![DOWNLOAD DE INTERACTIEVE DO-LADDER! [Pdf, 8,66 Kb]](https://img.yumpu.com/20258288/1/500x640/download-de-interactieve-do-ladder-pdf-866-kb.jpg)
DOWNLOAD DE INTERACTIEVE DO-LADDER! [Pdf, 8,66 Kb]
DOWNLOAD DE INTERACTIEVE DO-LADDER! [Pdf, 8,66 Kb]
DOWNLOAD DE INTERACTIEVE DO-LADDER! [Pdf, 8,66 Kb]
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Derde trede<br />
Tweede trede<br />
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
Reguleren<br />
Uitvoeren<br />
Informeren<br />
Wat kunnen<br />
ambtenaren doen<br />
om duurzame<br />
ontwikkeling te<br />
realiseren?<br />
Financieren<br />
Verbinden<br />
Wat is de <strong>DO</strong>-ladder?<br />
Voor meer informatie, zie ook www.doladder.nl<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling overzicht<br />
De <strong>DO</strong>-ladder is een verzameling mooie voorbeelden van duurzame ontwikkeling (<strong>DO</strong>).<br />
Samen geven ze een beeld van wat duurzame ontwikkeling is.<br />
De voorbeelden zijn hiërarchisch ingedeeld op meerdere treden. Het ‘ladder-idee’ is geïnspireerd door<br />
de zogeheten ‘ladder van Lansink’. Deze ladder gaf met een vijftal treden aan, hoe de overheid met<br />
afval om kon gaan. Oud-parlementariër Ad Lansink wilde hiermee aangeven dat ook afvalbeleid<br />
altijd ambitieuzer kan.<br />
Ook de <strong>DO</strong>-ladder wil ambitie stimuleren: duurzame ontwikkeling begint met kleine stapjes, zoals de<br />
voorbeelden op de eerste trede. Maar er is meer mogelijk.<br />
Maatregelen kunnen meer aspecten van duurzaamheid meenemen, een langduriger effect (tijd), of<br />
een grotere uitstraling (plaats) hebben. Die voorbeelden staan hoger op de ladder, op de tweede of<br />
derde trede. Dat geldt ook voor voorbeelden die minder afwentelen (op toekomstige generaties, of<br />
op andere plaatsen in de wereld).<br />
Voor elk voorbeeld geldt, dat het ambitieniveau hoger kan. Op welke trede een voorbeeld ook staat,<br />
beleid kan altijd verder verduurzaamd worden. Hopelijk kan de <strong>DO</strong>-ladder u daartoe inspireren.<br />
gemaakt door: ©<br />
Derde trede Tweede trede Eerste trede
Derde trede<br />
Tweede trede<br />
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
Reguleren<br />
Uitvoeren<br />
Informeren<br />
Wat kunnen<br />
ambtenaren doen<br />
om duurzame<br />
ontwikkeling te<br />
realiseren?<br />
Financieren<br />
China bouwt duurzame nieuwe steden<br />
Verbinden<br />
Duitsland maakt daken groen Japanners maken uitblinker tot norm<br />
Dordrecht biedt woon-werk-leercombinatie<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling overzicht<br />
Malmö verduurzaamt wijk met burger Britten maken groene stroom verplicht<br />
Cramer biedt checklist voor biobrandstof<br />
Ooijpolder geeft het water de ruimte<br />
EU bouwt landbouwsubsidies om<br />
Tony Blair maakt duurzaam tot stokpaardje<br />
Nijmegen verbetert buurt via watergebruik<br />
Zweden neemt afscheid van olie<br />
Heerhugowaard bouwt CO2-neutrale wijk Rijkswaterstaat legt natuurlijke oevers aan<br />
Provincie organiseert wedstrijd voor bouwers<br />
West Friesland graaft gat in duinen<br />
Duitsland subsidieert groene energie<br />
Californië bindt strijd aan met broeikasgas IJsland gaat voor waterstof<br />
Terneuzen maakt gebruik van afvalwater Maasbommel bouwt op het water<br />
Flevoland verbindt kennis Alphen bouwt meerlagig bedrijventerrein Corporatie organiseert bewustwording<br />
gemaakt door: ©<br />
Derde trede Tweede trede Eerste trede
Derde trede<br />
Tweede trede<br />
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
Reguleren<br />
Uitvoeren<br />
Informeren<br />
Wat kunnen<br />
ambtenaren doen<br />
om duurzame<br />
ontwikkeling te<br />
realiseren?<br />
Financieren<br />
Verbinden<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
Dordrecht biedt woon-werk-leercombinatie<br />
Provincie organiseert wedstrijd voor bouwers<br />
West Friesland graaft gat in duinen<br />
Duitsland subsidieert groene energie<br />
Californië bindt strijd aan met broeikasgas IJsland gaat voor waterstof<br />
Terneuzen maakt gebruik van afvalwater Maasbommel bouwt op het water<br />
