat <strong>is</strong> het belang van communicatie met ou<strong>de</strong>rs over opvoeding en on<strong>de</strong>rwijs?<br />
2. Wat <strong>is</strong> interculturele communicatie?<br />
3. Aan welke voorwaar<strong>de</strong>n moet interculturele communicatie voldoen?<br />
De empir<strong>is</strong>che <strong>de</strong>elvragen:<br />
4. Op welke manier communiceren instellingen en bas<strong>is</strong>scholen in stads<strong>de</strong>el Westerpark<br />
met ou<strong>de</strong>rs en verschillen zij hierin van elkaar?<br />
5. In hoeverre hou<strong>de</strong>n <strong>de</strong> instellingen en bas<strong>is</strong>scholen in hun communicatie rekening met<br />
<strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> etn<strong>is</strong>ch-culturele achtergron<strong>de</strong>n van ou<strong>de</strong>rs?<br />
6. Op welke manier kan <strong>de</strong> communicatie met ou<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong> toekomst verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Definiëring van <strong>de</strong> begrippen:<br />
Met communicatie wordt in dit on<strong>de</strong>rzoek bedoeld uitw<strong>is</strong>seling van informatie tussen<br />
bas<strong>is</strong>scholen, lokale instellingen en ou<strong>de</strong>rs van verschillen<strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n als het<br />
gaat om on<strong>de</strong>rwijs en opvoeding.<br />
Met interculturele communicatie wordt bedoeld ‘een proces van uitw<strong>is</strong>seling van informatie<br />
tussen twee personen die zichzelf in een specifieke context in cultureel opzicht verschillend<br />
<strong>de</strong>finiëren’ (Shadid, 2007, p.23).<br />
De bas<strong>is</strong>scholen die hebben meegedaan aan dit on<strong>de</strong>rzoek zijn <strong>de</strong> El<strong>is</strong>abeth Paulusschool, <strong>de</strong><br />
Westerparkschool, <strong>de</strong> Catamaran, Dr. Rijk Kramerschool, Bre<strong>de</strong>school Zeheel<strong>de</strong>nbuurt, <strong>de</strong><br />
Spaarndammer en <strong>de</strong> Bron.<br />
De lokale instellingen zijn instellingen in stads<strong>de</strong>el Westerpark die betrokken zijn bij <strong>de</strong><br />
opvoeding van kin<strong>de</strong>ren. Instellingen die hebben meegedaan aan dit on<strong>de</strong>rzoek zijn <strong>de</strong> GGD,<br />
Sportbuurtwerk Westerpark, welzijnsorgan<strong>is</strong>atie IJsterk, Schoolgericht Maatschappelijk Werk:<br />
Blankenberg Stichting, Naschoolse opvang De Haaibaai en Hogendorp Sporthal.<br />
Bij ou<strong>de</strong>rs gaat het om ou<strong>de</strong>rs van verschillen<strong>de</strong> etn<strong>is</strong>ch-culturele achtergron<strong>de</strong>n, zoals<br />
Marokkaans, Turks en Surinaams.<br />
6
3. <strong>Communicatie</strong> met ou<strong>de</strong>rs<br />
In dit hoofdstuk wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> resultaten van het literatuuron<strong>de</strong>rzoek beschreven. Als eerst zal<br />
beschreven wor<strong>de</strong>n waarom communicatie met ou<strong>de</strong>rs over opvoeding en on<strong>de</strong>rwijs belangrijk<br />
<strong>is</strong>. Daarna zal ingegaan wor<strong>de</strong>n op wat interculturele communicatie inhoudt en aan welke<br />
voorwaar<strong>de</strong>n moet wor<strong>de</strong>n voldaan bij het gebruik van interculturele communicatie. Mid<strong>de</strong>ls het<br />
literatuuron<strong>de</strong>rzoek zal antwoord wor<strong>de</strong>n gegeven op <strong>de</strong> theoret<strong>is</strong>che <strong>de</strong>elvragen.<br />
3.1 Het belang van communicatie met ou<strong>de</strong>rs<br />
Dit lijkt een open <strong>de</strong>ur. Natuurlijk <strong>is</strong> het belangrijk om met ou<strong>de</strong>rs te communiceren over <strong>de</strong><br />
opvoeding en het on<strong>de</strong>rwijs van hun kind. Maar waarom <strong>is</strong> dit belangrijk? In <strong>de</strong> literatuur zijn er<br />
verschillen<strong>de</strong> motieven te vin<strong>de</strong>n om contact met ou<strong>de</strong>rs te hebben.<br />
Loo (2004) on<strong>de</strong>rscheidt een viertal motieven, die vanuit wetenschappelijk on<strong>de</strong>rzoek naar<br />
voren zijn gekomen, om met ou<strong>de</strong>rs te communiceren: pedagog<strong>is</strong>che, on<strong>de</strong>rwijskundige,<br />
organ<strong>is</strong>ator<strong>is</strong>che en maatschappelijke motieven.<br />
Pedagog<strong>is</strong>che motieven leggen <strong>de</strong> nadruk op <strong>samenwerking</strong> tussen school en thu<strong>is</strong>. Aan <strong>de</strong> ene<br />
kant komt <strong>de</strong> school door te communiceren met ou<strong>de</strong>rs erachter hoe het er thu<strong>is</strong> aan toe gaat en<br />
kan hier op inspelen. Aan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re kant kan <strong>de</strong> school op <strong>de</strong>ze manier <strong>de</strong> opvoeding thu<strong>is</strong><br />
beïnvloe<strong>de</strong>n door bijvoorbeeld opvoedingson<strong>de</strong>rsteuning aan <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs te bie<strong>de</strong>n.<br />
On<strong>de</strong>rwijskundige motieven helpen het on<strong>de</strong>rwijs op school te ontwikkelen door <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs in te<br />
schakelen bij activiteiten op school, bijvoorbeeld leesou<strong>de</strong>rs. In <strong>de</strong> me<strong>de</strong>zeggenschapsraad<br />
kunnen ou<strong>de</strong>rs mee<strong>de</strong>nken, adv<strong>is</strong>eren en besluiten over <strong>de</strong> inhoud en het kwaliteit van het<br />
on<strong>de</strong>rwijs. Door een goe<strong>de</strong> <strong>samenwerking</strong> kunnen ou<strong>de</strong>rs thu<strong>is</strong> hun kind on<strong>de</strong>rsteunen in zijn<br />
leerontwikkeling.<br />
Organ<strong>is</strong>ator<strong>is</strong>che motieven leggen <strong>de</strong> nadruk op het belang van hulp van ou<strong>de</strong>rs bij activiteiten<br />
op school. Ou<strong>de</strong>rs organ<strong>is</strong>eren bijvoorbeeld uitjes, leesgroepjes, spelletjesdagen,<br />
overblijfmiddagen. Vrijwilligerswerk van ou<strong>de</strong>rs <strong>is</strong> dus van belang om bepaal<strong>de</strong> activiteiten op<br />
school in stand te hou<strong>de</strong>n.<br />
Maatschappelijke motieven geven aan dat <strong>de</strong> maatschappij er belang bij heeft als <strong>de</strong><br />
leerpotenties van kin<strong>de</strong>ren op school zo goed mogelijk wor<strong>de</strong>n aangesproken. Het komt steeds<br />
vaker voor dat er een beroep op <strong>de</strong> school wordt gedaan voor het behalen van een<br />
maatschappelijke doelstelling, zoals het bestrij<strong>de</strong>n van overgewicht, het bestrij<strong>de</strong>n van anorexia,<br />
voorlichting over drugs en alcohol, het tegengaan van zinloos geweld. Me<strong>de</strong> door <strong>de</strong> d<strong>is</strong>cussie<br />
over waar<strong>de</strong>n en normen wordt er een beroep op <strong>de</strong> school gedaan als het gaat om<br />
opvoedingson<strong>de</strong>rsteuning aan ou<strong>de</strong>rs. Als <strong>de</strong> school en ou<strong>de</strong>rs met elkaar communiceren en<br />
samenwerken kunnen maatschappelijke problemen verkleind wor<strong>de</strong>n.<br />
In het on<strong>de</strong>rzoek van Booijink (2007) over communicatie tussen leerkrachten en allochtone<br />
ou<strong>de</strong>rs in het primair on<strong>de</strong>rwijs wordt gesproken over ‘<strong>de</strong> basale ontmoeting tussen school en<br />
ou<strong>de</strong>rs’ (Booijink, 2007, p.21). Het belang van partnerschap ten behoeve van <strong>de</strong> ontwikkeling<br />
van het kind wordt benadrukt. Partnerschap impliceert volgens Booijink (2007) dat er van bei<strong>de</strong><br />
partijen iets verwacht wordt. Bei<strong>de</strong> zijn me<strong>de</strong>-opvoe<strong>de</strong>rs die samen verantwoor<strong>de</strong>lijk zijn voor <strong>de</strong><br />
opvoeding van het kind. De ontwikkelingen die er nu zijn binnen het on<strong>de</strong>rwijs, zoals<br />
ou<strong>de</strong>rbetrokkenheid, ou<strong>de</strong>rparticiaptie, on<strong>de</strong>rwijson<strong>de</strong>rsteuning, vragen steeds meer om<br />
partnerschap en dus communicatie tussen school en ou<strong>de</strong>rs om <strong>de</strong> ontwikkeling van het kind in<br />
het on<strong>de</strong>rwijs optimaal te laten verlopen.<br />
7
Tevens maakt Booijink (2007) in haar on<strong>de</strong>rzoek dui<strong>de</strong>lijk dat achterstandsleerlingen er meer<br />
baat bij hebben als <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs on<strong>de</strong>rwijson<strong>de</strong>rsteuning binnen het gezin krijgen van <strong>de</strong> school.<br />
Dit geldt vooral voor allochtone leerlingen en hun ou<strong>de</strong>rs, zodat school en thu<strong>is</strong> op één lijn zitten<br />
en bei<strong>de</strong> partijen weten wat ze van elkaar kunnen verwachten.<br />
Ook meldt Boojink (2007) dat ou<strong>de</strong>rs er waar<strong>de</strong> aan hechten om van <strong>de</strong> leerkracht te horen hoe<br />
het met hun kind op school gaat, omdat ze daar zelf vaak geen zicht op hebben. Tevens vin<strong>de</strong>n<br />
ou<strong>de</strong>rs dat ze een ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid hebben voor het kind en het daarom belangrijk<br />
<strong>is</strong> om contact met elkaar te hebben. Leerkrachten vin<strong>de</strong>n het ook belangrijk om contact te<br />
hebben met ou<strong>de</strong>rs omdat ze ge<strong>de</strong>el<strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid over het kind hebben en het dus<br />
van belang achten ou<strong>de</strong>rs goed te informeren.<br />
Tenslotte geeft Booijink (2007) in haar on<strong>de</strong>rzoek aan dat <strong>de</strong> in 2006 ingevoer<strong>de</strong> wet waarbij<br />
scholen <strong>de</strong> verplichting hebben om bij te dragen aan sociale integratie, actief burgerschap en<br />
kenn<strong>is</strong> van an<strong>de</strong>re culturen, <strong>de</strong> school en <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs dichter naar elkaar toedrijft. ‘Het gaat<br />
daarbij om het ontwikkelen van <strong>de</strong> bereidheid en het vermogen om <strong>de</strong>el uit te maken van <strong>de</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlandse pluriforme samenleving en daar een actieve bijdrage aan te leveren. Dit <strong>is</strong> een taak<br />
waarin ook ou<strong>de</strong>rs bij uitstek een belangrijke rol vervullen’ (Booijink, 2007, p.20).<br />
Deze punten in het on<strong>de</strong>rzoek van Booijink (2007) maken dui<strong>de</strong>lijk dat een goe<strong>de</strong> communicatie<br />
tussen ou<strong>de</strong>rs en school een vere<strong>is</strong>te <strong>is</strong>. Als <strong>de</strong> communicatie goed <strong>is</strong> kunnen ou<strong>de</strong>rs samen in<br />
partnerschap <strong>de</strong> ontwikkeling van het kind stimuleren.<br />
Uit het on<strong>de</strong>rzoek van Pels (2004) naar afstemming tussen gezin en school, komt naar voren dat<br />
zowel het gezin als <strong>de</strong> school instituties zijn waar kin<strong>de</strong>ren het overgrote <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> dag<br />
doorbrengen en zich voorberei<strong>de</strong>n op hun volwassen leven. Ze hebben bei<strong>de</strong>n <strong>de</strong> belangrijke<br />
taak om te zorgen dat kin<strong>de</strong>ren goed terecht komen en maatschappelijk niet ontsporen.<br />
Afstemming tussen ou<strong>de</strong>rs en leerkrachten ten aanzien van wat ie<strong>de</strong>rs pedagog<strong>is</strong>che taak <strong>is</strong> en<br />
wat nodig <strong>is</strong> voor een goe<strong>de</strong> waar<strong>de</strong>- en normenverwerving <strong>is</strong> daarom belangrijk. Deze<br />
afstemming gaat echter niet vanzelf. Naast schoolfactoren spelen milieu- en etn<strong>is</strong>che verschillen<br />
een rol in het belemmeren van contact tussen leerkrachten en ou<strong>de</strong>rs. In <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
overlegcultuur betekent afstemming volgens Pels (2004) samenspraak, kenn<strong>is</strong>making en<br />
uitw<strong>is</strong>seling van elkaars i<strong>de</strong>eën. Hierna kunnen afspraken volgen die alleen goed functioneren<br />
als het contact regelmatig wordt on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n. Afstemming tussen gezin en school veron<strong>de</strong>rstelt<br />
intensieve communicatie wat van bei<strong>de</strong> kanten tijd en inzet vraagt.<br />
Ook spreekt Pels (2004) over een <strong>samenwerking</strong> tussen gezin en school als het gaat om sociale<br />
integratie en het bijbrengen van ontbreken<strong>de</strong> normen en waar<strong>de</strong>n bij kin<strong>de</strong>ren in een<br />
samenleving die wordt gekenmerkt door een groeien<strong>de</strong> individual<strong>is</strong>ering en normvervaging.<br />
Volgens Ten Brink-van <strong>de</strong>r Graaf (2006) <strong>is</strong> voor scholen contact met ou<strong>de</strong>rs belangrijk om goed<br />
te kunnen functioneren. Voor ou<strong>de</strong>rs en leerlingen <strong>is</strong> betrokkenheid belangrijk omdat het vaak<br />
leidt <strong>tot</strong> betere prestaties van <strong>de</strong> leerlingen. Die betrokkenheid wordt extra belangrijk wanneer er<br />
sprake <strong>is</strong> van problemat<strong>is</strong>ch gedrag on<strong>de</strong>r leerlingen en <strong>de</strong> opvoedingstaak van docenten erg<br />
groot dreigt te wor<strong>de</strong>n. Om contacten tussen ou<strong>de</strong>rs en school te verbeteren <strong>is</strong> het belangrijk om<br />
elkaars verwachtingen te kennen wat betreft die betrokkenheid. Ten Brink-van <strong>de</strong>r Graaf (2006)<br />
heeft het over onuitgesproken verwachtingen van zowel leerkrachten als ou<strong>de</strong>rs. Uit<br />
praktijkgericht on<strong>de</strong>rzoek <strong>is</strong> gebleken dat veel Marokkaanse ou<strong>de</strong>rs niet goed weten wat <strong>de</strong><br />
school van hen verwacht. Dit heeft vooral te maken met <strong>de</strong> voor hen onbeken<strong>de</strong> normen en<br />
waar<strong>de</strong>n die <strong>de</strong> school hanteert. Zij verwachten met name op <strong>de</strong> hoogte gehou<strong>de</strong>n te wor<strong>de</strong>n<br />
van <strong>de</strong> leerprestaties en het gedrag van hun kin<strong>de</strong>ren. Mentoren en teamlei<strong>de</strong>rs daarentegen<br />
hebben veel verwachtingen van <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs. Ze verwachten dat ou<strong>de</strong>rs samen met <strong>de</strong> school<br />
zorg dragen voor het on<strong>de</strong>rwijs en <strong>de</strong> opvoeding van <strong>de</strong> leerlingen, dat ze betrokken zijn bij het<br />
on<strong>de</strong>rwijs, zowel thu<strong>is</strong> als op school. Dat uit zich on<strong>de</strong>r meer in het on<strong>de</strong>rsteunen van en<br />
toezicht hou<strong>de</strong>n op hun kin<strong>de</strong>ren, bij het op or<strong>de</strong> brengen van hun ‘schoolspullen’, bij het maken<br />
8
van hu<strong>is</strong>werk, door te lu<strong>is</strong>teren en aandacht te hebben voor wat hun kin<strong>de</strong>ren meemaken op<br />
school, door daar samen over in gesprek te gaan, etc. Bij <strong>de</strong> verwachtingen die leerkrachten<br />
hebben van ou<strong>de</strong>rs komt het bijbrengen van basale sociale vaardighe<strong>de</strong>n als prioriteit naar<br />
voren. Onbeken<strong>de</strong> of onuitgesproken verwachtingen komen een relatie volgens Ten Brinke-van<br />
<strong>de</strong>r Graaf (2006) meestal niet ten goe<strong>de</strong>, terwijl ou<strong>de</strong>rs en docenten elkaar hard nodig hebben<br />
om <strong>de</strong> leerlingen te on<strong>de</strong>rsteunen in hun persoonlijke ontwikkeling. Regelmatig en goed contact<br />
tussen ou<strong>de</strong>rs en school bevor<strong>de</strong>rt een goe<strong>de</strong> afstemming van verwachtingen.<br />
Out-Schipper en Hemels (2001) menen dat allochtone ou<strong>de</strong>rs een positieve houding hebben ten<br />
opzichte van on<strong>de</strong>rwijs. Ze hebben over het algemeen hoge ambities voor hun kin<strong>de</strong>ren, maar<br />
weten niet goed hoe het Ne<strong>de</strong>rlandse on<strong>de</strong>rwijssysteem functioneert. Ze zijn bijvoorbeeld slecht<br />
bekend met het niveau van verschillen<strong>de</strong> opleidingen en doorstroommogelijkhe<strong>de</strong>n. Het komt<br />
daarom nogal vaak voor dat ou<strong>de</strong>rs verbaasd en teleurgesteld zijn wanneer ze geconfronteerd<br />
wor<strong>de</strong>n met een laag schooladvies van hun kind voor het voortgezet on<strong>de</strong>rwijs. Oorzaken die<br />
hiervoor genoemd wor<strong>de</strong>n zijn een onju<strong>is</strong>te inschatting van <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n van hun kind,<br />
hoge verwachtingen en onbekendheid met het Ne<strong>de</strong>rlands on<strong>de</strong>rwijssysteem. Dit duidt erop dat<br />
er geen of weinig communicatie plaatsvindt tussen leerkrachten en ou<strong>de</strong>rs. Ook heerst er bij<br />
ou<strong>de</strong>rs en leerkrachten ondui<strong>de</strong>lijkheid over we<strong>de</strong>rzijdse verwachtingen. Het <strong>is</strong> belangrijk dat<br />
scholen met allochtone ou<strong>de</strong>rs communiceren over welke principes en i<strong>de</strong>eën op school wor<strong>de</strong>n<br />
gehanteerd en waarom bijvoorbeeld activiteiten gericht op persoonlijke ontplooiing ook<br />
waar<strong>de</strong>vol zijn. An<strong>de</strong>rzijds dienen volgens Out-Schipper en Hemels (2001) ou<strong>de</strong>rs in gesprek te<br />
gaan met school over hun kijk op het (leer)gedrag van hun kind. Ook <strong>is</strong> het belangrijk dat ou<strong>de</strong>rs<br />
<strong>de</strong> school tijdig informeren over het wel en wee thu<strong>is</strong> als dat van belang <strong>is</strong> voor <strong>de</strong> ontwikkeling<br />
van het kind. Wanneer ou<strong>de</strong>rs en school met elkaar communiceren zal dui<strong>de</strong>lijk wor<strong>de</strong>n dat<br />
ou<strong>de</strong>rs behoefte hebben aan algemene voorlichting over het on<strong>de</strong>rwijssysteem en over <strong>de</strong><br />
concrete gang van zaken op school. Hiernaast <strong>is</strong> er behoefte aan studie- en<br />
beroepskeuzevoorlichtingen en persoonlijke begeleiding. Out-Schipper en Hemels (2001)<br />
menen dat er een grote kloof <strong>is</strong> tussen leerkrachten en allochtone ou<strong>de</strong>rs. Het <strong>is</strong> in het belang<br />
van <strong>de</strong> ontwikkeling van het kind dat er communicatie plaats vindt tussen ou<strong>de</strong>rs en<br />
leerkrachten. Belemmeringen voor een goe<strong>de</strong> communicatie liggen zowel bij ou<strong>de</strong>rs als bij<br />
leerkrachten. Leerkrachten maken uit gedrag en houding van ou<strong>de</strong>rs vaak ten onrechte op dat<br />
zij niet geïnteresseerd zijn in het on<strong>de</strong>rwijs van hun kind. Ze lei<strong>de</strong>n dit bijvoorbeeld af uit het niet<br />
bezoeken van ou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n, ook als ze ou<strong>de</strong>rs hiervoor herhaal<strong>de</strong>lijk uitnodigen. Het valt<br />
leerkrachten tegen als ou<strong>de</strong>rs <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse taal niet goed beheersen of als ze niet aan <strong>de</strong><br />
