syllabus regelgeving - Centra voor Leerlingenbegeleiding van het ...

ONDERWIJS 

STRUCTUUR - REGELGEVING

We vermelden in deze syllabus de meest recente informatie waarover we beschikken. Als er wijzigingen 

doorgevoerd worden in de wetgeving voor het Vlaamse onderwijs trachten we de syllabus zo vlug 

mogelijk aan te passen en de nieuwe versie te publiceren op de website www.go-clb.be. De laatste 

wijzigingen worden in het groen aangeduid. 

Laatste update: 5 juli 2013 

Groen: nieuwe regelgeving 

Toegevoegde onderwerpen en herwerkte delen worden niet aangeduid. 

Ter verduidelijking worden er ook vragen opgenomen van CLB-medewerkers. Indien nodig wordt het 

departement hiervoor gecontacteerd. 

Deze syllabus is te raadplegen op www.g-o.clb.be en www.onderwijskiezer.be via materialen. 

Deze syllabus wordt samengesteld door project OLB Keuzebegeleiding. 

Contactadres: Maja.embrechts@g-o.be 

Project GO! - OLB Keuzebegeleiding 2 

versie juli 2013

INHOUD 

1. VOLTIJDS DAGONDERWIJS 

HET BASISONDERWIJS 

algemene info 

schoolreglement 5 

doorstromen of overzitten – overgang tussen niveau’s KO/LO/SO 6 

1.1 KLEUTERONDERWIJS 7 

1.2 LAGER ONDERWIJS 8 

1.3 HET SECUNDAIR ONDERWIJS 

algemene opmerkingen SO 

1. toelatingsvoorwaarden 14 

algemene principes – uitstel eindbeslissing – vrijstellingen – afwijkende TV voor 

bepaalde studierichtingen en na onthaalklas/niet-Vlaamse onderwijsinstelling - 

toelatingsklassenraad 

2. overgangen in de loop van het schooljaar 19 

3. overzitten 22 

4. evaluatie en bekrachtiging 23 

5. betwisten beslissingen delibererende klassenraad 26 

6. klassenraad (begeleidende) 28 

7. schoolreglement 29 

8. regelmatige – vrije leerling 30 

9. anderstalige nieuwkomers – onthaalonderwijs - gelijkwaardigheid diploma’s 31 

1ste graad: 1e lj.1e gr. 33 

2 e lj. 1 e gr. 36 

2de graad: 1 e lj. 2 e gr. 40 

2 e lj. 2 e gr. 42 

3de graad: 1 e lj. 3 e gr. 45 

2 e lj. 3 e gr. 47 

3 e lj. 3 e gr. 52 

studieaanbod 2de en 3de graad 55 

Se-n-Se 57 

1.4 HET HOGER ONDERWIJS 

algemene info 59 

flexibilisering 60 

HOGER BEROEPSONDERWIJS VERPLEEGKUNDE 61 

BACHELOR-MASTER 

algemene info 

toelatingsvoorwaarden, contracten, leerkrediet 63 

professionele bachelor 67 

academische bachelor en master 68 

DECREET LERARENOPLEIDING 70 

1.5 HET BUITENGEWOON ONDERWIJS 72 

het geïntegreerd (GON) 83 

inclusief onderwijs (ION) 88 

speciale onderwijsleermiddelen 88 

2. HET STELSEL VAN LEREN EN WERKEN 

algemene info 89 

2.1 CDO – CENTRA VOOR DEELTIJDS BEROEPSSECUNDAIR ONDERWIJS 90 

2.2 CDV – CENTRA VOOR DEELTIJDSE VORMING 95 

2.3 SYNTRA-OPLEIDINGEN 96 


versie juli 2013

3. HET VOLWASSENENONDERWIJS 

Opleidingen binnen decreet volwassenenonderwijs 99 

toelatingsvoorwaarden niveau overschrijdend, studiebewijzen, organisatie, 

praktische info CVO 

3.1 BASISEDUCATIE 104 

3.2 SECUNDAIR VOLWASSENENONDERWIJS 106 

3.3 HOGER BEROEPSONDERWIJS VAN HET VOLWASSENENONDERWIJS 110 

Opleidingen niet vermeld in decreet volwassenenonderwijs 

3.4 OPEN UNIVERSITEIT 113 

3.5 EXAMENCOMMISSIES 115 

3.6 VDAB-OPLEIDINGEN 119 

3.7. Andere opleidingen : SYNTRA (zie ook 2.3), Sociaal Cultureel Vormingswerk, 120 

Vlaamse trainersopleidingen, Cevora opleidingen 

HET DEELTIJDS KUNSTONDERWIJS 121 

4. BIJLAGEN 

4.1 LEERPLICHT 123 

4.2 AFWEZIGHEDEN 

gewoon SO en DBSO 

niet problematische afwezigheden 124 

problematische afwezigheden 130 

basisonderwijs 

niet problematische afwezigheden 132 

problematische afwezigheden 136 

4.3 INSCHRIJVINGSRECHT EN AANMELDINGSPROCEDURES / GOK 

recht op inschrijving 137 

voor start inschrijving: capaciteit bepalen 138 

start inschrijvingen 140 

voorrangsregeling 143 

vrije inschrijvingsperiode 145 

inschrijvingsregister 

weigeren 

overcapaciteit 149 

rechtsbescherming leerling 

aanmelden 150 

4.4 MODULAIR STELSEL IN HET EXPERIMENTEEL SECUNDAIR ONDERWIJS 

EN HBO VERPLEEGKUNDE 153 

4.5 SCHOOL- EN STUDIETOELAGEN 154 

4.6 ONDERWIJS VOOR ZIEKE KINDEREN / JONGEREN - HUISONDERWIJS 155 

4.7 TOEGANG ONDERWIJS ZONDER GELDIGE VERBLIJFSDOCUMENTEN - 

GELIJKWAARDIGHEID DIPLOMA 158 

4.8 STUDEREN BUITEN VLAANDEREN 160 

4.9 OUDERLIJK GEZAG IN ONDERWIJSAANGELEGENHEDEN 162 

4.10 OPENBAARHEID BESTUUR EN ONDERWIJSAANGELEGENHEDEN 163 

4.11 STRUCTUUR VLAAMS MINISTERIE VAN ONDERWIJS 

4.12 DE VLAAMSE KWALIFICATIESTRUCTUUR – EVC EN EVK - 

BEROEPSKWALIFICATIE 

4.13 PRACTISCHE INFO 165 

RVA/VDAB en arbeidsmarkt 

recht op wachtuitkeringen RVA 

werkloos en studeren 

kinderbijslag na de leerplicht 

betaald educatief verlof 

opleidingscheques 


versie juli 2013

1. VOLTIJDS DAGONDERWIJS 

BASISONDERWIJS 

Decreet Basisonderwijs - laatste wijziging: 19/02/2013 - 

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=12254 

SCHOOLREGLEMENT 

algemene opmerkingen BaO 

Informatie bij eerste inschrijving en schoolreglement: laatste wijziging: 4/09/2012 - 


Engagementsverklaring in het basisonderwijs: laatste wijziging: 26/09/2011 - 


Deze omzendbrief geeft de bepalingen weer inzake: 

de informatie die de school moet verstrekken bij eerste inschrijving; 

het schoolreglement. 

Voor materies waarbij ouders een individuele keuze kunnen maken die door een regelgeving 

gegarandeerd wordt, kan die individuele keuze van de ouders niet via het schoolreglement 

worden geregeld. 

In het kader van het gelijke onderwijskansenbeleid (zie bijlage) moet de school de ouders 

voorafgaand aan de eerste inschrijving op de hoogte brengen van het schoolreglement en het 

pedagogisch project. Een leerling kan pas ingeschreven worden wanneer de ouders instemmen 

met het schoolreglement en het pedagogisch project. Zonder deze instemming is er geen 

inschrijving. 

Het schoolreglement moet vanaf schooljaar 2010-2011 ook een engagementsverklaring 

bevatten. Hierin worden wederzijdse afspraken opgenomen tussen school en ouders over het 

oudercontact, regelmatige aanwezigheid en spijbelbeleid, vormen van individuele begeleiding en 

het positieve engagement van de ouders tegenover het Nederlands. De leerlingen moeten 

aangemoedigd worden om Nederlands te leren. 


versie juli 2013

DOORSTROMEN NAAR EEN VOLGEND LEERJAAR OF OVERZITTEN 

Het Steunpunt voor ouders stelt dat in de regelgeving het beslissingsrecht toekomt aan de school, 

tenzij de wetgever dit recht expliciet aan de ouder toekent. Enkel als er een expliciete 

regelgeving bestaat wordt de vrijheid van de school terzake beperkt. 

OVERGANG BINNEN NIVEAU KLEUTER (KO) EN LAGER (LO) – BESLISSING SCHOOL 

Voor de overgang naar een volgend leerjaar bestaan er geen formele regels. De school beslist 

hoe ze de kinderen in groepen indeelt binnen het niveau. Ze bepaalt in welk leerjaar een kind 

thuishoort, tenzij ze het laatste woord 'vrijwillig' afstaat aan de ouders. In principe kan een kind 

verschillende keren een jaar overdoen (bissen, trissen…) in kleuter en lager onderwijs. 

De overgang naar een volgend leerjaar is niet expliciet verbonden aan het slagen voor een 

proef. De school bepaalt zelf hoe het de vorderingen van de leerlingen meet, eventueel met 

proeven, en hoe het daarover aan de ouders rapporteert. Afspraken hierover moeten opgenomen 

worden in het schoolreglement en in het schoolwerkplan. Het eventueel kunnen overslaan van 

een leerjaar wordt door de school autonoom geregeld en meegedeeld via het schoolreglement. 

OVERGANG TUSSEN NIVEAU KLEUTER/LAGER/SECUNDAIR – BESLISSING OUDERS 

De ouders hebben het laatste woord bij de overgangen tussen de niveau’s - van KO naar LO (1j 

vroeger of later) en van LO naar SO - rekening houdende met overgangs- en 

toelatingsvoorwaarden (zie verder) zoals onder andere 

- leeftijd bij overgang KO/LO 

- aantal jaren lager onderwijs en leeftijd bij overgang LO/SO 

Vraag: Mag een leerling 8 jaar doen over basisonderwijs (KO + LO) of 8 jaar over lager 

onderwijs. Mag een leerling 2 jaar langer in kleuter onderwijs blijven. 

Antwoord: Een leerling kan 3 jaar pedagogische achterstand oplopen in het basisonderwijs 

op basis van volgende regels: 

1. Overgang kleuter naar lager wordt in 1 e plaats bepaald door leeftijd. Een kind dat 6 jaar 

wordt voor 1 januari kan slechts één jaar langer in het kleuteronderwijs blijven (dus kind 

kan max. 7 jaar zijn in KO). Beslissing van de ouders na kennisname van het advies van 

het CLB en de school - zie verder KO. 

2. Voor de toelating tot het achtste jaar lager onderwijs is een gunstig advies van de 

klassenraad en een advies van het CLB vereist – beslissing ouders - zie verder LO. 

Een leerling die 15 jaar wordt vóór 1 januari van het lopende schooljaar kan geen lager 

onderwijs meer volgen. 

Vraag: Mag een school een leerling terugzetten naar K3 in de loop van het schooljaar als 

deze leerling ernstig faalt in L1? 

Antwoord: Nee, de regel beslissingsrecht ouders blijft gelden in de loop van het schooljaar. 

Opmerking: Ook in het buitengewoon onderwijs hebben ouders beslissingsrechten bij 

overgangen KO/LO (1e en/of 2e jaar leerplicht in BKO blijven, 5 jaar worden vóór 1 januari 

lopende schooljaar naar BLO) LO/SO (in BLO blijven tijdens schooljaar dat aanvangt in het jaar 

waarin ll 13 jaar wordt). 

Zie ook toelatingsvoorwaarden kleuter en lager onderwijs gewoon en buitengewoon onderwijs en 

inschrijvingsrecht in bijlage 4.3. 


versie juli 2013

1.1. HET KLEUTERONDERWIJS 

zie ook overgangen toelatingsvoorwaarden lager onderwijs en doorstromen en overzitten 

(vorige en volgende blz.). 

TOELATINGSVOORWAARDEN 

Toelatingsvoorwaarden leerlingen in het gewoon basisonderwijs - laatste wijziging: 28/09/2010 


- een kind kan ingeschreven worden wanneer het 2 jaar en 6 maanden is 

- het mag naar school gaan vanaf de volgende instapdatum (1ste schooldag na elke 

vakantieperiode: zomer-, herfst-, kerst-, krokus-, paas- en hemelvaartvakantie, en de 1ste 

schooldag van februari) 

- als het 3 jaar is gelden de instapdata niet meer (ook in het buitengewoon kleuteronderwijs 

gelden deze instapdata niet). 

REGELMATIGE LEERLING – LEERPLICHT 

Maatregelen ter stimulering van de participatie van kleuters aan het onderwijs - laatste wijziging: 8/5/2012 


info en materialen om kleuterparticipatie te bevorderen 

http://www.ond.vlaanderen.be/basisonderwijs/kleuterparticipatie/ 

Decreet betreffende het flankerend onderwijsbeleid op lokaal niveau - laatste wijziging: 19/02/2013 

Hfdst III Leerplicht en verhoging van de deelname aan het onderwijs van alle kleuters 


Een regelmatige leerling is een kind dat voldoet aan de toelatingsvoorwaarden én slechts in één 

school is ingeschreven. 

Kleuters jonger dan 6 jaar vallen niet onder de leerplichtwet. Het is wenselijk dat ze zoveel 

mogelijk aanwezig zijn op school (zie kleuterparticipatie), maar bijv. bij afwezigheid is een 

doktersattest niet verplicht. 

Wanneer zij één jaar langer (afwijking is beperkt tot 1 jaar) in het kleuteronderwijs blijven en 6 

jaar zijn, zijn zij wel leerplichtig. Zij moeten wel regelmatig aanwezig zijn en deelnemen aan alle 

onderwijsactiviteiten die voor hem of zijn leergroep worden georganiseerd. 

Leerlingen die op vijfjarige leeftijd overstappen naar het lager onderwijs zijn ook leerplichtig. 

Vraag: Mag een school beslissen om leerling die zwak presteert in K2/K3 en die 6 jaar/ 5 jaar 

wordt voor 1 januari niet te laten overgaan naar het 1 ste leerjaar, indien de ouders dit vragen. 

Antwoord: Nee, ouders beslissen over overgang naar LO indien aan leeftijdsvoorwaarde 

voldaan, behalve indien ll onvoldoende aanwezig of niet geslaagd voor taalproef. 

OVERGANG NAAR HET LAGER ONDERWIJS 

- op 1 september van het jaar dat het kind zes jaar wordt 

- het kind dat 6 jaar wordt voor 1 januari kan (slechts) één jaar langer in het kleuteronderwijs 

blijven. Dit is een beslissing van de ouders na kennisname van het advies van het CLB en de 

school. Het is noodzakelijk dat de ouders toelichting krijgen bij deze adviezen (eventueel 

tijdens een gesprek met de directeur en de betrokken klastitularis). Voor de leerplichtige 

kinderen die nog geen kleuteronderwijs volgden, is enkel het advies van het CLB vereist. 

- het kind kan één jaar vroeger naar het lager onderwijs gaan (beslissing van de ouders na 

kennisname van het, gunstig of ongunstig, advies van het CLB en de school). 


versie juli 2013

Opmerking: overgang kan ook in de loop van het schooljaar indien ll. aan 

toelatingsvoorwaarden voldoet. 

1.2 HET LAGER ONDERWIJS 


Toelatingsvoorwaarden leerlingen in het gewoon basisonderwijs - laatste wijziging: 28/09/2010 


Omzendbrief betreffende de proef van de kennis van het Nederlands, nodig om het gewoon lager onderwijs 

aan te vatten - laatste wijziging: 10/09/2010 


6 jaar zijn vóór 1 januari van het lopende schooljaar en aan één van de volgende voorwaarden 

voldoen: 

- het voorgaande schooljaar ingeschreven zijn geweest in een erkende 

Nederlandstalige school voor kleuteronderwijs en gedurende die periode ten minste 

220 halve dagen aanwezig zijn geweest; 

Opmerking: De aanwezigheidsregel geldt ook voor alle vijf- of zesjarige kinderen die na 1 

september instappen. De leeftijd van het kind wordt steeds bekeken ten opzichte van 1 januari 

van het schooljaar waarvoor men wenst in te schrijven. 

Bijvoorbeeld: Een anderstalige nieuwkomer, geboren op 31 januari 2005, meldt zich in februari 

2012 voor inschrijving in het gewoon lager onderwijs aan. Deze leerling is in februari 2012 

weliswaar zeven jaar, toch moet hij aan de bijkomende toelatingsvoorwaarde voor de zesjarigen 

voldoen. Op 1 januari 2012 was deze leerling immers nog geen zeven jaar. Aangezien deze 

leerling als anderstalige nieuwkomer gedurende het schooljaar 2010-2011 geen Nederlandstalig 

kleuteronderwijs gevolgd heeft, moet deze leerling dus een taalproef afleggen (uit schooldirect). 

- voldoen aan een proef die de kennis van het Nederlands peilt. Het CLB waarmee de 

school een beleidscontract heeft, of de school waar de betrokken leerling zich aanbiedt, zijn 

bevoegd om de taalproef af te nemen. School en CLB beslissen onderling wie van hen beide 

optreedt als afnemer (op niveau school). De afnemer registreert de gegevens van de 

leerlingen die de taalproef afleggen. 

Indien de school de taalproef zal afnemen, geeft ze dit eenmaal door aan AgODi ten laatste 

op 15 juni. Een school ontvangt het testmateriaal van het CLB pas nadat deze melding is 

gebeurd en nadat er zich effectief een leerling aanbiedt die de taalproef moet afleggen. 

Indien het CLB de taalkennis op een andere manier beoordeelt, omwille van een fysieke of 

mentale beperking waardoor het onmogelijk is de in het uitvoeringsbesluit bedoelde proef af 

te nemen, wordt het resultaat op hetzelfde modelattest vermeld, samen met het feit dat de 

standaardproef niet is afgenomen. 

http://www.ond.vlaanderen.be/basisonderwijs/kleuterparticipatie/professional/faq/CLB.htm#1 

De taalproef wordt zo snel mogelijk afgenomen na inschrijving in de lagere school. 

Om te vermijden dat kinderen gedurende het schooljaar van niveau moeten veranderen, is 

het streefdoel dat er op 1 september 2012 duidelijkheid is over het feit of het kind tot het lager 

onderwijs toegelaten wordt. In uitzonderlijke gevallen kunnen er nog taalproeven afgenomen 

worden in de loop van het schooljaar. Voor de leerlingen die op 1 september 2012 in het 

gewoon lager onderwijs starten, aanvaardt het Agentschap voor Onderwijsdiensten enkel de 

taalproeven die voor 1 oktober worden afgenomen 

Tijdens het schooljaar kan de taalproef, in samenspraak met de school en de ouders, op 

school worden afgenomen. In de praktijk betekent dat ook dat alle vijf- en zesjarigen die in het 

lager onderwijs wensen in te stappen en die onvoldoende aanwezig waren, de taalproef 

moeten doen, ook als ze na het begin van het schooljaar ingeschreven zijn. 


versie juli 2013

De datum van de taalproef wordt bepaald in overleg tussen ouders en CLB. In samenspraak 

met school en ouders kan de taalproef tijdens het schooljaar op school worden afgenomen. 

Als de afspraak door overmacht of door ziekte van het kind niet kan doorgaan, brengen de 

ouders het CLB daarvan op de hoogte en wordt een nieuwe afspraak gemaakt. 

- beschikken over een bewijs dat hij het voorafgaande schooljaar onderwijs heeft 

genoten in een Nederlandstalige onderwijsinstelling uit een lidstaat van de 

Nederlandse Taalunie. 

(dit geldt niet voor leerlingen die worden ingeschreven in Franstalige scholen in de rand- en 

taalgrensgemeenten die deel uitmaken van het Nederlandse taalgebied) 

Voor zij-instromers van 7 jaar en ouder (die uit het buitenland, uit huisonderwijs of uit het 

Franstalig onderwijs komen) gelden hoger genoemde voorwaarden niet (voorgaande 

schooljaar in erkende Nederlandstalige school ingeschreven of slagen in taaltest). 

5 jaar worden vóór 1 januari van het lopende schooljaar op voorwaarde: 

- dat hij tijdens het voorafgaande schooljaar was ingeschreven in een door de Vlaamse 

Gemeenschap erkende Nederlandstalige school voor kleuteronderwijs en gedurende die 

periode ten minste 185 halve dagen aanwezig was geweest, 

- of voldoet aan de hoger vermelde taalproef. 

Dit is een beslissing van de ouders na kennisname van het gunstig of ongunstig advies 

van het CLB en de school. 

DUUR LAGER ONDERWIJS (zie ook begin hoofdstuk overzitten en doorstromen). 

Een leerling kan minimaal 4 (behoudens in uitzonderlijke omstandigheden mits afwijking door de 

Vlaamse regering) en maximaal 8 jaar in het lager onderwijs doorbrengen. Voor de toelating tot 

het achtste jaar is een gunstig advies van de klassenraad en een advies van het CLB vereist. De 

klassenraad kan slechts een gunstig advies geven als zij van oordeel is dat de betrokken leerling 

dat achtste jaar in voldoende mate de in de leerplannen opgenomen doelen zal kunnen bereiken. 

De ouders kunnen niet verplicht worden hun kind een achtste jaar lager onderwijs te laten volgen, 

ook al is er een gunstig advies van de klassenraad. 

Een leerling die 15 jaar wordt vóór 1 januari van het lopende schooljaar kan geen lager 

onderwijs meer volgen. 

Wanneer een leerling een deel van zijn loopbaan lager onderwijs in het gewoon en een ander 

deel in het buitengewoon onderwijs heeft doorgebracht, dan is de mogelijke duur van het lager 

onderwijs dat van het buitengewoon onderwijs (zie BaO/2007/02, Toelatingsvoorwaarden en 

inschrijvingsverslag leerlingen in het buitengewoon basisonderwijs). 

GETUIGSCHRIFT BASISONDERWIJS (herwerkt) 

Het uitreiken van het getuigschrift basisonderwijs vanaf het schooljaar 1998-1999 - laatste wijziging: 

31/01/2013 - http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=9287 

Na 20 juni en vóór het einde van het schooljaar beslist de klassenraad over de toekenning van 

het getuigschrift basisonderwijs per individuele leerling op grond van alle documenten in het 

leerlingendossier. 

Per leerling wordt een dossier aangelegd dat naast de identificatiegegevens van de leerling 

volgende elementen omvat: 

- de synthese van de schoolrapporten en/of evaluaties in het lopende en het voorafgaande 

schooljaar; 

- het verslag van de leerkracht die tijdens het laatste schooljaar het hoogste aantal lestijden 

gegeven heeft aan de leerling. 


versie juli 2013

De klassenraad is het team van personeelsleden dat onder leiding van de directeur of zijn 

afgevaardigde samen de verantwoordelijkheid draagt voor de begeleiding van en het onderwijs 

aan een bepaalde leerlingengroep of individuele leerling. 

Vraag: Dient het CLB aanwezig te zijn op de klassenraad. 

Antwoord departement onderwijs: De CLB medewerker is geen personeelslid van de school. In 

die zin kan de CLB-medewerker wel aanwezig zijn indien de klassenraad dit wenst. Maar op 

zich is de CLB-medewerker geen eigenlijk lid van de klassenraad. 

Wie geen getuigschrift behaalt heeft recht op een verklaring met vermelding van het aantal 

gevolgde schooljaren lager onderwijs. Ouders kunnen beroep indienen tegen de beslissing. 

Het getuigschrift basisonderwijs kan ook nog behaald worden 

via de examencommissie van de Vlaamse gemeenschap 

in het secundair onderwijs (slagen in het 1ste leerjaar van de 1ste graad, of slagen in het 

beroepsvoorbereidend leerjaar mits het 1ste leerjaar gevolgd te hebben). 

REGELMATIGE LEERLING - LEERPLICHT 

Is een leerling die voldoet aan de toelatingvoorwaarden én die slechts in één school 

ingeschreven is én die, behoudens gewettigde afwezigheid, aanwezig is en, behoudens 

vrijstelling, deelneemt aan alle onderwijsactiviteiten die voor hem/haar of voor zijn/haar 

leerlingengroep georganiseerd worden. 

Leerlingen die op vijfjarige leeftijd overstappen naar het lager onderwijs zijn ook leerplichtig. 

zie bijlage 4.1 

REVALIDATIE VAN LEERLINGEN TIJDENS DE LESUREN 

Afwezigheden van leerlingen in het basisonderwijs - laatste wijziging: 13/02/2012 

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=13281 - 

zie ook bijlage 4.2: afwezigheden 

SCHOOLVERANDERING IN HET BAO 

Bij schoolverandering tussen de 1ste schooldag van september en de laatste schooldag van juni 

is de nieuwe inschrijving rechtsgeldig de 1ste schooldag nadat de directie van de nieuwe school 

de schoolverandering schriftelijk (aangetekend of tegen ontvangstbewijs) heeft meegedeeld aan 

de directie van de oorspronkelijke school. 

SCHORSEN EN UITSLUITEN VAN LEERLINGEN 

Schorsen en uitsluiten van leerlingen - laatste wijziging: 04/09/2012 


Een schoolbestuur, of bij delegatie de directie, kan, in uitzonderlijke gevallen, het recht op 

onderwijs van een leerplichtige ontnemen. 

Een schorsing houdt in dat de leerling gedurende een bepaalde periode de lessen en activiteiten 

van zijn leerlingengroep niet mag volgen, maar betekent niet dat betrokkene niet op school 

moet zijn. 

Een uitsluiting houdt in dat de leerling uit de school verwijderd wordt voor de rest van het lopende 

schooljaar op het moment dat deze leerling in een andere school is ingeschreven en uiterlijk 

één maand, vakantieperioden niet inbegrepen, na de schriftelijke kennisgeving. In afwachting 

daarvan bevindt betrokken leerling zich in dezelfde toestand als een geschorste leerling. Is een 

kind een maand na de schriftelijke kennisgeving nog niet in een nieuwe school ingeschreven, dan 

is de oude school dus niet langer verantwoordelijk voor de opvang van de uitgesloten leerling. 

Het zijn uiteindelijk de ouders die erop moeten toezien dat hun kind aan de leerplicht voldoet. De 


versie juli 2013

school doet er in elk geval goed aan om bij uitsluiting het bevoegde CLB in te schakelen om 

samen naar een oplossing te zoeken. 

Een school kan de inschrijving weigeren van een leerling die het lopende, vorige of daaraan 

voorgaande schooljaar uitgesloten is. 

zie bijlage - Inschrijvingsrecht in aanmeldingsprocedures in het basisonderwijs. 

Een schorsing voor meer dan één dag of een uitsluiting kan alleen uitgevoerd worden na een 

procedure die in het schoolreglement vastgelegd wordt en die de rechten van verdediging 

waarborgt. In die procedure moeten volgende principes gerespecteerd worden : 

1° het voorafgaandelijk advies van de klassenraad moet worden ingewonnen; 

2° de ouders hebben inzage in het tuchtdossier van de leerling en worden gehoord; 

3° de genomen beslissing wordt schriftelijk gemotiveerd en schriftelijk ter kennis gebracht aan 

de ouders van de betrokken leerling. 

ONDERWIJS AAN HUIS BIJ ZIEKTE - HUISONDERWIJS - zie bijlage 4.5 

SCHOOL- EN STUDIETOELAGEN - zie bijlage 4.5 

GELIJKWAARDIGHEID VAN DIPLOMA’S 

Als uw kind nog naar het basisonderwijs gaat bij aankomst of terugkomst in Vlaanderen, dan 

beslist de school waar u uw kind inschrijft, tot welk leerjaar het toegang heeft. 

ONTHAALONDERWIJS VOOR ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS (AN) 

Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers - laatste wijziging: 21/09/2011 


Onthaalonderwijs omvat een onthaaljaar en een vervolgjaar. 

Onthaalonderwijs is onderwijs voor AN ter bevordering van hun taalvaardigheid Nederlands én 

hun sociale integratie. 

Het schoolbestuur organiseert voor elke AN een individueel werkplan. 

(Een school met zeer veel oudere anderstalige nieuwkomers die nog nooit school hebben 

gelopen, kan eventueel een onthaalklasje inrichten.) 

Definitie van anderstalige nieuwkomers en gewezen anderstalige nieuwkomers 

AN: een leerling die uiterlijk op 31 december van het lopende schooljaar vijf jaar of ouder is en 

die op de dag van inschrijving of op 1 september die volgt op de inschrijving, gelijktijdig aan 

de volgende voorwaarden voldoet : 

1. een nieuwkomer zijn, d.w.z. maximaal één jaar ononderbroken in België verblijven. 

2. niet het Nederlands als thuistaal of moedertaal hebben; 

De vaststellingen omtrent thuistaal, moedertaal en nieuwkomer zijn, gebeuren op grond van 

een schriftelijke verklaring op eer. Met die verklaring op eer wordt voor voorwaarde 1 geen 

rekening gehouden, als in het inschrijvings- of leerlingendossier documenten aanwezig zijn die 

deze verklaring tegenspreken. 

Thuistaal is de taal die gehanteerd wordt voor de gangbare communicatie binnen het 

gezin. 

Moedertaal is de taal die het kind van kindsbeen af kreeg aangeleerd. 

Bij adoptiekinderen kunnen beiden verschillend zijn. 

3. onvoldoende de onderwijstaal beheersen om met goed gevolg de lessen te kunnen volgen; 


versie juli 2013

4. maximaal 9 maanden ingeschreven zijn in een school met het Nederlands als onderwijstaal 

(vakantiemaanden juli en augustus niet meegerekend); 

De vaststelling omtrent het onvoldoende beheersen van de Nederlandse onderwijstaal, 

gebeurt door de school 

AN: een leerling die officieel verblijft in een open asielcentrum en die uiterlijk op 31 

december van het lopende schooljaar vijf jaar of ouder is. Dit wordt bewezen aan de hand 

van een attest, uitgereikt door het open asielcentrum waar hij officieel verblijft. 

Deze leerlingen komen in aanmerking voor onthaalonderwijs zolang ze in het asielcentrum 

verblijven en voldoen aan de leeftijdsvoorwaarde (andere voorwaarden vervallen). Dit kan 

dus meerdere schooljaren zijn. Het schooljaar nadat ze niet meer in het asielcentrum 

verblijven komen ze in aanmerking voor het vervolgjaar. 

Gewezen AN zijn leerlingen in het basisonderwijs die in het voorafgaande schooljaar 

anderstalige nieuwkomer waren én onthaalonderwijs hebben genoten. 

De aanvullende lestijden: Deze kunnen georganiseerd worden vanaf het ogenblik dat er 

voldoende AN regelmatig zijn ingeschreven. Dit betekent 4 of 6 AN per school of 12 per 

scholengemeenschap. Bijkomende lestijden worden verworven als in de loop van het schooljaar 

het aantal AN dat als basis heeft gediend voor de vorige vaststelling met tenminste vier wordt 

overschreden. De subsidiering wordt stopgezet indien het aantal AN daalt onder de vier 

(scholengemeenschap) of 2 (school). 

De toekenning van de aanvullende lestijden gebeurt per school zelfs als er gekozen is voor de 

berekening per scholengemeenschap. 

Financiering bij tellen per school: 

- twee aanvullende lestijden per school die onthaalonderwijs aanbiedt; 

- anderhalve lestijd per anderstalige nieuwkomer. 

Financiering bij tellen per scholengemeenschap: 

- anderhalve lestijd per anderstalige nieuwkomer 

Voor de opvang van gewezen AN wordt er voor het volledige schooljaar één lestijd 

gefinancierd per gewezen AN, die ingeschreven is op de eerste schooldag van oktober van 

het lopende schooljaar. Er zijn geen minimumnormen. 

De lestijden voor onthaalonderwijs kunnen gedurende het volledige schooljaar overgedragen 

worden, inspelend op het soms grote verloop van onthaalleerlingen. 

Scholen met aanvullende lestijden krijgen ook een toelage voor anderstalige nieuwkomers en 

kunnen een beroep doen op de 'Steunpunten Diversiteit en Leren en Nederlands tweede taal'. 

Omzendbrief met aanverwante onderwerpen: 

Aanvullende lestijden voor de integratie van anderstaligen in de Nederlandstalige scholen voor 

basisonderwijs gelegen in de rand- en taalgrensgemeenten en in de scholen voor basisonderwijs gelegen 

in de gemeenten die grenzen aan de randgemeenten en / of grenzen aan de gemeenten van het Brussels 

hoofdstedelijk gewest.- laatste wijziging: 08/05/2012 


- laatste wijziging: 08/05/2012 


versie juli 2013

1.3 HET SECUNDAIR ONDERWIJS 

SO64: Structuur en organisatie van het voltijds secundair onderwijs - laatste wijziging: 03/09/2012 

www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=9418 

SO60: Studieaanbod voltijds secundair onderwijs: 06/08/2012 


BVR organisatie van het voltijds secundair onderwijs. 

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=13329#175923 

laatste wijziging: 02/01/2013 


versie juli 2013

ALGEMENE OPMERKINGEN S.O. 

SO64: Structuur en organisatie van het voltijds secundair onderwijs - laatste wijziging: 03/09/2012 


1. TOELATINGSVOORWAARDEN 

Algemene principes 

Rekening houdend met het decreet gelijke onderwijskansen (GOK) moet een school in 

onderstaande volgorde nagaan in welke mate de leerling recht heeft op inschrijving : 

1. de toelatingsvoorwaarden; 

2. de definitieve uitsluiting als tuchtsanctie; 

3. de maximumcapaciteit; 

4. de draagkracht (cfr. inschrijvingsverslag BUSO). 

Zie ook inschrijvingsrecht in bijlage. 

A- of B-attest = met vrucht een leerjaar beëindigd. 

Opmerking: in de volgende regelgeving gaat het over leerjaren en niet over schooljaren. 

Bij de toelatingsvoorwaarden tot een bepaald leerjaar mag enkel rekening worden gehouden met 

het oriënteringsattest van het onmiddellijk voorafgaand lager leerjaar, of van hetzelfde 

leerjaar zo het een overgang betreft vanuit het beroepsonderwijs. 

Wie voor éénzelfde leerjaar over meer dan één oriënteringsattest beschikt, mag zich steeds op 

het meest gunstige beroepen. 

Indien in eenzelfde leerjaar verschillende toelatingsvoorwaarden fungeren, kan steeds worden 

teruggevallen op de meest gunstige; dit is belangrijk voor wat betreft het 1ste leerjaar B. 

Voorbeeld: een leerling die 12 jaar wordt voor 31/12 wordt toegelaten tot 1B, ongeacht of hij 

gewoon of buitengewoon basisonderwijs heeft gevolgd. 

Voor de leerling die een leerjaar dat hij met vrucht heeft beëindigd, wenst te herbeginnen in 

een andere onderwijsvorm of studierichting waarin hij niet werd toegelaten ingevolge de 

clausulering op het B-attest van het onmiddellijk lager leerjaar, kan de 

toelatingsklassenraad van het nieuwgekozen leerjaar deze beperking(en) opheffen (zie 

verder verandering van onderwijsinstelling). 

Vraag: Leerling behaalt een B attest met clausulering Grieks, Grieks-latijn en Moderne 

Wetenschappen na 1A. Hij volgt dan 2 STV en behaalt een B-attest ASO TSO KSO. 

Mag leerling dubbelen in 2 Moderne Wetenschappen? 

Antwoord: Nee, tenzij klassenraad van 2 MW de clausulering van B-attest 1A opheft. 

Vraag: Leerling heeft in 3 de jaar een B-attest behaald met clausulering ASO, uitgezonderd 

studierichting Humane Wetenschappen. In het 4 de jaar Humane Wetenschappen behaalt hij 

een C-attest. Mag hij overzitten in een andere ASO studierichting dan HUW. 

Antwoord: Nee, de beperkingen op het B-attest blijven gelden. De toelatingsklassenraad kan 

deze niet opheffen gezien hij NIET geslaagd is, een C-attest heeft behaald. 

Volgende wijzigingen in de toelatingsvoorwaarden vanaf 2010-2011 willen via flexibele of 

individuele leertrajecten, overzitten tegengaan en de gekwalificeerde uitstroom bevorderen. 


versie juli 2013

Uitstel van eindbeslissing 

De inrichtende macht (in het GO! raad van bestuur van de scholengroep) kan beslissen om in de 

onderwijsinstelling volgende regeling toe te passen: 

o per structuuronderdeel (= de volledige leerlingengroep), uitstel van eindbeslissing 

door de delibererende klassenraad tot einde van de 1 ste, 2 de en 3 de graad. Dit betekent dat 

leerlingen binnen de betrokken graad van rechtswege kunnen doorstromen van het 1 ste 

naar het 2 de leerjaar. 

o per leerling de doorstroming van het 1 ste naar het 2 de leerjaar van de 1 ste , 2 de en 3 de graad 

in geval van tekorten voor bepaalde programmaonderdelen in het 1 ste leerjaar. In het 2 de 

leerjaar zullen de tekorten weggewerkt worden via remediëring. 

*De bedoeling is: 

a) rekening te houden in individuele gevallen met specifieke onderwijskundige of 

organisatorische argumenten en 

b) meer individuele leertrajecten aan te bieden. 

** In dit geval gelden volgende uitzonderlijke modaliteiten 

deze tekorten moeten weggewerkt zijn vóór het einde van het 2de leerjaar van 

respectievelijk de 1 ste , 2 de en de 3 de graad. 