Flevoland verbindt kennis Alphen bouwt meerlagig bedrijventerrein Corporatie organiseert bewustwording<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede Tweede trede Eerste trede
Derde trede<br />
Tweede trede<br />
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
Reguleren<br />
Uitvoeren<br />
Informeren<br />
Wat kunnen<br />
ambtenaren doen<br />
om duurzame<br />
ontwikkeling te<br />
realiseren?<br />
Financieren<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
Cramer biedt checklist voor biobrandstof<br />
China bouwt duurzame nieuwe steden<br />
Verbinden<br />
Ooijpolder geeft het water de ruimte<br />
EU bouwt landbouwsubsidies om<br />
Tony Blair maakt duurzaam tot stokpaardje<br />
Nijmegen verbetert buurt via watergebruik<br />
Zweden neemt afscheid van olie<br />
Heerhugowaard bouwt CO2-neutrale wijk Rijkswaterstaat legt natuurlijke oevers aan<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede Tweede trede Eerste trede
Derde trede<br />
Tweede trede<br />
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
Reguleren<br />
Uitvoeren<br />
Informeren<br />
Wat kunnen<br />
ambtenaren doen<br />
om duurzame<br />
ontwikkeling te<br />
realiseren?<br />
Financieren<br />
Verbinden<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
Duitsland maakt daken groen Japanners maken uitblinker tot norm<br />
Malmö verduurzaamt wijk met burger Britten maken groene stroom verplicht<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede Tweede trede Eerste trede
Derde trede<br />
Tweede trede<br />
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
Reguleren<br />
Uitvoeren<br />
Informeren<br />
Wat kunnen<br />
ambtenaren doen<br />
om duurzame<br />
ontwikkeling te<br />
realiseren?<br />
Financieren<br />
Verbinden<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
Duitsland maakt daken groen Japanners maken uitblinker tot norm<br />
Britten maken groene stroom verplicht<br />
Californië bindt strijd aan met broeikasgas<br />
Alphen bouwt meerlagig bedrijventerrein<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede Tweede trede Eerste trede
Derde trede<br />
Tweede trede<br />
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
Reguleren<br />
Uitvoeren<br />
Informeren<br />
Wat kunnen<br />
ambtenaren doen<br />
om duurzame<br />
ontwikkeling te<br />
realiseren?<br />
Financieren<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
China bouwt duurzame nieuwe steden<br />
Verbinden<br />
Dordrecht biedt woon-werk-leercombinatie<br />
Japanners maken uitblinker tot norm<br />
Malmö verduurzaamt wijk met burger Britten maken groene stroom verplicht<br />
Ooijpolder geeft het water de ruimte<br />
Tony Blair maakt duurzaam tot stokpaardje<br />
Nijmegen verbetert buurt via watergebruik<br />
Zweden neemt afscheid van olie<br />
Heerhugowaard bouwt CO2-neutrale wijk Rijkswaterstaat legt natuurlijke oevers aan<br />
Provincie organiseert wedstrijd voor bouwers<br />
West Friesland graaft gat in duinen<br />
Duitsland subsidieert groene energie<br />
Californië bindt strijd aan met broeikasgas IJsland gaat voor waterstof<br />
Terneuzen maakt gebruik van afvalwater Maasbommel bouwt op het water<br />
Flevoland verbindt kennis Alphen bouwt meerlagig bedrijventerrein Corporatie organiseert bewustwording<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede Tweede trede Eerste trede
Derde trede<br />
Tweede trede<br />
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
Reguleren<br />
Uitvoeren<br />
Informeren<br />
Wat kunnen<br />
ambtenaren doen<br />
om duurzame<br />
ontwikkeling te<br />
realiseren?<br />
Financieren<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
Japanners maken uitblinker tot norm<br />
Malmö verduurzaamt wijk met burger Britten maken groene stroom verplicht<br />
Cramer biedt checklist voor biobrandstof<br />
Tony Blair maakt duurzaam tot stokpaardje<br />
China bouwt duurzame nieuwe steden EU bouwt landbouwsubsidies om Zweden neemt afscheid van olie<br />
Verbinden<br />
Heerhugowaard bouwt CO2-neutrale wijk<br />
Duitsland subsidieert groene energie<br />
Californië bindt strijd aan met broeikasgas IJsland gaat voor waterstof<br />
Corporatie organiseert bewustwording<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede Tweede trede Eerste trede
