images/filelib/SINT_TRUIDEN _ACTIEPLAN_518.pdf - Erfgoedcel ...

Sint-Truiden
Abdijstad
Actieplan voor de integrale
en geïntegreerde ontsluiting
van de religieuze as Sint-Truiden
Dossier opgesteld in opdracht van het P.C.C.E. en van de stad Sint-Truiden

Inhoudstafel
Inleiding
1. Opdracht p. 5
2. Strategie p. 6
3. Plan van aanpak p. 7
4. Globaal concept van het actieplan p. 8
Actieplan
Actie 1 Research, bezoekersscenario en uitzettingsplan p. 12
Actie 2 Opleiding gidsen p. 14
Actie 3 Audiogidsen p. 17
Actie 4 Signalisatie en duidingsborden p. 20
Actie 5 Visualisering stedenbouwkundige structuren p. 24
Actie 6 Tijdsvensters p. 32
Actie 7 Hofkamer p. 37
Actie 8 Verhalenfestival p. 41
Actie 9 Super 8 Erfgoedfestival p. 43
Actie 10 Restauratie Trudoabdij p. 46
Actie 11 Restauratie Begijnhof p. 53
Actie 12 Restauratie Speelhof p. 60
Actie 13 Masterplan restauratie Refugehuis van Averbode p. 62
Actie 14 Communicatie p. 64
Actie 15 Organigram & Externe consulting p. 77
Bijlagen
Bijlage 1 Analyse van de waarden van het erfgoed van Sint-Truiden p. 82
Bijlage 2 Kernsites en dambordpatroon p. 93
Bijlage 3 Analyse algemene knelpunten inzake het erfgoed van Sint-Truiden p. 96
Bijlage 4 Het historische verhaal in beeld – Pistes voor bijkomend onderzoek p. 103
Bijlage 5 Knelpunten van de signalisatie en duidingsborden p. 108
Bijlage 6 Uitzettingsplan duidingsborden - Case study Begijnhof p. 1 12
Bijlage 7 Pistes voor andere tijdelijke erfgoedevenementen p. 115
Bijlage 8 Bezoekersonthaal en stedelijk museum p. 118
Bijlage 9 Analyse van stedenbouwkundige knelpunten p. 120
Bijlage 10 Andere knelpunten inzake restauratie p. 124
Bijlage 11 Analyse van communicatieknelpunten p. 127
Bijlage 12 Mogelijke financiële partners, met contactadressen p. 128
3

Sint-Truiden Abdijstad
Inleiding
‘De Trudoabdij is één van de belangrijkste Maaslandse abdijen.
Ze heeft gedurende eeuwen van Sint-Truiden
een Europees centrum van kunst en cultuur gemaakt.’
5
G.C. De Dijn
Hoe waardevol is het erfgoed van Sint-Truiden? Dat is moeilijk te bepalen. En het zal nog wel even duren
voordat er in Vlaanderen een objectief systeem bestaat om de waarde van erfgoed te meten. Voor het zover
is, mag zonder enige vorm van discussie, kort en goed worden gesteld: het erfgoed van Sint-Truiden is
vanuit historisch perspectief topklasse. Sint-Truiden prijkt op de lijst van unieke historische abdijsteden,
in het goede gezelschap van Stavelot, Gent en Nijvel (België), van Echternach (Luxemburg), van Fulda
(Duitsland) en van Middelburg (Nederland).
Met dit actieplan willen we beslist niet alleen omkijken, naar de geschiedenis. De uitdaging van dit plan
bestaat erin om het erfgoed van Sint-Truiden op een hedendaagse manier te ontsluiten en op een hedendaagse
manier te gebruiken, zodat het nog meer zin, betekenis en waarde krijgt, voor de huidige en de
komende inwoners en toeristen.
Sien heeft met veel plezier meegewerkt aan deze opdracht. Ze was moeilijk, maar ze was belangrijk.
1. Opdracht
De opdracht die Sien heeft mogen vervullen, na een marktconsultatie, werd als volgt omschreven door
het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE) en door de stad Sint-Truiden: opstellen van een
concreet actieplan voor de integrale en geïntegreerde ontsluiting van de religieuze as Sint-Truiden.
De opdracht moest passen in het ruimere Masterplan voor de ruimtelijke ontsluiting van het cultuur-
historisch erfgoed van Haspengouw (2003), en eveneens in het Actieplan Romeinse weg (2007).
Specifieker werden de deelopdrachten verwoord als volgt:
• In overleg met de bevoegde diensten van de stad Sint-Truiden en van de provincie op basis van de bestaande
literatuur en informatie opgedaan bij de bevoorrechte getuigen, het verhaal over de stadsontwikkeling van
Sint-Truiden aan de hand van de religieuze as en specifieke verhalen rond elke punt van de as samenstellen;
• In overleg met de bevoegde diensten van de stad Sint-Truiden een efficiënt ontsluitingsconcept en -strategie
uitschrijven en een aantal concrete algemene ontsluitingsprojecten en bijzondere ontsluitingsprojecten bij
elk van de punten op de religieuze as uitwerken. Van deze projecten wordt verwacht: doelstelling, product
omschrijving, uitvoeringsmodaliteiten, doelgroep(en), partners, locatie, benaderende budgettaire ramingen;
• In overleg met de bevoegde diensten van de stad Sint-Truiden een algemeen presentatie- en communicatieconcept
voor stad en regio van de ontsluiting van de religieuze as en concrete toepassingen op het terrein
uitwerken;
• In overleg met de bevoegde diensten van de stad Sint-Truiden een organisatiestructuur uitwerken met de voor
de ontsluiting relevante partners alsook een raming van werkingskosten, een overzicht van de beschikbare
budgetten voor de uitvoering op stedelijk niveau en mogelijke subsidies (zowel provinciaal, nationaal als
Europees) voor de realisatie van het project.

De opdracht van het actieplan startte in april 2008, ze werd afgerond in november 2008. Het actieplan werd
samengesteld door het studie- en ontwerpbureau Sien, door het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur
(CRKC) en door restauratiearchitecte Sofie Beyen.
Tijdens het ontwikkelingsproces werden de stand van zaken en de vorderingen gevolgd door een werkgroep
(tweewekelijks) en door een stuurgroep (driewekelijks).
De werkgroep bestond uit: Marc Laenen en Stephanie Mergeay (PCCE), Wivina De Bus en Lieve Opsteyn
(Erfgoedcel Sint-Truiden), Petra Boekstal (Monumenten), Hilde Hendrickx (Toerisme Sint-Truiden), Els Berx
(Toerisme Limburg, regiocoördinator voor Haspengouw), Stefaan Ottenbourgs (cultureel centrum De
Bogaard), Christa Engelbosch (Museum Vlaamse Minderbroeders), Bert Flossie (coördinator cultuurbeleid
Sint-Truiden).
De stuurgroep bestond uit een kern van de werkgroep, aangevuld met de volgende schepenen: Els Sneijers
(erfgoed), Pascal Vossius (toerisme), Bert Stippelmans (cultuur).
Wij danken al deze medewerkers van harte voor hun voortdurende input en feedback.
2 Strategisch plan
We kozen de drie volgende stellingen als vertrekpunt om het actieplan uit te werken. De analysen waar
deze stellingen op steunen, staan achteraan in de bijlagen.
• Stelling 1
Het erfgoed van Sint-Truiden loont de moeite van het ontsluiten
We hebben in bijlage 1 de waarde van het erfgoed van Sint-Truiden speciaal bekeken als historisch, als
onroerend, als roerend en als immaterieel erfgoed. Stefan van Lani (archivaris van de Abdij van Park en
onderzoeker bij het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur) vatte de analyse als volgt samen:
“We kunnen stellen dat de stad Sint-Truiden, door zijn boeiende geschiedenis en door de aanwezigheid van
een representatief gebouwenpatrimonium en van een rijk kunstpatrimonium, alle troeven in handen heeft
om zich cultuurtoeristisch succesvol te profileren als abdijstad. Het feit dat Vlaanderen over een rijk
cultuurhistorisch verleden beschikt, met internationaal befaamde kunststeden, is hierbij een extra troef.
Nog een positieve factor is het feit dat het religieuze erfgoed binnen het gehele erfgoedveld sterk aan
belang wint. Op de basisvraag ‘Is het erfgoed van Sint-Truiden belangrijk genoeg om er de cultuurpolitiek
van de stad voor de volgende decennia op te baseren?’ antwoorden wij dus: ja. Potentieel heeft het
erfgoed van Sint-Truiden voldoende mogelijkheden.”
• Stelling 2
Sint-Truiden is een volwaardige ‘abdijstad’
Door deze tweede stelling verlaten we definitief de oorspronkelijke werktitel Religieuze as Sint-Truiden.
We spreken vanaf nu enkel nog van Sint-Truiden, Abdijstad. We gebruiken ook niet langer de formulering
ontsluiting langs een lineaire religieuze as. In plaats daarvan hanteren we vanaf nu de formulering stadsontwikkeling
volgens een dambordpatroon gebaseerd op twee Romeinse diverticula (secundaire wegen).
6

Sint-Truiden mag met volle recht en reden de naam abdijstad claimen. Want de abdij van Sint-Trudo was de
startvonk en de draaiende motor van de stadsontwikkeling van Sint-Truiden. En de abdij van ‘Sint-Trudo’
heeft aan de stad ‘Sint-Truiden’ ook zijn naam gegeven. De benaming abdijstad is bovendien vlotter in de
communicatie en biedt meer mogelijkheden voor netwerking met andere abdijsteden. Zie bijlage 2.
• Stelling 3
Het potentieel van het erfgoed van Sint-Truiden wordt niet optimaal benut
In verband met dit potentieel hadden wij het geregeld over de paradox van de Groene Michelin. Daarmee
bedoelen we het volgende: Als het erfgoed van Sint-Truiden zo waardevol is, waarom krijgt Sint-Truiden dan
geen enkele ster in de Groene Michelin? Steden als Diest, Zoutleeuw, Tongeren en Dendermonde hebben
wel een ster. Steden als Lier, Mechelen en Leuven hebben twee sterren. Steden als Gent, Antwerpen en
Brugge hebben drie sterren. Maar Sint-Truiden heeft geen enkele ster. Sint-Truiden wordt in de Groene
Michelin alleen maar vermeld en gekwalificeerd als vermeldenswaard. Hoe komt dat? …
Dat komt door de relatief vele knelpunten, die we door ons werk hebben opgespoord (zie bijlage 3). Door deze
knelpunten komt het dat Sint-Truiden niet erkend wordt als een stad van groot cultuurhistorisch belang.
Sint-Truiden heeft veel waardevol erfgoed en toch
krijgt ze geen ster in de Groene Michelin
In de volgende hoofdstukken hebben we 14 acties uitgewerkt die veel van die knelpunten kunnen opruimen.
Sien en de mensen die het actieplan zullen uitvoeren, hebben de ambitie dat Sint-Truiden in de Groene
Michelin minstens één ster krijgt - tot eer van de toeristen en van de inwoners in Sint-Truiden. De acties die
we hieronder uitleggen, zullen daar bij helpen.
Maar op zichzelf betekent zo’n actieplan niet veel. Het moet noodzakelijkerwijs worden gestut en gesteund,
met name door bovenlokale financiële hulp, door dialoog tussen de diensten, door een sectoroverschrijdende
aanpak.
3. Plan van aanpak
We hebben op drie fronten gewerkt om ons doel te bereiken, dus om het erfgoed van Sint-Truiden op een
degelijke en een aantrekkelijke manier te ontsluiten.
7

In de eerste fase verwerkten we het bestaande historisch materiaal, de cultuurtoeristische studies en de
plannen van ruimtelijke ordening. Dat was nodig om tot een globale visie op de stadsontwikkeling van
Sint-Truiden te komen.
Deze research werd aangevuld door diepte-interviews met referentiepersonen: Luc Renson (vzw Abdij, Stad
en Regio); G.C. De Dijn (adviseur Cultureel Erfgoed); Thierry Ghijs (archivaris); Rob Timmermans (stadsarchitect);
Franz Aumann (Geschiedkundige Kring Sint-Truiden); Paul Vanmarsenille (conservator Schatkamer);
Lydia Thiels-Mertens (Ursulinen); Jo Van Mechelen; Christine Vanthillo, Onroerend Erfgoed … en nog
veel anderen. In de tweede fase onderzochten we de attitude van de Truienaar tegenover zijn erfgoed. Over
die houding bestaan er namelijk veel en uiteenlopende interpretaties. Daarom hebben we een enquête bij
inwoners van Sint-Truiden georganiseerd, als aanvulling bij de bovenvermelde gesprekken. We deden
hiervoor een beroep op een zogenoemde mysteryman, in ons specifieke geval was dat een acteur die zich
voordeed als toerist en die gedurende drie weken een aantal inwoners van Sint-Truiden ondervraagde over
hun erfgoed. In de derde en laatste fase onderzochten we de haalbaarheid van dit actieplan. Een actieplan
opstellen is één zaak, een actieplan uitvoeren of uitvoerbaar maken, dat is een andere zaak. We hebben
daarom het draagvlak van dit actieplan getoetst, en daarvoor hebben we veel en vaak feedbackmomenten
gehouden: met een werkgroep van erfgoedverantwoordelijken (elke twee weken); met een stuurgroep (elke
drie weken); met het diensthoofdenoverleg (elke twee weken); met de commissievergadering (eenmaal);
met het schepencollege (eenmaal); met de provincie (tweemaal); plus een hoorzitting.
Daarnaast hielden we nog tal van formele en informele gesprekken met beleidsverantwoordelijken.
Tot slot heeft een intern team (historici, architecten, multimediaspecialisten, scenografen, grafici) gesleuteld
aan modules om de beoogde duiding te kunnen realiseren.
Alles samen is dat is een grote ploeg, ja. Maar alles samen gaat het dan ook om een grote en grootse
aangelegenheid, een belangrijke doelstelling, een moeilijke taak, een eervolle opdracht.
4. Globaal concept van het actieplan
Een belangrijk onderdeel van het actieplan is het opstellen en uitwerken van drie nieuwe erfgoedparcours
die duidelijk zichtbaar zullen zijn in het straatbeeld van Sint-Truiden.
Erfgoedparkoersen zijn in, en ze worden vanuit het museale en het erfgoedbeleid flink gestimuleerd.
De drie erfgoedparkoersen die we hier concipiëren, passen dan ook in de filosofie van cultuur- en
erfgoedroutes van Icomos, de International Council on Monuments and Sites (zie www.icomos.org).
Voor het praktische ontwerpen van erfgoedroutes is Op stap met erfgoed nuttig, een praktijkgids van
het VIOE en het FARO (www.opstapmeterfgoed.be).
8

Historisch
Erfgoed moet bekend zijn, en het moet intens kunnen beleefd worden. Hoe groter de kennis ervan, hoe
intenser en prettiger de beleving ervan. In de omschrijving van onze opdracht is uitdrukkelijk gevraagd om
een inhoudelijk verhaal op te bouwen dat alle (religieuze) monumenten van Sint-Truiden onderling verbindt.
Tot nu toe zijn de acht kernmonumenten van Sint-Truiden te veel behandeld als afzonderlijke gegevens, en
te weinig vanuit een integrale visie. Onze medewerker Thomas Matei (Centrum voor Religieuze Kunst en
Cultuur) heeft de geschiedenis van Sint-Truiden samengevat, vanaf het ontstaan in de vroege middeleeuwen
tot het einde van de 19de eeuw. Centraal in deze geschiedenis staat de wederzijdse relatie tussen de
religieuze monumenten en de stadsontwikkeling. Dit verhaal vormde het vertrekpunt voor de ontsluitingsacties.
De tekst ervan is meer dan honderd bladzijden lang; daarom staat hij in een afzonderlijke bijlage.
Drie erfgoedparkoersen
In de historische studie van het CRKC duiken telkens weer drie stedenbouwkundige elementen op: ten
eerste de Cicindria-beek, ten tweede de grens in de zogenoemde ‘tweeheerlijkheid’, ten derde de stadswallen.
In de erfgoedparkoersen die we opstelden, staan deze drie structuurbepalende elementen dan ook
centraal. Maar, jammer en helaas: deze drie elementen zijn uit het straatbeeld verdwenen.
De Cicindria-beek werd in de 19de eeuw overwelfd en loopt nu door het stadscentrum heen als een
ondergrondse riool. De grens tussen de twee delen van de zogenoemde ‘tweeheerlijkheid’ is eind 18de
eeuw afgeschaft onder het Franse bewind. En de stadswallen zijn in 1675 aan stukken geschoten door
Lodewijk XIV; de restanten van de stadswallen werden tussen 1830 en 1850 systematisch afgevoerd.
Deze drie elementen zijn nochtans essentieel, want ze verstrekken essentiële en fundamentele informatie
over de ontwikkeling van de stad Sint-Truiden.
Zonder de Cicindria-beek was er geen abdij gekomen. En zonder abdij was er geen Sint-Truiden gekomen.
De grens binnen in de ‘tweeheerlijkheid’ heeft Sint-Truiden gedurende meer dan vijf eeuwen (letterlijk) in
twee machtsblokken verdeeld, en allicht ook navenant verscheurd. Er bestaan niet veel voorbeelden van
zo’n dubbele bestuursformule. Deze grens binnen in de ‘tweeheerlijkheid’ is een symbool van een typisch
politiek gegeven van Sint-Truiden, met alle stedenbouwkundige gevolgen van dien. Het effect van deze
grens op Sint-Truiden is vergelijkbaar met het effect van de Berlijnse Muur op Berlijn.
De rol die de stadsvesten van Sint-Truiden speelden, valt nauwelijks te overschatten. Deze stadsvesten zijn
een symbool van onder meer stadsontwikkeling, handel, militaire verdediging … allemaal rechten die
uitsluitend waren voorbehouden voor de zogenoemde ‘goede steden’ van het prinsbisdom Luik. De
stadsvesten van Sint-Truiden - met de muren, met de poorten, de bastions en de ophaalbruggen - manifesteren
op een ongeziene architecturale manier de macht en de rijkdom van de middeleeuwse stad Sint-Truiden.
Maar in een latere fase hebben deze stadsvesten de verdere uitbloei van Sint-Truiden verhinderd. Want
Sint-Truiden heeft nooit de middelen gehad om een tweede, grotere stadsomwalling aan te leggen.
Het visualiseren van deze verdwenen elementen heeft drie bedoelingen. De eerste bedoeling is het
oproepen van een intrigerend en verrassend effect bij de inwoner en bezoeker. Bijvoorbeeld: De lijn van de
grens te midden van de tweeheerlijkheid splitst de Grote Markt van Sint-Truiden in tweeën en loopt dwars
door de nieuwe toerismedienst heen. De bezoeker vraagt zich af: Wat betekenen die lijnen hier? Op deze
vraag kunnen de gids of de bediende van de infobalie dan inspelen en de bezoeker op verkenningspad
sturen. De tweede bedoeling van de visualisering is het helpen van de gids en van de individuele bezoeker
om de complexe achtergrond van de geschiedenis van Sint-Truiden te verklaren en te begrijpen. De
visualisering dient hierbij dan als geheugensteuntje. De derde bedoeling van de visualisering is dat de
bezoeker het traject kan volgen dat als drie lijnen tussen de drie erfgoedtrajecten is aangebracht. Deze
duiding dient dan als creatieve signalisatie.
9

Thematisch parcours
Deze drie visualiseringen vormen het fundament van drie erfgoedparkoersen die elk een eigen accent of kijk
aan het basisverhaal toevoegen, een startpunt van natuurlijke, van politieke of van economische aard. Elk
parcours vertelt hetzelfde basisverhaal, met name de stadsontwikkeling van Sint-Truiden en de rol die
religieuze huizen erin hebben gespeeld - met een eigen, specifiek accent. Elk thematisch parcours heeft ook
een eigen, specifieke naam gekregen:
10
Van zwaan tot riool (erfgoedparcours van de Cicindria-beek)
Moord en Brand (erfgoedparcours van de ‘tweeheerlijkheid’)
Van florijn tot euro (erfgoedparcours van de stadsvesten)
De bezoeker/inwoner die kiest om het erfgoedparcours van de Cicindria-beek te volgen, moet gewoon de
blauwe lijn aanhouden die de loop van de Cicindria visueel aangeeft. Kiest men het thema van de grens te
midden van de ‘tweeheerlijkheid’, dan volgt men de route met de rode plussen en minnen.
In de audiogids (zie actie 3) worden vier verhalen geserveerd. Elk verhaal wordt verteld vanuit het standpunt
van een welbepaald personage. De stadsontwikkeling van Sint-Truiden wordt gezien en verteld door
de ogen en de mond van een poortwachter, van een schout of van een ‘pestpater’.
Het verhaal van de Cicindria-beek wordt in de audiogids verteld door de ‘pestpater’. Het is
een verhaal over water als bron van leven en over (vervuild) water als bron van dood. Een
verhaal van natuur en erfgoed.
Het verhaal van de grens te midden van de ‘tweeheerlijkheid’ wordt in de audiogids
gebracht door de schout (of burgemeester). Het gaat over machten, rechten en conflicten.
Een verhaal van moord en brand.
Het verhaal van de stadsvesten wordt in de audiogids verteld door een poortwachter. Het
is een verhaal van pelgrims, van handelaren, van accijnzen en controle op import en
export van goederen. Een verhaal van geld, van florijn tot euro.
Een gemengd basisverhaal, een mix van de drie erfgoedparkoersen, waarin de drie
bovengenoemde personages ieder een deel van het gehele verhaal vertellen.
Als het duidingsproject gefaseerd moet worden, dan kunnen we starten met het gemengde basisverhaal en
later de drie specifieke erfgoedparkoersen uitwerken.
Erfgoedwandeling
Het vertrekpunt van de individuele erfgoedwandeling is de vernieuwde toerismedienst in de lakenhallen
van het Stadhuis. Hier krijgen de bezoekers, bij wijze van amuse-gueule, een inleiding op Sint-Truiden door
middel van een vidi-wall-film. Deze film valt buiten het huidige actieplan en is voorzien in de inrichting van
het vernieuwde toerismekantoor. De bezoekers kunnen zich voorbereiden op de erfgoedwandeling door
virtueel te kuieren en struinen in de drie historische stadsbeelden, dit door middel van een touchscreen.
Op dit touchscreen krijgt de bezoeker interactief gemodelleerde beelden te zien van het Sint-Truiden in de
vroege middeleeuwen, van het Sint-Truiden in het Ancien Régime, en van Sint-Truiden in de 19de eeuw. Als
de bezoeker er klaar voor is om een erfgoedwandeling te maken en zin heeft om tijdens deze wandeling
meer informatie te krijgen, dan kan hij ofwel de klankband downloaden op zijn eigen audiotoestel, of hij
kan een audiogids huren bij de toerismebalie. Met de hulp van een stadsplannetje van Sint-Truiden - waarop
het erfgoedparcours en de overeenkomstige audiogidsnummers zijn gemarkeerd - kan de bezoeker zijn
wandeling starten. Op de acht kernsites zijn de informatiepanelen voorzien van de corresponderende
audiogidsnummers. De bezoeker hoeft niets anders meer te doen dan op het corresponderende nummer
te drukken en te luisteren naar het bijbehorende verhaal.

Sint-Truiden
Abdijstad
Actieplan
11

Actie 1
Research, bezoekersscenario
en uitzettingsplan
Strategie
Om een identiteit te geven aan het religieus erfgoed van Sint-Truiden moet er meer eenheid komen in het
verhaal dat verteld wordt over én de duiding van deze erfgoedsites. We willen één verhaal in situ vertellen,
verdeeld over het volledige bezoekersparcours (van het Speelhof tot aan het Minderbroederklooster). Bij de
Cicindria-beek en de watermolen van de Trudoabdij belichten we het belang van water voor de stichting en
werking van een abdij. In de lakenhal van het Stadhuis vertellen we over de grens in de tweeheerlijkheid die
500 jaar lang Sint-Truiden in twee machtsgebieden heeft verdeeld, vergelijkbaar met de Berlijnse Muur. Op
de plaats van het vroegere pesthuisje in de tuin van de minderbroeders komen de bezoekers te weten hoe
de ziekenzorg in de middeleeuwen werd georganiseerd vanuit de religieuze huizen, en hoe die zorgverstrekking
verschilt van de huidige.
In de verdeling van de informatie is het ook belangrijk om een gelaagdheid in te bouwen: basisinformatie
op de naambordjes, een meer narratieve tekst in de audiogidsen, meer schematische en visuele informatie
op de duidingsborden. Op deze wijze kunnen we goed inspelen op de verschillende typen bezoekers, van
een Japans snelbezoek tot een uitgediept bezoek van de cultuurtoerist. Een gelaagde verdeling van de
informatie moet globaal aangepakt worden. Enkel zo kunnen we leemten of overlappingen vermijden.
Omschrijving van de actie
Het historische verhaal dat het CRKC heeft uitgewerkt in bijlage, heeft de verdienste een groot inhoudelijk
kader aan te reiken. Dit historische verhaal moet echter worden aangevuld met nieuw onderzoek naar
concrete, gedetailleerde en persoonlijke verhalen. Enkele voorbeelden. Een gedetailleerde beschrijving van
iemand die gekerstend werd. Een anekdote over de plundering van de Noormannen. Een beschrijving van
een 24 uur durende middeleeuwse misviering. Een dag in het leven van een pelgrim. In de sporen van een
pestpater. Een analyse van de houding van de abten van Sint-Truiden tegenover het Joodse vraagstuk. Een
reconstructie van het beslissingsproces om het burendorp Brustem te overvallen. Het vonnis over de rover
Suske de Poup en het ‘Voorvelleken’ … Deze extra research naar boeiende verhalen moet uiteraard passen
in het grote historische verhaal, om het te illustreren en te concretiseren.
Een tweede deelactie gebeurt nadat het grote historische verhaal gespijsd is met boeiende anekdoten. We
kunnen dit inhoudelijke materiaal dan verdelen over de verschillende erfgoedsites. We bepalen waar welk
deel van het verhaal logisch het best kan worden verteld.
De derde deelactie bestaat erin de informatie hiërarchisch te structureren en ze te verdelen over de
verschillende media. Welke informatie brengen we in de touchscreens van het toerismekantoor? Welke
informatie plaatsen we op de panelen op de sites? Wat vertellen we in de audiogidsen?
De laatste deelactie bestaat uit het opstellen van een globaal uitzettingsplan. In dit plan worden de exacte
plaatsen getekend waar de panelen met audiogidsnummers moeten komen, waar de extra duidingspanelen
moeten komen, waar we de verhalenvertellers (zie actie 8) en de 8-mm-projectoren opstellen (actie 9)
tijdens de tijdelijke evenementen.
12

Budget
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Research
Implementering
Mediagebruik
Uitzettingsplan
Nieuw onderzoek naar sterke verhalen en anekdoten
nodig voor de audiogids, het
verhalenfestival en het erfgoedtheater
Verdeling van het historisch materiaal
en de anekdoten over de acht kernsites
Hiërarchische structurering en verdeling van de inhoud
over de verschillende media (touchscreen, audiogidsen,
panelen)
Tekenen op plan van de plaatsing van de panelen,
duidingsborden, audio gids nummers, verhalenfestival
20 dagen x 350 x 7.000
15 dagen x 500 x 7.500
8 dagen x 500 x 4.000
4 dagen x 500 x 4.000
Totaal, excl. btw x 20.500
Het financieel aandeel voor de stad Sint-Truiden kan verminderd worden door te onderhandelen met een
aantal partners. Er bestaan helaas geen vaste percentages voor financiële tussenkomst voor dit soort acties
zoals dit wel het geval is met restauratiepremies. Maar met een goed financieel plan kan de kost voor het
opstellen van het bezoekersscenario verminderd worden met 30 à 80%.
Als mogelijke partners van actie 1 zien we:
Het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur
Het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed
Provincie Limburg of Toerisme Limburg in het kader van de actie Romeinse weg
Samenvattende fiche van actie 1 – Research, bezoekersscenario en uitzettingsplan
Doel
De duiding van het erfgoed van Sint-Truiden gebeurt via een erfgoedparcours. In de eerste
actie moeten we van de erfgoedgeschiedenis een boeiend verhaal maken dat geschikt is om
te implementeren op de verschillende sites en in de verschillende media.
Doelgroep
Toeristen en inwoners
Budget
20.500 euro, excl. btw
Potentiële partners
CRKC / PCCE / Historische Kringen
Provincie Limburg
13

Actie 2
Opleiding van de gidsen
Strategie
Om het erfgoed van de stad Sint-Truiden te waarderen, moet je het in de eerste plaats kennen. Uit de
knelpuntenanalyse (zie bijlage 3) kwamen in dit verband twee interessante bemerkingen naar voren.
Het erfgoed van Sint-Truiden is onvoldoende gekend, zowel door de inwoner van Sint-Truiden als door de
toerist. En tot nu toe werden de kernmonumenten te veel als afzonderlijke entiteiten geduid door de gidsen
en dus te weinig vanuit een integrale visie. We hebben daarom een aantal acties ontwikkeld om de kennis
van het erfgoed van Sint-Truiden te vergroten. In de manier van duiden moeten we een onderscheid maken
tussen een groepsbezoek aan het erfgoed en een individueel bezoek. Groepen zijn zowel de scholen als
de toeristen (sociaal-culturele verenigingen). Groepen worden het best begeleid door een gids. Deze actie
is bedoeld voor de gidsen. Het opleiden en het reserveren van de gidsen moet gecentraliseerd gebeuren,
en liefst via de toeristische dienst.
Omschrijving van de actie
Om de rondleiding Sint-Truiden, Abdijstad te kunnen geven, moeten de gidsen opgeleid worden zodat ze
zich het nieuwe historische verhaal eigen kunnen maken. De opleiding bestaat uit een inhoudelijke sessie
en een sprekerstraining. De inhoudelijke sessie wordt gegeven door een persoon van het Centrum voor
Religieuze Kunst en Cultuur, of door iemand van een erfgoedkenniscentrum (bijvoorbeeld het Provinciaal
Centrum voor Cultureel Erfgoed), of door een ervaren gids, of door iemand van een historische kring. De
bedoeling van de inhoudelijke sessie is om de grote lijnen van het historische verhaal te leren kennen,
alsook de band tussen dit verhaal en het actieplan Romeinse weg. Tijdens de inhoudelijke sessie krijgen
alle deelnemers een bundel met de volledige historische tekst zoals in bijlage. Inzake dit historische
verhaal kan er nog verder onderzoek gebeuren, zoals besproken in actie 1, voornamelijk naar sterke
verhalen die de grote lijnen van het historische verhaal illustreren. Voor dit onderzoek kunnen er nieuwe
inhoudelijke sessies worden georganiseerd. De tweede opleiding is een sprekerstraining die dient om de
gids te helpen de inhoud boeiender en meer verhalend te brengen. In die workshop wordt er ook geleerd
hoe de gids optimaal gebruik kan maken van de andere duidingmiddelen zoals de infozuilen in het toeristisch
informatiekantoor, de visualisering van de Cicindria, de Tweeheerlijkheden en de Vesten (zie actie 5).
De sprekerstraining wordt gegeven door een docent drama of door iemand van een opleidingscentrum met
specialisatie in toerisme, zoals Syntra Limburg of PLOT.
14

Budget
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Tekstbundels
Inhoud
Vorm
Testperiode
Digitale print van de tekstbundel Geschiedenis
van Sint-Truiden, Abdijstad (zie bijlage)
Workshop waarin de drie stadsbeelden uitgelegd worden
met kennismaking van de duiding in situ
Workshop waarin aangeleerd wordt hoe een verhaal
spannend te brengen met verwerking van de nieuwe
creatieve duidingsmiddelen
10 acties naar de buurtbewoners die in avant-première de
nieuwe rondleidingen van de gidsen krijgen,
gevolgd door een drink.
20 exemplaren
x 15 x 300
3 dagen x 500 x 1.050
2 dagen x 500 x 1.000
10 acties x 400 x 4.000
Totaal, excl. btw x 6.350
Het financiële aandeel voor de stad Sint-Truiden kan verminderd worden door te onderhandelen met een
aantal partners. Er bestaan helaas geen vaste percentages voor financiële tussenkomst voor dit soort
acties, zoals dit wel het geval is met restauratiepremies. Maar met een goed financieel plan kan de kost
voor de opleiding van de gidsen verminderd worden met 30 à 80%.
Als mogelijke partners voor de opleiding van de gidsen zien we:
Het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) in Leuven voor de inhoudelijke
vorming
Het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed voor de inhoudelijke vorming en
aanvullende historische research
Het gezelschap Inspinazie (Leuven) voor de vormelijke opleiding door een dramadocent
De Belgische Improvisatie Liga (BIL) voor de vormelijke opleiding door een dramadocent
Conservatoria, hogescholen, kunstonderwijs voor de vormelijke opleiding door een
dramadocent
Syntra Limburg en PLOT voor de omkadering van de vorming en de narratieve training
Provincie Limburg of Toerisme Limburg in het kader van de actie Romeinse weg
15

16
Samenvattende fiche van actie 2 - Opleiding gidsen
Doel
Aanbieden van een professionele en creatieve groepsrondleiding met gids. De opleiding zorgt ervoor
dat de gidsen het nieuwe duidingmateriaal kennen en kunnen gebruiken. De gidsen worden opgeleid
om het nieuwe historische verhaal op een boeiende manier te brengen. Hiervoor worden cursussen en
rondleidingen georganiseerd.
Doelgroep
Stadsgidsen en provinciegidsen
Budget
6.350 euro, excl. btw
Potentiële partners
CRKC / PCCE / Historische Kringen
Inspinazie / BIL / Theateronderwijs / Syntra Limburg en PLOT
Provincie Limburg