(bv. via remediëring, bijkomende opdrachten, ...). 

in het 1 ste leerjaar wordt het oriënteringsattest vervangen door het attest regelmatige 

lesbijwoning 

beslist de delibererende klassenraad van het 2 de leerjaar van respectievelijk de 1 ste , 2 de 

en de 3 de graad om een oriënteringsattest A van het 1 ste leerjaar toe te kennen aan 

leerlingen die tekorten van het 1 ste leerjaar hebben weggewerkt maar niet geslaagd zijn 

in het 2 de leerjaar 

*** Voor het overige gelden de bepalingen vermeld bij algemene beginselen bekrachtiging. 

Vrijstellingen 

De inrichtende macht kan beslissen (in het GO! raad van bestuur van de scholengroep) om in de 

onderwijsinstelling de regeling toe te passen dat een leerling mits akkoord van de 

toelatingsklassenraad vrijstelling kan krijgen van programmaonderdelen 

mits de leerling al eerder geslaagd is in het SO voor diezelfde programmaonderdelen 

en mits de toelatingsklassenraad een gunstige beslissing neemt na kennisname van het 

advies van de delibererende klassenraad van het voorafgaand schooljaar. De vrijgekomen 

uren kunnen besteed worden aan verbreding of verdieping of waar nodig remediëring. Dit 

geldt voor alle leerjaren en opleidingen (ook bij overzitten). 

in een Se-n-Se op basis van elders verworven competenties of kwalificaties. De 

bedoeling is dat de opleiding aantrekkelijker wordt voor leerlingen die zich vanuit het 

beroepsleven willen bijscholen. De onderwijsinstelling beslist of de leerling tijdens de 

vrijgekomen uren afwezig blijft of een vervangend programma krijgt. 

Er bestaat ook de mogelijkheid om de studieduur van een Se-n-Se en HBO verpleegkunde te 

verdubbelen om zo tegemoet te komen aan specifieke behoeften van de cursisten bijv. 

combinatie werk en studie. 

zie door de school gewettigde afwezigheden in bijlage achteraan bundel 



versie juli 2013

Afwijkende toelatingsvoorwaarden voor bepaalde studierichtingen 

- Studiegebieden Ballet en podiumkunsten 

1A ingericht in een school met in de 2 e en 3 e graad uitsluitend het studiegebied ballet, 

2 e leerjaar 1 e graad basisoptie ballet, 1 e leerjaar 2 e graad en 3 e graad KSO studiegebieden 

podiumkunsten en ballet en 3 e leerjaar 3 e graad studiegebied podiumkunsten ingericht 

onder de vorm van een voorbereidend jaar op het hoger onderwijs. 

De school kan (dus geen verplichting) eisen dat de leerling positief werd geëvalueerd door de 

toelatingsklassenraad op een door de school georganiseerde geschiktheidsproef. De proef peilt 

naar de artistieke aanleg van de leerling. Die geschiktheidsproef is eenmalig en geldt voor de 

duur van de opleiding, onverminderd de mogelijkheid tot één herkansing voor de leerling die 

negatief is geëvalueerd. De proef peilt naar de artistieke aanleg van de leerling. In deze situatie 

moeten in de toelatingsklassenraad ambtshalve raadgevende externe deskundigen worden 

opgenomen. Het aantal externe deskundigen wordt door de school bepaald; deze deskundigen 

mogen geen voordrachtgever in de betrokken school zijn. 

2 e leerjaar 2 e graad KSO-studierichtingen ballet, dans, muziek, 2 e leerjaar 3 e graad KSOstudierichtingen 

ballet, modern ballet, dans, muziek, woordkunst-drama 

De school kan (dus geen verplichting) eisen dat de leerling positief werd geëvalueerd door de 

toelatingsklassenraad op een door de school georganiseerde geschiktheidsproef. Die 

geschiktheidsproef is eenmalig en geldt voor de duur van de opleiding. De proef peilt naar de 

artistieke aanleg van de leerling. 

- Topsport 

Voor de basisoptie topsport en de studierichtingen met component topsport moeten de 

leerlingen voor het betrokken schooljaar een topsportstatuut A of B hebben verkregen van de 

selectiecommissie voor de betrokken sportdiscipline. Deze toekenning houdt geen garantie in dat 

de topsportrichting het schooljaar nadien verder kan worden gevolgd. 

- Voeding 

Voor de basisopties, beroepenvelden en studierichtingen waarin leerlingen met voeding in 

aanraking komen moeten de leerlingen medisch geschikt zijn bevonden. Daartoe dient een arts, 

aangesteld door de onderwijsinstelling, vóór 1 oktober van het betrokken schooljaar of 

onmiddellijk indien de inschrijving op een later tijdstip plaats vindt, een verklaring van lichamelijke 

geschiktheid uit te reiken. Deze verklaring geldt voor de ganse duur van de secundaire studies, 

tenzij er een aanleiding is (bv. na ziekte) om de geschiktheid te herevalueren. 

Bouwplaatsmachinist en vrachtwagenchauffeur 1e en 2e leerjaar 3de 

graad BSO en 3e leerjaar 3e graad bijzonder transport, dakwerken, 

mechanische en hydraulische kranen, wegenbouwmachines 

Voor deze studierichtingen moeten de leerlingen eveneens medisch geschikt zijn bevonden (zie 

uitleg voeding). Deze geschiktheidsverklaring is niet nodig in 3 e leerjaar indien reeds voorgelegd 

in het 1 e of 2 e leerjaar van de derde graad (studierichting bouwplaatsmachinist of 

vrachtwagenchauffeur). 

Veiligheidsberoepen - specialisatiejaar BSO en 

Integrale veiligheid Se-n-Se 

Voor de studierichting veiligheidsberoepen en integrale veiligheid moeten de leerlingen 

bovendien van onberispelijk gedrag zijn, zoals dat blijkt uit een uittreksel uit het strafregister dat 

niet langer dan 6 maanden voor de effectieve start van de opleiding door de betrokken leerling, 

werd afgegeven. Bij overzitten is een nieuw uittreksel vereist. Het uittreksel wordt uitgereikt door 

de ter zake bevoegde gemeentelijke dienst van de woonplaats van de leerling. Aandacht: het 

voorgaande betekent niet per definitie een "blanco" uittreksel, doch wel dat in voorkomend geval 


versie juli 2013

de school een afweging maakt of, binnen het raam van de sector "veiligheid", de eventueel 

vermelde feiten (zowel naar aard als naar tijdstip) indruisen tegen de voorwaarde "onberispelijk 

gedrag". 

Voor de studierichting integrale veiligheid moeten de leerlingen bovendien medisch geschikt 

zijn bevonden voor de uitoefening van het beroep (zie hoger). 

Leerlingen die rechtstreeks overkomen uit 

- een niet-Vlaamse onderwijsinstelling 

(buitenlandse school, Frans- of Duitstalige school in België) 

- een onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers - 

zie ook algemene opmerkingen SO 9. 

Zij kunnen als regelmatige leerlingen worden toegelaten onder de volgende voorwaarde : 

gunstige beslissing van de toelatingsklassenraad, waarin alle leraars van het betrokken 

structuuronderdeel zijn opgenomen. De beslissing van de toelatingsklassenraad wordt 

genomen uiterlijk 25 lesdagen na aanvang van de effectieve regelmatige lesbijwoning door 

de leerling. 

Deze toelatingsmogelijkheid heeft volgende implicaties : 

a) vanaf het schooljaar 2011-2012 vervalt voor de secundaire scholen de procedure 

"gelijkwaardigheid van buitenlandse studiebewijzen"; toelatingsklassenraden zijn niet gehouden 

aan gelijkwaardigheidbeslissingen die de overheid intussen al mogelijks heeft genomen; 

b) de toelatingsklassenraad bepaalt zelf op welke wijze zijn beslissing over de regelmatigheid 

van de leerling tot stand komt; in afwachting van die beslissing blijft de leerling een vrije leerling; 

c) indien de toelatingsklassenraad ter voorbereiding van zijn beslissing informatie wenst over 

het buitenlands onderwijssysteem waaruit de leerling komt, dan kan contact worden 

opgenomen met het Agentschap voor Kwaliteitszorg in Onderwijs en Vorming, NARIC- 

Vlaanderen, tel. 02/553.89.58; 

d) van zodra de leerling een oriënteringsattest A of B, een (studie)getuigschrift of een 

diploma in het Vlaams secundair onderwijs heeft behaald, is onderhavige 

toelatingsmogelijkheid niet meer van toepassing. 

Echter bij een oriënteringsattest C en het leerjaar overzitten in een ander structuuronderdeel, 

blijft onderhavige toelatingsmogelijkheid wel geldig, m.a.w. ook de toelatingsklassenraad van 

laatstbedoeld structuuronderdeel zal zich dan uitspreken over de instapmogelijkheid vanuit het 

niet-Vlaams onderwijs. Indien de leerling een oriënteringsattest C heeft behaald en het leerjaar 

overzit in hetzelfde structuuronderdeel, dan blijft het recht op overzitten primeren, ook in een 

andere school. 

Opmerking: na een ongunstige beslissing van de toelatingsKR over de gelijkwaardigheid van 

vroegere studies, kan een leerling nog in de gewenste richting instappen met een gunstige 

beslissing van NARIC. 

Vraag: Europese school 

Een leerling was niet geslaagd in het 2de jaar 1ste graad in een Europese school. De ouders 

hebben deze beslissing aangevochten en wachten op het resultaat. Kan de leerling in 

afwachting ingeschreven worden in het 1ste jaar 2de graad mits toelatingsklassenraad? 

Antwoord: 

De Europese school is een niet-Vaamse onderwijsinstelling. Op basis van de bepalingen van 

de omzendbrief SO 64 punt 7.2.5.1 kan hij als regelmatige leerling ingeschreven worden 

ongeacht het al dan niet slagen in de Europese school, onder hoger genoemde 

voorwaarden. 


versie juli 2013

Toelatingsklassenraad 

Binnen het raam van de reglementaire toelatings- en overgangsvoorwaarden dient in bepaalde 

gevallen een beroep gedaan op de toelatingsklassenraad. 

De toelatingsklassenraad zal zich bij de uitoefening van zijn bevoegdheden laten leiden door 

concrete gegevens uit het dossier van de leerling. Deze gegevens, die ook afkomstig kunnen 

zijn van een voorheen bezochte onderwijsinstelling, hebben inzonderheid betrekking op vroegere 

studies, op informatie meegedeeld door het C.L.B. of op andere informatieve elementen 

bijvoorbeeld verkregen door een oriënterend gesprek met de leerling. 

Zijn beslissingen moeten steeds gemotiveerd zijn en dienen aan het leerlingendossier 

toegevoegd. Eventuele adviezen van de raad moeten ook gemotiveerd zijn. 

Er geldt een wettelijk gewaarborgde vrijheid van studiekeuze met in acht name van de toelatings- 

en overgangsvoorwaarden. Dit houdt in dat noch morele, noch fysieke druk op de betrokken 

personen of op de leerling mag worden uitgeoefend bij het formuleren van de studiekeuze. 

Elke beslissing van de toelatingsklassenraad over een bepaald leerjaar en een bepaalde 

onderverdeling moet uiterlijk genomen worden op 10 september van het schooljaar in kwestie. 

Als de regelmatige lesbijwoning, behoudens gewettigde afwezigheid, evenwel na 10 september 

aanvangt, dan moet de beslissing van de toelatingsklassenraad binnen vijf lesdagen worden 

genomen. Afwijkende periode voor Leerlingen uit onthaalklas en rechtstreeks uit niet- 

Vlaamse school (zie hoger). 

Regularisatie via slagen voor examencommissie voor leerlingen die niet aan de 

toelatingsvoorwaarden tot het 1ste leerjaar van de 1ste, 2de of 3de graad voldoen. 

Zij kunnen onder voorbehoud toegelaten worden en dienen dan in de loop van dat jaar via deze 

examencommissie hun voorgeschiedenis te regulariseren. Enkel wie dan voor deze proef 

geslaagd is kan – uiteindelijk zonder jaarverlies – het oriënteringsattest voor dat 1ste jaar 

behalen. 


versie juli 2013

2. OVERGANGEN EN VERANDERINGEN TIJDENS HET SCHOOLJAAR 

De voorwaarden inzake overgangen gedurende het schooljaar hebben uitsluitend betrekking op 

de gekozen studierichting en niet op een eventuele verandering van onderwijsinstelling. 

Bij elke overgang in de loop van het schooljaar dient de leerling tevens te voldoen aan de 

toelatingsvoorwaarden van het betrokken leerjaar. 

Overgang van stelsel van leren en werken naar voltijds S.O. is mogelijk tot 

15 november van rechtswege met een attest van verworven bekwaamheden. Dit attest geldt 

als wettiging voor de afwezigheden in het S.O. tot 15 november. 


Topsport 

De overgang is gedurende het volledig schooljaar van rechtswege toegelaten: 

- van de studierichting ASO met component topsport naar wetenschappen-sport ASO of 

omgekeerd en 

- van de studierichting TSO met component topsport naar lichamelijke opvoeding en sport TSO 

of omgekeerd. 

- tussen studierichtingen ASO en TSO met component topsport voor zover aan de 

toelatingsvoorwaarden voldaan wordt (niet 2 de leerjaar 3 de graad). 

In de 3de graad wegens ernstige medische, psychische, sociale of 

onderwijskundige redenen 

In de 3de graad bestaat de mogelijkheid van een overgang tijdens het schooljaar mits gunstige 

beslissing van de toelatingsklassenraad na kennisname van advies van de begeleidende 

klassenraad van de studierichting die de leerling tot dan volgt; bedoelde gunstige beslissing is 

gebaseerd op ernstige medische, psychische, sociale of onderwijskundige redenen. 

De omschrijving "ernstige medische, psychische, sociale of onderwijskundige redenen" 

komt meermaals aan bod. Het is lokaal dat moet worden uitgemaakt of de situatie van de leerling 

aan deze omschrijving beantwoordt. 

“Dat het om een uitzonderlijke situatie moet gaan is evident, studieveranderingen binnen de 

3de graad kunnen nooit een automatisme zijn. Alleszins heeft de regelgever zich, bij zijn 

beslissing, door de volgende niet-limitatieve gevallen laten inspireren: studieverandering 

ingevolge de verhuis naar een regio waar de initieel gevolgde opleiding niet bestaat, ingevolge 

het uit medisch oogpunt niet langer in contact kunnen komen met bepaalde producten eigen aan 

de opleiding, ingevolge heroriëntering in functie van hogere studies waarvoor de keuze steeds 

meer vorm krijgt of ingevolge psychische problemen die duidelijk verband houden met een foute 

studiekeuze.” 

Verandering van vakken binnen het keuze- of complementair gedeelte: 

de schoolbesturen bepalen autonoom of en tot op welke datum dit toegelaten is (eventueel zelfs 

tot op het niveau van het eindjaar van het voltijds secundair onderwijs). 

Overgangen van buitengewoon onderwijs naar gewoon S.O. zijn slechts 

mogelijk mits naleving van de toelatingsvoorwaarden én mits de in het buitengewoon onderwijs 

doorgebrachte periode wordt gelijkgeschakeld met een periode van gewettigde afwezigheid 

in het gewoon secundair onderwijs. 

Voor uitzonderlijke gevallen, eventueel onder bepaalde voorwaarden 

kan de toelatingsklassenraad afwijken van de uiterste overgangsdatum. 

Mits wettiging van periode van afwezigheid vóór de overgang naar de nieuwe 

studierichting (meestal 1/9 tot datum overgang) door de school (geen 


versie juli 2013

verplichting) kunnen heel wat overgangen gans het schooljaar van leerlingen 

die aan de toelatingsvoorwaarden voldoen, zoals blijkt uit de volgende 

antwoorden van departement op vragen. 


Afwezigheden en in- en uitschrijvingen in het voltijds gewoon secundair onderwijs en het deeltijds 

secundair onderwijs - 

We nemen dit deel integraal over gezien deze overgangen voor nogal wat verwarring zorgen. 

Door de school gewettigde afwezigheden. 

Alle afwezigheden die noch van rechtswege gewettigd zijn, noch onder de noemer "problematisch" 

ressorteren, kunnen worden gewettigd door de school. Er dient geen aanvraag aan het Agodi te worden 

voorgelegd. Achterliggende filosofie hiervoor is dat in scholen afdoende deskundigheid én gezond 

verstand aanwezig is om, rekening houdend met het belang van de leerling maar ook met het belang van 

de schoolgemeenschap, individuele leerlingendossiers te evalueren en te beslechten. Onder 

"afwezigheid" dient zowel de fysieke afwezigheid op school van de leerling te worden verstaan als de 

gedeeltelijke afwezigheid bij het volgen van het gewone lesprogramma en de vervanging door een 

alternatief programma. 

In beginsel bepaalt het schoolbestuur of van de wettigingsmogelijkheid gebruik wordt gemaakt en aan wie 

de beslissingsbevoegdheid voor concrete gevallen toekomt (directeur of zijn afgevaardigde dan wel de 

klassenraad), tenzij hierna uitdrukkelijk die bevoegdheid aan de klassenraad wordt toegewezen. 

Indien de school weigert een afwezigheid te wettigen, dan zullen de betrokken personen daartegen niet in 

beroep kunnen gaan bij het Agodi. De regelgever legt ook niet op dat de school dienaangaande zelf een 

interne beroepsprocedure moet voorzien, al kan het schoolbestuur dat uiteraard wel op eigen initiatief 

doen. 

Tegenover afwezigheden die worden gewettigd moeten geldige verantwoordingsstukken staan die, zoals 

gebruikelijk, ter inzage liggen van het verificatiekorps. 

Het verificatiekorps (maar ook de onderwijsinspectie) heeft in dit verband geen enkel appreciatierecht, 

d.w.z. dat geen enkele uitspraak mag worden gedaan over de zinvolheid van de al dan niet wettiging van 

een afwezigheid. De autonomie van de onderwijsinrichters moet hier ten volle worden gerespecteerd. 

Anderzijds zal de verificatie er wel op toezien of de gewettigde afwezigheid op een correcte wijze (d.w.z. 

aan de hand van de juiste code) in het aanwezigheidsregister is vermeld. Een correcte registratie moet 

niet alleen globale evoluties inzake schoolverlet in kaart brengen, maar moet ook vermijden dat 

regelgeving oneigenlijk zou worden toegepast of zelfs zou worden omzeild (bv. de toelatings- en 

overgangsvoorwaarden). 

Afwezigheden die door de school kunnen worden gewettigd, worden in verschillende categorieën 

onderverdeeld. 

Duiding van de contactpersoon van de omzendbrief : De wetgever verwacht van de school dat 

ze integer oordeelt en enkel zinvolle overgangen toelaat. Zowel van school als leerling worden 

inspanningen verwacht om de gemiste leerstof in te halen. Dit kan aan bod komen bij 

doorlichting. 

Overgang van (buitengewoon)basisonderwijs naar 1B 

Vraag: Mag een leerling die aan de toelatingsvoorwaarden (12 jaar op 31/12) voldoet in de 

loop van het schooljaar overgaan van BaO (bijv. L4) naar 1B? 

Antwoord: In principe mag een leerling basisonderwijs die aan de toelatingsvoorwaarden 

voldoet, tijdens het ganse schooljaar overgaan op voorwaarde dat de directeur van de 

secundaire school de periode die de leerling in het BaO doorbracht wil beschouwen als een 

gewettigde afwezigheid. 

Overgang naar een hoger leerjaar van een leerling die aan de 

toelatingsvoorwaarden voldoet voor dat hoger leerjaar. 

Vraag: Mag een leerling uit 2Abis naar 3BSO. Vorig schooljaar kreeg hij in 2A een B-attest 

met uitsluiting van alle onderwijsvormen behalve BSO 

Antwoord: Dit kan mits toelatingsklassenraad. De school dient de voorafgaande periode in 2A 

te wettigen tot een gewettigde afwezigheid. 


versie juli 2013

Vraag school: We hebben momenteel 2 leerlingen in 1A (14 jaar) die bij het eerste rapport 

veel tekorten vertoonden en niet goed mee kunnen tijdens de lessen (= beperkte 

slaagkansen). Volgens de wetgeving kunnen deze jongeren volgend schooljaar op basis van 

leeftijd naar 3BSO mits toelatingsklassenraad. We vinden het in het belang van de leerling 

dat ze nu reeds de overstap maken naar 2 BVL zodat ze reeds kennis maken met de waaier 

van praktische vakken en ook in functie van hun welbevinden. 

Antwoord verificateur: Dit dossier kan u beschouwen als een late inschrijving. In dat geval 

kunnen deze lln. nu “overstappen” naar BvL op basis van leeftijd. 

Overgang van stelsel leren en werken naar voltijds S.O. 

Vraag: Leerling X was begin dit schooljaar ingeschreven in 3 BSO Kantoor, hij stapte in 

december over naar de leertijd (hulpkok). Deze overstap bleek niet de juiste te zijn en 

leerling wil nu terugkeren naar het voltijds onderwijs. 

Antwoord: 

1. Nagaan of de leerling ‘van rechtswege’ kan overgaan. Dus zonder bijkomende 

toestemming van bijv.toelatingsklassenraad. (In dit geval was dit 15/11) 

2. Nagaan of deze leerling voldoet aan de toelatingsvoorwaarden voor de gewenste 

studierichting op 1/9. (Dit is het geval) 

3. Nagaan of de school de afwezigheden wil wettigen vanaf 1/9. 

Dit gaat enkel over informatieverstrekking i.v.m. wetgeving. De CLBmedewerker 

dient zich uiteraard ook een beeld te vormen over de zinvolheid 

van de overstap en dient dit te bespreken met zijn cliënt. 

Verandering van onderwijsinstelling en overdracht beslissing van de 

toelatingsklassenraad naar de nieuwe onderwijsinstelling. 

Indien echter blijkt dat de beslissing van de TKR werd verkregen zonder dat de leerling het 

oogmerk had om in de desbetreffende onderwijsinstelling de lessen te volgen, zal de 

toelatingsklassenraad van de nieuwe onderwijsinstelling bevoegd zijn om zelf een beslissing te 

nemen. 

Deze regeling doet geen afbreuk aan de weigerings- en doorverwijzingsmogelijkheden zoals 

opgenomen in het decreet gelijke onderwijskansen. 

Indien een leerling werd toegelaten met advies of beslissing van de toelatingsklassenraad 

en in dit structuuronderdeel per 30 juni een B of C attest behaalt, dan primeert een 

onvoorwaardelijk recht op overzitten in datzelfde structuuronderdeel. Dit betekent dat in geval 

van overzitten van desbetreffend structuuronderdeel in dezelfde of een andere school, de 

toelatingsklassenraad niet opnieuw een advies of beslissing uitbrengt, maar dat het initieel advies 

of de initiële beslissing onverkort blijft gelden. Het is enkel indien de leerling vóór 30 juni uit een 

structuuronderdeel stapt, dat bij eventueel overzitten tijdens een later schooljaar in dezelfde of 

een andere school de toelatingsklassenraad opnieuw een advies of beslissing zal formuleren. 


versie juli 2013

3. OVERZITTEN 

In verband met het overzitten van leerjaren zijn leerlingen regelmatig als zij: 

- slechts in het bezit zijn van een attest B of C van dat betrokken leerjaar 

- met een A-attest opteren voor een andere onderwijsvorm en/of onderverdeling van dat 

betrokken leerjaar (dus overzitten in 1A of 1B kan niet). 

- een gelijkwaardig leerjaar aanvankelijk hebben gevolgd in een buitenlands onderwijsstelsel, 

of in een onderwijsinstelling door de Franse of Duitstalige gemeenschap georganiseerd, 

gesubsidieerd of erkend 

- opteren voor 1A na 1B met vrucht gevolgd te hebben. 

Het aantal keren dat een leerling een leerjaar als regelmatige leerling kan overzitten - met in acht 

name van voorgaande regels – is niet beperkt. 

Het overzitten van een leerjaar betreft niet noodzakelijk het laatst gevolgde leerjaar, doch kan 

ook slaan op een leerjaar dat één of meer schooljaren voordien reeds werd beëindigd; deze regel 

is belangrijk voor leerlingen die met aansluitingsmoeilijkheden worden geconfronteerd omdat zij 

hetzij het Nederlands niet of onvoldoende beheersen, hetzij voordien studies van een buitenlands 

onderwijsstelsel hebben doorlopen. 


versie juli 2013

4. EVALUATIE EN BEKRACHTIGING VAN DE STUDIES 

Algemene beginselen (toegevoegd in versie mei 2013) 

Voor de evaluatiecriteria, zoals de eventuele organisatie van examens of proeven tijdens 

en/of op het einde van het schooljaar, zijn de schoolbesturen van het onderwijs bevoegd. 

uitzondering geïntegreerde proef: deze moet in een aantal leerjaren en 

onderwijsvormen georganiseerd worden. Deelname, uit hoofde van de definitie van de 

regelmatige leerling, is verplicht. 

Deze leerjaren zijn: 

- het 2 e leerjaar van de 3 e graad van het TSO, KSO en BSO; 

- het specialisatiejaar (3 e lj.) van de 3 e graad van het BSO; 

Vanaf het schooljaar 2012-2013 wordt de regel van kracht dat de bedoelde proef alleszins slaat 

op vakken van het specifiek gedeelte (= de studierichting), maar eventueel ook op vakken van 

de basisvorming of van het complementair gedeelte indien die vakken ondersteunend zijn voor 

de geïntegreerde proef. De proef kan diverse vormen aannemen, b.v. een eindwerk. 

De geïntegreerde proef is totaal inherent aan het toetsingsmechanisme rond het al dan niet 

voldaan hebben voor "het geheel van de vorming", daar niet leidend tot een apart studiebewijs; 

vermits deze proef daarenboven een vakoverschrijdend karakter draagt, wordt ze getypeerd als 

zijnde "geïntegreerd". Het resultaat van de geïntegreerde proef zal echter onverminderd een 

belangrijk element betekenen in de beslissing van de delibererende klassenraad over de 

leerling in kwestie. 

De beslissingen van de delibererende klassenraad voorzien twee 

alternatieven: 

- de leerling wordt beschouwd het leerjaar met vrucht (A-, B-attest) te hebben beëindigd; 

- de leerling wordt beschouwd het leerjaar niet met vrucht te hebben voltooid. 

Deze beslissingen worden in beginsel genomen uiterlijk op 30 juni van het betrokken 

schooljaar. Voor een Se-n-Se worden deze beslissingen tijdens het betrokken schooljaar, 

naargelang van de start, de duur en het aanbod van de opleiding, genomen. 

Dit vormt de algemene regel, er van uitgaande dat de klassenraad de leerling afdoende kent en 

weet wat hij waard is na hem gedurende een volledig schooljaar te hebben begeleid en 

geëvalueerd. M.a.w., de delibererende klassenraad moet in principe uiterlijk op desbetreffende 

datum over voldoende nuttige elementen beschikken om een eindbeslissing te kunnen treffen. 

Niettemin kan die termijn voor uitzonderlijke én individuele gevallen worden verlengd tot 

"uiterlijk de eerste schooldag van het daaropvolgend schooljaar". Voor een Se-n-Se die loopt tot 

31 januari, kan het besluitvormingsproces worden verlengd tot uiterlijk 1 maart van het 

schooljaar in kwestie. 

Het betreft hier geen uitstel van de eindbeoordeling, maar louter een langer dan gebruikelijk 

lopend besluitvormingsproces. Het behoort tot de autonome bevoegdheid van de delibererende 

klassenraad om te oordelen of sommige leerlingen aan een bijkomende proef moeten 

onderworpen worden vooraleer een definitieve beslissing kan genomen worden. Deze 

bijkomende evaluatie kan gebeuren op basis van herexamens, vakantiewerk of -lectuur, enz. 

Indien daarentegen de eindbeslissing wel uiterlijk 30 juni (of voor een Se-n-Se : 31 januari) is 

genomen, dan kan de leerling vanuit het oogpunt van evaluatie nadien niet met extra 

opdrachten worden belast. 

De beslissingen van de delibererende klassenraad monden uit in de studiebekrachtiging. 

Hiervoor komen uitsluitend de regelmatige leerlingen van het schooljaar waarvoor ze zijn 

ingeschreven in aanmerking. 

Aan vrije leerlingen kan slechts een attest van lesbijwoning worden toegekend. 


versie juli 2013

Inhoudelijke opvulling "een leerling beëindigt met vrucht" : 

- voor de 1 e graad, de 2 e graad en het 1 e leerjaar van de 3 e graad: indien hij in voldoende mate 

de doelstellingen die in het leerplan zijn opgenomen heeft bereikt en aldus bekwaam wordt 

geacht zijn studies voort te zetten in het volgend leerjaar; 

- 2 e leerjaar 3 e graad BSO en Se-n-Se 3 e graad TSO of KSO: indien hij in voldoende mate de 

doelstellingen die in het leerplan zijn opgenomen heeft bereikt en aldus voldaan heeft voor het 

geheel van de vorming van het betreffend leerjaar; 

- 2 e leerjaar 3 e graad ASO, TSO, KSO, indien hij in voldoende mate de doelstellingen die in het 

leerplan zijn opgenomen heeft bereikt en aldus voldaan heeft voor het geheel van de vorming 

van het betreffend leerjaar en bekwaam wordt geacht zijn studies voort te zetten in het hoger 

onderwijs; 

- 3 e leerjaar 3 e graad BSO, indien hij in voldoende mate de doelstellingen die in het leerplan zijn 

opgenomen heeft bereikt en aldus voldaan heeft voor het geheel van de vorming van het 

betreffend leerjaar en desgevallend bekwaam wordt geacht zijn studies voort te zetten in het 

hoger onderwijs; 

Uitstellen van de delibererende klassenraad in de 1 e , 2 e en 3 e graad tot 

het einde van het 2 e leerjaar van het structuuronderdeel en de graad in 

kwestie. 

De school beslist of de onderwijsinstelling gebruik maakt van deze afwijkingsmogelijkheid, die 

ertoe strekt rekening te houden met specifieke onderwijskundige of organisatorische 

argumenten. Over de afwijkende regeling wordt beslist vóór de start van het schooljaar en ze 

is van toepassing op alle leerlingen van een bepaald structuuronderdeel tijdens een bepaald 

schooljaar! 

Volgende bepalingen gelden dan 

1 – Er wordt enkel een attest van regelmatige lesbijwoning uitgereikt, dat van rechtswege 

toelating verleent tot het 2de leerjaar van die graad doch enkel voor zover in dat leerjaar wordt 

gebruikgemaakt van deze regeling. 

2 - Indien de leerling het leerjaar heeft beëindigd en vóór het einde van de graad overstapt naar 

een structuuronderdeel van dezelfde of een andere onderwijsinstelling waar niet 

gebruikgemaakt wordt van onderhavige regeling beslist de delibererende klassenraad van het 

1ste leerjaar om toch een oriënteringsattest toe te kennen. 

Indien de leerling de overstap zet in de loop van het 2 de leerjaar en de beslissing van de 

klassenraad betwist geldt de gewone procedure. De inrichtende macht bepaalt dan redelijke 

termijnen. 

3 - Op het einde van het 2de leerjaar van de 1ste graad of het BVL wordt aan elke leerling, voor 

zover hij het nog niet in zijn bezit heeft, een getuigschrift van basisonderwijs uitgereikt indien hij 

dit leerjaar met vrucht heeft beëindigd. 

Regelgeving rond specifieke attesten in bepaalde studierichtingen: 

- Getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer wordt 

toegekend aan de regelmatige leerling waarvoor de delibererende klassenraad beslist dat hij 

voldaan heeft voor het programma bedrijfsbeheer. 

Bedrijfsbeheer in het secundair onderwijs - laatste wijziging: 02/02/2011 


De beoordeling rond het al dan niet geslaagd zijn voor het programma bedrijfsbeheer is 

losgekoppeld van het al dan niet met vrucht doorlopen hebben van het leerjaar. Bijgevolg kan 

aan een regelmatige leerling een getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer 


versie juli 2013

worden verleend, zonder het leerjaar of de opleiding met succes te hebben doorlopen; het 

omgekeerde geldt evenzeer. 

Indien het programma bedrijfsbeheer effectief over meer dan één schooljaar wordt gespreid, 

dient de delibererende klassenraad van het schooljaar waarin uiteindelijk over de toekenning 

van het getuigschrift wordt beslist, zich te steunen op de schriftelijke bevindingen die zijn 

aangebracht door de delibererende klassenraad van het voorafgaande schooljaar (of 

schooljaren). Deze regel geldt ook over de scholen heen indien de leerling van school is 

veranderd gedurende de periode dat hij bedrijfsbeheer volgde. 

- Externe certificering - bekwaamheidsproeven opgelegd door 

instanties, extern aan de school in het kader van reglementaire 

voorwaarden inzake beroepsuitoefening 

Vanaf het schooljaar 2012-2013 wordt dit principe binnen het secundair onderwijs toegepast op 

de studierichting vrachtwagenchauffeur, derde graad BSO. 

Het slagen voor die proeven betekent niet dat de leerling per definitie ook geslaagd is voor de 

opleiding in globo. Dit blijft de beslissingsbevoegdheid van de delibererende klassenraad. 

Het niet-slagen voor die proeven geldt wél onmiddellijk als motivatie voor de (enige) beslissing 

van de delibererende klassenraad voor het niet-slagen voor de opleiding in globo. 

- Veiligheidsberoepen - specialisatiejaar BSO en 

Integrale veiligheid Se-n-Se 

Elk van deze specifieke attesten kan slechts toegekend worden (voor zover de 

toekenningsbevoegdheid bij de secundaire school ligt) indien de leerling voldaan heeft voor alle 

curriculumonderdelen die op dat attest betrekking hebben (geen mogelijkheid tot deliberatie). 

Uit wat voorafgaat volgt dat het behalen van een certificaat, diploma of studiegetuigschrift niet 

noodzakelijk inhoudt dat betrokkene alle attesten heeft verworven en, omgekeerd, dat het 

behalen van alle attesten op zich geen garantie is voor het in aanmerking komen voor 

certificaat, diploma of studiegetuigschrift. 

Het in beroep gaan tegen omstreden eindbeslissingen blijft niettemin beperkt tot een uitgereikt 

oriënteringsattest C; de niet-toekenning van een van de hierboven vermelde attesten is dus niet 

voor beroepsprocedure vatbaar. 

Individueel programma 

Aan leerlingen die een individueel programma volgen, worden jaarlijks attesten van verworven 

bekwaamheden uitgereikt. Deze (zeer beperkte groep, bijv. ION) leerlingen komen niet in 

aanmerking voor de gewone studiebekrachtiging. Basisvorming, eindtermen ... gelden in 

onderhavig geval niet. 

Overlijden 

Aan een regelmatige leerling die overlijdt, wordt geen oriënteringsattest C uitgereikt. 


versie juli 2013

5. DELIBERERENDE KLASSENRAAD EN HET BETWISTEN VAN DE 

BESLISSINGEN VAN DE DELIBERERENDE KLASSENRAAD 

Delibererende klassenraad 

De delibererende klassenraad is verplicht op het einde van het schooljaar voor elke regelmatige 

leerling éénmalig te beslissen over het geslaagd of niet geslaagd zijn voor het geheel van de 

vorming. 

Bij de eindbeoordeling dienen alleen elementen in aanmerking te komen die tot het vooraf 

afgebakende studiedomein behoren. Niet-cognitieve doelstellingen die tot het studiedomein 

behoren kunnen een element zijn, mits het studiereglement dit duidelijk bepaalt. 

Er moet steeds een strikte scheiding gewaarborgd worden tussen een disciplinaire 

beoordeling (= toepassing tuchtreglement) en een studiebeoordeling (= toepassing 

studiereglement). 

Om zijn opdracht behoorlijk te vervullen zal de delibererende klassenraad zich laten leiden door 

concrete gegevens uit het dossier van de leerling. Dit dossier bevat, in voorkomend geval: 

- resultaten van proeven, toetsen of examens die door de leraars van de leerling werden 

afgenomen; 

- de resultaten van de geïntegreerde proef; 

- de beslissingen, vaststellingen en de adviezen van de begeleidende klassenraad. 

Van de beslissingen van de delibererende klassenraad wordt een proces-verbaal opgemaakt en 

worden er notulen gehouden. De notulen bevatten een synthese van de elementen die tot de 

beslissingen hebben geleid, waaronder eventueel het resultaat van de stemming. 

In geval tot stemming wordt overgegaan (de voorzitter stemt telkens onmiddellijk mee) en het 

resultaat is een staking (= een gelijk aantal pro en contra) van stemmen, dan is de stem van de 

voorzitter doorslaggevend. 

Beslissingen van de delibererende klassenraad hebben een bindend karakter, onverminderd de 

mogelijkheid voor de inrichtende macht om dergelijke beslissingen door de delibererende 

klassenraad opnieuw te laten overwegen en de mogelijkheid van de betrokken personen deze 

beslissingen te betwisten. 

De delibererende klassenraad heeft een motiveringsplicht bij het niet verlenen van een 

certificaat, diploma of studiegetuigschrift, evenals bij het niet toekennen van één dan wel meer 

desbetreffende attesten (voor zover het attesten betreft waarvoor de toekenningsbevoegdheid bij 

de secundaire school ligt). 

De delibererende klassenraad moet in principe ‘uiterlijk op 30 juni’ van het betrokken schooljaar 

over voldoende nuttige elementen beschikken om een eindbeslissing te kunnen treffen. Indien de 

eindbeslissing uiterlijk 30 juni is genomen, dan kan de leerling vanuit het oogpunt van evaluatie 

tijdens de zomervakantie niet met extra opdrachten worden belast. 