Derde trede<br />
Tweede trede<br />
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
Reguleren<br />
Uitvoeren<br />
Informeren<br />
Wat kunnen<br />
ambtenaren doen<br />
om duurzame<br />
ontwikkeling te<br />
realiseren?<br />
Financieren<br />
Verbinden<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
Duitsland maakt daken groen<br />
Malmö verduurzaamt wijk met burger<br />
EU bouwt landbouwsubsidies om<br />
Heerhugowaard bouwt CO2-neutrale wijk<br />
Dordrecht biedt woon-werk-leercombinatie<br />
West Friesland graaft gat in duinen<br />
Zweden neemt afscheid van olie<br />
Duitsland subsidieert groene energie<br />
Californië bindt strijd aan met broeikasgas IJsland gaat voor waterstof<br />
Terneuzen maakt gebruik van afvalwater<br />
Alphen bouwt meerlagig bedrijventerrein Corporatie organiseert bewustwording<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede Tweede trede Eerste trede
Derde trede<br />
Tweede trede<br />
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
Reguleren<br />
Uitvoeren<br />
Informeren<br />
Wat kunnen<br />
ambtenaren doen<br />
om duurzame<br />
ontwikkeling te<br />
realiseren?<br />
Financieren<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
China bouwt duurzame nieuwe steden<br />
Verbinden<br />
Malmö verduurzaamt wijk met burger<br />
Cramer biedt checklist voor biobrandstof<br />
Ooijpolder geeft het water de ruimte<br />
West Friesland graaft gat in duinen<br />
Nijmegen verbetert buurt via watergebruik<br />
Zweden neemt afscheid van olie<br />
Duitsland subsidieert groene energie<br />
Californië bindt strijd aan met broeikasgas IJsland gaat voor waterstof<br />
Terneuzen maakt gebruik van afvalwater Maasbommel bouwt op het water<br />
Flevoland verbindt kennis Corporatie organiseert bewustwording<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede Tweede trede Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit<br />
Dordrecht biedt woon-werk-leercombinatie<br />
De gemeente Dordrecht werkt op initiatief van een<br />
aantal scholen aan de inrichting van een Leerpark.<br />
Dat is een heringerichte wijk waar bedrijvigheid,<br />
wonen en scholing samen komen. Bij de inrichting<br />
is rekening gehouden met sociale cohesie, door het<br />
aanbod van functies als wonen, werken, scholen en<br />
recreatie op elkaar af te stemmen. De bedrijven in<br />
de wijk staan in contact met de scholen, en kunnen<br />
zo zorgen voor werkgelegenheid en stageplekken.<br />
De energievoorziening in de wijk is milieuvriendelijk.<br />
Bij de planning is rekening gehouden met de multi-<br />
functionaliteit van ruimtes en woningen. Zo kan de<br />
aula van een school ook als theater worden gebruikt<br />
en kunnen woningen als bedrijfsruimte fungeren.<br />
faciliteren van duurzame initiatieven uit de samenleving.<br />
meebetalen aan duurzame projecten.<br />
tijd plaats<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit<br />
Duitsland subsidieert groene energie<br />
De Duitse rijksoverheid subsidieert decentrale duurzame<br />
energieproductie. Particulieren en bedrijven<br />
die duurzame energie produceren met windmolens<br />
of zonnecollectoren kunnen de overschotten terugleveren<br />
aan het energienet. De prijs is aantrekkelijk in<br />
verhouding tot de daadwerkelijk gemaakte kosten en<br />
ligt voor lange tijd vast. Het aandeel duurzame opgewekte<br />
elektriciteit in Duitsland groeit sterk. Op dit<br />
moment wordt ruim tien procent van de energie duurzaam<br />
geproduceerd, tegen 7,5 procent in Nederland.<br />
Het systeem betrekt bewoners bij verduurzaming, is<br />
een eenvoudig en effectief, maar wel relatief duur systeem.<br />
financiële prikkels geven voor duurzame oplossingen.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
actief uitdragen van visie en ambities voor duurzaamheid op lange termijn.<br />
lange termijn doelen stellen en daaraan vasthouden.<br />
tijd plaats<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit<br />
Provincie organiseert wedstrijd voor bouwers<br />
De provincie Flevoland organiseert sinds 2005<br />
prijsvragen bij de aanbesteding van bouwprojecten.<br />
Naast een lijst met minimumvereisten, worden duurzaamheidscriteria<br />