Actie 3
Audiogidsen
Strategie
Sint-Truiden wordt niet steeds in groep bezocht. Om aan de individuele bezoeker van Sint-Truiden dezelfde
mogelijkheden te geven als aan de groepsbezoeker wordt de gids vervangen door een geïndividualiseerd
informatiesysteem. Onze ervaring met musea en erfgoedparcours leert dat de meeste bezoekers liever naar
een verhaal luisteren dan dat ze een tekst lezen. Momenteel is het duidingsmateriaal voor de individuele
bezoeker beperkt tot de Trudo-folder en panelen op sommige sites. We bevelen daarom een informatiesysteem
aan waarin een audio-klankband centraal staat. Het historische verhaal van het erfgoed van Sint-Truiden
wordt hier verteld in kleine deelverhalen, gespreid over de acht kernsites.
Omschrijving van de actie
Het vertrekpunt van de individuele erfgoedwandeling is de vernieuwde toerismedienst in de lakenhallen
van het Stadhuis. Hier krijgt de bezoeker een attractieve inleiding op Sint-Truiden.
Is de bezoeker/inwoner klaar om een erfgoedwandeling te maken en wenst hij tijdens de wandeling meer
informatie te krijgen, dan kan hij kiezen voor een begeleiding met de audiogids. Het betreft een digitale
klankband van 30 à 45 minuten met maximaal 60 geluidsfragmenten. De klankband wordt op de website
van toerisme en/of erfgoed geplaatst, zodat de individuele bezoeker die een audiospeler (type mp3 of
I-pod) bezit, deze klankband op voorhand kan downloaden. De bezoeker heeft ook de mogelijkheid om de
klankband in het toerismekantoor op zijn eigen toestel op te laden, of om een audiogids te huren bij de
toerismebalie. De bezoeker/inwoner kan dan zijn wandeling starten met de hulp van een stadsplannetje
van Sint-Truiden, waarop het erfgoedparcours en de overeenkomstige nummers van de audiogids staan
aangeduid. Op de acht kernsites is een aantal panelen voorzien waarop de nummers van de audiogids
vermeld zijn. De bezoeker hoeft verder niets meer te doen dan op het corresponderende nummer te drukken
en naar het bijbehorende verhaal te luisteren.
Software - Een goede klankband
De basis van het individuele bezoek is een goede digitale klankband. Deze klankband bevat het historische
verhaal opgedeeld in een aantal kleine teksten van maximaal 1 minuut. De tekstinhoud wordt gehaald uit
het historische verhaal maar wordt door een copywriter herschreven in functie van het uitgestippelde
erfgoedparcours. Om het audioverhaal zo levendig mogelijk te maken worden de verhalen verteld vanuit het
standpunt van een personage. Zo kan bijvoorbeeld de stadsontwikkeling van Sint-Truiden gezien en verteld
worden door de ogen van een poortwachter of door de ogen van de schout of door de ogen van een
pestpater. Deze drie personages vertegenwoordigen de drie voornaamste maatschappelijke klassen
of ordes in de middeleeuwen: de poortwachter behoort tot de orde van de ‘laboratores’ (zij die werken);
de schout behoort tot de klasse van de ‘bellatores’ (zij die vechten) en de pestpater behoort tot de orde
van de ‘oratores’ (zij die bidden). Daarna worden de geluidsfragmenten ingesproken door een professionele
verteller. De ingesproken tekst wordt tot slot in een klankstudio gemixt en voorzien van (historische) muziek
en suggestieve geluiden die de beleving van het erfgoed intenser maken. Een goede klankband wordt
gemaakt zoals een luisterspel. De afgewerkte klankband plaatsen we op een website, zodat de potentiële
bezoekers hem kunnen downloaden en op hun eigen toestel beluisteren. Hierdoor moet de stad Sint-Truiden
minder investeren in dure hardwaretoestellen. De dienst toerisme (of erfgoed) kan zich dan beperken tot de
aankoop van een 15-tal toestellen waarop dezelfde klankband wordt gezet in meerdere talen. Deze aankoop
is verantwoord omdat niet iedereen vertrouwd is met de technologie van websites, downloaden, mp3 … en
ook omdat sommigen Sint-Truiden impulsief kunnen bezoeken en geen tijd hadden om de klankband te
downloaden.
17

Hardware - Een betrouwbaar toestel
Zoals gezegd raden we aan dat de toerismedienst investeert in de aankoop van een vijftiental audiotoestellen
die de klankband met het historische verhaal van het erfgoed van Sint-Truiden kunnen weergeven. Na
een analyse van de beschikbare toestellen lijkt de basic audiogids ons het best geschikt. Dit toestel kan
zowel binnen als buiten gebruikt worden en is ongetwijfeld het duurzaamste en het best bestand tegen
vandalisme. De interne mechaniek is duurzaam, want deze generatie audiogidsen maakt gebruik van de
nieuwe flashkaarttechnologie. En eveneens de behuizing van de audiogids is duurzaam: hij is speciaal
ontworpen voor meerdere gebruikers. De kostprijs ligt een beetje hoger dan die van vergelijkbare consumptieartikelen,
maar de levensduur is veel langer en de onderhoudskosten zijn veel kleiner. We bevelen aan
om een audiogids te nemen met een grote geheugenkaart (min. 12 uur klankband), zodat er zowel de
vertalingen van de basistekst als nieuwe versies kunnen worden toegevoegd.
18
Toestellen die video en audio kunnen brengen zijn tegenwoordig erg in en zelfs scherp in prijs.
Maar de aanmaak van de audiovisuele band is zeer duur en de toestellen zijn veel kwetsbaarder dan audiogidsen,
Budget
dus minder geschikt om te worden verhuurd of uitgeleend.
Wat? Detail info N° Prijs
Copywriting
De teksten en anekdoten worden spreektalig herschreven
(monoloog of dialoog). Ongeveer 20 pagina’s A4.
Subtotaal
8 dagen x 400 x 3.200
Vertalingen Vertalingen naar Frans, Engels en Duits. 3 talen x 1.100 x 3.300
Audionummers
Sterke verhalen
Tijdelijke nummering met stickers op
de bestaande panelen.
Extra erfgoedparcours met de opnamen van de sterke
verhalen, verteld op het Verhalenfestival (zie actie 8).
Meerkost audioregistratie van de verhalen.
60
exemplaren
x 50 x 3.000
1 x 1.600 x 1.600
Klankband Stemopnamen, mixing, muziek en bruitages. 5 dagen x 800 x 4.000
Auteursrecht Research en reproductierecht muziek en bruitages 1 x 450 x 450
Downloadversie
Compressie van de klankband naar de meest gangbare
audioformaten.
Hardware Aankoop basic audiogidsen met 12 uur geheugen
Totaal, excl. btw
15
toestellen
1 x 250 x 250
x 300 x 4.500
x
20.300

Het financiële aandeel voor de stad Sint-Truiden kan verminderd worden door te onderhandelen met een
aantal partners. Er bestaan helaas geen vaste percentages voor financiële tussenkomst voor dit soort acties
zoals dit wel het geval is met restauratiepremies. Maar met een goed financieel plan kan de kost voor de
audiogidsen verminderd worden met 30 à 80%.
Als mogelijke partners voor de audiogids zien we:
Provincie Limburg
Interreg IVB NWE (http://www.nweurope.org/) bv. binnen het project Abbey Routes.
Radio 2 of Klara voor de realisatie van de klankband. (Het Stadsmus, het Museum voor Hedendaagse Kunst
in Gent, en het Nationaal Hopmuseum hebben hun klankband via radiosponsoring gerealiseerd.)
Samenvattende fiche van actie 3 - Digitale klankband en audiogidsen
Doel
Aanbieden van een professionele en creatieve duiding van het erfgoed van Sint-Truiden voor de
individuele bezoeker
Doelgroep
Individuele bezoeker
Budget
20.300 euro, excl. btw
Potentiële partners
Provincie Limburg
Interreg IVB NWE
Radio 2 of Klara
19

Actie 4
Signalisatie en duidingsborden
Strategie
Voor een monumentenstad als Sint-Truiden is het erg belangrijk dat de inwoner en de bezoeker gewezen
wordt op de rijkdom en waarde van het erfgoed van de stad. Dat gebeurt in de eerste plaats door de
monumenten kenbaar te maken en door ze aan te wijzen zodat ze gemakkelijk worden gevonden. Een
goede signalisatie en bewegwijzering is essentieel voor de oriëntering van de bezoeker. In de tweede plaats
moeten de monumenten beter begrepen worden, en dat gebeurt door ze te interpreteren en te valoriseren.
Omschrijving van de actie
Om de acht kernsites van het erfgoedparcours Sint-Truiden Abdijstad een gemeenschappelijke identiteit
te geven is eenheid in de duiding essentieel. Hiervoor moeten alle signalisatie- en interpretatiepanelen
op de sites van de acht kernmonumenten op elkaar worden afgestemd. Momenteel is dat niet het geval
(zie knelpuntenanalyse signalisatie, in bijlage 5). Afstemmen betekent eenheid brengen in de keuze van
het materiaal, de tekst, de grafische huisstijl, de graad van antivandalisme, het al of niet vermelden van
sponsors en de manier waarop. Tot slot moeten de duidingspanelen ook afgestemd zijn op de andere
duidingsmedia zoals audiogidsen (zie actie 3) of op de ‘Visualisering van de stedenbouwkundige structuren’
(zie actie 5) of op de ‘Tijdsvensters’ (zie actie 6).
De drie belangrijkste soorten panelen zijn: het naambord (klein bord met de naam van het gebouw en een
korte duiding met bouwdata, stijl en functie); het duidingsbord (een groter paneel met tekst en visuele
informatie, bijvoorbeeld een plattegrond); de wegwijzer. Alle significante of constitutieve gebouwen worden
voorzien van een naambord. De belangrijkste zones van een site en de belangrijkste gebouwen krijgen
bovendien een duidingspaneel. Daar waar het voor de oriëntatie nodig wordt geacht, komt er een extra
richtingbordje of een wegwijzer. We raden aan om bij de Trudoabdij buiten ook een maquette te plaatsen,
om de oriëntering op de site te verbeteren. Op de naambordjes en de duidingspanelen worden ook
nummers voor de mp3-spelers en/of audiogidsen voorzien.
Naambord met data, duiding van functie, duiding
van bouwstijl, audionummer.
Inspiratie Abdij van Park (Heverlee)
20
Achterkant van het plan van de abdij
site: naamopschrift, tekening of foto,
drie talen, audionummer.
Inspiratie Abdij van Park (Heverlee)

Een belangrijk aandachtspunt betreft de tijdelijke panelen die momenteel de permanente panelen
overheersen, en vaak bedekken. Het beheer van de signalisatie en van de duiding moet door één partij
gebeuren, bijvoorbeeld door de technische dienst (RO). De logica en de voorschriften inzake het beheer
van de bebording worden uitgewerkt door de taskforce Uitzettingsplan, onder impuls van de operationele
cel (zie organigram in actie 15). Omdat tijdelijke bebording niet valt uit te sluiten, moet er een systeem
worden ontworpen dat de tijdelijke en de permanente panelen onderling op elkaar afstemt.
Op korte termijn kunnen de bestaande signalisatie en duiding behouden worden. Maar op langere termijn
zouden we tot één consistente huisstijl moeten komen. In ieder geval moet op korte termijn de situatie van
ontbrekende, oude en onleesbare borden worden rechtgezet en aangepast. Om dit te doen lukken moeten
alle gebruikers en eigenaars van de sites bereid zijn hun signalisatie en duiding op elkaar af te stemmen.
Dit gebeurt in de werkgroep Uitbereidingsplan (zie organigram in actie 15).
Gefaseerde installatie
We geven aan wat er met de bestaande signalisatie moet gebeuren en waar er nieuwe signalisatie moet
komen. We kunnen drie soorten ingrepen doorvoeren:
behouden of voorlopig behouden
verwijderen en vervangen
verwijderen en niet vervangen
nieuw paneel aanbrengen
Fase 1: 2009-2010
In de eerste fase worden alle onleesbare, beschadigde en overbodige panelen vervangen. De recente
borden (naambordjes en duidingsborden) in inox en in glas/plexi worden behouden. Ze worden pas
vervangen (in de derde fase) als ze afgeschreven zijn. In de eerste fase plaatsen we ook nieuwe naambordjes
op alle belangrijke gebouwen of onderdelen van de acht kernsites die nog geen naambord hebben. De
nieuwe huisstijl moet aansluiten of compatibel zijn met de bestaande signalisatie. Die bestaande signalisatie
moet behouden blijven, zodat de bezoeker niet gestoord wordt of verward raakt door een stijlbreuk.
Alle nieuwe borden worden voorzien van een audiogidsnummer. Op de te behouden borden waarvoor een
audiofragment wordt gemaakt, brengen we met een sticker een audionummer aan. Op de sites waar geen
borden staan en waar er ook geen zullen komen in deze eerste fase, voorzien we tijdelijke paaltjes met
enkel een audiogidsnummer.
De werkgroep uitzettingsplan maakt, in samenwerking met een extern bureau, een uitzettingsplan waarop
het type bord en de precieze locatie zijn aangegeven, het liefst met foto en simulatie van de plaatsing (zie
actie 1). De taskforce zal rekening houden met de voorschriften of wensen van Onroerend Erfgoed, Natuur
en lobbygroepen (zoals fotografen). Hieronder staat een inspirerend voorbeeld van een dergelijk uitzettingsplan,
opgesteld voor de Abdij van Park (Heverlee).
21

Fase 2: 2012-2013
In de tweede fase worden alle monumenten van Sint-Truiden voorzien van een naambordje, ook de monumenten
die niet tot de acht kernsites behoren. Er komen ook bijkomende duidingsborden. Tot slot worden
op de acht kernsites de eerste 20 tijdsvensters (zie actie 6) geplaatst.
Fase 3: 2015
De oude EFRO-naambordjes en duidingsborden op de kernsites worden vervangen door de nieuwe generatie
(ze zijn immers afgeschreven). Er worden ongeveer 15 bijkomende duidingsborden en tijdsvensters
geplaatst.
Budget
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Inventaris
Overleg
Creatie huisstijl
Copywriting
22
Inventaris van alle borden en panelen met foto en
aanduiding op het plan. Indeling in te behouden, te
vervangen en nieuw te plaatsen infoborden.
Overleg met eigenaars en gebruikers van de site en met
Onroerend Erfgoed.
Grafisch bureau werkt huisstijl uit, rekening houdend met
communicatie-instructies, aangegeven in actie 14.
Een copywriter herformuleert de historische informatie
geschikt voor de paneelteksten.
Vertalingen Naar Frans, Engels en Duits.
Wegwijzers
Productie en plaatsing van extra wegwijzers op de
erfgoedtrajecten.
3 dagen € 500 € 1.500
1.500
regels
1.500
regels
pm
1 € 5.000 € 5.000
€ 1 € 1.500
€ 3 € 4.500
10 stuks € 2.200 € 22.000

Naambordjes
Duidingsborden
Maquette
Onderhoud
Productie en plaatsing van extra naambordjes
op de acht kernsites.
Productie en plaatsing van extra duidingspanelen,
staand of hangend.
Productie en plaatsing van een grote overzichtsmaquette
op de abdijsite.
Onderhoud van pijlwijzers, panelen en maquette a rato
van 2 dagen per maand. Prijs op jaarbasis.
53 stuks € 200 € 10.600
20 stuks 2.000 40.000
1 € 35.000 € 35.000
24 dagen € 650 € 15.600
Totaal, excl. btw x 135.700
Het financiële aandeel voor de stad Sint-Truiden kan verminderd worden door te onderhandelen met een
aantal partners. Er bestaan helaas geen vaste percentages voor financiële tussenkomst voor dit soort
acties, zoals dit wel het geval is met restauratiepremies. Maar met een goed financieel plan kan de kost
voor de productie en plaatsing van de signalisatie en duidingspanelen verminderd worden met 30 à 80%.
Als mogelijke partners voor de signalisatie en de duidingspanelen zien we:
Toerisme Vlaanderen (heeft recent 60% van de toeristische signalisatie van Leuven
gefinancierd)
Interreg IVB NWE (heeft met het project ‘Converting Sacred Spaces’ de signalisatie op
de Abdij van Park mee gefinancierd)
Provincie Limburg of Toerisme Limburg (heeft het klinkerparcours en de bebording op
de Trudoabdij gesubsidieerd)
PDPO / Leader As3 (Sint-Truiden kan een dossier voor erfgoedontsluiting indienen)
Samenvattende fiche actie 4 - Signalisatie en duidingsborden
Doel
De hoofddoelstelling van het actieplan is om meer eenheid te brengen in de ontsluiting van de diverse
(religieuze) monumenten en sites. Eenvormigheid in signalisatie en duiding past hierin. De signalisatie
helpt de bezoeker zich beter te oriënteren. Duidingspanelen maken het de bezoeker mogelijk om meer
en betere kennis en inzicht te verwerven in het erfgoed van Sint-Truiden.
Doelgroep
Inwoners en (individuele) toeristen
Budget
135.700 euro, excl. btw
Potentiële partners
Toerisme Vlaanderen
Interreg IVB NWE
Provincie
PDPO / Leader As3
23

Actie 5
Visualisering van de stedenbouwkundige
structuren - Drie erfgoedparcours
Strategie
We hebben in dit actieplan drie erfgoedparcours ontwikkeld gebaseerd op drie belangrijke stedenbouwkundige
elementen die essentieel zijn om de ontwikkeling van de stad Sint-Truiden te begrijpen. Dat zijn de
loop van de beek Cicindria, de grens te midden van de tweeheerlijkheid, en de ring van de oude stadsvesten.
Helaas zijn deze drie structuurbepalende elementen vandaag niet meer te zien. Toch willen wij deze
drie elementen opnieuw in het straatbeeld brengen en er drie erfgoedparcours van maken, op een eigentijdse
manier.
Voor de scenografische uitwerking van het concept vonden we inspiratie bij de kunstenaar Christo, die
muren, poorten en bruggen inpakte om de banaliteit en de blik der gewoonte te doorbreken. Modern
erfgoedbeheer moet dat ook doen: de monumenten van de stad onder ogen brengen op een manier zoals
de bezoeker ze nog nooit heeft gezien. Elk erfgoedtraject kan op een kunstzinnige, architecturale en
technische wijze worden uitgewerkt.
We bespreken en visualiseren hieronder de drie stedenbouwkundige
verhaalstructuren en de erfgoedtrajecten.
Erfgoedtraject 1 - Visualisering van de loop van de Cicindria-beek - Van zwaan tot riool
Met het erfgoedparcours van de Cicindria-beek leggen we een klemtoon op de natuurlijke elementen die
een rol hebben gespeeld bij de totstandkoming van Sint-Truiden: de loop van de beek, de rijke Haspengouwse
bodem, de streekgebonden materialen die gebruikt werden in de bouw van de monumenten,
stedelijk groen enz.
De loop van de Cicindria-beek, van het zuidwesten naar het noordoosten, is van bijzonder belang geweest
voor de ontwikkeling van de abdijstad Sint-Truiden. Cicindria bepaalde de aanleg van grote straten,
bijvoorbeeld de Planckstraat. Cicindria bepaalde de economische ontwikkeling, bijvoorbeeld watermolens
24

en bleekweiden. Cicindria bepaalde de waterhuishouding in de stad. Cicindria beïnvloedde zelfs de
religieuze (bouw)ontwikkeling: Traditioneel werden/worden het koor en het altaar van een kerk gebouwd
richting oosten; maar in Sint-Truiden beval Cicindria de kerkenbouw zich te schikken naar haar eigen loop,
nl. noordwaarts
De (werk)titel van dit parcours luidt ‘Van zwaan tot riool’. In het historische verhaal wordt in de hydrografische
analyse (zie bijlage 2) de etymologie van de benaming ‘Cicindria’ verklaard. Deze benaming zou komen
van de woorden ‘cicinus’ en ‘tria’, wat staat voor ‘drie zwanen’. Zowel bij de Romeinen als bij de Germanen
was de zwaan een religieus symbool, net zoals het cijfer ‘drie’. Water als levensbron, als drank en als middel
om zieken te verzorgen. In de 19de eeuw was die waterfunctie al grondig veranderd. De Cicindria was toen
al zo erg vervuild dat ze een haard van ziekten was geworden, een bron van dood. Ze werd om hygiënische
redenen overwelfd. Cicindria werd een onderdeel van het rioolsysteem van de stad Sint-Truiden. In het RUP
worden er nu plannen gemaakt om bepaalde gedeelten van de gezuiverde Cicindria opnieuw open te
leggen. En daardoor de ‘waterkloof’ tussen leven en dood te dichten?
Het visualiseren van het erfgoedtraject Cicindria kan gebeuren op drie manieren. Het traject kan worden
geschilderd (kunstzinnige uitvoering). Het traject kan worden uitgevoerd in tegels of in mozaïek (architecturale
uitvoering). Het traject kan ook in led-licht gerealiseerd worden (technische uitvoering). Deze drie
soorten van uitvoering kunnen ook worden gecombineerd om in functie van de omgeving de meest geschikte
uitvoering te kiezen. In het budget zijn we uitgegaan van een continue, slingerende strook van
40 cm breedte en 3 km lengte, die loopt van de zuidelijke stadsvesten tot bij het Begijnhof.
De loop van de Cicindria-beek (en andere
grachten), in blauw gekleurd.
Inspiratiebron bij de kunstenaar Christo
25

26
Visualisering van de loop van Cicindria door middel
van action painting.
Visualisering van de Cicindria door led-lichtjes.
Visualisering van de Cicindria door mozaïektegels.
Plaats waar de Cicindria-beek de abdij binnenkomt
en waar ze de watermolen aandreef.
Door wisselend aan- en uitgaan van led-lichtjes ’s nachts
kan een effect van stromend water worden opgeroepen.

Erfgoedtraject 2 - Visualisering van de grens te midden van de tweeheerlijkheid.
Moord en Brand
Het verhaal van de zogenoemde ‘tweeheerlijkheid’ betreft een uniek gegeven. Het gaat met name om de
bestuurlijke opdeling van de stad Sint-Truiden in twee merkwaardige machtsgebieden: een voor de abt van
de Trudoabdij, en een voor de bisschop (eerst de bisschop van Metz, later de prins-bisschop van Luik). Deze
bijzondere situatie duurde meer dan vijf eeuwen. Op zich is een tweeheerlijkheid al een buitengewone, vaak
erg instabiele bestuurvorm. Maar een tweeheerlijkheid zoals in Sint-Truiden, waarin de wereldlijke macht
verdeeld was tussen twee geestelijke machten, dat is wel erg uitzonderlijk. Maastricht was weliswaar ook
een ‘tweeheerlijkheid’ (van 1204 tot 1794), maar daar werd de macht verdeeld tussen de hertog van Brabant
(wereldlijke macht) en de prins-bisschop van Luik (geestelijke macht).
Het verhaal van de grens tussen de twee machtsdelen van de tweeheerlijkheid is uiteraard een politiek
verhaal, maar met verregaande stedenbouwkundige implicaties. De grensstreep liep als volgt: Plankstraat
> ten oosten van de Onze-Lieve-Vrouwkerk > Stadhuis > Zoutstraat > Beekstraat > Sint-Maartenskerk
> Stapelpoort > stadswallen > Clockempoort. In deze voorstelling valt het op dat de hoofdkerk
(Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming) en de twee andere parochiekerken (Sint-Gangulfus en Heilig Graf)
alle drie gelegen zijn in het stadsdeel van de abt.
De grens tussen de twee delen van de ‘tweeheerlijkheid’ is
typisch voor Sint-Truiden. Deze grens verdeelde de stad in
twee delen: het ene werd bestuurd door de abt, het andere
door de bisschop.
Inspiratie gevonden bij de Berlijnse Muur. De grens tussen
de twee delen van de tweeheerlijkheid is voor Sint-Truiden
relatief even belangrijk als de ‘Muur’ voor Berlijn.
27

28
Deeltjes van de Berlijnse Muur gecombineerd
met duidingspanelen.
De grens tussen de twee delen van de ‘tweeheerlijkheid’,
gemarkeerd in verf.
De grens tussen de twee delen van de tweeheerlijkheid
splitst de Grote Markt en het Stadhuis in twee machts-
gebieden. Deze intrigerende tekens (symbool voor
een landsgrens) stimuleren de toerist om historische
vragen te stellen.
De grens tussen de twee delen van de tweeheerlijkheid,
gemarkeerd in mozaïektegels
De visualisering van de grens te midden van de tweeheerlijkheid kan ook in verschillende materialen
gebeuren zoals bij de visualisering van de Cicindria: geschilderd, met mozaïektegels of met led-licht.

Erfgoedtraject 3 - Visualisering van de stadsvesten. Van florijn tot euro
Het verhaal van de stadspoorten en van de stadsvesten is in de eerste plaats een verhaal van geld. De
poorters waren stedelingen die het poorterrecht verworven en betaald hadden. Daardoor werden zij burgers
die veilig binnen de stadsmuren mochten leven. Daarvoor zorgde de poortbewaker, die elke avond de
stadspoort sloot en daarop de sleutel aan de burgemeester overhandigde. De poortwachter controleerde
het komen en gaan van personen en goederen. De stadsvest maakte ook het verschil tussen de bewoners
van de stad en die van het platteland. Kloosterlingen op de vlucht die hun refugehuizen in Sint-Truiden
opzochten, konden passeren via de stadsvest. Deze refugehuizen werden ook gebruikt als opslagplaats.
Door dit parcours - met als werktitel ‘Van euro tot florijn’ - willen we vooral die bezoekers aanspreken die
meer belangstelling hebben voor het economische en financiële aspect van het erfgoedverhaal.
De poorten en de vestingswal zijn nog altijd vrij
gemakkelijk te herkennen.
Inspiratie bij Christo. De Pont Neuf in Parijs,
door Christo ‘ingepakt’.
Gezicht op de vestingswal en de Brustempoort Plaats waar de visualisering van de Cicindria de
visualisering van de vestingswal kruist
29

Een deel van de stadswallen, in de groene ring, is reeds helemaal heraangelegd door het bureau DNA.
Dit bureau heeft de visualisering van de stadswallen herdacht door middel van vierkante blokken steen. Wij
hoeven dit werk niet over te doen. Daarom beperken we de nieuwe aanleg van de ‘tweeheerlijkheid’ tot het
deel waar de groene ring niet loopt of de grens van de vierkante blokken steen onvoldoende duidelijk zijn.
Budget
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Traceren
30
Uitzetten van de exacte tracés. Cicindria is ongeveer
3 km. Tweeheerlijkheid is ongeveer 2 km. Stadsvesten
is ongeveer 3 km.
Grondwerken Grondwerken en grondverzet per strekkende meter
Tegels
Ontwerper
Schilderen
Tegels
Led
Duiding
Plaatsen van 10% nieuwe tegels ter vervanging van
beschadigde tegels
Aanstelling van een architect, kunstenaar of scenograaf,
door middel van een wedstrijd.
1/3 van het traject - 8 km lengte en 40 cm breedte - wordt
geschilderd. Prijs per strekkende meter.
1/3 van het traject - 8 km lengte en 40 cm breedte - wordt
betegeld
1/3 van het traject - 8 km lengte en 40 cm breedte - wordt
in lichtstrips uitgevoerd
Opmaak en printen van info op de tegels, geschilderde
vloer of naast de led-lichten.
3.200
meter
pm
€ 5 € 16.000
320 € 60 € 19.200
1.067
meter
1.067
meter
1.067
meter
1 € 30.000 € 30.000
€ 10 € 10.667
€ 40 € 42.667
€ 100 € 106.667
90 stuks € 220 € 19.800
Totaal, excl. btw € 245.000
Het financiële aandeel voor de stad Sint-Truiden kan verminderd worden door te onderhandelen met een
aantal partners. Er bestaan helaas geen vaste percentages voor financiële tussenkomst voor dit soort acties
zoals dit wel het geval is met restauratiepremies. Maar met een goed financieel plan kan de kost voor
visualisering van de drie stedenbouwkundige trajecten verminderd worden met 30 à 80%.
Als mogelijke partners voor de visualiseringsactie zien we:
Vlaamse Gemeenschap (Afdeling Beeldende Kunst en Musea - Experimentele en
vernieuwende initiatieven op het vlak van permanente ontsluiting van cultureel erfgoed)
Interreg IVB NWE
Provincie
PDPO As-3

`
Fiche actie 5 - Visualisering verdwenen stedenbouwkundig erfgoed
Doel
Door het visualiseren van de Cicindria-beek, van de grens te midden van de tweeheerlijkheid, en van de
stadsvesten, willen we verdwenen erfgoed terug in het straatbeeld brengen. Deze drie plaatsen zijn
structureel erfgoed doordat ze nodig zijn om het andere erfgoed te begrijpen. De erfgoedlijnen zullen
bovendien de nieuwsgierigheid van de bezoeker prikkelen, en ze zullen daarenboven nog een signalisatiefunctie
hebben. Voor de inwoners zullen deze kunstzinnige toevoegingen het straatbeeld opfrissen
en boeiend maken.
Doelgroep
Inwoners en toeristen
Budget
245.000 euro, excl. btw
Potentiële partners
Vlaamse Gemeenschap
Interreg IVB NWE
Provincie
PDPO As-3
31

Actie 6
Tijdsvensters
Strategie
Ontsluiting van erfgoed heeft veel te maken met het begrijpen van de betekenis en de waarde van dit
erfgoed. Hoe functioneerde Sint-Truiden vroeger? Hoe leefde men in het oude Sint-Truiden? Hoe zag de stad
er vroeger uit? In het historische verhaal in bijlage beschrijft Thomas Matei drie historische stadsbeelden.
Met de tijdsvensters willen we deze drie stadsbeelden visualiseren en ontsluiten.
Met de module van de Tijdsvensters ontwerpen we een boeiend duidingsinstrument om in het verleden te
kunnen kijken. Kijken en reizen in de tijd: het heeft mensen altijd gefascineerd. Van de Time Machine van
H.G. Wells tot de teletijdmachine van professor Barabas.
32
Diezelfde wens ontstaat wanneer men naar oude prenten van steden kijkt. Het onderstaande beeld van
het middeleeuwse Sint-Truiden is erg intrigerend, vooral door de aanwezigheid van de stadswallen en de poorten.
Welke bezoeker zou hierin niet (virtueel) rond willen struinen?

Beschrijving van de actie
Om de wens in het verleden van Sint-Truiden te kunnen rondwandelen waar te maken, zijn er twee elementen
nodig: historische documentatie en hedendaagse stadsbeelden in 3D.
Het historische verleden van Sint-Truiden is iconografisch vrij goed gedocumenteerd. Er zijn gravures van de
stad Sint-Truiden vanaf de 16de eeuw, gedetailleerde tekeningen van de poorten en de stadswal, historische
illustraties van de voornaamste monumenten, foto’s en postkaarten vanaf de 20ste eeuw. Verder
bestaan er van de acht kernmonumenten ook architecturale plannen en/of opmetingen. Op basis van deze
documentatie kunnen we in een eerste fase de acht kernsites in 3D modelleren (met programma’s zoals 3D
Max, AutoCAD of CityGen), en in een latere fase álle historische monumenten - ook de verdwenen monumenten.
Het voordeel van de kernmonumenten in een 3D-model te plaatsen, is dat het monument langs alle
zijden kan bekeken worden en dat ook de evolutie van het gebouw kan gevisualiseerd worden. Hiermee is
aan het eerste element tegemoetgekomen.
Maar dan rijst de vraag hoe we deze gebouwen in een volledig straatbeeld kunnen plaatsen? Die opdracht
is enorm als alles manueel in 3D moet worden uitgetekend. Hoe lossen we dit op? In de inleiding is
aangestipt dat het huidige stratenpatroon van Sint-Truiden nog voor een groot deel gelijkt op het middeleeuwse
dambordpatroon. De eerste twee wegen waren Romeinse diverticula die de richting van de oudste
straten hebben bepaald: de Steenstraat, de Stapelstraat, de Brustemstraat, de Planckstraat, de Clockemstraat,
de Leemstraat en de Steenaert (zie historische studie 3.1.2.1). Dit betekent dat als we een scanning
van het stratenpatroon van het huidige Sint-Truiden maken, we door eliminatie van later toegevoegde
elementen, terug in de tijd kunnen keren.
Er is recent ICT-software gemaakt om steden volledig driedimensionaal weer te geven. Daarvoor wordt een
speciale scanner gebruikt die op een auto wordt gemonteerd en waarmee door de hele stad wordt gereden.
We onderzochten twee programma’s die aan onze eisen voldeden. De ene maakt gebruik van ruimtelijke
fotografie met de Riegl-scanner, de andere werkt op basis van sketchup-programma’s verbonden aan
Google Earth. Deze software wordt tegenwoordig courant gebruikt door de diensten ruimtelijke planning,
voor het oplossen van verkeersproblemen, voor de planning van openbare werken en voor het beheer van
vastgoed. Kortelings wordt deze software ook gebruikt op het terrein van erfgoed en toerisme. Het resultaat
van deze scanning is het zogenoemde Grey bloc model.
Het modelleren van de stad Sint-Truiden is uiteraard geen sinecure, maar het resultaat is sensationeel. Om
in deze ambitieuze opzet te slagen is een sectoroverschrijdende aanpak nodig. De volgende diensten
zouden samen het project moeten bespreken om een collectieve aankoop te overwegen: ruimtelijke
ordening; verkeer; patrimonium; toerisme; erfgoed; monumenten.
Wat zijn de mogelijke toepassingen van deze 3D-modellen?
De Riegl-scanner wordt op een auto gemonteerd, fotografeert al rijdend de hele stad en legt dit materiaal
vast in 3D-coördinaten. In enkele maanden is de structuur voor het 3D-model van de stad vastgelegd.
33

Toepassing 1 - Interactieve touchscreens in het toerismekantoor
Zodra de voornaamste monumenten van Sint-Truiden gemodelleerd zijn, kunnen we een interactieve
module plaatsen in het nieuwe infopunt voor toerisme, op de Grote Markt. De bezoekers kunnen dan
interactief en virtueel door en rond deze monumenten wandelen. Het is plezierig en leerrijk. De bezoekers
kunnen zich spelenderwijs voorbereiden op het echte erfgoedparcours door virtueel rond te wandelen in de
monumenten en de drie historische stadsbeelden te verkennen.
Toepassing 2 - Ontsluiting van de archieven
Het is vrij eenvoudig om aan de toeristische module van toepassing 1 een databank met beelddocumentatie
te koppelen. In deze databank stoppen we alle iconografie die er in de archieven te vinden is: huizen,
straten, pleinen, monumenten, parken en beken. Als de gebruiker door het virtuele model van de stad
Sint-Truiden reist kan hij op elk moment iconografie opvragen die hoort bij de plaats waar hij zich op dat
moment in het model bevindt. Dit is een zeer leuke en intuïtieve manier om een (beeld)archief te ontsluiten.
Deze toepassing richt zich hoofdzakelijk op de inwoner van Sint-Truiden en op de academische wereld.
Toepassing 3 - Tijdsvensters op de site
De belangrijkste toepassing van het 3D-model voor de ontsluiting van het religieus erfgoed van Sint-Truiden
zijn de tijdsvensters. De modellering kan immers dienen om reuzegrote prints in de stad aan te brengen.
Het procedé lijkt op het aanbrengen van oude foto’s op een paneel voor het monument in kwestie, zodat de
bezoeker oud en nieuw kan vergelijken. Met het 3D-model gaan we een stap verder. De afbeelding in het
3D-model kan namelijk zo worden gedraaid dat het perspectief op exact dezelfde plaats ligt als het
perspectief waarin de bezoeker naar het echte monument kijkt. Doordat de hoek waar men naar kijkt en de
hoek op de afdruk van het 3D-model perfect overeenkomen, krijgt men het gevoel … in de tijd terug te
kijken. Daardoor kan de bezoeker het historische verhaal over de drie stadsbeelden beter begrijpen. De
Tijdsvensters zijn dus complementaire ontsluitingmiddelen bij de audiogidsen, de erfgoedlijnen en de
duidingspanelen. Bovendien kan in de Tijdsvensters een zitelement worden geïntegreerd zodat ze ook
kunnen dienen als verpozingsmoment op het erfgoedtraject.
34
Met tijdsvensters kan de bezoeker terug in de tijd kijken
en zien hoe de stad er honderden jaren geleden uit zag,
exact op dezelfde plaats als waar de bezoeker nu staat.
Modellering kan de stad Sint-Truiden zelfs
haar ‘Drie Toren’-gelaat teruggeven.