verwachtingen voldoen die voor leerkrachten vanzelfsprekend zijn, zoals <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren op tijd<br />
naar bed brengen of ruimte en tijd creëren om hu<strong>is</strong>werk te maken. Voor ou<strong>de</strong>rs die zelf geen of<br />
weinig on<strong>de</strong>rwijs hebben genoten <strong>is</strong> <strong>de</strong> drempel erg hoog om leerkrachten aan te spreken,<br />
omdat <strong>de</strong>ze in hun ogen een autoriteit zijn. Ze hebben daarom behoefte aan een persoonlijke<br />
bena<strong>de</strong>ring. Een vertrouwensrelatie tussen leerkracht en ou<strong>de</strong>r <strong>is</strong> essentieel voor een goe<strong>de</strong><br />
informatieoverdracht.<br />
Internationaal wor<strong>de</strong>n volgens Mac Naughton en Hughes (2000) in het on<strong>de</strong>rwijs en <strong>de</strong><br />
kin<strong>de</strong>ropvang een goe<strong>de</strong> communicatie tussen ou<strong>de</strong>rs en beroepskrachten beschouwd als<br />
essentieel voor <strong>de</strong> kwaliteit. De cognitieve en sociale ontwikkeling van kin<strong>de</strong>ren kan verbeteren,<br />
<strong>de</strong> kans op hun schoolsucces kan vergroten en hun sociale relatie met beroepskrachten en met<br />
hun leeftijdgenootjes kan verbeteren.<br />
De Graaff (2006) meent dat uit het on<strong>de</strong>rzoek ‘Ou<strong>de</strong>rs en Diversiteit’ van 2004 <strong>tot</strong> 2006 <strong>is</strong><br />
gebleken dat ou<strong>de</strong>rs en leidsters in <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ropvang blij zijn elkaar te ontmoeten bij het halen en<br />
brengen van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren. Ze wensen bei<strong>de</strong> een vlot contact met elkaar, gericht op het<br />
optimal<strong>is</strong>eren van <strong>de</strong> opvang van het kind en een veilige en leerzame omgeving.<br />
9
Volgens Van Keulen (2006) zou er met ou<strong>de</strong>rs gecommuniceerd moeten wor<strong>de</strong>n in het ka<strong>de</strong>r<br />
van advies over het pedagog<strong>is</strong>ch beleid. Volgens <strong>de</strong> Wet Kin<strong>de</strong>ropvang van 2005 hebben<br />
ou<strong>de</strong>rcomm<strong>is</strong>ies verzwaard adviesrecht op een aantal beleidsterreinen. Wanneer in het<br />
ou<strong>de</strong>rbeleid van een instelling ou<strong>de</strong>rs serieus genomen wor<strong>de</strong>n, <strong>is</strong> dit adviesrecht een log<strong>is</strong>ch<br />
gevolg. In een goed ou<strong>de</strong>rbeleid <strong>is</strong> vastgelegd hoe men op alle niveau’s gebruik kan maken van<br />
inbreng van ou<strong>de</strong>rs, ou<strong>de</strong>rs mee laten <strong>de</strong>nken over het beleid en uitvoering ervan. Voor dit<br />
adviesrecht <strong>is</strong> het van belang dat ou<strong>de</strong>rs geïnformeerd en uitgenodigd wor<strong>de</strong>n, er structuur en<br />
grenzen gebo<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n en ou<strong>de</strong>rs aangemoedigd wor<strong>de</strong>n.<br />
Volgens Stark (1995) klagen veel scholen dat ze ou<strong>de</strong>rs van allochtone leerlingen moeilijk<br />
kunnen bereiken. Ze komen niet op ou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n, tonen geen betrokkenheid en spreken niet<br />
goed Ne<strong>de</strong>rlands. Allochtone ou<strong>de</strong>rs hebben aan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re kant klachten zoals ‘<strong>de</strong> school <strong>is</strong><br />
niet streng genoeg’, ‘ze vervreem<strong>de</strong>n onze kin<strong>de</strong>ren van onze cultuur’ en ‘ze leren te weining’. In<br />
<strong>de</strong>ze paragraaf zal wor<strong>de</strong>n weergegeven welke belemmeringen er zowel bij ou<strong>de</strong>rs als bij school<br />
zijn om contact met elkaar te on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n waardoor problemen als <strong>de</strong>ze gaan ontstaan.<br />
Re<strong>de</strong>nen waarom allochtone ou<strong>de</strong>rs geen gebruik maken van <strong>de</strong> vaste, door <strong>de</strong> school<br />
georgan<strong>is</strong>eer<strong>de</strong> contactmomenten kunnen volgens Stark (1995) variëren van onvoldoen<strong>de</strong><br />
beheersing van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse taal <strong>tot</strong> onzekerheid over <strong>de</strong> eigen rol met betrekking <strong>tot</strong> het<br />
on<strong>de</strong>rwijs van hun kin<strong>de</strong>ren.<br />
Bij <strong>de</strong> school kan <strong>de</strong> onbekendheid met <strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs een rol<br />
spelen. Leerkrachten m<strong>is</strong>sen soms vaardighe<strong>de</strong>n die nodig zijn om contact te maken met <strong>de</strong>ze<br />
ou<strong>de</strong>rs. Ze kunnen zich hierdoor onzeker voelen over bijvoorbeeld hoe ze zich horen te<br />
gedragen tegenover <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs. Gebrek aan tijd kan bij leerkrachten en <strong>de</strong> directie ook een rol<br />
spelen. Voor effectieve communicate met allochtone ou<strong>de</strong>rs <strong>is</strong> een grotere inspanning nodig dan<br />
voor het leggen van contacten met autochtone ou<strong>de</strong>rs, omdat voor allochtone ou<strong>de</strong>rs <strong>de</strong><br />
drempel om contact met <strong>de</strong> school te zoeken hoger <strong>is</strong>.<br />
Gebrek aan informatie speelt voor bei<strong>de</strong> partijen een rol. Voor ou<strong>de</strong>rs <strong>is</strong> het van belang te weten<br />
hoe ze kunnen participeren en betrokken zijn op school. Voor scholen <strong>is</strong> het van belang inzicht<br />
te hebben in <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n, zodat ze bijvoorbeeld weten hoe<br />
bepaal<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs <strong>de</strong>nken over on<strong>de</strong>rwijs.<br />
Bij zowel ou<strong>de</strong>rs als scholen kunnen verkeer<strong>de</strong> verwachtingen leven ten aanzien van elkaar. Dit<br />
kan lei<strong>de</strong>n <strong>tot</strong> negatieve beeldvorming. Deels hangt dit samen met eer<strong>de</strong>rgenoem<strong>de</strong> gebrek aan<br />
informatie. De oorzaak kan echter ook in cultuurverschillen liggen. Het on<strong>de</strong>rwijs in Ne<strong>de</strong>rland<br />
functioneert volgens Ne<strong>de</strong>rlandse normen en waar<strong>de</strong>n. Sommige ou<strong>de</strong>rs kunnen zich hierdoor<br />
buitengesloten voelen. Bij <strong>de</strong> school wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> i<strong>de</strong>eën over an<strong>de</strong>re culturen vaak ook bepaald<br />
door negatieve stereotypen, zoals dat allochtone ou<strong>de</strong>rs niet goed Ne<strong>de</strong>rlands spreken of dat ze<br />
niet geïnteresseerd zijn in het on<strong>de</strong>rwijs van hun kind. De verwachtingen ten aanzien van <strong>de</strong><br />
school wor<strong>de</strong>n bij allochtone ou<strong>de</strong>rs vaak bepaald door het land van herkomst. In sommige<br />
culturen <strong>is</strong> er een strikte taakver<strong>de</strong>ling tussen school en gezin. Ou<strong>de</strong>rs verwachten van <strong>de</strong><br />
school dat hun kin<strong>de</strong>ren er kenn<strong>is</strong> opdoen en <strong>de</strong>legeren als het ware hun bevoegdhe<strong>de</strong>n. Het<br />
on<strong>de</strong>rwijs in veel herkomstlan<strong>de</strong>n <strong>is</strong> an<strong>de</strong>rs ingericht dan in Ne<strong>de</strong>rland. Over het algemeen zijn<br />
scholen autoritaire instituten waar kenn<strong>is</strong>overdracht voorop staat. Met het werken aan algemene<br />
vaardighe<strong>de</strong>n, wat in Ne<strong>de</strong>rland gebeurt, hebben ou<strong>de</strong>rs weinig ervaring. De school verwacht<br />
van ou<strong>de</strong>rs minimaal een interesse in hoe hun kind het op school doet, bijvoorbeeld door<br />
aanwezig te zijn bij rapportbesprekingen. Ook vindt <strong>de</strong> school het wenselijk dat ou<strong>de</strong>rs thu<strong>is</strong><br />
minimale voorwaar<strong>de</strong>n voor het kind scheppen, bijvoorbeeld een plek om hu<strong>is</strong>werk te kunnen<br />
maken. Als <strong>de</strong> school het uitblijven van dit gedrag bij ou<strong>de</strong>rs opmerkt, kan dit lei<strong>de</strong>n <strong>tot</strong> een<br />
aanname dat ou<strong>de</strong>rs niet geïnteresserd zijn in het on<strong>de</strong>rwijs van hun kind.<br />
10
3.2 Interculturele communicatie<br />
Pinto (2004) meent dat <strong>de</strong> diversiteit van <strong>de</strong> samenleving een onbetw<strong>is</strong>tbaar feit <strong>is</strong>. Ook in<br />
Ne<strong>de</strong>rland kunnen maatschappelijke instellingen en bas<strong>is</strong>scholen hier niet meer omheen. Deze<br />
diversiteit brengt leerkrachten, beroepskrachten en ou<strong>de</strong>rs bij elkaar die van elkaar verschillen<br />
op allerlei gebie<strong>de</strong>n, zoals taal, religie en etniciteit, waaron<strong>de</strong>r cultuurverschillen wat betreft<br />
waar<strong>de</strong>n, normen, gedragsco<strong>de</strong>s en leefregels. Ook stelt Pinto (2004) dat bij contacten tussen<br />
mensen met verschillen<strong>de</strong> culturele normen en waar<strong>de</strong>n (<strong>de</strong> interculturele contacten), er een<br />
verhoog<strong>de</strong> kans bestaat op m<strong>is</strong>verstan<strong>de</strong>n en m<strong>is</strong>communicatie. Wanneer men niet goed op <strong>de</strong><br />
hoogte <strong>is</strong> van elkaars normen, waar<strong>de</strong>n, leefregels en gedragsco<strong>de</strong>s kunnen zakelijke en<br />
persoonlijke scha<strong>de</strong> hiervan het gevolg zijn.<br />
Volgens Shadid (2007) kunnen autochtonen en allochtonen die elkaars leefwijzen als<br />
bedreigend en vreemd beschouwen, zich makkelijk onttrekken aan we<strong>de</strong>rzijds contact. Dit ligt<br />
an<strong>de</strong>rs voor me<strong>de</strong>werkers van dienst- en hulpverlenen<strong>de</strong> instanties en het on<strong>de</strong>rwijs, omdat ze<br />
beroepsmatig met ‘an<strong>de</strong>rs<strong>de</strong>nken<strong>de</strong>n’ in contact moeten tre<strong>de</strong>n. Met betrekking <strong>tot</strong> <strong>de</strong>rgelijke<br />
contacten ging men er aanvankelijk vanuit dat voor <strong>de</strong> meeste hulpvragen geen specifieke<br />
<strong>de</strong>skundigheid of kenn<strong>is</strong> van <strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n vere<strong>is</strong>t was. De praktijk heeft echter<br />
laten zien dat <strong>de</strong>ze instanties niet voldoen<strong>de</strong> toegerust zijn om specifieke groepen a<strong>de</strong>quate<br />
hulp te verlenen. In <strong>de</strong> loop <strong>de</strong>r tijd <strong>is</strong> het besef gegroeid dat een hulpverlener die met<br />
verschillen<strong>de</strong> groepen te maken heeft niet alleen moet beschikken over algemene vaardighe<strong>de</strong>n<br />
die voor elke interactie noodzakelijk zijn, zoals een beschaaf<strong>de</strong> houding, open staan en respect<br />
tonen tegenover cliënten. Ook kenn<strong>is</strong> van <strong>de</strong> cultuur van <strong>de</strong> cliënt in kwestie <strong>is</strong> een belangrijke<br />
voorwaar<strong>de</strong> voor het bie<strong>de</strong>n van a<strong>de</strong>quate hulpverlening.<br />
Volgens Ten Brink-van <strong>de</strong>r Graaf (2006) <strong>is</strong> voor bas<strong>is</strong>scholen contact met ou<strong>de</strong>rs belangrijk om<br />
goed te kunnen functioneren. Voor ou<strong>de</strong>rs met een Marokkaanse achtergrond <strong>is</strong> echter <strong>de</strong><br />
drempel van school te hoog en verloopt het contact vaak moeizaam. Om goed contact te maken<br />
en te hou<strong>de</strong>n <strong>is</strong> het van belang dat mensen elkaar leren kennen. Dat betekent dichterbij elkaar<br />
komen en elkaar leren verstaan.<br />
Omdat <strong>de</strong> communicatie tussen allochtone ou<strong>de</strong>rs enerzijds en <strong>de</strong> (vooral) autochtone<br />
leerkrachten en beroepskrachten an<strong>de</strong>rzijds, intercultureel van aard <strong>is</strong>, zal in dit on<strong>de</strong>rzoek voor<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>finitie van interculturele communicatie het mo<strong>de</strong>l van Shadid (2007) wor<strong>de</strong>n aangehou<strong>de</strong>n.<br />
In dit mo<strong>de</strong>l wordt interculturele communicatie ge<strong>de</strong>finiëerd als ‘een proces van uitw<strong>is</strong>seling van<br />
informatie tussen twee personen die zichzelf in een specifieke context in cultureel opzicht<br />
verschillend <strong>de</strong>finiëren’ (Shadid, 2007, p.23).<br />
Men zou bij effectieve interculturele communicatie volgens het mo<strong>de</strong>l van Shadid (2007) <strong>de</strong><br />
volgen<strong>de</strong> punten in beschouwing moeten nemen; <strong>de</strong> culturele achtergrond, <strong>de</strong> we<strong>de</strong>rzijdse<br />
beeldvorming, <strong>de</strong> sociale vaardighe<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> communicatiepartners en <strong>de</strong> context waarin <strong>de</strong><br />
communicatie plaatsvindt. Deze punten wor<strong>de</strong>n behan<strong>de</strong>ld in <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> paragraaf.<br />
Hoewel Shadid (2007) cultuur erkent als een factor die van invloed <strong>is</strong> op het verloop van<br />
interculturele communicatie, gaat hij er niet van uit. De <strong>de</strong>finitie die hij toekent aan het begrip<br />
interculturele communicatie brengt met zich mee dat niet zozeer cultuurverschillen bepalen of<br />
communicatie al dan niet intercultureel <strong>is</strong>, maar dat dit vooral wordt bepaald door <strong>de</strong> mate<br />
waarin <strong>de</strong> communicatiepartners zichzelf of <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r als cultureel an<strong>de</strong>rs zien en dit een rol<br />
toekennen in <strong>de</strong> communicatie.<br />
11
3.3 Aspecten van interculturele communicatie<br />
Volgens Shadid (2007) zou men bij interculturele communicatie <strong>de</strong> culturele achtergrond, <strong>de</strong><br />
we<strong>de</strong>rzijdse beeldvorming, <strong>de</strong> sociale vaardighe<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> communicatiepartners en <strong>de</strong> context<br />
waarin <strong>de</strong> communicatie plaatsvindt in acht moeten nemen.<br />
Bij <strong>de</strong> culturele achtergrond wor<strong>de</strong>n een drietal aspecten on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n. Het eerste aspect zijn<br />
<strong>de</strong> normen, waar<strong>de</strong>n, opvattingen en gebruiken. Deze bevatten een culturele verschei<strong>de</strong>nheid,<br />
ook op het gebied van opvoeding en on<strong>de</strong>rwijs. Bijvoorbeeld het belang dat men hecht aan<br />
school, <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> leerkracht en <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs en <strong>de</strong> relatie tussen <strong>de</strong>ze twee groepen<br />
on<strong>de</strong>rling. In communicatiesituaties tussen vooral autochtone leerkrachten en allochtone ou<strong>de</strong>rs<br />
vindt er een confrontatie plaats tussen uitgesproken dan wel onuitgesproken normen en<br />
waar<strong>de</strong>n en kunnen <strong>de</strong>ze vooral in het laatste geval lei<strong>de</strong>n <strong>tot</strong> m<strong>is</strong>verstan<strong>de</strong>n.<br />
Ten Brink-van <strong>de</strong>r Graaf (2006) heeft het over onbekendheid met elkaars normen en waar<strong>de</strong>n.<br />
Als voorbeeld wordt gegeven dat mensen heel verschillend kunnen <strong>de</strong>nken over het begrip tijd.<br />
In <strong>de</strong> ene cultuur <strong>is</strong> ‘op tijd komen’ een verplichting, terwijl in een an<strong>de</strong>re cultuur hier veel<br />
makkelijker mee kan wor<strong>de</strong>n omgegaan. Het niet nakomen van afspraken (bijvoorbeeld bij <strong>de</strong><br />
‘tien-minutengesprekken’ op school) kan gemakkelijk <strong>tot</strong> irritatie lei<strong>de</strong>n.<br />
Ook kunnen on<strong>de</strong>rwerpen die in <strong>de</strong> ene cultuur normaal in het openbaar bespreekbaar zijn, in<br />
een an<strong>de</strong>re cultuur niet of nauwelijks bespreekbaar zijn. Het openlijk bespreken van taboeon<strong>de</strong>rwerpen,<br />
zoals het benoemen van fouten of tekortkomingen kan gezichtsverlies betekenen<br />
voor bijvoorbeeld een Marokkaanse ou<strong>de</strong>r, wat te maken heeft met schaamtegevoelens.<br />
Het twee<strong>de</strong> aspect dat kan wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n <strong>is</strong> taal. Wanneer leerkrachten en ou<strong>de</strong>rs niet<br />
genoeg op <strong>de</strong> hoogte zijn van elkaars taal kunnen zij niet effectief met elkaar communiceren en<br />
<strong>is</strong> er een verhoog<strong>de</strong> kans op m<strong>is</strong>verstan<strong>de</strong>n. Bijvoorbeeld een uitnodiging van een ou<strong>de</strong>ravond,<br />
informatie over beleidswijzigingen of een oproep om ou<strong>de</strong>rs te werven kan door uiteenlopen<strong>de</strong><br />
ou<strong>de</strong>rs verschillend geïnterpreteerd wor<strong>de</strong>n. Hetzelf<strong>de</strong> geldt voor <strong>de</strong> wijze waarop <strong>de</strong> boodschap<br />
<strong>tot</strong> uitdrukking wordt gebracht ofwel <strong>de</strong> communicatiestijl. Ou<strong>de</strong>rs en leerkrachten kunnen<br />
verschillend <strong>de</strong>nken over <strong>de</strong> mate waarin zij bijvoorbeeld een schriftelijke of mon<strong>de</strong>linge, formele<br />
of informele, directe of indirecte communicatiewijze gepast vin<strong>de</strong>n.<br />
Het <strong>de</strong>r<strong>de</strong> aspect dat kan wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n <strong>is</strong> non-verbaal gedrag. Elke cultuur heeft<br />
specifieke regels voor het uiten van non-verbaal gedrag. Deze verschillen kunnen in het geval<br />
van interculturele communicatie lei<strong>de</strong>n <strong>tot</strong> een foutieve interpretatie van elkaars non-verbale<br />
uitingen. Zo kunnen leerkrachten en ou<strong>de</strong>rs een uiteenlopen<strong>de</strong> mening hebben over <strong>de</strong> mate<br />
waarin zij het gepast vin<strong>de</strong>n dat men elkaar bijvoorbeeld aankijkt, aanraakt, handgebaren<br />
gebruikt, stiltes laat vallen. Hierdoor kunnen m<strong>is</strong>verstan<strong>de</strong>n tusen hen ontstaan (Booijink, 2007,<br />
p.27).<br />
Bij we<strong>de</strong>rzijdse beeldvorming gaat het volgens Shadid (2007) om <strong>de</strong> opvattingen en oor<strong>de</strong>len<br />
die mensen hebben over zowel zichzelf, <strong>de</strong> eigen groep en cultuur als over an<strong>de</strong>re groepen en<br />
culturen (Shadid,2007,p.210). Volgens Booijink (2007) komt beeldvorming vaak <strong>tot</strong> uiting in <strong>de</strong><br />
vorm van stereotypen en vooroor<strong>de</strong>len. Leerkrachten en allochtone ou<strong>de</strong>rs hebben volgens<br />
Booijink (2007) ook bepaal<strong>de</strong> beel<strong>de</strong>n over elkaar. Zo hebben leerkrachten een beeld over <strong>de</strong><br />
sociaal-econom<strong>is</strong>che en culturele achtergrond van allochtone ou<strong>de</strong>rs en hun interesse in het<br />
on<strong>de</strong>rwijs van hun kind. An<strong>de</strong>rzijds hebben allochtone ou<strong>de</strong>rs een beeld over <strong>de</strong> pedagog<strong>is</strong>che<br />