gesteld. De jury kijkt bijvoorbeeld<br />
naar grondstoffengebruik, consumentgerichtheid en<br />
energiegebruik. Marktspelers worden zo uitgedaagd<br />
om nieuwe technologie en creativiteit optimaal te benutten,<br />
terwijl bij een traditionele aanbesteding vaak<br />
het goedkoopste voorstel, dat nog net aan de minimumvereisten<br />
voldoet, wint. Bij een prijsvraag voor<br />
een woningontwerp in Emmeloord waren alle ontwerpen<br />
zuiniger met grondstoffen en beter op brede<br />
duurzaamheid dan in de minimumeisen was neergelegd.<br />
marktpartijen stimuleren tot creatieve duurzame oplossingen.<br />
gebieden ontwikkelen met duurzame oplossingen.<br />
tijd plaats<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet profit tijd plaats<br />
people<br />
Californië bindt strijd aan met broeikasgas<br />
Californië heeft in 2006 een wet aangenomen die<br />
stelt dat de staat in 2020 net zo veel (weinig) broeikasgassen<br />
wil uitstoten als in 1990. Dat is een afname<br />
ten opzichte van 2006 met 25%. De staat gaat<br />
daarmee veel verder dan wat de federale overheid<br />
voorschrijft. Dankzij de lange termijn doelen hebben<br />
bedrijven de tijd om zich hierop voor te bereiden.<br />
Californië heeft intussen al veel rijbanen exclusief<br />
voor hybride auto’s en auto’s waarin meerdere personen<br />
zitten. Het Californische beleid is in tenminste<br />
acht andere staten van Amerika overgenomen.<br />
verplichten tot duurzaamheid met steeds strenger wordende normen.<br />
meebetalen aan duurzame projecten.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
actief uitdragen van visie en ambities voor duurzaamheid op lange termijn.<br />
lange termijn doelen stellen en daaraan vasthouden.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
IJsland gaat voor waterstof<br />
IJsland heeft in 1998 besloten dat het land zo snel<br />
als haalbaar overschakelt op lokaal geproduceerde,<br />
volledig hernieuwbare energie. Dat lijkt haalbaar,<br />
omdat elektriciteit in IJsland al volledig duurzaam<br />
wordt opgewekt (er is veel waterkracht en geo-<br />
thermiek beschikbaar). Alleen auto’s en schepen<br />
stoten nog CO2 uit en moeten daarom overschakelen<br />
op waterstof. De overheid investeert hierin, samen<br />
met marktpartijen (Shell, Daimler-Benz). Sinds 2002<br />
rijden in Reykjavik drie bussen op waterstof, en Shell<br />
heeft het eerste openbare tankstation voor waterstof<br />
geopend. De verwachting is dat overschakelen op de<br />
waterstofeconomie haalbaar is per 2050.<br />
financiële prikkels geven voor duurzame oplossingen.<br />
meebetalen aan duurzame projecten.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
actief uitdragen van visie en ambities voor duurzaamheid op lange termijn.<br />
lange termijn doelen stellen en daaraan vasthouden.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
West Friesland graaft gat in duinen<br />
Staatsbosbeheer heeft in 1997 tussen Schoorl en<br />
Bergen aan Zee als proefproject een kerf gegraven in<br />
de eerste duinrij. Het gat in de duinen heeft natuur-<br />
lijke processen hersteld, zoals overstroming door de<br />
zee, en zandverstuiving. De natuurlijke variatie is<br />
toegenomen en het duingebied is aantrekkelijker geworden<br />
voor recreanten. Dankzij dit experiment werkt<br />
in heel Noord-Holland het waterschap nu met meer<br />
natuurlijk duinbeheer. Niet alle gaten die de winterstormen<br />
slaan worden gedicht, mits de veiligheid dat<br />
toelaat. De Provincie Zuid Holland begint dit beleid<br />
nu over te nemen.<br />
gebieden ontwikkelen met duurzame oplossingen.<br />
experimenteren met mogelijke duurzame oplossingen.<br />
meebetalen aan duurzame projecten.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Terneuzen maakt gebruik van afvalwater<br />
Het drinkwaterbedrijf van Terneuzen levert effluent<br />
(licht gezuiverd afvalwater) van de rioolwaterzuiveringsinstallatie<br />
voor het productieproces van de chemiefabriek<br />
<strong>DO</strong>W. Vroeger gebruikte <strong>DO</strong>W water uit<br />
de Westerschelde. De nieuwe aanpak beperkt het<br />
gebruik van water, energie, chemicaliën en is bovendien<br />
goedkoper.<br />
