Download Proefhoodfstuk - Basisboek Literatuur

46
Satire (ook in lyriek en dramatiek) – Een spottende tekst waarin de schrijver
uit verontwaardiging (soms zelfs haat) bepaalde gebeurtenissen of personen
of gewoontes aan de kaak stelt. De toon kan variëren van mild ironisch tot
uitgesproken hatelijk. Vaak is een satire tegelijk bij een ander genre onder te
brengen en wordt het bijvoeglijk naamwoord ‘satirisch’ nogal eens gebruikt
bij een spottende tekst: een satirische sleutelroman, een satirisch dierenverhaal,
een satirisch imaginair reisverhaal, een satirisch grafdicht et cetera.
Epiek: Anoniem – Van den vos Reynaerde (dertiende eeuw), Desiderius Erasmus – Lof
der zotheid (1509, oorspronkelijk Latijn), Marnix van St. Aldegonde – Bienkorf der
H. Roomsche Kerke (1569), J.A. Schasz – Reize door het apenland (1788), L.P. Boon –
Wapenbroeders (1955)
Lyriek: bekend zijn de zogenaamde hekeldichten van Joost van de Vondel – onder
andere Rommel-Pot vant Hanekot (1627), Roskam (1630), Harpoen (1630)
Constantijn Huygens –Costelick mal (1622)
Dramatiek: Joost van den Vondel – Palamedes (1625)
Schelmenroman (picareske) – Roman waarin de hoofdpersoon een schelm
(= picaro) is die door zijn slimme streken elke keer kans ziet andere mensen
te bedriegen. In laatmiddeleeuwse teksten zien we al hoe alle rangen en
standen (adel, geestelijkheid, burgers en boeren) door hun goedgelovigheid,
domheid en vaak ook hebzucht in de handige praatjes van de schelm trappen.
Vaak zijn picareskes een aaneenschakeling van avonturen waarbij de
schelm altijd de uiteindelijke ‘winnaar’ is.
Anoniem – Het volksboek van Ulenspieghel (zestiende eeuw), Anoniem – De pastoor van
Kalenberg (zestiende eeuw), Jan Cremer – Ik Jan Cremer (1964), Tom Lanoye – Alles moet
weg (1988), Marek van der Jagt – Gstaad 95-98 (2002)
Sciencefiction (sf) – Engelse benaming voor literatuur die avonturen
beschrijft in een denkbeeldige tijd en ruimte (meestal in de toekomst, vandaar
ook wel toekomstroman genoemd). De auteur baseert zich daarbij
vaak op actuele technische en wetenschappelijke gegevens. De harde sciencefiction
voor volwassenen wordt vaak onder de lectuur geschaard. In
Nederland verschijnen vooral vertalingen van (series van) Amerikaanse
auteurs als Jack Vance. Er kan zowel een positieve als negatieve beschrijving
van de toekomst gegeven worden (kortweg utopie en dystopie genoemd).
Een afsplitsing van dit genre is ‘fantasy’, waarin veel minder nadruk wordt
gelegd op de wetenschap. Het kan in dit soort boeken meer gaan om magie
en fantasiewezens.
Sciencefiction: Tonke Dragt – Torenhoog en mijlenbreed (1969)
Fantasy: J.K. Rowling – Harry Potter (de hele reeks, oorspronkelijk Engels), Otfried
Preussler – Meester van de zwarte molen (1971, oorspronkelijk Duits)
Slashboeken – Boeken die geschreven zijn op basis van het waargebeurde
levensverhaal van bijzondere jongeren. Betrekkelijk nieuw soort boeken dat
basisboek literatuur