Andere toepassingen
In Amsterdam loopt een heel boeiend project van de
integratiedienst waar het beleid interactief in dialoog
treedt met de bevolking op basis van een modelleringsproject.
Het bestuur heeft alle huizen van Amsterdam in
eenvoudige volumen gemodelleerd. De bewoners krijgen
vervolgens een code die hen toegang verschaft tot hun
huis. Met een eenvoudig tekenprogramma kunnen ze hun
huis virtueel voorzien van deuren, vensters, materialen
en kleuren.
Plaats waar de visualisering van de Cicindria de visualisering
van de vestingswal kruist.
35

Budget Tijdsvensters
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Modelleren Modelleren van de 8 kernsites (exterieur) 8 € 8.000 € 64.000
36
Grey bloc model voor Sint-Truiden en deelgemeenten
(100 km)
Grey bloc model voor de kern van Sint-Truiden om voort
op te werken
Fotografische detaillering van een 20-tal plaatsen en
monumenten en integratie in het Grey-bloc model
100 € 650 € 65.000
10 € 1.200 € 12.000
1 € 2.100 € 2.100
Module Outdoor duidingsmodule met Tijdsvenster en zitplaats 20 € 6.000 € 120.000
Totaal, excl. btw € 263.100
Het financiëlel aandeel voor de stad Sint-Truiden kan verminderd worden door te onderhandelen met een
aantal partners. Er bestaan helaas geen vaste percentages voor financiële tussenkomst voor dit soort acties
zoals dit wel het geval is met restauratiepremies. Maar met een goed financieel plan kan de kost voor de
Tijdsvensters verminderd worden met 30 à 80%.
Als mogelijke partners voor de productie en plaatsing van de Tijdsvensters zien we:
Vlaamse Gemeenschap (afdeling beeldende kunst en musea, subsidies voor
experimentele en vernieuwende initiatieven op het vlak van permanente
ontsluiting van cultureel erfgoed)
Interreg IVB NWE
Provincie
PDPO As-3
Vlaams Audiovisueel Fonds (afdeling documentaire)
Fiche actie 6 - Tijdsvensters
Doel
Met het 3D-modelleren van de stad Sint-Truiden bieden we een krachtig instrument aan om het
historische verhaal van de drie stadsbeelden van Sint-Truiden voor een ruim publiek te ontsluiten. Het
3D-model kan ook door andere diensten gebruikt worden (RO) en gekoppeld worden aan de ontsluiting
van het (beeld)archief.
Doelgroep
Inwoners, scholen, toeristen, academici
Budget
263.100 euro, excl. btw
Potentiële partners
Vlaamse Gemeenschap
Interreg IVB NWE
Provincie
PDPO As-3
Vlaams Audiovisueel Fonds

Actie 7
Hofkamer
Strategie
In het kader van het actieplan werd aan Sien gevraagd een concept te ontwikkelen voor een afsluitende
module over de religieuze dialoog. Deze module moet aansluiten op de algemene rode draad van het
actieplan, namelijk de geschiedenis van de religieuze huizen in Sint-Truiden in relatie tot de stadsontwikkeling.
Ze moet ook kunnen dienen als afsluitende module van de erfgoedparkoersen. De Hofkamer in de tuin
van de Minderbroederssite kan voor deze module gebruikt worden.
We maakten een concept voor een vredesinstallatie en hebben de module de werktitel Eirene gegeven, het
Griekse woord voor vrede. In de filosofie en de theologie worden met de term ‘eirene’ die stromingen
aangeduid die de overeenkomsten in leerstellingen en riten van verschillende religies benadrukken eerder
dan de verschillen. Het bijvoeglijk naamwoord ‘irenisch’ betekent zoveel als vredelievend of bemiddelend.
Religie heeft in Sint-Truiden en in de hele westerse wereld ongetwijfeld veel bijgedragen tot de stadsontwikkeling,
maar heeft ook ontsporingen gekend, bijvoorbeeld de vervolging van de Joden, protestanten,
katharen, heksen en andere ‘ketters’ tijdens de inquisitie. Deze dualiteit van religieuze rijkdom en religieuze
intolerantie willen we verwerken in de Eirene-installatie. We visualiseren letterlijk aan de ene kant de
positieve en boeiende aspecten van verschillende religies en culturen, en aan de andere kant de conflictaspecten.
Met deze module willen we de problematiek van religieus erfgoed actualiseren. Het wordt een artistieke
installatie met een sociale thematiek van integratie, die behalve de toerist ook een kunstminnend en een
sociaal publiek zal aantrekken.
Omschrijving van de actie - Scenario Eirene
De Hofkamer wordt verduisterd. Op de benedenverdieping staan zeven videoschermen opgesteld, gespreid
over de ruimte. Als de bezoeker door de deuropening stapt, onderbreekt hij een bewegingsdetector die de
video-installatie Eirene activeert. Door dit systeem vermijden we energieverspilling of slijtage van het
materiaal als er geen bezoekers zijn.
In de eerste sequentie zien we de symbolen van zeven godsdiensten: het kruis voor het christendom, het
dharmawiel voor het boeddhisme, het khandasymbool voor het sikhisme, het triquetrasymbool van de
Kelten en druïden ... De symbolen worden levendig gemaakt door middel van flashanimatie.
Daarna volgt een sequentie over de viering van overgangsrituelen (geboorte, puberteit, trouwen, ziekte,
dood) in de verschillende godsdiensten. Deze sequentie loopt synchroon op de zeven schermen. Daarna
gaan we terug naar de identificatiesymbolen uit de eerste sequentie. Dan starten de projectoren aan de
andere kant van het scherm. We gaan over naar de conflicten met en tussen religies. Het is de andere kant
van hetzelfde scherm, ook de andere kant van de medaille. We zien hierop beelden (meestal uit nieuwsreportages)
over intolerantie tegenover (andere) godsdiensten of religieuze minderheden. Deze sequentie
stopt, en we gaan terug naar het beginbeeld met de symbolen.
We werken voor deze installatie zoveel mogelijk met bestaand beeldmateriaal, in de eerste plaats met
betrekking tot Sint-Truiden en Limburg. Er kan ook een samenwerking met de VRT worden gezocht.
Hieronder een visuele indruk van het scenario (‘mood bord’).
37

Symbolen Rituelen Conflicten
38

Symbolen Rituelen Conflicten
39

Budget Eirene-module
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Research
Software
Video-installatie
Hardware
Video-installatie
40
Er moet veel research gebeuren naar historisch audiovisueel
beeldmateriaal. De kostprijs is opgenomen in actie
1.
Creatie en productie van 14 korte filmfragmenten van
telkens 2 minuten
14 projectoren, videoschermen, videobronnen plus
synchronisatie
pm
14 € 5.000 € 70.000
14 € 2.000 € 28.000
Decor Aanpassingen en verduistering Hofkamer 1 € 5.000 € 5.000
Totaal, excl. btw € 103.000
Het financiële aandeel voor de stad Sint-Truiden kan verminderd worden door te onderhandelen met een
aantal partners. Er bestaan helaas geen vaste percentages voor financiële tussenkomst voor dit soort acties
zoals dit wel het geval is met restauratiepremies. Maar met een goed financieel plan kan de kost voor deze
video-installatie verminderd worden met 30 à 80%.
Als mogelijke partners voor de Hofkamer zien we:
Vlaamse Gemeenschap (kunstensector; interculturalisering)
Vlaams Audiovisueel Fonds
Provincie (Dienst cultuur)
Fiche actie 7 - Hofkamer
Doel
Creëren van een afsluitende module die mediteert over de toekomst van de relatie religie-samenlevinginterculturaliteit
Doelgroep
Inwoners, scholen, cultuurtoeristen, kunstliefhebbers
Budget
103.000 euro, excl. btw
Potentiële partners
Vlaamse Gemeenschap
Vlaams Audiovisueel Fonds
Provincie Limburg

Actie 8
Verhalenfestival
Strategie
In de (juridische) archieven van de stad Sint-Truiden kunnen veel historisch correcte én spannende verhalen
gevonden worden. In het Verhalenfestival worden de beste historische verhalen gebracht door professionele
acteurs op de plaats van de misdaad. Het erfgoed wordt gebruikt als decor voor de verhalen. De
waarde van deze actie ligt in de beleving van het erfgoed en de media-aandacht die er van uitgaat. Het
helpt ook het nieuwe product van de erfgoedparkoersen met de acht kernsites op een creatieve manier op
de markt te plaatsen. Actie 8 richt zich zowel naar de Truienaar als naar de externe theaterliefhebber.
Beschrijving van de actie
De actie begint met nieuw historisch onderzoek naar spannende erfgoedverhalen. Met een erfgoedverhaal
bedoelen we een echt gebeurd verhaal waar een onroerend, roerend of immaterieel erfgoedgegeven in
voorkomt. Een monument als plaats van de misdaad. Een kunstwerk als inzet van de misdaad … De
onderzoeksfase is budgettair voorzien in actie 1. Hier volgen enkele voorbeelden van verhalen geschikt voor
het festival. De zogenoemde ‘moord in de Brustemstraat’ in 1254 gepleegd door een herbergier in Sint-
Truiden op een rijke koopman uit Hoei. Of de vete tussen de families van Staepel en Militis, bloedig beslecht
in de Onze-Lieve-Vrouwkerk in 1311. Of het verhaal van de ‘Beledigde abt’ met de moord op de burgemeester
(schout) Van den Creeft als rode draad, anno 1669. In een tweede fase worden de vondsten uit de
archieven herschreven door een copywriter of scenarist tot eigentijdse, vertelbare verhalen in modern
Nederlands. Daarna worden passende locaties gezocht om de verhalen te brengen. De moord op de
koopman wordt het best verteld op een plaats in de Brustemstraat (of een historische herberg). De
familievete wordt verteld in de OLV-kerk, voor de moord op de schout is de Grote Markt als locatie aangewezen.
Idealiter komen we tot een selectie van acht verhalen die op de acht kernsites worden gebracht. Tot
slot worden deze verhalen in levende lijve verteld door meestervertellers zoals Herbert Flack, tijdens een
weekend in de zomer.
Na de reeks live optredens worden de verhalen in een klankstudio opgenomen. Ze kunnen dan ter beschikking
worden gesteld op de erfgoedwebsite om te downloaden, of ze kunnen opgeladen worden in de
audiogidsen als thematisch parcours.
Herbert Flack is peter van het project om de Hofkamer (1772)
in hartje Antwerpen te restaureren. Hij verzorgde een cyclus vertellingen om
het restauratieproject te steunen. Flack heeft dus een warm hart voor erfgoed.
41

Budget Verhalenfestival
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Research
Copywriting
Acteurs
Meesterverteller
Communicatie
42
Nieuw onderzoek naar spannende historische verhalen.
De kostprijs hiervan is opgenomen in actie 1.
Door een auteur 8 historische processen laten herschrijven
tot spannende verhalen in modern Nederlands
8 (onbekende) acteurs brengen ieder een verhaal op een
erfgoedsite. Prestatie van 3 dagen
Variant op de vorige post. 8 bekende acteurs
brengen ieder een verhaal op een erfgoedsite.
Prestatie van 3 dagen
Gebeurt via de reguliere kanalen van het
Cultureel Centrum De Bogaard of Villarte
pm
8 € 1.500 € 12.000
24 € 400 € 9.600
24 € 1.500 € 36.000
Organisatie Gebeurt binnen de reguliere werking pm
Totaal, excl. btw € 48.000
Het financiële aandeel voor de stad Sint-Truiden kan verminderd worden door te onderhandelen met een
aantal partners. Er bestaan helaas geen vaste percentages voor financiële tussenkomst voor dit soort acties
zoals dit wel het geval is met restauratiepremies. Maar met een goed financieel plan kan de kost voor het
Verhalenfestival verminderd worden met 30 à 80%.
Als mogelijke partners van het Verhalenfestival zien we:
Vlaamse Gemeenschap (kunstensector)
Provincie Limburg (Dienst cultuur)
Samenvattende fiche actie 8 - Verhalenfestival
Doel
Erfgoedevenementen brengen het erfgoed letterlijk tot bij de bevolking. De verhalen spelen zich
op de originele locatie af, de beleving van het monument staat centraal.
Doelgroep
Inwoners, toeristen en theaterliefhebbers
Budget
48.000 euro, excl. btw
Potentiële partners
Vlaamse Gemeenschap
Provincie
pm

Actie 9
Super 8 Erfgoedfestival
Strategie
Het 8-mm-festival is een erfgoedevenement dat in de eerste plaats bestemd is voor de lokale bevolking. Er
wordt aan de Truienaar een ruil aangeboden: hij levert zijn oude private 8-mm-filmmateriaal in en krijgt een
gedigitaliseerde versie terug. Veel mensen bezitten nog 8-mm-films maar kunnen ze niet meer bekijken
omdat de afspeelapparatuur stuk is. De organisatie krijgt het recht om het geleverde materiaal te gebruiken
voor onderzoek en vertoningen. Het doel van deze actie is de Truienaar te betrekken bij zijn erfgoed en zijn
erfgoedgevoel intens te maken.
Omschrijving van de actie
Het project start met een oproep via de lokale media naar de bevolking om oude foto’s, 8-mm-films en oud
videomateriaal in te zenden. Meer bepaald wordt er gevraagd naar beelden die de Truienaars hebben
opgenomen op de erfgoedsites of tijdens erfgoedmanifestaties. Enkele voorbeelden. Een filmpje met de
eerste kinderpassen op site van de Trudoabdij. Kaatsspel op het Begijnhof. De eerste kus op een bank bij de
stadswallen. De trouwplechtigheid in de OLV-kerk. Beelden van de Trudofeesten, de processie, de Ommegang
… Het 8-mm-materiaal zal vooral afkomstig zijn uit de jaren 1950-1970. Voor de organisatie van het
inzamelen en het digitaliseren kan er samen gewerkt worden met de vzw Curieus, die een vergelijkbaar
evenement heeft opgestart onder de titel ‘De jacht op super 8’.
In een tweede fase wordt het materiaal bekeken, geselecteerd en gemonteerd per thema of per site.
Hoe gebruikt de Truienaar zijn monumenten? Hoe evolueert het immateriële erfgoed in de tijd?
Hoe zagen de Trudo-feesten, de processie, de bedevaarten, de Ommegang … er vroeger uit, en nu?
De laatste fase van het super-8-erfgoedfestival, betreft de organisatie van een toonmoment. Dit kan
gebeuren op een gewoon scherm in een cultureel centrum, of met een openluchtprojectie op de erfgoedsites
zelf. We verkiezen de tweede piste, om het bezoek aan de sites te promoten. We stellen ook voor om
van het toonmoment een (repetitief) evenement te maken waarbij verschillende videoprojectoren of zelfs
oude 8-mm-projectoren opgesteld worden op de kernsites van Sint-Truiden. De projectoren tonen beelden
van gewone Truienaars in hun dagelijkse doen. Het boeiende van het concept is dat de beelden getoond
worden precies op de plaats waar ze tientallen jaren geleden werden opgenomen. De beelden van de
huwelijksplechtigheid in de OLK- kerk worden ook in de OLV-kerk getoond. Het filmpje met de eerste
kus op de bank wordt geprojecteerd op diezelfde bank in het stadspark.
43

Het toonmoment kan uitgebreid worden met een dimensie straattheater. Bij elke projector kan er een
animator voorzien worden die interactief inspeelt op de projectie. De improvisator neemt bijvoorbeeld de rol
over van één van de personages in het getoonde filmpje. Tot slot kan in het evenement ook een poëtisch
klank- en lichtspektakel worden ingevoegd. Dit alles zal ervoor zorgen dat er op de erfgoedsites een
feeërieke sfeer heerst. De Truienaars en de toeristen zullen de sites beleven zoals ze die nog nooit gezien
hebben.
Budget Super 8 - Erfgoedfestival
44
Het 8-mm-erfgoedfestival kan uitgebreid worden
met een klank- en lichtfestival.
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Inzamelactie
Montage
Projectie
Straattheater
Communicatie
Inzamelen van oude foto’s, 8-mm-films en oude videotapes.
Erfgoedcel in samenwerking met Curieus
Het ingezamelde materiaal wordt gemonteerd tot 8
erfgoedfilms van elk ongeveer 10 minuten
Weergave van de films op de acht kernsites
van het erfgoed
1 animator straattheater per site,
gedurende drie actiedagen
Gebeurt via de reguliere kanalen van het
cultureel centrum De Bogaard of Villarte
pm
8 € 900 € 7.200
8 € 2.200 € 17.600
24 € 550 € 13.200
Organisatie Gebeurt binnen de reguliere werking pm
Totaal, excl. btw € 38.000
pm

Het financiële aandeel voor de stad Sint-Truiden kan verminderd worden door te onderhandelen met een
aantal partners. Er bestaan helaas geen vaste percentages voor financiële tussenkomst voor dit soort acties
zoals dit wel het geval is met restauratiepremies. Maar met een goed financieel plan kan de kost voor het
Super 8 Erfgoedfestival verminderd worden met 30 à 80%.
Als mogelijke partners van het Super 8 Erfgoedfestival zien we:
Curieus vzw (voor de inzameling en digitalisering van het super-8-materiaal)
Vlaamse Gemeenschap (kunstensector)
Provincie Limburg (Dienst cultuur)
Vlaams Audiovisueel Fonds
Fiche actie 9 - Super-8 Erfgoedfestival
Doel
Organisatie van een laagdrempelig evenement dat het erfgoed tot bij de bevolking brengt. De films
worden geprojecteerd op de acht kernlocaties. De sfeer en de beleving van het monument staan
centraal.
Doelgroep
Inwoners en cultuurtoeristen
Budget
Super-8 openluchtprojectie 38.000 euro, excl. btw
Potentiële partners
Curieus
Vlaamse Gemeenschap (Kunstendecreet)
Provincie
Vlaams Audiovisueel Fonds
45

Actie 10
Restauratie Trudoabdij
Knelpunten
Vanuit architecturaal standpunt zijn er drie grote knelpunten aan de Trudoabdij: de toegankelijkheid is te
complex, er zijn te weinig publieke ruimten, de bouwfysische toestand van bepaalde gebouwen is slecht.
Knelpunten inzake de toegankelijkheid (fysisch en intellectueel)
De site van de Trudoabdij lijdt onder de verdeeldheid ervan. Sieg Vlaeminck onderscheidt in zijn boekje
Omtrent de Trudoabdij in Sint-Truiden vier zones op de site: een cultuscomponent, een cultuurcomponent,
een bedrijfscomponent en een cultuurartistieke component. Dat maakt de site heel complex en moeilijk
leesbaar. Bovendien zijn de gebouwen van heel verschillende aard en kwaliteit. Er zijn bedrijfsgebouwen,
zoals het hoevegebouw en de watermolen. Er zijn prestigieuze gebouwen, zoals de keizerzaal en de
Academiezaal.En er zijn utilitaire gebouwen, zoals de KCST-school en het internaat. De schoolgebouwen zijn
niet te bezoeken, de publieke gebouwen gedeeltelijk. Dit maakt het ontsluiten van en het communiceren
over de Trudoabdij moeilijk. Tot slot moet er gewezen worden op de ontbrekende of onduidelijke verbindingen
tussen de abdijzones, wat het opstellen van een logisch bezoekersparcours moeilijk maakt. Ook de vele
en onduidelijke toegangen tot de abdijsite en het ontbreken van een locaal infopunt, vergroten nog het
probleem van toegankelijkheid en ontsluiting van de Trudoabdij.
Abdijtoren en Grote Markt
www.delcampe.net /Nr. 593_00 / s.d.
46
Eigen foto, juli 2008
Als we het huidige beeld van de Trudoabdij en de eruit ontstane Oude Markt vergelijken met vroeger, stellen
we drie zaken vast.
De spits van de abdijtoren is verdwenen. Deze toren is altijd een van de beeldbepalende
elementen van de skyline van Sint-Truiden geweest. In de module Tijdsvensters (actie6)
kan de spits virtueel teruggeplaatst worden.
De architectuur van de huizen op de Grote Markt is minder uniform en minder coherent
dan vroeger. Een visie op de stilering van de gevels van de Grote Markt is aangewezen.
Auto’s domineren het stadsbeeld en verstoren het fotograferen, het beleven en kuieren op
de erfgoedsites. We pleiten dan ook voor een autoluwe of autovrije Grote Markt.

Knelpunten inzake de open ruimten
Een goede aanleg van open ruimten verhoogt in bijzondere mate de beleving van een stad en haar monumenten.
Onze restauratiearchitecte Sofie Beyen onthield de volgende aandachtspunten. Het plein voor de
abdijtoren en het barokke poortgebouw zijn niet afgewerkt. De statige erekoer nodigt niet uit om binnen te
komen en biedt geen plaats voor de wandelaar of bezoeker. De omgeving rond de bedrijfsgebouwen is zeer
chaotisch en onbestemd. Er zijn verschillende pleinen die met elkaar concurreren: een hoeveplein, een
waterpartij en een speelplein. Tot slot is de archeologische site onvoldoende leesbaar doordat diverse
logica’s elkaar doorkruisen. De metalen zuilen die de hoogte van de vroegere abdijkerk symboliseren,
functioneren volgens een symbolische representatielogica van pars pro toto. Met andere woorden: de zuilen
zijn een deel van de kerk dat het geheel suggereert (concept Herman Van Meer). Dezelfde logica geldt voor
de stenen in kippengaas. Zij zijn een deel van de kerkmuur dat het geheel van de muren representeert.
Naast de symbolische kerk van Van Meer vinden we het kunstwerk Cosmopolitan Chicken van de Truiense
kunstenaar Koen Vanmechelen. Als we de logica van Van Meer toepassen op het kippenhok van Vanmechelen,
dan zou de bezoeker kunnen denken dat het kippenhok een pars pro toto is, en dat op die plaats
vroeger het hele neerhof van de abdij lag. Kortom, de huidige inrichting en logica kan tot verwarring en
desoriëntatie van de bezoeker leiden.
De metalen zuilen symboliseren de vroegere abdijkerk. Symboliseert het
kippenhok van Koen Vanmechelen dan het vroegere neerhof op die plaats?
En suggereert het internaat het vroegere dormitorium? De logica van
de Trudoabdij is voor de bezoeker niet gemakkelijk te vatten.
Knelpunten inzake de toestand van de gebouwen
Algemeen gesteld is de bouwfysische toestand van de abdij niet bijster goed, zeker wat betreft de bedrijfsgebouwen,
de abtsvleugel en de schoollokalen. Er is in de abdij ook te veel leegstand. Dat geldt voor delen
van het poortgebouw, voor de zolders van de abtsvleugel en voor sommige bedrijfsgebouwen. Bovendien
worden bepaalde ruimten te weinig of oneigenlijk gebruikt, onder meer de inkomhal van de abtsvleugel, de
keizerzaal, de salons, de seminariebibliotheek. De meeste interieurs van de abtsvleugel zijn onderkomen en
vervuild. Ze geven een afgeleefde indruk en tonen een gebrek aan onderhoud.
47

Oplossingen
Om de bovengenoemde knelpunten op te lossen moeten, na de afwerking van het stadhuis, de restauratie
en de herbestemming van de abdij op de eerste plaats komen. Hier volgen enkele suggesties voor die
restauratie en herbestemming.
Culturele herbestemming van de abtsvleugel
Als de abdij haar rol van centraal punt in het erfgoedparcours wil waarmaken, is de abtsvleugel op korte
termijn hiervoor het meest geschikte gebouw. We pleiten dan ook voor een culturele stedelijke herbestemming
van de abtsvleugel. Waarom?
48
Omdat de abtsvleugel schitterende interieurs heeft die vrij eenvoudig voor het publiek
kunnen ontsloten worden: de keizerzaal, de salons, de bibliotheek ...
Het poortgebouw zou in een latere fase kunnen ingericht worden als onthaalruimte en als
startplaats van het erfgoedparcours Sint-Truiden Abdijstad.
De bestaande stedelijke musea zouden op langere termijn uitgebreid kunnen worden tot
een Museum over de Abdij en Stad, met integratie van de collectie van de abdij en het
seminarie. Het gaat hier om de uitbouw van een nieuw museum volgens de normen van
het museumdecreet. Zie ook de bijlage 8 over het bezoekersonthaal.
De profilering als bovenplaatselijk muziekcentrum zou ook verder kunnen uitgebouwd
worden in samenwerking met de Academiezaal en Villarte. Daar zijn zowel historische als
culturele argumenten voor.
Watermolen als educatief centrum over duurzame energie
De watermolen is in 1992 ontploft en valt niet meer te reconstrueren. Op die plaats zou men een nieuwbouw
kunnen zetten met een educatief centrum over duurzame energie, bestemd voor scholen en andere
groepen. Hierdoor sluiten we aan bij de functie die de watermolen vroeger had en leggen we inhoudelijk
een verband met de Cicindria-beek. Een inspirerend voorbeeld van een dergelijke herbestemming van een
watermolen naar een educatief centrum over energie, is te vinden in het Maison du Parc Régional Livradois-
Forez (www.parc-livradois-forez.org/decouvrir/index.php4?ID=37&rubrique).
Toestand van de watermolen anno 2008 In het Franse park Livradois bevindt zich een inspirerend
voorbeeld van een watermolen omgebouwd tot centrum
over duurzame energie

Aanleg pleinen
Pleinen zijn een uitstekend middel om een stad of een monument nieuw leven in te blazen.
Ook op de site van de Trudoabdij vallen aangename openbare ruimten en (binnen)pleinen te realiseren.
Het plein voor de barokke poort en de toren moet beschouwd moeten worden als één
plein. Een ontwerp zou voor meer eenheid moeten zorgen.
De archeologische site zou verder ontwikkeld moeten worden, zowel naar duiding als
naar opgravingen. Het bodemarchief verbergt immers nog veel interessante informatie,
bijvoorbeeld restanten van de oude abdijkerk. De opgravingen kunnen deel uitmaken van
de publieke duiding en ontsluiting.
De aanleg van de open ruimte bij de bedrijfsgebouwen moet herzien worden. Deze ruimte
moet een duidelijke bestemming krijgen. Ze moet meer open worden en mag speels en
vernieuwend worden ontworpen in overeenstemming met de nieuwe architectuur van de
herbestemde watermolen.
De erekoer zou volledig autovrij moeten worden. Bij de herziening van de pleinaanleg
moet rekening gehouden worden met de historische documenten en met een recreatieve
functie. De bomen moeten gesnoeid worden. Er moeten zitplaatsen komen. Het
geheel kan levendiger en aantrekkelijker worden. Hieronder staan enkele inspirerende
voorbeelden van Franse en Italiaanse binnenpleinen in musea.
De (stijve) erekoer van de abdij zou getransformeerd moeten worden in een levendig stedelijk plein.
Hiervoor moet de abdij meer open worden, autovrij worden gemaakt, en zitbanken aanbieden.
49

Verbeteren van de toegankelijkheid
Uit de knelpuntenanalyse en het onderzoek van de mysteryman blijkt dat de abdijsite wordt ervaren als
verwarrend en onsamenhangend. De oriëntatie op de site moet dus verbeteren, om te beginnen door de
toegankelijkheid van de site duidelijk te maken.
Er zijn momenteel drie toegangen tot de abdijsite: een ingang via het poortgebouw naar de erekoer; een
ingang via het barokke portaal naar het archeologisch veld; een ingang via de Plankstraat naar de Academiezaal.
We zouden hier een vierde toegang aan toevoegen, namelijk van de Abdijstraat naar de watermolen.
50

Hoe kunnen we de toegankelijkheid verbeteren?
1. Er kan een toegang tot de site worden bijgemaakt die een rechtstreekse verbinding vormt van de Abdijstraat
naar de watermolen. Hierdoor ontsluiten we de watermolen en de bedrijvenzone. We creëren dan bovendien
een ingang voor een wandelpad over de hele abdijsite, vanaf de watermolen tot bij de Academiezaal,
vanwaar het Erfgoedtraject kan worden voortgezet richting Kapucijnenklooster.
2. Het is belangrijk om logische verbindingen te maken tussen de diverse componenten van de abdijsite. Zo
pleiten we ervoor om een doorlopend traject aan te leggen van de bedrijvenzone tot de Academiezaal. In dit
traject gebruiken we de bestaande doorgang om van de bedrijvenzone naar de erekoer te gaan. Vervolgens
leggen we twee nieuwe verbindingen aan. De eerste verbindt het voorplein met de erekoer, de tweede
verbindt de erekoer via de schoolgebouwen met de archeologische site. Door deze trajecten kunnen de
bezoekers op de site blijven en hoeven ze niet meer voortdurend de abdij in en uit te lopen om van de ene
naar de andere zone te gaan. Het nieuwe parcours creëert voor de inwoner van Sint-Truiden ook een leuke
binnenweg, die de Plankstraat rechtstreeks verbindt met het winkelcomplex Cicindria. Het afgesloten en
stuurse karakter van de site wordt op deze manier doorbroken.
3. De vier toegangen en poorten moeten goed worden aangeduid. Momenteel staat er boven geen enkele poort
de naam ‘abdij’. Ook de verbindingen tussen de verschillende zones moeten duidelijk aangegeven worden,
zodat de bezoekers meteen het wandelpad herkennen. Bovendien moet ook in de rest van de stad de weg
naar de vier inkompoorten op een geschikte wijze worden aangewezen.
4. De kwaliteit van de architectuur rondom de abdij, zeker bij de vier ingangen, moet verbeteren. De elementen
die visueel storend zijn, moeten bedekt worden. De pleinen en straten bij de ingangspoorten moeten opgeknapt
worden.
Budget restauratie Trudoabdij
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Studiefase
Abtsvleugel en
poortgebouw
Bedrijvensite en
watermolen
Haalbaarheidsstudie met volumestudie en kostenraming
1 € 65.000 € 65.000
Restauratiewerken 1.950 m 2 € 3.500 € 6.825.000
Niet-restauratieve werken 750 m 2 € 3.500 € 2.625.000
Restauratiewerken 1.400 m 2 € 1.700 € 2.380.000
Niet-restauratieve werken 1.000 m 2 € 1.700 € 1.700.000
Nieuwbouw watermolen 275 m 2 € 3.000 € 825.000
Omgevings aanleg Binnenkoer, archeologische site, bedrijvensite
€
3.475.000
51
€ 3.475.000
Totaal, excl. btw € 17.895.000

Potentiële partners
Voor de restauratie kan de stad Sint-Truiden rekenen op een vaste restauratiepremie van Onroerend Erfgoed
en van de provincie. Deze premie bedraagt 80% van de subsidieerbare kosten. We ramen deze tussenkomst
op 6.565.500 euro.
52
Fiche actie 10 - Restauratie Trudoabdij
Doel
De Trudoabdij is het topmonument in de ontsluitingsactie en moet bij restauratie prioriteit krijgen. De
leegstaande gebouwen moeten een publieke functie krijgen en bezocht kunnen worden. De restauratieingrepen
zullen de abdijsite meer open op de stad maken, ze zullen de site een open pleinfunctie geven,
en ze zullen de interne circulatie op de site verbeteren.
Doelgroep
Inwoners en toeristen
Budget
17.895.000 euro, excl. btw
Potentiële partners
Voor de restauratie kan de stad Sint-Truiden rekenen op een vaste restauratiepremie van Onroerend
Erfgoed en van de provincie. Deze premie bedraagt 80% van de subsidieerbare kosten. De geraamde
tussenkomst bedraagt 6.565.500 euro.
Restauratiepremie Onroerend Erfgoed
Restauratiepremie Provincie Limburg

Actie 11
Restauratie Begijnhof
Het Begijnhof is door de Unesco erkend als werelderfgoed en verdient dus een extra kritische en diepgaande
analyse. Naast eigen onderzoek hebben we ook de studies van Jozef Legrand en Thomas Coomans
geraadpleegd. Volgens onze visie zijn het Begijnhof en het Speelhof complementaire sites, respectievelijk
een culturele erfgoedsite en een recreatieve natuursite. Stedenbouwkundig zijn beide sites gekarakteriseerd
door hun geïsoleerde ligging, net buiten de stadsvesten.
Knelpunten Begijnhof
1. Een eerste cluster knelpunten inzake het Begijnhof is van stedenbouwkundige aard. Het eerste knelpunt
hierin betreft beslotenheid. Beslotenheid is een van de belangrijkste kenmerken van een begijnhof. Een
begijnhof wordt ook ‘besloten hofje’ genoemd. Momenteel is die beslotenheid doorbroken doordat de ommuring
deels is verdwenen en doordat de toegangspoort niet meer bestaat. In de meeste andere Vlaamse
begijnhoven bestaat die beslotenheid wel nog en heerst er ook nog die unieke middeleeuwse sfeer.
Het tweede knelpunt betreft de ligging. Stedenbouwkundig zijn het Begijnhof en het Speelhof gelegen buiten
de stadsvesten en worden ze van de stad afgesneden door twee zeer drukke verkeersaders: Schurhoven
en de Speelhoflaan. Bovendien vormt de site van de slachthuizen zowat een psychische barrière tussen de
twee sites en het centrum van de stad. Geurhinder uit een slachthuis is niet bevorderlijk voor een aangename
erfgoedbeleving.
Een derde knelpunt betreft de sfeer. De sfeer van het Begijnhof wordt aangetast door een lelijke omgevingsarchitectuur.
Bepaalde gebouwen hebben mooie voorkanten maar lelijke achterkanten. Bepaalde gebouwen
respecteren niet de typische structuur van de gevels van de begijnhuisjes. Veel restauraties bevatten fouten.
Daarenboven zijn twee dominerende gebouwen atypisch voor een begijnhofsite: de Festraetsstudio en
het OCMW-gebouw. Dit alles leidt ertoe dat er onvoldoende eenheid valt te bespeuren in de gebouwen,
dus op de site.
Een vierde en laatste knelpunt op stedenbouwkundig gebied is dat er te weinig groenaanleg is, en dat
de relatie van het Begijnhof met de bleekweide en met de Cicindria verloren is gegaan.
2. Een tweede cluster knelpunten gaat over de toestand van de gebouwen. De kerk van het Begijnhof verkeert
in goede staat en is goed gerestaureerd. Maar het belang van de waardevolle interieurs wordt onvoldoende
benadrukt. Hieraan kan iets worden gedaan in de duidingsvoorstellen. De muur van het Begijnhof is
verweerd en begint te vervallen tot ruïne. De hoeve van het Begijnhof is uniek, maar jammerlijk opgedeeld in
verschillende gebruiksfuncties. De hoeve is bovendien nauwelijks onderhouden, en niet toegankelijk zonder
afspraak. Het godshuis is ook een typisch begijnhofgebouw maar het verkeert helaas in zeer slechte staat: leegstand,
dichtgemetselde ramen, slecht dak, rommelige opbouw van elektriciteit, koterij gebruikt als carport …
53

Het godshuis (gasthuis) was in de middeleeuwen een zeer belangrijk gebouw. Het verschafte kost en inwoning aan
armen, zieken en bejaarden. Links staat het zielloze godshuis van Sint-Truiden, rechts het sfeervolle godshuis De Vos in
Brugge. Beide zijn door de Unesco erkend als werelderfgoed - een onderscheiding waar Sint-Truiden nog niet het volle
potentieel van gebruikt.
Oplossingen
We zijn ons ervan bewust dat er in een stadsontwikkeling meerdere componenten in evenwicht moeten worden
gebracht, bijvoorbeeld wonen, economie en toerisme. Het Begijnhof is zeker een belangrijke woonzone,
maar ook een belangrijke toeristische zone. In dit perspectief pleiten we voor de volgende (nog te faseren)
aanpassingen op de site van het Begijnhof.
Stedenbouwkundige oplossingen
Om het eerste knelpunt op stedenbouwkundig gebied op te lossen, bestaat er een heel arsenaal
maatregelen.
54
De verbinding tussen het Begijnhof en het Speelhof kan geoptimaliseerd worden
door de bestaande verbindingsweg op te waarderen tot een wandelboulevard of
promenade. De wegen en de signalisatie op de twee sites moeten worden herbekeken
in functie van die promenade. Door beide erfgoedsites te verbinden spelen we hun
complementariteit en dualiteit uit: het Begijnhof als cultuursite, het Speelhof als
recreatiesite
In een tweede fase moet de toegankelijkheid van de twee sites verbeterd en
verduidelijkt worden door de historische toegang - op de hoek van de Begijnhofstraat
met Schurhoven - opnieuw aan te leggen en te promoten.
Het portiersgebouw (Schurhoven, huisnummer 48) moet architecturaal zijn
controlerende functie terugkrijgen. De bezoekers moeten weten en voelen dat ze een
‘besloten hofje’ betreden.
De typische beslotenheid van een begijnhof moet voorts worden bevorderd door de
muur te herstellen en door het aanplanten van hagen - ook bij de parking.
Voorts moet het Begijnhof volledig autovrij worden met uitsluitend mogelijkheid
voor de bewoners om te lossen en te laden. Het nakomen van deze maatregel valt te
controleren bij het portiersgebouw.
Behalve de inkom via de Begijnhofstraat moet er ook een verbeterde groene toegang
komen die van het Speelhof naar het Begijnhof loopt. Tot slot kan er een betere
groenaanplanting komen, met herstel van de boomgaard en de bleekweide. Dit groen
is nuttig als scherm en helpt het besloten karakter van het Begijnhof herstellen.