De termijn kan voor uitzonderlijke én individuele gevallen worden verlengd tot "uiterlijk de 1ste 

schooldag van het daaropvolgend schooljaar". Het betreft hier geen uitstel, maar louter een 

langer dan gebruikelijk lopend besluitvormingsproces. Het behoort tot de autonome bevoegdheid 

van de delibererende klassenraad om te oordelen of sommige leerlingen aan een bijkomende 

proef moeten onderworpen worden vooraleer een definitieve beslissing kan genomen worden. 

Deze bijkomende evaluatie kan gebeuren op basis van herexamens, vakantiewerk of -lectuur, 

enz.. Het proces-verbaal van de beslissingen wordt niettemin altijd opgesteld in functie van de 

eenmalige datum "30 juni". 

De beslissingen van de delibererende klassenraad monden uit in de studiebekrachtiging. 

Hiervoor komen uitsluitend de regelmatige leerlingen van het schooljaar waarvoor ze zijn 

ingeschreven in aanmerking. Aan vrije leerlingen kan slechts een attest van lesbijwoning worden 

toegekend. 


versie juli 2013

De delibererende klassenraad is ook bevoegd om aansluitende niet bindende adviezen te 

verstrekken, o.a.: 

- raadgevingen inzake studie- en werkmethoden; 

- een waarschuwing voor vak(ken) waaraan het volgend schooljaar extra aandacht dient te 

worden geschonken; 

- concrete individuele suggesties om vastgestelde tekorten of zwakke punten weg te werken; 

- suggesties voor het verderzetten van de studies. 

Betwisten van de beslissingen van de delibererende KR. 

De beslissing om een oriënteringsattest B of C toe te kennen, kan door de betrokken 

personen worden betwist: 

- binnen een termijn van drie dagen, zaterdag, zondag, wettelijke en reglementaire 

feestdagen niet meegerekend, volgend op de dag waarop hen de beslissing van de 

delibererende klassenraad werd meegedeeld, 

- via een persoonlijk onderhoud met de afgevaardigde van het schoolbestuur of de voorzitter 

van de delibererende klassenraad of zijn afgevaardigde. Dit is een 1ste verplichte stap. 

Dit onderhoud kan ertoe leiden dat: 

de betrokken personen aan de hand van het dossier ervan overtuigd worden dat de genomen 

beslissing gegrond is: de betwisting wordt ingetrokken; 

de verantwoordelijke voor het overleg van oordeel is dat de aangevoerde redenen het 

overwegen waard zijn. In dat geval roept eerstgenoemde zo spoedig mogelijk de delibererende 

klassenraad opnieuw samen. Deze extra bijeenkomst van de delibererende klassenraad zal 

vanzelfsprekend rekening moeten houden met de wettelijke en statutaire voorschriften inzake de 

beschikbaarheid van de leraars. De betwiste beslissing wordt na overweging al dan niet 

gehandhaafd zodat, naar gelang van het geval, de betwisting al dan niet blijft bestaan; 

de verantwoordelijke van het overleg van oordeel is dat de door de betrokken personen 

aangebrachte bezwaren geen nieuwe bijeenkomst van de delibererende klassenraad 

rechtvaardigen, maar de betrokken personen zijn het daar niet mee eens: de betwisting blijft 

bestaan. 

Als de betwisting blijft bestaan 

kunnen de betrokken personen zich tot de beroepscommissie richten binnen een termijn van 

drie dagen, zaterdag, zondag, wettelijke en reglementaire feestdagen niet meegerekend, nadat 

het omstreden resultaat aan de betrokken personen werd meegedeeld. 

De inrichtende macht bepaalt de effectieve samenstelling en de procedure van deze 

beroepscommissie, met in acht name van de norm dat dit orgaan uit minstens drie leden dient te 

bestaan. Met uitzondering van de directeur, kunnen de overige leden van de delibererende 

klassenraad er geen deel van uitmaken. 

De beroepscommissie onderzoekt de klacht grondig en deelt zijn bevindingen, die louter een 

adviserend karakter dragen, uitsluitend aan de inrichtende macht mee. 

De inrichtende macht beslist vervolgens dat: 

- de delibererende klassenraad niet opnieuw moet samenkomen. De inrichtende macht deelt 

de gemotiveerde beslissing onverwijld schriftelijk mee aan de betrokken personen. 

- de delibererende klassenraad wél opnieuw moet samenkomen. Dit dient te gebeuren 

uiterlijk op 15 september. De betrokken personen worden door de inrichtende macht van 

deze finale beslissing van de delibererende klassenraad, die dient gemotiveerd, onverwijld 

schriftelijk in kennis gesteld. 

Indien een eindbeslissing al wordt herzien eind juni, dan wordt dit administratief beschouwd als 

zijnde de "eerste" beslissing. 


versie juli 2013

Ongeacht de al dan niet betwisting door de betrokken personen, heeft het schoolbestuur steeds 

het recht desbetreffende klassenraad opnieuw te doen samenkomen, ten einde een door het 

schoolbestuur zelf omstreden beslissing te heroverwegen. Het opnieuw samenkomen dient 

te gebeuren uiterlijk op 15 september van het daaropvolgend schooljaar. In het geval de dan 

genomen beslissing afwijkt van de omstreden beslissing, wordt ze schriftelijk en gemotiveerd, 

onmiddellijk aan de betrokken personen meegedeeld 

Opmerking: De desbetreffende uiterste data zijn 15 maart van het schooljaar in kwestie als de 

betwiste beslissing betrekking heeft op een Se-n-Se en genomen werd op 31 januari dan wel, 

bij verlenging, uiterlijk op 1 maart van dat schooljaar. 

6. DE KLASSENRAAD 

De voorzitter kan eventueel raadgevende leden aanwijzen, waaronder personen die niet tot de 

onderwijsinstelling behoren en die bij de psycho-sociale of pedagogische begeleiding van de 

leerlingen betrokken zijn. Personen die niet tot het personeel van de onderwijsinstelling behoren 

kunnen, ambtshalve, slechts raadgevend deel uitmaken van de klassenraden. 

Info toelatingsklassenraad - zie algemene opmerkingen SO 1. 

Info delibererende klassenraad - zie algemene opmerkingen SO 5. 

Begeleidende klassenraad 

De begeleidende klassenraad is belast met de vorming en de evaluatie van de vorderingen van 

een bepaalde groep leerlingen, met uitsluiting van de definitieve eindbeoordeling. 

Regelmatige analyse van leerresultaten, attitudes en leermoeilijkheden van de leerling moeten 

de meest adequate begeleiding tot gevolg hebben, een meer optimale oriëntering naar de 

geschikte onderverdeling(en) garanderen en tenslotte de mislukkingen in het secundair onderwijs 

verder doen dalen. 

De begeleidende klassenraad bepaalt volledig autonoom de middelen, doeleinden en criteria die 

hij zich stelt. Het is wenselijk op regelmatige tijdstippen een vergadering te beleggen. 

Naast de begeleidende functie heeft de begeleidende klassenraad ook een adviserende taak in 

de tuchtrechtspleging. Zo de tuchtmaatregel de definitieve uitsluiting behelst, dient 

voorafgaandelijk het advies van de begeleidende klassenraad te worden ingewonnen; ook kan 

de begeleidende klassenraad zelf een voorstel tot tuchtmaatregel formuleren. Bij de 

daadwerkelijke tuchtrechtspleging dient de begeleidende klassenraad zich steeds te beperken 

tot de feiten die ter discussie staan. 


versie juli 2013

7. HET SCHOOLREGLEMENT 

Een inschrijving kan pas tot stand komen als de ouders instemmen met het schoolreglement. 

Het schoolreglement moet vanaf schooljaar 2010-2011 ook een engagementsverklaring 

bevatten. Hierin worden wederzijdse afspraken opgenomen tussen school en ouders over het 

oudercontact, regelmatige aanwezigheid en spijbelbeleid, vormen van individuele begeleiding en 

het positieve engagement van de ouders tegenover het Nederlands. De leerlingen moeten 

aangemoedigd worden om Nederlands te leren. 

1. Het schoolreglement bevat de grote krachtlijnen van de organisatie van de studies en 

omvat minstens het studieaanbod van de school, het evaluatiestelsel en de remediërende 

aanpak, de verhaalmogelijkheden tegen beslissingen van de delibererende klassenraden, de 

lesspreiding en de vakantie- en verlofregeling, de bijdrageregeling en de afwijkingen hierop, 

het onderwijs aan huis voor zieke jongeren, de afspraken in zake het rookverbod, in 

voorkomend geval : a) de bijdrageregeling en de afwijkingen hierop; b) de stageregeling; c) 

het onderwijs aan huis voor zieke jongeren; d) de afwijkende toelatingsvoorwaarden in het 

hoger beroepsonderwijs. 

Het schoolreglement kan geen onderwerpen bevatten waarin de betrokken personen een 

individuele keuze kunnen maken die hen door regelgeving wordt gegarandeerd. Bijv. 

portretrecht, auteursrechten.... 

2. Het schoolreglement omvat minimaal volgende drie onderdelen: 

het studiereglement 

Het schoolbestuur is vrij bij de redactie van dit reglement. 

het ordereglement geeft een opsomming van ordemaatregelen die de leerling helpen zijn 

gedrag te verbeteren en aan te passen. Tegen een ordemaatregel kan geen beroep 

aangetekend worden. Ordemaatregelen kunnen worden genomen door alle personeelsleden 

van de onderwijsinstelling die daartoe door de inrichtende macht zijn gemandateerd. 

het tuchtreglement omvat de mogelijke tuchtmaatregelen, zoals de blaam, de tijdelijke 

uitsluiting en de definitieve uitsluiting. Tuchtmaatregelen kunnen worden genomen door de 

directeur, de afgevaardigde van de inrichtende macht of de inrichtende macht zelf. 

De school die uitsluit blijft verplicht om, samen met het begeleidend C.L.B., de leerling actief 

bij te staan bij het zoeken naar een andere school. In afwachting van de inschrijving in een 

andere school, kunnen de betrokken personen aan de school een gemotiveerd verzoek 

richten tot opvang. 

De definitieve uitsluiting is de enige tuchtmaatregel waartegen beroep mogelijk is. Een 

leerling die vóór 30 juni definitief wordt uitgesloten, blijft in de school ingeschreven tot op het 

ogenblik van inschrijving in een andere school (of tot 31 januari van dat schooljaar indien de 

opleiding Se-n-Se of hoger beroepsonderwijs dan eindigt). De uitsluiting op zich doet dus 

geen afbreuk aan de regelmatigheid van de leerling. 

In afwijking hierop kan de school een leerling die niet meer leerplichtig is en vóór 30 juni 

definitief wordt uitgesloten, ook uitschrijven vanaf de 30e lesdag volgend op de dag dat de 

definitieve uitsluiting ingaat. 


versie juli 2013

8. REGELMATIGE LEERLING – VRIJE LEERLING 

Een "regelmatige leerling" is een leerling die: 

a) hetzij aan alle onderstaande voorwaarden voldoet: 

1) beantwoorden aan de toelatingsvoorwaarden tot het leerjaar waarin de leerling is 

ingeschreven 

2) het geheel van de vorming van dit leerjaar werkelijk en regelmatig volgen, behoudens in 

geval van gewettigde afwezigheid; deze voorwaarde veronderstelt dat de leerling vanaf de 

1ste tot en met de laatste schooldag effectief dient aanwezig te zijn en alle vakken, oefeningen, 

proeven enz. van het leerjaar en de onderwijsvorm/onderverdeling waarvoor hij is 

ingeschreven, dient bij te wonen, behoudens in geval van gewettigde afwezigheid. 

b) hetzij aan alle onderstaande voorwaarden voldoet: 

1) beantwoorden aan de toelatingsvoorwaarden tot het 1ste leerjaar van de 1ste graad 

2) ION-leerling zijn (= leerling met een matige of ernstige verstandelijke handicap die in het 

voltijds gewoon secundair onderwijs lessen volgt) 

3) het leerprogramma dat voor de leerling individueel bepaald is door de klassenraad werkelijk 

en regelmatig volgen, behoudens in geval van gewettigde afwezigheid. 

Scholen kunnen leerlingen inschrijven als ‘vrije leerling’. Deze leerlingen voldoen aan de 

leerplicht als zij het volledige leerprogramma volgen maar maken geen aanspraak op een 

studiebekrachtiging. 


versie juli 2013

9. ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS 

SO 75: Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers in het gewoon voltijds secundair onderwijs - 



Het onthaalonderwijs wordt ondersteund door het Centrum voor Taal NT2 en Onderwijs 

http://cteno.be en het Steunpunt Diversiteit & Leren http://www.steunpuntico.be/nl/home . 

Om in aanmerking te komen moeten de scholen van de scholengemeenschap in totaliteit 

minstens 25 anderstalige nieuwkomers hebben (in het 1 ste + 2 de onthaaljaar) op 1 oktober of 

op een latere datum van het betrokken schooljaar. 

De onthaaljaren worden in geen enkele graad ondergebracht. 

1STE ONTHAALJAAR 

Toelatingsvoorwaarden: 

1) op 31 december volgend op de aanvang van het schooljaar enerzijds minstens twaalf jaar 

en anderzijds geen achttien jaar geworden zijn; 

2) een nieuwkomer zijn, dat wil zeggen maximaal één jaar ononderbroken in België 

verblijven; 

3) niet het Nederlands als thuistaal of moedertaal hebben; 

4) onvoldoende de onderwijstaal beheersen om met goed gevolg de lessen te kunnen volgen; 

5) maximaal negen maanden ingeschreven zijn (vakantiemaanden juli en augustus niet 

inbegrepen) in een onderwijsinstelling met het Nederlands als onderwijstaal. 

Voor individuele leerlingen kan in uitzonderlijke omstandigheden van de 1ste, 2de en 5de 

toelatingsvoorwaarde afgeweken worden. 

Het onthaalonderwijs heeft tot doel Nederlandsonkundige leerlingen, die onlangs in België zijn 

aangekomen, op te vangen, hen zo snel mogelijk Nederlands te leren en hen te integreren in de 

onderwijsvorm en studierichting die het nauwst aansluit bij de individuele capaciteiten van deze 

anderstalige nieuwkomer. 

Buitenlandse jongeren die in een secundaire onderwijsinstelling tijdelijk worden ingeschreven in 

het kader van een uitwisselingsprogramma komen hiervoor niet in aanmerking. 

Het leerprogramma: 

Het leerprogramma is zeer sterk gericht op het verwerven van het Nederlands. De 

ontwikkelingsdoelen "Nederlands voor nieuwkomers in de onthaalklas voor anderstalige 

nieuwkomers" beschrijven het minimum waaraan met elke leerling wordt gewerkt. 

In samenwerking met het CLB wordt een individueel leertraject uitgewerkt waarin het niveau 

doorheen het jaar voor elke leerling wordt bijgesteld rekening houdend met zijn mogelijkheden 

en tussentijdse resultaten. 

Het wekelijkse lessenrooster beslaat minstens 28 en hoogstens 32 uren (inclusief 

godsdienst/zedenleer/eigen cultuur en religie/cultuurbeschouwing). 

Maximaal 4 wekelijkse uren kunnen anders ingevuld. Zo kan de school op basis van een 

individuele analyse van de leerling beslissen dat hij het vak Engels, Frans of wiskunde, L.O.... 

volgt. Tevens kan een individuele bijscholing voorzien worden voor de leerling. 

Elke anderstalige nieuwkomer die als regelmatige leerling het 1 ste onthaaljaar gevolgd heeft, krijgt 

op het einde van het schooljaar een attest met de vermelding dat de leerling in kwestie het 

onthaaljaar gevolgd heeft. 


versie juli 2013

NA HET DOORLOPEN VAN HET ONTHAALJAAR wordt de anderstalige nieuwkomer 

geïntegreerd in het regulier onderwijs, rekening houdend met de reglementaire 

toelatingsvoorwaarden. In de praktijk zal dat er hoofdzakelijk op neerkomen dat de instroom 

plaats vindt hetzij op basis van een beslissing van de toelatingsklassenraad, hetzij op basis van 

leeftijd. 

Deze integratie kan plaats vinden: 

- hetzij in een structuuronderdeel waartoe hij toegang heeft volgens een aan zijn buitenlandse 

studiebewijzen verleende gelijkwaardigheid, 

- hetzij in een structuuronderdeel waartoe hij toegang heeft op grond van een verklaring op eer 

(maximaal tot en met het 2e leerjaar van de 2e graad), bij gebrek aan de nodige studiebewijzen. 

Na de overstap naar het regulier onderwijs moet de anderstalige nieuwkomer op ondersteuning 

van de onthaalklas kunnen blijven rekenen. Tevens dienen leerkrachten uit het regulier onderwijs 

gecoacht te worden door de onthaalklas. 

GELIJKWAARDIGHEID VAN DIPLOMA’S – zie bijlage achteraan bundel 

Vanaf het schooljaar 2011-2012 vervalt voor de secundaire scholen de procedure 

"gelijkwaardigheid van buitenlandse studiebewijzen"; toelatingsklassenraden zijn niet 

gehouden aan gelijkwaardigheidbeslissingen die de overheid intussen al mogelijks heeft 

genomen zie algemene opmerkingen S.O. – toelatingsvoorwaarden 

Voor leerlingen die rechtstreeks overkomen uit een niet-Vlaamse school (buitenlandse school, 

Frans- of Duitstalige school in België) gebeurt de instap op basis van een beslissing van de 

toelatingsklassenraad, zoals verder in SO64 bij de toelatingsvoorwaarden tot de respectieve 

leerjaren vermeld. Het overkomen uit een niet-Vlaamse school is evenwel een momentopname 

en kan inhouden dat de leerling in kwestie toch reeds eerder in zijn loopbaan een aantal 

schooljaren basis- of secundair onderwijs in Vlaanderen heeft gevolgd die tot studiebewijzen 

hebben geleid waarvan de rechtsgeldigheid gehandhaafd blijft. 


versie juli 2013

1.1 OVERZICHT 

1 e leerjaar A 

1 e leerjaar B 

EERSTE GRAAD 

EERSTE LEERJAAR - EERSTE GRAAD 

In het 1 ste leerjaar van de 1 ste graad worden geen onderwijsvormen of opties 

onderscheiden. 

1.2 TOELATINGSVOORWAARDEN 

1.2.1 Tot het 1ste leerjaar A 

ALGEMENE VOORWAARDEN 1A SPECIFIEKE VOORWAARDEN 1A 

Houder getuigschrift basisonderwijs 

behaald in gewoon of buitengewoon 

onderwijs 

6 de jaar gewoon basisonderwijs beëindigd 

en GEEN getuigschrift basisonderwijs behaald 

hebben 

Buitengewoon lager of secundair onderwijs 

(opleidingsvorm 1, 2, 3 of 4) gevolgd 

en GEEN getuigschrift basisonderwijs 

In afwijking van de 3 vorige voorwaarden 

* 

Geen 

Mits gunstige beslissing van de 

toelatingsklassenraad en akkoord 

betrokken personen na niet bindend advies 

CLB 


toelatingsklassenraad en akkoord 

betrokken personen na niet bindend advies 

CLB 


toelatingsklassenraad op basis van 

screening van leerling en akkoord 

betrokken personen 

* de inrichtende macht beslist of de school gebruik maakt van deze afwijkingsmogelijkheid. De 

bedoeling is: 

a) rekening te houden in individuele gevallen met specifieke onderwijskundige of 

organisatorische argumenten en 

b) meer individuele leertrajecten aan te bieden. 

Schooldirect en navraag door POC bij bevoegde diensten van het departement onderwijs 

levert volgende verduidelijkingen op: 

Naar de geest van de regelgeving is de maatregel bedoeld voor getalenteerde leerlingen die 

voldoende competenties hebben om vóór het 6e leerjaar LO al over te stappen naar SO. 

Er is geen CLB-advies nodig. Het CLB kan eventueel een inbreng hebben in de beslissing 

door de adviserende bevoegdheid van de CLB-vertegenwoordiger in de 

toelatingsklassenraad. 


versie juli 2013

Screening is een doorlichting en kan op verschillende manieren gebeuren bv. door een 

verkennend of peilend gesprek, door een korte toets, door een korte observatieperiode ... of 

een combinatie van meerdere van die zaken. 


versie juli 2013

OPMERKING 

In het Franstalig onderwijs in België kent men geen 1ste leerjaar A en B, maar wel een "première 

année commune, complémentaire of différenciée". Naast de bestaande toelatingsmogelijkheden 

op grond van leeftijd, is de instap als regelmatig leerling in een structuuronderdeel van de 1ste 

graad voor een leerling die uit één van voormelde Franstalige structuuronderdelen komt, mogelijk 

mits gunstige beslissing van de toelatingsklassenraad. 

1.2.2. Tot het 1ste leerjaar B 

ALGEMENE VOORWAARDEN 1B SPECIFIEKE VOORWAARDEN 1B 

6 de leerjaar gewoon basisonderwijs 

beëindigd en GEEN getuigschrift 

behaald 

6 de leerjaar gewoon basisonderwijs NIET 

gevolgd of beëindigd 

Buitengewoon lager of secundair 

onderwijs (opleidingsvorm 1, 2, 3 of 4) 

gevolgd en GEEN getuigschrift basisonderwijs 

Houder getuigschrift basisonderwijs 

behaald in gewoon of buitengewoon 

onderwijs 

Geen 

12 jaar worden op uiterlijk 31 december 

volgend op de aanvang van het schooljaar 

Mits gunstige beslissing van de toelatingsklassenraad 

en akkoord betrokken 

personen, na niet bindend advies CLB 

Mits akkoord betrokken personen na niet 

bindend advies CLB 

Zie ook algemene opmerkingen toelatingsvoorwaarden begin hoofdstuk SO – i.v.m. keuze meest 

gunstige toelatingsvoorwaarde. 

1.3. OVERGANGEN TIJDENS HET SCHOOLJAAR 


versie juli 2013

Van het Naar het Toegelaten 

1 ste leerjaar A 1 ste leerjaar B 

1 ste leerjaar B 1 ste leerjaar A 

1 ste leerjaar A of B 

(als overzitter) 

Beroepsvoorbereidend 

leerjaar 


leerjaar 

1 ste leerjaar A 

Tot en met 15 januari, mits gunstige 

beslissing van de klassenraad 1 ste 

leerjaar A en akkoord betrokken 

personen 

Tot en met 15 november, mits 

gunstige beslissing van de 

klassenraad 1B en akkoord 

betrokken personen 

Tot en met 15 januari mits reeds een 

1 ste leerjaar A of B gevolgd 

Tot en met 15 november, mits 

gunstige beslissing van de klassenraad 

beroepsvoorbereidend 

leerjaar, mits akkoord betrokken 

personen en een 1 ste leerjaar A of B 

beëindigd 

Opmerking: Voor uitzonderlijke gevallen kan de toelatingsklassenraad afwijken van de uiterste 

overgangsdatum. 


versie juli 2013

1.4. STUDIEBEWIJZEN 

Op het einde van het jaar bekomen de regelmatige leerlingen: 

In 1 ste leerjaar A een oriënteringsattest A, B of C. 

B-attest: enkel volgende clausules zijn toegelaten: 

Grieks-Latijn en Latijn 

Grieks-Latijn, Latijn, Moderne Wetenschappen, 

R. Steinerpedagogie en Yeshiva 

2de leerjaar van de 1ste graad. 

In 1 ste leerjaar B een oriënteringsattest A of C. 

Het getuigschrift van basisonderwijs wordt bovendien uitgereikt aan de regelmatige 

leerlingen die een 1 ste leerjaar met vrucht beëindigd hebben (A- of B-attest) en er nog geen 

houder van zijn. 

Het attest van regelmatige lesbijwoning dat toelating verleent tot het 2 de leerjaar, indien 

een school werkt volgens het systeem van uitstel van de delibererende klassenraad tot het 

einde van een graad. 


versie juli 2013

2. TWEEDE LEERJAAR - EERSTE GRAAD 

2.1 OVERZICHT 

2.1.1 2de leerjaar van de 1ste graad 

Basisopties: 

Agro- en biotechnieken 

Artistieke vorming 

Ballet 

Bouw- en houttechnieken 

Creatie en vormgeving 

Grafische communicatie en media 

Grieks-Latijn 

Handel 

Hotel-voeding 

Industriële wetenschappen 

Latijn 

Maritieme technieken 

Mechanica - Elektriciteit 

Moderne wetenschappen 

Rudolf Steinerpedagogie 

Sociale en technische vorming 

Techniek-wetenschappen 

Textiel 

Topsport 

Yeshiva 

2.1.2 Beroepsvoorbereidend leerjaar 

Beroepenvelden: 

Bouw 

Decoratie 

Elektriciteit 

Haarzorg 

Hotel-bakkerij-slagerij 

Hout 

Kantoor en verkoop 

Land- en tuinbouw 

Maritieme vorming 

Metaal 

Mode 

Nijverheid 

Rijn- en binnenvaart 

Textiel 

Verzorging-voeding


2.2.1 Tot het 2de leerjaar van de 1ste graad 

ALGEMENE VOORWAARDEN SPECIFIEKE VOORWAARDEN 

1 ste leerjaar A met vrucht beëindigd 

Beroepsvoorbereidend leerjaar met 

vrucht beëindigd 

Regelmatige leerlingen van het 

buitengewoon secundair onderwijs 

(opleidingsvorm 1, 2, 3 of 4) 

In afwijking van voorgaande 

voorwaarden leerlingen met tekorten 

voor bepaalde programmaonderdelen 

(vakken…) in het onderliggend leerjaar 

* ** *** 

Leerlingen met een attest van 

regelmatige lesbijwoning over het 1 ste 

leerjaar binnen het systeem van uitstel 

van de delibererende klassenraad tot 

het einde van desbetreffende graad *** 

OPMERKING: 

Er dient rekening gehouden met een eventuele 

clausulering (niet alleen met deze van 

het voorbije schooljaar, zie vraag) 





*, ** en *** zie algemene opmerkingen vooraan hoofdstuk S.O. – 

toelatingsvoorwaarden: UITSTEL VAN BESLISSING 


toelatingsklassenraad van het 

structuuronderdeel waarvoor leerling opteert 

na overleg met de delibererende klassenraad 

van het structuuronderdeel waaruit de 

leerling komt 

zie ook algemene opmerkingen vooraan hoofdstuk S.O. – toelatingsvoorwaarden: 

TOPSPORT - topsportstatuut vereist in deze richtingen 

VOEDING in aanraking komen- medische geschiktheid vereist voor deze richtingen 

BALLET - eventuele toelatingsproef in deze optie 


versie juli 2013

2.2.2 Tot het beroepsvoorbereidend leerjaar 


Een 1ste leerjaar A of B beëindigd 

hebben 

14 jaar worden op uiterlijk 31 

december volgend op de aanvang van 

het schooljaar 

Regelmatige leerlingen van het buitengewoon 

secundair onderwijs 



regelmatige lesbijwoning over het 1ste 

leerjaar binnen het systeem van uitstel 

van de delibererende klassenraad tot 

het einde van desbetreffende graad * 

OPMERKING: 

Geen 



* Voor het overige gelden de bepalingen vermeld bij algemene beginselen bekrachtiging - 

de inrichtende macht beslist of de school gebruik maakt van deze afwijkingsmogelijkheid. 

Leerlingen die op basis van leeftijd in het beroepsvoorbereidend leerjaar starten blijven voltijds 

leerplichtig tot hun 16 jaar. De wet op de leerplicht eist ten minste 2 jaren voltijds secundair 

onderwijs 



2.3 OVERGANGEN TIJDENS HET SCHOOLJAAR 

2.3.1 Van het 2de leerjaar van de 1ste graad naar… 


2e leerjaar van de 

1e graad 

2e leerjaar van de 1e graad 

met verandering van 

basisoptie 


leerjaar 

Tot en met 15 januari, evenwel 

zonder afbreuk te doen aan de 

toelatingsvoorwaarden 

OPMERKING: 

Voor uitzonderlijke gevallen kan de klassenraad afwijken van deze uiterste datum. 


versie juli 2013

2.3.2 Van het beroepsvoorbereidend leerjaar naar… 



leerjaar 


leerjaar 


leerjaar 

1e leerjaar A 

2e leerjaar van de 1e 

graad 


leerjaar (verandering van 

beroepenveld of 

combinatie van 

beroepenvelden) 

Tot 15 november mits gunstige 

beslissing van de klassenraad 

beroepsvoorbereidend leerjaar 

en akkoord betrokken 

personen, zonder afbreuk te 

doen aan de toelatingsvoorwaarden 

Tot en met 15 januari zonder afbreuk 

te doen aan de 

toelatingsvoorwaarden 

OPMERKING: 

Voor uitzonderlijke gevallen kan de klassenraad afwijken van deze uiterste datum. 

2.4 STUDIEBEWIJZEN 

De regelmatige leerlingen van het 2de leerjaar bekomen een oriënteringsattest A, B of C. 

Een leerling kan geclausuleerd worden voor bepaalde onderwijsvormen/studierichtingen. 

Een getuigschrift gelijkwaardig met het getuigschrift van basisonderwijs wordt bovendien 

uitgereikt aan de regelmatige leerlingen die het beroepsvoorbereidend leerjaar met vrucht 

beëindigd hebben en er nog geen houder van zijn. 

Het getuigschrift van de 1ste graad wordt uitgereikt aan de leerlingen die een 2de leerjaar 

van de 1ste graad of een beroepsvoorbereidend leerjaar met vrucht hebben beëindigd. 

Binnen het systeem van uitstel van de delibererende klassenraad kan de delibererende 

klassenraad van het 2 de leerjaar beslissen om een oriënteringsattest A van het 1 ste leerjaar 

van die graad toe te kennen aan elke leerling die de tekorten van het 1 ste leerjaar heeft 

weggewerkt doch niet geslaagd is in het 2 de leerjaar. 

Bij die toekenning wordt een getuigschrift van basisonderwijs gevoegd, voor zover de leerling 

dat nog niet heeft. 


versie juli 2013

TWEEDE GRAAD 

3 EERSTE LEERJAAR - TWEEDE GRAAD 

3.1 OVERZICHT 

zie algemene opmerkingen: studieaanbod - overzicht studierichtingen per studiegebied 


3.2.1 Tot het 1ste leerjaar van de 2de graad ASO, TSO en KSO 

ALGEMENE VOORWAARDEN 

2de leerjaar van de 1ste graad met 


1ste leerjaar van de 2de graad BSO met 


Regelmatige leerling van het buitengewoon 



SPECIFIEKE VOORWAARDEN 

3.2.2 Tot het 1ste leerjaar van de 2de graad BSO 


2de leerjaar van de 1ste graad of 

beroepsvoorbereidend leerjaar met 


De leeftijd van 15 jaar bereikt hebben op 

31 december volgend op de aanvang 

van het schooljaar 





clausulering 





clausulering 





OPMERKING: 




BALLET EN PODIUMKUNSTEN KSO - eventuele toelatingsproef in deze studiegebieden 


versie juli 2013


3.3.1 Van het 1e leerjaar van de 2e graad van het ASO, TSO, KSO en 

BSO en van het stelsel leren en werken naar… 

Van het 

1e leerjaar van de 2e 

graad 

Stelsel leren en werken 

(DBSO of erkende 

deeltijdse vorming) 

OPMERKINGEN: 

Naar het 

1e lj. van de 2e graad met 

verandering van onderwijsvorm 

en/of studierichting 

binnen hetzelfde leerjaar 

1e leerjaar van de 2e graad 

Toegelaten 

Tot en met 15 januari 

zonder afbreuk te doen 

aan de toelatingsvoorwaarden 

Tot en met 15 november 

zonder afbreuk te doen 

aan de toelatingsvoorwaarden 

Voor uitzonderlijke gevallen kan de toelatingsklassenraad afwijking van de uiterste 

overgangsdatum toestaan. 

TOPSPORT: binnen TSO en ASO zijn overgangen van studierichtingen met component 

topsport naar de overeenkomstige studierichting met component sport en omgekeerd en 

tussen studierichtingen met de component topsport gans het schooljaar toegelaten. 

zie algemene opmerkingen vooraan hoofdstuk S.O. – overgangen tijdens het schooljaar 


Op het einde van het 1 ste leerjaar van de 2 de graad bekomen de regelmatige leerlingen een 

oriënteringsattest A, B of C. 


Indien een school werkt volgens het systeem van uitstel van de delibererende klassenraad tot 

het einde van een graad, bekomen de regelmatige leerlingen een attest van regelmatige 

lesbijwoning dat toelating verleent tot het 2 de leerjaar van de 2 de graad. 


versie juli 2013

4 TWEEDE LEERJAAR - TWEEDE GRAAD 

4.1 OVERZICHT 

zie algemene opmerkingen: studieaanbod 

- alfabetisch overzicht studierichtingen tweede en derde graad per onderwijsvorm 

- overzicht studierichtingen per studiegebied 


4.2.1 Tot het 2de leerjaar van de 2de graad ASO, TSO en KSO 


1 ste leerjaar van de 2 de graad ASO, TSO 

of KSO met vrucht beëindigd 

2 de leerjaar van de 2 de graad BSO met 


Houders van het getuigschrift van de 2 de 

graad behaald in het deeltijds 

beroepssecundair onderwijs 

Regelmatige leerling van het 

buitengewoon secundair onderwijs 


In afwijking van voorgaande voorwaarden 

leerlingen met tekorten voor bepaalde 

programmaonderdelen in het 

onderliggend leerjaar * ** *** 



leerjaar van de 2 de graad binnen het 

systeem van uitstel van de delibererende 

klassenraad tot het einde van 

desbetreffende graad *** 

OPMERKING: 




Er dient rekening gehouden met een 

eventuele clausulering 









structuuronderdeel waarvoor de ll opteert 

na overleg met de delibererende 

klassenraad van het structuuronderdeel 

waaruit de leerling komt 






versie juli 2013

4.2.2 Tot het 2de leerjaar van de 2de graad BSO 


1 ste leerjaar van de 2 de graad met vrucht 

beëindigd hebben 





leerlingen met tekorten voor bepaalde 

programmaonderdelen in het 

onderliggend leerjaar * ** *** 

leerlingen met een attest van regelmatige 

lesbijwoning over het 1 ste leerjaar van de 

2 de graad binnen het systeem van uitstel 

van de delibererende klassenraad tot het 

einde van desbetreffende graad *** 

OPMERKING: 










structuuronderdeel waarvoor de leerling 

opteert na overleg met de delibererende 







versie juli 2013


Van het 2de leerjaar van de 2de graad van het ASO, TSO, KSO en BSO 

en van het stelsel leren en werken naar… 

Van het 

2 de leerjaar van de 

2 de graad 

DBSO of erkende 

deeltijdse vorming 

OPMERKINGEN 

Naar het 

2 de lj van de 2 de graad met 

verandering van onderwijsvorm 

en/of studierichting 

binnen hetzelfde leerjaar 

2 de leerjaar van de 2 de 

graad 

Toegelaten 

Tot en met 15 januari 

zonder afbreuk te doen aan 

de toelatingsvoorwaarden 

Tot en met 15 november 

zonder afbreuk te doen aan 

de toelatingsvoorwaarden 

Voor uitzonderlijke gevallen kan de toelatingsklassenraad afwijking van de uiterste 

overgangsdatum toestaan. 

TOPSPORT: binnen TSO en ASO zijn overgangen van studierichtingen met component 

topsport naar de overeenkomstige studierichting met component sport en omgekeerd en 

tussen studierichtingen met de component topsport gans het schooljaar toegelaten. 



Op het einde van het 2 de leerjaar van de 2 de graad bekomen de regelmatige leerlingen een 

oriënteringsattest A, B of C. 


Op het einde van het 2 de leerjaar van de 2 de graad van het ASO, TSO, KSO of BSO wordt het 

getuigschrift van de 2 de graad van het secundair onderwijs uitgereikt aan de leerlingen die het 

1 ste en het 2 de leerjaar van de 2 de graad met vrucht beëindigd hebben. 

Het aanvullend getuigschrift bedrijfsbeheer kan behaald worden mits te voldoen aan de 

vereisten van het programma. 


versie juli 2013

5.1 OVERZICHT 

DERDE GRAAD 

5. EERSTE LEERJAAR - DERDE GRAAD 



5.2.1 Tot het 1e leerjaar van de 3e graad ASO, TSO, KSO 


2de leerjaar van de 2de graad ASO, TSO 

of KSO met vrucht beëindigd 

Getuigschrift van de 2de graad ASO, TSO 

of KSO behaald via Examencommissie van 

de Vlaamse Gemeenschap 

2de leerjaar van de 3de graad BSO met 



secundair onderwijs (OV 1, 2, 3, 4) 



clausulering 


toelatingsklassenraad over de keuze van 

de studierichting 





OPMERKING: 





5.2.2 Tot het 1e leerjaar van de 3e graad BSO 


Een 2de leerjaar van de 2de graad met 


Getuigschrift van de 2de graad behaald 

via Examencommissie van de Vlaamse 

Gemeenschap of door een centrum voor 

deeltijds beroepssecundair onderwijs 








over de keuze van de studierichting 




versie juli 2013

OPMERKING: 


VOEDING in aanraking komen, BOUWPLAATSMACHINIST en 

VRACHTWAGENCHAUFFEUR - medische geschiktheid vereist voor deze richtingen 

Hoewel het de klassenraad is die finaal de beslissing neemt, bestaat er in onderwijsmiddens een 

brede consensus over de opportuniteit van de toelating tot het 1ste jaar van de 3de graad 

verzorging BSO van leerlingen van BUSO opleidingsvorm 3 met getuigschrift “logistiek 

assistent in ziekenhuizen en zorginstellingen”. 


tot en met 15 januari zijn de verandering van onderwijsvorm en/of studierichting binnen 

hetzelfde leerjaar toegelaten, mits te voldoen aan de toelatingsvoorwaarden. 