v<strong>is</strong>ie en kwaliteiten van leerkrachten, hun betrokkenheid bij ou<strong>de</strong>rs en hun kenn<strong>is</strong> over <strong>de</strong><br />
culturele en religieuze achtergron<strong>de</strong>n van leerlingen. Deze beeldvorming kan <strong>de</strong> wijze waarop<br />
leerkrachten en ou<strong>de</strong>rs met elkaar communiceren en <strong>de</strong> wijze waarop ze dit gedrag<br />
interpreteren beïnvloe<strong>de</strong>n. Op <strong>de</strong>ze manier kunnen in zulke interculturele ontmoetingen<br />
12
m<strong>is</strong>verstan<strong>de</strong>n ontstaan.<br />
De sociale vaardighe<strong>de</strong>n van gesprekspartners bepalen in belangrijke mate hun<br />
communicatieve en interculturele competentie volgens Booijink (2007). Bij communicatieve<br />
competentie gaat het bijvoorbeeld om <strong>de</strong> mate waarin ou<strong>de</strong>rs en leerkrachten beschikken over<br />
spreek-, lu<strong>is</strong>ter, re<strong>de</strong>neer-, interpreteer- en responsvaardighe<strong>de</strong>n. Bij interculturele competentie<br />
of ze elkaar met respect bena<strong>de</strong>ren en behan<strong>de</strong>len, onbevooroor<strong>de</strong>eld op <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r reageren,<br />
zich aan kunnen passen aan onbeken<strong>de</strong> en nieuwe situaties. Bij sociale vaardighe<strong>de</strong>n gaat het<br />
volgens Booijink (2007) voor een groot <strong>de</strong>el om aangeleerd gedrag en zijn ze hierdoor<br />
cultuurgevoelig. Wat in <strong>de</strong> ene cultuur als sociaal vaardig wordt beschouwd, kan in <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re<br />
als ongepast wor<strong>de</strong>n beschouwd.<br />
Ten slotte beïnvloedt <strong>de</strong> context waarin <strong>de</strong> communicatie plaats vindt het verloop ervan volgens<br />
Shadid (2007). In het bas<strong>is</strong>on<strong>de</strong>rwijs bijvoorbeeld het schoolklimaat betreffen<strong>de</strong> culturele<br />
diversiteit en het gevoer<strong>de</strong> schoolbeleid met betrekking <strong>tot</strong> allochtone ou<strong>de</strong>rcontacten.<br />
Persoonlijke factoren van leerkrachten kunnen ook van invloed zijn op <strong>de</strong> communicatie, zoals<br />
leeftijd, geslacht, werkervaring, opleiding en houding ten aanzien van culturele diversiteit.<br />
Persoonlijke factoren van allochtone ou<strong>de</strong>rs die van invloed kunnen zijn op <strong>de</strong> communicatie zijn<br />
bijvoorbeeld <strong>de</strong> eigen schoolervaringen, <strong>de</strong> opleidingsachtergrond, <strong>de</strong> arbeidsmarktpositie,<br />
etn<strong>is</strong>che herkomst, verblijfsduur in Ne<strong>de</strong>rland, <strong>de</strong> toekomstoriëntatie. Ver<strong>de</strong>r <strong>is</strong> <strong>de</strong> bre<strong>de</strong>re<br />
context van belang. Hierbij gaat het bijvoorbeeld over <strong>de</strong> maatschappelijke ontwikkelingen in<br />
Ne<strong>de</strong>rland als multiculturele samenleving en <strong>de</strong> impact hiervan op <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rlinge verhoudingen<br />
binnen het on<strong>de</strong>rwijs.<br />
Azghari (2005) noemt drie bas<strong>is</strong>voorwaar<strong>de</strong>n waarover men moet beschikken voor een<br />
geslaag<strong>de</strong> interculturele communicatie; kenn<strong>is</strong>, empathie en bewustwording van <strong>de</strong> eigen<br />
cultuur. Het gaat hier om kenn<strong>is</strong> over <strong>de</strong> cultuur van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r, zoals normen, waar<strong>de</strong>n,<br />
gewoontes en <strong>de</strong>nkwijzen. Deze kenn<strong>is</strong> wordt verkregen met het hoofd. De twee<strong>de</strong><br />
bas<strong>is</strong>voorwaar<strong>de</strong>, empathie, wordt verkregen met het hart. Het houdt in dat men zich zoveel<br />
mogelijk probeert te verplaatsen in <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r. Bij <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> bas<strong>is</strong>voorwaar<strong>de</strong>, bewustwording van<br />
<strong>de</strong> eigen cultuur, gaat het om vanzelfsprekendhe<strong>de</strong>n. Als men contact heeft met iemand van <strong>de</strong><br />
eigen cultuur wordt hier niet bij stilgestaan. Maar bij communicatie met iemand van een an<strong>de</strong>re<br />
cultuur <strong>is</strong> het zinvol om bij <strong>de</strong>ze vanzelfsprekendhe<strong>de</strong>n stil te staan.<br />
Ten Brink-van <strong>de</strong>r Graaf (2006) geeft aan dat cultuur diep geworteld zit in een persoon en het<br />
zijn gedrag beïnvloedt. Het <strong>is</strong> onmogelijk dat men zich helemaal aanpast aan <strong>de</strong> cultuur van een<br />
an<strong>de</strong>r. Het <strong>is</strong> wel mogelijk om een aantal eigen normen en waar<strong>de</strong>n aan te passen om <strong>tot</strong> een<br />
betere afstemming van verwachtingen, en daarmee <strong>tot</strong> een betere <strong>samenwerking</strong> en<br />
communicatie te komen. Als ou<strong>de</strong>rs en leerkrachten zich meer inleven in <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r, zich meer<br />
bewust zijn van die an<strong>de</strong>r, meer kenn<strong>is</strong> opdoen van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r, bereid zijn iets te geven en iets te<br />
nemen, dan <strong>is</strong> <strong>de</strong> kans groot dat ze hun verwachtingen beter op elkaar kunnen afstemmen.<br />
13
3.4 Theoret<strong>is</strong>che <strong>de</strong>elvragen<br />
In <strong>de</strong>ze paragraaf zullen aan <strong>de</strong> hand van het literatuuron<strong>de</strong>rzoek <strong>de</strong> theoret<strong>is</strong>che <strong>de</strong>elvragen<br />
beknopt beantwoord wor<strong>de</strong>n. In dit hoofdstuk <strong>is</strong> hier namelijk al uitgebreid op ingegaan.<br />
1. Wat <strong>is</strong> het belang van communicatie met ou<strong>de</strong>rs over opvoeding en on<strong>de</strong>rwijs?<br />
In <strong>de</strong> literatuur zijn er verschillen<strong>de</strong> motieven naar voren gekomen die het belang van<br />
communicatie benadrukken. Volgens Loo (2004) zijn er pedagog<strong>is</strong>che, on<strong>de</strong>rwijskundige,<br />
organ<strong>is</strong>ator<strong>is</strong>che en maatschappelijke motieven om met ou<strong>de</strong>rs te communiceren.<br />
Pedagog<strong>is</strong>che motieven leggen nadruk op <strong>samenwerking</strong> tussen school en thu<strong>is</strong>,<br />
on<strong>de</strong>rwijskundige motieven helpen het on<strong>de</strong>rwijs op school te ontwikkelen door ou<strong>de</strong>rs in te<br />
schakelen bij activiteiten op school, organ<strong>is</strong>ator<strong>is</strong>che motieven leggen nadruk op het belang van<br />
hulp van ou<strong>de</strong>rs bij activiteiten op school en maatschappelijke motieven geven aan dat <strong>de</strong><br />
maatschappij er belang bij heeft als <strong>de</strong> leerpotenties van kin<strong>de</strong>ren op school zo goed mogelijk<br />
wor<strong>de</strong>n aangesproken. In het on<strong>de</strong>rzoek van Booijink (2007) wordt gesproken over partnerschap<br />
tussen school en ou<strong>de</strong>rs, wat aansluit bij het pedagog<strong>is</strong>che motief van Loo (2004). Partnerschap<br />
impliceert volgens Booijink (2007) dat school en ou<strong>de</strong>rs bei<strong>de</strong> opvoe<strong>de</strong>rs zijn die samen<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijk zijn voor <strong>de</strong> opvoeding van het kind. Voor een optimale partnerschap <strong>is</strong><br />
effectieve communicatie van belang. Uit het on<strong>de</strong>rzoek van Pels (2004) komt afstemming als<br />
belangrijk motief naar voren, wat in het verleng<strong>de</strong> ligt van partnerschap. Voorwaar<strong>de</strong> voor<br />
partnerschap <strong>is</strong> afstemming. Een an<strong>de</strong>re voorwaar<strong>de</strong> voor partnerschap <strong>is</strong> betrokkenheid.<br />
Volgens ten Brink-van <strong>de</strong>r Graaf (2006) <strong>is</strong> betrokkenheid belangrijk omdat het kan lei<strong>de</strong>n <strong>tot</strong><br />
betere prestaties van leerlingen, vooral als er sprake <strong>is</strong> van problemat<strong>is</strong>ch gedrag van<br />
leerlingen. Op internationaal niveau wor<strong>de</strong>n volgens Mac Naughton en Hughes (2000) in <strong>de</strong><br />
kin<strong>de</strong>ropvang en het on<strong>de</strong>rwijs een goe<strong>de</strong> communicatie tussen ou<strong>de</strong>rs en beroepskrachten<br />
beschouwd als essentieel voor <strong>de</strong> kwaliteit. De cognitieve en sociale ontwikkeling van kin<strong>de</strong>ren<br />
kan verbeteren, <strong>de</strong> kans op hun schoolsucces kan vergroten en hun sociale relatie met<br />
beroepskrachten en met hun leeftijdgenootjes kan verbeteren.<br />
2. Wat <strong>is</strong> interculturele communicatie?<br />
In dit on<strong>de</strong>rzoek wordt voor <strong>de</strong> <strong>de</strong>finitie van interculturele communicatie het mo<strong>de</strong>l van Shadid<br />
(2007) aangehou<strong>de</strong>n. In dit mo<strong>de</strong>l wordt interculturele communicatie ge<strong>de</strong>finiëerd als ‘een<br />
proces van uitw<strong>is</strong>seling van informatie tussen twee personen die zichzelf in een specifieke<br />
context in cultureel opzicht verschillend <strong>de</strong>finiëren’ (Shadid, 2007, p.23). Hoewel Shadid (2007)<br />
cultuur erkent als een factor die van invloed <strong>is</strong> op het verloop van interculturele communicatie,<br />
gaat hij er niet van uit. De <strong>de</strong>finitie die hij toekent aan het begrip interculturele communicatie<br />
brengt met zich mee dat niet zozeer cultuurverschillen bepalen of communicatie al dan niet<br />
intercultureel <strong>is</strong>, maar dat dit vooral wordt bepaald door <strong>de</strong> mate waarin <strong>de</strong><br />
communicatiepartners zichzelf of <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r als cultureel an<strong>de</strong>rs zien en dit een rol toekennen in<br />
<strong>de</strong> communicatie.<br />
3. Aan welke voorwaar<strong>de</strong>n moet interculturele communicatie voldoen?<br />
Volgens Shadid (2007) zou men bij interculturele communicatie <strong>de</strong> culturele achtergrond, <strong>de</strong><br />
we<strong>de</strong>rzijdse beeldvorming, <strong>de</strong> sociale vaardighe<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> communicatiepartners en <strong>de</strong> context<br />
waarin <strong>de</strong> communicatie plaatsvindt in acht moeten nemen.<br />
Azghari (2005) noemt drie bas<strong>is</strong>voorwaar<strong>de</strong>n waarover men moet beschikken voor een<br />
geslaag<strong>de</strong> interculturele communicatie; kenn<strong>is</strong>, empathie en bewustwording van <strong>de</strong> eigen<br />
cultuur.<br />
14
Ten Brink-van <strong>de</strong>r Graaf (2006) geeft aan dat cultuur diep geworteld zit in een persoon en het<br />
zijn gedrag beïnvloedt. Het <strong>is</strong> onmogelijk dat men zich helemaal aanpast aan <strong>de</strong> cultuur van een<br />
an<strong>de</strong>r. Het <strong>is</strong> wel mogelijk om een aantal eigen normen en waar<strong>de</strong>n aan te passen om <strong>tot</strong> een<br />
betere afstemming van verwachtingen, en daarmee <strong>tot</strong> een betere <strong>samenwerking</strong> en<br />
communicatie te komen.<br />
15
4. On<strong>de</strong>rzoeksmetho<strong>de</strong><br />
In dit hoofdstuk wordt het empir<strong>is</strong>ch on<strong>de</strong>rzoek beschreven. Dit <strong>is</strong> een kwalitatief, beschrijvend<br />
on<strong>de</strong>rzoek, welke <strong>is</strong> uitgevoerd aan <strong>de</strong> hand van een interview met open vragen. Eerst zal een<br />
beschrijving wor<strong>de</strong>n geven van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeksgroep, waaruit bestaat <strong>de</strong>ze. Daarna zal <strong>de</strong><br />
dataverzamelingsmetho<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ld wor<strong>de</strong>n. Vervolgens het meetinstrument en <strong>de</strong><br />
analysemeho<strong>de</strong>.<br />
4.1 On<strong>de</strong>rzoeksgroep<br />
De on<strong>de</strong>rzoeksgroep bestaat uit 6 lokale instellingen en 7 bas<strong>is</strong>scholen in Westerpark. Er zijn in<br />
<strong>tot</strong>aal 13 interviews afgenomen, 6 interviews met me<strong>de</strong>werkers van lokale instellingen en 7<br />
interviews met directiele<strong>de</strong>n en leerkrachten van bas<strong>is</strong>scholen. De interviews hebben<br />
plaatsgevon<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> instellingen en bas<strong>is</strong>scholen zelf en duur<strong>de</strong>n 30 <strong>tot</strong> maximaal 60 minuten.<br />
De keuze voor <strong>de</strong> instellingen en bas<strong>is</strong>scholen <strong>is</strong> in overleg met <strong>de</strong> opdrachtgever en het<br />
stads<strong>de</strong>el <strong>tot</strong> stand gekomen. Met <strong>de</strong> opdrachtgever <strong>is</strong> bekeken welke lokale maatschappelijke<br />
instellingen het meest representatief zou<strong>de</strong>n zijn voor het beantwoor<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> overkoepelen<strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rzoeksvraag zoals beschreven in het inlei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> hoofdstuk. De instellingen zijn telefon<strong>is</strong>ch<br />
door het stads<strong>de</strong>el bena<strong>de</strong>rd en er zijn afspraken gemaakt voor het afnemen van <strong>de</strong> interviews.<br />
De bas<strong>is</strong>scholen zijn alle bas<strong>is</strong>scholen in stads<strong>de</strong>el Westerpark. Ook zij zijn telefon<strong>is</strong>ch<br />
bena<strong>de</strong>rd door het stads<strong>de</strong>el en er zijn afspraken gemaakt voor het afnemen van <strong>de</strong> interviews.<br />
De instellingen:<br />
1 GGD, interview met <strong>de</strong> teamlei<strong>de</strong>r<br />
2 Sportbuurtwerk Westerpark, interview met <strong>de</strong> coördinator<br />
3 Welzijnsorgan<strong>is</strong>atie IJsterk, interview met <strong>de</strong> wijkcoördinator<br />
4 Schoolgericht Maatschappelijk Werk: Blankenberg Stichting, interview met <strong>de</strong><br />
schoolmaatschappelijk werkster<br />
5 Naschoolse kin<strong>de</strong>ropvang De Haaibaai, interview met <strong>de</strong> leidinggeven<strong>de</strong> en een<br />
groepslei<strong>de</strong>r<br />
6 Hogendorp Sporthal, interview met <strong>de</strong> zaalbeheer<strong>de</strong>r<br />
De bas<strong>is</strong>scholen:<br />
1 De El<strong>is</strong>abeth Paulus, interview met <strong>de</strong> directeur<br />
2 De Westerpark, interview met <strong>de</strong> adjunct-directeur<br />
3 De Catamaran, interview met <strong>de</strong> directeur<br />
4 Dr. Rijk Kramerschool, interview met <strong>de</strong> directeur<br />
5 Bre<strong>de</strong>school Zeheel<strong>de</strong>nbuurt, interview met een leerkracht<br />
6 De Spaarndammer, interview met <strong>de</strong> intern begelei<strong>de</strong>r<br />
7 De Bron, interview met <strong>de</strong> directrice<br />
16
4.2 Dataverzamelingsmetho<strong>de</strong><br />
Verhoeven (2004) geeft aan dat kwalitatief on<strong>de</strong>rzoek niet strikt gebon<strong>de</strong>n <strong>is</strong> aan het<br />
verzamelen van cijfermatige gegevens. Men heeft <strong>de</strong> mogelijkheid zich aan te passen aan <strong>de</strong><br />
omstandighe<strong>de</strong>n tij<strong>de</strong>ns het on<strong>de</strong>rzoek. De bena<strong>de</strong>ring <strong>is</strong> daarmee open en flexibel en er wordt<br />
ingegaan op <strong>de</strong> achtergron<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> verzamel<strong>de</strong> gegevens.<br />
In dit on<strong>de</strong>rzoek <strong>is</strong> gebruik gemaakt van een kwalitatieve metho<strong>de</strong> van dataverzameling.<br />
Aanleiding hiervoor <strong>is</strong> om erachter te komen hoe instellingen contact zoeken met ou<strong>de</strong>rs, of ze<br />
hierbij rekening hou<strong>de</strong>n met culturele achtergron<strong>de</strong>n en wat er verbeterd kan wor<strong>de</strong>n in <strong>de</strong><br />
communicatie met ou<strong>de</strong>rs. Dit <strong>is</strong> mogelijk door mid<strong>de</strong>l van interviews met open vragen en <strong>de</strong><br />
mogelijkheid om door te kunnen vragen.<br />
4.3 Meetinstrument<br />
In dit on<strong>de</strong>rzoek <strong>is</strong> gebruik gemaakt van een interview met open vragen. Het interview bestond<br />
niet alleen uit <strong>de</strong> vragen met betrekking <strong>tot</strong> communicatie. De vragen van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re stu<strong>de</strong>nten<br />
die mee hebben gedaan aan het overkoepelend on<strong>de</strong>rzoek waren ook in het interview verwerkt.<br />
Hierdoor was het een interview met 6 verschillen<strong>de</strong> thema’s. Een volledig overzicht van het<br />
interview <strong>is</strong> te vin<strong>de</strong>n in bijlage 1. De interviews zijn opgenomen en letterlijk uitgeschreven. De<br />
vragen die betrekking hebben op dit on<strong>de</strong>rzoek zijn als volgt:<br />
1. Op welke manier zoekt u (als instelling, school) contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
2. Bestaan er verschillen in <strong>de</strong> manier waarop u diverse ou<strong>de</strong>rgroepen bena<strong>de</strong>rd?<br />
Zo ja, waaruit bestaan <strong>de</strong>ze verschillen?<br />
Zo nee, waarom niet?<br />
3. Vind u het belangrijk om in uw communicatie rekening te hou<strong>de</strong>n met verschillen tussen<br />
ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Waarom wel of niet?<br />
4. Hoe zou u <strong>de</strong> communicatie met ou<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong> toekomst vorm willen geven?<br />
4.4 Analysemetho<strong>de</strong><br />
Bij kwalitatief on<strong>de</strong>rzoek hoort kwalitatieve analyse. Men kan <strong>de</strong> gegevens beschrijven of<br />
samenvatten, maar er kan volgens Verhoeven (2004) ook diepgaan<strong>de</strong>r naar gekeken wor<strong>de</strong>n.<br />
Zo komt men <strong>tot</strong> een samenvatting van een tekst in co<strong>de</strong>s en begrippen. Vervolgens brengt men<br />
een waar<strong>de</strong>ring aan van <strong>de</strong>ze begrippen door ze in een bepaal<strong>de</strong> volgor<strong>de</strong> te sorteren. Zo<br />
onstaat er een structuur. In feite vormt zich tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> <strong>de</strong> analyse een mo<strong>de</strong>l. Het op <strong>de</strong>ze<br />
manier omgaan met teksten wordt ook wel exploratie genoemd.<br />
Om <strong>de</strong> data te kunnen analyseren zijn alle interviews gelezen en <strong>de</strong> vragen die betrekking<br />
hebben op communicatie on<strong>de</strong>r elkaar gezet per instelling en bas<strong>is</strong>school. Vervolgens <strong>is</strong> <strong>de</strong>ze<br />
data in een tabel geplaatst. Er <strong>is</strong> hiervoor gekozen omdat dit een effectieve metho<strong>de</strong> <strong>is</strong> om <strong>de</strong><br />
data van verschillen<strong>de</strong> interviews met elkaar te vergelijken. Met het tabel <strong>is</strong> er gekeken of er<br />