De historische toegang tot het Begijnhof moet gevaloriseerd worden door de portierswoning op te waarderen en een
poortfunctie te voorzien. De enige signalisatie die nu aanwezig is, leidt naar … brasserie ‘t Begijntje!
Op stedenbouwkundig gebied zouden de twee verkeersaders - Schurhoven en
Speelhoflaan - minder druk moeten worden. Er moet hiervoor ook ingegrepen worden
op het niveau van mobiliteit en van het verkeersleefbaarheidsplan.
Tot slot moeten er twee nieuwe aantrekkelijke verbindingen worden gecreëerd tussen
de site Begijnhof-Speelhof en het centrum van de stad. De eerste verbinding is een
groene en recreatieve verbinding waardoor de groene omgeving van de Cicindria wordt
toegetrokken naar de stad. De tweede verbinding is stedelijk en historisch van aard.
Ze vormt de religieuze poort tot de stad Sint-Truiden en loopt langs de historisch
belangrijke Plankstraat.
Groene en recreatieve verbinding Stedelijke en historische verbinding
55

Onderstaand diagram vat het elfde actieplan goed samen
Architecturale oplossingen
De tweede reeks maatregelen heeft betrekking op de reconstructie van het typische karakter van een
begijnhof. Een begijnhof is een besloten domein met een eigen sfeer, anders dan die van een andere
buitenwijk. Die eigen identiteit heeft historische gronden. Abt Willem van Rijkel gaf in 1258 grond en
toestemming aan een aantal begijnen, die verspreid over Sint-Truiden woonden, om een religieuze gemeenschap
uit te bouwen net buiten de stadsmuur. Een begijnhof was een besloten communauteit van religieuze
vrouwen die vrijer waren dan kloosterzusters. Daardoor was een begijnhof intiem, gezellig en pittoresk,
en die sfeer straalde het ook uit. Om die sfeer terug te halen, zijn onder meer de volgende maatregelen
aangewezen.
56
Ten eerste moet er dringend meer respect worden afgedwongen voor het
bestaande erfgoed. Het afbreken van de begijnhuisjes moet stoppen. De
erfgoedreglementering moet strenger worden nageleefd en gecontroleerd.
Ook de bouwkwaliteit moet gecontroleerd worden. Om dit te bereiken moeten
de storende bijgebouwen afgebroken worden. We denken hier in de eerste
plaats aan de koterijen in verschillende tuinen en achterbouwen van de
begijnhuisjes (zie foto).
Ten tweede moet de bouwfysische kwaliteit dringend worden verbeterd door
restauratie-ingrepen aan bedreigde monumenten, met name de hoeve met
infirmerie, het godshuis, de begijnhofmuur en het Speelhof. Aan deze projecten
moet men uitzonderlijke premies toekennen voor restauratie tot (semi)open
monument.

Ten derde kunnen de begijnhofkerk en het interieur op een betere manier
worden bekendgemaakt en opengesteld. Dat kan gebeuren door verbetering
van de duiding (zie acties 1-6) en door bijkomende communicatie (zie actie 14).
Het unieke potentieel van de begijnhofkerk wordt niet genoeg gewaardeerd en
niet genoeg geëxploiteerd. De schitterende begijnhofkerk zou moeten fungeren
als motor en stimulans voor de gehele opwaardering en ontsluiting van het
Begijnhof.
Ten vierde kunnen maatregelen genomen worden om de impact te verkleinen
van de twee dominerende maar architecturaal site-vreemde gebouwen: de
Festraetsstudio en het OCMW-gebouw. De voorgevel van de Festraetsstudio
kan aan de straatkant beter in de huizenrij geïntegreerd worden door middel
van de kaleipremie (zie verder). De atypische architecturale structuur van de
studio vormt een groter probleem aan zijn achterkant. Dat geldt eveneens
voor de atypische hoogbouw van het OCMW. Dat kan gebeuren door visuele
maskering, bijvoorbeeld door een groenhaag, ofwel door afleiding via duiding
of kunstwerken. Een inspirerend voorbeeld hiervan is de reeks fruitgedichten
op banner opgehangen parallel aan de dreef die van de Speelhoflaan naar het
Speelhof leidt. Er kan ook een reeks oude foto’s of gemodelleerde beelden (zie
actie 6) op het parcours worden aangebracht.
De vijfde en laatste maatregel is het activeren van de bestaande ‘kaleipremie’.
Kaleien is een eeuwenoude schildertechniek waarbij dunne kalkpleister met
een blokborstel op de muur wordt aangebracht. Bovenop de kaleilaag wordt
meestal ook nog een kalkverf aangebracht die de uiteindelijke kleur van de
muur bepaalt. De bestaande kaleipremie wordt in Sint-Truiden bijna niet
aangevraagd en mist dus haar effect. Onze restauratiearchitecte Sofie Beyen
is actief betrokken geweest bij een soortgelijk project in het Franse stadje
Saint-Valéry-sur-Somme. Dat project heette Opération Groupée d’Amélioration
des Façades. In twee jaar tijd werden meer dan 80 gevels gerestaureerd
(schilderwerken, gevelrestauratie, buitenschrijnwerk, typologie) met als
resultaat dat het triest uitziende stadje helemaal werd opgefleurd en nu een
toeristisch pareltje is waar de inwoners trots op zijn. Om de kaleipremie van
Sint-Truiden succesvol te maken, moeten de bewoners aangemoedigd worden.
Dat gebeurt het best door de bewoners betrokken partij van het project
te maken. Het doel is om de hele site algemeen op te waarderen door de
kwaliteit van de gevels te verbeteren en door de gevels eenvormig te maken.
De eigenlijke actie moet worden voorafgegaan door een studie uitgevoerd
door een architectenbureau: historisch onderzoek, iconografisch onderzoek,
kleuronderzoek … Deze studie moet leiden tot het opstellen van een typologie
van de verschillende soorten huisjes (begijnhuisjes, conventshuizen, en de
speciale gebouwen als torenhuis, godshuis, begijnhofkerk). Na de studie
krijgen de inwoners van het Begijnhof een presentatie van de mogelijkheden
met informatie over de aanpak, de timing en de te volgen richtlijnen. De
bewoners worden in elke fase betrokken: ze worden bevraagd tijdens de
voorafgaande studie, ze worden uitgenodigd op de informatieronden, en ze
worden geholpen bij het indienen van de restauratieaanvraag. Een laatste en
belangrijke maatregel betreft de beperking van de actie in de tijd. De bewoners
moeten worden aangemoedigd om vlug te beslissen.
57

Foto RU Gent / Nr. 000984471 / s.d.
58
De koterij in de hoven van veel begijnhuisjes zou afgebroken moeten worden.
Ze ontsiert helemaal deze site van Unesco-werelderfgoed.
Foto Sofie Beyen, juli 2008
De eerste vier foto’s zijn vergelijkingen tussen het Begijnhof vroeger en nu. De laatste twee beelden tonen het effect
van het kaleien, het linkse beeld toont de situatie vóór de simulatie, het rechtse erna. (Eigen foto).

Budget restauratie Begijnhof
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Studie Studie operatie gevels en promotie acties 1 € 25.000 € 25.000
Operatie gevels
Kaleien, vernieuwen vensters en/of verbeteren van de
typologie
32 € 10.000 per m 2 € 320.000
Totaal, excl. btw € 345.000
Potentiële partners
Voor de kaleipremie van het Begijnhof kan de stad Sint-Truiden rekenen op een vaste restauratiepremie van
Onroerend Erfgoed of een onderhoudspremie. We ramen de premie op 4.500 euro per gevel, dus in totaal
144.000 euro.
Fiche actie 11 - Restauratie Begijnhof
Doel
Met dit actieplan willen we het Begijnhof beter ontsluiten door het te verbinden met het Speelhof én
met het centrum van de stad. Als tweede grote doelstelling willen we de typische sfeer van het Begijnhof
terug oproepen zodat het met recht zijn status van Unesco- werelderfgoed kan invullen.
Doelgroep
Bewoners van het Begijnhof, inwoners van Sint-Truiden, toeristen
Budget
Operatie gevels Begijnhof: 345.000 euro, excl. btw
Potentiële partners
We ramen een mogelijke interventie van 4.500 euro per gevel, of een totaal van 144.000 euro.
Restauratiepremie of onderhoudspremie Onroerend Erfgoed per goedgekeurd dossier
Restauratiepremie of onderhoudspremie Provincie Limburg per goedgekeurd dossier
59

Actie 12
Restauratie Speelhof
Het Speelhof was een van de buitenverblijven van de abten van de Trudoabdij - net zoals het kasteel van
Nieuwenhoven - en als zodanig typisch door zijn functie en zijn ligging buiten het abdijdomein. Het Speelhof
wordt nu beheerd door de stad Sint-Truiden en wordt nog maar sporadisch gebruikt doordat het gebouw
kampt met ernstige stabiliteitsproblemen en niet meer veilig is. Het Speelhof is nochtans historisch interessant.
De geschiedenis en de functies van zulke monastieke buitenverblijven zijn onvoldoende onderzocht;
ze kunnen een minder bekende invalsoek op het functioneren van een abdij bieden.
Knelpunten Speelhof
1. De gebouwen die gebruikt worden door een privé-uitbater voor horeca (vooral de grote schuur en het
hoevegebouw) zijn goed gerestaureerd en bouwfysisch in orde qua interieurs, maar de dakbedekking zou
dringend gerestaureerd moeten worden.
2. Momenteel staat het Speelhof leeg en wordt het door verwaarlozing bedreigd wegens onvoldoende onderhoud
(bijvoorbeeld van de dakgoten).
60
De verdiepingen van het Speelhof zijn helemaal aan het verzakken.
Eerlang is het probleem vanzelf opgeruimd - letterlijk.
Oplossingen
Er is geen eenvoudige oplossing voor het Speelhof. Het gebouw is historisch en architecturaal minder
belangrijk dan de abdij en het begijnhof, maar is dringender aan restauratie toe. We pleiten voor
een nieuwe poging om een overeenkomst te sluiten met een horeca-uitbater die een deel van de
restauratiekosten wil dragen. In de tussentijd kan worden gepoogd om door onderhoudswerken te
voorkomen dat de bouwfysische toestand verder degradeert.

Budget restauratie Speelhof
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Restauratie Inclusief toegangspoort, stallen en schuur
Restauratiewerken 1.300 m 2 € 1.950/m 2 € 2.535.000
Andere werken dan restauratie 900 m 2 € 1.950/m 2 € 1.750.000
Totaal, excl. btw € 4.290.000
Potentiële partners
Voor de restauratie van het Speelhof kan de stad Sint-Truiden rekenen op een vaste restauratiepremie van
Onroerend Erfgoed en de provincie. Deze premie bedraagt 80% van de subsidieerbare kosten. We ramen de
tussenkomst op 1.521.000 euro.
Fiche actie 12 - Restauratie Speelhof
Doel
Met dit actieplan willen we het Speelhof restaureren en ontsluiten door een horeca-uibating.
Doelgroep
Buurtbewoners, inwoners van Sint-Truiden, wandelaars en toeristen
Budget
Restauratie Speelhof: 4.290.000 euro, excl. btw (met een geraamde tussenkomst van de potentiële
partners op de subsidiabele kosten van 1.521.000 euro).
Potentiële partners
Voor de restauratie van het Speelhof kan de stad Sint-Truiden rekenen op een vaste restauratiepremie
van Onroerend Erfgoed. De premie bedraagt maximum 80% van de subsidieerbare kosten.
61

Actie 13
Masterplan & restauratie Refugehuis
van Averbode
In het Refugehuis van Averbode - bij de bevolking van Sint-Truiden beter bekend als ‘het ursulinenklooster’
- woont nog een zeer kleine religieuze gemeenschap van vier zusters. Het kloostercomplex beslaat meer
dan 6000 m 2 en bestaat uit drie delen: het Refugehuis van Averbode (het oudste deel van de site), met een
oppervlakte van 1000 m 2 ; het klooster van de ursulinen, met een oppervlakte van 1600 m 2 ; en de vroegere
schoolgebouwen van de ursulinen, met een oppervlakte van 1800 m 2 . De rest zijn bijruimten, zoals de
speelplaats. Het Refugehuis is momenteel in erfpacht bij de stad Sint-Truiden.
Knelpunten Speelhof
Volgens recente informatie van een van de zusters is een deel van het klooster verkocht aan een projectontwikkelaar
die er appartementen in zou onderbrengen, en blijft een deel van het klooster eigendom en woonplaats
van de zusters ursulinen. Voordat de projectontwikkelaar de sloophamer op het klooster laat vallen,
zou er dringend een beter gezicht moeten komen op de bouwfysische staat en op de monumentale waarde
van dit complex. Er zit namelijk een aantal interieurs verborgen achter valse plafonds, en een aantal
binnengevels is vaak en ingrijpend verbouwd, zodat de waarde van het monument momenteel moeilijk te
evalueren valt. Onduidelijkheid is er eveneens over de bestemming van het Kantmuseum, ondergebracht op
een deel van de benedenverdieping van het ursulinenklooster. Wat is de waarde van deze collectie? Verdient
de huidige tentoonstelling het om te worden uitgebouwd tot een museale opstelling? Welke weerslag zal
het gebouw ondervinden als het zou worden aangepast aan de museale bewaarcondities?
Oplossing
Een masterplan voor de herbestemming van de hele site en een haalbaarheidsstudie voor het Kantmuseum
zijn nodig om een gecoördineerd en geïntegreerd ontsluitingsplan te kunnen opstellen.
Budget restauratie Refugehuis van Averbode
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Studie Opstelen masterplan voor de hele kloostersite 1 35.000€ € 35.000
62
Restauratiewerken 1.200 m 2 € 1.000/m 2 € 1.200.000
Andere werken dan restauratie 800 m 2 € 1.000/m 2 € 800.000
Totaal, excl. btw € 2.035.000

Potentiële partners
Voor de restauratie kan de stad Sint-Truiden rekenen op een vaste restauratiepremie van Onroerend Erfgoed
en de provincie. Deze premie bedraagt maximaal 80% van de subsidieerbare kosten. We ramen de tussenkomst
op 720.000 euro.
Fiche actie 13 - Restauratie Refugehuis van Averbode
Doel
Het dertiende actieplan heeft als doel een masterplan op te stellen voor de hele kloostersite van de
ursulinen, en te bepalen welke delen welke functie krijgen. Er wordt ook een raming gemaakt van de
restauratie van het Refugehuis van Averbode.
Doelgroep
Beleidsverantwoordelijken Sint-Truiden
Budget
2.035.000 euro, excl. btw
Potentiële partners
We ramen de bijdrage op 720.000 euro.
Restauratiepremie of onderhoudspremie Onroerend Erfgoed
Restauratiepremie of onderhoudspremie Provincie Limburg
Refugehuis van Averbode & Ursulinen klooster
63

Actie 14
Communicatie
In een communicatieactie moeten drie elementen goed op elkaar worden afgestemd: het doel (de boodschap
goed overbrengen); de doelgroepen; het medium (de manier en de middelen).
Doelstellingen van de communicatie
Er kunnen vier communicatiedoelstellingen worden onderscheiden:
64
het imago van het erfgoed van Sint-Truiden verbeteren, en het imago
van Sint-Truiden, Abdijstad creëren
het bezoekersaantal verhogen
de kennis van het erfgoed verruimen
de beleving van het erfgoed intensiveren
Het imago van Sint-Truiden Abdijstad uitdragen
We hebben in dit actieplan een nieuw cultuurtoeristisch product gecreëerd met als naam ‘Sint-Truiden,
Abdijstad’. Dit nieuwe product zal meer samenhang en eenheid brengen in de acht kernsites, en het moet
als zodanig ook op de markt worden gezet. Dit betekent dat er een naam, een logo en een huisstijl ontwikkeld
moeten worden, en dat over dit product moet gecommuniceerd worden. Met andere woorden: de
identiteit van het product moet gecreëerd worden (corporate identity). Zowel de inwoners als de toeristen
moeten weten wat er onder de vlag ‘Sint-Truiden, Abdijstad’ schuilt. Als we vanaf nu Sint-Truiden willen
profileren als abdijstad, dan moeten we ophouden met te spreken over ‘de religieuze as’, dan moeten we
stoppen met te spreken over Sint-Truiden als ‘kloosterstad’ of Sint-Truiden als ‘kerkenstad’. De Trudoabdij
ligt aan de bron van Sint-Truiden, ze gaf er een naam aan en is als USP (unique selling proposition) veel
unieker dan kloosterstad of kerkenstad.
Als het nieuwe erfgoedproduct een naam en een identiteit heeft, moeten we werk maken van de beeldvorming
die onze doelgroepen hebben/krijgen van dit product. Het is duidelijk dat wij Sint-Truiden behalve met
zijn fruiterfgoed ook willen associëren met zijn culturele erfgoed, religieus en artistiek. We willen ook de
fierheid bij de bevolking over haar erfgoed verhogen en het draagvlak verbreden. Dit zou moeten leiden tot
een positieve instelling van de bevolking tegenover de erfgoedplannen om de stedenbouwkundige context
van het erfgoed te valoriseren, dit door maatregelen zoals het autoluw maken van de erfgoedsites, het
deelnemen aan de ‘kaleipremie’, het sensibiliseren voor het belang en de waarde van degelijke en mooie
architectuur in de buurt van een monument. Het bevorderen van de corporate identity en van het imago van
Sint-Truiden gebeurt eveneens door de pers en toeristische uitgeverijen zoals de Groene Michelin uit te
nodigen op de nieuwe erfgoedparkoersen, om ze positiever in te lichten over het nieuwe aanbod van
erfgoedontsluiting in Sint-Truiden.
Het bezoekersaantal voor de erfgoedsites verhogen
Het verhogen van het aantal bezoekers is een doelstelling die de meeste mensen gemakkelijk verstaan. Het
realiseren van deze doelstelling, in een alsmaar toenemend cultuuraanbod, dat wordt minder gemakkelijk
verstaan. De tabel hieronder geeft een overzicht van het aantal bezoekers aan het Provinciaal Museum
Begijnhofkerk Sint-Truiden. We merken een dalende trend sinds het jaar 2004. De doelstelling moet in de
eerst instantie zijn om deze tendens te stoppen en het bezoekersaantal te consolideren. Maar de operationele
cel die zich bezighoudt met de implementering van het actieplan, moet zijn communicatiedoelstelling
ook kwantificeren. Hoeveel bezoekers willen we bereiken in 2009, in 2010, in 2011 … ?

1981: 6 188 personen
1982: 2 234 personen
1983: 4 750 personen
1984: 3 137 personen
1985: 6 430 personen
1986: 10 972 personen
1987: 11 198 personen
1988: 7 077 personen
1989: 10 158 personen
1990: 12 868 personen
1991: 7 987 personen
1992: 6 236 personen
1993: 11 769 personen
1994: 7 826 personen
1995: 8 186 personen
1996: 13 994 personen
1997: 15 835 personen
1998: 12 680 personen
1999: 14 043 personen
2000: 14 657 personen
2001: 13 412 personen
2002: 20 343 personen
2003: 20 751 personen
2004: 17 799 personen
2005: 16 593 personen
2006: 12 547 personen
2007: 12 465 personen
(Bezoekerscijfers Begijnhofkerk)
Bezoekerscijfers moeten gekoppeld worden aan het verschijnsel herhaalbezoek. Een groot probleem voor
musea en voor erfgoed is immers het eenmalige bezoek. Dit hangt voornamelijk samen met de Vlaamse
mentaliteit, waarin museum- en erfgoedbezoek in de eerste plaats worden geassocieerd met kennisverruiming.
Deze houding heeft tot gevolg dat de meeste Vlamingen slechts eenmaal een museum of een
erfgoedsite bezoeken, omdat ze het dan kennen. In Nederland ligt dat helemaal anders. Daar komen
bezoekers in de eerste plaats naar een museum of naar een erfgoedsite omdat ze die plek leuk vinden.
Raadpleeg het cultureel onderzoek van Letty Ranshuysen (www.lettyranshuysen.nl). Het is belangrijk dat
wordt gekozen voor doelgroepen en activiteiten die herhaalbezoek mogelijk maken en stimuleren. Enkele
voorbeelden. Tijdelijke en repetitieve evenementen organiseren. Wisselende tentoonstellingen maken.
Seizoensgeboden producten aanbieden. Een systeem van abonnementen invoeren.
Kennis van de erfgoedsites verruimen
Een derde doelstelling is de kennis van de sites en van de cultuurtoeristische producten te verruimen. Dit
gebeurt enerzijds door communicatie óp de site en anderzijds door communicatie óver de site. Over de
communicatie op de site hebben we al ruim gehandeld in de acties 2 tot 6. In de communicatie over de
erfgoedsites en monumenten is het belangrijk om betaalbare media te vinden. Geen enkele culturele
instelling kan zich betalende campagnes via massamedia veroorloven. Dit betekent enerzijds dat er
mediatoren of bemiddelaars moeten worden ingeschakeld, anderzijds dat er een beroep moet worden
gedaan op mediaruil, mediasponsoring en creatieve media (zie verder).
Beleving van de erfgoedsites vergroten
Beleving en gebruik van een erfgoedsite zijn even belangrijk als kennisvergaring over die site. We wezen al
eerder op het grote belang van stedenbouwkundige ingrepen voor de beleving van een erfgoedsite. Een
valoriserende context, groenvoorzieningen, rustpunten, aangename pleinen, kunstwerken e.d. verhogen
aanzienlijk de beleving van een site. Dit geldt ook voor de organisatie van evenementen en tijdelijke acties
op de sites en de creatieve ontsluiting on site.
Doelgroepen
Er kunnen drie grote groepen van erfgoedgebruikers of bezoekers onderscheiden worden: de inwoners; de
toeristen; de bemiddelaars. Aangezien er weinig culturele instellingen zijn die voldoende financiële
middelen hebben om grote mediacampagnes op te zetten, beveelt Sien aan om te kiezen voor one-to-one
communicatie en voor nichemarketing. Er moet in de communicatie heel doelgericht worden gewerkt, en
met de meest geschikte media.
Inwoners
Uit het onderzoek van de mysteryman bleek dat de Truienaar zijn erfgoed niet goed kent en dat hij er niet
trots op is. Het is belangrijk om deze attitude om te buigen.
Een specifieke doelgroep is hier de middenstand. De horeca leeft voor een groot deel van de cultuurtoeristen
die Sint-Truiden bezoeken. De horecamensen kunnen dan ook een belangrijke ambassadeursrol spelen
door in hun zaak informatie over erfgoed ter beschikking te stellen.
65

Ook de scholen zijn een belangrijke doelgroep doordat zij kunnen zorgen voor herhaalbezoek. Uitwerking
van pedagogische cahiers, persoonlijke gesprekken met schooldirecties, het zijn sleuteltermen tot succes.
Jongeren zijn bovendien een belangrijke toets voor de actualiteit van de duidingsmiddelen, en ze zijn ook
nog eens belangrijke bemiddelaars voor kennissen en familie.
Toeristen
Toeristen (zowel verblijfstoeristen als uitstaptoeristen) vormen een belangrijke doelgroep in de communicatie
van het cultureel erfgoed. Het zijn in de eerste plaats de cultuurtoeristen en de zogenoemde ‘medioren’
(actieve vijftigers op vervroegde rust) die moeten aangesproken worden, want zij hebben genoeg belangstelling,
tijd en geld voor cultuur. Ook de drie volgende nichegroepen verdienen communicatieaandacht.
Voor de Nederlanders ten eerste is Haspengouw een aantrekkelijke bestemming wegens het ruime en
professionele aanbod van fiets- en wandelwegen. Het is niet verafgelegen en het biedt redelijke prijzen.
Voor de Nederlandse markt staat het heuvelachtige landschap op nummer één van preferente vakantielandschappen,
doordat het verschilt van het vlakke Hollandse landschap.
Het bezinningstoerisme is een tweede interessante want nieuwe en groeiende niche. Op deze groep kan
Sint-Truiden inzetten door zich extra te profileren als abdijstad. Het is hierbij belangrijk dat er niet enkel een
historisch verhaal verteld wordt, maar dat bovendien de problematiek van religie en samenleving wordt
geactualiseerd. In dit licht moet actie 7 in de Hofkamer worden gezien.
Een derde en laatste nichegroep zijn de toeristen die op zoek zijn naar of aangetrokken worden door een
bijzonder logiesaanbod. De groeiende markt van erfgoedlogies speelt hier goed op in. Op dit ogenblik
ontwikkelen Toerisme Limburg en Erfgoed Vlaanderen initiatieven om de haalbaarheid van erfgoedlogies in
Vlaanderen te toetsen. Sint-Truiden kan zijn groot (en nog niet volledig herbestemd) religieus patrimonium
uit spelen. Binnen- en buitenlandse voorbeelden kunnen inspirerend werken. We denken aan het Kruisherenhotel
in Maastricht, een vijfsterrenhotel op de site van een voormalig kruisherenklooster. We denken aan
het middenklassehotel Patershof in Mechelen, op het terrein van een vroeger minderbroedersklooster. We
denken ook aan de jeugdherberg op de site van de Roosendaelabdij in Sint-Katelijne-Waver.
Bemiddelaars
66
Erfgoedlogies wordt tegenwoordig in alle prijscategorieën aangeboden.
Van het Kruisherenhotel (met vijf sterren) in Maastricht, tot de jeugdherberg
op de site van de Roosendaelabdij (op deze foto)

De derde doelgroep is de kleinste maar de belangrijkste, want het gaat om mensen die andere mensen
ertoe aanzetten om het erfgoed in Sint-Truiden te bezoeken en die daardoor een multiplicatoreffect genereren.
We denken hierbij in de eerste plaats aan de pers, waarmee een persoonlijke relatie moet opgebouwd
worden. Bij de pers mag de toeristische vakpers (bijvoorbeeld de redactie van de Groene Michelingids) niet
vergeten worden. De relatie met de pers kan zich ontwikkelen op het vlak van public relations, maar ook op
het vlak van mediasponsoring (zie verder). ‘Technopolis’ kan voor zijn promotie een beroep doen op mediasponsoring
van de VRT (radio). Televisietoerisme bestaat, en het neemt ook alsmaar meer plaats in, zoals de
serie Katarakt bewijst. Deze serie maakt van de televisiekijker (kortstondig) een Limburg-toerist.
Toeristische overheden zoals Toerisme Vlaanderen (met hun publicatie Vlaanderen Vakantieland en hun
toeristische productdatabank) spelen ook een belangrijke rol als bemiddelaar of mediator.
Een essentiële toeristische doelgroep zijn de leden van de sociaal-culturele verenigingen. De leden worden
het best bereikt door een samenwerking op te zetten met verenigingen zoals het Davidsfonds of de Zilveren
Passer. Maar ook een samenwerking met een koepelvereniging van autocarchauffeurs (zoals BAAV, de
Beroepsvereniging van Autobus- en Autocarondernemers Vlaanderen) die daguitstappen verkopen, is renderend
en betaalbaar.
14 Voorbeelden van communicatiecampagnes
1. Buurtwandeling
Uit het onderzoek van de mysteryman bleek dat de Truienaars hun erfgoed niet goed kennen. De buurtwandeling
wil dat verhelpen. Het is een doelgerichte actie voor de buurtbewoners van Sint-Truiden, met gegidst
bezoek naar en extra aandacht voor de nabijgelegen monumenten. Het gaat om het bezoeken van de drie
erfgoedparkoersen in primeur. Deze actie kan ook ontwikkeld worden voor de (lokale) pers en de sociaalculturele
bemiddelaars.
Doelstellingen: Imago verbeteren, Kennis verruimen, Bezoekersaantal verhogen
Doelgroepen: Inwoners, Bemiddelaars
2. Inwoners en daguitstaptoeristen (straal van 20 km).
Deze communicatieactie beoogt een zeer laagdrempelig initiatief voor de inwoners van Sint-Truiden op
plaatsen waar iedere Truienaar komt: de winkels en de plaatselijke middenstand. We nemen als voorbeeld
een actie in samenwerking met de bakkerswinkels. De bedoeling is om een speciale actie te ontwikkelen
rond een historisch thema (bv. hoe bakte men brood in de Trudoabdij in de middeleeuwen)?. Er wordt in
elke bakkerswinkel een display aangebracht die de actie uitlegt. Op de broodzak komt een opdruk die het
erfgoedaanbod promoot. Er kan ook overwogen worden om tijdelijk een speciaal abdijbrood in de winkel te
verkopen. In de communicatie wordt de actie gekoppeld aan het parcours van de Vesten en aan de verhalen
over handeldrijven.
Doelstelling: Bezoekersaantal verhogen
Doelgroepen: Inwoners, Dagtoeristen
67

3. Afficheercampagne
Onbekend is onbemind. Dat geldt niet alleen voor de monumenten maar ook voor de kunstcollectie van
Sint-Truiden. De Truienaar kan niet fier zijn op zijn roerend erfgoed als hij het niet kent, als kenners hem
niet vertellen dat er vlak bij hem heel wat schitterende en unieke kunststukken te smaken vallen. Om dat te
verhelpen kan er een afficheercampagne ontwikkeld worden met mooi gefotografeerde close-ups van
intrigerende voorwerpen uit de Schatkamer en een concept copy als ‘Wist u dat dit unieke voorwerp zich
op minder dan 500 meter van hier bevindt?’. Deze campagne kan uitgewerkt worden op klassieke afficheborden,
of op kwaliteitsvolle en luxueuze More O Ferrall-borden. Maar er zijn ook nog creatievere oplossingen
te bedenken. Bij langdurige restauraties - zoals momenteel aan de OLV kerk - zou men bij het inrichten
van de werf rekening moeten houden met esthetiek en duiding. Vaak zijn de hekken van de aannemer
ronduit lelijk en zijn de promotieborden op de werf schreeuwerig. Buitenlandse voorbeelden tonen evenwel
dat er op een werfafsluiting op een mooie manier visuele informatie en beelden kunnen aangebracht
worden. Zo zouden op de hekken van de OLV-kerk bijvoorbeeld mooie afdrukken van collectiestukken uit
de Schatkamer kunnen aangebracht worden, met eenzelfde concept copy: ‘Journalist Garry Evans van de
New York Times noemde deze monstrans een echt juweeltje. Wist u dat dit voorwerp zich op minder dan
50 meter van hier bevindt?’
68
Waarom op deze werfomheining van de OLV-Kerk geen affiches aanbrengen
met foto’s van mooie collectiestukken uit de Schatkamer?
Doelstellingen: Imago verbeteren, Kennis verruimen
Doelgroepen: Inwoners, Toeristen
4. Lokaal onderwijs
Deze communicatieactie is in eerste instantie bedoeld voor het secundair onderwijs van de stedelijke en de
provinciale scholen, want voor het basisonderwijs is er al een programma uitgewerkt. Om deze doelgroep te
bereiken, moet de erfgoedcel de eindtermen bestuderen en lespakketten samenstellen die daarop inspelen.
Onze actie nummer 5 - het historische erfgoedverhaal, bekeken door verschillende brillen - leent zich daar
uitstekend voor. De lespakketten worden op voorhand besproken met de betrokken leraars of vakwerkgroepen.
De toestemming en de planning worden persoonlijk besproken met de directie van de scholen. Deze
samenwerking moet opgezet worden voor meerdere jaren. Scholen zijn immers bijzonder geschikte
doelgroepen voor herhaalbezoeken.
Doelstelling: Kennis verruimen
Doelgroep: Inwoners (scholieren)