Van voornoemde datum kan worden afgeweken, onder de volgende voorwaarden: 

- gunstige beslissing van de toelatingsklassenraad na kennisname van advies van de 

begeleidende klassenraad van de studierichting die de leerling tot dan volgt; bedoelde 

gunstige beslissing is gebaseerd op ernstige medische, psychische, sociale of 

onderwijskundige redenen. 

- De overgangen binnen studierichtingen TSO en ASO met component TOPSPORT naar de 

overeenkomstige studierichting met component sport en omgekeerd zijn heel het 

schooljaar toegelaten. 

tot en met 15 november, overgangen van deeltijds beroepssecundair onderwijs of 

erkende deeltijdse vorming naar het 1ste leerjaar van de 3de graad mits te voldoen aan 

de toelatingsvoorwaarden. 



Op het einde van het leerjaar bekomen de regelmatige leerlingen een oriënteringsattest A 

of C. 

Enkel de leerlingen van het TSO kunnen een eventueel een B-attest behalen waardoor een 

overgang naar het 2 de leerjaar van de 3 de graad BSO nog mogelijk is. Het feit dat overstappen 

van het TSO naar het BSO niet ongebruikelijk zijn en het feit dat vele studiegebieden TSO- en 

BSO-overschrijdend zijn liggen hier aan de basis van. 

Indien een school werkt volgens het systeem van uitstel van de delibererende klassenraad tot 

het einde van een graad, bekomen de regelmatige leerlingen een attest van regelmatige 

lesbijwoning dat toelating verleent tot het 2 de leerjaar van de 3 de graad. 


versie juli 2013

6 TWEEDE LEERJAAR - DERDE GRAAD 

6.1 OVERZICHT 



Tot het 2de leerjaar van de 3de graad A.S.O 


1ste leerjaar van de 3de graad ASO 

met vrucht beëindigd in dezelfde 

studierichting 

1ste leerjaar van de 3de graad ASO 

met vrucht beëindigd in een andere 

studierichting van hetzelfde 

studiegebied 

1ste leerjaar van de 3de graad ASO, 

TSO of KSO met vrucht beëindigd in 

een studierichting van een ander 

studiegebied 

Buitengewoon secundair onderwijs 

opleidingsvorm 4 gevolgd 




in het onderliggend leerjaar * ** *** 




systeem van uitstel van de 

delibererende klassenraad tot het 

einde van desbetreffende graad *** 

Geen 




toelatingsklassenraad na kennisname van 

advies delibererende klassenraad van 

studierichting die leerling in 1ste leerjaar van 

3de graad met vrucht heeft gevolgd en deze 

beslissing is gebaseerd op ernstige medische, 

psychische, sociale of onderwijskundige 

redenen 



OPMERKING: 






na overleg met de delibererende klassenraad 

van het structuuronderdeel waaruit de leerling 

komt 


TOPSPORT - topsportstatuut vereist in deze richtingen

Tot het 2de leerjaar van de 3de graad T.S.O 


1ste leerjaar van de 3de graad TSO met 

vrucht beëindigd in dezelfde 


1ste leerjaar van de 3de graad TSO met 

vrucht beëindigd in een andere 

studierichting van hetzelfde studiegebied 


TSO of KSO met vrucht beëindigd in een 

studierichting van een ander 

studiegebied 





voor bepaalde programmaonderdelen in 

het onderliggend leerjaar * ** *** 







OPMERKING: 

Geen 





het advies van de delibererende 

klassenraad van de studierichting die de 

leerling in het 1ste leerjaar van de 3de 

graad met vrucht heeft gevolgd en deze 

beslissing is gebaseerd op ernstige 

medische, psychische, sociale of 
















versie juli 2013

Tot het 2de leerjaar van de 3de graad K.S.O 


1ste leerjaar van de 3de graad KSO met 

vrucht beëindigd in dezelfde 


1ste leerjaar van de 3de graad KSO met 

vrucht beëindigd in een andere 

studierichting van hetzelfde studiegebied 


TSO of KSO met vrucht beëindigd in een 

studierichting van een ander 

studiegebied 





voor bepaalde programmaonderdelen in 

het onderliggend leerjaar * ** *** 







OPMERKING: 

Geen 





het advies van de delibererende 

klassenraad van de studierichting die de 

leerling in het 1ste leerjaar van de 3de 

graad met vrucht heeft gevolgd en deze 













waaruit leerling komt 




versie juli 2013

Tot het 2de leerjaar van de 3de graad BSO 


1ste leerjaar van de 3de graad BSO 

met vrucht beëindigd in dezelfde 


1ste leerjaar van de 3de graad BSO 

met vrucht beëindigd in een andere 

studierichting in hetzelfde studiegebied 

1ste leerjaar van de 3de graad TSO 

met vrucht beëindigd in een 

studierichting van hetzelfde 

studiegebied 


TSO, KSO of BSO met vrucht 

beëindigd in een studierichting van een 

ander studiegebied 






in het onderliggend leerjaar * ** *** 




systeem van uitstel van de 

delibererende klassenraad tot het einde 

van desbetreffende graad *** 

Geen 





Mits gunstige beslissing 


advies van delibererende klassenraad van 

studierichting die leerling in 1ste leerjaar van 

3de graad met vrucht heeft gevolgd en deze 






OPMERKING: 









OPMERKINGEN: 


VOEDING in aanraking komen, BOUWPLAATSMACHINIST en 

VRACHTWAGENCHAUFFEUR - medische geschiktheid vereist voor deze richtingen 


versie juli 2013


Overgangen gedurende het schooljaar zijn in beginsel NIET TOEGELATEN. 

Zonder afbreuk te doen aan de toelatingsvoorwaarden, kan evenwel van voornoemd beginsel 

worden afgeweken, onder de volgende voorwaarden: 

a) gunstige beslissing van de toelatingsklassenraad na kennisname van advies van de 

begeleidende klassenraad van de studierichting die de leerling tot dan volgt; 

b) bedoelde gunstige beslissing is gebaseerd op ernstige medische, psychische, sociale of 

onderwijskundige redenen. 

zie algemene opmerkingen SO - overgangen tijdens het schooljaar 

Eveneens in afwijking van voornoemd beginsel is de overgang van de studierichtingen 

wetenschappen-topsport ASO naar wetenschappen-sport ASO of omgekeerd of van topsport 

TSO naar lichamelijke opvoeding en sport TSO of omgekeerd gedurende het volledige schooljaar 

van rechtswege toegelaten. 

Overgangen van deeltijds beroepssecundair onderwijs of erkende deeltijdse vorming naar 

het 2de leerjaar van de 3de graad zijn van rechtswege toegelaten tot en met 15 november mits 

te voldoen aan de toelatingsvoorwaarden. 

zie ook algemene opmerkingen vooraan hoofdstuk S.O. – overgangen tijdens het schooljaar 


- Het diploma van secundair onderwijs wordt uitgereikt aan de regelmatige leerlingen, die 

houder zijn van het getuigschrift van de 2de graad van het secundair onderwijs en die het 1ste 

en het 2de jaar van de 3de graad van het ASO, TSO of KSO met vrucht hebben beëindigd. 

- Het studiegetuigschrift van het 2de leerjaar van de 3de graad van het secundair 

onderwijs wordt uitgereikt aan de regelmatige leerlingen die het 2de jaar van de 3de graad 

BSO met vrucht hebben beëindigd. 

- getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer wordt toegekend aan de 

regelmatige leerling waarvoor de delibererende klassenraad beslist dat hij voldaan heeft 

voor het programma bedrijfsbeheer. 

zie ook algemene opmerkingen SO - evaluatie en studiebekrachtiging 


- Externe certificering vrachtwagenchauffeur - bekwaamheidsproeven opgelegd door 

instanties, extern aan de school in het kader van reglementaire voorwaarden inzake 

beroepsuitoefening 

Om die opleiding met vrucht te kunnen beëindigen en het studiegetuigschrift te verwerven, is 

het vereist dat het bewijs wordt geleverd aan de school dat de leerling is geslaagd voor de 

proeven tot het behalen van het rijbewijs CE en de basiskwalificatie vakbekwaamheid groep 

C. 



versie juli 2013

7.1 OVERZICHT 

7 DERDE LEERJAAR - DERDE GRAAD 

zie algemene opmerkingen SO achteraan hoofdstuk: studieaanbod - overzicht studierichtingen per 

studiegebied 

7.2 Toelatingsvoorwaarden 

7.2.1 Tot het 3de jaar van de 3de graad ASO en K.S.O - 

voorbereidend jaar op hoger onderwijs 


Diploma secundair onderwijs 

OPMERKING 


Geen 

Voor de KSO-studierichtingen van het studiegebied podiumkunsten kan (dus geen verplichting) de 

school eisen dat de leerling positief werd geëvalueerd door de toelatingsklassenraad op een door 

de school georganiseerde geschiktheidsproef. Dit geldt niet voor leerlingen die in een voorgaand 

leerjaar deze proef reeds hebben afgelegd. De proef peilt naar de artistieke aanleg van de leerling. 

7.2.2 Tot het 3de jaar van de 3de graad BSO - specialisatiejaar 


Diploma secundair onderwijs of 

studiegetuigschrift 2de jaar 3de graad BSO 

behaald in een studierichting van hetzelfde 

studiegebied 

Diploma secundair onderwijs of 

studiegetuigschrift 2de jaar 3de graad BSO 

behaald in een studierichting van een ander 

studiegebied 


(opleidingsvorm 4) gevolgd 

OPMERKINGEN 


Geen 


toelatingklassenraad 



- Elke overstap tussen een 2de en 3de jaar van de 3de graad binnen hetzelfde studiegebied is 

van rechtswege toegelaten en kan niet worden geweigerd. Dit sluit niet uit dat de 

toelatingsklassenraad vrijblijvend een advies kan uitbrengen inzake de 

opportuniteit/haalbaarheid van de betrokken doorstroming. 

- Bij een studiegebiedoverschrijdende overstap ligt de beslissing bij de toelatingsklassenraad. 

In sommige gevallen kan het er op neer komen dat de toelatingsklassenraad een bepaalde 

overgang in veralgemeende zin (voor om het even wie) aanvaardt. In andere gevallen zal de 

beslissing van een toelatingsklassenraad een strikt individueel karakter hebben (vb. rekening 

houdend met elders verworven competenties of vaardigheden als beroepservaring, 

vrijwilligerswerk, zelfstudie…). 

De toelatingsklassenraden/scholen handelen dus op dit vlak autonoom, hoewel mag 

verondersteld worden dat voor elke beslissing steeds een motiveringsgrond bestaat.

- Voor de studierichtingen bijzonder transport, dakwerken, mechanische en hydraulische 

kranen, wegenbouwmachines en studierichtingen waarin leerlingen met voeding in aanraking 

komen, moeten de leerlingen bovendien medisch geschikt zijn bevonden voor de uitoefening van 

het beroep. 

Zie algemene opmerkingen S.O. ‘toelatingsvoorwaarden’. 

- Voor de studierichting veiligheidsberoepen moeten de leerlingen bovendien met goed gevolg 

een door SELOR afgenomen en geattesteerd psychotechnisch onderzoek hebben ondergaan 

en van onberispelijk gedrag zijn. 


7.2.3 Tot het 3de jaar van de 3de graad jaar BSO 

NIET ingericht als specialisatiejaar ( = naamloos leerjaar ) 


Studiegetuigschrift 2de jaar 3de graad 

Diploma van secundair onderwijs uitgereikt in het 

BSO 


(opleidingsvorm 4) gevolgd 


Geen 



opgelet: vanaf schooljaar 2014-2015 verdwijnt naamloos leerjaar uit de onderwijsstructuur. 


Tot en met 30 september is - zonder afbreuk te doen aan de toelatingsvoorwaarden - de 

verandering van onderwijsvorm en/of studierichting binnen hetzelfde leerjaar toegelaten. 


- Leerlingen die een 3de leerjaar van de 3de graad voorbereidend op het hoger onderwijs ASO 

of KSO geheel of ten dele gevolgd hebben bekomen een attest van regelmatige 

lesbijwoning. 

- Leerlingen die het 3de leerjaar van de 3de graad BSO ingericht als specialisatiejaar volgden, 

behalen het diploma van secundair onderwijs, indien ze houder zijn van het getuigschrift 

van de 2de graad secundair onderwijs én indien ze het 1ste leerjaar van de 3de graad, het 

2de leerjaar van de 3de graad BSO en het 3de leerjaar van de 3de graad BSO met vrucht 

hebben beëindigd. 

- Leerlingen die het 3de leerjaar van de 3de graad BSO ingericht als specialisatiejaar volgden 

en die niet in aanmerking komen voor het diploma van secundair onderwijs behalen het 

studiegetuigschrift van het 3de leerjaar van de 3de graad secundair onderwijs ingericht 

onder de vorm van een specialisatiejaar indien zij dit leerjaar met vrucht beëindigd hebben. 

- Leerlingen die het 3de leerjaar van de 3de graad BSO niet ingericht als specialisatiejaar (= 

naamloos jaar) volgden, behalen het diploma van secundair onderwijs, indien ze houder 

zijn van het getuigschrift van de 2de graad secundair onderwijs én indien ze het 1ste leerjaar 

van de 3de graad, het 2de leerjaar van de 3de graad B.S.O en het 3de leerjaar van de 3de 

graad BSO met vrucht hebben beëindigd. 


versie juli 2013

- Getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer wordt toegekend aan de 

regelmatige leerling waarvoor de delibererende klassenraad beslist dat hij voldaan heeft voor 

het programma bedrijfsbeheer. 

zie ook algemene opmerkingen SO - evaluatie en studiebekrachtiging en 


- Specifiek voor de opleiding Veiligheidsberoepen: 

- algemeen bekwaamheidsattest bewakingsagent 

- attest voetbalsteward 

- attest gemeenschapswacht 

- attest bedrijfseerstehulp (door en onder de verantwoordelijkheid van de instantie of 

persoon die daartoe door de FOD WASO is gelegitimeerd, toegekend bv. het Rode Kruis 

Vlaanderen !). 



versie juli 2013


versie juli 2013

8 SE-N-SE (NIET LEERJAARGEBONDEN 

SECUNDAIR-NA-SECUNDAIR) 

Alle specialisatiejaren van de 3de graad TSO en KSO voltijds secundair onderwijs worden 

omgevormd naar Se-n-Se met behoud van duurtijd van 1jaar = 2 aansluitende semesters. 

In de toekomst kunnen ook Se-n-Se aan het studieaanbod worden toegevoegd die 1 of 3 

aansluitende semesters kunnen bestrijken (60 tot 90 punten). 

Het is mogelijk om de opleiding over het dubbele van de gebruikelijke studieduur te spreiden. 

Se-n-Se kunnen starten zowel op 1 september als op 1 februari. 

Vanaf 2010 kunnen ze ook aangeboden worden door een CVO. 

Het is mogelijk om vrijstellingen van bepaalde programmaonderdelen te verlenen. 

Se-n-Se zijn sterk beroepsgericht. Ze bevatten een belangrijk aandeel werkplekleren. 

8.1 OVERZICHT 

zie algemene opmerkingen SO: studieaanbod - overzicht studierichtingen per studiegebied 


Se-n-Se van de 3de graad TSO en KSO 


Diploma secundair onderwijs behaald in 

een studierichting van hetzelfde 

studiegebied 

Diploma secundair onderwijs behaald in 

een studierichting van een ander 

studiegebied 

Op basis van een toelatingsproef 


op basis van elders verworven 

competenties of kwalificaties * 


Geen 







* De inrichtende macht beslist of de onderwijsinstelling gebruik maakt van deze 

afwijkingsmogelijkheid, die ertoe strekt rekening te houden in individuele gevallen met specifieke 

onderwijskundige of organisatorische argumenten. 

OPMERKINGEN 

Bij een leerling die het diploma secundair onderwijs behaald heeft in een 3de leerjaar van de 3de 

graad BSO geldt het studiegebied gevolgd in het 2de leerjaar van de 3de graad. 

Elke overstap tussen een 2de en 3de jaar van de 3de graad binnen hetzelfde studiegebied is van 

rechtswege toegelaten en kan niet worden geweigerd. Dit sluit niet uit dat de toelatingsklassenraad 

vrijblijvend een advies kan uitbrengen inzake de opportuniteit/haalbaarheid van de betrokken 

doorstroming. 

Bij een studiegebiedoverschrijdende overstap ligt de beslissing bij de toelatingsklassenraad. In 

sommige gevallen kan het er op neer komen dat de toelatingsklassenraad een bepaalde overgang 


versie juli 2013

in veralgemeende zin (voor om het even wie) aanvaardt. In andere gevallen zal de beslissing van 

een toelatingsklassenraad een strikt individueel karakter hebben (vb. rekening houdend met elders 

verworven competenties of vaardigheden als beroepservaring, vrijwilligerswerk, zelfstudie…). 

De toelatingsklassenraden/scholen handelen dus op dit vlak autonoom, hoewel mag verondersteld 

worden dat voor elke beslissing steeds een motiveringsgrond bestaat. 

Voor de studierichting integrale veiligheid en voor studierichtingen waarin leerlingen met voeding 

in aanraking komen moeten de leerlingen medisch geschikt zijn bevonden. 


Voor de studierichting integrale veiligheid moeten de leerlingen ook met goed gevolg een door 

SELOR afgenomen en geattesteerd psychotechnisch onderzoek hebben ondergaan. 

Zij moeten tevens van onberispelijk gedrag zijn. 



Veranderingen van Se-n-Se gedurende het schooljaar zijn niet toegelaten, tenzij op 1 februari 

overgegaan wordt naar een Se-n-Se die op die datum van start gaat. 


- Een leerling die de Se-n-Se met vrucht heeft beëindigd krijgt het certificaat van een opleiding 

secundair-na-secundair (Se-n-Se). 

Let op: je kan in een Se-n-Se GEEN diploma secundair onderwijs behalen. 

Specifiek voor de opleiding Integrale veiligheid TSO : 

- certificaat van een opleiding secundair-na-secundair (Se-n-Se) 

- algemeen bekwaamheidsattest bewakingsagent 

- attest voetbalsteward 

- attest divisiechef 

- attest bedrijfseerstehulp (door en onder de verantwoordelijkheid van de instantie of persoon 

die daartoe door de FOD WASO is gelegitimeerd, toegekend bv. het Rode Kruis Vlaanderen !) 

- certificaten brandwacht, ploeglid eerste interventie, nijverheidshelper en 

levensreddende handelingen (in samenwerking met de secundaire school, door en onder de 

verantwoordelijkheid van de brandweerschool toegekend!) 

- attesten over vrijstellingen politie (in samenwerking met de secundaire school, door en 

onder de verantwoordelijkheid van de politieschool toegekend !). 



versie juli 2013

1.4 HET HOGER ONDERWIJS 

Decreet van 4 april 2003 betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen 


met overzicht onderwijsbevoegdheid per universiteit 

laatste wijziging: datum laatste wijziging: 19/02/2013 

Decreet betreffende de hogescholen in de Vlaamse Gemeenschap. - laatste wijziging: 19/02/2013 


met overzicht onderwijsbevoegdheid per universiteit 

Decreet betreffende de rechtspositieregeling van de student, de medezeggenschap in het hoger onderwijs, de 

integratie van bepaalde afdelingen van het hoger onderwijs voor sociale promotie in de hogescholen en de 

begeleiding van de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen - laatste wijziging: 19/02/2013 

www.hogeronderwijsregister.be 

www.centenvoorstudenten.be 

Deze site bevat alle info over het sociaal, juridisch en financieel statuut van de studenten en is een 

verlengstuk van de bestaande papieren brochure. 

Brochure: Wat na het secundair onderwijs? 

http://www.ond.vlaanderen.be/sidin/links/brochure/wat.htm 

Het Hoger onderwijs omvat 

- opleidingen die leiden tot de graad van bachelor en de graad van master 

- opleidingen van het hoger beroepsonderwijs die leiden tot een diploma van gegradueerde 

- specifieke lerarenopleidingen die leiden tot een diploma van leraar 

- opleidingen die kunnen afgesloten worden met een postgraduaatgetuigschrift. 

- bovendien wordt in het hoger onderwijs ook de graad van doctor verleend. 

In dit hoofdstuk bespreken we 

HOGER BEROEPSONDERWIJS - beroepsgerichte opleidingen ingericht door scholen SO, 

CVO en in de toekomst ook hogescholen 

- VERPLEEGKUNDE. Deze richting behoort tot het HBO 5 (=kwalificatieniveau 5, 

graduaatdiploma) en wordt meestal aangeboden door instellingen secundair onderwijs 

- De andere graduaatsopleidingen binnen het hoger beroepsonderwijs komen aan bod in 

het deel volwassenenonderwijs. 

- Se-n-Se worden besproken in het deel secundair onderwijs. Se-n-Se leiden tot een 

erkende onderwijskwalificatie van kwalificatieniveau 4 (certificaat). Ze worden meestal 

aangeboden door instellingen SO. Vanaf 2010 kunnen ze ook aangeboden worden door 

een CVO. 

DE BACHELOR-MASTER STRUCTUUR 

- Bachelorsopleidingen zijn ofwel professioneel (PBA) gericht ofwel academisch gericht (ABA). 

- Mastersopleidingen zijn academisch gericht maar kunnen daarenboven een professionele 

gerichtheid hebben. 

Professionele gerichtheid houdt in dat de opleidingen gericht zijn op de algemene 

vorming en de verwerving van professionele kennis en competenties, gestoeld op de 

toepassing van wetenschappelijke of artistieke kennis, creativiteit en praktijkkennis. 

Academische gerichtheid houdt in dat de opleidingen gericht zijn op de algemene 

vorming en op de verwerving van academische of artistieke kennis en competenties eigen aan 

het functioneren in een domein van de wetenschappen of van de kunsten. Academisch 

gerichte opleidingen zijn op wetenschappelijk onderzoek gebaseerd. 

DE LERARENOPLEIDING 

- de geïntegreerde lerarenopleiding (bachelor) wordt gegeven in hogescholen 


versie juli 2013

- de specifieke lerarenopleiding kan gevolgd worden aan de universiteit, hogeschool en 

CVO 

Het flexibiliseringsdecreet maakt overgangen mogelijk. 

FLEXIBILISERING IN HET HOGER ONDERWIJS 

Decreet van 30 april 2004 betreffende de flexibilisering van het hoger onderwijs 

en houdende dringende hoger onderwijs maatregelen - laatste wijziging: 19/02/2013 


De flexibilisering van het hoger onderwijs betekent de overschakeling van een jaarsysteem 

naar een creditsysteem. Studievoortgang wordt niet meer bepaald op grond van slagen voor alle 

examens studiejaar na studiejaar, maar door het verwerven van creditbewijzen voor de 

afzonderlijke opleidingsonderdelen. Je behaalt een creditbewijs voor elk opleidingsonderdeel 

waarvoor je mits een evaluatie (examen) hebt aangetoond dat je de relevante (deel) competenties 

in voldoende mate verworven hebt. De som van alle voorziene credits van een opleiding leidt tot 

een diploma. 

Studievoortgang kan vereenvoudigd en/of versneld worden door erkenning van eerder verworven 

kwalificaties (EVK) en eerder verworven competenties (EVC). De juiste kwalificaties of 

competenties kunnen tot (deel)vrijstellingen leiden. Het resultaat is een geïndividualiseerd 

studietraject (zie ook bijlagen). 

Het flexibiliseringsdecreet beoogt drie grote doelstellingen: 

het vergroten van de mogelijkheid tot mobiliteit: via een flexibel puntensysteem 

studenten meer kansen bieden tot het uitbouwen van een eigen leertraject en uitwisseling 

tussen opleidingen en/of instellingen in en buiten Vlaanderen. 

het vergroten van de mogelijkheden tot differentiëring binnen het onderwijs: grotere 

differentiatie in aanbiedingsvormen (ICT, afstands-, avondonderwijs …) specifiek 

aangepast aan de verschillende doelgroepen. 

Men is verplicht een modeltraject voor te stellen, maar studenten kunnen een individueel 

traject volgen (wel met volg-tijdlijkheid verplichting: bepaalde onderdelen kan je slechts 

volgen als je geslaagd bent in een ander onderdeel, sommige onderdelen moet je 

gelijktijdig volgen…) 

het vergroten van de mogelijkheden tot levenslang leren: meer kansen voor nieuwe 

doelgroepen tot kwalificatie op hoog niveau, meer open toegang tot hoger onderwijs, meer 

doorstroommogelijkheden tussen professionele en academische bachelors, van HBO naar 

bachelor … 


versie juli 2013

HOGER BEROEPSONDERWIJS VERPLEEGKUNDE 

Experimenteel secundair onderwijs volgens een modulair stelsel - laatste wijziging: 13/12/2011 


De 4 de graad BSO verpleegkunde wordt Hoger Beroepsonderwijs (HBO5). 

Op 1 september 2009 wordt het hoger beroepsonderwijs ingevoerd. Het wordt georganiseerd door 

instellingen voor voltijds secundair onderwijs, centra voor volwassenenonderwijs en hogescholen 

(voorlopig nog niet). 

Het Hoger Beroepsonderwijs situeert zich op het niveau hoger onderwijs. De opleiding 

verpleegkunde wordt momenteel echter uitsluitend door instellingen voor voltijds secundair 

onderwijs georganiseerd. 

Het Hoger beroepsonderwijs is beroepsgericht hoger onderwijs en leidt tot een erkende 

onderwijskwalificatie van kwalificatieniveau 5 (diploma van gegradueerde). 

De opleiding wordt niet opgedeeld in leerjaren doch heeft een duurtijd van 6 semesters. Er zijn 2 

mogelijke startdata, namelijk 1 september en 1 februari. De opleiding wordt modulair 

georganiseerd (zie bijlagen). 

Elke module van de opleiding verpleegkunde kan, bij beslissing van de onderwijsinstelling, in 

duurtijd worden verdubbeld (20 weken worden 40 weken; 40 weken worden 80 weken). Bedoeling 

hiervan is tegemoet komen aan de opleidingsbehoeften van bepaalde doelgroepen. 


1° voldaan hebben aan de leerplicht; 

2° in het bezit zijn van één van de volgende studiebewijzen : 

een studiegetuigschrift van het 2de leerjaar van de 3de graad van het secundair 

onderwijs; 

een diploma van secundair onderwijs; 

een certificaat van een opleiding van het secundair onderwijs voor sociale promotie of 

secundair volwassenenonderwijs van minimaal 900 lestijden; 

een diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie; 

een certificaat of diploma van het hoger beroepsonderwijs; 

een diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan of een 

diploma van bachelor of master; 

een studiebewijs dat wordt erkend als gelijkwaardig met een van de hogervermelde 

studiebewijzen. Bij ontstentenis van een dergelijke erkenning kan de 

toelatingsklassenraad personen die in een land buiten de Europese Unie een 

studiebewijs hebben behaald dat toelating geeft tot het hoger onderwijs in dat land, 

toelaten tot de opleiding; 

Een onderwijsinstelling kan afwijken van deze voorwaarden. Deze afwijkende 

toelatingsvoorwaarden moeten in het schoolreglement worden opgenomen en kunnen enkel 

rekening houden met de volgende elementen: 

humanitaire redenen; 

medische, psychische of sociale redenen; 

het algemene niveau van de cursist, getoetst met een toelatingsproef die wordt 

georganiseerd binnen de vijf lesdagen nadat de cursist met de opleiding is gestart. De 

organisatie van een toelatingsproef, op verzoek van de cursist, kan niet worden 

geweigerd. De proef wordt beoordeeld door de toelatingsklassenraad, die nagaat of de 

cursist over de kennis en vaardigheden beschikt die vereist zijn om de opleiding in 

kwestie aan te vangen. 


versie juli 2013

In tegenstelling tot de leerlingenstages in het secundair onderwijs wordt de mogelijkheid voorzien 

om de bezoldigde arbeidstijd van de leerling-stagair als stageuren in aanmerking te laten komen. 

Deze regelgeving is niet verplicht en hangt af van de goodwill van school en 

stagegever/werkgever. 

STUDIEBEWIJZEN 

1° attest van verworven competenties: wordt uitgereikt aan een cursist die een module van de 

opleiding verpleegkunde niet met vrucht heeft gevolgd; het attest vermeldt die competenties die de 

cursist wel heeft bereikt; 

Als een module over een dubbele duurtijd wordt gespreid zal er een tussentijdse evaluatie 

plaatsvinden over dat onderdeel van het lesprogramma dat reeds effectief werd afgewerkt na de 

gebruikelijke duurtijd, bekrachtigd met een attest van verworven competenties. 

In tegenstelling tot het gewoon en het buitengewoon secundair onderwijs, wordt in het hoger 

beroepsonderwijs, opleiding verpleegkunde, vanaf het schooljaar 2011-2012 geen attest van 

verworven competenties meer uitgereikt. 

2° deelcertificaat: wordt uitgereikt aan een cursist die een module van de opleiding 

verpleegkunde met vrucht heeft gevolgd; 

3° diploma van secundair onderwijs: wordt uitgereikt aan een cursist die : 

a) houder is van het getuigschrift van de 2de graad van het secundair onderwijs, en 

b) door de delibererende klassenraad als geslaagd voor het hoger beroepsonderwijs wordt 

beschouwd, wat het geslaagd zijn voor alle modules van de opleiding verpleegkunde impliceert; 

4° diploma van gegradueerde: wordt uitgereikt aan een cursist die geslaagd is voor alle modules 

van de opleiding verpleegkunde en derhalve houder is van de deelcertificaten van alle modules 

van die opleiding. 

Bij het diploma wordt een diplomasupplement uitgereikt. Dit is een document dat de inhoud van 

de studies van de cursist en de structuur van het onderwijs in het land waar de cursist gestudeerd 

heeft, verduidelijkt. Het diplomasupplement beschrijft de aard, het niveau, de context, de inhoud en 

de status van de studie die met succes werd gevolgd. 


versie juli 2013

BACHELOR – MASTER 

Decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen - laatste wijziging: 19/2/2013 

- http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=13425 

Samenvatting wijzigingen 

academisch gericht onderwijs aan universiteiten 

uitgezonderd kunstopleidingen (academische en professionele) in ‘School of Arts, verbonden aan 

hogeschool 

- vanaf schooljaar 2013 -2014 opleidingen in studiegebieden architectuur, handelswetenschappen 

en bedrijfskunde, industriële wetenschappen en technologie, productontwikkeling, toegepaste 

taalkunde krijgen universitair diploma 

- inhoud opleiding blijft hetzelfde, accent op toegepast onderzoek 

- locatie lessen op campussen hogescholen, verandert (voorlopig?) niet 

bijv. vertaler en tolk lessen in hogeschool Artesis, diploma universiteit Antwerpen 

Opmerking : Hogere Zeevaartschool nog professionele en academische opleidingen 

AFKORTINGEN EN TERMEN 

Associatie: samenwerkingsverband tussen universiteiten en hogescholen. De associaties zijn o.m. belangrijk 

bij overgangen tussen bachelor- en masteropleidingen. 

BA: bachelor (vroeger: graduaat, kandidatuur, …). Duurt minstens 3 jaar (elk studiejaar staat voor 60 

studiepunten). Een professionele BA (PBA) leidt op tot een beroep, een academische BA (ABA) bereidt voor 

op een masteropleiding. 

BANABA staat voor bachelor na bachelor: bacheloropleiding van ten minste 60 studiepunten die aansluit 

op een andere bacheloropleiding, b.v. specialisatie intensieve zorgen en spoedgevallenzorg na een 

verpleegkundige opleiding. 

MA: master (vroeger: licentiaat): de studieomvang bedraagt ten minste 60 studiepunten en sluit aan op een 

academische bacheloropleiding, een schakelprogramma of een andere master. 

MANAMA staat voor master na master: een masteropleiding nadat je al een master behaalde. 


versie juli 2013

Schakelprogramma: overgangsprogramma tussen professionele bachelor en master met een studieomvang 

van ten minste 45 studiepunten en ten hoogste 90 studiepunten. 

Studiepunt of credit: maat voor studiebelasting waarbij één studiepunt gelijk is aan 25-30 uur studie, 

oefeningen, hoorcollege, labo,… De studieomvang van elke opleiding/opleidingsonderdeel wordt in 

studiepunten uitgedrukt. 

Creditbewijs behaalt een student voor elk opleidingsonderdeel waarvoor hij geslaagd is, ten minste 10 op 20 

behaalt, tenzij het instellingsbestuur op grond van de specificiteit van het opleidingsonderdeel een andere, niet 

numerieke, vorm van resultaatsbepaling heeft vastgelegd. 

Voorbereidingsprogramma/individueel opleidingsprogramma: overgangsprogramma tussen een 

academisch gerichte bachelor en master, eventueel te volgen wanneer de bachelor niet rechtstreeks aansluit 

bij de master. Een individueel opleidingsprogramma mag niet meer dan 15 studiepunten bedragen. 


diploma secundair onderwijs, hoger onderwijs korte type of hoger onderwijs voor sociale 

promotie 

een gelijkwaardig buitenlands diploma 

afwijkende toelatingsvoorwaarden behoren tot de autonomie van de instelling. Deze 

afwijkende toelatingsvoorwaarden kunnen enkel rekening houden met volgende elementen: 

- humanitaire redenen 

- medische, psychische of sociale redenen 

- het algemeen niveau van de kandidaat, getoetst op de door het instellingsbestuur 

bepaalde wijze. Meestal gaat het om kandidaten die al 21 jaar zijn en al een drietal jaar het 

SO verlaten hebben. 

Bijkomende toelatingsvoorwaarden: 

- Toelatingsproef voor de opleidingen arts en tandarts 

Besluit van de Vlaamse regering houdende nadere regels met betrekking tot het toelatingsexamen voor de 

opleidingen van arts en tandarts - laatste wijziging: 17/02/2012 


meer info: http://www.ond.vlaanderen.be/toelatingsexamen/ met informatiebrochure, hulp voor studenten die 

niet Nederlandstalig zijn… 

- Artistieke toelatingsproeven om toegelaten te worden tot het hoger kunstonderwijs. Het gaat 

om de opleidingen en opleidingsonderdelen in de studiegebieden Audiovisuele en beeldende 

kunst en Muziek en podiumkunsten. 

- Examen om de kennis van de onderwijstaal te testen, kan tevens als voorwaarde gelden. 

meer info - http://www.hogeronderwijsregister.be/het-hoger-onderwijs/toelatingsvoorwaarden#TAAL#TAAL 

DIPLOMACONTRACT – CREDITCONTRACT - EXAMENCONTRACT 

Je kan je inschrijven aan een hogeronderwijsinstelling met een 

diplomacontract met het oog op het behalen van een graad of diploma van een opleiding, een 

volledig schakel- of voorbereidingsprogramma of een postgraduaatsopleiding 

creditcontract met het oog op het behalen van een creditbewijs voor één of meer 

opleidingsonderdelen 

examencontract voor het afleggen van examens met het oog op het behalen van een graad of 

een diploma van een opleiding, of een creditbewijs voor één of meer opleidingsonderdelen 

(zonder ondersteuning, zoals een examencommissie). 


versie juli 2013

LEERKREDIET 

Meer info - http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/studeren/leerkrediet/default.htm 

Decreet betreffende de financiering van de werking van de hogescholen en de universiteiten in Vlaanderen - 

laatste wijziging - 19/02/2013 


http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/studeren/leerkrediet/voorbeelden.htm 

Voorbeeld 1, de perfecte student 

Voorbeeld 2, master met gedelibereerde studiepunten 

Voorbeeld 3, PBA met slechte start 

Voorbeeld 4, student op drift 

Voorbeeld 5, van PBA naar MA 

Legende 

Een student kan op de website www.studentenportaal.be de stand van zijn leerkrediet opvolgen. Hij kan dit 

ook bij zijn hogeschool of universiteit opvragen. 

Het leerkrediet wil de student aanzetten tot een bewuste, realistische studiekeuze. 

Vanaf het academiejaar 2008-2009 krijgt elke student bij inschrijving in een hogeschool of 

universiteit, ongeacht of het gaat om een diploma-, een credit- of een examencontract, een 

eenmalig individueel leerkrediet van 140 studiepunten. 

Het leerkrediet wordt ingezet in: 

1° de initiële bachelor- en masteropleidingen, opgenomen in het Hoger Onderwijsregister door 

studenten onder diplomacontract; 

2° een of meer opleidingsonderdelen door studenten onder creditcontract. 

(Voor een schakelprogramma, voorbereidingsprogramma, BanaBa en ManaMa, is het leerkrediet 

niet van toepassing.) 

Bij elke inschrijving in een academiejaar wordt het aantal studiepunten waarvoor een student zich 

heeft ingeschreven in het desbetreffende academiejaar afgetrokken van het individuele leerkrediet 

van de student. 

De studiepunten, waarvoor de student een creditbewijs ontvangen heeft, worden aan het 

individuele leerkrediet van de student toegevoegd per academiejaar. 

De eerste 60 verworven studiepunten door een student onder diplomacontract worden eenmalig 

dubbel aangerekend. 

Als een generatiestudent (dit is een student die zich de 1ste keer in het hoger onderwijs inschrijft) 

voor 1 december van opleiding verandert, krijgt hij het volledige leerkrediet terug (ook bij 

overgang naar HBO). Doet hij dit tussen 1 december en 15 maart, dan krijgt hij de helft terug. 

Een hogeschool of universiteit kan de inschrijving van een student weigeren als hij een leerkrediet 

heeft dat kleiner of gelijk is aan nul (bijv. bij leerkrediet 10 nog wel inschrijving voor creditcontract). 