meebetalen aan duurzame projecten.<br />
faciliteren van duurzame initiatieven uit de samenleving.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Maasbommel bouwt op het water<br />
De gemeente Maasbommel heeft 36 amfibische en<br />
14 drijvende vakantiewoningen in de rivier de Maas<br />
gebouwd. De woningen bewegen mee met het water-<br />
peil. Zo kan worden gebouwd op een plek die<br />
anders onveilig zou zijn. Deze manier van wonen<br />
geeft ruimte aan het water en verhoogt de leefkwaliteit.<br />
Bewoners ervaren wonen aan het water over het<br />
algemeen als een duidelijk voordeel.<br />
meebetalen aan duurzame projecten.<br />
faciliteren van duurzame initiatieven uit de samenleving.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet profit tijd plaats<br />
people<br />
Flevoland verbindt kennis<br />
Gemeente Almere en Provincie Flevoland stimuleren<br />
(markt)partijen om kennis over duurzame ontwikkeling<br />
uit te wisselen. Op initiatief van de overheid<br />
hebben marktpartijen het manifest Nieuw Flevolands<br />
Peil ondertekend, waarin vastligt dat deelnemers<br />
aan bouwprojecten kennis uitwisselen. Eén van<br />
de concrete uitkomsten hiervan is dat een woningbouwcorporatie<br />
technische kennis verkreeg over<br />
energiezuinige woningen (‘passiefhuizen’ die optimaal<br />
gebruik maken van zonnewarmte) en daarmee<br />
energiezuinige starterswoningen kon bouwen. Daarnaast<br />
besloot de corporatie deze nieuwe kennis ook<br />
te gebruiken bij de renovatie van een groot aantal<br />
jaren tachtig woningen.<br />
(markt)partijen verbinden door het delen van kennis over duurzaamheid.<br />
gebieden ontwikkelen met duurzame oplossingen.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet profit tijd plaats<br />
people<br />
Alphen bouwt meerlagig bedrijventerrein<br />
De gemeente Alphen aan den Rijn werkt aan een<br />
Innovatief Duurzaam Bedrijventerrein, waar de<br />
ruimte intensiever wordt gebruikt dan nu gebruikelijk<br />
is. Het plan voor Steekterpoort is opgezet door de<br />
ondernemers, en wordt nu door de gemeente<br />
omgezet in een aangepast bestemmingsplan met<br />
eisen aan het ruimtegebruik. Een eerder aangelegd<br />
bedrijventerrein in Alphen (De Schans 2) is al opgezet<br />
met meervoudig ruimtegebruik. Zo staat op dat<br />
terrein een McDonalds waar onder de grond wordt<br />
geparkeerd. Dit is tot stand gekomen door in het<br />
bestemmingsplan en bij verkoop van het terrein<br />
parkeren op het maaiveld te verbieden.<br />
faciliteren van duurzame initiatieven uit de samenleving.<br />
duurzame ontwikkeling afdwingen via het bestemmingsplan.<br />
meebetalen aan duurzame projecten.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Eerste trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Corporatie organiseert bewustwording<br />
Woningbouwcorporatie Vestia legt in al haar<br />
woningen rookmelders en aardlekschakelaars aan<br />
(verbetert de veiligheid). Dankzij een subsidie van<br />
de gemeente kan hierbij ook voorlichting gegeven<br />
worden over energiegebruik en ventilatie. Hiertoe<br />
worden 35.000 woningen in de regio Haaglanden<br />
bezocht door leerlingen van het Mondriaan college<br />
die deze voorlichting zullen geven. Als de bewoners<br />
de instructies volgen, levert die energiewinst op, dus<br />
een lagere rekening, maar ook gezondheidswinst<br />
door betere ventilatie.<br />
meebetalen aan duurzame projecten.<br />
faciliteren van duurzame initiatieven uit de samenleving.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
voorlichting geven over energiebesparing en een gezonde leefomgeving.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Eerste trede
Tweede trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Cramer biedt checklist voor biobrandstof<br />
Een groep deskundigen uit overheid en bedrijfsleven<br />
(commissie Cramer) heeft in 2006 criteria opgesteld<br />
voor de duurzaamheid van bio-brandstoffen. De<br />
criteria helpen bij het beoordelen van de duurzaamheid<br />
van de productie van bio-brandstoffen.<br />
Hierbij liggen immers negatieve effecten zoals ontbossing,<br />
slechte arbeidsomstandigheden en voedselschaarste<br />
op de loer. Ook de lokale economie kan<br />