5. Bovenlokaal onderwijs
Om de scholen in Vlaanderen te bereiken moet een bovenlokale onderwijsactie opgezet worden. Dat kan
het best gebeuren in samenwerking met een uitgever. We denken hier aan de uitgeverij van Averbode of het
magazine Klasse. De jeugdmagazines van uitgeverij Averbode bereiken zowel het basisonderwijs (Zonnekind,
Zonnestraal, Zonneland, Samuel) als het secundair onderwijs (iD, Blikopener, Reflector). Ook het
onderwijsblad Klasse kan een heel dynamische partner zijn voor het opzetten van acties. Dit blad bestaat
uit vier tijdschriften uitgegeven door het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. De tijdschriften
richten zich tot leraars, ouders, directies en leerlingen. Ook hier weer: one-to-one marketing.
Doelstelling: Kennis verruimen
Doelgroepen: Bemiddelaars, en bovenplaatselijke scholen
6. Sociaal-culturele verenigingen
Er zijn honderden sociaal-culturele verenigingen in België die als regelmatige activiteit een uitstap programmeren.
Voor deze doelgroep (die zich maximaal een uur rijden met de bus wil verplaatsten) moet een
dagvullend programma uitgewerkt worden, bestaande uit een half dagdeel cultuur (bv. een erfgoedwandeling)
en een half dagdeel ontspanning (bv. een brouwerijbezoek), plus een interessante plaats om te
lunchen. Deze actie moet ongeveer 1 jaar op voorhand gepland worden. Er zijn drie manieren om deze
belangrijke doelgroep te bereiken:
Via de autocarbedrijven. De meeste sociaal-culturele verenigingen maken hun uitstappen
per autocar. Een efficiënte actie bestaat erin om te werken via een mailing naar de
Beroepsvereniging van Autobus- en Autocarondernemers Vlaanderen (BAAV). Het aanbod
(in de vorm van een foldertje) wordt in hun magazine ingelast.
Door middel van one-to-one. Er kan rechtstreeks onderhandeld worden met
cultuurfondsen (Davidsfonds, Willemfonds, Vermeylenfonds …). De modaliteiten van
de actie worden dan op maat besproken. Het aanbod wordt bekendgemaakt in hun
ledenmagazine, in hun nieuwsbrief en op hun website.
Via DM-mailing. Er kan ook een aanbod of een samenwerkingsformule aan alle sociaalculturele
verenigingen worden bezorgd via een grootscheepse direct mailing. Adressen
voor zo’n mailing zijn te bekomen bij Socius of andere koepelorganisaties.
Doelstellingen: Bezoekersaantal verhogen, Kennis verruimen, Beleving intensiveren
Doelgroep: Bemiddelaars
7. Erfgoedtoerist en bezinningstoerist
Naast de website, het folderaanbod in de toeristische kantoren en de aanwezigheid in Vlaanderen Vakantieland,
kan er ook een actie opgezet worden speciaal bestemd voor de erfgoedtoerist. De erfgoedtoerist kan
bereikt worden door samenwerking met Erfgoed Vlaanderen (mailing naar hun ledenbestand) of door het
uitgeven van een speciaal nummer van het kunst- en erfgoedmagazine OKV. De bezinningstoerist kan
bereikt worden door samen te werken met het newage-circuit (zoals aanwezig in kasteel Nieuwenhoven,
een voormalig buitenverblijf van de abten van Sint-Truiden). Met het kasteel van Nieuwenhoven zou ook een
aanbod voor de dagtoerist kunnen uitgewerkt worden. Bijvoorbeeld: in de voormiddag een bezoek aan
Sint-Truiden Abdijstad; in de namiddag een workshop kleurentherapie of integrale massage, gegeven door
de medewerkers van het kasteel van Nieuwenhoven.
Doelstellingen: Bezoekersaantal verhogen, Kennis verruimen, Beleving intensiveren
Doelgroep: Toeristen
69

8. Toeristen - Folder
De bestaande(toeristische) uitgaven en publicaties,bijvoorbeeld de Trudo Wandelgids en de Trudo Fietsgids,
zouden bij herdruk aangepast moeten worden aan het nieuwe historische verhaal. De gidsen zijn wel
mooi geïllustreerd en het praktische deel is overzichtelijk opgesteld, maar de duiding is tot nu toe te veel
gericht op de kunsthistorische gegevens, wat maar één perspectief biedt. Bovendien is de terminologie in
deze folders te specialistisch voor een ruim publiek. Hier volgt een voorbeeld uit de Trudo fietsgids:
‘De Minderbroederkerk werd in een sobere barokstijl gebouwd tussen 1731 en 1735 en verving een ouder
Romaans bouwwerk. In het vrij sobere interieur dat overwelft wordt met kruisribgewelven, vallen vooral het
rijk gepolychromeerd Onze-Lieve-Vrouwebeeld uit ± 1480 op en de 18-de-eeuwse biechtstoelen in rococostijl.’
(Trudo fietsroute, p. 12)
Het hele boekje staat vol van dergelijke kunsthistorische beschrijvingen. Maar over de rol van de religieuzen
in Sint-Truiden, geen woord. Waarom zijn ze naar Sint-Truiden gekomen? Waarom heten ze Minderbroeders?
… Niets hierover. Ook niets over hun strijd tegen armoede en ziekte … In de hele gids wordt zelfs niet
uitgelegd wie Trudo is, laat staan wat zijn relatie met Sint-Truiden is. Een gemiste kans. Er zouden drie
eenvoudige folders moeten uitgegeven worden over de drie nieuwe erfgoedparkoersen.
Doelstelling: Kennis verruimen
Doelgroepen: Inwoners, Toeristen, Bemiddelaars
9. Algemene communicatie - Website
Het Begijnhof van Sint-Truiden is op het internet te vinden op de algemene website van de provincie
Limburg (www.limburg.be of www.provincielimburg.be) of via het PCCE (www.limburg.be/pcce). De drie
webpagina’s verschillen weinig, ze zijn weinig visueel, de informatie is heel droog en feitelijk. De website
heeft een beperkt wervend karakter. De andere monumenten van Sint-Truiden zijn te vinden op de website
van Toerisme Sint-Truiden (www.toerisme-sint-truiden.be). De indeling is wat vreemd en verwarrend. De
Abdij staat een keer apart en een keer bij Monumenten. Het Begijnhof staat bij Erfgoed en bij Monumenten.
Waarom staat er bij de abdij een foto van de brand? Een raadsel. De teksten zijn speelser en meer wervend,
maar de opmaak is nog te weinig visueel.
Het is daarom verantwoord om een specifieke website te ontwikkelen voor het erfgoed van Sint-Truiden.
Een website is een sterk polyvalent medium om verschillende doelgroepen te bereiken. De webstek kan ook
gebruikt worden om de audiotour van de drie erfgoedparcours te downloaden (mp3-spelers, iPhones …). De
webstek kan bovendien delen van de virtuele, gemodelleerde, historische stad Sint-Truiden tonen bij wijze
van teasing. Tot slot kan de website gekoppeld worden aan vele andere websites, bijvoorbeeld de officiële
website van de stad Sint-Truiden, de website van Toerisme Sint-Truiden, die van Toerisme Limburg …
Doelstellingen: Bezoekersaantal verhogen, Kennis verruimen, Imago verbeteren, Beleving intensiveren
Doelgroepen: Toeristen, Inwoners, Bemiddelaars
10. Algemene communicatie - Mediasponsoring
Promotie maken voor het erfgoed via mediasponsoring of samenwerken aan televisieprogramma’s is meer
passend voor cultuurtoeristische acties dan reclamespots. De televisiereeks Katarakt heeft met veel succes
de associatie van Haspengouw en fruit gepromoot. Deze positionering is nu top of mind geworden, wat
echter geen goede zaak is voor het culturele erfgoedaanbod van Haspengouw. Een soortgelijke promotieformule
voor het Haspengouwse cultuurerfgoed is niet financieel haalbaar. Wel bestaan er alternatieven die
creatiever en beter betaalbaar zijn. Op BBC 2 hebben er recent twee succesvolle programma’s gelopen: ‘The
Monastery’ en ‘The Convent’. In deze programma’s trokken respectievelijk 6 mannen in een benedictijnenklooster
en 4 vrouwen in een clarissenklooster voor 40 dagen en nachten. BBC 2 volgde gedurende die hele
70

periode hun ervaringen, frustraties en ontdekkingen. Deze onverwacht druk bekeken serie bracht de twee
abdijen en hun omgeving maandenlang op televisie. Jaren na de uitzending komen er nog altijd toeristen de
abdij uit die uitzending opzoeken. Het format is ondertussen aan verschillende buitenlandse zenders
verkocht, maar nog niet aan België. Is het niet mogelijk dit televisieprogramma in Sint-Truiden te implementeren
in een klooster met een actieve gemeenschap? Het is in ieder geval een goedkoop alternatief voor het
Katarakt-format.
Doelstellingen: Bezoekersaantal verhogen, Kennis verruimen, Beleving intensiveren, Imago verbeteren
Doelgroepen: Toeristen, Inwoners, Bemiddelaars
11. Netwerk van abdijsteden
In de BBC 2-serie The Convent trekken vier gewone vrouwen
voor veertig dagen en nachten in een clarissenklooster in
Sint-Truiden zou moeten een netwerk uitbouwen met andere abdijsteden, bijvoorbeeld Stavelot, Middelburg,
Nijvel, Echternach, Fulda, Munsterbilzen - kwestie van duurzame partnerships op te bouwen. Zo’n
samenwerking impliceert wederzijdse promotie en verkoop. Er kunnen tezamen ook nieuwe producten
ontwikkeld worden zoals een abdijpas. Op Europees vlak wordt er momenteel gewerkt aan een Europese
Abdijroute die van Frankrijk over België en Nederland naar Engeland loopt. Alle abdijen die aan bepaalde
toeristische criteria voldoen, worden in deze route opgenomen. Abdijen die voldoen aan alle criteria van
toerisme en van erfgoed, kunnen een ankerpunt worden. Een ankerpunt krijgt een investeringssubsidie en
ruime communicatieaandacht. Deze abdijroute zou in 2010 geopend worden.
Doelstellingen: Bezoekersaantal verhogen, Imago als abdijstad opbouwen, Beleving intensiveren
Doelgroepen: Inwoners, Toeristen, Bemiddelaars
12. Promotieactie ‘Win een reis naar een andere abdijstad!’
Er kan een campagne worden uitgewerkt om de plaatselijke bevolking en/of middenstand van Sint-Truiden
gunstiger te stemmen ten aanzien van hun erfgoed. De actie bestaat uit een wedstrijd waarbij als prijs een
reis naar een andere abdijstad kan gewonnen worden. Door over zo’n wedstrijd te communiceren prijzen we
de aantrekkelijkheid van deze andere abdijsteden aan. Indirect zullen de Truienaars concluderen dat ook
Sint-Truiden baat zal hebben bij het imago van een abdijstad.
Doelstellingen: Imago verbeteren, Beleving intensiveren
Doelgroepen: Inwoners, Toeristen, Bemiddelaars
71

13. Romeinse weg
Het masterplan Haspengouw en het actieplan De Romeinse weg vormen een ruimer cultuurtoeristisch kader
waarin het actieplan van Sint-Truiden, Abdijstad moet worden gesitueerd. Sint-Truiden is namelijk de eerste
landschapskamer die wordt uitgewerkt in het actieplan De Romeinse weg. De bedoeling van deze actie is
meer potentiële bezoekers bereiken door te participeren aan ruimere toeristische netwerken. De actie kan
zich richten tot de toeristen en de bemiddelaars. De Romeinse weg kan dagprogramma’s of meerdaagse
programma’s aanbieden.
Doelstelling: Bezoekersaantal verhogen
Doelgroepen: Toeristen, Bemiddelaars
14. Nieuwe naam en nieuw logo (zie hieronder Look-and-feel)
Als laatste actie vermelden we iets wat in het begin zal moeten gebeuren, namelijk het ontwikkelen van de
naam, het logo en de huisstijl van Sint-Truiden Abdijstad. Het logo moet worden ontworpen zodat het
openheid naar de andere sites aangeeft en stimuleert. Een logo als een soort paraplu, waar meerdere sites
en instellingen zich kunnen voegen - eensgezind maar zonder hun identiteit op te geven. Deze communicatieactie
komt uitgebreid aan bod in de volgende paragraaf.
Doelstelling: Imago verbeteren
Doelgroep: Inwoners, Toeristen, Bemiddelaars
Samenvatting van de communicatieacties in tabel
72
Imago Bezoekerscijfers Kennis Beleving
Inwoners 1,3,9,10,11,12,14 1,2,8,9,10,11 3,4,8,9,10 9,10,11,12
Toeristen 3,4,9,10,11,12,14 2,8,9,10,11,12,13 3,8,9,10 9,10,11,12
Voorschijver 1,9,10,11,12,14 4,5,6,7,8,9,10,11,13 5,6,7,8,9,10 6,7,9,10,11,12
Look- and- feel
De belangrijkste doelstelling van dit actieplan is om meer samenhang en eenheid te brengen in de manier
waarop de verschillende erfgoedsites worden ontsloten. Dit geldt ook voor de communicatie op de sites
(naamborden, signalisatie, duidingsborden) en voor de communicatie óver de sites (folders, affiches,
website). Visueel wordt de uitwerking van de campagnes zoveel mogelijk op elkaar afgestemd. Elke site
mag zijn specifieke aard en karakteristieken aan de communicatie toevoegen, zoals de merken van een
onderneming kunnen verschillen, maar dat moet gebeuren binnen een gemeenschappelijke huisstijl.
Knelpunten van de huidige huisstijl
Strikt genomen bestaat er nog geen huisstijl voor het cultuurtoeristisch product Sint-Truiden Abdijstad. Het
product is nieuw en moet nog verder worden uitgewerkt. De naam is nog niet officieel gevalideerd, er
bestaat nog geen logo, geen typografie, geen opmaak, geen look-and-feel. Wat we wel kunnen vaststellen
is dat de huidige communicatie erg verschilt, zowel op de sites als over het erfgoed. De signalisatie en de

duidingsborden verschillen veel in soort materiaal, opmaak, dosering tekst, typografie, kleuren en stijlen.
In de jongste campagne is er veel gewerkt met de kleuren blauw en inox. Wij vinden deze combinatie veel
te koel. Het lettertype van deze jongste huisstijl is speciaal maar ook moeilijk leesbaar. De dosering van
de informatie op de panelen is erg onevenwichtig. De naamborden bevatten te weinig informatie (enkel
de naam). De duidingsborden bevatten te veel informatie. Bovendien zijn de duidingsborden enkel in het
Nederlands aangegeven.
Dit is de jongste generatie van signalisatie- en duidingsborden. Onze mening:
Het duidingsbord geeft te veel informatie. Het blauwe naambordje geeft te weinig
Nieuw voorstel voor look-and-feel
informatie. Het lettertype van het naambordje is moeilijk leesbaar.
De kleurencombinatie blauw-inox doet erg kil aan.
Onze grafische medewerkers adviseren om geleidelijk over te stappen van de kille en afstandelijke metaalblauwige
look naar een aantrekkelijke huisstijl, met warme kleuren en tinten (bijvoorbeeld zuiders olijfgroen,
warmrood en oker). Wij kiezen ook voor een groot en duidelijk leesbaar lettertype. De naamborden
moeten worden voorzien van korte en correcte samenvattende informatie (datum, stijl, betekenis en/of
functie van het gebouw). De teksten moeten in meerdere talen te lezen zijn. Op elk naambord en duidingsbord
moet een ruimte worden opengelaten om er het nummer van de audiogids aan te brengen.
De naam van het nieuwe toeristische product is Sint-Truiden, Abdijstad.
Het logo hierboven verwijst naar Sint-Truiden als ‘de stad van de drie torens’.
Wij pleiten voor een soort paraplu-logo, waaronder de verschillende sites zich tezamen
kunnen vinden. Dit is geen definitief voorstel, enkel een ontwerp. Het uiteindelijke
logo moet door een grafisch bureau worden uitgewerkt.
73

Look-and-feel van de brochure,
waarin de warme tinten worden
gecombineerd met de bestaande
blauwe tinten, om de oude en
de nieuwe panelen op elkaar
te doen aansluiten
Look-and-feel voor duidingsbord op
paal Sint-Truiden
Budget communicatie
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Strategie
Grafisch ontwerp
en copywriting
Inwoners
Scholen
Sociaal-culturele
verenigingen
Toeristen
Pers en public
relations
Uitwerking strategie, doelgroepen, positionering
inclusief visie op toepassingen
12 dagen € 550 € 6.600
Voor folder, affiche en direct mailing 1 € 3.500 € 3.500
Acties voor inwoners: buurtbewoners, bakkersactie,
collectie afficheercampagne
Educatieve lespakketten. Campagne met Klasse en/of
Averbode. Gesprekken met schooldirecties en lerarenverenigingen
Actie autocarbedrijven. Direct mailing.
Samenwerking met cultuurfondsen
Acties voor cultuurtoeristen en bezinningstoeristen.
Samenwerking met Kasteel Nieuwenhoven.
Speciaal nummer OKV
1 € 15.000 € 15.000
1 € 7.800 € 7.800
1 € 3.750 € 3.750
1 € 6.000 € 6.000
Geïntegreerd binnen de bestaande kanalen pm
75

Infozuilen
toerisme
76
Ontwikkeling van de inhoud en de software voor een
touchscreen met integratie van de modellering van het
historische Sint-Truiden
1 € 32.000 € 32.000
Folders Ontwikkeling van 3 folders voor 3 erfgoedparkoersen 3 € 3.500 € 3.500
Affiches Ontwerp, drukwerk, verspreiding 1 € 6.200 € 6.200
Mediasponsoring
Ruilovereenkomst ‘do-ut-des’.
Geen kosten out-of-pocket
Website Drietalige website 1 € 40.000 € 40.000
Totaal, excl. btw x 131.350
Potentiële partners
Enkel voor de mediasponsoring is er een partnership te sluiten.
Fiche actie 14 - Communicatie
Doel
Aan de buitenwereld duidelijk tonen dat Sint-Truiden Abdijstad veel te bieden heeft op het gebied van
erfgoed. Meer bezoekers naar de sites aantrekken. De kennis over het erfgoed van Sint-Truiden
verruimen. De beleving van dit erfgoed intensiveren.
Doelgroep
Inwoners en toeristen
Budget
131.350 euro, excl. btw
Potentiële partners
Mediasponsors
pm

Actie 15
Organigram & Externe consulting
Als het actieplan door het schepencollege en de deputatie is goedgekeurd, moeten de prioriteiten worden
bepaald en moet er een fasering met passende begroting worden opgesteld. Op datzelfde moment wordt
eveneens bepaald wie ervoor zal zorgen dat de uitvoering van het actieplan goed wordt gevolgd. Voor het
implementeren van het actieplan moet een organigram worden opgesteld.
Sien adviseert om te werken met een projectorganigram, niet met een organigram voor het organiseren van
een vaste dienst. We halen de inspiratie uit het taskforce-organigram in The Manual of Museum Management
van Gail Dexter Lord en Barry Lord (London, The Stationery Office, 2000, p. 33 e.v.).
In ons organigram onderscheiden we organen die elk hun specifieke functie en verantwoordelijkheid
hebben. In het schema staat de operationele cel centraal. Deze cel coördineert dagelijks de implementatie
van het actieplan. De cel bestaat uit de diensthoofden en/of projectverantwoordelijken van erfgoed, van
toerisme/monumenten, van cultuur en van ruimtelijke ordening.
De operationele cel wordt gemanaged en gecontroleerd door de stuurgroep, samengesteld uit overheidsmensen
(college van burgemeester en schepenen). De stuurgroep bewaakt het concept en superviseert de
planning en de budgetten. De vergaderingen van de stuurgroep worden bijgewoond door de diensthoofden
van de operationele cel. Ze worden voorgezeten door een van de vier schepenen (erfgoed, toerisme, cultuur
of ruimtelijke ordening).
Een derde niveau in het organigram zijn de taskforces of werkgroepen. In deze werkgroepen zitten verantwoordelijken
van de operationele cel, aangevuld met mensen uit de andere stadsdiensten (perimeterdiensten)
en/of mensen uit het werkveld (veldactoren).
De perimeterdiensten zijn stadsdiensten die niet in de operationele cel zitten en die enkel zijdelings of
sporadisch met het actieplan te maken hebben: openbare werken, openbaar groen, veemarkt-slachthuis,
veiligheid, sport, onderwijs, integratiebeleid, middenstand, stadskernvernieuwing, verkeer, evenementen,
nutsvoorzieningen en dergelijke.
De veldactoren zijn instellingen en organisaties die geen stadsdienst zijn en die dagelijks met erfgoed bezig
zijn of die er een bepaald belang bij hebben: Museum Vlaamse Minderbroeders; Villarte; KCST; Vrienden
van het Begijnhof; vzw Abdij, Stad & Regio; de Schatkamer; historische en heemkundige kringen; horeca;
kerkfabrieken; parochiekerken en dergelijke.
Van essentieel belang is de samenstelling van de taskforces. We kunnen er drie onderscheiden:
Taskforce Inhoud
Taskforce Uitzettingsplan
Taskforce Publiekswerking
77

Hier volgt een samenvatting van het taskforce-organigram.
78
Task Force
Inhoud
Acties 1,2,3,7
Stuurgroep
Operationele cel
Task Force
Uitzettingsplan
Acties 1,4,5,6,10,11,12,13
Veldactoren
Perimeterdiensten
Task Force
Publiekswerking
Acties 8,9,14
(Uit ‘The Manual of Museum Management’ geschreven door Gail Dexter Lord en Barry Lord)
De taskforce Inhoud zorgt voor de voorbereiding en de follow-up van de implementatie van de acties 1, 2, 3,
7 en 8. Deze taskforce zorgt ervoor dat de inhoud van het historisch verhaal verdeeld wordt over de acht
kernsites en over de verschillende media (audiogidsen, touchscreens, panelen) zoals uitgelegd in actie 1.
De taskforce Inhoud staat ook in voor de nieuwe research voor de Hofkamer-module (actie 7), het Verhalenfestival
(actie 8) en het 8mm-Erfgoedfestival (actie 9). Ten slotte waakt deze taskforce over het verwerken
van de inhoud door copywriters en vertaalbureaus. Naast verantwoordelijken van de operationele cel
kunnen ook personen van de onderwijsdienst worden ingeschakeld, evenals veldactoren van de geschiedkundige
en heemkundige kringen, het PCCE, het CRKC, het integratiebeleid, en een of meer externe
consultants.

De taskforce Uitzettingsplan zorgt voor de voorbereiding en de follow-up van de implementatie van de
acties 1, 4, 5, 6, 10, 11, 12 en 13. Het betreft hoofdzakelijk de uitzetting van duidingsmateriaal in de publieke
ruimte: aanbrengen van signalisatie en duidingsborden op de sites (actie 4); aanbrengen van stedenbouwkundige
lijnen (actie 5); plaatsen van de Tijdsvensters (actie 6); restauraties aan de monumenten (acties 10
tot 13); stedenbouwkundige aanpassingen. Naast de vier diensten van de operationele cel moeten bij deze
taskforce verantwoordelijken worden betrokken van de stadsdiensten voor verkeer, voor stadskernvernieuwing,
voor nutsvoorzieningen en voor veemarkt-slachthuis; voorts worden alle gebruikers en eigenaars van
de erfgoedsites hierbij betrokken, alsook externe consultants, bijvoorbeeld Studiegroep Omgeving.
De taskforce Publiekswerking zorgt voor de voorbereiding en de follow-up van de implementatie van de
acties 8, 9 en 14. Dit betreft de erfgoedevenementen plus de communicatie over de erfgoedparkoersen.
We raden ook aan om in het eerste jaar een extern adviesbureau in te schakelen, dit om het implementeren
van het actieplan vlotter op gang te brengen. Dit bureau heeft de volgende taken: actief deelnemen aan de
drie taskforce-groepen; feedback geven bij het opstellen van een prioriteitenlijst en planning; technisch
advies geven voor het opstellen van alle lastenboeken; zelf opstellen van het technische gedeelte van de
lastenboeken voor de duiding (acties 3, 4, 5, 6 en 7); advies en begeleiding geven bij de realisatie van de
acties en projecten; hulp bieden bij het aanvragen van subsidies.
De operationele cel komt iedere week samen in een beperkt diensthoofdenoverleg. De stuurgroep en de
voorzitter van de operationele cel komen iedere maand samen. De taskforce-groepen bepalen zelf hun
agenda en ritme naargelang van de noodzaak.
Budget organigram
Wat? Detail info N° Prijs Sub-totaal
Externe
consultant
Lid van taskforce-groepen. Advies en feedback
geven. Lastenboeken voor duidingsacties opstellen.
In te schakelen voor 2 dagen per week gedurende 1 jaar.
100
dagen
€ 550 € 55.000
Totaal, excl. btw € 55.000
79

Potentiële partners
Er kan voor (gedeeltelijke) hulp een beroep worden gedaan op provinciale erfgoedconsulenten en op
adviseurs van FARO (Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed).
80
Fiche actie 15 - Organigram en externe consulting
Doel
Aanwerven van een externe en onafhankelijke consultant om het implementeren van het actieplan
vlugger op gang te brengen. Structureel verankeren van het draagvlak. Opzetten van een samenwerking
tussen de sectoren.
Doelgroep
Beleid en administratie
Budget
55.000 euro, excl. btw
Potentiële partners
FARO

Sint-Truiden
Abdijstad
Bijlagen
81

Bijlage 1
Analyse van de waarden van het erfgoed
van Sint-Truiden
Er wordt niet zomaar een actieplan opgesteld om het religieuze erfgoed van Sint-Truiden te ontsluiten. Het
gebeurt omdat dit erfgoed beslist de moeite loont. Zo’n actieplan zal in de komende decennia in grote mate
de cultuurpolitiek van de stad Sint-Truiden - met de bijbehorende financiële middelen - bepalen. Wat heeft
Sint-Truiden te bieden aan onroerend, roerend en immaterieel erfgoed? Dat volgt hier.
Methodologie
Sint-Truiden telt 518 geïnventariseerde gebouwen, 215 beschermde gebouwen en 290 beschermingen.
Daardoor komt de stad op de 15de, 7de of 5de plaats te staan (zie tabel hieronder). Mag men op basis
hiervan stellen dat Sint-Truiden de vijfde grootste en belangrijkste monumentenstad in Vlaanderen is?
Helaas niet. De werkelijkheid is genuanceerder. We moeten bekijken hoe deze cijfers tot stand komen.
Tabel opgesteld door Sofie Beyen op basis van de AROHM
en VIOE databanken.
82
In Vlaanderen bestaat er nog geen
kwalitatieve inventaris zoals in
Nederland, die bij de bescherming van
een monument rekening houdt met
de waardestelling. In Nederland werkt
men hier momenteel sterk aan. In
Vlaanderen wordt in de bescherming
van een monument bijvoorbeeld geen
onderscheid gemaakt tussen een grote
religieuze site (zoals de Trudoabdij)
of kleine monumenten (zoals een
grafzerk). Ook de telling zelf verschilt
van stad tot stad. In sommige steden
worden alle huizen van een beschermde
wijk apart geteld, in andere steden
als één monument. Dat maakt het
vergelijken en rangschikken van steden
nu haast onmogelijk. Een voorbeeld. In
Leuven zijn er meer dan 100 begijnenhuizen,
maar het Groot Begijnhof wordt
slechts als één monument geteld. In
Sint-Truiden (ook in Lier en Dendermonde)
krijgen de afzonderlijke
begijnenhuizen allemaal een eigen
beschermingsnummer. Daardoor heeft
Sint-Truiden plotsklaps 38 beschermde
(begijnen)monumenten tegenover 1 in
Leuven.

Inzake het belang van erfgoed kan op verschillende niveaus begrepen en gemeten worden.
Spreken we over het historische belang van het erfgoed in Sint-Truiden? Hoe oud is het
erfgoed, hoe uniek, hoe representatief? Was Sint-Truiden een belangrijke stad?
Doelen we op de waarde van het onroerend erfgoed in Sint-Truiden? Hoeveel
monumenten? Hoeveel zijn er geïnventariseerd en hoeveel beschermd? Hoe goed zijn ze
bewaard en onderhouden?
Wat is de waarde van het roerend erfgoed? Hoe groot is de collectie? Is ze
geïnventariseerd? Hoe goed is ze ontsloten? Hoe goed wordt ze bewaard? Bestaat er een
depotwerking?
Wat is de waarde van het immateriële erfgoed? Hoe belangrijk en wakker zijn de
historische processies, rondgangen, bedevaarten, reliekencultus, heiligenverering? Wat
gebeurt er met de historische muziek uit de bibliotheek van de abdij?
Een andere factor in de waardering van het erfgoed is de inbedding ervan in het stedelijke
leven. Wordt het erfgoed gebruikt of meegebruikt? Is het herbestemd of staat het leeg?
Wordt het erfgoed van Sint-Truiden door zijn inwoners en door zijn overheid gekoesterd?
Is de stedelijke context valoriserend of devaloriserend voor het erfgoed?
En, last but not least: hoe goed is de duiding uitgebouwd? Hoeveel bezoekers worden er
bereikt?
Al deze aspecten komen nu aan bod. De schijnwerper staat vooral op het laatste punt, de duiding, want dat
is het eigenlijke onderwerp van deze studie.
Historisch belang van de Abdijstad Sint-Truiden
J.L. Charles schreef in de conclusie van zijn uitgebreide studie ‘ La Ville de Saint-Trond au
Moyen Age’ het volgende:
“En abordant l’histoire de Saint-Trond, nous avons bénéficié d’un privilège bien agréable à l’historien:
celui de traiter une matière pratiquement inexplorée… Le passé médiéval de Saint-Trond ne méritait
certainement pas une pareille indifférence…” (p . 419)
De onverschilligheid en het gebrek aan kennis ten aanzien van het erfgoed van Sint-Truiden waarover
Charles spreekt, leven ook vandaag nog. Veel Truienaars staan apathisch tegenover of twijfelen aan de
waarde en het belang van hun religieuze erfgoed, zoals ook blijkt uit het onderzoek van de mysteryman.
Deze houding is onterecht, vinden wij.
Sint-Truiden dankt zijn naam aan de heilige Trudo, die in het midden van de 7de eeuw een abdij sticht aan
de oevers van de Cicindria-beek. De abdij ontwikkelt zich tot een belangrijke machtsfactor in de stad. De
toren van de benedictijnenabdij bepaalt mee de huidige skyline van Sint-Truiden. Samen met de prinsbisschop
van Luik deelt de abdij gedurende lange tijd de macht. De stad Sint-Truiden was gedurende
eeuwen letterlijk in twee machtsgebieden verdeeld. Dit verhaal van de zogenaamde tweeheerlijkheid is
historisch vrij uniek en heeft ook veel invloed uitgeoefend op de stadsontwikkeling. De abdij wordt een
economische groeipool, een religieus en spiritueel centrum, en een bedevaartsoord waarrond de stad zich
vormt.
83

De Sint-Trudoabdij kent haar hoogtepunt in de vroege middeleeuwen. De abdijkerk groeit uit tot een van
meest prestigieuze romaanse bouwwerken van de tijd. De relieken van Sint-Trudo worden druk vereerd door
bedevaarders en passanten. Er zijn, nota bene, relatief weinig steden die een abdij bezitten uit de vroegste
middeleeuwen (6de en 7de eeuw). De meeste steden die bekend zijn om hun religieuze patrimonium
(bijvoorbeeld Middelburg), hebben abdijen en kloosters van de 11de en 12de eeuw of later. De invloed van
de Trudoabdij taant na de middeleeuwen maar blijft belangrijk tot het einde van de 18de eeuw. Nu nog
bepaalt de abdij, zij het wat verdoken in het stadsbeeld, mee het uitzicht van Sint-Truiden. Vanaf de
abdijtoren zijn de monumenten van Sint-Truiden gemakkelijk te overzien.
Nog een belangrijk historisch feit is dat Sint-Truiden behoorde tot de zogenoemde goede steden. Dat waren
de voornaamste plaatsen in het prinsbisdom Luik. Goede steden genoten een aantal voorrechten, bijvoorbeeld
het heffen van cijnzen, het bouwen van een versterkte stadswal, of het plaatsen van een perron, dat is
een stenen zuil met daarop een bol en een kruis, belangrijk symbool van de stedelijke vrijheid en autonomie.
Het voorrecht om vesten op te trekken is overigens een belangrijk element in het historische verhaal,
want stadsvesten hadden diverse functies: militair, commercieel, stedenbouwkundig …
Sint-Truiden kan terecht een abdijstad worden genoemd. Een reden te meer om deze titel te koesteren en
hem te gebruiken in de positionering en de communicatie. Belgische voorbeelden van abdijsteden zijn
Nijvel in Waals-Brabant, Gembloers in de provincie Namen, en Stavelot-Malmédy in de provincie Luik. Nijvel
ontstond omstreeks 650 rond een abdij gesticht door de heilige Ida, gemalin van Pepijn van Landen.
Stavelot dankt zijn ontstaan aan de heilige Remaclus, die er in de 7de eeuw een abdij stichtte. Gelijkenissen
met Sint-Truiden zijn legio. Nijvel heeft zijn prachtige romaanse kerk uit de Ottoonse periode, met het
reliekschrijn van de heilige Gertrudis. Stavelot heeft zijn abdijmuseum en het reliekschrijn van Sint-Remaclus
in de Sint-Sebastiaanskerk. Sint-Truiden heeft zijn Sint-Trudoabdij, de reliekschrijnen van de heilige
Trudo en de heilige Eucherius, het intrigerende verhaal van Christina de Wonderbare, en nog veel meer.
Buitenlandse abdijsteden zoals Fulda in Duitsland, Echternach in Luxemburg of Middelburg in Nederland
tonen aan dat de combinatie van de monumenten, het historische label abdijstad én een goed gepositioneerde
cultuurtoeristische ontsluiting een succesverhaal oplevert.
84
De dom van Fulda (links), de basiliek van Echternach (midden) en de abdij van Stavelot (rechts).
Sint-Truiden hoort thuis in dit rijtje van historisch belangrijke abdijsteden die cultuurtoeristisch veel succes oogsten.