In afwijking hiervan kan een student met een leerkrediet kleiner dan of gelijk aan nul niet 

geweigerd worden voor de inschrijving voor een initiële masteropleiding als de student voldoet 

aan de toelatingsvoorwaarden voor deze masteropleiding en nog niet eerder een masterdiploma 

behaalde (en bijv. over een academische bachelor beschikt). 

Bij het behalen van een diploma voor een initiële masteropleiding wordt het individuele leerkrediet 

van de student verminderd met 140 studiepunten. Bij een positief saldo kan de student het 

resterende leerkrediet opnieuw aanwenden voor een inschrijving in een initiële bachelor- of 

masteropleiding. 

Als het saldo van het resterende leerkrediet minder dan 60 studiepunten bedraagt, kan de student 

zijn leerkrediet eenmalig opnieuw opbouwen tot maximaal 60 studiepunten. Vanaf het 

academiejaar dat volgt op het academiejaar waarin hij zijn masterdiploma behaald heeft, worden elk 

academiejaar 10 studiepunten toegevoegd aan het individuele leerkrediet. Het aldus opgebouwde 

leerkrediet kan opnieuw aangewend worden voor een inschrijving in een initiële bachelor- of 

masteropleiding. De eerste 60 studiepunten worden niet meer dubbel aangerekend. 


versie juli 2013

Als een student die een diploma behaald heeft in het hoger beroepsonderwijs, op het moment 

van herinschrijving in het hoger onderwijs, een leerkrediet heeft van minder dan 60 studiepunten, 

dan wordt het leerkrediet aangevuld tot 60 studiepunten behalve indien de student al een 

masterdiploma heeft behaald. 

Je kan beroep doen op een studietrajectbegeleider in je faculteit of departement om je te helpen 

bij het uitwerken van je studietraject. Het traject wordt vastgelegd in het studiecontract. In het 

studiecontract zijn de opleidingsonderdelen en onderwijsactiviteiten (onderverdelingen van 

opleidingsonderdelen) opgenomen die je dat academiejaar volgt en ook deze waarvan je bent 

vrijgesteld. 

Voorbeeld 1: (SP = studiepunten, BA=bachelor, MA=master) 

academiejaar inschrijving resultaat leerkredietbeweging leerkredietsaldo 

2005-2006 1 e Ba Rechten 

60 studiepunten 





2008-2009 1 e Ma Rechten 


2009-2010 2 e Ma Rechten 


Voorbeeld 2: 

Creditbewijs: 60 SP 

Geslaagd 


Geslaagd 


Geslaagd 


Geslaagd 


Geslaagd 

140-60 +(60x2) 200 

200-60+60 


versie juli 2013 

200 

200-60+60 200 

200-60+60 200 

200-60+60 200 

Masterdiploma 200 -140 60 

academiejaar inschrijving resultaat leerkredietbeweging leerkredietsaldo 

2008-2009 1 e Ba Industr. Wet. 


2009-2010 Ba Industr. Wet. 






Ma rechten 


2012-2013 Ma Industr. Wet. 



Niet geslaagd: 10 SP 


Gedelibereerd: 10 SP 




Niet geslaagd:10 SP 


140-60 +(50x2) 180 

180-60+(10x2)+40 

180 

180-60+60 180 

180-40+20+10 170 

170-50+50 170 

Masterdiploma 170-140 30

PROFESSIONEEL GERICHTE BACHELOROPLEIDINGEN (PBA) 

Een PBA omvat minstens 180 studiepunten (3 studiejaren). 

Deze opleidingen kan je volgen in hogescholen. 

PBA hebben tot doel de studenten te brengen tot een niveau van algemene en specifieke kennis 

en competenties nodig voor de zelfstandige uitoefening van een beroep of groep van beroepen. 

Inhoud 

In de theorielessen is de benadering van de leerstof eerder concreet. Je bespreekt theoretische 

modellen en hun toepassingsmogelijkheden in de dagelijkse praktijk. Hoe zit iets in elkaar? Hoe 

ontstaat iets? Hoe herken je het? Hoe kan je het herstellen? Hoe kan je erop inwerken? Welke zijn 

voor- en nadelen? Welke technieken kan je gebruiken? 

In de praktijklessen ga je proefondervindelijk om met de materie die in de theoretische lessen aan 

bod is gekomen. Vaak worden er specifieke beroepsvaardigheden aangeleerd en getraind. 

Tijdens de stageperiode maak je uitgebreid kennis met je toekomstige werkveld en leer je omgaan 

met beroepseigen mogelijkheden en moeilijkheden (stress, werken tijdsdruk, 

organisatieproblemen, beperkte financiële middelen, …). 

Moeilijkheidsgraad 

Je krijgt meer leerstof te verwerken dan in het secundair onderwijs. Meestal krijg je een goed 

aaneensluitend geheel van lessen en stages. De lessen hebben meestal plaats in kleinere groepen. 

De afstand tussen student en docent is klein. Er wordt een beroep gedaan op je redeneer- en vooral 

op je werkvermogen. 

Vervolgopleidingen 

Na een professioneel gerichte bacheloropleiding kan je: 

- een andere professioneel gerichte bacheloropleiding volgen 

- een masteropleiding volgen, na het succesvol beëindigen van een schakelprogramma (45 tot 90 

studiepunten). 


versie juli 2013

ACADEMISCH GERICHTE BACHELOROPLEIDINGEN (ABA) 

Een ABA omvat eveneens 180 studiepunten (ongeveer 3 studiejaren) en behoort tot het universitair 

onderwijs. Het diploma draagt de naam van de universiteit ook als de locatie van de opleiding een 

hogeschool is van de associatie. De meeste opleidingen in de kunsten zijn van masterniveau en 

worden door schools of arts aangeboden. 

ABA hebben tot doel de studenten te brengen tot een niveau van kennis en competenties eigen 

aan het wetenschappelijk of artistiek functioneren in het algemeen en aan een specifiek domein 

van de wetenschappen of de kunsten in het bijzonder, dat als [doelstelling] heeft : het doorstromen 

naar een mastersopleiding [...]. 

Inhoud 

- Professioneel gerichte ABA zijn in hoofdzaak toegepast-wetenschappelijk. Het gaat niet zozeer 

om fundamenteel onderzoek (de wetenschap zelf vooruit helpen), maar wel om toegepast onderzoek 

(het werken in het arbeids- of toepassingsveld vooruit helpen). 

De theorie brengt een ruim begrippenkader, concepten, modellen en visies. 

De praktijk kan bestaan uit stages, ateliers, afstudeerprojecten, training en practica, taallabo en 

vertaaloefeningen, een praktijkopleiding ter zee … 

- Academisch gerichte ABA bieden 

- een overzicht van de inhoud van de eigen wetenschap (doelstellingen, probleemzones …), 

- een uitgebreid begrippenkader en een specifieke wetenschapstaal, 

- een overzicht van belangrijke stromingen, theorieën en denkmodellen, 

- het gebruik van een eigen onderzoeksmethodologie en -technieken. 

Je maakt ook kennis met een aantal hulpwetenschappen. Als je bijv. pedagogische wetenschappen 

studeert, heb je ook inzichten nodig uit filosofie, psychologie en biologie. Je kan geografie maar echt 

bestuderen als je een ruime notie hebt van natuurkunde, scheikunde, wiskunde, plant- en dierkunde. 

Moeilijkheidsgraad 

Er komt heel wat denkwerk bij kijken. Het soort denkactiviteiten verschilt van richting tot richting. Je 

hebt een goed begrips- en redeneervermogen nodig. Daarnaast moet je ook over een stevig 

geheugen beschikken, want je krijgt beduidend meer leerstof te verwerken dan in het secundair 

onderwijs. Bovendien wordt er bij het instuderen en het verwerken van de leerstof een grote 

zelfstandigheid verondersteld. De leerstof bestaat vaak uit wetenschappelijke teksten waarin 

complexe concepten en modellen worden behandeld. 

Vervolgopleidingen 

Na een academisch gerichte bacheloropleiding volg je 

een aansluitende masteropleiding, 

een niet-aansluitende masteropleiding, na het volgen van een geïndividualiseerd 

opleidingsprogramma (maximum 15 studiepunten) of een voorbereidingsprogramma, 

een andere academisch gerichte bacheloropleiding, al dan niet met studieduurverkorting. 


versie juli 2013

ACADEMISCH GERICHTE MASTEROPLEIDINGEN 

Mastersopleidingen hebben tot doel de studenten te brengen tot een gevorderd niveau van 

kennis en competenties eigen aan het wetenschappelijk of artistiek functioneren in het algemeen 

en aan een specifiek domein van de wetenschappen of de kunsten in het bijzonder, dat 

noodzakelijk is voor de autonome beoefening van de wetenschappen of de kunsten of voor de 

aanwending van wetenschappelijke of artistieke kennis in de zelfstandige uitoefening van een 

beroep of groep van beroepen. 

Een mastersopleiding wordt afgesloten met een masterproef, waarvan de studieomvang 

uitgedrukt in studiepunten gelijk is aan ten minste één vijfde van het totaal aantal studiepunten van 

het opleidingsprogramma, met een minimum van 15 studiepunten en een maximum van 30 

studiepunten. 

Voorbereiding van een doctoraatsproefschrift heeft tot doel de vorming van een onderzoeker 

die op een zelfstandige wijze een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling en de groei van de 

wetenschappelijke kennis; het proefschrift moet blijken geven van het vermogen tot de creatie van 

nieuwe wetenschappelijke kennis in een bepaald vakgebied of over vakgebieden heen op grond 

van zelfstandig wetenschappelijk onderzoek met inbegrip van de kunsten en het proefschrift moet 

kunnen leiden tot wetenschappelijke publicaties. 

Postgraduaat getuigschriften kunnen door de hogescholen en de universiteiten 

uitgereikt worden na de succesvolle voltooiing van opleidingstrajecten met de studieomvang ten 

minste 20 studiepunten. Het gaat om opleidingstrajecten die in het kader van de verdere 

professionele vorming, een verbreding c.q. verdieping beogen van de competenties verworven bij 

de voltooiing van een bachelors- of mastersopleiding. 

Kortere opleidingstrajecten met het oog op de bij- en nascholing worden door de 

universiteiten en hogescholen georganiseerd in het kader van permanente vorming. Ze bepalen 

zelf of in gemeenschappelijk overleg het kwalificatie- en certificeringskader voor deze na- en 

bijscholingen en maken dit openbaar. 


versie juli 2013

DECREET BETREFFENDE DE LERARENOPLEIDING IN 

VLAANDEREN 

Meer info http://www.ond.vlaanderen.be/wetwijs/thema.asp?id=172 

Er zijn 2 soorten lerarenopleidingen die tot het diploma van leraar leiden: de geïntegreerde en de 

specifieke lerarenopleiding. 

De geïntegreerde lerarenopleiding 

Dit zijn hogeschoolopleidingen waar de pedagogisch-didactische vaardigheden in combinatie 

met de vakkennis worden bijgebracht. Men kan met de opleiding starten als men afgestudeerd is 

in het secundair onderwijs. Specifieke vakkennis is niet vereist. Het zijn meestal dagopleidingen. 

De bacheloropleidingen in het studiegebied onderwijs zijn: 

- bachelor in onderwijs – kleuteronderwijs 

- bachelor in onderwijs – lager onderwijs 

- bachelor in onderwijs – secundair onderwijs: hier kiest een student 2 onderwijsvakken die hij 

later zal mogen onderwijzen (meestal in de 1ste en 2de graad). 

Het zijn opleidingen van 180 studiepunten. Minstens 45 studiepunten moeten aan praktijk worden 

besteed (preservicetraining – stage tijdens de opleiding). 

De specifieke lerarenopleiding 


Specifieke lerarenopleiding: de leraar-in-opleidingbaan (lio-baan) - laatste wijziging: 01/04/2011 

Deze pedagogisch-didactische opleidingen bouwen verder op reeds verworven vakkennis en/of 

beroepservaring. 

Via deze lerarenopleidingen kan men gaan lesgeven in het secundair onderwijs in de eigen vak- 

of beroepsspecialiteit. De opleiding bereidt ook voor op een onderwijsopdracht in het hoger 

onderwijs en op instructie, training of vorming buiten het onderwijs (educatieve sector, 

vormings- of bedrijfsleven). 

Je kan ze afwerken in één academiejaar of spreiden over meerdere jaren. Ze hebben een omvang 

van 60 studiepunten. De helft moet besteed worden aan praktijk: 

- preservicetraining (stage tijdens de opleiding) en/of 

- inservicetraining = LIO-baan (leraar-in-opleidingsbaan - minimum 500 uren). 

Deze opleiding wordt aangeboden door: 

- Hogescholen en universiteiten (vroeger aggregaat) 

Je kan deze opleiding volgen na een professioneel of academisch bachelordiploma of na een 

masterdiploma. Onder bepaalde voorwaarden kan dit ook al tijdens je basisopleiding. 

- Centra voor Volwassenenonderwijs (vroeger GPB, D-cursus) 

Het basisdiploma en de eventuele beroepservaring bepalen in welke graden en klassen van 

het secundair onderwijs en in welke vakken je mag lesgeven. Indien je geen diploma hoger 

onderwijs bezit, moet je een aantal jaren ‘nuttige ervaring’ hebben om te mogen les geven in 

je vak. 

TOELATINGSVOORWAARDEN - zie volwassenenonderwijs in CVO 

Het DIPLOMA VAN LERAAR bekrachtigt de specifieke lerarenopleidingen. 


versie juli 2013

Opmerkingen: 

- bachelor-na-bacheloropleidingen (BANABA): 

Bachelor in het onderwijs: Buitengewoon onderwijs 

Bachelor in het onderwijs: Zorgverbreding en remediërend leren 

Bachelor in het onderwijs: Schoolontwikkeling 

- diversiteitsprojecten in de lerarenopleidingen 

- Besluit van de Vlaamse Regering aangaande diversiteitsprojecten in de lerarenopleidingen 


In de lerarenopleidingen worden diversiteitsprojecten gesubsidieerd die op experimentele basis de 

instroom, doorstroom en uitstroom van doelgroepen bevorderen. De doelgroepen zijn 

bevolkingsgroepen die onevenredig participeren in de lerarenopleidingen, in het bijzonder studenten 

van allochtone afkomst, uit milieus met een lage sociaal-economische status en met 

functiebeperkingen. Deze diversiteitsprojecten kunnen onder andere aangepaste trajectbegeleiding 

en stagebegeleiding omvatten. 

GELIJKWAARDIGHEID VAN DIPLOMA’S – zie bijlage achteraan bundel 


versie juli 2013

1.5 HET BUITENGEWOON ONDERWIJS (B.O.) 

Zie ook de publicaties van het ROC BuO op: 

www.go-clb.be/intranet/Materialen/BuO/CD/CLB.html - Op deze website vindt men o.a. al de links naar de 

regelgeving. 

Structuur en organisatie van het buitengewoon secundair onderwijs - laatste wijziging: 03/06/2013 


Info over BUSO werd herwerkt en aangepast aan deze omzendbrief 

info over schoolreglement (en uitsluitingen), de klassenraad worden niet opgenomen in de syllabus 

Koninklijk besluit houdende de omschrijving van de types en de organisatie van het buitengewoon onderwijs 

en vaststellende de toelatings- en behoudsvoorwaarden in de diverse niveaus van het buitengewoon onderwijs 

- laatste wijziging 01/09/2011 


Toelatingsvoorwaarden en inschrijvingsverslag leerlingen in het buitengewoon basisonderwijs - laatste 

wijziging 02/03/2011 


Ministerieel besluit tot omschrijving van de inhoud en de bestemmelingen van het inschrijvingsverslag voorzien 

bij artikel 5 van de wet van 6 juli 1970 op het buitengewoon onderwijs - laatste wijziging 4/12/2012 


Instellingen die inschrijvingsverslagen voor een inschrijving in het buitengewoon onderwijs kunnen opmaken. 

Schooljaar 2012-2013 - 


Getuigschrift basisonderwijs in het buitengewoon basisonderwijs - laatste wijziging: 12/04/2010 


Voor interpretatie van de wetgeving en toepassing in de CLB-praktijk verwijzen we naar ‘Een 

netoverstijgende CLB-visie op attestering Buitengewoon Onderwijs (BuO) en Geïntegreerd Onderwijs (GON) 

2013’ 


versie juli 2013

Het buitengewoon onderwijs is bestemd voor kinderen en adolescenten met een handicap. 

Het onderwijs wordt aangepast aan hun specifieke opvoedings- en onderwijsbehoeften. 

Het wordt georganiseerd in het: 

- basisonderwijs (BuBaO): kleuter onderwijs (BKO en lager onderwijs (BuLO) 

- secundair onderwijs (BuSO) 

TYPES 

Het Buitengewoon Onderwijs wordt opgesplitst in ‘types’. Ieder van deze types wordt gekenmerkt 

door een eigen streefdoel, eigen leerinhouden en leermethoden en een eigen organisatie. Het 

onderwijs is aangepast aan de specifieke opvoedings- en onderwijsbehoeften van de leerlingen. 

Men onderscheidt 8 onderwijstypes: 

TYPE 1: Dit type wordt niet ingericht in kleuteronderwijs. 

Aangepast aan de opvoedingsbehoeften van leerlingen met een lichte mentale handicap. 

TYPE 2: 

Aangepast aan de opvoedingsbehoeften van leerlingen met een matige of ernstige mentale 

handicap. 

TYPE 3: 

Aangepast aan de opvoedingsbehoeften van leerlingen met gedrags- en/of emotionele stoornissen. 

TYPE 4: 

Aangepast aan de opvoedingsbehoeften van leerlingen met een fysieke handicap. 

TYPE 5: 

Aangepast aan de opvoedingsbehoeften van zieke leerlingen die langdurig in een ziekenhuis of in 

een andere medische instelling verblijven, zodat het onderwijs daar moet verstrekt worden. 

TYPE 6: 

Aangepast aan de opvoedings- en onderwijsbehoeften van leerlingen met een visuele handicap. 

TYPE 7: 

Aangepast aan de opvoedings- en onderwijsbehoeften van leerlingen met een auditieve handicap. 

TYPE 8: Dit type wordt niet ingericht in kleuter onderwijs en S.O.. 

Aangepast aan de opvoedings- en onderwijsbehoeften van leerlingen met ernstige leerstoornissen. 

OPLEIDINGSVORMEN (OV) in BUSO 

Het BUSO heeft vier opleidingsvormen, die duiden op het einddoel van het onderwijs. In elk 

van deze opleidingsvormen kunnen leerlingen uit verschillende types samen de lessen 

volgen. 

"Geïntegreerde Algemene en Sociale Vorming" of "GASV". 

In sommige structuuronderdelen van het gewoon SO en OV 4 BUSO kunnen bepaalde vakken 

vervangen worden door Project Algemene Vakken (PAV). Deze werkvorm kan ook zinvol zijn voor 

de andere opleidingsvormen van het BUSO. In dat geval kunnen taal en/of rekenen en/of 

maatschappelijke vorming en/of creatieve activiteiten geïntegreerd worden verstrekt als 


versie juli 2013

OPLEIDINGSVORM 1 in types 2, 3, 4, 6 en 7 

Sociale vorming met het oog op integratie in een beschermend leefmilieu. 

Men wil bijdragen tot een actief en zinvol leven van mensen die door de ernst van hun handicap niet 

kunnen deelnemen aan het arbeidsproces, ook niet in een beschuttende werkplaats. 

Voor iedere leerling wordt een onderwijsaanbod bepaald door de klassenraad in samenspraak met 

het CLB en zo mogelijk in samenspraak met de ouders en de leerling, en dit minstens tot op het 

einde van de leerplicht. 

Alle leer- en opvoedende activiteiten behoren tot de Algemene en Sociale Vorming (ASV). 

Er kunnen stages of sociaal maatschappelijke trainingen worden ingericht. 

Iedere leerling die dan de school verlaat, heeft recht op een attest buitengewoon secundair onderwijs 

tot sociale aanpassing. 

OPLEIDINGSVORM 2 in types 2, 3, 4, 6, 7. 

Algemene en Sociale Vorming en een arbeidstraining met het oog op integratie in een 

beschermd leef- en werkmilieu. 

Deze opleiding omvat twee fasen, elke fase duurt ten minste twee leerjaren. 

De klassenraad, in samenspraak met het CLB, bepaalt voor iedere leerling de duur van elke fase. 

De 1e fase geeft voorrang aan de Algemene en Sociale Vorming (ASV) en waarborgt tevens de 

arbeidsgerichte vorming. 

De 2e fase geeft voorrang aan de Beroepsgerichte Vorming (BGV). Minimum 9 lesuren ASV. 

Er kunnen stages worden georganiseerd. 

Iedere leerling die de school verlaat na de 2e fase, op het einde van het schooljaar of in de loop van 

het schooljaar, heeft recht op een attest BUSO tot sociale aanpassing en arbeidsgeschiktmaking 

OPLEIDINGSVORM 3 in types 1, 3, 4, 6 of 7. 

Beroepsonderwijs met een Algemene en sociale vorming (ASV) en Beroepsgerichte Vorming 

(BGV) met het oog op integratie in een gewoon leef- en werkmilieu. 

ASV: de niet-beroepsgerichte leer- en opvoedende activiteiten, de compensatietechnieken, de 

lichamelijke opvoeding en de lessen in godsdienst, niet-confessionele zedenleer of in de 

cultuurbeschouwing; 

BGV: de technische en praktische beroepsopleiding . 

In opleidingsvorm 3 worden verschillende opleidingen georganiseerd. 

Het doorlopen van de verschillende fasen van een opleiding gebeurt bij gemotiveerde beslissing 

van de klassenraad en op basis van handelingsplanning. 

Binnen de doelenfase van de handelingsplanning worden door de klassenraad per periode van 

maximaal één schooljaar ontwikkelingsdoelen geselecteerd op maat van de leerling. Dit geldt 

zowel voor de Beroepsgerichte als voor de Algemene en Sociale Vorming. 

Voor ASV werden de inhouden uitgeschreven in de lijst met ontwikkelingsdoelen die bekrachtigd 

werden door het Decreet van19 juli2002tot bekrachtiging van de ontwikkelingsdoelen algemene en 

sociale vorming in het buitengewoon secundair onderwijs van opleidingsvorm 3. 

Voor BGV vormen de opleidingscompetenties, ondersteunende kennis en sleutelvaardigheden 

inhoudelijk de bouwstenen van een opleiding. Die bouwstenen liggen vast in het opleidingsprofiel. 

Ze geven aan een beroepsopleiding een vaste en duidelijk met het beroepsveld verbonden inhoud. 

Deze inhouden kunnen zowel in een lineair als in een modulair systeem aangeboden worden. De 

opleidingsprofielen vindt u terug in bijlage nr. 11. Het is de bedoeling dat de school zich zodanig 

organiseert dat alle in het opleidingsprofiel vastgestelde competenties kunnen nagestreefd worden 

binnen de normale studieduur zoals bepaald in de activiteitentabel (zie verder onder punt 11.9.). 

De opleiding telt 5 leerjaren en is ingedeeld in 4 fasen: 

1. observatiefase: in principe 1 schooljaar, 

naast een ASV ook een BGV, een initiatie in de opleidingen van de school 

2. opleidingsfase: minstens 2 schooljaren 

In deze fase kan de leerling op elk ogenblik nog opteren voor een andere opleiding. 


versie juli 2013

3. kwalificatiefase: minstens 2 schooljaren, 

vooral toegespitst op een doorgedreven beroepsopleiding, met verplichte stages. 

Het veranderen van opleiding in de loop van de kwalificatiefase is niet mogelijk, tenzij mits 

verlenging van de studieduur, waardoor twee volledige schooljaren in de kwalificatiefase van 

zelfde opleiding gevolgd worden. 

Voor individuele leerlingen waarvan de klassenraad inschat dat ze niet het getuigschrift van de 

volledige opleiding zullen halen, wordt op basis van de evaluatie het individuele handelingsplan 

aangepast, in overleg met de ouders en/of de leerlingen. In dit individueel handelingsplan 

wordt vastgelegd welke competenties prioritair worden nagestreefd, zodat de leerling alle 

kansen krijgt om het getuigschrift van het afgerond geheel binnen de gevolgde opleiding of een 

attest van verworven bekwaamheden te behalen. 

Wanneer een leerling de opleiding heeft gevolgd, en de klassenraad de leerling naar de 

kwalificatiecommissie heeft doorverwezen, kan de klassenraad, rekening houdend met onder 

meer het advies van de kwalificatiecommissie, de volgende getuigschriften/attesten toekennen: 

- het getuigschrift van de opleiding; 

- het getuigschrift van verworven competenties voor een afgerond geheel binnen een opleiding, 

dat leidt tot reële inzetbaarheid op de arbeidsmarkt. De verworven vaardigheden worden 

afgeleid uit het opleidingsprofiel. Zie http://ond.vlaanderen.be/doc/dl.ashx?nr=4879 (bijlage 

nr. 9 omzendbrief) voor de enige opleidingen waarvoor een getuigschrift van verworven 

competenties kan worden uitgereikt. 

- het attest van verworven bekwaamheden met vermelding van alle bekwaamheden uit het 

opleidingsprofiel die verworven zijn. 

- het attest beroepsonderwijs: het attest vermeldt alleen de periode van lesbijwoning. 

Opgelet: Leerlingen die 1 van de 2 bovenstaande getuigschriften krijgen, kunnen nadien geen 

2 e opleiding meer volgen in OV 3. 

4. facultatieve integratiefase of alternerende beroepsopleiding: 1 schooljaar 

Deeltijds les volgen (2 dagen) en deeltijds werken (3 dagen). De werkervaring in de 

integratiefase wordt organisatorisch gelijkgesteld met een stage. 

De leerling kan tot de leeftijd van 21 jaar (of na deze leeftijd, indien afwijking CABO) de 

integratiefase volgen, op voorwaarde dat hij eerder de kwalificatiefase heeft gevolgd. 

Met vrucht beëindigd: getuigschrift van alternerende beroepsopleiding. 

Niet met vrucht doorlopen of vroegtijdig beëindigd: attest van alternerende beroepsopleiding. 

OPLEIDINGSVORM 4: ASO, BSO, KSO, TSO voor de types 3, 4, 5, 6 of 7. 

Deze opleidingsvorm geeft een voorbereiding op een studie in het hoger onderwijs of op 

tewerkstelling in het gewone werkmilieu. 

In OV 4 worden verschillende studierichtingen georganiseerd, die overeenkomen met de 

studierichtingen uit het gewoon voltijds S.O. Er gelden de eindtermen/ontwikkelingsdoelen en 

leerplannen van het gewoon S.O. In deze opleidingsvorm moeten stages worden ingericht. 

Voor de klassenraden, toelatings- en overgangsvoorwaarden gelden dezelfde voorschriften als voor 

de leerlingen van het gewoon voltijds S.O. (zie verder in omzendbrief SO 64). Indien er twee 

verschillende voorwaarden zijn in punt 3 van de omzendbrief en in de SO 64 (bijv. i.v.m. leeftijd), 

geldt de meest gunstige voorwaarde voor de leerling. 

Voor de studiebekrachtiging van de leerlingen van de opleidingsvorm 4 gelden dezelfde 

voorschriften als voor de leerlingen van het gewoon voltijds S.O. De verhaalmogelijkheden tegen 

beslissingen ivm studiebekrachtiging 4 verlopen zoals in het gewoon SO. 

Bijzondere aandacht dient besteed te worden aan de STICORDI- maatregelen, waarop de 

klassenraad een beroep kan doen in het kader van de individuele handelingsplanning. 

Ook de mogelijkheden waarop de klassenraad een beroep kan doen ivm de aanpassing van het 

lesprogramma en de spreiding van het programma over 2 schooljaren, vermeld in de 

omzendbrief SO/2005/06(BUSO) verdient bijzondere aandacht. Zie verder ook de elementen 

vermeld in de omzendbrief ivm afwezigheden en in- en uitschrijvingen in het 

BUSO SO/2002/05/buso onder punt 2.2.3. over afwezigheden die verband houden met het niet 


versie juli 2013

volgen van bepaalde onderdelen van het lesprogramma of met het spreiden van enkele specifieke 

opleidingen in opleidingsvorm 4. 

Nog enkele specifieke termen: 

pedagogische eenheid: leerlingen die op 

- kleuter- en/of lager niveau tot eenzelfde type behoren, 

- secundair niveau tot eenzelfde of tot verschillende types behoren en tijdelijk of bestendig 

gegroepeerd zijn, zodat ze binnen eenzelfde school opvoeding en onderwijs krijgen aangepast aan 

hun opvoedingsbehoeften. 

BUSO: De indeling van de leerlingen in pedagogische eenheden behoort tot de exclusieve 

bevoegdheid van de klassenraden, bijgestaan door het CLB. De criteria die daarbij gehanteerd 

worden zijn afhankelijk van de pedagogische opties van het schoolbestuur, die hierbij over een 

volledige keuzevrijheid beschikt. 

observatiecentrum: een instituut voor buitengewoon onderwijs waar gehandicapte kinderen 

en/of adolescenten in uitzonderlijke gevallen, tijdelijk zijn ingeschreven met het oog op het 

vaststellen van het type van B.O. dat voor hen geschikt is. 

Opmerking leerlingenvervoer: In het buitengewoon onderwijs leidt een recht op inschrijving niet 

automatisch tot een recht op leerlingenvervoer. Voor meer informatie, raadpleeg: 

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=13979 - 29/05/2013 


Zie ook bepalingen GOK-decreet in bijlage. 

INSCHRIJVINGSVERSLAG 

In het inschrijvingsverslag moeten het type, niveau (basis/secundair) en opleidingsvorm 

(S.O.) vermeld staan. Een leerling kan dan alleen dit type en opleidingsvorm (S.O.) volgen. 

De BO-school mag geen andere bijkomende toelatingsvoorwaarden opleggen. 

Het kan niet dat de BO-school: 

- ook een inschrijving in het aan de school verbonden internaat of semi-internaat eist; 

- een bepaald minimum IQ eist; 

- een bepaalde graad van zelfredzaamheid oplegt. 

Het inschrijvingsverslag bestaat uit 2 delen: 

- attest bij het inschrijvingsverslag 

- protocol ter verantwoording dat de resultaten bevat van het multidisciplinair 

onderzoek. Het wordt opgesteld door een CLB of door een instelling die daarvoor wordt 

erkend . 

HET PROTOCOL ter verantwoording bundelt (alle) relevante documenten (zoals testresultaten, 

medische verslagen, verslagen van klassenraden, observatiedocumenten....) waardoor de 

oriëntering van de leerling, naar het meest aangewezen type, gemotiveerd en verantwoord wordt. 

Het wordt op aanvraag van de inrichting voor BuO naar de directeur opgezonden. Een kopie wordt 

door de schooldirectie bezorgd aan de directeur van de instelling belast met de begeleiding (bijv. 

CLB). De school kan het ontbrekende verantwoordingsprotocol opvragen bij de attestgever op 

basis van het bijgevoegde formulier bij omzendbrief. 

Het passende type B.O. wordt bepaald voor 

o types 1, 2, 3, 4 en 8 door een multidisciplinair onderzoek uitgevoerd door de daarvoor 

erkende diensten. De besluiten van dit multidisciplinair onderzoek worden afgeleid uit de 

interpretatie van de gezamenlijke gegevens verschaft door 


versie juli 2013

o het medisch onderzoek, waarvan het protocol omvat: 

- een opgave van de eventuele klinische tekens inzonderheid voor 

- mentaal gehandicapten eventuele organische tekens 

- type 3 / karakterieel gehandicapten: een diagnose door een kinderarts of een 

neuropsychiater 

- kinderen met andere fysieke letsels dan deze die onder type 5, 6 en 7 vallen de aard 

en de ernst van het lichamelijk gebrek vastgesteld door een geneesheer 

- een vaststelling van de eventuele afwijking in de ontwikkeling van de puberteit; 

- een vaststelling van elke andere eventuele afwijking die zich bij de hoofdhandicap voegt. 

Vraag:. Een ll. heeft steeds gewoon L.O. en 1 jaar gewoon S.O. gevolgd. Het CLB vindt een 

overstap BUSO type 3 nu aangewezen. In het gewoon L.O. werd de diagnose ASS gesteld door 

een psychiater. Is deze diagnose uit het verleden voldoende om aan de hoger genoemde 

verwachtingen ivm het protocol te beantwoorden. 

Antwoord Departement: 

- De verantwoordelijkheid voor de keuze van het best passende type ligt bij het CLB. 

- Er is een decreet in de maak ivm een apart type voor ASS-lln.. Voorlopig worden ze 

ondergebracht in verschillende types. 

o het psychologisch onderzoek, waarvan het protocol omvat: 

- een anamnese van de ontwikkeling 

- de vaststelling van de kwantitatieve en/of kwalitatieve evaluatie van cognitieve, instrumentele en 

affectief-dynamische ontwikkeling, met verwijzing naar de gebruikte onderzoeksmiddelen en de 

toegepaste normen. 

o het pedagogisch onderzoek, waarvan het protocol omvat : 

- een anamnese van het opvoedingsverloop in familiaal verband en eventueel op school; 

- een beschrijving van de eventuele relationele problemen in familiale en schoolse 

opvoedingssituatie; 

- een onderzoek van het leergedrag en de leerprestaties, waarbij naar gelang van het geval de 

nadruk ligt op de redzaamheid, de schoolrijpheid, de schoolvorderingen of op didactischdiagnostische 

aspecten van het leerproces. 

o het sociaal onderzoek, waarvan het protocol omvat : 

- een evaluatie van de culturele en affectieve stimuli voortvloeiend uit socio-culturele 

omstandigheden en van de affectieve ontvankelijkheid van het hele gezin; 

- een beoordeling van de mogelijkheid tot sociale integratie en de zelfstandigheid van het kind of 

van de adolescent, zoals ze naar voren komen uit de observatie meegedeeld door het gezin en 

eventueel door de bezochte school. 

o de types 5, 6 en 7 door een medisch onderzoek waarvan de besluiten neergeschreven 

worden in een inschrijvingsverslag, verricht door een dokter-specialist erkend door de 

Minister van Volksgezondheid 

Het onderzoek van de geneesheer-specialist wordt aangevuld met het psychologisch, 

pedagogisch en sociaal onderzoek. 

type 5 het medisch onderzoek is niet van toepassing indien de leerling onderwijs volgt in een 

ziekenhuisschool en indien een leerling onderwijs volgt in een preventoriumschool, en deze school 

er zelf om niet om vraagt. 

ziekenhuisschool: geen protocol vereist. 

zeepreventorium: alleen vereist als de school er om vraagt 


versie juli 2013

HET ATTEST: 

is een doorlopend document dat ten minste de volgende elementen bevat : 

1. het type en de opleidingsvorm en de wijzigingen in het type of de opleidingsvorm 

Een typewijziging gebeurt in overleg met de ouders maar is de bevoegdheid van attestgever. 

2. de datum van de conclusie van het onderzoek en de ingangsdatum bij wijzigingen; 

De datum waarop het attest wordt uitgeschreven is bepalend voor de toelaatbaarheid van het kind 

in het BO én voor de financier- of subsidieerbaarheid. Het opent een onmiddellijk uit te voeren 

'recht' op buitengewoon onderwijs. 

Het attest wordt enkel aangepast bij wijziging van type, opleidingsvorm en bij overgang van lager 

naar secundair onderwijs. 

De wijziging gebeurt altijd op het oorspronkelijke attest. Er mogen geen twee verschillende 

attesten bestaan voor één kind. 

De datum waarop de attestwijziging uitwerking heeft kán maximaal met ingang van het volgende 

schooljaar. Andere ingangsbepalingen worden niet toegelaten. 

3. type 1, 2, 3, 4: de personalia van het betrokken kind en de gegevens van de attestgever. 

4. type 5, 6 of 7 : de gegevens van de geneesheer-specialist en de handtekening, en de 

bevestiging van het CLB of de instantie. zie verder verschillen BuBaO en BUSO 

BuBaO - attest 

- type 6 en 7: de artsen betrokken bij de diagnose tekenen niet 

- type 5: de artsen betrokken bij de diagnose tekenen wel 

BUSO - attest 

Het attest bijlage nr. 15 wordt getekend voor; 

- type 5, 6 en 7: CLB of andere erkende instelling en door geneesheer- specialist 

type 6 of 7: 

mogelijk om de handtekening van de geneesheer-specialist blanco te laten op het nieuwe 

model van attest, indien voorafgaand aan de opmaak van dit attest bij het inschrijvingsverslag 

reeds een 'attest van de diagnosesteller' werd opgemaakt. Dit 'attest van de diagnosesteller' 

dient dan wel voorgelegd te worden samen met het nieuwe model van attest. Het CLB/de 

gemachtigde instantie vult in dat geval, bij wijze van uitzondering, ook het luikje van de 

geneesheer-specialist in, maar laat dus de handtekening blanco. 

type 5: 

ziekenhuisschool: elke opleidingsvorm kan worden vermeld. 

Omdat leerlingen uit andere opleidingsvormen dan OV4 kunnen komen en het eenvoudiger is 

om die opleidingsvorm ook te behouden bij een overgang naar de ziekenhuisschool, wordt 

toegelaten dat op het attest type 5 voor deze leerlingen elke opleidingsvorm kan vermeld 

worden. 

Op de attesten van de leerlingen afkomstig uit het gewoon secundair onderwijs wordt 

opleidingsvorm 4 vermeld. 

ziekenhuisschool of zeepreventorium: 

De leerling blijft regelmatige leerling in zijn oorspronkelijke school (van het voltijds gewoon S.O. 

of het DBSO of het BUSO). Hij is daarenboven ook regelmatige leerling: 

- ofwel in de ziekenhuisschool, voor periodes van minimum vijf al dan niet opeenvolgende 

dagen waarin hij per dag gemiddeld ten minste één lestijd onderwijs krijgt; 

- ofwel in de preventoriumschool van het secundair onderwijs. 