bepaal<strong>de</strong> overeenkomsten of ju<strong>is</strong>t verschillen waren tussen <strong>de</strong> instellingen en bas<strong>is</strong>scholen.<br />
17
5. Resultaten<br />
In dit hoofdstuk wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> resultaten van het empir<strong>is</strong>ch on<strong>de</strong>rzoek uiteengezet. Zoals eer<strong>de</strong>r<br />
werd aangegeven zijn eerst alle antwoor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> interviewvragen van dit on<strong>de</strong>rzoek on<strong>de</strong>r<br />
elkaar gezet per instelling en bas<strong>is</strong>school en zijn ze daarna in tabel 1 geplaatst om het<br />
overzichtelijker te maken en conclusies te kunnen trekken. Een volledig overzicht van <strong>de</strong><br />
antwoor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> interviewvragen <strong>is</strong> na te lezen in bijlage 2.<br />
Tabel 1<br />
Vragen:<br />
Contact met ou<strong>de</strong>rs <strong>Communicatie</strong><br />
met ou<strong>de</strong>rs<br />
Instellingen en<br />
Bas<strong>is</strong>scholen:<br />
GGD Brieven,<br />
spreekuren, consulten,<br />
hu<strong>is</strong>bezoeken, afspraken,<br />
voorlichtingen<br />
Sportbuurtwerk Bas<strong>is</strong>scholen, clubblad,<br />
website, email, posters,<br />
flyers, schoolnieuwsbrief,<br />
bellen<br />
Tij<strong>de</strong>ns elke<br />
consult <strong>is</strong> er<br />
ruimte voor<br />
vragen van<br />
ou<strong>de</strong>rs<br />
Rekening<br />
gehou<strong>de</strong>n<br />
met cultuur<br />
Verbetering van <strong>de</strong><br />
communicatie<br />
Nee, wel tolk OKC, meer<strong>de</strong>re<br />
partners in één<br />
gebouw. Handiger<br />
voor ou<strong>de</strong>rs<br />
Nee, maar<br />
met zieke<br />
ou<strong>de</strong>rs wordt<br />
regelmatiger<br />
contact<br />
on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n<br />
Men <strong>is</strong> tevre<strong>de</strong>n over<br />
<strong>de</strong> communicatie<br />
IJsterk Aanspreken Nee, wel tolk Contact blijven<br />
hou<strong>de</strong>n. Instellingen<br />
en scholen <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong><br />
aanpak hanteren,<br />
ou<strong>de</strong>rs weten zo waar<br />
Schoolmaatschappelijk<br />
werk<br />
Doorverwijzing of ou<strong>de</strong>rs<br />
mel<strong>de</strong>n zich vrijwillig<br />
NSO Haaibaai Bij het ophalen van kind,<br />
bellen, mailen<br />
Sporthal<br />
Hogendorp<br />
Ou<strong>de</strong>rs wor<strong>de</strong>n<br />
aangesproken als kind<br />
zich m<strong>is</strong>draagt<br />
Open<strong>de</strong>urenbeleid,<br />
In lastige<br />
gevallen met<br />
intern<br />
begelei<strong>de</strong>r,<br />
<strong>de</strong>ze kan zaken<br />
vanuit school<br />
met ou<strong>de</strong>rs<br />
bespreken<br />
Ou<strong>de</strong>rs zijn<br />
geen groepen<br />
maar<br />
individuen<br />
Informeel Ou<strong>de</strong>rs zijn<br />
geen groepen<br />
maar<br />
individuen<br />
ze aan toe zijn<br />
Via intern begelei<strong>de</strong>r<br />
Men <strong>is</strong> tevre<strong>de</strong>n over<br />
<strong>de</strong> communicatie<br />
Nee Bellen en praten<br />
El<strong>is</strong>abeth<br />
Direct Nee Men <strong>is</strong> tevre<strong>de</strong>n over<br />
Paulusschool contactou<strong>de</strong>rs<br />
<strong>de</strong> communicatie<br />
Westerpark Klassenou<strong>de</strong>rs,<br />
Nee, wel Meer communicatie<br />
nieuwsbrieven, algemene<br />
ou<strong>de</strong>ravond aan het begin<br />
jaar, rapportbesprekingen,<br />
weining bena<strong>de</strong>ring<br />
belangrijk<br />
Dr Rijk Kramer Klassenou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n, 1 Nee Men <strong>is</strong> tevre<strong>de</strong>n over<br />
18
Bre<strong>de</strong> school<br />
Zeehel<strong>de</strong>nbuurt<br />
De<br />
Spaarndammer<br />
keer per jaar<br />
ou<strong>de</strong>rgesprek, 2 keer per<br />
jaar rapportbesprekingen.<br />
Open<strong>de</strong>urenbeleid<br />
Post, nieuwsbrief via mail,<br />
flapover in <strong>de</strong> gangen,<br />
ou<strong>de</strong>rcontactfunctionar<strong>is</strong><br />
Open<strong>de</strong>urenbeleid,<br />
brieven, kin<strong>de</strong>ren geven<br />
door aan ou<strong>de</strong>rs<br />
De Bron Ou<strong>de</strong>rcontactpersonen, 10<br />
minutengesprekken,<br />
nieuwsbrieven,<br />
schoolgids, website,<br />
telefon<strong>is</strong>ch. Directrice<br />
begroet elke dag hele<br />
school<br />
De Catamaran Infobulletin, brieven,<br />
kin<strong>de</strong>ren geven door aan<br />
ou<strong>de</strong>rs, als er problemen<br />
met een kind zijn wor<strong>de</strong>n<br />
ou<strong>de</strong>rs aangesproken<br />
Ou<strong>de</strong>rs hebben<br />
agenda kado<br />
gekregen.<br />
Hierin moeten<br />
ze afspraken<br />
met <strong>de</strong> school<br />
noteren, zodat<br />
men het niet<br />
vergeet<br />
Nee, men zou<br />
wel tolk willen<br />
Dui<strong>de</strong>lijk Nee, maar wel<br />
belangrijk<br />
<strong>de</strong> communicatie<br />
Niet gevraagd<br />
Nee, wel tolk Meer <strong>samenwerking</strong><br />
met ou<strong>de</strong>rs<br />
Ja Met een<br />
hogeropgelei<strong>de</strong><br />
ou<strong>de</strong>rcontactpersoon,<br />
die ook ou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n<br />
kan organ<strong>is</strong>eren waar<br />
ou<strong>de</strong>rs naartoe komen<br />
Kind niet als<br />
tussepersoon zien,<br />
ou<strong>de</strong>rs moeten ook<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
nemen<br />
19
5.1 De lokale instellingen<br />
De 6 lokale instellingen geven aan persoonlijk contact met ou<strong>de</strong>rs te hebben door mid<strong>de</strong>l van<br />
spreekuren, consulten, hu<strong>is</strong>bezoeken, afspraken, voorlichtingen, via <strong>de</strong> bas<strong>is</strong>scholen,<br />
telefon<strong>is</strong>ch, door ze aan te spreken, via doorverwijzing of als ou<strong>de</strong>rs zich vrijwillig aanmel<strong>de</strong>n en<br />
bij het ophalen. Ook <strong>is</strong> er contact met ou<strong>de</strong>rs via an<strong>de</strong>re wegen, te weten via brieven,<br />
clubbla<strong>de</strong>n, websites, email, posters, flyers en schoolnieuwsbrieven.<br />
Hoe er met ou<strong>de</strong>rs wordt gecommuniceerd, rij 2 van tabel 1, <strong>is</strong> niet een vraag die zo <strong>is</strong> gesteld<br />
maar was wel op te maken uit vragen van <strong>de</strong> thema’s van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re stu<strong>de</strong>nten. Daarom <strong>is</strong> <strong>de</strong>ze<br />
rij bij 5 van <strong>de</strong> 13 instellingen en bas<strong>is</strong>scholen ingevuld. Bij <strong>de</strong> 3 lokale instellingen waar het wel<br />
<strong>is</strong> ingevuld blijkt dat er bij <strong>de</strong> GGD tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> communicatie ruimte <strong>is</strong> voor vragen van ou<strong>de</strong>rs,<br />
"tij<strong>de</strong>ns elk consult of spreekuur vragen ou<strong>de</strong>rs wel iets en <strong>is</strong> er ruimte voor vragen". Bij<br />
Schoolmaatschappelijk werk wordt er in <strong>de</strong> communicatie met ou<strong>de</strong>rs wel eens gebruik gemaakt<br />
van <strong>de</strong> intern begelei<strong>de</strong>r omdat <strong>de</strong>ze meer aan <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs kan vertellen over hoe het met het<br />
kind op school gaat, "wat vaak goed werkt <strong>is</strong> dat we gesprekken hebben met <strong>de</strong> intern<br />
begelei<strong>de</strong>r, met <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>r en ik. En dat werkt dus heel vaak omdat <strong>de</strong> intern begelei<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
dingen vanuit school kan vertellen, wat doet het kind op school, en ik ga dan vertellen van, wat<br />
kan je er als ou<strong>de</strong>rs aan doen en hoe kun je daarbij helpen". Bij naschoolse opvang <strong>de</strong> Haaibaai<br />
word aangegeven dat communicatie met ou<strong>de</strong>rs informeel verloopt, "dat <strong>is</strong> onze belangrijkste<br />
vorm van contact, informeel contact bij het ophalen".<br />
Bij <strong>de</strong> vraag of er rekening wordt gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen geeft geen enkele<br />
instelling aan dit te doen. Naschoolse opvang <strong>de</strong> Haaibaai zegt "we zien ou<strong>de</strong>rs niet als<br />
groepen, je kijkt wat voor mens je tegenover je hebt, je hebt je voelsprieten uit, je kijkt wat voor<br />
iemand het <strong>is</strong> en hoe je daar het beste mee kan praten" en "wij werken niet met groepen ou<strong>de</strong>rs,<br />
wij werken met individuen. Alle ou<strong>de</strong>rs zijn allemaal zo <strong>tot</strong>aal an<strong>de</strong>rs, dat ik echt niet daar lijnen<br />
tussen kan trekken". GGD en IJsterk geven wel aan gebruik te maken van een tolk.<br />
Om <strong>de</strong> communicatie te verbeteren wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> punten aangegeven. Het GGD geeft<br />
aan dat communicatie met ou<strong>de</strong>rs beter zou verlopen als het in het Ou<strong>de</strong>r-Kind centrum zal<br />
zitten, wat momenteel gebouwd wordt, omdat het dan met meer<strong>de</strong>re instellingen in één gebouw<br />
zal zitten en dit <strong>is</strong> handiger voor ou<strong>de</strong>rs, "dan zit je met een aantal okc partners in één gebouw<br />
en dat <strong>is</strong> het meest i<strong>de</strong>ale, dus dan hebben we bijvoorbeeld verloskundigen die werkzaam zijn in<br />
het gebouw en bijvoorbeeld een speelotheek en dat <strong>is</strong> voor ou<strong>de</strong>rs handig, dat er één ou<strong>de</strong>rkindcentrum<br />
<strong>is</strong> waar ze naartoe kunnen en voor ons in het samenwerken met die verschillen<strong>de</strong><br />
partners handig". IJsterk geeft aan om dat <strong>de</strong> communicatie met ou<strong>de</strong>rs beter zou verlopen als<br />
het contact met hen zou wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n, "vooral in contact blijven, blijven praten, blijven<br />
vragen". Het zou volgens IJsterk ook beter zijn als alle instellingen en scholen <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> manier<br />
van communicatie zou<strong>de</strong>n hanteren, zodat ou<strong>de</strong>rs weten waar ze aan toe zijn, "<strong>de</strong><br />
<strong>samenwerking</strong> met scholen, dat je in alle verban<strong>de</strong>n op dat niveau allemaal een gelijke<br />
bena<strong>de</strong>ring hebt, dat ou<strong>de</strong>rs ook weten dat het overal hetzelf<strong>de</strong> <strong>is</strong> en dat het voor ou<strong>de</strong>rs ook<br />
m<strong>is</strong>schien makkelijker wordt om ergens binnen te komen". Schoolmaatschappelijk werk geeft<br />
aan dat <strong>de</strong> communicatie beter zou verlopen als er gebruik zou wor<strong>de</strong>n gemaakt van <strong>de</strong> intern<br />
begelei<strong>de</strong>r. Sporthal Hogendorp geeft aan dat door ou<strong>de</strong>rs te bellen en met ze te praten het<br />
contact beter zou verlopen, "als er iets <strong>is</strong> dan bel je <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs gewoon <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs op, dat zou<br />
i<strong>de</strong>aal zijn". Sportbuurtwerk en naschoolse opvang Haaibaai zijn tevre<strong>de</strong>n wat betreft<br />
communicatie met ou<strong>de</strong>rs en geven geen verbeterpunten aan.<br />
20
5.2 De bas<strong>is</strong>scholen<br />
De 7 bas<strong>is</strong>scholen geven aan persoonlijk contact met ou<strong>de</strong>rs te hebben via <strong>de</strong> 10 minuten<br />
gesprekken, ou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n, persoonlijk begroeten en ou<strong>de</strong>rs aan te spreken of uit te nodigen<br />
voor een gesprek als er problemen zijn met het kind. Ook <strong>is</strong> er contact via brieven,<br />
nieuwsbrieven, infobulletins, flapovers in <strong>de</strong> gang, via <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren die iets moeten doorgeven,<br />
websites, email en telefon<strong>is</strong>ch. Ook wordt er gebruik gemaakt van ou<strong>de</strong>rs die het contact<br />
vormen tussen an<strong>de</strong>re ou<strong>de</strong>rs en leerkrachten. Dit zijn contactou<strong>de</strong>rs, klassenou<strong>de</strong>rs en<br />
ou<strong>de</strong>rcontactfunctionar<strong>is</strong>sen. El<strong>is</strong>abeth Paulus, Rijkkramer en <strong>de</strong> Spaarndammer geven tevens<br />
aan dat <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur altijd open staat voor ou<strong>de</strong>rs als er iets <strong>is</strong> wat ze wilen bespreken met <strong>de</strong><br />
school. El<strong>is</strong>abeth Paulus; "<strong>de</strong> <strong>de</strong>ur staat altijd open voor ou<strong>de</strong>rs als er problemen zijn, als er een<br />
probleem <strong>is</strong>, kom maar binnen" en "er <strong>is</strong> een sfeer van aandacht, zowel voor kin<strong>de</strong>ren als voor<br />
ou<strong>de</strong>rs", Rijkramer; "we proberen een sfeer te creëren dat als ou<strong>de</strong>rs met iets zitten, ze altijd<br />
langs kunnen komen", Spaarndammer; "mijn <strong>de</strong>ur staat altijd open, je kan altijd bij me terecht".<br />
De directeur van <strong>de</strong> El<strong>is</strong>abeth Paulus geeft aan dat hij erg direct <strong>is</strong> in <strong>de</strong> communicatie met<br />
ou<strong>de</strong>rs, "ik ben in staat om tegen ou<strong>de</strong>rs te zeggen, dat kan ook an<strong>de</strong>rs, dat durf ik wel als<br />
directeur". De Bron heeft ou<strong>de</strong>rs een agenda kado gegeven waarin ou<strong>de</strong>rs afspraken met <strong>de</strong><br />
school in kunnen noteren, "dit <strong>is</strong> ook een symbol<strong>is</strong>ch kado, want ze moeten hun gemaakte<br />
afspraken er gelijk in noteren. Op die manier proberen we het contact te behou<strong>de</strong>n". De<br />
Catamaran zegt dat <strong>de</strong> communicatie met ou<strong>de</strong>rs dui<strong>de</strong>lijk <strong>is</strong>.<br />
Er wordt rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen door alleen <strong>de</strong> Bron, "ik vind dat je<br />
met elkaars cultuur rekening moet kunnen hou<strong>de</strong>n. Als je dat niet doet, daarom <strong>is</strong> dat voor mij<br />
ook zo vanzelfsprekend, kunnen er m<strong>is</strong>verstan<strong>de</strong>n ontstaan". Bij Marokkaanse ou<strong>de</strong>rs moeten<br />
gemaakte afspraken bevestigd wor<strong>de</strong>n an<strong>de</strong>rs wor<strong>de</strong>n ze vergeten door <strong>de</strong>ze ou<strong>de</strong>rs. Ook heeft<br />
<strong>de</strong> Bron geleerd dat Turkse en Marokkaanse ou<strong>de</strong>rs over het algemeen afwachten<strong>de</strong>r zijn en<br />
moeten ze meer dan an<strong>de</strong>re ou<strong>de</strong>rs uitgenodigd wor<strong>de</strong>n om mee te helpen op school. De<br />
an<strong>de</strong>re bas<strong>is</strong>scholen hou<strong>de</strong>n geen rekening met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs. De Spaarndammer geeft<br />
aan wel gebruik te maken van een tolk. Westerpark en <strong>de</strong> Catamaran geven aan het wel<br />
belangrijk te vin<strong>de</strong>n om rekening te hou<strong>de</strong>n met culturele achtergron<strong>de</strong>n van ou<strong>de</strong>rs, maar<br />
weten niet hoe ze hier vorm aan zou<strong>de</strong>n moeten geven. Westerpark; "ik weet niet zo goed hoe<br />
je dat zou moeten doen en of je dan niet ju<strong>is</strong>t ondui<strong>de</strong>lijk wordt, als je op verschillen<strong>de</strong> manieren<br />
<strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> boodschap gaat vertellen. Daar ben ik heel erg in geïnteresseerd". De Catamaran; "ik<br />
vind dat we rekening moeten hou<strong>de</strong>n maar dit betekent niet dat we dit altijd kunnen, een goe<strong>de</strong><br />
communicatie verzorgen kost gewoon veel tijd".<br />
De El<strong>is</strong>abeth Paulusschool en Dr Rijk Kramer geven aan dat ze tevre<strong>de</strong>n zijn over hoe ze met<br />
ou<strong>de</strong>rs communiceren en geven geen verbeterpunten aan. Westerpark zou meer willen<br />
communiceren met ou<strong>de</strong>rs, "dat <strong>de</strong> communicatie meer en beter gaat wor<strong>de</strong>n maar daar zou<br />
echt een ontwikkeling in moeten komen". De Spaarndammer zou meer willen samenwerken met<br />
ou<strong>de</strong>rs, "door ze er op zoveel mogelijk manieren bij te betrekken" en "dat je het samen wilt doen<br />
en dat <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>r wel verhaal komt halen maar niks terug geeft". De Bron zou een<br />
hogeropgelei<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rcontactpersoon in dienst willen hebben die het contact tussen leerkrachten<br />
en ou<strong>de</strong>rs kan verbeteren en die ook ou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n zou kunnen organ<strong>is</strong>eren, "als we er een<br />
hoogopgelei<strong>de</strong> contactpersoon bij zou<strong>de</strong>n hebben en een char<strong>is</strong>mat<strong>is</strong>ch persoon die er veel tijd<br />
in kan steken, zodat diegene ook ou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n zou kunnen organ<strong>is</strong>eren. Zo kom je nog meer<br />
met elkaar in contact". De Catamaran zou willen dat ou<strong>de</strong>rs ook meer hun verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
zou<strong>de</strong>n nemen als het gaat om contact on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n met school. Hiervoor wil De Catamaran het<br />
kind niet meer als tussenpersoon zien om met ou<strong>de</strong>rs te communiceren, "het i<strong>de</strong>aal <strong>is</strong> dat elke<br />
ou<strong>de</strong>r alles leest en die verantwoor<strong>de</strong>lijkheid ligt bij <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>r. Wij leggen nu nog veel <strong>de</strong><br />
verantwoor<strong>de</strong>lijkheid bij het kind. Die moet ervoor zorgen dat <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>r weet wat er in staat. Wij<br />
gebruiken <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren heel veel als mid<strong>de</strong>l. En daarom steek je er ook heel veel in".<br />
21
6. Conclusies<br />
In dit hoofstuk zal antwoord wor<strong>de</strong>n gegeven op <strong>de</strong> empir<strong>is</strong>che <strong>de</strong>elvragen en <strong>de</strong> hoofdvraag.<br />
Het hoofdstuk zal wor<strong>de</strong>n afgesloten met een d<strong>is</strong>cussie waarin tekortkomingen van het<br />
on<strong>de</strong>rzoek wor<strong>de</strong>n besproken.<br />
6.1 Antwoord op <strong>de</strong> <strong>de</strong>elvragen<br />
1. Op welke manier communiceren instellingen en bas<strong>is</strong>scholen in stads<strong>de</strong>el<br />
Westerpark met ou<strong>de</strong>rs en verschillen zij hierin van elkaar?<br />
De lokale instellingen geven aan persoonlijk contact met ou<strong>de</strong>rs te hebben door mid<strong>de</strong>l van<br />
spreekuren, consulten, hu<strong>is</strong>bezoeken, afspraken, voorlichtingen, via <strong>de</strong> bas<strong>is</strong>scholen,<br />
telefon<strong>is</strong>ch, door ze aan te spreken, via doorverwijzing of als ou<strong>de</strong>rs zich vrijwillig aanmel<strong>de</strong>n en<br />
bij het ophalen. Ook <strong>is</strong> er contact met ou<strong>de</strong>rs via an<strong>de</strong>re wegen, via brieven, clubbla<strong>de</strong>n,<br />