Waarde van het onroerend erfgoed
Sint-Truiden is onmiskenbaar een van de voornaamste monumentensteden in Limburg. De cijfers, met enige
voorzichtigheid gehanteerd, van het aantal geïnventariseerde en beschermde monumenten bewijzen dat.
Veel van de Truiense monumenten zijn kerken of kloosters. Als monumentenstad bevindt Sint-Truiden zich
in het gezelschap van Leuven, Mechelen, Kortrijk, Tongeren, Diest, Lier ... Allemaal moeten ze evenwel de
grote drie van Vlaanderen laten voorgaan - Antwerpen, Gent en Brugge - die zowel kwantitatief als kwalitatief
van een hogere orde zijn. Het drietal zijn grotere steden, met meer inwoners, meer monumenten,
uitzonderlijk erfgoed, toeristische toppers …
Onze restauratiearchitecte Sofie Beyen zet de erfgoedwaarden van de acht sleutelmonumenten van
Sint-Truiden hier op een rijtje.
Trudoabdij
Sint-Truiden dankt zijn ontstaan en zijn naam aan de Sint-Trudoabdij. De abdij is gesticht in de 7de eeuw en
behoort tot de oudste generatie abdijen. De stad is ontstaan door en rond de abdij, waardoor Sint-Truiden
zich terecht het kwaliteitslabel abdijstad mag opspelden. Zoals hierboven al vermeld, is de positionering
van Sint-Truiden als abdijstad cultuurtoeristisch interessant en vrij uniek.
De abdijsite vormt een geheel van vier deelgebieden. Dat maakt de abdijsite complex. Hierin kan bij de
ontsluiting zeker verbetering worden gebracht. In de typologie van de abdijgebouwen is een grote verscheidenheid
aan stijlen en functies merkbaar. Sieg Vlaeminck onderscheidt in zijn werk Omtrent de Trudo-abdij
vier zones: de cultuszone (kerk, kloostergebouwen, toren, crypte, archeologisch veld); de cultuurzone (twee
kloosterpanden); de bedrijfszone (hoeve, schuur, stallingen); de cultureel-artistieke zone (Academiezaal).
Het mooie interieur van de Keizerszaal van de Trudoabdij
De abdijtoren is een belangrijk symbool van de abdij en de stad. Hij maakt deel uit van de drie beeldbepalende
torens van Sint-Truiden. De abdijtoren heeft dus een uitzonderlijke en unieke erfgoedwaarde. Behalve
de abdijtoren is ook de integraal bewaarde abdijmuur erg belangrijk. Deze muur toont het gesloten karakter
van de abdij maar ook de uitgestrektheid van de site. Stedenbouwkundig moeten we wijzen op de centrale
ligging van de abdij in de stad, wat de mogelijkheid aanreikt om veel stadspleinen te creëren.
85

Agnesbegijnhof
Het Agnesbegijnhof is werelderfgoed van de Unesco. Die onderscheiding heeft het vooral te danken aan de
collectieve bescherming in 1998, die dertien Vlaamse begijnhoven tezamen omvat. Het begijnhof bezit nog
de zeer leesbare typologie van een ommuurd, besloten begijnhof met een kerk in het midden. Het begijnhof
is geïsoleerd gelegen aan de rand van de stad.
De begijnhofkerk is ongetwijfeld het merkwaardigste gebouw van de hele site. Het is een middeleeuwse
kerk met unieke muurschilderingen en een uitzonderlijke erfgoedwaarde. Beslist vermeldenswaard is
het Ancion-orgel in de begijnhofkerk. De monumentale 16de-eeuwse hoeve annex infirmerie is vrij goed
bewaard en is uniek voor de Vlaamse begijnhoven. De originele begijnenhuisjes, de conventshuizen, het
godshuis en het torenhuis van de grootjuffrouw zijn structureel belangrijke elementen om de sfeer van een
begijnhof te behouden.
Uit stedenbouwkundig oogpunt moeten de volgende belangrijke erfgoedwaarden zeker voldoende aan bod
komen in de duiding: de ligging buiten de stad, de ommuring, de toegangspoort, het stratenpatroon, het
plein voor de kerk, het kerkhof, de omliggende boomgaarden, het verband met de Cicindria-beek.
86
Het mooie interieur van de begijnhofkerk.
OLV-kerk en schatkamer
De OLV-kerk is de hoofdkerk van Sint-Truiden. Ze bezit een belangrijke kunstverzameling (eigen stukken
en abdijcollectie) gepresenteerd in de schatkamer, een uniek Ruef-orgel en een koororgel gebouwd door
Arnold Clerinx. Interessant om te weten is dat alle kerken van Sint-Truiden, ook de hoofdkerk, altijd openstaan
en toegankelijk zijn voor het publiek. Dat vereist in de ontsluiting natuurlijk bijzondere aandacht
voor veiligheid en museale condities.

Minderbroedersklooster
Het Clerinx orgel in de OLV-kerk
De site van de minderbroeders bestaat uit de kloostergebouwen, de kloostertuinen en het erkende Museum
Vlaamse Minderbroeders. De kerk van de minderbroeders is voor de stad Sint-Truiden beeldbepalend, de
toren vormt mee de skyline. In de kerk staat een omvangrijk balustradeorgel.
Het mooie interieur van de begijnhofkerk.
87

Kapucijnenklooster
Het kapucijnenklooster is ook een belangrijk erfgoedcomplex in Sint-Truiden, bestaande uit de monumentale
kerk, de kapel en het kloosterpand. Het klooster kreeg een sociale herbestemming, namelijk als hoofdzetel
van het OCMW. Daardoor continueert het de zorgtraditie van de kapucijnen, de Broeders van Liefde en de
zwartzusters.
De éénbeukige kloosterkapel met het volledig bepleisterde interieur herbergt fraai meubilair in eikenhout,
waaronder een barok hoogaltaar met een uitzonderlijk tabernakel. De preekstoel en twee biechtstoelen
- waarvan één met het wapen van Sint-Truiden - dateren uit 1662. Ook vermeldenswaard zijn een gotisch
Mariabeeld uit de16de eeuw en het Clerinxorgel.
Speelhof
88
Kapucijnenkapel
Het Speelhof was een buitenverblijf voor de abten van de Trudoabdij. Het werd vooral gebruikt als rust- en
hersteloord voor de oudere abdijmonniken. Binnen de serie kloosters en kerken vertelt het Speelhof een
ander verhaal, met een andere functie en een andere typologie. Het tot landhuis verbouwde buitenverblijf
met oranjerie ligt nu in een groene recreatiesite vlak bij het begijnhof.
Het Speelhof

Stadhuis en Belfort
Het belfort van Sint-Truiden, zinnebeeld van de stedelijke en burgerlijke vrijheid en macht, is als burgerlijk
belfort samen met een aantal kerkelijke belforten beschermd als werelderfgoed van de Unesco (zie kaart).
Bron. Tabel opgesteld door Sofie Beyen op basis
van de AROHM en VIOE databanken.
Het Stadhuis met Belfort is in vele
opzichten het tegengewicht van de
religieuze huizen. Behalve de belforttoren
- een van de drie beeldbepalende
torens van de stad Sint-Truiden - heeft
het stadhuis ook een belangrijke
lakenhal. Het stadhuis staat bovendien
op de grens van de tweeheerlijkheid,
een sleutelbegrip in het historische
verhaal en de duiding Sint-Truiden.
Het stadhuis, dat nu grondig en met
succes wordt gerestaureerd, zal in
de nabije toekomst het vernieuwde
toerismekantoor huisvesten.
Refugehuis van Averbode
Het refugehuis van Averbode, beter bekend als het klooster van de ursulinen of het Kantmuseum, is vooral
befaamd om zijn fraaie renaissancegevel uit 1550. Binnen de serie kloosters en kerken die de bezoeker in
Sint-Truiden aangeboden krijgt, vertelt een refugehuis een ander verhaal, met een andere functie en een
andere typologie.
Met de acht hierboven geschetste sites als kern kan er al een heel boeiend verhaal over religieus
erfgoed worden verteld. Later kan bij de ontsluiting ook het erfgoed buiten Sint-Truiden worden
betrokken. Het duidingsmodel en het erfgoedparcours, zullen hier rekening mee houden.
Refugehuis van Averbode – Klooster van de Ursulinen
89

Waarde van het roerend erfgoed
Naast zijn indrukwekkende reeks monumenten bezit Sint-Truiden ook een heuse collectie religieus roerend
erfgoed. De reliekschrijnen van Sint-Trudo en van Sint-Eucherius moeten binnen deze collectie ankerpunten
worden.
In de middeleeuwen wordt het religieuze aanzien en de betekenis van een religieuze instelling vaak bepaald
door de aanwezigheid van graftomben van heilige figuren en van bijbehorende reliekenschatten. Daarenboven
hebben relieken een niet te onderschatten economisch effect. Bedevaarders die het graf bezoeken of de
relieken gaan vereren, brengen giften mee, uit devotie of om een gunst te bekomen. Meestal verblijven zij
ook enige tijd in de omgeving. Zij zijn de religieuze toeristen avant la lettre.
De abdij van Sint-Truiden ontwikkelde zich tot een belangrijk bedevaartsoord. De kroniek van de abdij verhaalt
dat onder abt Adelardus († 1082) het aantal bedevaarders naar het graf van de heilige Trudo zo groot
was dat men de stad niet meer binnen kon. De abdij was in de middeleeuwen de trotse eigenaar van een
belangrijke reliekenschat, die omstreeks 1270 door abt Willem van Rijckel nog werd verrijkt met de kostbare
relieken van onder meer de Elfduizend Maagden uit Keulen. Wegens de grote volkstoeloop ernaartoe
werden deze kostbaarheden maar één keer per zeven jaar uit de schatkamer gehaald en aan het publiek
getoond, een traditie die vandaag nog wordt voortgezet.
De schatkamer van de Sint-Trudoabdij hoefde niet onder te doen voor de schatkamers van andere belangrijke
abdijen en kerken, zoals blijkt uit een inventaris uit de 16de eeuw. Ondanks de verwoestingen tijdens
de Franse Revolutie bleef als bij wonder een belangrijk deel van deze reliekenschat bewaard. Het is de kern
van de huidige schatkamer in de hoofdkerk van Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming.
In 1986 werd op de zolder van de dekenij nog een kist ontdekt, gevuld met relieken, verpakt en omhuld met
kostbare middeleeuwse stoffen. Samen met de reliekstoffen in de schatkamers van Tongeren, Munsterbilzen,
Maaseik en Lanaken, behoort de textielcollectie in de schatkamer van Sint-Truiden tot de belangrijkste
referentiecollecties voor middeleeuws textiel in Vlaanderen. De schatkamer herbergt nog andere kostbaarheden
van bijzonder belang. Vermeldenswaard is bijvoorbeeld de prachtige vergulde zilveren stralenmonstrans,
in 1712 vervaardigd door de Augsburgse zilversmid Johann Georg Herkommer in opdracht van Johann
Wilhelm von der Pfalz, paltsgraaf van Düsseldorf. De graaf zou deze monstrans geschonken hebben aan het
benedictinessenklooster van Nonnemielen, in ruil voor een reliek van de heilige Christina. Belangrijk in het
erfgoedverhaal van Sint-Truiden zijn de houten binnenschrijnen voor de relieken van de heilige Eucherius en
90

de heilige Trudo, evenals de vergulde koperen koker met relieken van de heilige Remaclus uit het begin van
de 13de eeuw, afkomstig uit de Sint-Gangulfuskerk in Sint-Truiden. Bijzonder zeldzaam is een zilveren kelk
uit 1514, die ooit toebehoorde aan Johannes Alexander Axelius, kanunnik van de Sint-Maartenskathedraal in
Utrecht. Deze kelk is een van de schaarse bewaarde voorbeelden van de Utrechtse edelsmeedkunst uit de
late middeleeuwen.
Een van de topstukken uit de collectie roerend erfgoed
van Sint-Truiden. Zilveren stralenmonstrans, in 1712 vervaardigd
door de Augsburgse zilversmid Johann Georg Herkommer
Behalve de schatkamer van de hoofdkerk bevatten ook de vijf parochiekerken van de binnenstad Sint-
Truiden een interessant en rijk kunst- en cultuurpatrimonium, met een belangrijk accent op de laatmiddeleeuwse
beeldhouwkunst.
Het Museum Vlaamse Minderbroeders van zijn kant is weliswaar toegespitst op de thematiek van één religieuze
orde of spiritualiteit, maar de collectie komt uit geheel Vlaanderen en overstijgt alleen daardoor al
het lokale karakter. Het museum presenteert in een consistent en goed opgebouwd verhaal de geschiedenis
en de spiritualiteit van de minderbroeders en van verwante religieuze gemeenschappen in Vlaanderen. De
verzameling bestaat uit een zorgvuldige selectie van kwaliteitsvolle kunstvoorwerpen afkomstig uit diverse
kloosters in Vlaanderen.
Ook mag beslist niet worden voorbijgegaan aan de bibliotheek polyfone muziek van abt Rodulphus, of aan
het uniek orgelpatrimonium van Sint-Truiden. Dit unieke erfgoed biedt ongetwijfeld mogelijkheden inzake
muziektoerisme. Het programmeren ervan is werk voor de vzw Villarte.
Het Ancion-orgel in de begijnhofkerk
91

Waarde van het immaterieel erfgoed
Vlaanderen is bekend voor zijn vele kerken, kloosters, abdijen, kapellen, refugehuizen, begijnhoven en voor
zijn ontelbare religieus getinte kunstvoorwerpen. De geloofspraktijk uitte zich ook in talrijke ommegangen
en historische stoeten. Dit zogenaamde immateriële religieuze erfgoed kent recent opnieuw een stijgende
belangstelling en waardering. Ook op het vlak van immaterieel erfgoed – processies, oude abdijmuziek,
heiligen - heeft de stad Sint-Truiden veel te bieden. De Trudo feesten, de muziek van abt Rodulphus, de
kroniek over het narrenschip (vermoedelijke voorloper van het huidige carnaval), de heiligenverering van
Trudo, Remaclus, Quintinus, Eucherius en Christina Mirabilis of Christina de Wonderbaarlijke… zijn alle
boeiende gegevens. De ontsluiting van dit immaterieel erfgoed is enerzijds verbonden aan de problematiek
van het stedelijk museum (permanente ontsluiting) en anderzijds aan de organisatie van tijdelijke evenementen.
Villarte zal in zijn programmatie voldoende aandacht besteden aan de tijdelijke ontsluiting van het
immaterieel erfgoed door oa. een speciaal programma op te stellen over Christina de Wonderbaarlijke in
2010 en anderzijds een reeks concerten polyfone muziek (met oa. werk van abt Rodulphus) te organiseren.
Inzake duiding en ontsluiting van religieus erfgoed beperken we ons in dit actieplan tot opname van het
immaterieel erfgoed in het historische verhaal (zie hoofstuk II en de bijlage).
92
De legenden rond Christina de Wonderbaarlijke zijn zo bijzonder en vreemd dat
de excentrieke singer/songwriter Nick Cave er het lied Christina The Astonishing aan wijdde

Bijlage 2
Kernsites & Dambordpatroon
Kernsites
Historisch gezien heeft Sint-Truiden meer dan tweehonderd beschermde monumenten die bijzondere
aandacht vragen. Als we de grafzerken en kleine monumenten buiten beschouwing laten en ons beperken
tot de monumenten binnen de stadsvesten, dan blijven er ongeveer dertig over. Van die dertig hebben we,
in dit actieplan, bijzondere aandacht besteed aan acht monumenten. We noemen ze onze kernsites. Het
gaat om de volgende: het Speelhof, het Begijnhof, het Kapucijnenklooster, de Trudoabdij, de OLV-kerk, het
Stadhuis en Belfort, het Refugehuis van Averbode, het Klooster en Museum van de Minderbroeders.
Deze selectie gebeurde op basis van de volgende criteria: het historische belang van het monument, de
erfgoedwaarde, operationele en praktische overwegingen zoals eigendom, gebruiksrecht, toegankelijkheid,
verschil in typologie, functie. In de geselecteerde monumenten zit een representatieve mix inzake typen van
religieuze huizen: een kerk, een begijnhof, een abdij, een refugehuis, een buitenverblijf van de abt van de
Trudoabdij, twee kloosters - waarvan één met een museum. De acht kernsites vormen een samenhangend
geheel, geschikt om er het historische verhaal aan op te hangen en om er een boeiend erfgoedparcours
mee samen te stellen.
Stadsweefsel
De bovengenoemde acht kernsites liggen zowat op een rechte lijn of as. Daarom was de eerste werktitel
voor deze studie Religieuze as. Maar het klopt niet dat deze as de basis van de stadsontwikkeling van
Sint-Truiden zou zijn, en het klopt evenmin dat er buiten deze as geen interessante monumenten zouden
zijn. Er bestaan nogal wat kromme beelden over de manier waarop de stadsontwikkeling van Sint-Truiden
het best wordt voorgesteld. De twee meest courante foute voorstellingen zijn die van een noord-zuid as en
die van een ui. Sien volgt de visie van Louis Coolen, die de stadsontwikkeling beschrijft aan de hand van een
dambordpatroon (zie deel 1 van de voorstudie ‘Bogaardenklooster Klein Seminarie Sint-Truiden’ uit 1989,
blz. 5-33). Uit deze studie blijkt dat de stadsontwikkeling niet verliep via een verticale as noord-zuid, en ook
niet radiaal en chronologisch uitdijend zoals de schillen van een ui - met de oudste bouwlagen in de kern en
de jongste bouwlagen aan de periferie … Sint-Truiden heeft zich als stad ontwikkeld volgens het patroon
van een dambord, volgens de structuur van weefsel.
93

De ontwikkeling van de stad Sint-Truiden wordt het best voorgesteld als een weefsel. Enerzijds zitten er in
dit weefsel verticale scheringdraden gedomineerd door de loop van de Cicindria-beek en de wegen die met
die beek gelijklopen (bijvoorbeeld de Plankstraat). Anderzijds zitten er in dit weefsel horizontale inslagdraden,
namelijk de dwarswegen (bijvoorbeeld de toeleveringsweg Tongeren-Diest). Dit weefselpatroon van
schering en inslag bepaalt de grote patronen waarin later dit weefproces zich herhaalt. Binnen een gebied
dat al gestructureerd was door horizontale en verticale wegen, worden de onbebouwde zones op hun beurt
nog eens verder opgedeeld in kleinere vakken (inbreiding). Uiteindelijk ontstaat een duidelijk dambordpatroon,
typerend voor de stad Sint-Truiden (zie iconografie hieronder).
Het dambordpatroon was al merkbaar vanaf het begin van de stadsontwikkeling, en het is ook vandaag nog
duidelijk herkenbaar, zoals blijkt uit de onderstaande illustraties.
94
Sint-Truiden met zijn dambordpatroon
in de 13de eeuw
Sint-Truiden met zijn dambordpatroon
in de 19de eeuw
Sint-Truiden met zijn dambordpatroon
in de 17de eeuw
Sint-Truiden vandaag, nog steeds
met zijn eeuwenoude dambordpatroon

Voor Sien is de basis van elk erfgoed parcours: het ontdekken en begrijpen van de manier waarop de stad
Sint-Truiden ruimtelijk is gestructureerd; het ontdekken en begrijpen waar de sociaal-culturele activiteiten
vandaan komen. De notie van stadsweefsel is daarvoor van essentieel belang.
Conclusie
De bovenstaande analyse heeft enkele belangrijke gevolgen:
Wij raden af om de titel religieuze as nog langer te gebruiken. We raden aan om deze
titel te vervangen door Sint-Truiden Abdijstad. Een nieuw logo zal hiervoor worden
aangemaakt (zie onze suggesties in het hoofdstuk Communicatie).
De notie van weefsel laat toe in een latere fase bijkomende monumenten te
doen aansluiten (bijvoorbeeld de parochiekerken, het clarissenklooster, het
Bogaardenklooster). Op de verticale religieuze as gaat dat nauwelijks.
Het ontsluitingsparcours kan gebruikmaken van de oudste schering en inslagdraden - en
dus de oudste straatnamen - om het historische verhaal te schragen. In de etymologie van
de oude straatnamen zit namelijk een groot deel geschiedenis van de stad verweven. Een
verhaal van een stad vertellen aan de hand van de geschiedenis van haar straatnamen, is
een werkwijze die Sien met succes heeft toegepast in het Stadsmuseum in Hasselt.
Als in het historische verhaal aandacht wordt geschonken aan de stadsstructuur en de
wegen, wordt het bovendien mogelijk om het ontsluitingsverhaal van Sint-Truiden te
koppelen aan het verhaal van de Romeinse weg. De oudste straten van Sint-Truiden zijn
immers Romeinse heerbanen en diverticula.
95

Bijlage 3
Algemene knelpuntenanalyse van
het erfgoed van Sint-Truiden
Inleiding - Methodologie
De bedoeling van een actieplan is om aan te geven hoe de bestaande ontsluiting kan verbeterd worden.
Hiervoor moeten we een goed gezicht hebben op de zaken die verbeterd kunnen worden, m.a.w. wat zijn de
knelpunten? Voor de analyse van de knelpunten hebben we ons eigen onderzoek gecombineerd met
bestaand onderzoek. De knelpunten zijn gegroepeerd in vijf categorieën:
96
knelpunten inzake onderhoud en beheer van de sites
knelpunten inzake oriëntatie
knelpunten inzake duiding
knelpunten inzake beleving
knelpunten inzake communicatie
Op het einde van elke categorie geven we aan welke acties we hiervoor hebben uitgewerkt.
Het eigen onderzoek gebeurde door middel van een knelpuntenanalyse van de acht kernmonumenten door
onze restauratiearchitecte Sofie Beyen en door een mysteryman-actie. Om de houding van de doelgroep van
de inwoners van Sint-Truiden tegenover hun erfgoed beter te begrijpen stuurden we een acteur-enquêteur
incognito (onze mysteryman) gedurende drie weken naar Sint-Truiden om de bevolking te bevragen naar
hun kennis over en passie voor het Truiense erfgoed. De enquêteur deed zich voor als toerist en stelde aan
de nietsvermoedende inwoners een aantal vragen. De antwoorden werden na het gesprek onmiddellijk
geturfd en geannoteerd.
Het bestaande onderzoek dat we raadpleegden, bestond uit de SWOT-analysen in het Cultuurbeleidsplan,
het Strategisch Toeristisch Plan Sint-Truiden, het Erfgoedbeleidsplan en de SWOT-analyse Haspengouw
uitgevoerd door WES in opdracht van Toerisme Limburg. We namen ook de vier kwaliteitsrapporten door van
de begijnhofkerk en de abdijtoren opgesteld door mysterylady Alison L. Munro.
We gebruiken in de tekst de volgende afkortingen:
MM = Mysteryman
SB = Knelpuntenanalyse architecte Sofie Beyen
AL = Kwaliteitsbeoordelingsrapport Alison Munro
SW = SWOT- analysen

Knelpunten inzake onderhoud en beheer van de sites
In de verschillende rapporten van mysterylady Alison Munro over de Begijnhofkerk hebben de meeste
opmerkingen betrekking op de properheid van de site. Zo merkt Alison op dat het grasperk voor de
Begijnhofkerk er niet steeds netjes en gemaaid bij ligt. De display van de Begijnhofkerk bij de inkom voor
boeken en folders ziet er niet goed meer uit. Ook sommige uitgestalde boeken zien er versleten uit. De
glazen kast bij de balie zit vol stof. De grote poster opgehangen met oude, bruin geworden plakband, oogt
slordig. De toiletten ten slotte scoren zeer slecht qua onderhoud en schoonmaak. De closetpot is niet goed
vastgemaakt aan de vloer. Een slot van een wc-deur werkt niet en het andere zit vast. Om de kranen zit vuil
en kalk opgehoopt. Een krachtige luchtverfrisser is meer dan noodzakelijk.
Sien heeft de Kapucijnenkapel vijf keer bezocht. Twee keer was ze gesloten en kon de badge-lezer geen
toegang verschaffen. De Kapucijnenkerk, die normaal niet toegankelijk is voor publiek, was bij ons bezoek
veel te warm. Voorts wordt de Kapucijnenkerk deels gebruikt als stapelplaats voor tafels, lege flessen
vruchtensap, vuilnisbakken … Jammer voor een zo waardevol interieur.
Een vroeger deel van de tuin van de Minderbroeders is nu een parkje geworden dat gebruikt wordt als
poepweide voor honden.
Wildgroei van tijdelijke bebording op vele sites. Een gezamenlijk beheer moet hier orde in scheppen.
Op vele sites (abdij, begijnhof) heerst een ware chaos door het plaatsen van tijdelijke borden. Sommige
tijdelijke borden bijvoorbeeld worden gewoon aangebracht boven op bestaande signalisatie (zie de foto
met de pijl ‘Onthaal’ van de tijdelijke tentoonstelling Mijnhof = Begijnhof). Ook wordt bijvoorbeeld een
tijdelijk bord centraal opgesteld voor de inkom van een site zonder te letten op het storend effect (zie foto
Boksbal). Vaak is er meer tijdelijke signalisatie te zien dan permanente. Dat heeft een slordig en devaloriserend
effect.
Conclusie
Het beheer van de sites is dus zeer belangrijk. Daarom is het aanbevolen om het beheer van de acht
kernsites te centraliseren, te laten beheren door één dienst. In dit onderhavige actieplan past een onderhoudsplan
niet, want zoiets hoort thuis bij de onderhoudswerken. Inzake signalisatie verwijzen we graag
naar onze actie nummer 4.
97

Knelpunten inzake toegankelijkheid, oriëntering en signalisatie
De Schatkamer is niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers, en is ook moeilijk toegankelijk voor mensen die
minder goed ter been zijn, dit wegens de kleine en steile trap. De legenden in de schatkamer, geplaatst
tegen de achtermuur, zijn niet leesbaar.
De mysteryman oordeelde dat er herhaaldelijk opvallend weinig bezoekers op de abdijsite aanwezig waren.
Blijkbaar vinden toeristen en zelfs inwoners van Sint-Truiden niet spontaan hun weg naar de toch wel
befaamde abdijsite. Deze site blijkt overigens niet als een geheel te worden ervaren.
Mysterylady Alison Munro doet opmerken dat er in de Begijnhofkerk geen duidelijke routing is aangebracht,
en evenmin een volgorde waarin de muurschilderingen te bekijken zijn. Ook een route die speciaal op
kinderen is afgestemd, zou er prima in passen.
In de SWOT-analysen wordt terecht de vraag gesteld waarom een belangrijke site zoals de Begijnhofkerk
alleen maar toegankelijk is van april tot september, terwijl andere sites (bijvoorbeeld de Kapucijnenkapel)
het hele jaar door open zijn. Harmonisering van de openingstijden maakt het bezoek voor de toerist en de
inwoner veel eenvoudiger.
Alison Munro pleit in haar rapport over de Abdijtoren voor het plaatsen van meer wegwijzers naar de toren,
beginnend vanaf alle grotere parkeerplaatsen in het stadscentrum. Blijkbaar is het ook niet duidelijk
aangegeven waar zich de ingang van de Abdijtoren bevindt. Bovendien, aldus het rapport, zou het handig
zijn - en ook irritatie voorkomen - om eerder dan bij de inkom van de toren te vermelden dat de entreekaarten
bij het informatiekantoor moeten gekocht worden. Alison rapporteert ook dat de grote metalen deuren
bijzonder zwaar zijn en dat sommige bezoekers ze moeilijk kunnen openen. Tot slot meldt Alison dat
sommige bezoekers met hoogtevrees zich benauwd voelen op die delen van de trap waar ze door de open
vloer heen naar beneden kunnen kijken. Men kan op deze plekken bijvoorbeeld rubberen matten aanbrengen,
die dat onprettige gevoel kunnen temperen.
Stedenbouwkundig doen de SWOT-analysen opmerken dat de parkeergelegenheid bij de stadsrand nog
beter kan. Er zou zeker een parking moeten voorzien worden voor langparkeerders. En hiermee gepaard
zouden geschikte oriëntatieborden met plattegrond moeten worden aangebracht.
Conclusie
In de jongste jaren is zeker veel verbeterd inzake signalisatie, toegankelijkheid en duiding van sommige
sites (voornamelijk de abdij), ook inzake parkeerbeleid. Toch blijkt uit de diverse enquêtes en analysen dat
er nog meer verbeteringen mogelijk zijn. Wil men de acht kernmonumenten als een gezamenlijk product
ontsluiten, dan moet er meer eenheid komen in het verhaal, in de duidingsmedia en in de signalisatie voor
en op de sites. Daarenboven moet er meer eenvormigheid komen inzake openingsuren, kaartenverkoop en
communicatie van de diverse sites. We hebben onze adviezen hierover gebundeld in actie 4.
98

Knelpunten inzake kennis, duiding en waardering
Onze mysteryman heeft aan inwoners van Sint-Truiden veel vragen gesteld over wat zij weten van de acht
kernmonumenten. Weet een willekeurig uitgekozen inwoner van Sint-Truiden überhaupt dat er schitterende
monumenten in zijn eigen stad, vlak in zijn buurt, aanwezig zijn? En als hij het weet, wat heeft hij daarover
te vertellen? De resultaten zijn teleurstellend. De Truienaar kent zijn eigen erfgoed onvoldoende, hoe
prachtig het ook is. De meeste inwoners van Sint-Truiden weten wel zo ongeveer wat het Speelhof en de
Trudoabdij zijn en waar die ongeveer gelegen zijn, maar zij moeten vaak gissen naar de ligging van bijvoorbeeld
de hoofdkerk van Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming. De Schatkamer wordt vaak verward met de
Crypte. Het Refugehuis van Averbode (of het Ursulinenklooster), het Begaardenklooster of het Torenhuisje
van het Begijnhof zijn zo goed als onbekend; slechts vijf op honderd van de Truienaars kan een toerist
ernaartoe sturen. De Truienaar kent ook heel slecht de socioculturele context van zijn eigen erfgoed. Hij
weet bijvoorbeeld niet wat een refugehuis is. Hij weet niet wat het Speelhof te maken heeft met de abt van
de Trudoabdij. Hij heeft maar een vaag benul van wat een begijn is. Hij weet niet tot welke kloosterorde
Sint-Trudo hoort. Hij kent niet eens de achtergrond of de bestaansreden van de Trudo-feesten.
Slechts 1 Truienaar op 20 kan een toerist de weg wijzen naar het Refugehuis van Averbode.
Niemand van de ondervraagden wist te vertellen wat een refugehuis eigenlijk is.
In de SWOT-analysen wordt gewezen op het ontbreken van archeologische projecten uitgevoerd tijdens
de grote bouwwerken. Hierdoor worden er kansen verspeeld om het bodemarchief te raadplegen.
Mysterylady Alison Munro stipt in haar rapport over de abdijtoren aan dat op de begane grond de reden
voor de cijfers op de pilaar niet meteen duidelijk is. Het toevoegen van de letter ‘m’ zou de bezoekers
sneller doen begrijpen dat het cijfer de hoogte van de toren betreft.
Noch de Truienaar noch de toerist weten iets af van het roerend erfgoed van Sint-Truiden. Ze kunnen
niet één belangrijk kunstwerk opnoemen.
Conclusie
Zowel ons eigen onderzoek als het bestaande onderzoek geven aan dat het erfgoed van Sint-Truiden
onvoldoende bekend en bemind is bij de eigen bevolking van Sint-Truiden (SWOT en MM). Het imago van
Sint-Truiden als een stad met een rijk historisch verleden wordt niet genoeg gedragen door zijn inwoners.
Een doelstelling zou moeten zijn dat de inwoners van Sint-Truiden de acht kernmonumenten, inclusief hun
historiek en context, ten minste kennen, en weten waar ze gelegen zijn. De Truienaars moeten ambassadeurs
van hun eigen erfgoed worden.
99

Het gebrek aan kennis van het roerend erfgoed heeft veel te maken met het ontbreken van een stedelijk
museum. Het Historisch Centrum Luchtmachtbasis Brustem en de Streekproducten markt zijn maar ten dele
stedelijke musea te noemen omdat ze beide maar deelverhalen brengen (respectievelijk het militair
verleden en het fruitverhaal). Het ontbreken van een echt stadsmuseum - dat op basis van collectiestukken
het verhaal van de Abdijstad Sint-Truiden brengt, met klimatologisch correcte galerijen - is een zware
handicap voor de ontsluiting van het erfgoed.
Monumenten mogen niet beschouwd worden als voltooid verleden tijd, ze moeten in het heden ingeschakeld
worden. De monumenten moeten gebruikt worden en ze moeten een toekomst hebben. Daarom
moeten zowel het verhaal als de monumenten geactualiseerd kunnen worden. Een van de invalshoeken kan
zijn: wat is de rol en de zin van religie vandaag? Hoe moeten de godsdiensten evolueren binnen een
hedendaagse ontmoeting van culturen. Rondom deze vragen is er een actie uitgewerkt in de Hofkamer van
de Minderbroederssite (zie actie 7).
Voor de vergroting van de erfgoedkennis bij de inwoners en toeristen verwijzen we naar actie 5 (visualiseren
stedenbouwkundige structuren) en actie 6 (tijdsvensters). Voor de problematiek van het stedelijk museum
verwijzen we naar bijlage 8.
Knelpunten inzake de beleving van de kernsites
Onze mysteryman concludeerde uit zijn bevraging op de abdijsite dat veel toeristen en inwoners de indruk
hebben dat ze niet welkom zijn op de abdijsite (voornamelijk het deel van de erekoer en de dienstgebouwen).
De abdij geeft een besloten, ongastvrije indruk. De ontsluiting is iets voor de toeristen en niet voor
ons, stellen veel inwoners. De metalen trap van de toren vinden veel Truienaars lelijk.
Kortom: De affectie van de Truienaar voor de abdijsite is kleiner dan voor de meeste andere monumenten!
De abdijsite laat de Truienaar koud. Dit alles deed onze mysteryman tot de ontstellende conclusie komen:
‘Als er één erfgoedsite in Sint-Truiden voor de Truienaars verkocht kan worden… dan is het de abdij!’
100
Slechts 1 Truienaar op 20 kan een toerist de weg wijzen naar het Refugehuis van Averbode.
Niemand van de ondervraagden wist te vertellen wat een refugehuis eigenlijk is.