Het attest wordt overgemaakt aan het gezinshoofd en is bestemd voor de gekozen inrichting voor 

het buitengewoon onderwijs ter staving van de inschrijvingsaanvraag; 


versie juli 2013

De ouders moeten bij de inschrijving echter niet over het attest beschikken. Dit moet er pas zijn 

vanaf het moment dat de jongere effectief in de nieuwe school aanwezig is. Indien de ouders bij 

een inschrijving geen documenten kunnen voorleggen kan de school deze opvragen bij de 

attestgever die het inschrijvingsverslag heeft opgesteld. De attestgever kan op basis van het 

antwoordformulier de school inlichten. 

Wanneer de leerling de school verlaat, wordt het attest terug aan de ouders bezorgd. 

LEEFTIJD 

Twee en een half jaar tot eenentwintig jaar. 

Afwijkingen mogelijk van minimum- en de maximumleeftijd op eensluidend advies van de CABO. 

Ouders nemen de beslissingen over afwijkingen van het niveau (langer in kleuter, vroeger of 

later in L.O.) autonoom na kennisname van en toelichting bij de omstandig gemotiveerde 

adviezen van de klassenraad en van het CLB. 

KLEUTERONDERWIJS (BKO): 

Tenminste 2 jaar en 6 maanden zijn (er zijn geen vooraf bepaalde instapdata). 

AFWIJKING LANGER: Een leerling die 6 jaar wordt vóór 1 januari van het lopende schooljaar kan 

toch nog in het BKO ingeschreven worden. Deze afwijking kan met één schooljaar verlengd 

worden. In beide gevallen is het kind leerplichtig én onderworpen aan de controle op de leerplicht. 

Ouders beslissen autonoom of hun kind het 1e en/of het 2e jaar van de leerplicht in het BKO blijft. 

LAGER ONDERWIJS (BLO) 

6 jaar zijn vóór 1 januari van het lopende schooljaar. 

In principe duurt het BLO 7 jaar (= tot en met het schooljaar dat aanvangt op de 1e september van 

het jaar waarin het kind 12 jaar wordt). 

AFWIJKING VROEGER: Ouders kunnen net zoals in het gewoon onderwijs beslissen dat een kind 

dat 5 jaar wordt vóór 1 januari van het lopende schooljaar al in het BLO ingeschreven wordt. 

Het kind wordt automatisch leerplichtig en is onderworpen aan de controle op de leerplicht. 

AFWIJKING LANGER: Ouders kunnen beslissen hun kind in het BLO te houden tijdens het 

schooljaar dat aanvangt in het jaar waarin het 13 jaar wordt. 

Het BLO kan daarna nog met 1 schooljaar verlengd worden (= het schooljaar dat aanvangt in het 

jaar waarin het 14 jaar wordt). Een leerling die 15 jaar is vóór 1 januari van het lopende schooljaar 

kan geen lager onderwijs meer volgen. 

OPMERKING: 

Bij Gemengde loopbaan gewoon en buitengewoon basisonderwijs is de mogelijke duur van 

het lager onderwijs dat van het buitengewoon onderwijs. 

Getuigschrift basisonderwijs kan uitgereikt worden aan leerlingen die het BLO hebben voltooid 

door de klassenraad. Daarvoor moeten ze de leerdoelen hebben bereikt die door de 

onderwijsinspectie als gelijkwaardig worden beschouwd met die van het gewoon L.O.. 

SECUNDAIR ONDERWIJS (BUSO) 

- na de zomervakantie van het jaar waarin ze de leeftijd van 13 jaar bereiken. 

- op gemotiveerd advies gevoegd bij het inschrijvingsverslag na de zomervakantie van het jaar 

waarin ze de leeftijd van 12 jaar bereiken; 

- na de leeftijd van eenentwintig jaar als ze een afwijking genieten zoals voorzien in. 

Commissie van advies voor het buitengewoon onderwijs (CABO) - BUSO - laatste wijziging 24/11/2011 



versie juli 2013

Specifieke voorwaarden voor leerlingen uit een onderwijssysteem dat 

niet valt onder de Vlaamse regelgeving. 

BUSO 

De leerling die rechtstreeks overkomt uit een school die niet valt onder de Vlaamse regelgeving 

(buitenlandse school, Frans- of Duitstalige school in België) of uit een onthaalklas voor 

anderstalige nieuwkomers, kan enkel worden toegelaten mits gunstige beslissing van de 

klassenraad (alle leraars van het betrokken structuuronderdeel of een administratieve groep). 

Dit heeft een aantal implicaties (zie omzendbrief). 

DE COMMISSIE VAN ADVIES VOOR HET BUITENGEWOON ONDERWIJS (CABO) 

Commissies van Advies voor het Buitengewoon Onderwijs - laatste wijziging: 12/12/2006 


De CABO geeft adviezen maar treedt nooit in de plaats van de ouders. Het zijn de ouders die 

het laatste woord hebben bij beslissingen over de schoolloopbaan van hun kind. Er wordt in 

elke provincie een CABO opgericht. 

In sommige gevallen is een positief advies van de CABO nodig vooraleer de ouders een bepaalde 

beslissing kunnen nemen. Dit geldt voor de tijdelijke of permanente vrijstelling van de leerplicht 

en het recht op permanent onderwijs aan huis. 

Er kan beroep gedaan worden op de CABO in verband met: 

overstap van gewoon naar buitengewoon onderwijs en omgekeerd; 

Indien de school en het CLB van oordeel zijn dat een kind beter naar het buitengewoon onderwijs 

zou gaan of, eventueel mét GON-ondersteuning, beter in een school voor gewoon onderwijs les 

volgt, kunnen zij de ouders hierover informeren en adviseren. Indien de betrokken partijen het 

oneens blijven kan dit aan de CABO worden voorgelegd. De CABO zal advies verlenen. De 

definitieve beslissing wordt echter door de ouders genomen. 

oriënteren van een leerling binnen het buitengewoon onderwijs naar een aangepaster 

niveau (kleuter, lager of secundair onderwijs), type of opleidingsvorm. 

Wanneer de betrokken partijen (school, CLB, ouders) het oneens blijven over het meest 

geschikte type of niveau, kan de situatie aan de CABO worden voorgelegd die een advies 

formuleert. Alle betrokkenen blijven echter de hen toegewezen bevoegdheden behouden. 

- het CLB blijft verantwoordelijk voor het bepalen van het type, 

- de school voor de indeling van de klasgroepen. 

- rekening houdend met de leeftijdsvoorwaarden, beslissen de ouders over het niveau 

waar het kind wordt ingeschreven. 

Vragen kunnen worden gesteld door: 

de ouders van bedoelde leerlingen, 

de schooldirecteur, 

een lid van de onderwijsinspectie, 

een arts belast met het medisch schooltoezicht. 

Indien de aanvrager(s) niet de ouders zijn, dan brengt de CABO de ouders op de hoogte van de 

adviesvraag. 


versie juli 2013

HET GEÏNTEGREERD ONDERWIJS (GON) 

Geïntegreerd onderwijs - laatste wijziging: 16/10/2012 


Voor interpretatie van wetgeving en toepassing in CLB-praktijk verwijzen we naar ‘Een netoverstijgende 

CLB-visie op attestering Buitengewoon Onderwijs (BuO) en Geïntegreerd Onderwijs (GON) 2013’ 

http://www.g-o.be/sites/portaal_nieuw/GOsmartweb/CLB/Pages/default.aspx 

Duiding 

Koppeling stoornis – GON: 'We pleiten ervoor om stoornissen niet automatisch aan GON te 

koppelen, maar de leerling te bekijken vanuit zijn specifieke onderwijsbehoeften, binnen zijn 

specifieke context. GON mag in geen geval gezien worden als vervanging van therapie (privé of 

revalidatie), maar is gericht op de ondersteuning van het leerproces in het gewoon onderwijs. 

Criterium normaal begaafdheid: Zowel de protocollen die opgemaakt worden binnen VAPH als 

binnen PRODIA, stellen dat een classificatie ‘verstandelijke beperking’ zich niet enkel mag baseren 

op intelligentiegegevens, maar zeker ook sociaal aanpassingsgedrag moet beoordelen. We 

houden ook rekening met de principes en criteria die gelden binnen faire diagnostiek.' 

GON is een samenwerking tussen het gewoon en buitengewoon onderwijs. Het is bedoeld 

om jongeren met een handicap en/of leer- en opvoedingsmoeilijkheden tijdelijk of permanent, 

gedeeltelijk of volledig de lessen of activiteiten te laten volgen in een school voor gewoon 

onderwijs met hulp vanuit het buitengewoon onderwijs. 

GON kan georganiseerd worden op niveau kleuter-, lager- , secundair (SO) en hoger 

onderwijs (HO), met uitzondering van het universitair onderwijs. 

Het HBO in instellingen voltijds SO, wordt vanaf 2010-2011 in het GON als HO gezien. Leerlingen 

van de HBO opleiding verpleegkunde hebben opnieuw recht op twee jaar GON-begeleiding. 

In de praktijk komen enkel normaal begaafde leerlingen in aanmerking. De punten gewichten 

toegekend aan type 2 in BKO of andere types in combinatie met matige en ernstige mentale 

handicap zijn te verwaarlozen. 

Zie bijlage 3 van de omzendbrief http://ond.vlaanderen.be/doc/dl.ashx?nr=683 

Het GON-pakket 

De school voor buitengewoon onderwijs krijgt aanvullende lestijden en/of uren aan de hand van het 

aantal GON-leerlingen die de school begeleidt op de 1 e schooldag van oktober van het lopende 

schooljaar. Tegen uiterlijk 9 oktober stuurt de BO-school zijn zending naar het Agentschap voor 

Onderwijsdiensten. 

Afhankelijk van de aard van de handicap en de integratie worden er eenheden (1 eenheid = 

ongeveer 50 minuten, afhankelijk van functie van GON- begeleider) en puntengewichten 

toegekend voor de begeleiding. 

De additionele hulp wordt bij voorkeur gegeven door een school die het type BO organiseert 

waarnaar de leerling georiënteerd is (mag ander net zijn dan de school voor gewoon onderwijs). De 

hulp kan gegeven worden door onderwijzend personeel, verpleger, logopedist, 

kinesitherapeut, maatschappelijk werker, ergotherapeut, arts, psycholoog, orthopedagoog 

en kinderverzorger. 

Het GON-pakket wordt besteed aan begeleiding van leerkrachten (collegiale consultatie) en/of 

begeleiding van de leerlingen en/of de ouders in het gewoon onderwijs. 

Afhankelijk van de behoeften én mogelijkheden van de GON-leerlingen en de scholen voor gewoon 

onderwijs kan de begeleiding in de loop van het schooljaar van intensiteit en inhoud verschillen (met 

verschuivingen qua ondersteuning en ondersteuner). 

Ook de integratie van leerlingen die geen eenheden voor het GON-pakket genereren (bvb. 

omwille van een matige handicap) kan begeleid worden. Zonder integratieplan kan er echter nooit 

sprake zijn van GON-begeleiding. 


versie juli 2013

INTEGRATIEPLAN 

Het integratieplan is een basisdocument, een handelingsgerichte engagementsverklaring die 

essentiële gegevens bevat en voor een bepaalde periode wordt opgesteld. 

De aard van integratie kan volledig of gedeeltelijke en permanent of tijdelijk: 

volledige (V) integratie: de leerling volgt alle lessen en activiteiten in het gewoon onderwijs 

gedeeltelijke (G) integratie: de leerling volgt minstens twee halve dagen per week gewoon 

onderwijs. Het aantal lesuren/lestijden en de gevolgde leervakken en activiteiten in de gewone 

school worden vermeld. 

Gedeeltelijke integratie kan nooit eenheden voor het GON-pakket genereren 

permanente (P) integratie: de leerling volgt ten minste vanaf 1 oktober tot en met 30 juni de 

lessen in het gewoon onderwijs 

tijdelijke (T) integratie als er geen sprake is van permanente integratie. 

Het integratieplan wordt gewijzigd bij verandering: 

van de aard van integratie 

in de aard (type, begaafdheid) of ernst van de handicap 

van onderwijsniveau ( met inbegrip van het beroepenveld, de studierichting, de afdeling of de 

opties).Vb: bij overgang van kleuter naar lager onderwijs 

van de samenstelling van het integratieteam. Bij wijziging van de betrokken partner(s) (indien de 

nieuwe contractant(en), de inhoud van het bestaande integratieplan goed vinden, volstaat het 

om het bestaande integratieplan te bevestigen en enkel een nieuw voorblad te maken). 

Studiebekrachtiging 

- V + P: dezelfde bepalingen als voor de andere leerlingen van de school voor gewoon onderwijs, 

rekening houdend met het gelijkwaardig verklaarde programma. 

- V + T: hier geldt dit ook, voor zover ze tot het einde van het schooljaar in het gewoon onderwijs 

blijven. 

Vrijstelling 

GON-leerlingen gewoon SO die door hun handicap bepaalde vakken niet kunnen volgen, kunnen 

daarvoor een vrijstelling krijgen als ze vervangende activiteiten volgen. De klassenraad beslist over 

de vrijstelling en legt de vervangende activiteiten vast. 

De leerlingen die geïntegreerd onderwijs volgen moeten voldoen aan de toelatings- en 

overgangsvoorwaarden die gelden in het gewoon onderwijs. 

INSCHRIJVINGSVERSLAG voor toelating B.O. = attest + protocol 

ATTEST bij het inschrijvingsverslag (versie BUSO voor SO en HO buiten de univ.) wordt 

afgeleverd door een CLB of een gemachtigde instantie. 

BaO: In het BaO dient de geneesheer-specialist niet te tekenen. 

BUSO: Ook de opleidingsvorm dient ingevuld te worden. 

opleidingsvorm 4: indien de leerling nooit les heeft gevolgd in het BUSO 

Opmerking: Nieuw model van attest gebruiken vanaf 1/12/2012 voor nieuwe GON-lln. 

Het wordt getekend voor 

- type 1, 2, 3 of 4 door de directeur van het CLB of door de gemachtigde instantie die belast 

was met het onderzoek. 

- type 5, 6 en 7 wordt ingevuld door de geneesheer-specialist die het onderzoek heeft 

uitgevoerd. De oriëntering door de geneesheer-specialist wordt bevestigd door de directeur van 

het CLB of door de andere instantie die gemachtigd is om attesten af te leveren op basis van 

het aanvullend verslag. 

o type 6-attest wordt ingevuld/getekend door de oog-specialist, behalve bij ASS-diagnose 

o type 7-attest wordt ingevuld/getekend door de NKO-arts, behalve bij ASS-diagnose 


versie juli 2013

type 7-attest met ASS-diagnose door (kinder)psychiater 

- Indien er voorafgaand reeds een 'attest ASS van de diagnosesteller' werd opgemaakt 

is het bij het nieuwe model ook mogelijk om de handtekening van de geneesheerspecialist 

blanco te laten. 

- Indien er reeds een ‘oude’ model van attest is zonder handtekening, omdat dit toen nog 

niet vereist was, is de handtekening van de diagnosesteller op het ‘ASS-attest van de 

diagnosesteller’, eveneens voldoende. 

In beide gevallen dient het ‘attest van de diagnosesteller’ voorgelegd te worden samen met 

het attest bij het inschrijvingsverslag. 

Uiteraard blijven ook de ‘oude’ model attesten bij ASS, getekend door de NKO-arts, geldig. 

Bijlage 6 - Lijst van referentiecentra voor Autismespectrumstoornissen - 

http://ond.vlaanderen.be/doc/dl.ashx?nr=3020 

WIJZIGING ATTEST: 

- bij verandering van type 

- bij overgang van basis (niet van kleuter naar lager) naar secundair onderwijs (dit attest 

geldt ook voor hoger onderwijs). 

PROTOCOL met o.a. motivering 

ERNSTIGE’ HANDICAP - bijv. audiogram, doktersattest ... Dit zal door de verificatie 

vastgesteld worden. 

MATIGE HANDICAP is een handicap lichter dan ernstig. 

Het is vooral de arts die de ‘ernst’ zal bepalen. 

Duiding door contactpersoon omzendbrief: Het is NIET de bedoeling dat het CLB de beslissing 

‘ernstige handicap’ uitstelt tot de 2 jaar GON ‘matige handicap’ afgelopen zijn. ‘In principe’ bestaat 

er de mogelijkheid om een ‘ernstige’ handicap te wijzigen in een ‘matige’ handicap indien blijkt dat 

de ll. onverwachts sneller evolueert. 

Opmerking: Verder nemen we enkel de meest voorkomende mogelijkheden op binnen een 

volledige en permanente integratie bij een normale begaafdheid. 

De puntengewichten die toegekend worden aan V,P integratie kleuteronderwijs type 2 en aan G, P 

integratie in lager onderwijs met een lichte mentale handicap zijn zeer gering. 

Duiding bij de verschillende types uit ‘Een netoverstijgende CLB-visie op attestering Buitengewoon 

Onderwijs (BuO) en Geïntegreerd Onderwijs (GON) 2013’ schuingedrukt. 

Type 3: gedragsproblemen – normaal begaafd – VP 

GON indien voorafgaand minstens 9 maanden BuO type 3 gevolgd, 

lager tot en met hoger onderwijs, 1 schooljaar, 2 eenheden 

Type 8: leerstoornissen – VP 

GON indien voorafgaand 9 maanden BuO type 8 gevolgd, 

1 schooljaar lager onderwijs 

2 uur indien < 11 jaar en 1 uur indien >11 jaar op 1 september van lopend schooljaar 

Type 4: fysieke handicap – normaal begaafd – VP 

- Ernstige handicap: volledige schoolloopbaan van kleuter tot en met hoger onderwijs 

2 eenheden 

Handicap ten gevolge van centrale- neuro motorische stoornis sinds geboorte, na ziekte of na 

ongeval (o.a. hersenverlamming, posttraumatisch letsel), syndromen of ziektes die een 

beenderige, musculaire of gewrichtaandoening veroorzaken (o.a. arthrogryposis multiplex 

congenita, ernstig kinderreuma), spierziekte, spina-bifida. Deze handicap moet een zeer ernstige 

beperking qua schrijf- en spraakmotorisch functioneren met zich meebrengen. 

- Matige handicap: kleuteronderwijs + 2 schooljaren per onderwijsniveau 2 eenheden 

Handicap lichter dan ernstig. Het is vooral de arts die de ‘ernst’ zal bepalen. 


versie juli 2013

'Type 4: Dit type blijft bedoeld voor de oorspronkelijke doelgroep, namelijk leerlingen met een 

fysieke handicap. Voor leerlingen waarbij op geen enkel moment sprake is van motorische 

beperkingen, is het verantwoorden van een type 4 attest onmogelijk. Wij raden aan om telkens de 

problemen op vlak van functioneren in kaart te brengen en op basis daarvan te oordelen of een 

bepaald type BuO tot de mogelijkheden behoort. 

Aanvulling op 26.03.2012: We pleiten in deze tekst om de gevolgen van de problematiek in kaart te 

brengen en op basis daarvan te oordelen of een attestering type 4 (voor DCD) mogelijk en nodig 

is, zeker indien mede door DCD een ernstige belemmering in het onderwijsleerproces wordt 

veroorzaakt. In de tekst willen we voornamelijk stellen dat ‘DCD’ niet automatisch tot een attest 

type 4 mag leiden.' 

Type 6: visuele handicap – normaal begaafd – VP 

- Ernstige handicap: volledige schoolloopbaan van kleuter tot hoger onderwijs 4 eenheden 

Gezichtsscherpte, na optische correctie, van maximaal 1/10 voor elk oog en/of aangewezen zijn op 

brailleschrift 

- Matige handicap: kleuteronderwijs + 2 schooljaren per onderwijsniveau 2 eenheden 


'aanvulling op 26.03.2012: We pleiten in deze tekst om de gevolgen van de problematiek in kaart 

te brengen en op basis daarvan te oordelen of een attestering type 6 ‘ernstig’ (voor CVI) mogelijk 

en nodig is, zeker indien mede door CVI een ernstige belemmering in het onderwijsleerproces 

wordt veroorzaakt. In de tekst willen we voornamelijk stellen dat CVI niet automatisch mag leiden 

tot een classificatie ‘ernstig’. 

Type 7: auditieve handicap – normaal begaafd – VP 

- Ernstige handicap: volledige schoolloopbaan van kleuter tot hoger onderwijs 4 eenheden 

Voorwaarden: gemiddeld gehoorverlies van minstens 90dB, aan beide oren, bepaald volgens 

Fletcher-index en niet meer bereiken dan 40% foneemdiscriminatie in spraakaudiometrie, dit alles 

afgenomen zonder hoorapparatuur. 

- Matige handicap: kleuterperiode + 2 schooljaren per onderwijsniveau 2 eenheden 


STOS: Er komen veel vragen naar BuO-attestering type 7 voor een andere doelgroep, met name 

leerlingen met ontwikkelingsdysfasie, spraak- en taalontwikkelingsstoornissen, Specific Language 

Impairment (SLI),verbale dyspraxie,... – voor aanpak zie netoverschrijdende visietekst 2013 

ASS type 4, 6 en 7: 

- matige handicap: kleuterperiode + 2 jaar per onderwijsniveau2 eenheden 

Leerlingen die een kwalificatie 'ernstig' hadden in het schooljaar 2005/2006 of eerder mogen deze 

kwalificatie met de bijhorende begeleiding behouden. 

Diagnose door psychiater, kinderpsychiater, een Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen (COS) of 

een referentiecentrum “autisme” voor alle nieuwe GON-leerlingen die op 1 september 2007 of later 

voor de 1ste keer instappen in het GON. 

Bij het verificatiebezoek hoeft de school enkel een attest van de diagnosesteller voor te leggen. 

De leerlingen die enkel begeleid worden in het kader van afwijkingslestijden GON-ASS worden niet 

opgenomen in de GON-zending. 

Advies PBD in afwachting leerzorgkader 

Voor alle dossiers en boven alles geldt dat er in het belang van de leerling beslist moet worden. 

Voor de ASS dossiers: 

Indien de begeleiding wordt verder gezet zal de leerling in geval van uitstel van Leerzorg kunnen 

terugvallen op begeleiding vanuit het potje extra eenheden GON ASS. De begeleiding stopt dus 

niet, maar zou in intensiteit kunnen dalen (minder dan 2 eenheden per leerling beschikbaar). 


versie juli 2013

Indien er voor opschorting gekozen wordt, verliest het kind sowieso aan begeleiding. Omdat het 

globale eenhedenpakket van de dienstverlenende school flexibel kan ingezet worden en de 

leerling nooit zonder begeleiding hoeft te vallen, kan men gerust kiezen voor het verder zetten 

van de GON-begeleiding. 

Voor de niet ASS dossiers: 

Indien de begeleiding wordt verder gezet en Leerzorg wordt zoals gepland geïmplementeerd, is er 

geen probleem als er bij de start van Leerzorg een inschaling is voor de GON-leerling. 

Als Leerzorg wordt uitgesteld, valt de leerling tijdelijk zonder begeleiding, tenzij de 

dienstverlenende school via de flexibele inzet van het eenhedenpakket toch een minimale 

ondersteuning voorziet. Enige voorzichtigheid is dus geboden en de afweging of de begeleiding 

best wordt verder gezet is hier meer afhankelijk van het dossier en van de mogelijkheden van de 

dienstverlenende school om het eenhedenpakket flexibel in te zetten. 

'CLB’s worden geconfronteerd met het feit dat voor leerlingen met ASS die vanuit type 4 GON 

krijgen, niet noodzakelijk de koppeling gemaakt wordt met motorische beperkingen. Er wordt net 

zo min een koppeling gemaakt met auditieve beperkingen voor leerlingen met ASS die via type 7 

GON krijgen. Deze praktijk is gegroeid vanuit de dagdagelijkse realiteit, de spreiding van het 

aanbod en een lacune in de wetgeving. De CLB-sector vraagt de overheid om een oplossing uit te 

werken voor leerlingen met autisme, zodat er gelijkgericht en correct geattesteerd kan worden.' 


versie juli 2013

INCLUSIEF ONDERWIJS (ION) 

Besluit van de Vlaamse regering betreffende de integratie van leerlingen met een matige of ernstige 

verstandelijke handicap in het gewoon lager en secundair onderwijs - laatste wijziging 24/06/2011 


Bij ION worden er aanvullende lestijden en een forfaitaire integratietoelage toegekend aan de 

school voor buitengewoon onderwijs type 2 die een leerling met een matige of ernstige 

verstandelijke handicap in het gewoon basis- of secundair onderwijs 

ondersteunt. 

De aanvullende lestijden of lesuren worden aangewend om pedagogische en didactische 

ondersteuning te verlenen aan de klasleerkracht, het team en aan de leerling met het oog op de 

maximale integratie van de leerling binnen de reguliere klassituatie en zijn deelname aan de lessen 

en activiteiten. 

Om in aanmerking te komen voor de ondersteuning moet: 

1° de leerling voldoen aan de algemene toelatingsvoorwaarden voor het betreffende 

onderwijsniveau; 

2° de leerling permanent en volledig geïntegreerd zijn (V,P zie hoger); 

3° de leerling beschikken over een inschrijvingsverslag (attest en protocol) type 2; 

4° uiterlijk op de 1ste schooldag van oktober een integratieplan opgemaakt worden; 

5° uiterlijk op de 1ste schooldag van oktober per leerling een aangifteformulier en het attest 

geïntegreerd onderwijs ingediend worden bij het departement. 

Binnen de beschikbare begrotingskredieten kunnen per schooljaar maximaal 100 leerlingen 

ondersteund worden. De leerlingen die reeds deelnamen aan het project inclusie voor kinderen met 

een matige of ernstige verstandelijke handicap in het basisonderwijs komen prioritair in aanmerking. 

Vacante plaatsen worden toegewezen aan de leerlingen met de oudste volledige aanvraag bij het 

Agentschap voor Onderwijsdiensten. De postdatum geldt als bewijs. Bij aanvragen met gelijke 

postdatum wordt voorrang gegeven aan het jongste kind. 

SPECIALE ONDERWIJSLEERMIDDELEN 

Procedure tot het bekomen van de financiering van speciale onderwijsleermiddelen voor 

leerlingen met een handicap in het gewoon onderwijs - laatste wijziging: 30/05/2012 


Speciale onderwijsleermiddelen in het volwassenenonderwijs - Schooljaar 2013 – 2014 


Ondersteuning van leerlingen/studenten met een auditieve handicap in het gewoon voltijds 

SECUNDAIR EN HOGER onderwijs - laatste wijziging: 05/06/2013 


Meer info over verder studeren met een beperking op www.siho.be. 


versie juli 2013

2 HET STELSEL VAN LEREN EN WERKEN 

Het stelsel van leren en werken - laatste wijziging: 13/03/2013 


Besluit van de Vlaamse Regering houdende uitvoering van het decreet van 10 juli 2008 betreffende het 

stelsel van leren en werken in de Vlaamse Gemeenschap - laatste wijziging: 13/11/2012 


Zie ook de infobrochure op www.go-clb.be 

Het stelsel van leren en werken kan gevolgd worden in 

de Centra voor Deeltijds Onderwijs (CDO) – Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs (DBSO) 

de Centra voor Deeltijdse Vorming (CDV - v.z.w.'s in het vormings- en jeugdwerk) begeleiden 

het persoonlijk ontwikkelingstraject en kunnen de component algemene vorming op zich 

nemen voor jongeren ingeschreven in een CDO 

de Centra voor vorming van zelfstandigen en kleine en middelgrote ondernemingen (KMO), 

de leertijd binnen Syntra 

Met het deeltijds kunstonderwijs voldoet men niet aan de leerplicht. 

Jongeren die kiezen voor het stelsel van leren en werken engageren zich tot een systeem dat bestaat 

uit de component leren en de component werkplekleren. Dit staat gelijk met een weekinvulling 

van minimaal 28 uren van 50 minuten. 

Een centrumbestuur maakt voor het centrum voor DBSO of centrum voor vorming van 

zelfstandigen en KMO een centrumreglement op. 

In een centrumreglement worden de rechten en plichten van elke jongere vastgelegd. Het 

centrumreglement omvat ten minste het studie-, het orde- en het tuchtreglement. 

[Het centrumreglement van een centrum voor deeltijds beroepssecundair onderwijs omvat ook een 

engagementsverklaring waarin wederzijdse afspraken worden opgenomen over oudercontact, 

regelmatige aanwezigheid en spijbelbeleid, vormen van individuele leerlingenbegeleiding en het 

positieve engagement ten aanzien van de onderwijstaal. 

Zowel in DBSO als in de leertijd (Syntra opleidingen) kunnen volgende studiebewijzen behaald 

worden: 

het getuigschrift van de tweede graad van het secundair onderwijs; 

het studiegetuigschrift van het tweede leerjaar van de derde graad van het secundair 

onderwijs; 

het diploma van secundair onderwijs; 

het getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer; 

Vermits de onderliggende kwaliteitsnormen dezelfde zijn als voor het voltijds secundair onderwijs, 

hebben die studiebewijzen, ongeacht waar ze zijn uitgereikt, dezelfde waarde en genereren ze 

dezelfde civiele effecten naar vervolgonderwijs of doorstroming naar de arbeidsmarkt. 


versie juli 2013

2.1 CDO – CENTRA VOOR DEELTIJDS 

BEROEPSSECUNDAIR ONDERWIJS 


LEEFTIJD 

Voldaan hebben aan de voltijdse leerplicht (16 jaar of 15 jaar mits men een 1ste en een 2de 

leerjaar van het voltijds secundair onderwijs heeft beëindigd) en de leeftijd van 25 jaar nog niet 

bereikt hebben. 

Een laattijdige inschrijving kan in het 1ste schooljaar tot en met 31 januari en indien 

het CDO akkoord gaat, ook na 31 januari. 

Een jongere kan een bijzondere toelating krijgen om vanaf het begin van het schooljaar 

waarin hij deeltijds leerplichtig wordt DO te volgen. Die toelating wordt gegeven door de 

directie van het CDO, op advies van het CLB. Deze mogelijkheid zou slechts in zeer 

uitzonderlijke gevallen moeten worden aangegrepen. Er wordt sterk aangeraden om een 

vervroegde instroom te beperken tot jongeren die ten laatste op 31 december van het 

schooljaar deeltijds leerplichtig worden. 

DO kan worden gevolgd uiterlijk tot het einde van het schooljaar waarin de jongere de 

leeftijd van 25 jaar bereikt. Dit houdt in dat een jongere die in de maand september 25 wordt 

het DO kan volgen tot 30 juni van het daaropvolgend kalenderjaar. 

KINDEROPVANG - component werkplekleren : 

- jongeren beneden de achttien jaar kunnen alleen als logistiek personeelslid werken; 

- jongeren boven de achttien jaar kunnen als begeleider in de kinderopvang werken, maar 

niet binnen de verplichte personeelsformatie; 

VOOROPLEIDING 

Er zijn specifieke toelatingsvoorwaarden voor de opleidingen industrieel maaltijdbereider en 

industrieel vleesproductenbereider. 

Modules binnen modulaire opleidingen die zich sequentieel tot elkaar verhouden, moeten worden 

doorlopen in een welbepaalde volgorde zoals in de opleidingenstructuur zal worden bepaald. Het 

betreft hier instapvereisten die betrekking hebben op vooropleiding. 

Van die instapvereisten kan worden afgeweken mits gemotiveerde beslissing van de klassenraad,. 

Die beslissing houdt in dat de klassenraad oordeelt dat de algemene en de beroepsgerichte 

vorming van een of meer niet-gevolgde voorafgaande modules binnen de opleiding al eerder zijn 

behaald. In dit geval levert het CDO een attest van vrijstelling af. Bij verandering van CDO blijft het 

attest van vrijstelling gelden, tenzij blijkt dat het attest werd verkregen zonder dat de jongere het 

oogmerk had om in het centrum van uitreiking een opleiding te volgen. 

NIET - OVERZITTEN. 

Een leerling wordt niet toegelaten tot een opleiding DO als hij beschikt over eindstudiebewijs van 

dezelfde opleiding, in het secundair onderwijs, in het volwassenenonderwijs of in de leertijd 

Een leerling wordt niet toegelaten tot een opleiding DO als hij die module al met vrucht heeft 

gevolgd in het secundair onderwijs of in het volwassenenonderwijs. 

MEDISCHE GESCHIKTHEID 

De jongere moet medisch geschikt zijn voor opleidingen waarin hij rechtstreeks met voeding in 

aanraking komt en voor de 1ste module van de opleidingen bouwplaatsmachinist, beroepen ivm op 

een dak, kraan, steling of schip werken, goederenbehandelaar - magazijnmedewerker - bestuurder 

heftruck en reachtruck, vrachtwagenchauffeur, rigger-monteerder, installateur fotovoltaïsche 

systemen. 


versie juli 2013

Daartoe dient een arts, aangesteld door het centrum, vóór 1 oktober van het betrokken schooljaar 

of onmiddellijk indien de inschrijving op een later tijdstip plaats vindt, een verklaring van 

lichamelijke geschiktheid uit te reiken. Deze verklaring geldt voor de ganse duur van de secundaire 

studies, tenzij er een aanleiding is (bv. na ziekte) om de geschiktheid te herevalueren. 

PERSOONLIJK ONTWIKKELINGSTRAJECT (POT). 

Een jongere die een persoonlijk ontwikkelingstraject volgt in een CDV (zie verder) is ook 

ingeschreven in een bepaalde opleiding DO in een CDO. Dit houdt in dat die jongere aan de 

hierboven vermelde toelatingsvoorwaarden moet beantwoorden. Er dient voor het POT rekening 

gehouden te worden met 3 extra voorwaarden: 

1° een POT kan gevolgd worden tot het einde van het schooljaar waarin de jongere zijn leerplicht 

beëindigt, mits een gemotiveerd verslag; 

2° indien de jongere in zijn traject rechtstreeks met voedingswaren of -stoffen in aanraking komt en 

hij die waren of stoffen kan verontreinigen of besmetten, moeten de jongere medisch geschikt zijn 

bevonden (zie hoger). 

3° tijdens de maand juni kan een POT niet meer worden vervangen door DO, ter invulling van de 

component leren, en omgekeerd. 

ONTHAALONDERWIJS VOOR ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS 

Toelatingsvoorwaarden: 

1° een nieuwkomer zijn, dat wil zeggen maximaal één jaar ononderbroken in België verblijven; 

2° het Nederlands niet als moedertaal of thuistaal hebben; 

3° maximaal negen maanden ingeschreven zijn, de maanden juli en augustus niet inbegrepen, in 

een onderwijsinstelling met het Nederlands als onderwijstaal; 

4° het Nederlands onvoldoende beheersen om deeltijds beroepssecundair onderwijs met goed 

gevolg te doorlopen; 

5° op 31 december volgend op de aanvang van het schooljaar de leeftijd van 18 jaar nog niet hebben 

bereikt. 

Het CDO kan in uitzonderlijke omstandigheden afwijking vragen voor de voorwaarden 1, 3 en 5. 


versie juli 2013

SCREENING, INSCHALING EN TRAJECTBEGELEIDING 

(verplicht vanaf september 2009) 

Naast een intakegesprek vindt er voor elke jongere een screening door het CDO (of CDV) plaats. 

De screening gebeurt uiterlijk op 14 september van het schooljaar of binnen 14 kalenderdagen bij 

een laattijdige inschrijving. De eenmalige screening heeft betrekking op arbeidsrijpheid, interesses, 

motivatie en eerder verworven competenties. De screening is niet verplicht indien de jongere al 

gescreend werd bij een eerdere inschrijving in een ander centrum of in hetzelfde centrum 

Het resultaat van de screening is een inschaling die bindend is voor de jongere in hetzij: 

de arbeidsdeelname: 

een tewerkstelling (een deeltijdse arbeidsovereenkomst, een werknemersleercontract, een 

contract individuele beroepsopleiding, een beroepsinlevingsovereenkomst, een 

interimcontract, een contract thuishelper ...) 

een sportgerelateerde opleiding DO 

vrijwilligerswerk 

het tijdelijk volgen van een bijkomende opleiding (buiten DO) of cursus (sollicitatietraining, 

attitudetraining, intensieve taalcursus ... ) 

het verrichten van culturele, sociale of sportactiviteiten. 

Het CDO beslist op welke wijze de arbeidsdeelname voor een jongere wordt ingevuld, na overleg 

met de jongere of zijn ouders (indien minderjarig). 

het brugproject: 

een vorm van arbeidsparticipatie, gericht op jongeren die arbeidsbereid zijn, maar hun attitudes en 

vaardigheden nog verder moeten ontwikkelen. 

Duur: maximaal 800 uren al dan niet onderbroken en al dan niet schooljaaroverschrijdend. 

Studiebewijs: attest van verworven competenties. 

het voortraject 

een specifieke opleidings- en begeleidingsmodule, gericht op jongeren met ontoereikende attitudes 

en vaardigheden die nog geen duidelijk loopbaanperspectief hebben. 

Duur: maximaal 312 uren al dan niet onderbroken en al dan niet schooljaaroverschrijdend 

Studiebewijs: attest van verworven competenties 

het persoonlijk ontwikkelingstraject (zie CDV) mits gemotiveerd 

verslag van het CLB. 

Uit de screening kan ook volgen, met betrekking tot de component leren, dat de jongere een andere 

opleiding of vorm van onderwijs (buiten DO) wordt aanbevolen, zoals de leertijd of het buitengewoon 

onderwijs. 

Het resultaat van de screening wordt opgenomen in een trajectvolgsysteem van VDAB. 

TRAJECTBEGELEIDING 

wil de jongere in een aangepast tempo naar de fase van arbeidsdeelname loodsen. Bij inschaling 

wordt een trajectbegeleidingsplan opgesteld door de trajectbegeleider van het CDO. 