websites, email, posters, flyers en schoolnieuwsbrieven. De GGD geeft aan dat tij<strong>de</strong>ns<br />
communicatie met ou<strong>de</strong>rs ruimte <strong>is</strong> voor vragen. Bij Schoolmaatschappelijk werk wordt er in <strong>de</strong><br />
communicatie met ou<strong>de</strong>rs wel eens gebruik gemaakt van <strong>de</strong> intern begelei<strong>de</strong>r omdat <strong>de</strong>ze beter<br />
aan <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs kan vertellen hoe het met het kind op school gaat. Bij naschoolse opvang <strong>de</strong><br />
Haaibaai wordt aangegeven dat communicatie met ou<strong>de</strong>rs informeel verloopt.<br />
De instellingen on<strong>de</strong>rling verschillen niet opvallend van elkaar als het gaat om contact met<br />
ou<strong>de</strong>rs maken.<br />
De bas<strong>is</strong>scholen geven aan persoonlijk contact met ou<strong>de</strong>rs te hebben via 10 minuten<br />
gesprekken, ou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n, persoonlijk begroeten en ou<strong>de</strong>rs aan te spreken of uit te nodigen<br />
voor een gesprek als er problemen zijn met het kind. Ook <strong>is</strong> er contact via brieven,<br />
nieuwsbrieven, infobulletins, flapover in <strong>de</strong> gang, via <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren die iets moeten doorgeven,<br />
websites, email en telefon<strong>is</strong>ch. Ook wordt er gebruik gemaakt van ou<strong>de</strong>rs op school die het<br />
contact vormen tussen an<strong>de</strong>re ou<strong>de</strong>rs en leerkrachten, dit zijn contactou<strong>de</strong>rs, klassenou<strong>de</strong>rs en<br />
ou<strong>de</strong>rcontactfunctionar<strong>is</strong>sen. De scholen El<strong>is</strong>abeth Paulus, Rijkkramer en <strong>de</strong> Spaarndammer<br />
geven tevens aan dat <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur altijd open staat voor ou<strong>de</strong>rs als er iets <strong>is</strong> wat ze wilen bespreken<br />
met <strong>de</strong> school. De Bron heeft ou<strong>de</strong>rs een agenda kado gegeven waarin ou<strong>de</strong>rs hun afspraken<br />
met <strong>de</strong> school in kunnen noteren.<br />
De bas<strong>is</strong>scholen on<strong>de</strong>rling verschillen niet opvallend van elkaar als het gaat om contact maken<br />
met ou<strong>de</strong>rs. Wel zijn er verschillen op te merken tussen <strong>de</strong> instellingen en <strong>de</strong> bas<strong>is</strong>scholen. De<br />
school heeft meer contact met ou<strong>de</strong>rs omdat kin<strong>de</strong>ren hier dagelijks komen en <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong><br />
dag op school doorbrengen. Dit contact <strong>is</strong> op te maken uit <strong>de</strong> 10 minutengesprekken,<br />
ou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n of gesprekken met ou<strong>de</strong>rs als er problemen met het kind zijn. Een an<strong>de</strong>r verschil<br />
dat uit het on<strong>de</strong>rzoek naar voren komt <strong>is</strong> dat bas<strong>is</strong>scholen meer gebuik maken van ou<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong><br />
functies als contactou<strong>de</strong>r, klassenou<strong>de</strong>rs en ou<strong>de</strong>rcontactfunctionar<strong>is</strong>. Deze ou<strong>de</strong>rs zijn het<br />
contact tussen an<strong>de</strong>re ou<strong>de</strong>rs en leerkrachten.<br />
2. In hoeverre hou<strong>de</strong>n <strong>de</strong> instellingen en bas<strong>is</strong>scholen in hun communicatie rekening<br />
met <strong>de</strong> etn<strong>is</strong>ch-culturele achtergrond van ou<strong>de</strong>rs?<br />
De instellingen die rekening hou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n van ou<strong>de</strong>rs zijn <strong>de</strong> GGD en<br />
IJsterk. Zij doen dit door gebuik te maken van een tolk. Schoolgericht Maatschappelijk Werk en<br />
naschoolse opvang Haaibaai geven aan dat ze ou<strong>de</strong>rs niet als groepen zien maar individuen en<br />
dat je je hierop aan hoort te passen.<br />
De enige bas<strong>is</strong>school in het on<strong>de</strong>zoek die rekening houdt met <strong>de</strong> culturele achtergrond van<br />
22
ou<strong>de</strong>rs <strong>is</strong> De Bron. De directrice geeft aan dat met ou<strong>de</strong>rs met een niet-Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
achtergrond letterlijk contact moet wor<strong>de</strong>n opgenomen. De manier van praten en uitleggen <strong>is</strong><br />
an<strong>de</strong>rs en afspraken met bijvoorbeeld ou<strong>de</strong>rs uit <strong>de</strong> Marokkaanse cultuur moet wor<strong>de</strong>n<br />
bevestigd an<strong>de</strong>rs wor<strong>de</strong>n ze vergeten. Ook wordt aangegeven dat vooral <strong>de</strong> Marokkaanse en<br />
Turkse ou<strong>de</strong>rs afwachtend zijn en ze echt uitgenodigd moeten wor<strong>de</strong>n om mee te <strong>de</strong>nken en<br />
hun i<strong>de</strong>eën te geven. Deze directrice geeft ook als enige aan <strong>de</strong> hele school elke dag te<br />
begroeten.<br />
Weterpark en De Catamaran geven aan dat ze het wel belangrijk vin<strong>de</strong>n om rekening te hou<strong>de</strong>n<br />
met <strong>de</strong> culturele achtergrond van ou<strong>de</strong>rs. De Spaarndammer maakt gebruik van tolken.<br />
3. Op welke manier kan <strong>de</strong> communicatie met ou<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong> toekomst verbeterd<br />
wor<strong>de</strong>n?<br />
Om <strong>de</strong> communicatie te verbeteren geeft <strong>de</strong> GGD het Ou<strong>de</strong>r-Kind centrum, wat momenteel<br />
gebouwd wordt aan, omdat het dan met meer<strong>de</strong>re instellingen in één gebouw zal zitten en dit <strong>is</strong><br />
handiger voor ou<strong>de</strong>rs. IJsterk geeft aan om dat <strong>de</strong> communicatie met ou<strong>de</strong>rs verbeterd zou<br />
wor<strong>de</strong>n als het contact met hen wordt on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n. Het zou volgens hen ook goed zijn als alle<br />
instellingen en scholen <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> aanpak wat betreft communicatie hanteren, zodat ou<strong>de</strong>rs weten<br />
waar ze aan toe zijn. Schoolmaatschappelijk Werk geeft aan dat <strong>de</strong> communicatie verbeterd kan<br />
wor<strong>de</strong>n als er gebruik wordt gemaakt van <strong>de</strong> intern begelei<strong>de</strong>r. Sporthal Hogendorp geeft aan<br />
dat door ou<strong>de</strong>rs te bellen en met ze te praten het contact verbeterd zou wor<strong>de</strong>n. De<br />
Spaarndammer zou meer willen samenwerken met ou<strong>de</strong>rs. De Bron zou een hogeropgelei<strong>de</strong><br />
ou<strong>de</strong>rcontactpersoon in dienst willen hebben die het contact tussen leerkrachten en ou<strong>de</strong>rs zou<br />
kunnen verbeteren en die ook ou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n zou kunnen organ<strong>is</strong>eren. De Catamaran geeft aan<br />
directer naar ou<strong>de</strong>rs te willen zijn en zou<strong>de</strong>n willen dat ou<strong>de</strong>rs ook meer hun<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijkheid zou<strong>de</strong>n nemen als het gaat om contact hebben met school. Hiervoor wil De<br />
catamaran het kind niet meer als tussenpersoon gebuiken om met ou<strong>de</strong>rs te communiceren.<br />
23
6.2 Antwoord op <strong>de</strong> vraagstelling<br />
Hoe verloopt <strong>de</strong> communicatie in stads<strong>de</strong>el Westerpark tussen bas<strong>is</strong>scholen, lokale<br />
maatschappelijke instellingen en ou<strong>de</strong>rs?<br />
De communicatie tussen lokale instellingen en bas<strong>is</strong>scholen met ou<strong>de</strong>rs in stads<strong>de</strong>el<br />
Westerpark loopt zoals verwacht. De instellingen en bas<strong>is</strong>scholen gebruiken in het maken van<br />
contact met ou<strong>de</strong>rs zowel persoonlijke als schriftelijke bena<strong>de</strong>ringen, zoals brieven, email,<br />
website en flyers. De instellingen en bas<strong>is</strong>scholen zijn over het algemeen tevre<strong>de</strong>n over <strong>de</strong><br />
communicatie met ou<strong>de</strong>rs over on<strong>de</strong>rwijs en opvoeding. Uit het theoret<strong>is</strong>ch ka<strong>de</strong>r kwam naar<br />
voren dat communicatie met ou<strong>de</strong>rs van belang <strong>is</strong> om pedagog<strong>is</strong>che, on<strong>de</strong>rwijskundige,<br />
organ<strong>is</strong>ator<strong>is</strong>che en maatschappelijke motieven. Partnerschap, afstemming en <strong>samenwerking</strong><br />
tussen school en ou<strong>de</strong>rs zijn ook aspecten die genoemd wer<strong>de</strong>n. Deze punten kwamen terug in<br />
het empir<strong>is</strong>ch on<strong>de</strong>rzoek. De bas<strong>is</strong>scholen gaven aan dat ze contact hebben met ou<strong>de</strong>rs als het<br />
gaat om <strong>de</strong>ze aspecten. De directeur van <strong>de</strong> El<strong>is</strong>abeth Paulus: “als er een ou<strong>de</strong>ravond <strong>is</strong> dan<br />
verwachten we minimaal dat u er ook bent” en “het moet van bei<strong>de</strong> kanten komen”, <strong>de</strong> directeur<br />
van <strong>de</strong> Rijkkramer: “ou<strong>de</strong>rs vormen een toegevoeg<strong>de</strong> waar<strong>de</strong> op onze school”, leerkracht<br />
bre<strong>de</strong>school Zeehel<strong>de</strong>nbuurt: “je wilt ie<strong>de</strong>reen erbij betrekken”. Een an<strong>de</strong>r aspect wat uit het<br />
theoret<strong>is</strong>ch ka<strong>de</strong>r naar voren <strong>is</strong> gekomen <strong>is</strong> dat allochtone ou<strong>de</strong>rs <strong>de</strong> drempel <strong>tot</strong> school als een<br />
hoog ervaren, omdat ze zelf geen of weinig opleiding hebben genoten en <strong>de</strong> leerkracht als<br />
autoriteit zien. Dit <strong>is</strong> iets wat ook uit het on<strong>de</strong>rzoek bleek. Het zijn vaak <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> groep ou<strong>de</strong>rs<br />
die actief op school zijn en Marokkaanse en Turkse ou<strong>de</strong>rs weten niet zo goed hoe ze hieraan<br />
kunnen bijdragen. Met interculturele communicatie kunnen ook <strong>de</strong>ze ou<strong>de</strong>rs effectief bena<strong>de</strong>rd<br />
en uitgenodigd wor<strong>de</strong>n om bij te dragen. Uit het literatuuron<strong>de</strong>rzoek als wel het empir<strong>is</strong>ch<br />
on<strong>de</strong>rzoek bleek dat <strong>de</strong>ze ou<strong>de</strong>rs persoonlijk uitgenodigd moeten wor<strong>de</strong>n en niet per brief of via<br />
het kind. Met we<strong>de</strong>rzijdse afstemming weten zowel school als ou<strong>de</strong>rs wat ze van elkaar kunnen<br />
verwachten.<br />
Uit het on<strong>de</strong>rzoek blijkt dat <strong>de</strong> instellingen en bas<strong>is</strong>scholen, op één bas<strong>is</strong>school na, geen<br />
rekening hou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> culturele achtergrond van ou<strong>de</strong>rs in hun communicatie en ondanks dit<br />
toch tevre<strong>de</strong>n zijn over <strong>de</strong> communicatie. Dit <strong>is</strong> een onverwachte uitkomst. Ondanks dat niet alle<br />
ou<strong>de</strong>rs betrokken zijn en steeds <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs actief zijn op school, <strong>is</strong> men hier toch tevre<strong>de</strong>n<br />
over. Twee bas<strong>is</strong>scholen vin<strong>de</strong>n het wel belangrijk om hiermee rekening te hou<strong>de</strong>n maar ze<br />
weten niet goed hoe ze <strong>de</strong>ze manier van communiceren vorm zou<strong>de</strong>n moeten geven. Dit geeft<br />
het belang van dit on<strong>de</strong>rzoek aan. Men <strong>is</strong> geïnteresserd in interculturele communicatie, maar <strong>is</strong><br />
nog niet bekend met dit on<strong>de</strong>rwerp. Dit geeft dan ook <strong>de</strong> status van het on<strong>de</strong>rzoek aan. Dit<br />
on<strong>de</strong>rzoek geeft het belang van interculturele communicatie aan en dat dit een mid<strong>de</strong>l kan zijn<br />
om ou<strong>de</strong>rs van verschillen<strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n te bereiken. Het <strong>is</strong> een verkennend<br />
on<strong>de</strong>rzoek en er <strong>is</strong> <strong>tot</strong> nu toe niet veel on<strong>de</strong>rzoek gedaan over dit on<strong>de</strong>rwerp als het gaat om<br />
on<strong>de</strong>rwijs en opvoeding. Met dit on<strong>de</strong>rzoek wordt dui<strong>de</strong>lijk dat interculturele communicatie <strong>de</strong><br />
communicatie effectiever kan laten verlopen. Als men rekening houdt met <strong>de</strong> culturele<br />
achtergrond, wat <strong>de</strong> normen en waar<strong>de</strong>n zijn, <strong>de</strong> gebruikelijke gedragsregels van een ou<strong>de</strong>r,<br />
dan kan dit helpen <strong>de</strong> communicatie met <strong>de</strong>ze ou<strong>de</strong>r effectief te laten verlopen.<br />
24
7. D<strong>is</strong>cussie<br />
In dit hoofdstuk wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> d<strong>is</strong>cussiepunten besproken die in dit on<strong>de</strong>rzoek aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> zijn<br />
gekomen. Het eerste d<strong>is</strong>cussiepunt <strong>is</strong> dat <strong>de</strong> interviewvragen dui<strong>de</strong>lijker kon<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n<br />
geformuleerd. De eerste vraag was ‘Hoe zoekt u contact met ou<strong>de</strong>rs’. Dit <strong>is</strong> van belang voor het<br />
on<strong>de</strong>rzoek, maar <strong>de</strong> vraag had ook kunnen zijn ‘Hoe ervaart u het contact met ou<strong>de</strong>rs van<br />
verschillen<strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n, ervaart u hierin problemen, zijn er specifieke ou<strong>de</strong>rs<br />
waarmee u problemen ervaart’. Met <strong>de</strong> vraag die <strong>is</strong> gesteld zijn er antwoor<strong>de</strong>n verkregen<br />
waarmee eigen conclusies moeten wor<strong>de</strong>n getrokken en als het an<strong>de</strong>rs was geformuleerd was<br />
er een hel<strong>de</strong>r<strong>de</strong>r antwoord verkregen. De conclusie die nu moet wor<strong>de</strong>n getrokken <strong>is</strong> aan <strong>de</strong><br />
hand van het literatuuron<strong>de</strong>rzoek. Namelijk dat schriftelijk contact maken met ou<strong>de</strong>rs van<br />
bijvoorbeeld Marokkaanse afkomst grote kans heeft te m<strong>is</strong>lukken, omdat <strong>de</strong>ze ou<strong>de</strong>rs over het<br />
algemeen <strong>de</strong> school als een hoge drempel ervaren om contact mee te maken en <strong>de</strong> leerkracht<br />
als een autoriteit zien (Out-Schipper en Hemels, 2001). Ook <strong>de</strong> vraag of er rekening gehou<strong>de</strong>n<br />
wordt met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen had an<strong>de</strong>rs geformuleerd kunnen wor<strong>de</strong>n. De term<br />
verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen <strong>de</strong>kt namelijk niet <strong>de</strong> lading die wordt bedoeld in dit on<strong>de</strong>rzoek. Het<br />
was beter voor het on<strong>de</strong>rzoek geweest als was gevraagd of er rekening wordt gehou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong><br />
culturele achtergrond van ou<strong>de</strong>rs. De vraag blijft of er hier een an<strong>de</strong>r antwoord op was gegeven,<br />
maar het zou het on<strong>de</strong>zoek wel betrouwbaar<strong>de</strong>r maken.<br />
In het theoret<strong>is</strong>ch ka<strong>de</strong>r <strong>is</strong> vooral ingegaan op communicatie met ou<strong>de</strong>rs op bas<strong>is</strong>scholen en<br />
min<strong>de</strong>r op instellingen, omdat literatuur hierover min<strong>de</strong>r <strong>is</strong>. Dit on<strong>de</strong>rzoek gaat dan ook meer<br />
over bas<strong>is</strong>scholen, ook om het feit dat ze meer contact hebben met ou<strong>de</strong>rs in het ka<strong>de</strong>r van<br />
ou<strong>de</strong>rbetrokkenheid en ou<strong>de</strong>rparticipatie. Dit zijn zaken die bij instellingen min<strong>de</strong>r spelen. De<br />
instellingen zou<strong>de</strong>n wel gebruik kunnen maken van interculturele communicatie om effectief met<br />
ou<strong>de</strong>rs te communiceren. Hiervoor <strong>is</strong> dit on<strong>de</strong>rzoek interessant voor ze. Er <strong>is</strong> besloten om <strong>de</strong><br />
interviews met <strong>de</strong> instellingen toch mee te nemen in het on<strong>de</strong>rzoek, omdat het interessant <strong>is</strong> om<br />
<strong>de</strong>ze uitkomsten te vergelijken met <strong>de</strong> bas<strong>is</strong>scholen.<br />
Een an<strong>de</strong>r punt van d<strong>is</strong>cussie <strong>is</strong> dat <strong>de</strong> interviews zijn gehou<strong>de</strong>n met één persoon van een<br />
instelling of bas<strong>is</strong>school. Deze persoon staat hierdoor representatief voor <strong>de</strong> hele instelling of<br />
bas<strong>is</strong>school, terwijl een an<strong>de</strong>re leerkracht of me<strong>de</strong>werker er m<strong>is</strong>schien an<strong>de</strong>rs over <strong>de</strong>nkt. Het<br />
was daarom wellicht beter geweest om meer<strong>de</strong>re personen van een instelling of bas<strong>is</strong>school te<br />
bevragen met eventueel een gesloten vragenlijst om een hoger respons te behalen, maar dit<br />
was wat betreft tijdsbestek en mogelijkhe<strong>de</strong>n die door <strong>de</strong> opdrachtgever wer<strong>de</strong>n gegeven niet<br />
haalbaar.<br />
In <strong>de</strong> interviews zijn <strong>de</strong> zes thema’s van <strong>de</strong> stu<strong>de</strong>nten die hebben meegewerkt aan het<br />
on<strong>de</strong>rzoek allemaal tegelijkertijd behan<strong>de</strong>ld. Als het mogelijk zou zijn geweest om in het<br />
interview alleen in te gaan op het thema interculturele communicatie, zou het voor dit on<strong>de</strong>rzoek<br />
ten goe<strong>de</strong> zijn gekomen. Gezien het feit dat het een vrij nieuw on<strong>de</strong>rwerp <strong>is</strong> wat betreft<br />
on<strong>de</strong>rwijs en opvoeding <strong>is</strong> het zeker <strong>de</strong> moeite waar<strong>de</strong> om in <strong>de</strong> toekomst ver<strong>de</strong>r te gaan met dit<br />
on<strong>de</strong>rzoek en meer <strong>de</strong> diepte in te gaan, door mensen door te vragen naar hun i<strong>de</strong>eën,<br />
meningen en bevindigen wat betreft communicatie met ou<strong>de</strong>rs.<br />
Beroepskrachten vragen zich volgens Barrio Saiz en <strong>de</strong> Graaff (2006) vaak af of je vroeg moet<br />
beginnen met aandacht beste<strong>de</strong>n aan diversiteit. Je zou hierdoor te veel aandacht aan<br />
verschillen geven, waardoor overeenkomsten tussen kin<strong>de</strong>ren en ou<strong>de</strong>rs on<strong>de</strong>rling op <strong>de</strong><br />
achtergrond raken. Dit aspect <strong>is</strong> ook naar voren gekomen uit het empir<strong>is</strong>ch on<strong>de</strong>rzoek. De<br />
25
meeste bas<strong>is</strong>scholen en instellingen geven aan in <strong>de</strong> communicatie geen rekening te hou<strong>de</strong>n<br />
met <strong>de</strong> culturele achtergrond van ou<strong>de</strong>rs. Hierdoor blijkt wel dat diversiteit wordt verward met<br />
verschillen, terwijl diversiteit volgens Barrio Saiz en <strong>de</strong> Graaff (2006) voor verschei<strong>de</strong>nheid staat.<br />