Het Begijnhof wordt door de meeste Truienaars (bevraagd door onze mysteryman) meer gewaardeerd dan
de abdij. Voor de Truienaars is het Begijnhof te bijzonder om een gewone woonwijk te worden. Het moet
een toeristische attractie blijven en hiervoor moeten de noodzakelijke acties genomen worden. Het
afbreken van oude begijnhuisjes wordt sterk afgekeurd. Veel Truienaars zijn voorstander van identieke
heropbouw of, op de tweede plaats, van kwaliteitsvolle, contrasterende nieuwbouw. Het Begijnhof moet zijn
rol van bovenlokale erfgoedsite blijven invullen en dus een toeristische opdracht vervullen. Het Begijnhof
mag autovrij gemaakt worden en de buurt rond het Begijnhof mag verkeersluwer worden. De Truienaar
staat positief tegenover kleine acties zoals het aanbrengen van vluchtheuvels, omleiding van het verkeer,
betere verlichting, meer zebrapaden enz. Grote ingrepen zoals een voetgangerstunnel vindt de Truienaar
overbodig.
Mysterylady Alison Munro suggereert dat de sfeer tijdens het bezoek aan de Begijnhofkerk verbeterd zou
kunnen worden door het brengen van geschikte (kerk)muziek op de achtergrond.
Het openstellen en opwaarderen van de kloostertuin van het minderbroedersklooster wordt zeer positief
ontvangen… maar enkel als de rust en de nood aan afzondering van de paters gerespecteerd blijven.
De kloostertuin mag echter geen poepweide worden. De serene, sacrale sfeer moet blijven, ook als
de tuin meer in het stadsweefsel wordt opgenomen. En geen zitbanken vergeten te plaatsen, aub! (MM).De
beleving van het erfgoed heeft niet alleen te maken met de toestand van de gebouwen en monumenten,
maar ook met de stedenbouwkundige context. In de diverse SWOT-analysen vinden we hiervan verschillende
voorbeelden. De afgebroken vesten en poorten zijn een grote handicap voor een erfgoedstad. Pleinen
worden nog steeds opgeofferd aan de auto’s en verliezen daardoor hun groene, recreatieve en sociale
functie. Er zijn te weinig zitbanken en vuilnisbakken in het stadscentrum, en te weinig beplanting. Ook
zouden er meer kunst en sculpturen in het stadsbeeld te zien mogen zijn.
Conclusie
Geen enkele erfgoedsite in Sint-Truiden is momenteel volledig in orde en op topniveau. Enkele voorbeelden.
De Begijnhofkerk is zonder discussie werelderfgoed, maar de site errond, de verkeersdrukte, de slechte
staat van de oude begijnhuisjes en de onaangepaste nieuwbouw doen de typische sfeer van een ‘besloten
hofje’ te niet. De abdij behoort tot de top van de historisch belangrijke abdijen, maar ze valt moeilijk als een
globale abdijstructuur te ervaren wegens de inplanting van de school en het internaat, wegens de versnippering
en wegens de leegstand. Het Speelhof is door interne verzakking van het gebouw niet meer veilig te
bezoeken. Dit fenomeen van halfslachtige monumenten schaadt in hoge mate de beleving van het erfgoed.
Gelukkig is het beleid gestart met een fundamentele restauratie van het stadhuis, en schiet ook de restauratie
van de OLV-kerk goed op. Deze gigantische inspanningen zouden voort moeten kunnen gezet worden voor de
restauratie van de overige zes kernmonumenten. Voor de opsomming van alle knelpunten van deze monumenten
en oplossingen ter zake, zie de analyse van onze restauratiearchitecte Sofie Beyen (actie 10-13).
Slechts 1 Truienaar op 20 kan een toerist de weg wijzen naar het Refugehuis van Averbode.
Niemand van de ondervraagden wist te vertellen wat een refugehuis eigenlijk is.
101

De vaststelling van de mysteryman over de abdijsite is zeer verontrustend, want de abdijsite vormt de
kernsite van onze ontsluitingsactie. De abdij moet dringend meer in het stadsweefsel geïntegreerd worden.
De abtsvleugel van de abdij en het poortgebouw moeten een publieke functie krijgen en ook als zodanig
gebruikt worden. De site moet gastvrijer gemaakt worden door een betere circulatie en signalisatie. Men
moet iets doen op de site, zodat de bewoners een reden hebben om ernaartoe te gaan, bijvoorbeeld het
omvormen van de erekoer tot een stadsplein met zitbanken, of het aanleggen van een stijlvol en aantrekkelijk
terras - of een park met kunstwerken.
Het drukke verkeer (vooral rondom het Begijnhof), de braakliggende gronden, de verkrotte panden, een
armetierige nieuwbouwtraditie en een schreeuwerige middenstandsarchitectuur, het zijn allemaal storende
factoren voor een kwalitatieve beleving van het historisch stadsbeeld. Een sfeervol erfgoedtraject wordt
hierdoor aangetast. Er kan veel verbeterd worden aan de sfeer en aan de beleving van de monumenten en
de erfgoedsites door middel van een aantal stedenbouwkundige ingrepen inzake verkeer, parkings,
zitbanken, groen, kunst in de stad ...
De acties (10 tot 13) die we voorstellen, zijn gebundeld in de restauratievoorstellen en stedenbouwkundige
ingrepen van onze architecte Sofie Beyen.
Knelpunten inzake communicatie
Alison Munro suggereert dat er een eigen website voor de Begijnhofkerk zou moeten komen, of minstens
een link vanaf de stadswebsite van Sint-Truiden. Ook zouden er folders moeten gemaakt worden voor de
Begijnhofkerk en de Abdijtoren.
SWOT-analysen wijzen op het gebrek aan goed opgeleide receptionisten die even snel mee evolueren als de
veranderende markt. Receptionisten zijn immers eerstelijns communicatie.
Zoals de monumenten tot nu toe individueel zijn ontsloten, zo wordt er ook apart gecommuniceerd over
deze monumenten.
Conclusie
De waarde van het religieus erfgoed van Sint-Truiden moet beter verkocht worden zowel naar de bevolking,
het beleid, de diensten (toerisme, erfgoed, cultuur …) als naar de toerist. Hiervoor is een goede communicatie
nodig die de eenheid van de sites voor ogen heeft. Noodzakelijk hiervoor zijn: een gezamenlijke
strategie, look and feel, en media (zie hoofdstuk communicatie).
102

Bijlage 4
Het historische verhaal in beeld.
Pistes voor bijkomend onderzoek
Kernsites
Het verhaal van de stadsontwikkeling van Sint-Truiden is in een aparte bijlage voorzien. Hieronder krijgt u
een beeld van de voornaamste stedenbouwkundige momenten. Let op de rol die de beek Cicindria, de grens
van de Tweeheerlijkheid en de stadsvesten spelen.
Fig.1. Pre-urbane situatie met de Cicindria.
De oostflank ligt 55 m boven de zeespiegel en is geschikt
voor bewoning. De Haspengouwse grond is vruchtbaar,
het gebied is rijk aan water.
Fig. 3. Volgens sommige bronnen waren
er al nederzettingen voor de bouw van de abdij:
een Romeins kamp, Romeinse villa’s
en een Gallo-Romeins kerkhof.
Fig.2. Pre-urbane situatie met twee kruisende
diverticula uit de Romeinse periode die de blauwdruk
vormen voor het latere stratenplan van Sint-Truiden.
De noordoostrichting van de Cicindria is bepalend voor
stratenplan en oriëntering van de architectuur van
de religieuze huizen.
Fig.4. In 655 sticht Trudo een eerste priester-
gemeenschap met een eenvoudig klooster
en een kleine zaalkerk.
103

104
Fig. 5. 8ste-9de eeuw. De abdij en de annexe hoeve
creëert werkgelegenheid. De verkoop van
productieoverschotten werkt het ontstaan
van een stadsmarkt in de hand.
Fig. 7. Brandschatting van de abdij
door de Noormannen in 881-883.
Fig. 6. 8ste-9de eeuw. Na de dood van Trudo wordt
zijn graf een druk bezocht bedevaartsoord.
Het klooster en de kerk worden uitgebreid.
De bewoning groeit aan, vooral aan de voet
van de abdij.
Fig. 8. Stichting van de drie parochiekerken:
O.L.V.-Tenhemelopneming (11de eeuw, vergroot in 1130);
Sint-Gangulfus (11de eeuw, parochiekerk in 1133);
Heilig Graf (1083).

Fig. 9. Bouw van een stenen stadswal en
versterkte poorten. Aangevat in opdracht van
abt Rodulfus (1108-1138), voltooid in 1229.
Fig.11. Inplanting van kloosters in Sint-Truiden:
Begijnhof (1256); Minderbroedersklooster
(aanwezig in 1226, gesticht in 1257);
Kapucijnenklooster (1614) …
Fig. 10. De stad wordt verdeeld in twee heerlijkheden,
een voor de abt, een voor de bisschop. De definitieve en
officiële verdeling gebeurt in 1171 door het aanbrengen
van scheidingspalen.
105

Uitdieping en vervolgonderzoek van het historische verhaal
Het inhoudelijke verhaal over de erfgoedgeschiedenis van Sint-Truiden moet worden gedragen door zo veel
mogelijk partijen. Daarom moeten mensen er actief bij betrokken worden. We bevelen daarom aan om met
alle geïnteresseerde partijen het historische verhaal (zoals beschreven in bijlage) te verfijnen, nieuwe
anekdoten te zoeken, bewijsmateriaal en kleine verhalen te verzamelen. Deze uitdieping is budgettair
voorzien in actie 1, en ze is nodig om tekst en beeld te geven bij de acties 3, 4, 5, 6, 7, 8 en 9. Hier volgen
enkele mogelijke onderzoeksvelden, maar er zijn er meer.
Wat stond er op de plaats van de Trudoabdij voordat de abdij gebouwd werd? Volgens
sommigen bronnen (bijvoorbeeld J.L. Charles in La Ville de Saint-Trond au Moyen-Age)
waren er toen sporen van een oud-Germaanse nederzetting, Romeinse villa’s, een Romeins
bevoorradingskamp en een Gallo-Romeins kerkhof. Wat klopt hiervan, en wat is de precieze
betekenis ervan?
Hoe verliep de kerstening in Sint-Truiden, dus de overgang van natuurgodsdienst en/of
Romeinse tempeldienst naar het christendom? Welke elementen heeft het christendom van
die religies overgenomen en welke bestreden?
106
Is Sint-Truiden inderdaad gebrandschat door de Noormannen, of ging het om inheemse
plunderende soldaten?
Abdijen en kloosters bouwden muren rond hun gebouwen en domeinen om ze te beschermen
tegen invallers. Hanteerden de kloosterlingen dan zelf wapens of kampeerden er soldaten op
het abdijdomein?
Hoe zag een misviering er in de vroege middeleeuwen uit? Hoe veranderde de mis in de
vroege middeleeuwen tot de mis nu?
Waar en hoe werd er muziek uitgevoerd? Hoe belangrijk waren de muziekschool en de
bibliotheek van de abdij? Wat betekenden de composities van abt Rodulphus? Werden er in
Sint-Truiden mysteriespelen opgevoerd? Wat is er precies bekend over de traditie van het
Narrenschip?
Tijdens de topdagen van de pelgrimstochten naar de Trudoabdij moet Sint-Truiden er hebben
uitgezien als Rock Werchter. Duizenden bedevaarders namen tijdelijk de stad Sint-Truiden in.
Maar wie was de ‘Schueremans’ van deze bedevaartfestivals?
Hoe werkte de waterhuishouding van een middeleeuwse stad? Hoe proper was het water van
de Cicindria-beek? Het Begijnhof bevind zich stroomafwaarts bij de Cicindria … zouden de
begijnen hun was hebben gebleekt in vervuild stadswater?
Hoe erg waren de pestepidemieën in Sint-Truiden?
Hoe beleefden de Truienaars de fysieke grens in de ‘tweeheerlijkheid’, die hun stad in twee
stukken verdeelde?
Wat vertelt ons de demografische ontwikkeling in Sint-Truiden?
Hoe tolerant was men tegenover minderheden? In de twaalfde eeuw ontstond er naar
aanleiding van de eerste kruistocht een hernieuwde belangstelling voor het joodse
vraagstuk. Er ontstonden tal van anti-joodse polemieken, dikwijls in dialoogvorm. Een van
de belangrijkste polemisten uit de Zuidelijke Nederlanden was niemand minder dan abt
Rodulfus van Sint-Truiden (zie het artikel van J. Tollebeek: ‘Rodulfus van Sint-Truiden,

Rupert van Deutz en het “jodenprobleem”). In de 16de eeuw, in het kader van de Contrareformatie,
verbood de abt van Sint-Truiden de jaarmarkt omdat Duitse en Nederlandse
ketters er hun geloof verspreidden.
In 1086 verwoestten Brustemnaren de stad Sint-Truiden en de abdij. Omgekeerd staken de
graaf van Duras en de Truienaren Brustem drie keer in brand (in 1160, in 1171 en in 1180).
Wat was de oorzaak van die burenruzie? Wat was het effect ervan op de stadsontwikkeling?
Hoe waren de relaties tussen het gemene volk, de patriciërs, de abt, de adel? Hoeveel
concrete verhalen kennen we in de trant van het volk dat de vijver van de abt bestormde
(in 1244)? Of zoals het verhaal van ‘De beledigde abt’, over de moord op de burgemeester van
Sint-Truiden in het midden van de 17de eeuw. Zulke verhalen zijn heel exemplarisch
voor een tijdsperiode, ze schetsten goed de relaties tussen de abdij en de prins-bisschop,
tussen de gewone bevolking en de adel, tussen de kloosterorden onderling. Het zijn bijzonder
belangrijke inhoudelijke middelen om de bezoekers te helpen zich in te leven in een epoche.
Het proces van Suske de Poup en het Voorvelleken (over chantage en brandschatting van
grote boerderijen), vertelt ons veel over de criminaliteit in de 18de eeuw, over het fenomeen
bokkenrijders, over de rurale architectuur, het leven buiten de stadsvesten ...
Het onderzoek heeft zowel betrekking op teksten (feiten en verhalen) als op beelden (iconografie).
107

Bijlage 5
Knelpuntenanalyse van de signalisatie
en duidingsborden
Analyse van de bestaande toestand
De bestaande signalisatie en duiding op de erfgoedsites van Sint-Truiden is te verdelen in vijf typen:
108
Type 1
Richtingaanduiding
op straat
Type 2
Richtingaanduiding
op de (abdij)site
Type 3
Richtingdoppen
Deze borden maken deel uit van
het gesubsidieerde dossier EFRO
en Toerisme Vlaanderen. Ze moeten
tot het jaar 2015 gehandhaafd
worden.
Bodemdoppen in metaal of in
kunststof duiden een parcours
of wandelrichting aan. Ze zijn met
provinciale middelen aangebracht
in Sint-Truiden, Hasselt, Tongeren
en Maaseik.

Type 4
Naambordjes
Type 5
Richtingdoppen
Type 6
Tijdelijke borden
Blauwe bordjes zoals hierboven zijn
aangebracht op alle locaties die
toegankelijk zijn met het gecombineerde
torenticket. Ze maken
deel uit van het dossier EFRO en
Toerisme Vlaanderen. Ze zijn voor
85% gesubsidieerd.
Hierboven staan borden aangebracht door de Katholieke Centrumscholen
Sint-Truiden (KCST). Zij hebben een een drager zoals de EFRO-borden,
maar geen glazen blad. Rechts staat een sitebord elders in de stad. Ze zijn
zeer vandaalgevoelig, afhankelijk van de locatie. Soortgelijke borden zijn
aangebracht in Tongeren en Hasselt.
Bovenstaand bord in glas is meer
dan tien jaar geleden aangebracht
met 50% subsidies van de provincie
Limburg. Sommige van deze
borden zijn nog in gebruik, maar
de meeste zijn vervangen door
nieuwe, in het kader van het dossier
EFRO en Toerisme Vlaanderen.
109

Knelpunten
Het aanbrengen van signalisatie en duidingsborden op onze acht kernsites van Sint-Truiden gebeurt tot nu
toe afzonderlijk per site, en ook door verschillende diensten en instellingen. Daardoor is er momenteel geen
eenvormigheid in de bebording. Elke erfgoedsite gebruikt zijn eigen type materiaal (bv.glas, plexiglas,
geëmailleerd staal, dibond), zijn eigen kleur, zijn eigen lettertype, eigen huisstijl, schrijfwijze, bevattelijkheid
van de duiding … Dat geeft een slordige en chaotische indruk.
We sommen hier de voornaamste knelpunten op.
De richtingaanduidingen (signalisatie) hebben een veel te klein lettertype en de pijlen zijn vaak (te) hoog
geplaatst om goed leesbaar te zijn. Dit type signalisatie moet in de eerste plaats afgestemd zijn op de
wandelaar en de fietser. Voor de automobilist is zo’n lettertype op verre afstand hoe dan ook te klein.
Waarom kiest men voor de richtingaanduidingen op de abdijsite een ander signalisatiesysteem dan voor de
openbare weg? De jongste generatie van signalen op de site zijn vrijstaande roestvrij stalen zuilen met witte
letters op blauwe panelen. De combinatie van blauw, wit en staal werkt zeer koel en afstandelijk. Het
lettertype is bijzonder maar moeilijk om te lezen. De mogelijkheid om tijdelijke informatie op de zuil aan te
brengen is interessant, maar ze wordt niet gebruikt. Er staat alleen promotie voor het bezoek aan de
abdijtoren op. De zuil is vrij groot voor zijn functie en overweldigt nogal.
Voor de naamborden zijn blauwe en de transparante glasplaten door elkaar gebruikt. Het lettertype is wel
speciaal, maar bij de blauwe is de tekst moeilijk leesbaar, bij de transparante zeer moeilijk leesbaar. De
blauwe naambordjes bevatten niet de geringste informatie of duiding bij de naam. De tekst op de glazen
naambordjes (geplaatst door Monumenten & Landschappen) is dan weer te eenzijdig op de bouwgeschiedenis
gericht, en veel van die bordjes zijn zo versleten dat ze onleesbaar zijn.
110
Onleesbaar bord met duiding over de hoevegebouwen van de Trudoabdij
De bestaande duidingspanelen zijn te druk en bevatten te veel informatie. Er zijn mooie panelen in roestvrij
staal, glas, kunststof en hout, maar het geheel is te verscheiden. De paneelteksten ook eentalig. Jammer.

De duidingspanelen zijn te druk van ontwerp en bevatten te veel tekst.
Een van de grootste problemen is de wildgroei van verschillende soorten tijdelijke panelen, afkomstig van
verschillende diensten en instellingen. Ze vallen vaak op door hun schreeuwerige opmaak en hun opdringerige
plaatsing. Dit verschijnsel ontsiert de erfgoedsites heel erg.
Tijdelijke panelen en reclame die niets met het erfgoed te maken hebben,
worden opvallend opgesteld en verstoren het gezicht op de erfgoedsites.
Ook in de copywriting van de signalisatie en bebording komen we te veel heterogeniteit tegen: Soms wordt
de naam Kapucijnenkapel met een beginletter ‘k’ geschreven, soms met een beginletter ‘c’. Op sommige
borden staat ‘Inkom’, op andere staat ‘Toegang’. Sommige borden vermelden de openingstijden, andere niet.
Op bepaalde borden is de openingstijd geformuleerd als 10 - 18 uur, op andere borden staat 10h00 - 18h00 …
In dit alles moet eenvormigheid worden gecreëerd.
Op het naambordje buiten staat een ‘c’ als eerste letter van het woord ‘kapucijnenkapel’ Op het duidingsbord is
het een ‘k’. Het duidingsbord is van bedenkelijke uitvoering (geplastificeerde
kleurenkopie) en contrasteert fel met de andere duidingsborden.
111

Bijlage 6
Uitzettingsplan duidingsborden
Case study Begijnhof
Om de principes van actie 4 (signalisatie en duidingsborden) te concretiseren en om het budget nauwkeuriger
te kunnen ramen, hebben we het uitzettingspla n voor de bebording van de Begijnhof site uitgewerkt
als voorbeeld.
De case study begint met een opsomming van de panelen op de Begijnhofsite.
112
Er staan momenteel op de Begijnhofsite geen naambordjes.
Er is één duidingsbord in glas (type 4) geplaatst op het plein met een overzichtskaartje.
Dit bord mag voorlopig blijven staan tot het einde van de verbintenissen (2015).
Er is één welkomst-duidingsbord in hardboard aangebracht tegen de gevel van een
conventshuisje met informatie over de geschiedenis van het Begijnhof en over het statuut
van Unesco-werelderfgoed. Dit bord mag voorlopig blijven hangen tot het einde van de
verbintenissen.
Er zijn zes tijdelijke borden geplaatst: twee borden ‘Verboden te parkeren’ op het
grasperk; drie borden met promotie en informatie over de tijdelijke tentoonstelling
‘Mijnhof = Begijnhof’; één bord met de tekst ‘Als het aan mij lag, zou hier geen
hondenpoep liggen’. Deze borden moeten zo snel mogelijk worden verwijderd en
vervangen door een eenvormig systeem voor tijdelijke bebording.
De eerste conclusie is: er zijn merkwaardig genoeg geen naambordje; er zijn relatief weinig
duidingspanelen; er zijn en (alweer) veel te veel tijdelijke panelen.
We geven hieronder ons advies voor de plaatsing van en de tekst op de naambordjes,
de duidingsborden, de tijdsvensters en andere borden.

Naamborden
(Geen oude exemplaren, dertien nieuwe exemplaren)
Naam van gebouw of zone Informatie op panelen en in audiogids
1. Begijnhofkerk Korte uitleg over begijnhofkerk: bouwgeschiedenis en functie
2. Plein Korte uitleg over begijnhofplein: type begijnhof,
bouwgeschiedenis en functie
3. Portierswoning (Schurhoven, huisnummer 48) Korte uitleg over de geschiedenis van het gebouw
en de rol van de portier
4. Gesloten Begijnhofhoeve
(Schurhoven, huisnummer 48)
Duiden van het economisch systeem van een begijnhof.
Wijzen op de unieke aard van deze hoeve in vergelijking met
andere begijnhoven.
5. Infirmerie (Schurhoven, huisnummer 50) Situeren van de ziekenzorg in een begijnhof en in de middeleeuwen.
Wijzen op het bijzondere statuut van de lijdende (zieke)
mens: hij staat dichter bij Christus dan de gezonde mens.
6. Torenhuis (Begijnhof, huisnummer 8) Verhaal van de grootjuffrouw en de (bewakings)toren.
7. Conventshuizen (Begijnhof, huisnummers 57-61) Begijnen legden geen belofte van armoede af. Ze hadden bezittingen.
Arme begijnen woonden samen, of in bescheiden huisjes.
Rijke begijnen leefden in conventshuizen.
8. Godshuis (Begijnhof, huisnummer 30) Wijzen op het belang van de gastvrijheid en het zorgsysteem
voor armen, bejaarden en zieken (Heilige-Geesttafel).
9. Pastorie (Poelstraat nummer 1) Korte uitleg over de functie van de begijnhofpastoor, die van
buitenaf kwam.
10. Bleekweide en boomgaard) Wijzen op de inkomsten uit lakennijverheid en landbouw
11. Kerkhof Korte uitleg over begraven in de kerk en begraven buiten de kerk.
12. Begijnhofmuur De muur is essentieel voor een besloten hofje. De ligging van het
begijnhof van Sint-Truiden, buiten het stadscentrum, is uniek.
13. Cicindria Wijzen op het belang van de Cicindria-beek (wassen, bleekweide …).
Duidingsborden
(Eén oud exemplaar, mag blijven; vier nieuwe exemplaren)
Overzichtsplan Begijnhof met nummering Bestaand bord in glas op roestvrije standaard
Zone 1: Besloten hofje Grond van begijnhof was een geschonken door abt Willem van
Rijckel (in 1258) om de begijnen te groeperen. Stedenbouwkundige
duiding geven over omwalling, inkompoort,
portierswoning, torenhuisje.
Zone 2: Ora... Hoe beleefden de begijnen hun spiritualiteit?
Begijnhofkerk - Pastorie - Godshuis - Kerkhof
Zone 3: et labora Waar kwamen de inkomsten van de begijnen vandaan? Het
verhaal van economie en natuur. Wijzen op het belang van
de Cicindria-beek, de bleekweide, de boomgaard, de hoeve,
de duiventil. Ook wijzen op pachtgebieden en bossen die
buiten het begijnhof lagen.
Zone 4 - Wonen Het architecturale en sociale verhaal.
Conventshuizen, gewone begijnenhuisjes, type begijnhofplein.
113

Tijdsvensters
(Drie nieuwe exemplaren) - Plaats met historisch interessant perspectief
Inkompoort Gezicht op de historische inkompoort en het afgesloten karakter
van het begijnhof.
Begijnhofplein en -kerk Gezicht op het plein en de structuur van het oude begijnhof
(stratenbegijnhof, pleinbegijnhof, mix van beide) en gezicht op
eerste romaanse begijnhofkerk.
Godshuis Gezicht op oudste iconografie van het Godshuis (ook interieur).
Andere borden
114
Actueel Aanpassingen
Parking Wirwar van vele kleine panelen en pijlen Zoveel mogelijk verwijderen. Vervangen
door één of twee grote panelen met aanduiding
begijnhof plus een aantrekkelijke
historische prent (of model).
Signalisatie
naar begijnhof
Disparaat, te veel verschillende soorten
pijlen. Er zijn wegwijzers, monumentenbordjes,
straatnaambordjes,
toerismebordjes …
Kiezen voor één systeem, één stijl,
één beheerinstantie.
Tijdelijke panelen Een storend overaanbod. Zoveel mogelijk verwijderen. Design
wedstrijd voor ontwerp van een systeem
voor tijdelijke signalisatie. Kiezen voor
één systeem, één stijl, één beheerinstantie.

Bijlage 7
Pistes voor andere tijdelijke
erfgoedevenementen
Context
Het ontsluiten van het erfgoed vereist, net zoals een museum, dat er een goede balans wordt gevonden
tussen tijdelijke en permanente acties. Behalve door de permanente duidingsacties (zie de acties 1 tot 7)
kan het erfgoed ook worden ontsloten door middel van bovenlokale, tijdelijke en het liefst ook repetitieve
evenementen. De permanente ontsluiting zorgt voor kennis en diepgang. De tijdelijke acties zorgen voor
ontdekking, kennismaking en beleving. In het actieplan staan twee uitgewerkte voorbeelden: het Verhalenfestival
(actie 8) en het Super 8 Erfgoedfestival (actie 9).
Hier volgen nog drie voorbeelden van concepten, dit keer niet uitgewerkt. Het gaat om een festival van
erfgoedtheater, om een festival van licht (Fête des Lumières) en om een festival van muziek (Rodulphus
muziekfestival).
Erfgoedtheater
Het Erfgoedtheater is een variant op het Verhalenfestival. In plaats van dat één acteur op één site één
geheel verhaal vertelt, zullen in dit geval meerdere theateracteurs een gedeelte van het verhaal vertellen,
op diverse uitgekozen locaties. Een verhaal - bijvoorbeeld De beledigde abt (zie kadertekst hieronder) -
wordt gebracht door vijf acteurs die zich op cruciale plekken van het verhaal plaatsen, in dit geval de Grote
Markt, het Bogaardenklooster, de Trudoabdij, de Stapelpoort, het Minderbroederklooster. Iedere acteur
speelt de rol van een bepaald verhaalpersonage, in ons geval de abt, de schout, de gardiaan, de verdachte
en de moordenaar. De acteur vertolkt een gedeelte van het verhaal en brengt de bezoeker van de ene plaats
naar de andere.
Erfgoedtheater is nog niet erg ontwikkeld in België. In Nederland is het beter bekend, onder de benaming
theater op locatie. Rob Bakker bijvoorbeeld brengt met zijn Theater De Citadel veel Groningse verhalen op
de plaats waar die vertellingen zijn ontstaan of waar de vertelde feiten zich hebben afgespeeld. Theatergroep
Hollandia speelde veel ‘Boerenstukken’ op locatie. Johan Simons creëerde een theaterstuk over
‘Varkenspest’ en speelde dit … in diverse varkensstallen in Brabant.
Theater Hollandia is wellicht de meest bekende erfgoedtheatergroep in Nederland.
Op de foto hierboven een fragment uit hun Fort Europa, een stuk over xenofobie
dat zich afspeelt in een gasoven in Oostenrijk.
115

In België bracht het theatermakershuis De Queeste het stuk ‘Tijl van Limburg’. Het verhaal gaat over de
vreemde dood van Mario, een inwoner van Tongeren die het schilderij ‘De liefdebrief’ van Vermeer uit het
Paleis voor Schone Kunsten in Brussel ontvreemdde. Mario vroeg, in pure Robin Hoodstijl, losgeld voor de
vluchtelingen in Oost-Pakistan. Hij stierf in verdachte omstandigheden in de koeienstal van de abdij van
Herkenrode. Het stuk werd geprogrammeerd in de Oude Stokerij Smeets, in de abdij van Herkenrode en
in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel. Het stuk steunt op historisch onderzoek en actualiseert dit
erfgoed.
Het Boomerlingers kunstproject is gebaseerd op het cultureel erfgoed van de gemeente Boom. Het betreft
een multimediaal parcours met vertellingen, kunstwerken, installaties, straattheater …
De productie De Pruimelaarstraat van Louis van Dievel volgt het leven van een meervoudig vrouwenmoordenaar
in Mechelen. Het stuk wordt gespeeld door Mechelse acteurs, onder meer Vic De Wachter, Gilda de Bal
en Jaak Van Assche. Op het moment dat we dit schrijven, wordt er gespeeld in het Mechelse Arsenaal.
De volledige serie was al uitverkocht voor de aanvang.
Erfgoedtheater zit in de lift doordat het een laagdrempelige manier is om met erfgoed kennis te maken en
om te gaan. Het staat dicht bij de bevolking en sluit aan op de traditie van de mysteriespelen. Het is zowel
voor de inwoners als voor de toeristen geschikt.
Voorbeeld van historische anekdote voor Verhalenfestival of Erfgoedtheater
116
De beledigde abt - Sint-Truiden 1669
Op 31 maart 1669 werd stadsschout (burgemeester) Van den Creeft van Sint-Truiden vermoord. De
stad zat op dat moment in slechte financiële papieren als gevolg van wanbeheer. Om de stadskas te
spijzen besliste het bestuur om de taksen op bier te verhogen. Deze maatregel verdeelde de stad in
twee kampen: de voorstanders van deze maatregel (de witten) en de tegenstanders (de gelen). Het
kamp van de tegenstanders werd geleid door een aantal benden ‘jonge nietsnutten’ die ’s avonds de
stad onveilig maakten. Op die bewuste avond in 1669 merkten de woelmakers de schout (burgemeester)
op, vergezeld van twee ongewapende personen, ter hoogte van het seminarie in de Diesterstraat.
Ze versperden de belendende straten en verwondden de schout ernstig aan het been. Het lukte de
schout nog om te vluchten en te schuilen bij een arme vrouw in het Bogaardensteegje. Seminarieregent
Fouillon liet de heelmeester aanrukken, maar vijf dagen later stierf de schout aan zijn verwondingen.
Omdat het stadsbestuur na twee maanden nog steeds geen maatregelen had genomen, greep de
prins-bisschop van Luik, in overleg met de abt, in: hij stuurde op 25 mei vijftienduizend soldaten naar
Sint-Truiden. De stad werd bezet, maar de schuldigen waren reeds gevlucht. Een zekere Jan Bosch
werd als hoofdverdachte opgepakt en opgesloten in de Stapelpoort. De verdachte hield zijn onschuld
vol, ook na erge tortuur. Ondertussen had de gardiaan van het minderbroederklooster in het Duitse
Thüringen contact opgenomen met de gardiaan van het minderbroederklooster in Sint-Truiden: een
zekere Jan Dirix uit Sint-Truiden was zich bij hem komen aanmelden met de vraag om lekenbroeder in
het Duitse klooster te worden.
De Sint-Truidense minderbroeder Cornelius Ververs trekt naar Thüringen om Jan Dirix, die nu ‘broeder
Dirix’ is geworden, te ondervragen. Broeder Dirix biecht de moord op en betuigt zijn spijt. Cornelius
Ververs meldt dit aan de abt van de Trudoabdij met het verzoek de onschuldige Jan Bosch vrij te laten.
Maar de abt gaat niet in op het verzoek. Daardoor ontstaan er grote spanningen tussen de benedictijnen
van de Trudoabdij en de minderbroeders. Er komt een rechtszaak van, want de abt voelt zich beledigd
door beschuldigende uitspraken van pater Ouwermans … Het proces sleept jaren aan.