Om de 2 maanden is er een overleg tussen de trajectbegeleider van het CDO, het CLB en zonodig 

de VDAB en CDV, om het trajectbegeleidingsplan eventueel bij te sturen. 

Een jongere hoeft niet alle fasen te doorlopen, terwijl ook terugval naar een lagere fase (bv. een 

persoonlijk ontwikkelingstraject) mogelijk is. De opeenvolgende fasen die de jongere in zijn traject 

doorloopt, worden geregistreerd in het trajectvolgsysteem van VDAB. 

Het opstellen van het trajectbegeleidingsplan vindt zo spoedig mogelijk en uiterlijk een maand na de 

screening plaats. 


versie juli 2013

INHOUD 

Bijlage 3 omzendbrief - Opleidingen deeltijds beroepssecundair onderwijs (DO) - 


Jongeren die kiezen voor het stelsel van leren en werken engageren zich tot een systeem dat bestaat 

uit de component leren en de component werkplekleren. Dit staat gelijk met een weekinvulling van 

minimaal 28 uren van 50 minuten. 

DO, de component leren binnen het CDO, kan gecombineerd worden met een persoonlijk 

ontwikkelingstraject, voortraject, brugproject of arbeidsdeelname (= de component werkplekleren). 

In DO komen geen graden, leerjaren of studiegebieden maar wel opleidingen voor. 

Vanaf 1 september 2015 zal DO volledig modulair zijn. Elke opleiding bestaat uit een of meer 

modules. Dezelfde module kan in verschillende opleidingen voorkomen. 

Een opleiding respectievelijk module kan starten op elk ogenblik van het schooljaar en gespreid 

worden over een of meer schooljaren respectievelijk over een aantal dagen of weken. 

Er is een opleidingenstructuur vastgelegd per opleiding. Onder opleidingenstructuur wordt het 

geheel van modules per opleiding en hun onderlinge verhoudingen verstaan. Deze verhouding kan 

sequentieel of onafhankelijk zijn. De flexibiliteit (er wordt geen moduleduur vastgelegd) moet 

bijdragen om een traject op maat van elke jongere uit te stippelen. 

De vakbenamingen zijn dezelfde als die voor het voltijds gewoon secundair onderwijs. 

Binnen het lineair stelsel start een opleiding bij het begin van het schooljaar en wordt gespreid over 

een of meer schooljaren. 

Voor de component leren volgen de leerlingen 15 lesuren per week algemene en beroepsgerichte 

vorming in het CDO. De urenverdeling tussen algemene en beroepsgerichte vorming wordt door het 

CDO bepaald. 

Het CDO kan meer dan 15 uren opleggen aan jongeren die de component werkplekleren tijdelijk 

niet invullen. De klassenraad kan ook een jongere vrijstellen van algemene vorming en de 15 uren 

volledig aan beroepsgerichte vorming wijden. Dit kan ten vroegste vanaf het schooljaar dat volgt op 

het schooljaar waarin die jongere zijn leerplicht beëindigt. 

Het CDO kan voor de organisatie van zijn vorming samenwerken met andere instellingen. 

opleiding “onthaalgroep”: Deze opleiding is gericht op jongeren die nog geen duidelijke keuze 

kunnen formuleren voor een van de overige opleidingen. De duur dient beperkt te zijn en een 

combinatie met arbeidsdeelname is uitgesloten. 

Het DBSO is opgebouwd uit rubrieken: 

distributie elektriciteit – elektronica 

grafische nijverheid hout 

kleding en confectie land- en tuinbouw 

metaal en kunststoffen milieu 

onderhoud personenzorg 

schoonheidszorg sport en vrije tijd 

textiel transport 

voeding – horeca zeevisserij 

De rubrieken zijn op hun beurt verder onderverdeeld in opleidingen. De opleidingenstructuur voor 

de opleidingen uit de vroegere rubrieken bouw, decoratie, hout, handel en administratie, voedinghoreca 

die per 1 september 2010 volledig modulair zijn, ligt vast. 

Per 1 september 2015 worden de laatste reeks opleidingen geactualiseerd. 


versie juli 2013

ONTHAALONDERWIJS VOOR ANDERSTALIGE NIEUWKOMERS 

Dit is een specifiek en tijdelijk onderwijsaanbod dat voorbereidt op betere doorstroming naar 

arbeidsdeelname. Het is gericht op taalvaardigheid, inburgering en zelfredzaamheid. 

TOEKENNING VAN STUDIEBEWIJZEN 

een attest van verworven competenties indien de jongere een opleiding niet met vrucht heeft 

gevolgd 

een deelcertificaat: indien de jongere een module met vrucht heeft gevolgd 

een certificaat: indien de jongere een opleiding met vrucht heeft gevolgd 

een getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer: indien de jongere met 

uitzondering van de 1ste graad, tenminste 4 schooljaren in het secundair onderwijs of in de 

leertijd heeft doorgebracht, en voldaan heeft aan de voorwaarden van de basiskennis van het 

bedrijfsbeheer. 

Voor jongeren die trajecten volgen die leiden tot volgende studiebewijzen moet de algemene 

vorming ook beantwoorden aan de eindtermen en leerplannen van het BSO. De klassenraad 

oordeelt in dit geval of de jongere in voldoende mate de doelstellingen die in het leerplan zijn 

opgenomen bereikt heeft en dus voldaan heeft voor het geheel van de vorming 

Om een van deze getuigschriften te behalen dien je over één certificaat van het beroepsgerichte 

luik te beschikken en de doelstellingen van het leerplan bereikt hebben. 

een getuigschrift van de 2de graad van het secundair onderwijs: indien de jongere ten 

minste 2 schooljaren in het secundair onderwijs of in de leertijd heeft doorgebracht, na de 1ste 

graad 

een studiegetuigschrift van het 2de leerjaar van de 3de graad van het secundair onderwijs: 

indien de jongere ten minste 4 schooljaren in het secundair onderwijs of in de leertijd heeft 

doorgebracht, met uitzondering van de 1ste graad 

een diploma van secundair onderwijs: indien de jongere in het bezit is van een getuigschrift 

van de 2de graad van het secundair onderwijs en ten minste 5 schooljaren in het secundair 

onderwijs of in de leertijd heeft doorgebracht na de 1ste graad. 


versie juli 2013

2.2 CDV – CENTRA VOOR DEELTIJDSE VORMING 

Het stelsel van leren en werken - laatste wijziging: 13/03/2013 


Bijlage 2 omzendbrief - Centrumbesturen deeltijdse vorming - http://ond.vlaanderen.be/doc/dl.ashx?nr=3722 

De inrichters van persoonlijke ontwikkelingstrajecten worden niet als "onderwijsinrichters" 

gekwalificeerd en ze situeren zich niet binnen de netgebonden onderwijsconstellatie. Als 

centrumbestuur kan enkel een vzw in aanmerking komen die actief is in het jeugdwerk of het 

vormingswerk. 

Het aanbod van een CDV kan omvatten: 

persoonlijke ontwikkelingstrajecten (POT) 

algemene vorming binnen het DO 

ondersteuning van leerlinggebonden activiteiten in een CDO (bijv. activiteiten zoals het onthaal 

van instromers of time-in voor jongeren die dreigen uit te vallen). 

Als de jongere vanuit zijn complexe situatie dreigt vast te lopen of vastgelopen is, is een 

persoonlijk ontwikkelingstraject (POT) in een CDV aangewezen. Hier wordt een traject op 

maat aangeboden aan de jongere. 

De bedoeling van het POT is jongeren, die niet arbeidsgericht kunnen werken, te begeleiden naar 

een meer gekwalificeerd traject (voortraject, brugproject of arbeidsdeelname). Tijdens de POT tracht 

men beter inzicht te krijgen in de eigen situatie en tracht men de problematische situatie draaglijk te 

maken. Algemeen kan gesteld worden dat het gaat over maatschappelijk kwetsbare jongeren. De 

gedrags-, emotionele- en sociale problematiek van de jongeren worden verscherpt door de 

omstandigheden waarin ze verkeren. 

De POT zijn gericht om de band met onderwijs niet volledig door te knippen en op maat van de 

jongeren te werken in de richting van een voortraject, brugproject of arbeidsdeelname. 

Een POT is een flexibel traject. Een combinatie met (reguliere) arbeidsdeelname kan niet. 

Aldus zijn de mogelijke vormen : 

- een persoonlijk ontwikkelingstraject van 28 uren dat de componenten leren en werkplekleren 

omvat; 

- een persoonlijk ontwikkelingstraject van 15 uren dat de component leren omvat en gecombineerd 

wordt met een brugproject of voortraject; 

- een persoonlijk ontwikkelingstraject van 13 uren dat de component werkplekleren omvat en 

gecombineerd wordt met DO in een CDO. 

Een jongere in een POT moet ook in een CDO zijn ingeschreven. Het CDO moet de jongere tevens 

inschrijven als deeltijds lerende bij VDAB. 

Een POT kan gevolgd worden tot het einde van het schooljaar waarin de jongere zijn leerplicht 

beëindigt. 

Voor de start van een POT wordt er een gemotiveerd verslag geschreven door het CLB. Dit verslag 

is het resultaat van de intake, de screening, de gegevens vanuit het CLB en eventueel de gegevens 

van de klassenraad. Het geeft minstens weer welke vorm van POT gevolgd wordt en de startdatum. 

Een medewerker van het CLB, van het CDV en een trajectbegeleider van het CDO hebben minstens 

om de 2 maanden een case-overleg. De doelstelling is het evalueren van het traject in functie van 

het voortzetten, het aanpassen of het stopzetten van het POT. De beslissingen over wijzigingen 

van het traject dienen gezamenlijk genomen te worden. Indien er geen consensus is, heeft de 

medewerker van het CLB het laatste woord. 

Aan een jongere die een POT heeft gevolgd, wordt door het CDV een attest van verworven 

competenties uitgereikt. 


versie juli 2013

2.3 SYNTRA-OPLEIDINGEN 

Het Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming - SYNTRA Vlaanderen ressorteert onder het 

departement Werk, Onderwijs en Vorming. Het organiseert vorming voor zelfstandigen en KMO’s. 

Men noemt dit ook vaak nog een ‘leercontract’ of ‘middenstandsopleiding’. 

www.syntra.be/ 

http://www.leertijd.be/ 

www.ondernemendeschool.be 

DE LEERTIJD 

De leertijd behoort tot het stelsel van leren en werken. Een leerjongere is in regel met de leerplicht. 

Leerlingen die een praktische opleiding wensen voor een beroep als zelfstandige, kunnen een 

leerovereenkomst afsluiten met een ondernemer-opleider. 

Om toegelaten te worden tot de leertijd moet men: 

15 jaar zijn mits de 1ste twee jaren van het secundair onderwijs beëindigd te hebben, 

of 16 jaar zijn 

en anderzijds de leeftijd van 25 jaar nog niet hebben bereikt. 

Leerplichtige leerlingen kunnen een leerovereenkomst slechts afsluiten tussen 1 juli en 31 januari. 

Enkel in zeer uitzonderlijke omstandigheden kan van deze datum afgeweken worden. 

Voor sommige opleidingen gelden bijzondere voorwaarden (bijvoorbeeld 16 jaar zijn voor de 

opleidingen kleinhandel en groothandel, of een hogere vooropleiding voor de opleidingen opticienbrillenmaker 

en tandprothesetechnicus). 

Een leerling kan zich 1 maand voor zijn 15de of 16de verjaardag laten registreren bij een 

leertrajectbegeleider. Dit kan enkel indien hij 15 of 16 wordt in de 2de helft van een kalenderjaar. Op 

die manier kan hij reeds een maand voor zijn 15de of 16de verjaardag de theoretische lessen volgen. 

Voorwaarde is dat hij reeds een patroon heeft gevonden. 

De leerling moet ook via een medisch onderzoek lichamelijk geschikt worden bevonden om het 

beroep uit te oefenen. 

De leerlingen volgen: 

- 4 dagen praktijkopleiding bij een kleine of middelgrote onderneming (KMO) of zelfstandige 

- 1 dag theoretische vorming in een Syntra-opleidingscentrum. 

Deze omvat een maatschappijgerichte en een beroepstechnische vorming. 

Jongeren van 15 jaar volgen een dag extra om de 14 dagen. 

De duur van een leerovereenkomst mag niet minder dan een volledig cursusjaar en niet meer dan 

drie jaar bedragen. Rekening wordt gehouden met de leeftijd en de vooropleiding van de leerling. 

De leerjongere ontvangt een maandelijkse vergoeding en vakantiegeld van zijn ondernemeropleider, 

maar behoudt toch het kindergeld. 

Wie op het einde van de opleiding slaagt, ontvangt een erkend getuigschrift 'leertijd'. 

Vooraleer de uitvoering van de leerovereenkomst aan te vatten moeten de leerling en het 

ondernemingshoofd zich gezamenlijk aanbieden bij de leertrajectbegeleider. Een minderjarige 

leerling moet vergezeld zijn van een van de ouders of de wettelijke vertegenwoordiger. 


versie juli 2013

DE ONDERNEMERSOPLEIDING OF LANGLOPENDE 

OPLEIDINGEN 

Langlopende opleidingen zijn praktijk gerichte opleidingen in alle sectoren. 

De opleiding omvat: 

- de beroepsgerichte vorming met specifieke vakkennis (beroepskennis). 

De meeste opleidingstrajecten beroepskennis zijn modulair opgebouwd. Ze starten met één of 

meerdere inleidende modules, voor hen die geen beroepservaring hebben. 

- bedrijfsbeheer 

In de basismodule krijgt men de basiskennis van bedrijfsbeheer. Daarnaast voert men een 

haalbaarheidsstudie uit over het eigen project. De basiskennis bedrijfsbeheer kan men ook in 

versnelde vorm volgen, de inhoud blijft gelijk. 

De meeste lessen vinden 's avonds plaats. Maar er zijn ook tal van opleidingen die overdag lopen. 

Door middel van een instapproef kan men instappen op het juiste niveau. 

Op basis van eerdere diploma's kan men vrijstellingen aanvragen. 

De meeste opleidingen duren slechts twee jaar. 

Toelatingsvoorwaarde: Voldaan hebben aan de leerplicht 

Diploma of getuigschrift 

Wie slaagt voor het volledige traject beroepskennis en voor de basiskennis bedrijfsbeheer ontvangt 

een diploma. 

Wie één van de 2 delen volgt, kan een getuigschrift beroepskennis of getuigschrift 

basiskennis bedrijfsbeheer behalen. 

Getuigschriften en diploma's zijn officieel erkend door de Vlaamse Gemeenschap en worden 

afgeleverd door het Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming (VLAO) - SYNTRA 

Vlaanderen. 

Starten als ondernemer: 

- in een gereglementeerd beroep dient zowel kennis van bedrijfsbeheer als van beroepskennis 

bewezen te worden. (info over de regelgeving betreffende ondernemersvaardigheid) 

- voor een niet-gereglementeerd beroep dient de starter een attest van bedrijfsbeheer voor te 

leggen (distributie-attest). 

Wie wil starten als zelfstandige gaat naar één van de ondernemersloketten 

De stageovereenkomst 

De stageovereenkomst laat toe om te studeren en toch al wat geld te verdienen. Men werkt vier 

dagen per week bij een ondernemer in de praktijk. Twee avonden per week (of één dag) volgt men 

een ondernemersopleiding (beroepskennis en bedrijfsbeheer). 

Voor meer info over de stageovereenkomst contacteert men best de leertrajectbegeleider in de 

SYNTRA campus in de buurt. 


versie juli 2013

VOLTIJDSE DAGOPLEIDINGEN. 

Deze bestaan uit een luik vakkennis en een luik bedrijfsbeheer. Men krijgt naast de theoretische 

inzichten en praktijkkennis ook een duidelijk zicht op het beheren van een zaak. 

Men leert het vak van mensen die dagdagelijks in de praktijk staan. 

Men kan een officieel erkend ondernemersdiploma verwerven in 1 (of soms 2) jaar 

De meeste dagopleidingen voldoen aan de voorwaarden voor het behouden van de kinderbijslag. 

BIJSCHOLINGEN OF KORTLOPENDE OPLEIDINGEN 

Van taalcursussen over beroepstechnische cursussen naar managementtrainingen. Van algemene 

informatica-opleidingen over workshops naar gespecialiseerde netwerktechnologie. 

Voor een gecertificeerde opleiding moet je meestal een examen afleggen. Je kan een officieel 

erkend getuigschrift verwerven (door de Vlaamse Overheid via SYNTRA Vlaanderen). 

Het gaat meestal om opleidingen rond snel evoluerende zaken waarvoor ondernemers zich 

moeten bijscholen, bijv. energiedeskundige, gehabiliteerd propaangasinstallateur… Andere 

bijscholingen bieden bijkomende specialisaties of kwalificaties zoals kleuradviseur 

Niet-gecertificeerde bijscholingen worden ingericht al naargelang de noden of op vraag van de 

ondernemers en hun werknemers. Het gaat bijv. over actuele thema’s uit bedrijfsbeheer en 

management, nieuwe reglementeringen, specifieke taalcursussen… 

Voor deze bijscholingen en trainingen kan men een attest bekomen. 


versie juli 2013

3 HET VOLWASSENENONDERWIJS 

Meer info http://www.wordwatjewil.be/ en http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/volwassenenonderwijs/ 

Eerst bespreken we de opleidingen die onder het decreet volwassenenonderwijs vallen. 

Daarnaast komen ook Open Universiteit, Examencommissies en VDAB aan bod. 

Opleidingen onder decreet volwassenenonderwijs 

Decreet betreffende het volwassenenonderwijs - laatste wijziging: 10/04/2013 


De erkenning en financiering of subsidiëring van de centra voor volwassenenonderwijs en de centra voor 

basiseducatie - laatste wijziging: 29/03/2013 


De centrumorganisatie van de centra voor volwassenenonderwijs en de centra voor basiseducatie 



De ontwikkeling van opleidingsprofielen en de onderwijsbevoegdheid van de centra voor 

volwassenenonderwijs en de centra voor basiseducatie - laatste wijziging: 29/03/2013 


DOELSTELLING: 

- kennis, vaardigheden en attitudes bij te brengen die nodig zijn voor persoonlijke ontwikkeling, 

maatschappelijk functioneren, verder deelnemen aan onderwijs, uitoefenen van een beroep of 

beheersing van een taal en 

- cursisten in staat te stellen erkende studiebewijzen te behalen. 

INDELING: 

- BASISEDUCATIE (BE) – overwegend niveau lager onderwijs en 1e graad voltijds SO. 

- SECUNDAIR VOLWASSENENONDERWIJS (SVO) – overwegend niveau van de tweede en de 

derde graad van het voltijds SO 

- HOGER BEROEPSONDERWIJS (HBO5) = niveau 5 binnen Vlaamse kwalificatiestructuur 

- SPECIFIEKE LERARENOPLEIDINGEN - Deze nemen binnen het onderwijsveld een eigen plaats 

in en zijn niet gekoppeld aan een onderwijsniveau (zie ook hoger onderwijs in het voltijds 

dagonderwijs). 

1. TOELATINGSVOORWAARDEN NIVEAUOVERSCHRIJDEND 

LEEFTIJD 

- Cursisten die voldaan hebben aan de voltijdse leerplicht hebben toegang tot: 

(bij inschrijving 16 jaar of 15 jaar en de 1e 2 leerjaren SO gevolgd) 

- BASISEDUCATIE: leergebieden alfabetisering Nederlands tweede taal, Nederlands tweede taal 

en talen; 

- SECUNDAIR VOLWASSENENONDERWIJS: uitgezonderd de opleidingen van het studiegebied 

algemene vorming, bedrijfsbeheer en Hebreeuws. 

- Cursisten die voldaan hebben aan de deeltijdse leerplicht hebben toegang tot: 

(bij inschrijving tussen 1/9 en 31/12, 18 jaar ten laatste op 31/12 van hetzelfde kalenderjaar.) 

- BASISEDUCATIE: leergebieden informatie- en communicatietechnologie, maatschappijoriëntatie, 

Nederlands en wiskunde en het maatwerk; 

- SECUNDAIR VOLWASSENENONDERWIJS: studiegebied algemene vorming; 


versie juli 2013

- HOGER BEROEPSONDERWIJS; 

- SPECIFIEKE LERARENOPLEIDING. 

Bijkomende voorwaarde: Bij inschrijving beschikken over de Belgische nationaliteit of voldoen aan 

de bepalingen van het wettig verblijf. 

- Jongeren tussen 12 en 16 jaar oud kunnen toegelaten worden tot Nederlands tweede taal 

onder specifieke voorwaarden (zie verder). 

STUDIEBEWIJZEN 

Voor basiseducatie of secundair volwassenenonderwijs: geen 

Voor hoger beroepsonderwijs en specifieke lerarenopleidingen: wel, zie verder bij HBO 

LEER OF STUDIEGEBIED SPECIFIEK 

- Nederlands tweede taal 

De Huizen van het Nederlands beschikken over de uitsluitende bevoegdheid voor de organisatie 

en coördinatie van de intake, testing en doorverwijzing van cursisten die niet beschikken over een 

studiebewijs Nederlands 2de taal. De Centra voor Basiseducatie en de Centra voor 

Volwassenenonderwijs moeten de bevoegdheid van de Huizen van het Nederlands aanvaarden. 

http://www.huizenvanhetnederlands.be/ (ze geven ook info over het bestaande aanbod aan cursussen) 

12-16- JARIGEN uit het voltijds SO 

minstens 12 jaar en NIET 16j of 15j en eerste twee leerjaren SO gevolgd (= einde voltijdse 

leerplicht) - specifieke toelatingsvoorwaarden: 

- de leerling neemt op vrijwillige basis deel; 

- de leerling volgt de opleiding buiten de lesuren van de school voor SO; 

- de school voor SO levert aan de leerling een attest af met o.a. een omschrijving 

van de taalachterstand van de leerling in functie van de opleiding die de leerling volgt. 

Het afsprakenkader Nederlands tweede taal bevat afspraken tussen de beleidsdomeinen Werk, 

Onderwijs en Vorming, Wonen en Inburgering over: 

- de organisatie en afstemming van het opleidingsaanbod; 

- de wederzijdse erkenning van de studiebewijzen; 

- de oriëntering, niveaubepaling en leertrajecten van cursisten; 

- de samenwerking tussen de Centra voor Basiseducatie, Centra voor Volwassenenonderwijs, 

Universitaire Talencentra, VDAB, Syntra-Vlaanderen, de onthaalbureaus, de Huizen van het 

Nederlands en de consortia volwassenenonderwijs op het vlak van Nederlands tweede taal. 

- de onthaalbureaus, VDAB en de Huizen van het Nederlands krijgen een regisseursrol voor 

respectievelijk het inburgeringstraject, het traject naar werk en de taalbereidheid in het kader van 

de Wooncode; 

- de Huizen van het Nederlands krijgen een ruimere delegatie op het vlak van doorverwijzing, 

waarbij meer rekening gehouden wordt met de leerbehoeften van de cursist enerzijds en 

anderzijds ook de verwachtingen van de regisseur van het traject; 

- per regio worden afspraken gemaakt over minimale en maximale groepsgroottes bij de 

verschillende aanbodsverstrekkers; 

- er wordt gestreefd naar een zo centraal mogelijke intakeprocedure zodat de objectiviteit 

maximaal gegarandeerd blijft. 

- Studiegebied voeding en personenzorg 

In opleidingen waarin cursisten rechtstreeks of onrechtstreeks met voedingswaren of -stoffen in 

aanraking komen en zij die waren of stoffen kunnen verontreinigen of besmetten, is een medisch 

geschiktheidsattest vereist om als cursist toegelaten te worden tot de aanvangsmodule van een 

opleiding in de sequentieel geordende organisatie of tot een niet-sequentieel geordende module. 


versie juli 2013

Ook voor lineaire opleidingen die inhoudelijk overeenstemmen is dit attest vereist voor het 

aanvangsleerjaar (bijlage3 bij omzendbrief). 

Daartoe dient een arts voor 1 oktober van het betrokken schooljaar of onmiddellijk indien de 

inschrijving later plaatsvindt een verklaring van lichamelijke geschiktheid uit te reiken. Dit attest 

mag ten hoogste drie jaar oud zijn. 

Tenzij er een aanleiding is (bv. na ziekte) om de geschiktheid te herevalueren, is de 

geschiktheidsverklaring eenmalig en geldt voor de hele duur van een opleidingstraject, ook bij een 

eventuele verandering van Centrum voor Volwassenenonderwijs of overschakeling in de loop van 

het opleidingstraject naar een andere, verwante opleiding. De cursist mag echter zelf niet het 

opleidingstraject onderbreken. 

Voor de opleidingen hotel- en cateringmanagement (hoger beroepsonderwijs) en jeugd- en 

gehandicaptenzorg, begeleider in de kinderopvang en begeleid(st)er buitenschoolse kinderopvang 

(secundair volwassenenonderwijs) wordt het medisch geschiktheidsattest sterk aanbevolen maar 

niet verplicht. 

VOLGORDE MODULES – OPLEIDINGEN 

- tot aanvangsmodules en niet-sequentieel geordende modules en 1e jaar van lineaire 

opleiding: voldoen aan leeftijdsvoorwaarden en studiebewijzen 

- tot sequentieel geordende module van een opleiding: voldoen aan één van de voorwaarden 

van artikel 35 decreet volwassenenonderwijs. 

Andere specifieke toelatingsvoorwaarden vind je verder bij de respectievelijke niveaus. 

2. SOORTEN STUDIEBEWIJZEN 

ATTEST 

Het attest bekrachtigt een eenheid van een voorlopig modulair structuurschema. 

Voorbeeld: De eenheid A1 ’algemene plantkunde’ van de opleiding tuinbouw BSO3 wordt 

bekrachtigd met het attest algemene plantkunde. 

DEELCERTIFICAAT 

Een deelcertificaat bekrachtigt een module of een open module van een opleiding en een 

submodule van een voorlopig modulair structuurschema. 

CERTIFICAAT 

Een certificaat bekrachtigt een modulaire opleiding van de basiseducatie en het secundair 

volwassenenonderwijs (uitgezonderd opleidingen die bekrachtigd worden door een getuigschrift of 

een diploma secundair onderwijs) of een opleiding HBO van minder dan 900 lestijden. 

GETUIGSCHRIFT OVER DE BASISKENNIS BEDRIJFSBEHEER zie SVO 

GETUIGSCHRIFT VAN EEN LINEAIRE OPLEIDING IN HET SVO 

DIPLOMA SECUNDAIR ONDERWIJS zie SVO 

GRADUAAT zie HBO 

DIPLOMA LERAAR zie HBO 


versie juli 2013

3. ORGANISATIE 

MODULAIRE OPLEIDINGEN OP BASIS VAN EEN OPLEIDINGSPROFIEL 

De reeds goedgekeurde opleidingsprofielen zijn beschikbaar via volgende link: 

- http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/volwassenenonderwijs/index.htm 

- als bijlage 4 van de omzendbrief - http://ond.vlaanderen.be/doc/dl.ashx?nr=3696 

De modulaire opleidingen van de basiseducatie, het SVO en de voorgedragen opleidingsprofielen 

van het HBO zijn steeds gebaseerd op een door de Vlaamse Regering goedgekeurd 

opleidingsprofiel. 

Afbouw van lineaire opleidingen en voorlopig modulaire structuurschema's 

SVO: Voor enkele opleidingen waarvoor nog een opleidingsprofiel in ontwikkeling is, geldt een 

uitstel tot 1 september 2013. 

HBO: 1 januari 2014 is de uiterste indiendatum. Voor de opleidingen HBO waarvoor nog geen 

goedgekeurd opleidingsprofiel bestaat, moeten de CVO vanaf 1 september 2014 starten met de 

afbouw van deze opleidingen. De afbouw mag maximaal drie jaar bedragen. Op 1 september 2017 

verliezen de Centra voor Volwassenenonderwijs de onderwijsbevoegdheid voor deze opleidingen. 

Modulaire organisatie: De leerstof wordt aangeboden in modules. Een module is het kleinste te 

certificeren deel van een opleiding, dat overeenstemt met een bepaalde inhoud, omvang en een 

bepaald niveau. Modules kunnen zich sequentieel of onafhankelijk tot elkaar verhouden. Als de 

modules in een sequentieel verband staan, moeten zij in een bepaalde volgorde worden gevolgd. 

module 'Basis': deze module is bedoeld voor cursisten die nog niet de elementaire 

basiscompetenties verworven hebben die noodzakelijk zijn om de opleiding met goed gevolg te 

kunnen voortzetten. 

Verkorte en verlengde modules: een overzicht van de 

- verkorte trajecten in de basiseducatie is als bijlage opgenomen bij de omzendbrief: 

Overzicht van verkorte en verlengde trajecten in de basiseducatie - 


- verkorte en verlengde trajecten in het secundair volwassenenonderwijs is als bijlage bij de 

omzendbrief gevoegd. 

Bijlage 7 - Overzicht van verkorte en verlengde trajecten in het volwassenenonderwijs - 


Geletterdheidsmodules in sommige leer- en studiegebieden van basiseducatie en SVO zijn 

geletterdheidsmodules voorzien. Een geletterdheidsmodule is een module die inspeelt op de 

specifieke vraag naar geletterdheidscompetenties in functie van een beroepssituatie of een 

inhoudelijk aansluitende opleiding. 

Uitbreidingsmodules: in sommige studiegebieden van het SVO zijn uitbreidingsmodules voorzien 

Open modules: 

- in de leergebieden wiskunde en Nederlands van de basiseducatie. 

- als geletterdheidsmodule 

GECOMBINEERD ONDERWIJS bestaat uit een combinatie van contacten afstandsonderwijs. 


versie juli 2013

PRACTISCHE INFO CVO 

http://www.ond.vlaanderen.be/volwassenenonderwijs/cursisten/wat_kost_studeren_ih_vwo.htm 

INSCHRIJVINGSGELD 

Voor de opleidingen algemene vorming betaal je geen inschrijvingsgeld. 

Voor alle andere opleidingen betaal je een inschrijvingsgeld. Het inschrijvingsgeld bedraagt 1 

euro per lestijd. 

Voor de opleidingen Nederlands tweede taal geldt een verminderd inschrijvingsgeld van een 

halve euro per lestijd. 

Per centrum en per opleiding wordt het inschrijvingsgeld begrensd op vierhonderd euro per 

schooljaar. Binnen een periode van vier schooljaren wordt het inschrijvingsgeld per opleiding 

begrensd op twaalfhonderd euro. 

In het kader van een doelgroepenbeleid worden een aantal categorieën van cursisten geheel of 

gedeeltelijk vrijgesteld van het inschrijvingsgeld. Het betreft ondermeer personen die een 

leefloon of een werkloosheidsuitkering genieten, mindervaliden, inburgeraars, gedetineerden. 

Onder bepaalde voorwaarden kunnen cursisten die vanuit de basiseducatie doorstromen naar een 

centrum voor volwassenenonderwijs van een gedeeltelijke vrijstelling genieten. Om een vrijstelling 

te bekomen is het belangrijk dat je je aanbiedt in het centrum met het juiste attest. Het vademecum 

vrijstellingsattesten inschrijvingsgeld geeft je een overzicht van de vrijstellingsattesten die kunnen 

gebruikt worden als wettiging van de gehele of gedeeltelijke vrijstelling van het inschrijvingsgeld. 

Als je een diplomagerichte opleiding volgt, kun je na het behalen van het certificaat of het diploma 

het betaalde inschrijvingsgeld recupereren. 


versie juli 2013

3.1 BASISEDUCATIE 







www.basiseducatie.be/ 

www.huizenvanhetnederlands.be/ 

De basiseducatie situeert zich op het niveau van het lager onderwijs en de eerste graad van 

het voltijds SO, met uitzondering van de leergebieden alfabetisering Nederlands tweede taal, 

Nederlands tweede taal en talen die gerangschikt worden volgens het Europees referentiekader 

voor moderne vreemde talen. 

De doelgroep zijn volwassenen voor wie een basisvorming noodzakelijk is om maatschappelijk beter 

te functioneren of om een verdere opleiding te volgen. 

In basiseducatie betaal je geen inschrijvingsgeld. 

TOELATINGSVOORWAARDEN zie niveau overschrijdend deel SVO 

AANBOD 

Indeling van de basiseducatie in leergebieden en opleidingen 

http://www.ond.vlaanderen.be/doc/dl.ashx?nr=3687 (FORM003687) 

- Alfabetisering Nederlands tweede taal 

- Nederlands 

Lezen en schrijven voor mensen die hun mondelinge en schriftelijke vaardigheid willen 

aanscherpen. 

- Nederlands tweede taal 

Voor anderstaligen die het Nederlands willen gebruiken in sociale contacten, op het werk, in een 

aantal veel voorkomende situaties en in de omgang met allerlei diensten en instellingen. 

- Wiskunde 

De basisvaardigheden optellen, aftrekken, breuken en procenten worden opnieuw ingeoefend. 

Daarnaast komen ook belangrijke toepassingen als rekenen met geld, maten en gewichten of 

het lezen van de klok aan bod. 

- Maatschappij-oriëntatie 

Het moderne maatschappelijke leven veronderstelt kennis en vaardigheden op tal van vlakken: 

juridisch, communicatief, organisatorisch. In een centrum voor Basiseducatie raken de cursisten 

vertrouwd met onderwerpen als gezondheid, rechten en plichten, wonen, media, relaties, vrije 

tijd, beslissingen nemen, je leven goed organiseren. 

- ICT 

Basisvaardigheden computer en internet. 

- Talen: opstapcursussen Frans en Engels 

Om door te stromen naar een opleiding in een centrum voor volwassenenonderwijs 

- Modules in maatwerk zijn niet vervat in een goedgekeurd opleidingsprofiel maar bevatten een 

combinatie van doelen uit goedgekeurde opleidingsprofielen van de basiseducatie. Deze vorm 

van niet-erkend gesubsidieerd onderwijs laat de Centra voor Basiseducatie toe om op vraag 

van derden een opleidingsaanbod op maat voor hun cliënten in te richten. 

Voorbeeld: Een OCMW vraagt voor enkele klanten in budgetbeheer een specifiek 

opleidingsaanbod dat zowel doelen van de opleiding maatschappijoriëntatie als van de 

opleiding wiskunde bevat. Dit opleidingsaanbod kan niet opgevangen worden door een door de 

Vlaamse Regering goedgekeurd opleidingsprofiel, maar behoort wel tot de maatschappelijke 

opdracht van de basiseducatie. 


versie juli 2013

EINDTERMEN/SPECIFIEKE EINDTERMEN EN BASISCOMPETENTIES 

Leergebieden Nederlands, wiskunde, maatschappijoriëntatie, informatie- en 

communicatietechnologie en de opleidingen Frans - opstap TKO en Engels - opstap TKO van het 

leergebied talen: enkel de overeenkomstige eindtermen voor de leergebieden in het lager 

onderwijs en de ontwikkelingsdoelen in de eerste graad van het voltijds onderwijs vormen valabele 

referentiekaders. 

Leergebied wiskunde: zowel aangepaste eindtermen als basiscompetenties. 

Leergebieden ICT en Maatschappijoriëntatie: aangepaste eindtermen. 

Leergebieden alfabetisering Nederlands tweede taal en Nederlands tweede taal: 

basiscompetenties vastgelegd. 

SLEUTELCOMPETENTIES zijn competenties die transfereerbaar en toepasbaar zijn in veel 

situaties en contexten en die multifunctioneel zijn. Men kan er verschillende doelen mee bereiken, 

verschillende problemen mee oplossen, verschillende soorten taken mee volbrengen. 

EVALUATIE EN STUDIEBEKRACHTIGING zie niveau overschrijdend deel 

volwassenenonderwijs 


versie juli 2013

3.2 SECUNDAIR VOLWASSENENONDERWIJS (SVO) 







Niveau 2e en 3e graad voltijds SO, met uitzondering van de studiegebieden Nederlandse 

tweede taal, talen richtgraad 1 en 2 en talen richtgraad 3 en 4 die gerangschikt worden volgens het 

Europees referentiekader voor moderne vreemde talen. 

Het schooljaar start ten vroegste op 1 september en eindigt op 31 augustus. Het 

opleidingsaanbod eindigt uiterlijk op 30 juni. In de modulaire organisatie kan een module (of 

eenheid/submodule) van een opleiding op elk ogenblik starten en vrij worden gespreid, over de 

schooljaren heen. In de lineaire organisatie wordt het opleidingsaanbod gespreid over ten minste 

32 en ten hoogste 40 weken. De lessen kunnen op alle dagen van de week plaatsvinden. 

Uitbreidingsmodule kunnen in het SVO in een CVO georganiseerd worden. Een 

uitbreidingsmodule is een module die inspeelt op de vraag naar een specifieke uitbreiding van 

competenties van een bepaalde beroepsopleiding. Een uitbreidingsmodule dient in sequentieel 

verband te staan met de aansluitende beroepsopleiding. Elke uitbreidingsmodule wordt 

bekrachtigd met een deelcertificaat. 

Via het volgen van cursussen in de centra voor volwassenenonderwijs (CVO) kan je jezelf ook 

voorbereiden op de examens van de examencommissie. 

BIJKOMENDE OF SPECIFIEKE TOELATINGSVOORWAARDEN: 

bedrijfsbeheer, bedrijfsbeheer TSO 3 en bedrijfsbeheer, distributieattest, vestigingswet 

TSO 3 van het studiegebied handel: voldoen aan één van volgende voorwaarden: 

1° deeltijdse leerplicht of 

2° ingeschreven zijn als leerling in de 3e graad SO. 

opleiding Hebreeuws: men moet niet voldaan hebben aan de voltijdse leerplicht. 