26
8. Aanbevelingen<br />
In dit hoofdstuk wor<strong>de</strong>n aanbevelingen gedaan die <strong>de</strong> communicatie met ou<strong>de</strong>rs van<br />
verschillen<strong>de</strong> culturele achtergron<strong>de</strong>n zou<strong>de</strong>n kunnen verbeteren. Deze aanbevelingen wor<strong>de</strong>n<br />
gedaan aan <strong>de</strong> hand van het literatuuron<strong>de</strong>rzoek en opvallen<strong>de</strong> uitkomsten van het empir<strong>is</strong>ch<br />
on<strong>de</strong>rzoek.<br />
Niet general<strong>is</strong>eren<br />
Dé Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>r, dé Marokkaan, dé Turk of dé Surinamer bestaat niet. Het <strong>is</strong> makkelijk om zo te<br />
<strong>de</strong>nken bij interculturele communicatie, maar dat <strong>is</strong> niet <strong>de</strong> bedoeling. Met dit on<strong>de</strong>rzoek wordt<br />
dui<strong>de</strong>lijk gemaakt dat het een hulpmid<strong>de</strong>l kan zijn om bewuster met mensen om te gaan in <strong>de</strong><br />
communicatie en ook bewuster te zijn van <strong>de</strong> eigen cultuur en <strong>de</strong> normen en waar<strong>de</strong>n die men<br />
voor zichzelf als geldig beschouwt. Het <strong>is</strong> een gevaar om bij het benoemen van kenmerken van<br />
een an<strong>de</strong>re cultuur, <strong>de</strong>ze per <strong>de</strong>finitie voor ie<strong>de</strong>reen van <strong>de</strong>ze cultuur als gel<strong>de</strong>nd te<br />
beschouwen. Het <strong>is</strong> daarom belangrijk om ie<strong>de</strong>r mens als individu te blijven bena<strong>de</strong>ren. Met<br />
interculturele communicatie wil niet gezegd wor<strong>de</strong>n dat men alleen naar het cultuuraspect moet<br />
kijken. Hiermee r<strong>is</strong>keer je volgens Booijink (2007) vooral verschillen te zien en tegenover elkaar<br />
te staan. Het <strong>de</strong>nken in ‘wij’ en ‘zij’ wordt gevoed. Kenn<strong>is</strong> over an<strong>de</strong>re culturen kan een<br />
hulpmid<strong>de</strong>l zijn maar niet het belangrijkste in <strong>de</strong> communicatie. Belangrijker <strong>is</strong> om als mens naar<br />
elkaar te kijken. Op <strong>de</strong>ze manier komt men dichter bij elkaar. Zoals Shadid (2007) aangeeft,<br />
cultuur <strong>is</strong> een factor die van invloed kan zijn op het verloop van <strong>de</strong> communicatie, maar hoeft<br />
niet altijd het geval te zijn. Cultuurverschillen kunnen er zijn maar hoefen geen rol te spelen in <strong>de</strong><br />
communicatie. Men kan ook naar overeekomsten kijken, die <strong>de</strong>uren kunnen openen. Men kan<br />
zich makkelijker inleven, men gaat samen voor het belang van het kind, men <strong>de</strong>elt samen<br />
ervaringen over het kind. Door overeenkomsten als uitgangspunt te nemen, wordt er een<br />
genuanceer<strong>de</strong>r beeld geschetst over <strong>de</strong> verschillen. Tegelijkertijd kunnen ze op <strong>de</strong>ze manier<br />
overbrugd wor<strong>de</strong>n.<br />
Kenn<strong>is</strong> maken met verschillen<strong>de</strong> culturen<br />
Om elkaar en elkaars cultuur beter te leren kennen zou op school een multicultureel evenement<br />
georgan<strong>is</strong>eerd kunnen wor<strong>de</strong>n waarin op een informele manier kenn<strong>is</strong> met elkaar gemaakt wordt<br />
en ie<strong>de</strong>reen wat verteld of meeneemt uit zijn cultuur. Op <strong>de</strong>ze manier wordt het min<strong>de</strong>r bela<strong>de</strong>n<br />
om erachter te komen wat iemands normen en waar<strong>de</strong>n zijn. Dit zou bijvoorbeeld kunnen in <strong>de</strong><br />
vorm van een normen en waar<strong>de</strong>nspel.<br />
Open-<strong>de</strong>uren beleid<br />
Drie bas<strong>is</strong>scholen die mee hebben gedaan aan het on<strong>de</strong>rzoek gaven al aan dat hun <strong>de</strong>ur altijd<br />
open staat voor ou<strong>de</strong>rs als er iets <strong>is</strong>. Dit <strong>is</strong> uitnodigend naar ou<strong>de</strong>rs, maar ou<strong>de</strong>rs kunnen dit<br />
vergeten. De school kan ou<strong>de</strong>rs hier meer op attent maken en ze vaker uitnodigen om gebruik te<br />
maken van <strong>de</strong>ze gelegenheid. Op <strong>de</strong>ze manier wordt <strong>de</strong> school toegankelijker voor ou<strong>de</strong>rs en<br />
wordt <strong>de</strong> drempel lager.<br />
27
Contactou<strong>de</strong>rs<br />
Vier bas<strong>is</strong>scholen gaven aan gebruik te maken van contactou<strong>de</strong>rs of ou<strong>de</strong>rcontactpersonen. Zo<br />
iemand kan helpen het contact tussen (allochtone) ou<strong>de</strong>rs en leerkrachten beter en effectiever<br />
te laten verlopen. De leerkracht hoeft geen tijd te maken om met elke ou<strong>de</strong>r apart te spreken en<br />
ou<strong>de</strong>rs zijn hierdoor wellicht opener naar een an<strong>de</strong>re ou<strong>de</strong>r. Als <strong>de</strong> contactou<strong>de</strong>r van <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong><br />
culturele achtergrond <strong>is</strong> als an<strong>de</strong>re ou<strong>de</strong>rs kan dit ook een voor<strong>de</strong>el zijn, bijvoorbeeld omdat ze<br />
<strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> taal spreken of <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> normen en waar<strong>de</strong>n hanteren.<br />
Persoonlijk bena<strong>de</strong>ren<br />
Zowel uit het literatuuron<strong>de</strong>rzoek als het empir<strong>is</strong>ch on<strong>de</strong>rzoek <strong>is</strong> gebleken <strong>is</strong> dat vooral bij<br />
Marokkaanse en Turkse ou<strong>de</strong>rs een persoonlijke bena<strong>de</strong>ring beter werkt dan een schriftelijke<br />
bena<strong>de</strong>ring. Voor <strong>de</strong>ze ou<strong>de</strong>rs <strong>is</strong> <strong>de</strong> drempel hoger om contact met school te maken en <strong>de</strong><br />
leerkracht wordt vaak als een autoriteit gezien die niet snel wordt aangesproken. Daarom<br />
kunnen <strong>de</strong>ze ou<strong>de</strong>rs beter persoonlijk wor<strong>de</strong>n aangesproken bij uitnodigingen of activiteiten op<br />
school.<br />
Schoolmaatschappelijk werk<br />
Een schoolmaatschappelijk-werker kan een brug slaan tussen school en ou<strong>de</strong>rs. Een smw’er<br />
heeft een signaleren<strong>de</strong> functie en werkt ernaar toe dat ou<strong>de</strong>rs, leerling en school gezamenlijk<br />
eventuele problemen aanpakken. Een betere afstemming van wat ou<strong>de</strong>rs en <strong>de</strong> school van<br />
elkaar verwachten kan dus on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re bereikt wor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> inzet van<br />
schoolmaatschappelijk werk. Het schoolmaatschappelijk werk kan leerkrachten op scholen<br />
on<strong>de</strong>rsteunen en <strong>de</strong>skundiger maken, en eigen <strong>de</strong>skundigheid inbrengen. Dit kan on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re<br />
door:<br />
Taal<br />
1 Inbreng van specifieke <strong>de</strong>skundigheid over het communiceren met ou<strong>de</strong>rs en<br />
interculturele communicatie<br />
2 Bemid<strong>de</strong>ling tussen ou<strong>de</strong>rs en school.<br />
3 Consultatie en coaching van leerkrachten op gespreksvoering met ou<strong>de</strong>rs.<br />
Om te kunnen communiceren moet men elkaar kunnen verstaan. Dit <strong>is</strong> een bas<strong>is</strong>voorwaar<strong>de</strong><br />
voor interculturele communicatie. Een ou<strong>de</strong>r die <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse taal niet goed beheerst kan zelf<br />
een tolk meenemen. Dit kan een familielid of een kenn<strong>is</strong> zijn. Een tolk kan na<strong>de</strong>len maar ook<br />
voor<strong>de</strong>len bie<strong>de</strong>n. Aan <strong>de</strong> ene kant kunnen nuances in het gesprek aangebracht wor<strong>de</strong>n en<br />
m<strong>is</strong>verstan<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n voorkomen. Aan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re kant heeft <strong>de</strong> leerkracht geen zich op <strong>de</strong><br />
kwaliteit van <strong>de</strong> vertaling en kan het gesprek persoonlijker wor<strong>de</strong>n doordat het contact min<strong>de</strong>r<br />
direct wordt. Een school of instelling kan zijn eigen grenzen aageven wat betreft een tolk,<br />
bijvoorbeeld geen leerlingen van <strong>de</strong> school of geen kin<strong>de</strong>ren jonger dan 18 jaar. Uit on<strong>de</strong>rzoek<br />
van Booijink (2007) <strong>is</strong> gebleken dat <strong>de</strong> taalbeheersing van veel ou<strong>de</strong>rs wordt on<strong>de</strong>rschat. In veel<br />
situaties <strong>is</strong> extra uitleg in eenvoudige bewoordingen en extra inspanning bij het lu<strong>is</strong>teren<br />
voldoen<strong>de</strong> om ou<strong>de</strong>rs toch te begrijpen. Door ou<strong>de</strong>rs aan te blijven spreken, wor<strong>de</strong>n ze<br />
uitgenodigd zich uit te drukken in <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse taal en hiermee te oefenen. Uit het<br />
veldon<strong>de</strong>rzoek <strong>is</strong> gebleken dat in stads<strong>de</strong>el Westerpark <strong>de</strong> organ<strong>is</strong>atie Toptaal actief <strong>is</strong>. Deze<br />
28
organ<strong>is</strong>atie kan gebruikt wor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> bas<strong>is</strong>scholen en wellicht ook bij <strong>de</strong> instellingen om<br />
ou<strong>de</strong>rs te stimuleren Ne<strong>de</strong>rlandse taallessen te volgen.<br />
Werken aan een bas<strong>is</strong>houding van gelijkwaardigheid<br />
Hoe kan men bevor<strong>de</strong>ren dat <strong>de</strong> ‘an<strong>de</strong>r’, onafhankelijk van zijn of haar i<strong>de</strong>ntiteiten, net als ‘ik’,<br />
respectvol gezien en behan<strong>de</strong>ld wordt? Dit kan door met kin<strong>de</strong>ren van jongs af aan te werken<br />
aan een bas<strong>is</strong>houding van gelijkwaardigheid, zon<strong>de</strong>r daarmee <strong>de</strong> aandacht voor diversiteit uit<br />
het oog te verliezen. Beroepskrachten vragen zich volgens Barrio Saiz en <strong>de</strong> Graaff (2006) vaak<br />
af of je vroeg moet beginnen met aandacht beste<strong>de</strong>n aan diversiteit. Je zou hierdoor te veel<br />
aandacht aan verschillen geven, waardoor overeenkomsten tussen kin<strong>de</strong>ren en ou<strong>de</strong>rs<br />
on<strong>de</strong>rling op <strong>de</strong> achtergrond raken. Dit aspect <strong>is</strong> ook naar voren gekomen uit het empir<strong>is</strong>ch<br />
on<strong>de</strong>rzoek. De meeste bas<strong>is</strong>scholen en instellingen gaven aan in <strong>de</strong> communicatie geen<br />
rekening te hou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> culturele achtergrond van ou<strong>de</strong>rs. Hierdoor blijkt wel dat diversiteit<br />
wordt verward met verschillen, terwijl diversiteit volgens Barrio Saiz en <strong>de</strong> Graaff (2006) voor<br />
verschei<strong>de</strong>nheid staat. Werken met diversiteit zou betekenen dat men aandacht besteedt aan<br />
zowel overeenkomsten als verschillen. Deze staan in verhouding <strong>tot</strong> elkaar. Overeenkomsten<br />
zijn wat mensen met elkaar verbindt en die wor<strong>de</strong>n eerst aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> gesteld. Het <strong>is</strong> van belang<br />
dat ou<strong>de</strong>rs en kin<strong>de</strong>ren trots kunnen zijn op wat ze eigen en uniek maakt. Hiervoor <strong>is</strong> het van<br />
belang <strong>de</strong> verschei<strong>de</strong>nheid aan verschillen te laten zien, ze te erkennen en bespreekbaar te<br />
maken. Hoe kan men werken aan een bas<strong>is</strong>houding van gelijkwaardigheid? Dit kan door<br />
aandacht te beste<strong>de</strong>n aan; transparantie in communicatie, erkenning van an<strong>de</strong>rmans autonomie<br />
en het stimuleren van betrokkenheid en sociale cohesie.<br />
Respect voor diversiteit<br />
Respect voor diversiteit ontwikkelen en blijven stimuleren zien Barrio Saiz en <strong>de</strong> Graaff (2006)<br />
niet als keuze maar als noodzaak. Het vital<strong>is</strong>eert <strong>de</strong> samenleving. Geen kenn<strong>is</strong> van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r en<br />
geen contact met <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r vervreemdt mensen van elkaar. Het beperkt <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n <strong>de</strong><br />
samenleving beter te begrijpen en te zoeken naar creatieve oplossingen. Respect voor<br />
diversiteit gaat uit van openheid, nieuwsgierigheid en acceptatie van <strong>de</strong> (culturele) i<strong>de</strong>ntiteit, taal<br />
en <strong>de</strong> normen en waar<strong>de</strong>n van alle kin<strong>de</strong>ren, ou<strong>de</strong>rs en beroepskrachten. Het verkennen van<br />
persoonlijke en culturele grenzen hoort volgens Barrio Saiz en <strong>de</strong> Graaff (2006) bij een<br />
professionele houding en organ<strong>is</strong>aties.<br />
Kunst<br />
Werken met kunst kan volgens Van Noor<strong>de</strong>n en Van Wou<strong>de</strong>nberg (2006) een mid<strong>de</strong>l zijn om<br />
communicatie en partnerschap tussen ou<strong>de</strong>rs en beroepskrachten te versterken. Werken met<br />
kunst, muziek en drama kan een opening zijn om <strong>de</strong> waar<strong>de</strong> van elkaars i<strong>de</strong>eën en cultuur in te<br />
zien. Beroepskrachten raken zo met ou<strong>de</strong>rs in gesprek over het belang van kunstzinninge<br />
activiteiten. Op <strong>de</strong>ze manier kunnen beroepskrachten speels en kunstig hun opvoedingstaken<br />
en i<strong>de</strong>eën met ou<strong>de</strong>rs <strong>de</strong>len. Werken met kunst geeft kansen om op veel verschillen<strong>de</strong> niveau’s<br />
met elkaar te communiceren. Alle zintuigen komen aan bod; <strong>de</strong> auditieve, v<strong>is</strong>uele, affectieve,<br />
tast en reuk. Het biedt ou<strong>de</strong>rs en beroepskrachten kansen om samen te ‘beleven’. Hierdoor<br />
krijgen ze meer mogelijkhe<strong>de</strong>n om elkaar te verstaan met een nieuwsgierige houding, een openmind,<br />
die probeert zon<strong>de</strong>r vooroor<strong>de</strong>len te observeren en te lu<strong>is</strong>teren.<br />
29
Theorieën eeen mo<strong>de</strong>llen voor interculturele communicatie<br />
Om interculturele communicatie effectief te laten verlopen bestaan er verschillen<strong>de</strong> mo<strong>de</strong>llen en<br />
theorieën, zoals die van Pinto, Hofste<strong>de</strong> en Hoffman en Eppink. Deze zullen op een rij wor<strong>de</strong>n<br />
gezet met <strong>de</strong> gedachte dat ze ook <strong>de</strong> communicatie tussen instellingen en scholen en ou<strong>de</strong>rs<br />
kunnen verbeteren.<br />
David Pinto<br />
Pinto <strong>is</strong> directeur van het Intercultureel Instituut en afkomstig uit Marokko. Hij ver<strong>de</strong>elt culturen in<br />
F-culturen en G-culturen, F staat voor fijnmazig en G voor grofmazig. In F-culturen leeft men in<br />
een fijnmazige structuur van normen en waar<strong>de</strong>n met ge<strong>de</strong>tailleer<strong>de</strong> gedragsregels voor elke<br />
situatie. Deze meer traditionele plattelandsculturen staan tegenover <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>rne, vaak ste<strong>de</strong>lijke<br />
maatschappijen, waarin min<strong>de</strong>r vaste regels zijn, <strong>de</strong> G-culturen. Het zoeken naar <strong>de</strong> ju<strong>is</strong>te<br />
informatie over cultuurdimensies <strong>is</strong> volgens Pinto van belang om cultuurverschillen te<br />
overbruggen.<br />
Pinto gaat uit van een dubel-perspectief, waarbij men probeert een situatie zowel vanuit<br />
het eigen culturele perpectief als vanuit dat van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r te bekijken. Hij introduceert <strong>de</strong> driestappenmetho<strong>de</strong>.<br />
Stap één en twee vertonen overeenkomsten met <strong>de</strong> metho<strong>de</strong> van Hofste<strong>de</strong>.<br />
Stap 1:<br />
Leer eigen normen, waar<strong>de</strong>n en gedragsco<strong>de</strong>s kennen. Welke hebben invloed op jouw <strong>de</strong>nken,<br />
han<strong>de</strong>len en communiceren?<br />
Stap 2:<br />
Leer <strong>de</strong> (cultuurgebon<strong>de</strong>n) normen, waar<strong>de</strong>n en gedragsco<strong>de</strong>s van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r kennen. Daarbij<br />
moeten meningen geschei<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n van feiten. Men moet hierbij on<strong>de</strong>rzoeken wat <strong>de</strong> functie<br />
van het ‘vreem<strong>de</strong>’ gedrag van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r <strong>is</strong>.<br />
Stap 3:<br />
Stel vast hoe je in <strong>de</strong> gegeven situatie met <strong>de</strong> gevon<strong>de</strong>n verschillen in waar<strong>de</strong>n en normen<br />
omgaat. Stel dan vast waar je eigen grenzen liggen met betrekking <strong>tot</strong> aanpassing en acceptatie<br />
van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r. Deze grenzen wor<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r uitgelegd op een wijze die past bij <strong>de</strong><br />
culturele communicatieco<strong>de</strong>s van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r.<br />
Geert Hofste<strong>de</strong><br />
Hofste<strong>de</strong> <strong>is</strong> emeritus hoogleraar vergelijken<strong>de</strong> cultuurstudies. Hij meent dat interculturele<br />
communicatie via vier stappen <strong>is</strong> aan te leren:<br />
Stap 1:<br />
Bewustwording, je moet je bewust zijn van je eigen waar<strong>de</strong>n en normen.<br />
Stap 2:<br />
Verzamelen van kenn<strong>is</strong>. Men moet kenn<strong>is</strong> opdoen over waar<strong>de</strong>n, rituelen, symbolen en<br />
praktijken van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re cultuur.<br />
Stap 3:<br />
Men moet proberen <strong>de</strong> verschillen tussen <strong>de</strong> waar<strong>de</strong>n van verschillen<strong>de</strong> culturen te begrijpen.<br />
30
Stap 4:<br />
Aanleren van vaardighe<strong>de</strong>n. Men moet <strong>de</strong> symbolen (een voorwerp, teken of gebaar dat verwijst<br />
naar een persoon, i<strong>de</strong>e of kwaliteit) van an<strong>de</strong>re culturen leren gebruiken en <strong>de</strong> rituelen (sterk<br />
geformal<strong>is</strong>eerd gedrag ten aanzien van bepaal<strong>de</strong> waar<strong>de</strong>n) daarvan beoefenen.<br />
Het <strong>is</strong> in <strong>de</strong> praktijk moeilijk om dit te doen voor alle culturen waar men mee te maken krijgt,<br />
maar het biedt wel inzicht in <strong>de</strong> cultuurdimensies van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r.<br />
Andreas Eppink<br />
Eppink on<strong>de</strong>rscheidt vier cultuurtypen:<br />
1 <strong>de</strong> wij-cultuur met een impliciete communicatie (<strong>de</strong> A-cultuur)<br />
2 <strong>de</strong> wij-cultuur met een expliciete communicatie (<strong>de</strong> B-cultuur)<br />
3 <strong>de</strong> ik-cultuur met een impliciete communicatie (<strong>de</strong> C-cultuur)<br />
4 <strong>de</strong> ik-cultuur met een expliciete communicatie (<strong>de</strong> D-cultuur)<br />