Dergelijke kleine anekdotische verhalen over rechtszaken of andere onderwerpen maken het grote historische
verhaal veel levendiger. Ze zullen ook de informatie stapsgewijs vernieuwen en verfijnen, wat motiverend
werkt voor de gidsen. Bovendien zijn soortgelijke procesverslagen uitmuntende stof voor het schrijven
van spannende verhalen. Daardoor zijn ze perfect in te schakelen in het Verhalenfestival of in het Erfgoedtheater.
Ze kunnen ook opgeladen worden op de audiogidsen of de website.
Fête des Lumières
Het Fête des Lumières is een jaarlijks lichtfestival in Lyon (Frankrijk), stad die door de Unesco is onderscheiden
als werelderfgoed. Het festival heeft een evenementiële en een permanente kant. Ieder jaar
worden de beste lichtinstallaties beloond door ze te bevorderen tot permanente installaties. De stad
realiseert zodoende een bijzondere uitlichting van zijn unieke patrimonium, op een originele en
gefaseerde manier. (Zie www.lumieres.lyon.fr/fetedeslumieres/sections/fr)
Twee sfeerbeelden van het jaarlijkse lichtspektakel in Unesco-werelderfgoedstad Lyon
Rodulphus muziekfestival
Ons derde en laatste voorbeeld van erfgoedevenementen met potentieel repetitief karakter, is de organisatie
van een historisch muziekfestival met onuitgegeven werk uit het scriptorium van de Trudoabdij. We
geven er de naam Rodulphus muziekfestival aan, vernoemd naar Rodulphus, abt van de Trudabdij van 1108
tot 1135. Dit concept wordt momenteel door Villarte voort uitgewerkt als festival voor polyfone muziek.
117

Bijlage 8
Bezoekersonthaal en Stedelijk Museum
Een succesvol erfgoedparcours begint met een goede voorbereiding. De voorbereiding bevat zowel
informatieve als belevingsvolle elementen. Op korte termijn is het toerismekantoor op de Grote Markt de
meest geschikte plaats om de erfgoedparkoersen te starten. Op lange termijn kunnen we mogelijkheden
aftasten om op de abdijsite zelf een tweede bezoekersonthaal in te richten, specifiek voor het erfgoedparcours
en eventueel gekoppeld aan de uitbouw van een stedelijk museum.
Toerismekantoor
Het nieuwe toerismekantoor in het stadhuis op de Grote Markt bezit heel veel troeven om een ideaal
vertrekpunt van de erfgoedparkoersen te worden. Het kantoor is centraal gelegen en is gevestigd in een
historisch erg belangrijk gebouw (lakenhal, belfort, stadhuis). De grens in het midden van de oude tweeheerlijkheid
Sint-Truiden loopt door het midden van de lakenhal, dus ook door het midden van het toerismekantoor.
Uitstekende plek om een erfgoedparcours te starten. Dat infopunt voor toerisme is bovendien
geschikt zowel voor het onthaal van groepen als voor het onthaal van de individuele bezoeker. In het
infokantoor staat een grote vidiwall centraal waarop een inleidende film over Sint-Truiden loopt. In het
kantoor zijn er ook twee touchscreens voorzien waarmee de bezoeker een virtuele wandeling kan maken
door het Sint-Truiden van weleer. De bezoeker kan, via de modellen uitgevoerd in actie 6, door de drie
stadsbeelden heen navigeren. Op de toerismedienst kunnen de bezoekers ten slotte een stadsplan krijgen
met daarop de nummers van de audiofragmenten verspreid over de erfgoedparkoersen. De bezoekers
kunnen de audiofragmenten ook ter plaatse downloaden op hun persoonlijke audiospelers (mp3 …),
of ze kunnen een audiogids huren. Kortom, een leuke en informatieve startplaats.
Bezoekersonthaal in de abdij en Stedelijk Museum
In het toerismekantoor ontbreekt maar één ding: collectiestukken. Daarvoor is de lakenhal niet geschikt
wegens museaal onaangepast. De stad Sint-Truiden bezit geen museaal geschikte ruimten, en hiervoor zal
er vroeg of laat een oplossing moeten komen.
In de waardestelling van het roerend erfgoed (bijlage 1) deden we opmerken dat de collectie religieus
erfgoed van Sint-Truiden veelbelovend is. Het verdient aanbeveling om dit roerend kunst- en cultuurbezit,
evenals dat van andere religieuze en kerkelijke instellingen in en om Sint-Truiden, beter en systematisch in
kaart te brengen. Een inventarisatie en analyse van de waarde van dit erfgoed is het enige middel om het
beleid te helpen de juiste beslissing te nemen in de manier van ontsluiting. Door het ontbreken van deze
noodzakelijke elementen zullen we in dit actieplan hierover geen definitieve uitspraken doen. We adviseren
wel dat er spoedig een haalbaarheidsstudie over de ontsluiting van het roerend erfgoed komt.
Op basis van de gegevens die we nu al hebben verzameld en met voorbehoud van de resultaten van de
haalbaarheidsstudie, zouden wij de collectie roerend erfgoed van Sint-Truiden ontsluiten op drie locaties
maar met één gezamenlijke wetenschappelijke staf en conservator.
De eerste locatie is de schatkamer van de O.L.V.-kerk. Het verdient alle waardering dat de reliekenschat van
de voormalige Sint-Trudoabdij samen met het kostbare liturgisch vaatwerk en andere kostbaarheden uit
Sint-Truidense parochiekerken en kloosters, gepresenteerd worden in een schatkamer. Maar in zijn huidige
vorm smeekt de schatkamer om meer ruimte, om betere toegankelijkheid, om een heldere presentatie en
duiding.
118

De tweede locatie is de abdij zelf. Het is reeds duidelijk dat in Sint-Truiden en zijn brede omgeving meer
dan voldoende elementen bewaard zijn om het verhaal van de Sint-Trudoabdij en de abdijstad Sint-Truiden
te stofferen op een zinvolle en kwaliteitsvolle manier. Deze elementen kunnen samengebracht worden in
een museale presentatie over de abdijstad Sint-Truiden, met daarin een aantal topwerken. We denken aan
het beeld van de heilige Eucherius van de Luikse beeldhouwer Jean Delcour (1631-1707). We denken ook het
dubbelzijdige paneelschilderij (ca. 1530) met de voorstelling van de Boodschap aan Maria met portret van
abt Willem van Brussel en de Trap des Heils, van de hand van Peter Coecke van Aalst. Dit schilderij en het
beeld van Delcour worden allebei bewaard in de abtsvleugel van de Trudoabdij. Leemten in de presentatie
kunnen aangevuld worden met representatieve bruiklenen van handschriften afkomstig uit de oude
Sint-Trudoabdij en die vandaag worden bewaard in onder meer de universiteitsbibliotheek van Luik.
De ontsluiting van het roerend erfgoed in de abdij zou combineerbaar zijn met een nieuw bezoekers-
onthaal in de portierswoning van de abdij.
Beeld van de heilige Eucherius, door de Luikse
beeldhouwer Jean Delcour (1631-1707)
De derde locatie, bovendien de belangrijkste groeipool voor het religieuze erfgoed in Sint-Truiden, ligt
in het Museum Vlaamse Minderbroeders. Door de toenemende vergrijzing van de kloostergemeenschappen
en de progressieve sluiting van kloosters in Vlaanderen zal de collectie in de komende jaren nog verder
uitgroeien en verrijkt worden met interessante of belangrijke kunst- en cultuurvoorwerpen. De roep om
meer ruimte voor tentoonstellingen en voor depots en om betere professionele omkadering, zal navenant
alsmaar luider klinken.
Het rijk vertegenwoordigde en soms nog verborgen religieus erfgoed in Sint-Truiden biedt kansen op
succes. Het Museum Vlaamse Minderbroeders bewijst dat. Dit erfgoed is het beslist waard om er een
stadsmuseum en een toeristisch vertrekpunt rondom de Trudoabdij voor op te bouwen. Het gebouwencomplex
en de blootgelegde historische crypte zijn daar nog steeds indrukwekkend genoeg voor.
Maar, we hebben het al gezegd: een haalbaarheidsstudie over de ontsluiting van het roerend erfgoed
moet hierover uitsluitsel geven.
119

Bijlage 9
Analyse van stedenbouwkundige
knelpunten
Inleiding
Naast restauratie moet het erfgoed van Sint-Truiden ook meer ingeschakeld worden in het stadsweefsel.
Het Speelhof staat momenteel leeg. De herbestemming van het Refugehuis is nog niet bekend. De Begijnhofkerk
staat maar een deel van het jaar open. In de abdij zelf wordt de Keizerszaal onvoldoende benut,
staat het poortgebouw leeg en is de erekoer niet aantrekkelijk genoeg … De monumenten moeten meer
gebruikt worden door de inwoners.
De rol van de stedenbouwkundige context bij de beleving van het erfgoed
Bij de knelpunten inzake beleving stelden we steeds weer vast dat de beleving van het erfgoed sterk
afhankelijk is van de stedenbouwkundige context. Een monument kan door zijn omgeving worden opgewaardeerd
of afgewaardeerd. Een monument wordt in zijn beleving afgewaardeerd door de stedenbouwkundige
context als het tussen of bij lelijke architectuur staat, als het wordt ontsierd door schreeuwerige
reclame, als het wordt geteisterd door opdringerige auto’s, als het verstoord wordt door lawaai, of gehinderd
door stank (bijvoorbeeld van een slachthuis) … Daarentegen wordt een monument in zijn beleving
opgewaardeerd door mooie architectuur, door een doordacht en respectvol verkeers- en parkeerbeleid,
door de aanwezigheid van groen … Sien deelt de mening van erfgoedbeheerders die erop aandringen om
een topmonument bijkomend te beschermen door ook de omgeving eromheen het statuut te geven van
een te beschermen periferie.
De vraag is dus: welke maatregelen kunnen ruimtelijke ordening, mobiliteit en openbare werken nemen om
de omgeving en de beleving van het religieus erfgoed/patrimonium in Sint-Truiden te optimaliseren?
Wat moet er in Sint-Truiden gebeuren om de omgeving van de acht kernmonumenten autovrij of autoluw
te maken? Hoe kan de omgeving van de kernmonumenten worden vergroend? Wat kan er met de horeca
en de middenstand worden afgesproken over een reclamecode die moet gelden in de buurt van de
monumenten? Hoe kunnen we aantrekkelijke architectuur in de buurt van de monumenten stimuleren?
Stedenbouwkundige knelpunten
Na herhaaldelijk bezoek aan de acht kernmonumenten, na gesprekken met stadsarchitect Rob Timmermans,
en na kritische lezing van de diverse SWOT-analysen en masterplannen, selecteerde onze restauratiearchitecte
Sofie Beyen de onderstaande knelpunten als strategische aandachtspunten.
1. Er is te veel leegstand van (gedeelten van) de monumenten en er zijn te veel gebouwen die geen bestemming
hebben. We denken hierbij aan het Speelhof, het godshuis op de Begijnhofsite, de Kapucijnenkerk,
het poortgebouw en de Keizerszaal van de abdij, grote delen van het Refugehuis, de tuinen en
het Hoflokaal van de Minderbroederssite …
120

2. Er zou meer en regelmatiger onderhoud van het patrimonium moeten gebeuren om de sites niet achteruit
te doen gaan. We denken hier bijvoorbeeld aan de staat van de watermolensite op de abdij, die
een echte kankerplek dreigt te worden. De plafonds en de muren van het schitterende interieur van de
Keizerszaal zijn in slechte staat. Het Speelhof, dat letterlijk aan het verzakken is, verkeert in een desastreuze
toestand.
3. Er is onvoldoende ruimtelijke samenhang tussen de acht erfgoedgebouwen. Ook de bouwfysische
kwaliteit is te verschillend. Het stadhuis is prachtig gerestaureerd en wordt volledig gebruikt, terwijl het
Speelhof op instorten staat en geen bestemming heeft. De bouwfysische verschillen tussen deze twee
sites is zo groot dat ze niet coherent deel kunnen uitmaken van een erfgoedparcours dat één verhaal,
één beleving en één identiteit wil uitdragen.
4. Op de acht kernsites vinden we nog te veel oneigenlijk of onaangepast gebruik. Zo vinden we dat het
Historisch Centrum Luchtmachtbasis beter thuishoort op de luchtmachtbasis in Brustum dan op de
abdijsite. De Festraetsstudio past architecturaal en thematisch niet op de Begijnhofsite.
5. Er wordt over het algemeen te weinig aandacht besteed aan de openbare ruimte en de architecturale
kwaliteit in en rond de monumenten. Het streefdoel is om een monument - en ook de omgeving ervan
binnen een straal van 500 meter - te beschermen.
6. Er wordt te veel onaangepaste (invul)architectuur gebouwd in de stad.
7. De verkeersproblemen en de parkeerproblemen zijn nog niet opgelost. Het Begijnhof is omsingeld door
drukke verkeerswegen. Er moeten meer pleinen en stadsdelen autoluw of autovrij worden gemaakt, bijvoorbeeld
het Begijnhof en de Grote Markt. Er moet een campagne worden gemaakt om de plaatselijke
bevolking en/of middenstand gunstiger te stemmen voor deze plannen.
Het Begijnhof zit geklemd tussen twee drukke straten met een
lelijke invularchitectuur en met een kleine, nauwelijks zichtbare ingang.
Om deze knelpunten op te lossen stelde restauratiearchitecte Sofie Beyen een aantal stedenbouwkundige
adviezen op. Het behoort niet tot onze bevoegdheid om deze adviezen uit te werken tot acties of om ze te
budgetteren. Het maakt bovendien integraal deel uit van het RUP en de bevoegdheid van de dienst ruimtelijke
ordening.
Stedenbouwkundige oplossingen
Sofie Beyen formuleerde acht adviezen om de stedenbouwkundige context van de monumenten te verbeteren.
In het RUP van Sint-Truiden is een aantal van deze adviezen in meerdere of mindere mate opgenomen.
Het is de bedoeling om met deze ingrepen de beleving en duiding van het historisch erfgoed te verbeteren.
121

Herwaardering Abdij
Het eerste advies is om de Trudoabdij in het centrum van de stad te herwaarderen. In het actieplan van Sien
speelt de abdij een centrale rol. Uit het vraagonderzoek van onze mysteryman blijkt echter dat deze site
laag scoort bij de Truienaars en weinig bezocht wordt door de toeristen. Anderzijds heeft deze site juist veel
potentieel. Om tot de gewenste herwaardering te komen, moeten alle niet-gebruikte delen van de abdij
(o.m. poortgebouw, abdijvleugel, zolders en kelders) een openbare bestemming krijgen. De openstelling,
toegankelijkheid en duiding moeten verbeteren. De beleving moet verhoogd worden en er moet meer
aantrekkingskracht van de abdij uitgaan. De restauratie moet dringend aangepakt worden.
Ontwikkelen van de as Begijnhof-Speelhof
Uit de rondvraag van onze mysteryman blijkt dat het Speelhof het hoogst scoort bij de inwoners van
Sint-Truiden wat bekendheid en beleving betreft. De site van het Begijnhof is te weinig bezocht en te
verlaten voor dit Unesco-werelderfgoed. Daarom moet de as Begijnhof-Speelhof (as cultuur-recreatie) meer
ontwikkeld worden. Deze verbinding is historisch verantwoord, want er heeft altijd een weg tussen beide
sites gelegen. Daarnaast zouden deze twee sites door middel van een groene zone moeten verbonden
worden met het centrum. Het RUP omschrijft dit project als het binnentrekken van groene vingers in de
stad. Voorts moet opnieuw worden bekeken hoe de verkeersdrukte op de Speelhoflaan en op Schurhoven
kan verminderd worden, kwestie van de omgeving en de beleving van beide erfgoedsites te verbeteren.
Het Begijnhof en het Speelhof zitten namelijk letterlijk geklemd tussen deze twee drukke straten - met ook
nog een lelijke invularchitectuur. Bovendien is de historische toegang tot het Begijnhof - via Schurhoven -
nauwelijks zichtbaar en ontbreek elke vorm van architectuur (bijvoorbeeld de poort) die deze toegang
prononceert.
Leegstand en herbestemming
Vier van de acht kernsites lijden onder leegstand of onder het ontbreken van een duidelijk bestemmingsplan.
We denken dan aan het Speelhof, het Refugehuis van Averbode, het Minderbroedersklooster op
middenlange termijn en het Kapucijnenklooster (waar de kerk niet echt gebruikt wordt). Er moeten voor
deze sites zinvolle herbestemmingen en nevenbestemmingen gevonden worden.
Samenhang religieus erfgoed
Het religieus erfgoed in de stad Sint-Truiden moet beter verbonden en geduid worden zodat er een grotere
samenhang ontstaat. Hiervoor moeten er erfgoedparkoersen ontwikkeld worden (zie acties 1 en 5) die
architecturaal en stedenbouwkundig ondersteund worden door goede verkeerssignalisatie, parkeerplaatsen,
zebrapaden, autoluwe zones …
Groene zones
We verwezen hierboven al naar het RUP waar er sprake is van het doortrekken van de buiten het centrum
gelegen groene zones (de zogenoemde groene vingers) naar het centrum. Het spreekt vanzelf dat een
erfgoedwandeling aantrekkelijker en aangenamer is als bepaalde delen ervan langs groenzones lopen.
Een goede aanzet is de groenzone die opgetrokken is langs de voormalige stadswal. De duiding van de
stadswal kan nog verbeterd worden (zie actie 5).
122

Openlegging van de Cicindria
We vernamen dat er plannen bestaan om de Cicindria gedeeltelijk open te leggen. Dat zou uiteraard goed
aansluiten op het belang van de Cicindria voor het ontstaan en de ontwikkeling van Sint-Truiden. We
verwijzen hier graag naar het boeiende WiHCC project (http://www.wihcc.nl/) waar zes Europese steden
hun oude waterlopen weer open hebben gelegd onder meer om het erfgoedpatrimonium te valoriseren.
Maar omdat het openleggen van een beek zeer duur is en zeer lang duurt, hebben we in onze duiding een
alternatief uitgewerkt waarbij de Cicindria met verf, mozaïektegels en/of led-licht wordt gevisualiseerd. Het
Cicindria-project moet zeker ook opengetrokken worden naar de sanering en de renovatie van de holle
wegen in de wandelgebieden en naar de ontsluiting van het wandelgebied Cicindria. Zo kunnen ook
doelgroepen die geïnteresseerd zijn in natuur, aansluiting vinden op een deel erfgoed, ingebed in natuurgoed.
Verlichting
De uitlichting van de monumenten zou gekoppeld kunnen worden aan het relighting-project van de
binnenstad dat gedragen wordt door de middenstandsvereniging van Sint-Truiden. Wegens beperking van
de acties hebben we, op verzoek van de werkgroep, dit verlichtingsproject niet verder uitgewerkt.
Pleinen
Pleinen spelen een belangrijke rol in de beleving van een monumentenstad. Momenteel wordt de aandacht
van de inwoner en bezoeker te veel opgeëist door de (schitterende) Grote Markt. We denken dat de stad
Sint-Truiden veel levendiger zal worden en het erfgoed beter zal worden ontsloten, als de overige pleinen
in Sint-Truiden ook meer publieke functies zouden krijgen, bijvoorbeeld horeca, markten of evenementen
krijgen. We adviseren dit om de Grote Markt te ontlasten en de andere pleinen, inclusief het aanpalende
erfgoed, op te waarderen. Ook het plein bij de dienstgebouwen van de abdij zou een openbare functie kunnen
krijgen bijvoorbeeld als fruitmarkt of antiekmarkt. Hierdoor zouden er meer mensen op de site komen.
Het Begijnhof zit geklemd tussen twee drukke straten met een
lelijke invularchitectuur en met een kleine, nauwelijks zichtbare ingang
123

Bijlage 10
Andere knelpunten inzake restauratie
Inleiding
We zijn in de acties 10 (Trudoabdij), 11 (Begijnhof), 12 (Speelhof) en 13 (Refugehuis) ingegaan op
knelpunten en oplossingen inzake de restauratie van deze vier kernsites. Nu overlopen we, in spoedtempo,
de overige. Die zijn niet opgenomen in ons actieplan, want ze zijn al uitgevoerd respectievelijk minder
dringend. Wat zeker niet betekent dat ze niet belangrijk zijn
Minderbroedersklooster
Het Minderbroedersklooster in Sint-Truiden, opgericht in 1226, is een van de oudste franciscanenkloosters
in Europa. De orderegel van de franciscanen werd pas in 1223 erkend. Zoals zo vele orden lijdt ook die van
de franciscanen onder vergrijzing en onder afname van haar aantal monniken. Als deze tendens aanhoudt,
zal vroeg of laat de vraag rijzen naar medebestemming of herbestemming van het Minderbroedersklooster,
en naar openstelling van de Minderbroederskerk. Deze kwestie is vandaag niet aan de orde, want de
franciscanenorde heeft beslist om op Vlaams niveau haar klooster in Sint-Truiden desgevallend als laatste
te behouden, dit in overeenstemming met de uitbouw van het Museum Vlaamse Minderbroeders. De stad
Sint-Truiden zou zich wel proactief kunnen voorbereiden op dit niet onwaarschijnlijke feit.
Kapucijnenklooster
Het Kapucijnenklooster (uit 1614) is momenteel ingenomen door het OCMW. De kapel van het Kapucijnenklooster
wordt (met badgesysteem) opengesteld voor toeristen. Maar die openstelling verloopt niet
vlekkeloos (door een sleutelprobleem): menig toerist staat voor een gesloten kapel. Bovendien is de kapel
erg klein en geeft ze gezicht op de grotere kerk van het Kapucijnenklooster, die zelden gebruikt wordt. De
kerk wordt sporadisch gebruikt als culturele locatie, voor concerten en tijdelijke tentoonstellingen. Ook hier
rijst de vraag wat er met de kapel en de kerk het best kan gebeuren. Ofwel worden ze allebei op een
volwaardige manier cultuurtoeristisch ontsloten. Ofwel worden ze het uit het circuit van de acht kernsites
weggehaald.
Kerk van Onze-Lieve-Vrouw
De restauratie van de kerk van Onze-Lieve-Vrouw is een grondige restauratie, die wel enkele jaren duurt.
Bepaalde onderdelen, bijvoorbeeld de moederbalken, bleken in een slechtere staat te verkeren dan eerst
was ingeschat. Het exterieur van de OLV-kerk is momenteel in restauratie, en dat biedt nu niet bepaald een
mooie aanblik. Daardoor daalt het aantal bezoekers in de schatkamer van de kerkHet interieur van de
OLV-kerk moet nog gerestaureerd worden, ook de schilderingen. De schatkamer onder de OLV-kerk is veel
te klein, en de inrichting ervan beantwoordt niet aan de voorschriften voor toegankelijkheid zoals opgesteld
door Toerisme Vlaanderen. De beveiliging van de collectie is ondermaats. De kerk is altijd toegankelijk voor
het publiek. Geregeld verdwijnen er stukken uit de kerk.
124

De OLV-kerk op de rechterfoto ziet er minder mooi uit dan op de linkerfoto.
Bij grootscheepse en langdurige restauratiewerken zoals deze, moest er op die lelijke Heras-hekken een duiding
worden aangebracht die aan alle passerende inwoners en toeristen minstens wat elementaire informatie geeft
over de werkzaamheden, over de betekenis en de geschiedenis van de kerk. Het kan ook niet moeilijk zijn om zo’n
duiding esthetisch wat aantrekkelijk te maken
Als een restauratie lang duurt, zoals in het geval van de OLV-kerk, zou men bij het inrichten van de werf
rekening moeten houden met esthetiek en duiding. De meeste hekken rond de werf van aannemers zijn
echt lelijk. De meeste promotieborden die op die hekken worden aangebracht, zijn schreeuwerig. Maar
buitenlandse voorbeelden tonen dat er op dit soort werfomheiningen ook mooie beelden en geschikte informatie
kunnen aangebracht worden. Zo kunnen er op de hekken rond de restauratiewerf van de OLV-kerk
mooie afdrukken van collectiestukken uit de Schatkamer worden aangebracht (zie actie 14).
De schatkamer van de OLV-kerk toont een gedeelte van de belangrijke collectie roerend erfgoed van
Sint-Truiden. Deze verzameling komt uit onder meer de collectie van de OLV-kerk zelf en de abdij.
Hier rijst de vraag: Tonen we deze collectie in de kerk zelf, of nemen we ze op in een stadsmuseum, dat nog
ontwikkeld moet worden? … In ieder geval moet de toegankelijkheid tot de schatkamer fysisch en intellectueel
verbeterd worden. De trap naar de schatkamer is niet geschikt voor mindervaliden. De sfeer en de
duiding van de schatkamer zijn niet toereikend om de collectiestukken tot hun recht te doen komen.
Grote Markt, Stadhuis en Belfort
De Grote Markt van Sint-Truiden is, door zijn oppervlakte van ruim twee hectaren, het grootste in België - na
het marktplein van Sint-Niklaas. Historisch beschouwd is de Grote Markt van Sint-Truiden innig verbonden
met de Trudoabdij, want de markt is ontstaan als een direct gevolg van een bloeiende handel, die op zijn
beurt te danken was aan de massale toevloed van pelgrims naar het graf van de heilige Trudo in de abdij
van Sint-Truiden. Ook inzake monumenten kan de Grote Markt tellen.
We vermelden in dit verband de OLV-kerk, de allereerste parochiekerk van Sint-Truiden. We noemen hier
natuurlijk ook het stadhuis met de belforttoren (Unesco-werelderfgoed). In het stadhuis bevindt zich de
fameuze Lakenhal. Die Lakenhal is historisch en toeristisch bijzonder interessant, want ze is gebouwd op de
grenslijn midden in de oude tweeheerlijkheid Sint-Truiden. Natuurlijk vergeten we in dit verband ook niet de
vele patriciërswoningen.
125

De Grote Markt kan een centrale rol spelen, als vertrekpunt en als eindpunt van de erfgoedparkoersen.
De restauratie van het stadhuis en de belforttoren in Sint-Truiden zit in de fase van voltooiing. Hier vallen
geen echte knelpunten meer te signaleren. Maar het zal vast niet simpel zijn om het stadhuis en de
toerismedienst te integreren in de gewenste erfgoedparkoersen.
126
De inkom naar de schatkamer van de OLV-kerk is wegens de omheining van de werf niet merkbaar,
zelfs nauwelijks zichtbaar. De trap naar de schatkamer is niet toegankelijk voor mindervaliden.
De kleur die gekozen werd voor de restauratie van het stadhuis is weliswaar nogal scherp, maar daardoor
doet ze het monument ook opvallen. Hierbij rijst de vraag: Moeten we bij het restaureren van andere
gebouwen op de Grote Markt rekening houden met die kleurzetting op het stadhuis - kwestie van de gehele
site van de Grote Markt te brengen tot een veelkleurig maar tegelijk ook samenhangend geheel? …
We zeggen het nog eens: Een monument kan worden opgewaardeerd of afgewaardeerd door de aard van de
omgeving. Komt die omgeving in bijkomende orde, dan is ze daarom beslist niet onbelangrijk.

Bijlage 11
Analyse van knelpunten
inzake communicatie
Inleiding
Het opstellen van deze analyse van knelpunten steunt op eerdere studies (Cultuurnet Vlaanderen, Cultuur
Beleidsplan, Masterplan Haspengouw), aangevuld met eigen onderzoek en met eigen gesprekken met
referentiepersonen. We sommen hier de relevante knelpunten op. Ze zijn te groeperen onder twee grote
noemers: knelpunten inzake het imago en de perceptie van het erfgoed, en knelpunten inzake de keuze en
het gebruik van de communicatiemedia.
Knelpunten inzake imago
De SWOT-analysen stellen over het algemeen dat de cultuursector en de erfgoedsector in Sint-Truiden
kampen met problemen over een imago en over een profilering, en dit doordat Sint-Truiden geen duidelijke
positie inneemt in het cultuurminnende Vlaanderen. Meer specifiek geldt dat er voor het nieuwe erfgoedproduct
Sint-Truiden Abdijstad nog geen identiteit is gecreëerd en dat er te weinig eenheid zit in de
communicatie over en op de verschillende sites. De communicatie van het Minderbroedersmuseum
bijvoorbeeld verschilt grondig van de communicatie rond de Abdijtoren of de Begijnhofkerk. Onze mysterylady
Alison Munro pleit in haar onderzoeksrapport ook voor meer corporate uitstraling van de Begijnhofkerk,
bijvoorbeeld door gebruik te maken van een naam en een logo op de kleding van het personeel, door
het dragen van een naambadge …
In de communicatie moeten we acties opstarten waarbij het imago van het nieuwe cultuurtoeristische
product Sint-Truiden Abdijstad wordt ontwikkeld en bekendgemaakt. We geven in het actieplan over
communicatie ook aan op welke manier meer eenheid kan verkregen worden in zowel de look-and-feel als
in het gebruik van media en doelgroepen.
Knelpunten inzake media
De knelpunten draaien rond twee tekorten: een kwantitatief en een kwalitatief manco. Ten eerste worden er
niet genoeg media ingeschakeld, zodat er te weinig bezoekers naar de erfgoedsites komen. Ten tweede
worden de media niet goed of niet creatief genoeg gebruikt, en worden nieuwe media niet aangeboord. Dit
leidt tot een saai imago.
Er moet voor de erfgoedparkoersen zeker een specifieke promotieset worden aangemaakt (folder, affiche).
Er moet een nieuwe website komen, of een plaats op de stedelijke website. Deze website moet gebruiksvriendelijk
en creatief zijn. De communicatie over de erfgoedparkoersen moet laagdrempelig zijn en moet
zelf naar de mensen toe gaan, bijvoorbeeld door in te spelen op promotieacties en nieuwe distributienetwerken
zoals Trud’Or en het Truiens Gouden Handelshart. Tot slot moet het roerend erfgoed meer in de
publieke ruimte worden gebracht, door kunstwerken of mooie afbeeldingen ervan te tonen op straten en
pleinen.
127

Bijlage 12
Mogelijke financiële partners,
met contactadressen
Inleiding
De afgelopen jaren is er in Sint-Truiden heel wat gerestaureerd aan monumenten, denk nog maar aan
Stadhuis, OLV-kerk, Academiezaal. Er wordt ook veel ondernomen voor het behoud van het erfgoed in
de stad. Deze inspanningen zouden echter moeten aanhouden totdat onze acht kernsites dezelfde bouwfysische
kwaliteit halen qua interieur en exterieur.
We beseffen dat dit een uitdaging is op bovenlokaal niveau, en dat er bijgevolg ook bovenlokale middelen
voor nodig zijn. Tijdens onze gesprekken met Onroerend Erfgoed (vroeger Monumenten en Landschappen)
vernamen we dat er van die kant bereidheid is om de ingediende restauratiedossiers te steunen. Hiermee is
dan ook de financiële steun van de provincie verzekerd. Dat betekent dat Sint-Truiden tot 80 procent van de
subsidieerbare kosten van de restauratiewerken kunnen laten cofinancieren.
In dit actieplan hebben we vijftien acties beschreven en daarbij telkens een financiële raming en cofinanciering
aangegeven. We spreken in deze fase van een raming omdat een nauwkeurige budgettering pas kan
gebeuren nadat er van de acties een ontwerp is gemaakt. De cijfers zijn exclusief btw en gelden voor 2008.
Ze moeten jaarlijks geïndexeerd worden.
Het religieus erfgoed van Sint-Truiden is meerdere hectaren groot en neemt een aanzienlijke oppervlakte
van het stadcentrum in, ongeveer twintig procent. Het zal dan ook niet verbazen dat een kwaliteitsverbetering
van deze erfgoedsites aanzienlijke investeringen inhoudt. Het is geen eenvoudige en ook geen
goedkope opdracht om voor een stad een nieuw cultuurtoeristisch imago te ontwikkelen. De budgetten van
onze vijftien acties zijn bijgevolg aanzienlijke sommen.
De opgave voor Sint-Truiden om in het Haspengouwse erfgoedverhaal een trekkersrol inzake ontsluiting te
spelen, is dus per definitie van bovenlokaal belang. Zonder steun van de hogere overheden is het voor
Sint-Truiden gewoonweg onmogelijk om deze taak uit te voeren. In de SWOT-analysen wordt herhaaldelijk
gesteld dat Sint-Truiden veel concurrentie ondervindt van nabije toeristische steden die verhoudingsgewijs
meer steun zouden krijgen van de hogere overheid. Als dat het geval is, moet deze situatie zeker worden
rechtgezet, want Sint-Truiden verdient zulke steun en heeft hem absoluut nodig. Andere en soortgelijke
initiatieven van abdijsteden, zoals Stavelot, zijn ook enkel kunnen slagen door aanzienlijke bovenlokale steun.
Cofinanciering
Voor de cofinanciering van de restauraties en de stedenbouwkundige ingrepen (onze acties 10 tot en met
13) is de berekening relatief eenvoudig. De afdeling Onroerend Erfgoed (vroeger Monumenten en Landschappen)
hanteert een vaste premie van maximaal 80 procent van de subsidieerbare kosten.
De cofinanciering van de andere acties is veel moeilijker te berekenen, want daar bestaan geen vaste
percentages voor. Voor deze andere acties gaat het dus om financieel maatwerk. Dat betekent dat er per
actie zal moeten uitgevist worden bij welke hogere overheid er moet worden aangeklopt voor cofinanciering.
Daarom hebben we op het einde van onze vijftien actiebeschrijvingen telkens vermeld welke overheid
volgens ons het best geschikt is om steun te vragen.
Hier volgt nog een overzicht van deze mogelijke financiële partners, met hun contactmogelijkheden.
128

Mogelijke financiële partners (aanvulbare lijst)
Onroerend Erfgoed
Onroerend Erfgoed - vroeger Monumenten en Landschappen - toont zich bereid om (prioritair) subsidie te
verschaffen voor de restauratie van de abdij. Deze instantie neemt ook de andere monumenten in aanmerking
voor onderhoudspremies en restauratiepremies. Zo werd ons tijdens een gesprek meegedeeld.
Contact: Christine Vanthillo, tel. 011-74 22 25
christine.vanthillo@rwo.vlaanderen.be
PDPO / Leader As 3
Het stadscentrum van Sint-Truiden komt in aanmerking voor subsidies binnen het PDPO / Leader As
3-programma. De PDPO-programma’s werken met oproepen. De eerstvolgende oproep wordt verwacht voor
maart 2009. PDPO kan tussenkomen tot 65 procent. De promotor (Sint-Truiden) moet minstens 15 procent
van de kosten dragen.
Contact: Marijke Jordens, tel. 011/23 74 45
platteland@limburg.be
Interreg programma’s
De drie Europese Interreg-programma’s (A, B en C) betreffen samenwerking tussen regio’s uit de zone
Noordwest-Europa. Als minstens twee regio’s samenwerken aan een project voor religieus erfgoed, kan dit
in aanmerking komen. In Interreg IVB NWE wordt er momenteel een groot project voorbereid om in zeven
landen een Europese abdijroute te ontwerpen. Interreg kan tussenkomen tot 50 procent.
Contact: de respectieve websites
Toerisme Vlaanderen
Deze organisatie is een geschikte partner voor onze acties 2 tot en met 6.
Zij houden twee keer per jaar een evaluatie van toeristisch-recreatieve projecten.
Toerisme Vlaanderen kan tussenkomen tot 60 procent.
Zie: www.toerismevlaanderen.be/showpage.asp?iPageID=545
129

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (afdeling Beeldende Kunst en Musea)
De afdeling Beeldende Kunst en Musea verschaft subsidies voor experimentele en vernieuwende initiatieven
op het vlak van permanente ontsluiting van cultureel erfgoed. Deze afdeling is de eerste instantie om bij
aan te kloppen voor onze creatieve ontsluitingsacties Visualisering (actie 5), Tijdsvensters (actie 6) en
Hofkamer (actie 7).
Contact: Marina Laureys, tel. 02-553.68.39
marina.laureys@wvc.vlaanderen.be
Kunstendecreet
Via het Kunstendecreet kunnen in samenwerking met de vzw Villarte projectsubsidies aangevraagd worden
voor de tijdelijke en evenementiële activiteiten (onze acties 8 en 9).
Zie: www.cjsm.vlaanderen.be/cultuur/kunsten/kunstendecreet/index.html
Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed (FARO)
FARO is het Vlaamse steunpunt voor de sector van het roerend en immaterieel erfgoed. FARO wordt
gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid. De functie van dit steunpunt wordt verankerd in het jonge
Cultureel-erfgoeddecreet. De beleidsmatige en administratieve follow-up daarvan gebeurt door het
agentschap Kunsten en Erfgoed van het Vlaams Ministerie Cultuur, Jeugd, Sport en Media.
Zie: www.faronet.be/organisatie
Vlaams Audiovisueel Fonds
Bij dit fonds kunnen subsidies worden aangevraagd voor het Super 8 Erfgoedfestival, voor het modelleren
voor onze actie 6 (tijdsvensters) en voor onze actie 7 (video-installatie in de Hofkamer).
Contact: Myriam de Boeck, projectbeheerder documentaire
mdeboeck@vaf.be
130

131

132