geschaad worden. De criteria zullen in de toekomst<br />
strenger worden. Omdat de criteria door de indus-<br />
trie als richtinggevend worden gezien, is de kans<br />
groot dat dit daadwerkelijk leidt tot aanpassingen in<br />
het productieproces.<br />
instrumenten ontwikkelen om de relevante aspecten van duurzaamheid<br />
inzichtelijk te maken.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Tweede trede
Tweede trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Tony Blair maakt duurzaam tot stokpaardje<br />
Van 2004 tot 2007 adresseerde de Britse premier<br />
Tony Blair in elke toespraak de klimaatverandering.<br />
Hij noemde dit in 2004 al het meest bedreigende<br />
milieuprobleem. Hij gaf toen ook al aan dat het<br />
Verenigd Koninkrijk de CO2 uitstoot in 2050 met<br />
60 procent teruggebracht moet hebben. Daarbij<br />
kondigde hij nieuwe normen voor energiezuinigheid<br />
van nieuwbouw van huizen en scholen af. De<br />
industrie heeft het signaal opgepakt, en het Verenigd<br />
Koninkrijk is nu de grootste ontwikkelaar van offshore<br />
windindustrie.<br />
actief uitdragen van visie en ambities voor duurzaamheid op lange termijn.<br />
lange termijn doelen stellen en daaraan vasthouden.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Tweede trede
Tweede trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
China bouwt duurzame nieuwe steden<br />
De Chinese overheid erkent dat om in 2020 een<br />
redelijk welvarende maatschappij te kunnen zijn,<br />
verduurzaming van de stedenbouw noodzakelijk is.<br />
Daarom wil China nu steden ontwikkelen op basis<br />
van het ‘cradle to cradle’-principe. In een proefproject,<br />
in Huangbaiyu, zijn de duurzaamheiddoelstellingen<br />
met bewoners aangepast aan de lokale gewoontes.<br />
Het stadsontwerp optimaliseert de gemeenschapsvorming,<br />
respecteert water en biodiversiteit, gebruikt<br />
ruimte optimaal en produceert duurzame energie.<br />
De huizen zijn gebouwd met lokale materialen. De<br />
ervaringen – die niet alleen positief zijn - worden<br />
gebruikt om prototypes voor zeven nieuwe steden<br />
te ontwikkelen.<br />
gebieden ontwikkelen met duurzame oplossingen.<br />
actief uitdragen van visie en ambities voor duurzaamheid op lange termijn.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Tweede trede
Tweede trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
EU bouwt landbouwsubsidies om<br />
In de afgelopen jaren heeft de Europese Unie haar<br />
landbouwsubsidies verduurzaamd. Vroeger werd<br />
alleen de productie gesubsidieerd, nu ook het<br />
ruimtebeheer. Hierdoor wordt het voor boeren aantrekkelijker<br />
om van vervuilende productie, over te<br />
schakelen op bijvoorbeeld het beheer van weide-<br />
vogels. Ook de omschakeling naar een zorgboerderij<br />
is mogelijk. Inmiddels vormt dit soort activiteiten een<br />
substantieel deel van de inkomsten van Nederlandse<br />
boeren. Hierdoor hebben Nederlandse boeren een<br />
duurzamer inkomensalternatief.<br />
subsidieregelingen aanpassen om de markt te verleiden tot<br />
duurzamer activiteiten.<br />
marktpartijen informeren over subsidies voor duurzame ontwikkeling.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Tweede trede
Tweede trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Zweden neemt afscheid van olie<br />
Zweden heeft in 2005 aangekondigd dat het land<br />
in 2020 niet meer afhankelijk wil zijn van fossiele<br />
brandstoffen. De afwegingen zijn milieu en klimaat,<br />
de economie (dure olie) en energievoorzienings-<br />
zekerheid. Een speciale ‘Oil independence commissie’<br />
doet voorstellen voor de aanpak, variërend van energiezuinigheid<br />
tot het grootschalig lokaal produceren<br />
van biobrandstoffen voor energieopwekking en vervoer.<br />
De Zweedse auto-industrie ontwikkelt vanwege<br />
dit voornemen auto’s die (deels) op biobrandstof rijden.<br />
Het aantal ethanoltankstations zal in 2009 zijn<br />
uitgebreid tot ruim 2000, en auto’s met flexifuel motoren,<br />
die ook ethanol accepteren vinden gretig aftrek,<br />
mede door gunstige belastingmaatregelen.<br />
actief uitdragen van visie en ambities voor duurzaamheid op lange termijn.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