<strong>Communicatie</strong> tussen vertegenwoordigers van <strong>de</strong> A-cultuur en <strong>de</strong> D-cultuur leveren volgens<br />
hem <strong>de</strong> meeste problemen op. Bij impliciete communicatie <strong>is</strong> <strong>de</strong> vorm belangrijker dan <strong>de</strong><br />
inhoud. Zo kan ‘ja’ zeggen binnen impliciete communicatie meer te maken hebben met<br />
beleefdheid dan met <strong>de</strong> werkelijkheid. Voor een goe<strong>de</strong> communicatie <strong>is</strong> het dus van belang dat<br />
<strong>de</strong> gesprekspartners elkaars co<strong>de</strong>s kennen. Als het gaat om opvattingen over het ik vermeldt<br />
Eppink bij <strong>de</strong> A-cultuur het woord passief en bij <strong>de</strong> D-cultuur het woord actief. Volgens Eppink<br />
communiceert men in <strong>de</strong> westerse culturen, waar het individu centraal staat, in het algemeen op<br />
explicitie wijze (D). In <strong>de</strong> niet-westerse culturen (A) communiceert men in het algemeen op<br />
impliciete wijze (Azghari,2005). Eppink waarschuwt er wel voor om aan zijn theorie een<br />
waar<strong>de</strong>oor<strong>de</strong>el te hangen; het <strong>is</strong> slechts een hulpmid<strong>de</strong>l om inzicht te krijgen in bepaal<strong>de</strong><br />
aspecten van communicatie.<br />
Wij-cultuur<br />
Ik-cultuur<br />
Bron: Azghari,2005<br />
A-cultuur (passief) B-cultuur<br />
C-cultuur D-cultuur (actief)<br />
Impliciete communicatie Expliciete communicatie<br />
Edwin Hoffman<br />
Hoffman gaat bij interculturele communicatie uit van twee principes; dat van <strong>de</strong> erken<strong>de</strong><br />
gelijkwaardigeid en van <strong>de</strong> erken<strong>de</strong> diversiteit. In interculturele gespreksvoering gaat hij uit van<br />
het TOPOI-mo<strong>de</strong>l. TOPOI staat voor taal, or<strong>de</strong>ning, personen, organ<strong>is</strong>atie en inzet.<br />
Taal:<br />
Beteken<strong>is</strong>sen van ie<strong>de</strong>rs verbale en non-verbale taal<br />
Or<strong>de</strong>ning:<br />
De zienswijze en logica van een persoon<br />
Personen:<br />
I<strong>de</strong>ntiteit en betrekking: wie <strong>is</strong> een persoon voor elkaar en<br />
voor zichzelf? Hoe <strong>is</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rlinge relatie?<br />
31
Organ<strong>is</strong>atie:<br />
Het functionele ka<strong>de</strong>r: <strong>de</strong> organ<strong>is</strong>atie en <strong>de</strong> machtsverhoudingen<br />
Inzet:<br />
Motieven of beweegre<strong>de</strong>nen van een persoon<br />
Uitgangspunten bij dit mo<strong>de</strong>l:<br />
1. <strong>Communicatie</strong> <strong>is</strong> universeel<br />
2. Het accent ligt op interactie en niet op cultuur<br />
3. <strong>Communicatie</strong> <strong>is</strong> een circulair proces<br />
4. (Interculturele) communicatie vraagt om een open, reflectieve houding<br />
5. Real<strong>is</strong>t<strong>is</strong>ch over communicatie en optim<strong>is</strong>t<strong>is</strong>ch over mensen<br />
Kernpunten van het mo<strong>de</strong>l:<br />
1 (voor)oor<strong>de</strong>len zijn onvermij<strong>de</strong>lijk<br />
2 Zicht hebben op <strong>de</strong> eigen vanzelfsprekendhe<strong>de</strong>n<br />
3 Kijk naar het effect en blijf niet hangen in goe<strong>de</strong> bedoelingen<br />
4 Wees voorbereid op m<strong>is</strong>verstan<strong>de</strong>n en accepteer dat dit kan gebeuren<br />
5 De kortste weg <strong>is</strong> soms <strong>de</strong> omweg<br />
6 Zoek overeenkomsten<br />
7 Speel een actieve rol<br />
8 Wees alert voor blindmaken<strong>de</strong> vooroor<strong>de</strong>len<br />
9 Relativeer je eigen werkelijkheid<br />
32
9. Literatuur<br />
Boeken<br />
Azghari, Y. (2005). Cultuurbepaal<strong>de</strong> communicatie. Soest: Uitgeverij Nel<strong>is</strong>sen.<br />
Endt-Meijling, M, van (2003). Met nieuwe ogen; Werkboek voor <strong>de</strong> ontwikkeling van een<br />
tranculturele attitu<strong>de</strong>. Bussum: Uitgeverij Coutinho.<br />
Keulen, A, van. (2006). Partnerschap tussen ou<strong>de</strong>rs en beroepskrachten: Handboek voor<br />
kin<strong>de</strong>ropvang en on<strong>de</strong>rwijs. Amsterdam: Uitgeverij SWP.<br />
Loo, J, van. (2004). Effectief communiceren met ou<strong>de</strong>rs. Deventer: Kluwer.<br />
Pels, T. (2004). Opvoeding en intergratie. Een vergelijken<strong>de</strong> studie van recente on<strong>de</strong>rzoeken<br />
naar gezinsopvoeding en <strong>de</strong> pedagog<strong>is</strong>che afstemming tussen gezin en school. Assen:<br />
Koninklijke Van Gorcum.<br />
Pinto, D. (2004). Interculturele communicatie, conflicten en management (ICCM). Houten: Bohn<br />
Stafleu Van Loghum.<br />
Shadid, W.A. (2007). Grondslagen van interculturele communicatie; Studieveld en werkterrein.<br />
Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum.<br />
Stark, E. (1995). Ou<strong>de</strong>rparticipatie allochtone ou<strong>de</strong>rs. Tips voor scholen voor voortgezet<br />
on<strong>de</strong>rzijs en zelforgan<strong>is</strong>aties. S’Hertogenbosch: LPC.<br />
Verhoeven, N. (2004). Wat <strong>is</strong> on<strong>de</strong>rzoek? Praktijkboek metho<strong>de</strong>n en technieken voor het hoger<br />
beroepson<strong>de</strong>rwijs. Amsterdam: Uitgeverij Boom.<br />
Werf, S, van <strong>de</strong>r. (2002). Allochtonen in <strong>de</strong> multiculturele samenleving, Een inleiding. Bussum:<br />
Uitgeverij Coutinho.<br />
On<strong>de</strong>rzoekrapporten<br />
Booijink, M. (2007). On<strong>de</strong>rzoeksrapport Terug naar <strong>de</strong> bas<strong>is</strong>. <strong>Communicatie</strong> tussen leerkrachten<br />
en allochtone ou<strong>de</strong>rs in het primair on<strong>de</strong>rwijs. Universiteit Lei<strong>de</strong>n, Lei<strong>de</strong>n.<br />
Booijink, M. (2007). Handreiking Terug naar <strong>de</strong> bas<strong>is</strong>. <strong>Communicatie</strong> tussen leerkrachten en<br />
allochtone ou<strong>de</strong>rs in het primair on<strong>de</strong>rwijs. Universiteit Lei<strong>de</strong>n, Lei<strong>de</strong>n.<br />
Hughes, P., Mac Noughton, G. (2000). Consensus, d<strong>is</strong>sensus or community: the politics of<br />
parent involvement in early childhood education. Contemporary <strong>is</strong>sues in early childhood. 1(3),<br />
241-258.<br />
Out-Schipper, I., Hemels, I. (2001). We doen mee! Lokale voorbeel<strong>de</strong>n van ou<strong>de</strong>rpunten.<br />
Forum, Instituut voor multiculturele ontwikkelling, Utrecht.<br />
33
Smit, F., Driessen, G., Doesborgh, J. (2005). Opvattingen van allochtone ou<strong>de</strong>rs over on<strong>de</strong>rwijs:<br />
tussen wens en realiteit. Een inventar<strong>is</strong>atie van <strong>de</strong> verwachtingen en wensen van ou<strong>de</strong>rs ten<br />
aanzien van <strong>de</strong> bas<strong>is</strong>school en educatieve activiteiten in Rotterdam. ITS, Stichting Kotholieke<br />
Universiteit, Nijmegen.<br />
Artikelen<br />
Stads<strong>de</strong>el Amsterdam Westerpark (2005). Jong in Westerpark. Decentraal On<strong>de</strong>rwijs- en<br />
Jeugdplan. Deel Jeugd. Amsterdam: Stads<strong>de</strong>el Amsterdam Westerpark.<br />
Stads<strong>de</strong>el Amsterdam Westerpark (2006). Convenant Stads<strong>de</strong>elbre<strong>de</strong> pedagog<strong>is</strong>che aanpak<br />
Jong in Westerpark. Amsterdam: Stads<strong>de</strong>el Amsterdam Westerpark.<br />
Wilshaus, R. (2008). On<strong>de</strong>rzoeksplan: Samen werken aan <strong>de</strong> opvoeding van kin<strong>de</strong>ren in<br />
Amsterdam. Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam, kenn<strong>is</strong>kring School en omgeving in <strong>de</strong><br />
grote stad.<br />
Websites<br />
http://rps.hva.nl:2326/corp/common/framecreator.asp?ak=ggzenwelzijn&ap=vakb<br />
http://www.rgfmn.nl/Symposia/Clutuur%20en%20<strong>Communicatie</strong>/TOPOI-Workshop.pdf<br />
34
Bijlagen<br />
Bijlage 1: Interviewvragen<br />
Deelon<strong>de</strong>rzoeken van <strong>de</strong> stu<strong>de</strong>nten:<br />
1. Pedagog<strong>is</strong>che opdracht van <strong>de</strong> school<br />
2. Verwerven sociale competenties van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren<br />
3. Opvoedingsstijlen van ou<strong>de</strong>rs<br />
4. Schoolkeuzemotieven van ou<strong>de</strong>rs<br />
5. Interculturele communicatie tussen instellingen en ou<strong>de</strong>rs<br />
6. Ou<strong>de</strong>rbetrokkenheid en –participatie op scholen<br />
Wat <strong>is</strong> <strong>de</strong> primaire taak of doelstelling van uw instelling binnen het Stads<strong>de</strong>el Westerpark en<br />
waaruit bestaan uw activiteiten? (voor instellingen)<br />
Wat kenmerkt uw school in haar v<strong>is</strong>ie op on<strong>de</strong>rwijs aan en opvoeding van kin<strong>de</strong>ren? (voor<br />
scholen)<br />
Hoe laten <strong>de</strong> diverse ou<strong>de</strong>rgroepen op uw school/instelling zich kenmerken op het gebied van:<br />
1 Opleidingsniveau<br />
2 Sociaal-econom<strong>is</strong>che status<br />
3 Culturele achtergrond<br />
4 Opvoedingsstijlen<br />
Wat zijn <strong>de</strong> belangrijkste motieven van ou<strong>de</strong>rs om ju<strong>is</strong>t wel, en om ju<strong>is</strong>t niet, voor uw<br />
school/instelling te kiezen?<br />
1 Ziet u hierin een verband met het opleidingsniveau van ou<strong>de</strong>rs?<br />
2 Ziet u hierin een verband met <strong>de</strong> opvoedingsstijlen van ou<strong>de</strong>rs?<br />
Welke bijdrage levert uw school/instelling aan <strong>de</strong> opvoeding van <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren in stads<strong>de</strong>el<br />
Westerpark?<br />
1 Beschouwt u dit ook als een van uw taken, of doelen van het werk?<br />
o Waarom wel of niet?<br />
o Komt dit overeen met wat u als uw pedagog<strong>is</strong>che opdracht zou omschrijven?<br />
2 Bent u tevre<strong>de</strong>n over uw bijdrage aan <strong>de</strong> opvoeding van kin<strong>de</strong>ren in het stads<strong>de</strong>el?<br />
o Waarom wel of niet?<br />
o Wat zou u aan uw bijdrage willen veran<strong>de</strong>ren?<br />
Beschouwt u het als uw taak om kin<strong>de</strong>ren te helpen hun sociale competenties te ontwikkelen?<br />
1 Op welke manier levert u hier in <strong>de</strong> praktijk een bijdrage aan?<br />
2 Wor<strong>de</strong>n hiervoor speciale programma’s of lessenseries gebruikt?<br />
Op welke manier werkt u samen met ou<strong>de</strong>rs aan <strong>de</strong> opvoeding van hun kin<strong>de</strong>ren?<br />
1 Bestaan er verschillen in <strong>de</strong> manier waarop u met <strong>de</strong> diverse ou<strong>de</strong>rgroepen samenwerkt?<br />
2 Bent u tevre<strong>de</strong>n over <strong>de</strong>ze <strong>samenwerking</strong> met <strong>de</strong> diverse groepen?<br />
o Waarom wel of niet?<br />
o Wat zou willen veran<strong>de</strong>ren?<br />
Op welke manier zijn ou<strong>de</strong>rs betrokken bij uw activiteiten en/of <strong>de</strong> ontwikkeling van hun kind?<br />
35
3 Welke verschillen bestaan hierin tussen <strong>de</strong> diverse ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
4 Vind u het van belang dat ou<strong>de</strong>rs betrokken zijn?<br />
o Waarom wel of niet?<br />
5 Op welke manier stimuleert u <strong>de</strong> betrokkenheid van ou<strong>de</strong>rs?<br />
o Bent u hier tevre<strong>de</strong>n over het resultaat hiervan?<br />
o Hoe zou u ou<strong>de</strong>rbetrokkenheid in <strong>de</strong> toekomst vorm willen geven?<br />
Op welke manier zoekt u contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
3 Bestaan er verschillen in <strong>de</strong> manier waarop u diverse ou<strong>de</strong>rgroepen bena<strong>de</strong>rd?<br />
o Zo ja, waaruit bestaan <strong>de</strong>ze verschillen?<br />
4 Vind u het belangrijk om in uw communicatie rekening te hou<strong>de</strong>n met verschillen tussen<br />
ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
5 Hoe zou u uw comminactie met ou<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong> toekomst vorm willen geven?<br />
Aan welke on<strong>de</strong>rsteuning of hulp weet u dat ou<strong>de</strong>rs behoefte hebben bij <strong>de</strong> opvoeding van hun<br />
kind?<br />
1 Op welke manier kunt u hen hierin voorzien?<br />
o Vind u dat ook uw taak?<br />
2 Op welke manier zou hierin door een van <strong>de</strong> instellingen binnen het stads<strong>de</strong>el kunnen<br />
wor<strong>de</strong>n voorzien?<br />
36
Bijlage 2: Interviewuitwerkingen<br />
Lokale maatschappelijke instellingen<br />
GGD<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze instelling contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Ou<strong>de</strong>rs wor<strong>de</strong>n gevraagd om te komen via een brief.<br />
Er zijn 13 contactmomenten, spreekuren, consulten, hu<strong>is</strong>bezoeken, afspraken, voorlichtingen.<br />
Hoe communiceert <strong>de</strong>ze instelling met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Tij<strong>de</strong>ns elke consult <strong>is</strong> er ruimte voor vragen van ou<strong>de</strong>rs.<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Nee, er wordt wel gebruik gemaakt van een tolk<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Mid<strong>de</strong>ls het OKC wat gebouwd wordt. Met meer<strong>de</strong>re partners in één gebouw. Handiger voor<br />
ou<strong>de</strong>rs.<br />
Sportbuurtwerk<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze instelling contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Ou<strong>de</strong>rs wor<strong>de</strong>n bij <strong>de</strong> afsluiting van een module uitgenodigd om te komen begelei<strong>de</strong>n. Meeste<br />
contact gaat tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> activiteiten zelf. Ou<strong>de</strong>rs bellen ook zelf met vragen. Via <strong>de</strong> bas<strong>is</strong>scholen,<br />
clubblad, website, email, posters, flyers, schoolnieuwsbrief.<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Nee, maar met zieke ou<strong>de</strong>rs wordt er regelmatiger contact gehou<strong>de</strong>n.<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Het gaat goed zoals het nu gaat, geen verbeterpunten.<br />
IJsterk<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze instelling contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
De wijkcoordinator maakt contact met mensen door ze aan te spreken.<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Er wordt gebruik gemaakt van tolken<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Contact blijven hou<strong>de</strong>n. Instellingen en scholen <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> aanpak hanteren, ou<strong>de</strong>rs weten zo<br />
waar ze aan toe zijn.<br />
37
Schoolgericht Maatschappelijk Werk<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze instelling contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Ou<strong>de</strong>rs wor<strong>de</strong>n doorverwezen of komen vrijwillig langs.<br />
Hoe communiceert <strong>de</strong>ze instelling met ou<strong>de</strong>rs?<br />
In lastige gevallen vin<strong>de</strong>n er gesprekken plaats waar <strong>de</strong> intern begelei<strong>de</strong>r bij <strong>is</strong>, omdat <strong>de</strong>ze<br />
zaken vanuit <strong>de</strong> school met <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs kan bespreken.<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Er wordt niet met ou<strong>de</strong>rgroepen gewerkt maar met individuen en daarop pas je je aan.<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Via <strong>de</strong> intern begelei<strong>de</strong>r.<br />
NSO <strong>de</strong> Haaibaai<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze instelling contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Bij het ophalen van hun kind. Bellen, mailen<br />
Hoe communiceert <strong>de</strong>ze instelling met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Informeel<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Ou<strong>de</strong>rs wor<strong>de</strong>n niet gezien als groepen maar als individu. ‘Wij spreken nooit mensen aan op het<br />
feit dat ze bij een bepaal<strong>de</strong> groep horen. Wij spreken mensen alleen aan als er re<strong>de</strong>n <strong>is</strong> om<br />
dingen over hun kind te bespreken. Dat <strong>is</strong> voor ons <strong>de</strong> enige aanleiding.’<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Men <strong>is</strong> tevre<strong>de</strong>n over <strong>de</strong> communicatie zoals het nu gaat.<br />
Sporthal Hogendorp<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze instelling contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Als een kind zich m<strong>is</strong>draagt wor<strong>de</strong>n ou<strong>de</strong>rs hier op aangesproken.<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Ja maar dit heeft niet zozeer met culturele achtergrond te maken, maar met hoogopgeleid,<br />
laagopgeleid, autoritair, on<strong>de</strong>rhan<strong>de</strong>lend.<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Als je ou<strong>de</strong>rs op zou kunnen bellen en praten.<br />
38
Bas<strong>is</strong>scholen<br />
R-K bas<strong>is</strong>school El<strong>is</strong>abeth Paulus<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze school contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
De <strong>de</strong>ur staat altijd open voor ou<strong>de</strong>rs als er problemen zijn. Omgekeerd gebeurt dit ook,<br />
leerkrachten kunnen ou<strong>de</strong>rs altijd uitnodigen. Contactou<strong>de</strong>rs zorgen voor contact tussen<br />
leerkrachten en an<strong>de</strong>re ou<strong>de</strong>rs.<br />
Hoe communiceert <strong>de</strong>ze school met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Directeur <strong>is</strong> zelf erg direct naar ou<strong>de</strong>rs toe.<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Ja maar niet zozeer met <strong>de</strong> culturele achtergrond maar met hoogopgelei<strong>de</strong>n, laagopgelei<strong>de</strong>n.<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Niet, men <strong>is</strong> tevre<strong>de</strong>n hoe <strong>de</strong> communicatie verloopt.<br />
Openbare bas<strong>is</strong>school Westerpark<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze school contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Via klassenou<strong>de</strong>rs, nieuwsbrieven, algemene ou<strong>de</strong>ravond aan het begin van het jaar,<br />
rapportbesprekingen. Er <strong>is</strong> weining bena<strong>de</strong>ring.<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Nee, ‘Ik loop er tegen aan dat ik steeds meer merk en het ook terug krijg dat we toch vanuit<br />
onze eigen cultuur ou<strong>de</strong>rs bena<strong>de</strong>ren en dat het lang niet altijd begrepen wordt door an<strong>de</strong>re<br />
culturen. Het <strong>is</strong> een schan<strong>de</strong> als je met je kind ergens an<strong>de</strong>rs naar toe moet, om erover te<br />
praten over hoe je je kind moet opvoe<strong>de</strong>n. Soms ervaren ou<strong>de</strong>rs nog dat je kin<strong>de</strong>ren opvoed op<br />
verschillen<strong>de</strong> plekken, en op verschillen<strong>de</strong> plekken kan het er ook an<strong>de</strong>rs uit zien. En als je die<br />
verschillen niet genoeg kent dan en mensen er niet genoeg op bena<strong>de</strong>rd dan kan je volkomen<br />
langs elkaar heen praten.’<br />
