Afslag 2010-03.pdf - Golfclub Zeegersloot

10
Tussen de oren:
Pottenkijkers
Als er één ding tussen de oren zit, dan is het wel onze zorg over
hoe anderen over ons denken. Wij zijn sociale wezens, gericht
op elkaar, en dat heeft effect op onze prestaties. Bijvoorbeeld:
we gaan slechter golfen als er mensen toekijken. Of... juist
beter?
Het is dringen bij de eerste tee van de Griendbaan. Er staan drie
flights te wachten. Speler A van de eerste flight slaat af. Helaas: de
bal vliegt onder een hoek van 90° weg. Een beetje gegeneerd
maakt hij plaats voor zijn maat, speler B (nee, laat ik het deze keer
niet over Bart hebben). Deze slaat zijn bal recht en ver. Het verschil?
Wat op de ene een ongunstig effect had, leverde de ander profijt
op, namelijk: PUBLIEK.
Waarom werken toeschouwers wel in het voordeel van speler B,
maar niet van speler A? Oké, speler B is vast een betere golfer, maar
maakt dat ook dat hij zich minder aantrekt van de aanwezigheid
van anderen?
De Amerikaanse onderzoeker Floyd Allport liet al aan het begin van
de vorige eeuw in zijn experimenten mensen allerlei klusjes van
uiteenlopende moeilijkheidsgraad uitvoeren, met en zonder
andere aanwezigen. Hij constateerde dat zijn proefpersonen niet
alleen harder werkten als er pottenkijkers bij waren, maar dat dan
ook de kwaliteit van hun werk veranderde.
Volgens latere onderzoekers (die op Allports werk voortborduurden)
komt het beter of slechter functioneren met publiek doordat
de aanwezigheid van anderen leidt tot verhoogde opwinding. Dit
zorgt er vervolgens voor dat iemands ‘dominante respons’ (zijn
meest voor de hand liggende gedrag) boven komt drijven. Als die
dominante respons een goede swing is, zoals bij speler B, pakt het
prettig uit. De minder geoefende speler A vergeet echter ter plekke
alles dat hij recentelijk geleerd heeft van Synco of Felix. Hij vervalt
reddeloos in zijn vertrouwde fouten.
Psychologie zou geen psychologie zijn als het voor dit fenomeen
niet een gewichtige naam had bedacht: ‘sociale facilitatie’ (het
woord facilitatie is een beetje misleidend want suggereert dat
publiek altijd een positieve invloed heeft). Nu zou je zeggen dat
sociale facilitatie vooral te maken heeft met de evaluatie door
anderen en niet alleen met hun aanwezigheid. Maar nee, het blijkt
zelfs te werken als het gezelschap geblinddoekt is en earphones op
heeft. Echt waar? Ja, speler A en B vertonen ook facilitatie als we alle
wachtende flights op hole 1 een zwart masker en een iPod opzetten.
En bij dierproeven is gebleken dat zelfs bijen harder gaan
werken in de nabijheid van soortgenoten. Ook al schijnen die
beestjes nogal hiërarchisch te zijn ingesteld, hun verhoogde ijver
om raten vol te proppen met nectar komt vast niet voort uit evaluatiedruk.
Wat veroorzaakt toch die opwinding bij ons, levende wezens, als
het gaat om ons functioneren in gezelschap? Het antwoord,
volgens recente theorie, is conflict. Gekibbel in ons hoofd, omdat
we onze aandacht proberen te verdelen tussen onze klus en ons
publiek. Conflict windt op en hopla: daar is de dominante respons,
met een goed of slecht resultaat.
Gelukkig kunnen we hier ook ons voordeel mee doen. Als we
bijvoorbeeld onze putt-respons niet vertrouwen, kunnen we lang
op de oefenrange gaan staan om deze te verbeteren. En als we dat
echt TE saai vinden, kunnen we onszelf inbeelden dat we als topgolfers
op de US Open op een green staan om de beslissende putt te
maken. Goed voor de adrenaline. Maar door dit stukje lopen we
dan natuurlijk wel kans dat er een grapjas komt informeren hoe het
ervoor staat met onze dominante respons.
Ineke Smit - Ter Doest