lange termijn doelen stellen en daaraan vasthouden.<br />
financiële prikkels geven voor duurzame oplossingen.<br />
meebetalen aan duurzame projecten.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Tweede trede
Tweede trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit<br />
Ooijpolder geeft het water de ruimte<br />
Vlakbij Nijmegen is de Ooijpolder (natuurgebied<br />
Gelderse Poort) heringericht, met oog op duurzaamheid.<br />
Polders zijn aan de natuur overgegeven en oude<br />
geulen zijn weer open zodat de rivier weer haar gang<br />
kan gaan. Het water wordt hierdoor schoner waardoor<br />
vissen die in het gebied nu nauwelijks voorkomen<br />
een kans krijgen. Tegelijk biedt de Ooijpolder<br />
nu meer ruimte voor wateropslag bij hoog water. Bij<br />
de aanleg is rekening gehouden met bezoekers, het<br />
gebied is vrij om te wandelen, ook buiten de paden<br />
voor optimale natuurbeleving.<br />
gebieden ontwikkelen met duurzame oplossingen.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
tijd plaats<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Tweede trede
Tweede trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Nijmegen verbetert buurt via watergebruik<br />
In de Biezenstraat heeft de gemeente Nijmegen vanaf<br />
1999 de waterhuishouding verduurzaamd. Daarbij<br />
zijn de bewoners, aannemers en bedrijven van<br />
begin tot einde betrokken. In nauw overleg zijn de<br />
inrichting, het groen en het water aangepast. Toen<br />
tijdens het project klachten naar voren kwamen<br />
over de overlast veroorzaakt door een nabijgelegen<br />
bordeel, werd ook dit aangepakt. Zo behield het<br />
project draagvlak. Uiteindelijk ontstond een veel<br />
organischer watersysteem, waarbij minder regen-<br />
water onnodig werd afgevoerd naar het riool.<br />
Tegelijk is er meer samenhang tussen de bewoners<br />
en zijn zij zich meer bewust van het waterbeleid.<br />
gebieden ontwikkelen met duurzame oplossingen.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Tweede trede
Tweede trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Heerhugowaard bouwt CO2-neutrale wijk<br />
De gemeente Heerhugowaard ontwikkelt de ‘Stad<br />
van de Zon’ met daarin de CO2-neutrale wijk ‘het<br />
Carré’. De wijk wekt energie op met zonnecollectoren<br />
en windenergie. De huizen zijn zeer energiezuinig<br />
(ISO++). Ook de waterhuishouding is duurzaam:<br />
regenwater wordt opgevangen, natuurlijk<br />
gereinigd en gebruikt voor de vulling van een plas<br />
met zwemwaterkwaliteit, midden in de wijk. Door<br />
het water tijdelijk op te slaan in een reservoir, kan<br />
ook bij droogte de kwaliteit worden gegarandeerd.<br />
Door veel groen, water en voorzieningen is de leefkwaliteit<br />
in de wijk hoog.<br />
actief uitdragen van visie en ambities voor duurzaamheid op lange termijn.<br />
financiële prikkels geven voor duurzame oplossingen.<br />
gebieden ontwikkelen met duurzame oplossingen.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Tweede trede
Tweede trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Rijkswaterstaat legt natuurlijke oevers aan<br />
Rijkswaterstaat heeft op diverse plaatsen in<br />
Nederland (onder andere langs Maas, Haringvliet<br />
en Hollands Diep) natuurvriendelijke oevers aangelegd.<br />
Dit biedt verschillende voordelen ten opzichte<br />
van de veelgebruikte betonnen bakken: moerasplanten<br />
onderhouden het water, er komen natuurlijke<br />
plaagbeschermers terug en natuurlijke oevers verhogen<br />
de visstand. Regenwateropvang wordt ook<br />
verbeterd. Tenslotte wordt de belevingswaarde van<br />
deze gebieden groter, omdat natuurlijke oevers er<br />
aantrekkelijker uitzien.<br />
gebieden ontwikkelen met duurzame oplossingen.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Tweede trede
Derde trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Duitsland maakt daken groen<br />
De Duitse overheden geven al jaren subsidie voor<br />
de aanleg van ‘groene daken’. In sommige steden<br />
(Stuttgart) worden groene daken soms zelfs verplicht<br />
gesteld. Meer dan 10 procent van de daken van Duitse<br />