‘Ik vind het wel belangrijk. Tenminste ik ont<strong>de</strong>k het belang steeds meer. Ik weet niet zo goed hoe<br />
je dat zou moeten doen. En of je niet ondui<strong>de</strong>lijk ju<strong>is</strong>t wordt, als je op verschillen<strong>de</strong> manieren<br />
een zelf<strong>de</strong> boodschap gaat vertellen. Dat week ik niet. Dus ik zou wel benieuwd zijn hoe je, want<br />
dat <strong>is</strong> het eigenlijk, hoe je een zelf<strong>de</strong> boodschap in verschillen<strong>de</strong> culturen met een verschillen<strong>de</strong><br />
v<strong>is</strong>ie zo kan brengen dat mensen geïnteresseerd en open staan daarvoor. Ik weet ook niet of het<br />
zit in op allerlei manieren zeggen. Daar ben ik dus heel erg in geïnteresseerd.’<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Een ontwikkeling naar meer en beter.<br />
39
Dr. Rijk Kramer School<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze school contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Klassenou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n, <strong>de</strong>ze wor<strong>de</strong>n goed bezocht, 1 keer per jaar ou<strong>de</strong>rgesprek, 2 keer per<br />
jaar rapportbesprekingen. Een sfeer creëren dat als ou<strong>de</strong>rs ergens mee zitten ze altijd langs<br />
kunnen komen. Ou<strong>de</strong>rwerkgroepen, taakwerkgroepen<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Nee, ‘We werken met alle ou<strong>de</strong>rgroepen op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> manier samen, we gaan er geen<br />
on<strong>de</strong>rscheid in maken. Rare vraag ook eigenlijk, dat je zegt van hé, we zetten ou<strong>de</strong>rs in hokjes.<br />
Kijk, je communiceert met <strong>de</strong> ene ou<strong>de</strong>r soms an<strong>de</strong>rs dan met <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re ou<strong>de</strong>r, maar dat <strong>is</strong><br />
geen ding <strong>de</strong>s on<strong>de</strong>rwijs.’<br />
‘Dan komen we toch weer terug op <strong>de</strong> Marokkaanse en Turkse gemeenschap, daar <strong>is</strong> <strong>de</strong><br />
communicatie soms lastig mee. Dus daar moet je heel alert op zijn, we sturen wel een brief uit<br />
school mee maar <strong>is</strong> <strong>de</strong> informatie die daarin staat wel voldoen<strong>de</strong> aangekomen. Daarnaast <strong>is</strong> er<br />
Toptaal, dat <strong>is</strong> een groep in het ka<strong>de</strong>r van taalverwerving van die ou<strong>de</strong>rs, dat <strong>is</strong> in alle scholen in<br />
Westerpark gepresenteerd. Daar hebben wij het volgen<strong>de</strong> mee gedaan. Elke leerkracht heeft,<br />
als hij ou<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong> klas heeft, die ou<strong>de</strong>rs persoonlijk bena<strong>de</strong>rd. Die zijn uitgenodigd voor een<br />
gesprek, en hebben we gezegd dat er een cursusaanbod <strong>is</strong>. Dat doen wij niet zelf maar dat doet<br />
Toptaal. Dat cursusaanbod wordt dan aan ou<strong>de</strong>rs gepresenteerd en die kunnen dan zeggen of<br />
ze daaraan meedoen of niet. Nou, dat <strong>is</strong> dus een hele directe bena<strong>de</strong>ring. Nou kun je zeggen,<br />
als je op school 80 procent van je ou<strong>de</strong>rgroep <strong>is</strong> dan <strong>is</strong> dat log<strong>is</strong>tiek bijna niet te doen, maar als<br />
dat een wat kleinere groep <strong>is</strong> dan zoeken wij op school een hele persoonlijke bena<strong>de</strong>ring. Dus<br />
die heb je dan goed in beeld.’<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Men <strong>is</strong> tevre<strong>de</strong>n over <strong>de</strong> communicatie.<br />
Bre<strong>de</strong> school Zeehel<strong>de</strong>nbuurt<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze school contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Per post, nieuwsbrief via mail, flapover in <strong>de</strong> gangen, ou<strong>de</strong>rcontactfunctionar<strong>is</strong>.<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
Nee maar zou dit wel willen in <strong>de</strong> vorm van een tolk.<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Niet gevraagd.<br />
40
Openbare bas<strong>is</strong>school <strong>de</strong> Spaarndammer<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze school contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
De <strong>de</strong>ur staat altijd open voor ou<strong>de</strong>rs als er iets <strong>is</strong>. Via brieven, kin<strong>de</strong>ren geven iets door aan <strong>de</strong><br />
ou<strong>de</strong>rs.<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
‘Mensen kunnen een Turkse achtergrond hebben, mensen kunnen Islamit<strong>is</strong>ch zijn, maar daarin<br />
zitten hele grote verschillen in bena<strong>de</strong>ring, er zitten ook overeenkomsten, maar er zitten ook<br />
verschillen in, dus het hangt van het on<strong>de</strong>rwerp af of je dat meeneemt in je gesprek of dat je dat<br />
niet meeneemt in je gesprek, maar eerlijk gezegd, ik ben ik, en dit <strong>is</strong> Ne<strong>de</strong>rland en hier doen we<br />
het zo en ik hou d’r wel rekening mee, maar eigenlijk ook niet echt hoor.’<br />
Ou<strong>de</strong>rs wor<strong>de</strong>n allemaal op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> manier bena<strong>de</strong>rd, er wordt wel gebruik gemaakt van<br />
tolken.<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Leerkracht <strong>is</strong> tevre<strong>de</strong>n over <strong>de</strong> eigen communicatie met ou<strong>de</strong>rs maar ziet zichzelf als een<br />
uitzon<strong>de</strong>ring. Zou willen dat ou<strong>de</strong>rs <strong>de</strong> lijn op school doortrekken naar hu<strong>is</strong>, meer <strong>samenwerking</strong>.<br />
De Bron<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze school contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Via ou<strong>de</strong>rcontactpersonen, 3 keer per jaar 10 minutengesprekken, nieuwsbrieven, schoolgids,<br />
website, telefon<strong>is</strong>ch. Directrice begroet elke dag <strong>de</strong> hele school.<br />
Hoe communiceert <strong>de</strong>ze school met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Ou<strong>de</strong>rs hebben een agenda als kado gekregen. Hierin moeten ze afspraken met <strong>de</strong> school<br />
noteren, zodat men het niet vergeet.<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
‘We hebben gemerkt dat we met <strong>de</strong> niet-Ne<strong>de</strong>rlandstalige ou<strong>de</strong>rs letterlijk contact op moeten<br />
nemen. De manier van praten en uitleggen <strong>is</strong> an<strong>de</strong>rs en we hebben dit jaar geleerd dat als we<br />
afspreken maken met ou<strong>de</strong>rs uit <strong>de</strong> Marokkaanse cultuur, dat we <strong>de</strong> afspraak nog een keer<br />
moeten bevestigen. Daarmee moet je dus intensiever samen werken.’<br />
‘De ene groep <strong>is</strong> erg afwachtend en neemt alles aan en <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re groep heeft meer een eigen<br />
inbreng. Vooral <strong>de</strong> Marokkaanse en Turkse ou<strong>de</strong>rs zijn afwachtend. Zo zijn zij opgevoed en dat<br />
maakt het weer lastiger. Je moet ze echt uitnodigen om mee te <strong>de</strong>nken en hun eigen i<strong>de</strong>een te<br />
geven.’<br />
‘Ik vind dat je met elkaars cultuur rekening moet kunnen hou<strong>de</strong>n. Als je dat niet doet, daarom <strong>is</strong><br />
dat voor mij ook zo vanzelfsprekend, kunnen er m<strong>is</strong>verstan<strong>de</strong>n ontstaan.’<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Met een hogeropgelei<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rcontactpersoon, die ook ou<strong>de</strong>ravon<strong>de</strong>n kan organ<strong>is</strong>eren waar<br />
ou<strong>de</strong>rs naartoe komen.<br />
41
De Catamaran<br />
Hoe zoekt <strong>de</strong>ze school contact met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Via infobulletin, via <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren, via brieven<br />
Hoe communiceert <strong>de</strong>ze school met ou<strong>de</strong>rs?<br />
Als er een probeleem met het kind <strong>is</strong> wordt er met <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs gepraat, er wordt gebruik gemaakt<br />
van een tolk<br />
Wordt er rekening gehou<strong>de</strong>n met verschillen<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rgroepen?<br />
‘Ik vind dat we rekening moeten hou<strong>de</strong>n maar dit betekent niet dat we dit altijd kunnen. Want dat<br />
vraagt veel. Een goe<strong>de</strong> communicatie verzorgen kost gewoon veel tijd. Als je ie<strong>de</strong>reen<br />
persoonlijk toe moet schrijven om te communiceren. Dat <strong>is</strong> fysiek niet haalbaar. Dan ligt daar <strong>de</strong><br />
taak van <strong>de</strong> ontvanger en dan zijn wij bereid om daar tijd in te steken. De ontvanger heeft <strong>de</strong><br />
verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor het ontvangen van <strong>de</strong> boodschap. Want wij proberen ie<strong>de</strong>reen serieus<br />
te blijven nemen maar dan zul je er ook wat voor moeten doen.’<br />
Hoe kan <strong>de</strong> communicatie verbeterd wor<strong>de</strong>n?<br />
Niet het kind als mid<strong>de</strong>l gebruiken. Zie hierboven<br />
42
Bijlage 3: Culturen in Westerpark<br />
In dit stuk zal er een beschrijving wor<strong>de</strong>n gegeven van <strong>de</strong> grootste culturen in stads<strong>de</strong>el<br />
Westerpark, omdat het een bas<strong>is</strong>voorwaar<strong>de</strong> <strong>is</strong> om kenn<strong>is</strong> te hebben van <strong>de</strong>ze culturen voor<br />
effectieve interculturele communicatie. Zoals Azghari (2005) zegt, men moet kenn<strong>is</strong> over <strong>de</strong><br />
eigen cultuur als over <strong>de</strong> cultuur van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r hebben. Het gaat dan om normen, waar<strong>de</strong>n,<br />
gewoontes en <strong>de</strong>nkwijzen. De Surinaamse, Marokkaanse en Turkse cultuur zullen wor<strong>de</strong>n<br />
beschreven.<br />
Bij Surinamers spreekt men volgens van <strong>de</strong>r Werf (2002) over <strong>de</strong> Carib<strong>is</strong>che cultuur. Van<br />
oudsher kwamen er Surinamers naar Ne<strong>de</strong>rland om te stu<strong>de</strong>ren. Op een bepaald moment<br />
kwamen er steeds meer mensen uit <strong>de</strong> lagere klasse met weinig opleiding met het doel in<br />
Ne<strong>de</strong>rland een betere bestaan op te bouwen. Vanuit <strong>de</strong> voorgeschie<strong>de</strong>n<strong>is</strong> spreekt men van een<br />
verzuil<strong>de</strong> Surinaamse maatschappij. Het sociale leven vindt plaats binnen <strong>de</strong> eigen zuil. Het<br />
bepaalt met wie je kunt trouwen, naar welke school je gaat, <strong>tot</strong> welke partij je behoort, dit <strong>is</strong> vaak<br />
al bepaald doordat je bijvoorbeeld Hindoestaan of Creool bent. Groepsban<strong>de</strong>n zijn sterk en<br />
hou<strong>de</strong>n spanningen binnen <strong>de</strong> eigen groep om te voorkomen dat <strong>de</strong> vuile was naar buiten komt.<br />
Hoe wantrouwend je ook zou zijn tegenover je politieke of geestelijke lei<strong>de</strong>rs, die van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re<br />
groepen zijn nog vreem<strong>de</strong>r. Loyaliteit aan <strong>de</strong> groep en regels betekenen dat bijvoorbeeld kritiek<br />
uiten lastig <strong>is</strong> en snel als een persoonlijke aanval wordt gezien.<br />
Bij Turken en Marokkanen spreekt men volgens van <strong>de</strong>r Werf (2002) over <strong>de</strong> Mediterrane<br />
cultuur. Er zijn echter wel verschillen tussen hen. In Turkije <strong>is</strong> vergeleken met Marokko veel<br />
meer industrie waardoor het een samenleving <strong>is</strong> met klassenverschillen. Het gedrag van <strong>de</strong><br />
mensen <strong>is</strong> hierdoor meer ged<strong>is</strong>ciplineerd en er wordt strikter met regels omgegaan. Marokko <strong>is</strong><br />
veel meer agrar<strong>is</strong>ch en zeker in <strong>de</strong> Berbergebie<strong>de</strong>n, waar veel Marokkanen in Ne<strong>de</strong>rland<br />
vandaan komen. Er zijn wel regels waaraan mensen zich dienen te hou<strong>de</strong>n, maar over veel<br />
zaken valt nog te on<strong>de</strong>rhan<strong>de</strong>len. Van <strong>de</strong> huidige Marokkaanse bevolking in Ne<strong>de</strong>rland <strong>is</strong> 60%<br />
Berbers en afkomstig uit het Rifgebergte. De taal van <strong>de</strong> Berbers kent drie versies. Slechts<br />
weinigen beheersen het oorspronkelijke schrift. Dit verklaart voor een <strong>de</strong>el het in verhouding<br />
groot aantal Marokkaanse analfabeten.<br />
Bij Mediterranen <strong>is</strong> handhaven van <strong>de</strong> eer erg belangrijk. Eer <strong>is</strong> <strong>de</strong> waar<strong>de</strong> van een persoon in<br />
zijn of haar positie in <strong>de</strong> eigen ogen, maar vooral ook in <strong>de</strong> ogen van <strong>de</strong> samenleving. Het maakt<br />
aanspraak op status, op erkenning daarvan, op respect door <strong>de</strong> samenleving. Erekwesties<br />
wor<strong>de</strong>n vaak besproken en staan in <strong>de</strong> belangstelling. Voor autochtonen <strong>is</strong> het vaak niet goed te<br />
begrijpen hoe personen hun welbevin<strong>de</strong>n zo aan hun eer verbin<strong>de</strong>n. Eer wordt bepaald door het<br />
zich hou<strong>de</strong>n aan regels, door macht, door seksuele zuiverheid van <strong>de</strong> vrouwen. Het <strong>is</strong> iets<br />
relationeels, mensen geven <strong>de</strong> eer (status) en krijgen <strong>de</strong> eer (respect) die hun toekomt in hun<br />
positie. Bij inbreuk op <strong>de</strong> eer zal <strong>de</strong> man moeten reageren, an<strong>de</strong>rs wordt zijn status blijvend<br />
verlaagd, hij lijdt gezichtsverlies. Bij afkeurenswaardig gedrag zal bij autochtonen op het besef<br />
van schuld gewezen wor<strong>de</strong>n, je moet jezelf schuldig voelen. Maar bij Mediterranen zal bij<br />
overtredingen gewezen wor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> schan<strong>de</strong>, aantasting van <strong>de</strong> eer van <strong>de</strong> groep of <strong>de</strong><br />
verantwoor<strong>de</strong>lijke daarvoor, meestal <strong>de</strong> va<strong>de</strong>r, je maakt iemand of an<strong>de</strong>ren te schan<strong>de</strong>.<br />
Bij contact met Mediterranen <strong>is</strong> het direct uiten van kritiek tegenover een ou<strong>de</strong>re of<br />
hogergeplaatste een vorm van respectloos gedrag, dat als aantasten van <strong>de</strong> eer kan wor<strong>de</strong>n<br />
opgevat. Tegenspreken <strong>is</strong> onbeleefd. Op vragen zal uit respect vaak een vaak een positief<br />
antwoord gegeven wor<strong>de</strong>n, waarbij het respect tonen belangrijker kan zijn dan <strong>de</strong> feiten<br />
doorgeven. Zo kan het corrigeren bij verg<strong>is</strong>singen van leerkrachten door leerlingen als onbeleefd<br />
wor<strong>de</strong>n gezien.<br />
In <strong>de</strong> opvoeding zijn ou<strong>de</strong>rs erop gericht dat hun kin<strong>de</strong>ren zichzelf en hun ou<strong>de</strong>rs niet ten<br />
43
schan<strong>de</strong> maken en dat ze zich aan <strong>de</strong> regels hou<strong>de</strong>n, het aanleren van positioneel gedrag.<br />
Marokkaanse ou<strong>de</strong>rs richten zich op <strong>de</strong> religieuze en morele waar<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> <strong>is</strong>lam, het<br />
aanleren van respect voor ou<strong>de</strong>ren en van het ju<strong>is</strong>te sociale gedrag, zodat <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren weten<br />
hoe het hoort. Het accent ligt niet op <strong>de</strong> eigen morele bewustzijn, maar op <strong>de</strong> houding tegenover<br />
an<strong>de</strong>ren. Kin<strong>de</strong>ren leren om te mij<strong>de</strong>n wat verbo<strong>de</strong>n <strong>is</strong>.<br />
Zowel voor <strong>de</strong> Carib<strong>is</strong>che als voor <strong>de</strong> Mediterrane cultuur geldt volgens van <strong>de</strong>r Werf (2002) dat<br />
zij een wij-cultuur zijn tegenover <strong>de</strong> ik-cultuur die in Ne<strong>de</strong>rland heerst. In <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse<br />
samenleving ligt <strong>de</strong> nadruk meer op het individu en bij een wij-cultuur meer op <strong>de</strong> groep. Men<br />
spreekt ook wel over individual<strong>is</strong>t<strong>is</strong>ch tegenover collectiv<strong>is</strong>t<strong>is</strong>ch. Het gedrag in een wij-cultuur<br />
wordt sterk bepaald door relaties die personen met elkaar hebben en posities die mensen<br />
tegenover elkaar hebben. Men spreekt dan over positioneel bepaald gedrag. Va<strong>de</strong>rs hebben<br />
bijvoorbeeld een bepaal<strong>de</strong> positie tegenover hun zonen en dochters en omgekeerd geldt<br />
hetzelf<strong>de</strong>. Echtgenote zijn betekent dat <strong>de</strong> vrouw zich op een bepaal<strong>de</strong> wijze, zeker in het bijzijn<br />
van an<strong>de</strong>ren, tegenover haar man dient te gedragen.<br />
44
Bijlage 4: Feedback opdrachtgever<br />
Feedbackformulier eindopdracht Opleiding Pedagogiek<br />
Naam stu<strong>de</strong>nt: Emel Kilic<br />
Stu<strong>de</strong>ntnummer: 208400<br />
Datum: 23-06-2009<br />
------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
Naam Opdrachtgever: Remy Wilshaus<br />
Functie: Docent-on<strong>de</strong>rzoeker<br />
Organ<strong>is</strong>atie: Kenn<strong>is</strong>kring School en omgeving in <strong>de</strong> grote stad<br />
E-mail: r.wilshaus@hva.nl<br />
Telefoon: 020-5995817<br />
1. Bent u, in het algemeen, tevre<strong>de</strong>n over <strong>de</strong> <strong>samenwerking</strong> met <strong>de</strong> stu<strong>de</strong>nt?<br />
(te <strong>de</strong>nken valt aan communicatie, aantal contactmomenten, houding stu<strong>de</strong>nt)<br />
Ja/matig/nee<br />
Toelichting: Emel heeft een prettige bijdrage geleverd aan het on<strong>de</strong>rzoek, heeft zich<br />
opengesteld voor nieuwe on<strong>de</strong>rzoeksmetho<strong>de</strong>n en een positieve bijdrage geleverd aan <strong>de</strong><br />
werkbijeenkomsten van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeksgroep.<br />
2. Beantwoord<strong>de</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeksopzet aan uw vraag?<br />
Ja/matig/nee<br />
Toelichting: Emel heeft haar on<strong>de</strong>rzoek uitgevoerd zoals vooraf was besproken en afgesproken.<br />
3. Beantwoordt het resultaat van het on<strong>de</strong>rzoek aan uw vraag?<br />
Ja/matig/nee<br />
Toelichting: Emel heeft een interessant en bruikbaar on<strong>de</strong>rzoek gedaan naar het gebruik van<br />
interculturele communicatie tussen ou<strong>de</strong>rs en professionals betrokken bij <strong>de</strong> opvoeding van hun<br />
kin<strong>de</strong>ren. Vanuit zowel <strong>de</strong> Kenn<strong>is</strong>kring, als het Stads<strong>de</strong>el Westerpark, zijn wij hierover zeer<br />
tevre<strong>de</strong>n.<br />
4. Denkt u het resultaat van het on<strong>de</strong>rzoek van <strong>de</strong> stu<strong>de</strong>nt in uw organ<strong>is</strong>atie te kunnen<br />
gebruiken?<br />
Ja/m<strong>is</strong>schien/nee<br />
Toelichting: Zie hierboven.<br />
45