flats is groen. De voordelen zijn groot: er komt<br />
minder regenwater in de riolering terecht, de daken<br />
isoleren tegen hitte en kou, er zijn meer planten in de<br />
stad die CO2 verwerken en de groene daken vangen<br />
fijnstof op. Verder zorgen deze daken voor een<br />
biodiversiteitstoename en zijn ze aantrekkelijk om<br />
te zien.<br />
duurzame oplossingen verplicht stellen.<br />
financiële prikkels geven voor duurzame oplossingen.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede
Derde trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Japanners maken uitblinker tot norm<br />
De Japanse overheid gebruikt sinds 2002 steeds het<br />
meest energiezuinige apparaat in de markt om de<br />
toekomstige minimale norm vast te stellen. Andere<br />
producenten krijgen vijf jaar de tijd om hun apparaat<br />
(van koelkast tot kopieerapparaat) net zo zuinig te<br />
maken. Dit Top Runner programma maakt innoveren<br />
in energiezuinigheid aantrekkelijk. Het systeem<br />
is door de fabrikanten zelf bedacht en wordt door<br />
de overheid gereguleerd. De overheid hoeft geen<br />
marktonderzoek te doen en kan toch steeds efficiënte<br />
normen stellen. Tegelijk worden onderhandelingen<br />
met de industrie gemakkelijker, omdat er al apparaten<br />
bestaan die voldoen aan de norm.<br />
dynamische normen opleggen, op basis van de beste prestaties in de markt.<br />
duurzame initiatieven vanuit de samenleving faciliteren.<br />
actief uitdragen van visie en ambities voor duurzaamheid op lange termijn.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede
Derde trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Malmö verduurzaamt wijk met burger<br />
Het gemeentebestuur van de Zweedse stad Malmö<br />
heeft tussen 1998 en 2005 een achterstandswijk<br />
door verduurzaming omgetoverd in een aantrekkelijke<br />
wijk. In de wijk Augustenborg zijn woningen<br />
opnieuw geïsoleerd, een nieuw watersysteem en<br />
een systeem voor afvalrecycling aangelegd. Energie<br />
wordt opgewekt met aardwarmte en zonnepanelen,<br />
en veel huizen hebben groene daken. De wijk-<br />
bewoners zijn actief betrokken bij de herinrichting. De<br />
sloop van woningen is voorkomen. De milieulast van<br />
de wijk is met ongeveer 20 procent gedaald net als<br />
de wegtrek van bewoners.<br />
gebieden ontwikkelen met duurzame oplossingen.<br />
belanghebbenden betrekken bij duurzame initiatieven.<br />
actief uitdragen van visie en ambities voor duurzaamheid op lange termijn.<br />
meebetalen aan duurzame projecten.<br />
overzicht gemaakt door: ©<br />
Derde trede
Derde trede<br />
<strong>DO</strong> ladder<br />
planet people profit tijd plaats<br />
Britten maken groene stroom verplicht<br />
De Britse overheid heeft in 2002 de Renewable Obligation<br />
Certificates (ROC’s) ingevoerd. Deze certificaten<br />
leggen vast dat energiebedrijven in 2010 tien procent<br />
van de stroom duurzaam moeten opwekken (dit was<br />
in 2007 nog 7 procent). Wie dit niet haalt, betaalt een<br />
boete, waarvan de opbrengst gaat naar de bedrijven<br />
die wel veel hernieuwbare energie produceren. De<br />
verplichting is verhandelbaar, dus sommige bedrijven<br />
specialiseren zich in duurzame energie, andere kopen<br />
deze bij hen in. De overheid heeft de lat voor 2020<br />
al op 20 procent gelegd. Dankzij deze lange termijn<br />
doelstellingen durven bedrijven te investeren. Het<br />
kosteneffectieve systeem maakt dat Groot-Brittannië<br />
snel overschakelt op duurzame energie.<br />
verplichten tot duurzaamheid met steeds strenger wordende normen.<br />
actief uitdragen van visie en ambities voor duurzaamheid op lange termijn.<br />
lange termijn doelen stellen en daaraan vasthouden.<br />
in opdracht van: Programma Leren voor duurzame ontwikkeling overzicht<br />
gemaakt door: ©<br />
Derde trede
![Werken aan Waarde - Leren voor duurzame provincies [pdf, 7.6 Mb]](https://img.yumpu.com/19966988/1/190x190/werken-aan-waarde-leren-voor-duurzame-provincies-pdf-76-mb.jpg?quality=85)
![Leiderschap in duurzame ontwikkeling [pdf, 649,19 Kb] - Leren voor ...](https://img.yumpu.com/19916963/1/184x260/leiderschap-in-duurzame-ontwikkeling-pdf-64919-kb-leren-voor-.jpg?quality=85)
Change language