Voor de aanvangsmodule van een opleiding vanaf richtgraad 2 van het studiegebied 

Nederlands tweede taal, talen richtgraad 1 en 2 en talen richtgraad 3 en 4, uitgezonderd: 

Nederlands tweede taal richtgraad 4, Deens richtgraad 4, Duits richtgraad 4, Engels richtgraad 

4, Frans richtgraad 4, Italiaans richtgraad 4, Portugees richtgraad 4, Spaans richtgraad 4 en 

Zweeds richtgraad 4, moet een cursist aantonen dat hij de basiscompetenties behaald heeft van 

de opleiding van het niveau van de voorgaande richtgraad. 


versie juli 2013

STUDIEGEBIEDEN 

Bijlage 2 - Indeling van het secundair volwassenenonderwijs in studiegebieden en opleidingen 

http://www.ond.vlaanderen.be/doc/dl.ashx?nr=3695 (FORM003695) 

Het secundair volwassenenonderwijs wordt ingedeeld in 31 studiegebieden 

Algemene vorming 

Andere 

Auto 

Bib-,archief en documentatiekunde 

Bijzondere educatieve noden 

Boekbinden 

Bouw 

Chemie 

Decoratieve technieken 

Diamantbewerking 

Grafische technieken 

Handel omvat tenminste bedrijfsbeheer 

Hout 

Huishoudelijk onderwijs 

Informatie- en communicatietechnologie 

Juwelen 

Kant 

Koeling en warmte 

Land- en tuinbouw 

Lederbewerking 

Lichaamsverzorging 

Maritieme opleidingen 

Mechanica - elektriciteit 

Mode 

Muziekinstrumentenbouw 

Nederlands 2de taal 

Personenzorg 

Smeden 

Talen richtgraad 1 en 2* 

Talen richtgraad 3 en 4* 

Textiel 

Toerisme 

Voeding 

STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING (voorheen tweedekansonderwijs – TKO) 

Meer info www.tweedekansonderwijs.be. 

Dit studiegebied omvat ten minste aanvullende algemene vorming. 

Volwassenen van minimum 18 jaar krijgen de kans om nog een diploma SO (ASO, BSO of TSO) te 

behalen. 

Dit studiegebied kan in een tiental centra in Vlaanderen gevolgd worden. De centra kunnen 

samenwerken met partnerscholen die de technische en beroepsopleiding verzorgen. Een 

certificaat algemene vorming + een certificaat beroeps of technische opleiding behaalt in een 

ander CVO leidt dan naar een diploma SO. Dit geldt niet voor alle beroepsgerichte opleidingen. 

Het 2dekansonderwijs verwelkomt ook volwassenen die slechts één of meerdere vakken wensen te 

volgen, niet gericht op een diploma. De lessen worden overdag en/of 's avonds gegeven. 

Aanvullende algemene vorming 

Algemene vorming BSO 3 

Algemene vorming TSO 2 

Algemene vorming TSO 3 

Economie 

Economie - moderne talen 

Economie - wiskunde 

Humane wetenschappen ASO 2 

Humane wetenschappen ASO 3 

Moderne talen - wetenschappen 

Moderne talen - wiskunde 

Opfris tweede graad ASO, 

Opfris tweede graad TSO 

Opfris derde graad ASO 

Opfris derde graad TSO 

Wetenschappen 

Wetenschappen - wiskunde 


versie juli 2013

EINDTERMEN/SPECIFIEKE EINDTERMEN EN BASISCOMPETENTIES 

Studiegebied algemene vorming: 

voor deze opleidingen gelden dezelfde eindtermen of specifieke eindtermen als voor de 

overeenkomstige studierichtingen in het voltijds SO. De concordantie tussen deze opleidingen 

en de overeenkomstige studierichtingen in het voltijds SO zijn te vinden in omzendbrief - 


o Aanvullende Algemene Vorming: 

Een CVO is verplicht om op verzoek van een cursist een brede module of een module met 

minimumdoelen in te richten en voor elke cursist individuele leertrajectbegeleiding te 

organiseren. Het CVO houdt hierbij rekening met de startcompetenties en het 

eindperspectief van de cursist. 

Andere studiegebieden waarvoor in voltijds SO overeenkomstige studiegebieden zijn: 

voor deze opleidingen gelden dezelfde specifieke eindtermen en erkende beroepskwalificaties 

als voor de overeenkomstige studierichtingen in het voltijds SO. 

Studiegebieden waarvoor in het voltijds secundair onderwijs GEEN overeenkomstige 

studierichtingen of specifieke eindtermen zijn: 

voor deze opleidingen worden basiscompetenties vastgelegd. De basiscompetenties die 

worden vastgelegd voor opleidingen die leiden naar een beroep nemen erkende 

beroepskwalificaties op herkenbare wijze op. 

Voor de opleiding Aanvullende Algemene Vorming kunnen naast eindtermen ook 

basiscompetenties gebruikt worden. 

SLEUTELVAARDIGHEDEN zijn cognitieve, psycho-motorische of affectieve vaardigheden 

die tot de kern van een beroep horen, maar ruimer gaan en bijdragen tot de algemene 

persoonsvorming van een cursist. 

EVALUATIE EN STUDIEBEKRACHTIGING zie ook niveauoverschrijdend deel 

Gelijkwaardigheid: In het SVO worden studiebewijzen uitgereikt die ook in andere vormen van 

onderwijs worden uitgereikt. Vermits de onderliggende kwaliteitsnormen dezelfde zijn, hebben die 

studiebewijzen, ongeacht waar ze zijn uitgereikt, dezelfde waarde en genereren ze dezelfde civiele 

effecten naar vervolgonderwijs of doorstroming naar de arbeidsmarkt. Concreet kunnen het 

diploma van secundair onderwijs en het getuigschrift over de basiskennis van het bedrijfsbeheer 

ook behaald worden in voltijds SO, DBSO, de leertijd (Syntra opleidingen). 

DIPLOMA SECUNDAIR ONDERWIJS bekrachtigt in het secundair volwassenenonderwijs 

de opleiding(en): 

- economie-moderne talen, economie-wiskunde, humane wetenschappen ASO 3, moderne 

talen-wetenschappen, moderne talen-wiskunde en wetenschappen-wiskunde van het 

studiegebied algemene vorming; 

- aanvullende algemene vorming in combinatie met een certificaat van een door de Vlaamse 

Regering bepaalde opleiding van een ander studiegebied; 

- aanvullende algemene vorming, gecombineerd met een of meer deelattesten van het specifiek 

gedeelte van een examenprogramma voor het behalen van het diploma secundair onderwijs TSO 

of BSO voor de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap voor het voltijds onderwijs 

voor zover de onderverdeling overeenkomt met een diplomagerichte opleiding in het 

volwassenenonderwijs; 

- van een ander studiegebied dan algemene vorming, indien cursist bij zijn inschrijving houder 

is van een diploma SO. 


versie juli 2013

Het overzicht van deze opleidingen die - al dan niet in combinatie met de opleiding aanvullende 

algemene vorming - leiden tot een diploma SO, is opgenomen in bijlage bij de omzendbrief. 

Een cursist kan deze opleiding bij een ander centrum volgen dan het centrum waar hij de opleiding 

aanvullende algemene vorming volgt. Het centrum waar de cursist de combinatie van beide 

opleidingen met vrucht beëindigt, reikt steeds het diploma secundair onderwijs uit. 

Het certificaat van algemene vorming BSO 3 of algemene vorming TSO 3, behaald voor 1 

september 2014, wordt gelijkgesteld aan het certificaat van de opleiding aanvullende algemene 

vorming en leidt in combinatie met het certificaat van een opleiding opgenomen in bij deze 

omzendbrief tot het diploma secundair onderwijs. 

GETUIGSCHRIFT OVER DE BASISKENNIS VAN HET BEDRIJFSBEHEER bekrachtigt 

de opleiding bedrijfsbeheer van het studiegebied handel. 

PREMIE 

Wanneer je een diploma of certificaat hebt behaald van een 'diplomagerichte opleiding' kan je 

in aanmerking komen voor een premie. Dit zijn beroepsgerichte opleidingen die in combinatie met 

de opleiding algemene vorming BSO of TSO leiden tot een diploma secundair onderwijs. 

Bijlage 4 - Overzicht van diplomagerichte opleidingen - http://ond.vlaanderen.be/doc/dl.ashx?nr=5429 


versie juli 2013

3.3 HOGER BEROEPSONDERWIJS VAN HET 

VOLWASSENENONDERWIJS (HBO5) 







Meer info documenten studiedag Hoger Beroepsonderwijs (HBO5) in het volwassenenonderwijs - dinsdag 

31 mei 2011 Vlaams Parlement, Brussel - http://leido.nl/publicaties/documents/HBO_publicatie.pdf 

HET HOGER BEROEPSONDERWIJS, georganiseerd door de Centra voor 

Volwassenenonderwijs, omvat beroepsgerichte opleidingen op niveau 5 van de Vlaamse 

kwalificatiestructuur. 

De opleidingen van het hoger beroepsonderwijs hebben een minimale globale duur van twee jaar 

en een studieomvang van 90 of 120 studiepunten. 

De opleiding van het hoger beroepsonderwijs moet minstens die basiscompetenties omvatten die 

in de beroepskwalificatie vastgelegd werden. Een beroepskwalificatie is een afgerond en 

ingeschaald geheel van competenties waarmee een beroep kan uitgeoefend worden. 

SPECIFIEKE LERARENOPLEIDINGEN nemen binnen het onderwijsveld een eigen plaats in 

en zijn niet gekoppeld aan een onderwijsniveau (zie ook hoger onderwijs in het voltijds 

dagonderwijs). 

De omvang van een specifieke lerarenopleiding bedraagt 60 studiepunten. 

De praktijkcomponent van een specifieke lerarenopleiding bedraagt 30 studiepunten. 

Voor de specifieke lerarenopleidingen gelden de basiscompetenties van de leraar. 

ALGEMENE TOELATINGSVOORWAARDEN – zie aanvang hoofdstuk 

BIJKOMENDE OF SPECIFIEKE TOELATINGSVOORWAARDEN 

VEREISTE STUDIEBEWIJZEN HBO EN SPECIFIEKE LERARENOPLEIDING 

Beschikken over 1 van volgende studiebewijzen: 

- diploma SO; 

- diploma bachelor of master; 

- diploma HBO of HO sociale promotie; 

- diploma HO korte type of lange type met volledig leerplan; 

- studiebewijs erkend als gelijkwaardig met een van de voorgaande diploma's. Bij ontstentenis van 

een dergelijke erkenning kan het centrumbestuur personen die in een land buiten de Europese Unie 

een diploma of een getuigschrift hebben behaald dat toelating geeft tot het hoger professioneel 

onderwijs dan wel het academisch onderwijs in dat land, toelaten tot de inschrijving voor een 

opleiding hoger beroepsonderwijs. 

Voor meer info over gelijkwaardigheid van buitenlandse studiebewijzen kan het centrumbestuur 

terecht bij NARIC Vlaanderen: http://onderwijs.vlaanderen.be/naric/ 

ENKEL TOELATING TOT HBO (NIET tot specifieke lerarenopleiding) 

- studiegetuigschrift 2de leerjaar 3de graad SO, dat minstens 3 jaar behaald is; 

- certificaat opleiding SO sociale promotie of secundair volwassenenonderwijs van min. 900 

lestijden; 


versie juli 2013

- certificaat hoger beroepsonderwijs; 

AFWIJKENDE TOELATINGSVOORWARDEN 

Een centrumbestuur neemt afwijkende toelatingsvoorwaarden in zijn centrumreglement op. 

Toelatingsproef: De directeur van het centrum kan de organisatie van een toelatingsproef op 

verzoek van de cursist niet weigeren. 

HBO 

Deze afwijkende toelatingsvoorwaarden kunnen enkel rekening houden met de volgende 

elementen: 

- humanitaire, medische, psychische of sociale redenen; 

- toelatingsproef die het algemene niveau van de cursist toetst. 

SPECIFIEKE LERARENOPLEIDING 

- Brugprogramma: de cursisten zonder diploma SO kunnen een brugprogramma volgen in 

afwijking van de vereiste studiebewijzen. 

- Toelatingsproef : in afwijking hiervan (brugprogramma) kunnen deze cursisten toegelaten 

worden op basis van een toelatingsproef. 

De directeur moet de cursisten zonder diploma SO bij de start van de specifieke lerarenopleiding 

informeren over de tewerkstellingskansen als leerkracht. 

DIPLOMA 

DIPLOMA VAN GEGRADUEERDE bekrachtigt opleiding HBO van ten minste 900 lestijden. 

DIPLOMA VAN LERAAR bekrachtigt de specifieke lerarenopleidingen. 

Diplomasupplement: bij een diploma van gegradueerde wordt steeds een diplomasupplement 

uitgereikt. Dit is een document dat de inhoud van de studies van de cursist en de structuur van het 

onderwijs in het land waar de cursist gestudeerd heeft, verduidelijkt. 


versie juli 2013

ORGANISATIE 

Indeling van het hoger beroepsonderwijs in studiegebieden en opleidingen 


De modulaire opleidingen zijn ingedeeld in STUDIEGEBIEDEN 

Studiegebied 

Industriële wetenschappen 

en technologie 

Vroeger Artistiek HO 

Bouwkunde 

Openbare werken 

Vroeger Technisch HO 

Auto-expertise 

Bedrijfsautomatisatie 

Bouw- en houtconstructie 

Bouwkundig tekenaar 

CAD-CAM confectie- en 

textieltechnieken 

Design en textiel 

Elektriciteit 

Elektromechanica 

Elektronica 

Elektronica-ICT 

Industriële elektronica 

Industriële informatica 

Koel- en verwarmingstechniek 

Luchtvaarttechnologie 

Mechanica 

Motorvoertuigentechniek 

Telecommunicatie-technieken 

Textielproductie-technieken 

Topograaf 

Topografie 

Studiegebied 

Biotechniek 

Biotechnologie 

Chemie 

Chemie en textiel 

Cosmetische wetenschappen 

Specifieke lerarenopleiding 

Studiegebied 

Handelswetenschappen en 

bedrijfskunde 

Arbeidsorganisatie 

Bank, beurs en financiën 

Bedrijfsbeleid 

Bedrijfsorganisatie 

Beurs en financiën 

Boekhouden 

Fiscale wetenschappen 

Gids 

Hotel- en 

cateringmanagement 

Informatica 

Informatica - programmering 

Logistiek, transport en 

mobiliteit 

Marketing 

Meertalig secretariaat 

Niet-commercieel 

management 

Ondernemings-communicatie 

Openbare besturen 

Rechtspraktijk 

Reclame, marketing en public 

relations 

Reisleider 

Toeristische gidsen 

Verkeerskunde 

Verzekeringen 

Studiegebied 

Gezondheidszorg 

Bijscholing voor verpleegkundigen 

in de geestelijke 

gezondheidszorg 

Gezondheidszorg voor 

bejaarden 

Kaderopleiding nursing 

Kaderopleiding nursing voor 

gegradueerde/bachelor 

verpleegkunde: psychiatrie en 

geestelijke gezondheidszorg 



verpleegkunde of vroedkunde: 

algemene 

verzorgingsinstellingen 



verpleegkunde: geriatrie & 

ouderenzorg 

Orthoptie 

Studiegebied 

Sociaal-agogisch werk 

Agogische bijscholing 

orthopedagogie 

Assistent in de psychologie 

Bibliotheekwezen en 

documentaire informatiekunde 

Gezinswetenschappen 

Maatschappelijk werk 

Orthopedagogie 

Personeelswerk 

Seniorenconsulenten-vorming 

Sociaal-cultureel werk 

Sociale 

readaptatiewetenschappen 

Syndicaal werk 

Tolk voor doven 


versie juli 2013

Opleidingen gericht op volwassenen - 

NIET onder decreet volwassenenonderwijs 

Meer info http://www.openuniversiteit.be/ 

3.4 OPEN UNIVERSITEIT 

Het is een Nederlandse zelfstudie-universiteit met studiecentra over heel Nederland en 

Vlaanderen. 

Al van bij haar oprichting heeft de Open Universiteit Nederland een samenwerkingsovereenkomst 

met de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR). Deze samenwerking biedt aan Vlaamse studenten 

de kans het Nederlandse aanbod te volgen onder Vlaamse begeleiding. 

De zes Vlaamse universiteiten hebben elk een eigen studiecentrum van de Open Universiteit. Zo 

zijn er studiecentra in Antwerpen (Universiteit Antwerpen), Gent (UGent), Kortrijk(KULAK), Leuven 

(KULeuven), Diepenbeek (Universiteit Hasselt) en Brussel (VUB). 

De inschrijving, studiebegeleiding en examinering van studenten open afstandsonderwijs wordt in 

elk studiecentrum verzorgd. De studiecentra zijn ook toegankelijk voor verdere informatie over de 

studiemogelijkheden en voor individueel advies over bijvoorbeeld de samenstelling van het 

studiepakket of de veronderstelde voorkennis. 

Elk studiecentrum biedt het gehele Nederlandse cursusaanbod aan. Alle geldende reglementen 

van de Open Universiteit Nederland zijn voor dit studieaanbod van toepassing. Al het 

cursusmateriaal van het open afstandsonderwijs ligt in de studiecentra ter inzage. 

De Open Universiteit wil open hoger afstandsonderwijs aanbieden aan volwassenen vanaf 18 jaar. 

Een diploma is dus niet vereist om toegelaten te worden. Wel is het wenselijk dat studenten over 

een gepaste voorkennis beschikken. Het vakinhoudelijk niveau van de cursussen is immers 

minstens even hoog als dit van de cursussen uit het gewone onderwijs. 

Het onderwijs wordt aangeboden in de vorm van zelfstudiepakketten die men studeert waar en 

wanneer men wil. De student bepaalt ook in ruime mate zelf zijn studietempo. Men kan starten 

wanneer men wilt. 

Het onderwijs wordt aangeboden in de vorm van afzonderlijke cursussen. Deze cursussen kunnen 

op zichzelf worden bestudeerd, maar zijn tevens bouwelementen voor diploma-programma’s. Door 

deze modulaire opbouw is het mogelijk een studie stap voor stap en certificaat na certificaat op te 

bouwen. Het studiemateriaal bestaat uit schriftelijke cursussen. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt 

van aanvullende media zoals audiovisuele middelen en computerprogramma's. 

Men kan vrijstelling aanvragen op basis van eerder gevolgd hoger onderwijs én praktijkervaring. 

Wanneer men een inhoudelijk vergelijkbare bachelor hebt afgerond, kan men via een 

schakelprogramma met de masteropleiding starten. Na het beëindigen van het schakelprogramma 

krijgt men geen bachelordiploma. 

Een aantal opleidingen kan men groepsgewijs en onder begeleiding studeren volgens een vast 

studietempo: Open Universiteit Extra (OUX). 

Het studieaanbod bestaat uit cursussen, bachelor- en masteropleidingen en korte 

studieprogramma’s. 


versie juli 2013

BACHELOROPLEIDINGEN 

Open bachelorprogramma Algemene cultuurwetenschappen 

Open bachelorprogramma Bedrijfskunde 

Open bachelorprogramma Informatica 

Open bachelorprogramma Milieu-natuurwetenschappen 

Open bachelorprogramma Psychologie 

Open bachelorprogramma Rechtsgeleerdheid 

Het Bachelorprogramma omvat 42 modules. 

MASTEROPLEIDINGEN : Een 17-tal opleidingen binnen de 7 faculteiten. 

Cultuurwetenschappen 

Informatica 

Managementwetenschappen 

Natuurwetenschappen 

Onderwijswetenschappen 

Psychologie 

Rechtswetenschappen 

Een Masterprogramma telt 14 modules (in de opleiding Technische Informatica telt de Master 28 

modules, dit is gelijkwaardig met ingenieur). 

DIPLOMA’S - CERTIFICATEN 

Certificaat 

Wie een losse cursus volgt ontvangt voor elke met succes afgeronde cursus een certificaat. 

Wanneer men alle certificaten binnen een diplomaprogramma heeft behaald, kan men het diploma 

aanvragen. 

Diploma 

De Open Universiteit Nederland is een door de Nederlandse overheid ingerichte universiteit die 

Nederlandse diploma's aflevert. De bachelordiploma's verlenen in principe toegang tot de 

aansluitende master bij een andere universiteit. Voor een niet aansluitende master kan de 

universiteit een schakelprogramma opleggen. 

Gelijkwaardigheid 

Voor bepaalde beroepen en functies, onder meer bij de overheid, kan het noodzakelijk zijn de 

gelijkwaardigheid aan te vragen. De gelijkwaardigheid houdt in dat het Vlaams Ministerie van 

Onderwijs, het National Academic Recognition and Information Centre (NARIC), het betreffende 

diploma gelijkwaardig verklaart met hetzelfde diploma uitgereikt door een Vlaamse universiteit. 

De Nederlandse masteropleidingen rechten, psychologie en actief leren omvatten minder 

studiepunten dan de equivalente opleidingen in Vlaanderen. Afhankelijk van de vooropleiding en/of 

werkervaring kan het zijn dat er bijkomende eisen worden gesteld om de gelijkwaardigheid te 

verkrijgen voor het masterdiploma rechten, psychologie en actief leren. Voor meer informatie 

hierover kan u terecht bij de coördinator van het Studiecentrum. 

Op de website van NARIC staat specifieke informatie voor Open Universiteitsstudenten en - 

alumni: http://www.ond.vlaanderen.be/naric/mededelingen/info_studentenafgestudeerden_openuni 

versiteit.htm. 


versie juli 2013

3.5 EXAMENCOMMISSIES (EC) 

Meer info www.ond.vlaanderen.be/infolijn/faq/examencommissie/default.htm 

De examencommissies van de Vlaamse gemeenschap voor het getuigschrift basisonderwijs 

Het uitreiken van het getuigschrift basisonderwijs vanaf het schooljaar 1998-1999 - laatste wijziging: 

30/08/2011 - www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=9287 

Elke leerplichtige die lager onderwijs volgt via huisonderwijs of in een niet-erkende school en 

iedereen die tenminste 9 jaar is (in uitzonderlijke omstandigheden kan er een afwijking verleend 

worden) en geen getuigschrift van basisonderwijs heeft, kan het getuigschrift behalen via een 

examencommissie. 

In elke provincie wordt een officiële school en een vrije school aangeduid die kan fungeren als 

examencommissie. De adressen van deze scholen worden elk voorjaar bekendgemaakt via het 

staatsblad en de Vlaamse kranten. Jongeren of volwassenen kiezen zelf in welke school ze zich 

aanbieden. 

De examencommissie van de Vlaamse gemeenschap voor het voltijds secundair onderwijs 

de examencommissie voor het voltijds secundair onderwijs in 15 vragen 

www.ond.vlaanderen.be/secundair/examencommissie - inschrijvingsformulieren en verdere inlichtingen 

Iedereen die één van de vermelde getuigschriften of diploma's wil behalen, mag zich inschrijven. 

Er is geen enkele voorwaarde, tenzij het inschrijvingsgeld betalen. 

De Examencommissie organiseert enkel de examens; er worden geen lessen gegeven of 

cursussen ter beschikking gesteld. 

In het najaar van 2012 wordt de werking van de Examencommissie vernieuwd. Kandidaten 

die vroeger al aan examens deelnamen, kunnen zonder problemen overschakelen naar het 

nieuwe systeem. Onderstaande uitleg is gebaseerd op studiedag en website van EC. 

Er is een verplichte infosessie (20 juni 2012=1ste keer) voor de inschrijving. De kandidaten 

krijgen info over werking EC en een login en wachtwoord voor de geautomatiseerde inschrijving. 

Deze blijven 2 jaar geldig, nadien moeten kandidaten terug een infosessie volgen. Manuele 

inschrijvingen kunnen uitzonderlijk nog. 

Vanaf het najaar 2012 kan men 'permanent' inschrijven voor 1 studierichting per graad. 

Men kan wel tegelijkertijd inschrijven voor 2de en 3de graad. De vakken die bij de studierichting 

horen verschijnen bij een nieuwe inschrijving nadat de studierichting werd aangeduid. Men betaalt 

voor een volledige studierichting (30€) en niet per vak. 

Het aanbod van studierichtingen werd gereduceerd op basis van criterium 'haalbaarheid voor 

kandidaten'. Enkel studierichtingen waarvoor men kan slagen door zelfstudie en geen specifieke 

opleiding dient te volgen, werden weerhouden. 

Voor BSO en TSO studierichtingen die de EC niet aanbiedt, blijft het mogelijk om de algemene 

vakken af te leggen bij de Examencommissie. Het specifiek gedeelte kan men dan volgen in 

een CVO (momenteel ook proefproject met VDAB). De combinatie van attesten en certificaten kan 

dan leiden naar een diploma in een andere studierichting. 

Het getuigschrift basiskennis van het bedrijfsbeheer kan je bij de Examencommissie behalen 

samen met het diploma secundair onderwijs (met aparte inschrijving). 

Wie enkel het getuigschrift bedrijfsbeheer wil behalen, moet dat doen via de Centrale 

Examencommissie (FOD). 


versie juli 2013

Via de Examencommissie kan men getuigschriften of diploma’s behalen in volgende 

studierichtingen: 

GETUIGSCHRIFT 1e GRAAD: MODERNE WETENSCHAPPEN 

GETUIGSCHRIFT 2de GRAAD: 

ASO: WETENSCHAPPEN, ECONOMIE, LATIJN, HUMANE WETENSCHAPPEN 

BSO: KANTOOR 

KSO: BEELDENDE EN ARCHITECTURALE KUNSTEN 

TSO: HANDEL-TALEN 

DIPLOMA 3de GRAAD: 

ASO: ECONOMIE-MODERNE TALEN, ECONOMIE-WISKUNDE, MODERNE TALEN-WETENSCHAPPEN, 

MODERNE TALEN-WISKUNDE, WETENSCHAPPEN-WISKUNDE, HUMANE WETENSCHAPPEN, LATIJN- 

MODERNE TALEN, LATIJN-WETENSCHAPPEN, LATIJN-WISKUNDE 

BSO: KANTOOR/KANTOORADMINISTRATIE EN GEGEVENSBEHEER, 

ORGANISATIEHULP/ORGANISATIEASSISTENTIE, PUBLICITEITSGRAFIEK/PUBLICITEIT EN ILLUSTRATIE 

KSO: BEELDENDE VORMING, MUZIEK 

TSO: HANDEL, SECRETARIAAT TALEN, ONTHAAL EN PUBLIC RELATIONS, LICHAMELIJKE OPVOEDING EN 

SPORT, FOTOGRAFIE, SOCIALE EN TECHNISCHE WETENSCHAPPEN, FARMACEUTISCH TECHNISCH 

ASSISTENT 

Vanaf het najaar 2012 kan men 'permanent' examens afleggen. Men mag 3x herkansen per 

jaar (loopt vanaf datum inschrijving) voor hetzelfde vak. Er zijn echter geen limieten op het totaal 

aantal herkansingen. 

Het aantal ingerichte examens per jaar kan verschillen per vak ('populaire' vakken meer 

examens). Er worden meer schriftelijke en minder mondelinge examens (met 2 examinatoren) 

georganiseerd ivm het verleden. Men kan zijn vakexamens digitaal inplannen (gekleurde vakje 

naargelang datum volzet, nog beperkte plaatsen...). De EC past bijzondere maatregelen toe op 

basis van tijdig ingediende medische attesten, bijv. apart lokaal bij leerstoornissen. 

Uitschrijven kan tot 2 weken voor het examen. Indien men dit niet doet is men 1 van de 3 beurten 

kwijt. Als men niet naar examen komt zonder geldig bewijs wordt men uitgesloten voor die 

studierichting en dient men zich terug in te schrijven. 

Voorbereiding: Op de website van de EC staan vakfiches met begincompetenties, leerdoelen, 

leerinhouden, bibliografie/studiemateriaal, eventuele verplichte opdrachten/taken/werkjes, verloop 

en evaluatie van het examen (de puntenverdeling mondeling/schriftelijk...), voorbeeldvragen en 

oefeningen. De examencommissie is in principe zelfstudie. Maar de leerling zoekt best 

hulp/begeleiding waar nodig (vrije leerling in SO na akkoord directeur, cursussen in CVO,... ). 

De resultaten per examen zijn bekend na 3 weken. 

1x per maand is er een mathematische deliberatie waarbij men rekening houdt met resultaten op 

A-vakken (=hoofdvak) en B- vakken (=bijvak). Voor een A-vak mag er geen onvoldoende behaald 

worden. Een B-vak kan gedelibereerd worden. Het aantal mogelijke 'buispunten'=aantal B-vakken, 

met maximaal 3 B-vakken met tekort. Bijv secretariaat-talen heeft 9 B-vakken, dus 9 'buispunten, 

bijv. aardrijkskune 45/100 en boekhouden 46/100 geeft 'geslaagd'. 

De vrijstellingscommissie behandelt de erkenning van eerder verworven competenties en 

vrijstellingen voor elders behaalde kwalificaties bijv. in CVO, SO... Men zal op basis van de 

behandeling van de individuele dossiers een precedentendatabank aanleggen (om uiteindelijk 

mogelijk op lange termijn tot een concordantietabel te komen). 

Opmerking: Vakattesten behaald via de EC kunnen in aanmerking komen voor vrijstellingen in SO 

via omzendbrief over afwezigheden. 


versie juli 2013

Afwezigheden en in- en uitschrijvingen in het voltijds gewoon secundair onderwijs en het deeltijds secundair 

onderwijs - laatste wijziging: 06/08/2012 


- Het betreft de mogelijkheid om een leerling vrij te stellen van het volgen van bepaalde 

programmaonderdelen mits de leerling al eerder geslaagd is in het SO voor diezelfde onderdelen en mits 

de toelatingsklassenraad een gunstige beslissing neemt na kennisname van het advies van de 

delibererende KR van het voorafgaand schooljaar. 

- Het betreft hier de mogelijkheid om voor leerlingen die reeds houder zijn van een diploma van SO of van 

een studiegetuigschrift van het tweede leerjaar van de derde graad SO (of gelijkwaardig), vrijstellingen te 

verlenen van programmaonderdelen die deze leerling reeds voordien heeft gevolgd, indien hij een 

bijkomend eindstudiebewijs (= een bijkomende kwalificatie) in het voltijds SO wil behalen. 

Opmerking: Ook al heeft men het diploma/getuigschrift nog niet behaald, en voldoet men niet aan 

de toelatingsvoorwaarden voor de inschrijving in de gewenste studierichting HO/SO, kan men 

reeds inschrijven via eventuele afwijkende toelatingsvoorwaarden of als vrije leerling na akkoord 

van instelling. 

Structuur en organisatie van het voltijds secundair onderwijs - 


Concreet gesteld. Indien een leerling als vrije leerling tot het 1 e leerjaar van de 2 e graad wordt toegelaten en 

hij vóór het einde van de 2 e graad via de EC het getuigschrift van de 1 e graad behaalt, dan wordt zijn 

doorlopen 2 e graad geregulariseerd. Dit betekent dat de leerling met terugwerkende kracht als regelmatig 

wordt beschouwd en hij aanspraak maakt op de studiebekrachtiging. 

De voorwaarde is dan wel dat hij, precies zoals een regelmatige leerling, alle lessen daadwerkelijk heeft 

gevolgd vanaf 1 september, behoudens gewettigde afwezigheid in de loop van het schooljaar. 

Indien het getuigschrift van de 1 e graad bij het einde van het 1 e leerjaar van de 2 e graad nog niet werd 

behaald, dan dient de leerling door de delibererende klassenraad als geslaagd beschouwd om naar het 2 e 

leerjaar van de 2 e graad te kunnen overgaan. 

Voor wat betreft het niveau 1 e graad en het verwerven van het onderliggend getuigschrift van basisonderwijs 

via een examencommissie, respectievelijk het niveau 3 e graad en het verwerven van het onderliggend 

getuigschrift van de 2 e graad, geldt een analoge redenering. 

Statuut kandidaat: 

tot 18 jaar leerplicht dus: 

- inschrijving in SO of huisonderwijs 

- kinderbijslag (van 0) tot 18 jaar gegarandeerd 

noot: geen leerplicht indien diploma SO voor 18j behaald 

vanaf 18 jaar zie achteraan praktische info: 

Opmerking: Het is niet meer mogelijk om in te schrijven met een schoolleerplan. Kandidaten die de 

voorbije vier zittijden (reeds) hebben deelgenomen aan de examens met een schoolleerplan of in 

een studierichting die niet langer wordt aangeboden, hebben tot 31 oktober 2014 de tijd om hun 

getuigschrift of diploma te behalen. 

Ook de domeinregeling vervalt. 


versie juli 2013

Taalexamencommissie 

De organisatie van taalexamencommissies door Centra voor Volwassenenonderwijs - laatste wijziging: 

01/10/2010 - www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=14217 

Vanaf 1 september 2010 kan per provincie één Centrum voor Volwassenenonderwijs in aanmerking 

komen voor de organisatie van een taalexamencommissie. 

Het Centrum voor Volwassenenonderwijs dat een taalexamencommissie organiseert, voorziet elk 

schooljaar twee examenperiodes, één in de maand november en één in de maand mei, waarbij er 

telkens voor elke taal en voor elk vereist ERK-niveau/voor elke vereiste richtgraad één examen 

wordt georganiseerd. 

Vanaf 1 september 2009 geldt een nieuwe regeling voor de vereiste taalkennis bij aanstelling van 

een personeelslid in het onderwijs, meer bepaald voor de kennis van het Nederlands als 

onderwijstaal en voor de kennis van het Frans als verplichte tweede taal in het basisonderwijs. 

Ook voor de vereiste taalkennis bij een aanstelling in een Franstalige school of een 

Nederlandstalige school met een Franstalige afdeling op het grondgebied van het Vlaams Gewest 

geldt een nieuwe regeling. Verder zijn de mogelijkheden om de vereiste kennis van de taal aan te 

tonen uitgebreid. Men kan nog steeds de vereiste kennis aantonen aan de hand van een 

getuigschrift van een door de Vlaamse overheid ingerichte of erkende taalexamencommissie. 

De Examencommissies voor het hoger onderwijs 

Decreet betreffende de flexibilisering van het hoger onderwijs in Vlaanderen - laatste wijziging 19/02/2013 - 


meer info: www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/vgv/studerenHO.htm#10 

U kunt met de instelling een examencontract afsluiten. U schrijft zich dan (onder de door het 

instellingsbestuur bepaalde voorwaarden) in voor het afleggen van examens met het oog op het 

behalen van een graad of een diploma van een opleiding, of een creditbewijs voor één of meer 

opleidingsonderdelen. De instelling kan in de onderwijsregeling vastleggen dat bepaalde 

opleidingsonderdelen wegens hun aard niet in aanmerking komen voor een examencontract. Dit 

dient gemotiveerd te worden. 

Het programma waarover u examen aflegt, is hetzelfde programma als dat waarover de studenten 

voor de gewone examencommissie van de betrokken opleiding examen afleggen. U legt dus samen 

met de studenten, ingeschreven met een diplomacontract, examens af aan de instelling. 

Aanwezigheid in de lessen is niet verplicht. Voor eventuele stages of practica die wel een verplichte 

aanwezigheid vergen, kunt u afspraken maken met de instelling. 

U kunt ook gelijktijdig een inschrijving nemen onder enerzijds een diploma- en/of creditcontract en 

anderzijds een examencontract. 


versie juli 2013

Meer info 

vdab.be/opleidingen/ 

vdab.be/webleren/ 

www.wordwatjewil.be 

zie ook RVA 

3.6 VDAB – OPLEIDINGEN 

De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding biedt een 5000-tal opleidingen 

aan. 

De doelgroepen zijn: 

- werkzoekenden 

- werknemers 

- werkgevers of zelfstandigen. 

Voor werkzoekenden zijn de opleidingen gratis (eventueel met bijkomende vergoeding). 

Niet-werkzoekenden moeten betalen. 

Het opleidingsaanbod varieert van één-dagscursussen tot langlopende opleidingen. 

Daarnaast biedt de VDAB ook cursussen aan via het internet (webleren). 

De opleidingen vinden plaats op weekdagen en zijn voor werkzoekenden gratis. 

Werkzoekenden genieten, onder bepaalde voorwaarden, van een aantal financiële voordelen als zij 

een opleiding volgen bij de VDAB. Enkele voorbeelden: 

een premie van 1,00 euro per gevolgd opleidingsuur 

een vergoeding voor kinderopvang 

reis- en verblijfskosten 

Daarnaast bestaan er ook opleidingscheques waarmee de Vlaamse regering de helft betaalt van de 

opleidingskost. Met deze cheques kunnen bedrijven opleidingen betalen voor hun werknemers. De 

opleiding moet wel worden verstrekt door een "erkend vormingscentrum". De VDAB is daar één van. 

Meer info vdab.be/opleidingscheques/werknemers.shtml 

De voorwaarden om toegelaten te worden tot de opleidingen kunnen zijn: 

diplomavoorwaarden 

RVA-voorwaarden (om te studeren met behoud van stempelgeld) 

medische en psychische geschiktheid 

een getuigschrift van goed zedelijk gedrag kunnen voorleggen 

slagen voor een selectieprocedure. 

Onderwijskwalificerende opleidingstrajecten (OKOT) is een nieuw initiatief van 

de VDAB om knelpuntberoepen weg te werken en om in te spelen op de behoeften van de 

arbeidsmarkt voor het niveau professionale bachelor (PBa). 

De trajecten die in aanmerking komen situeren zich binnen TKO, HBO5, het zevende jaar BSO of 

het betreft een mixed traject van onderwijs & arbeid. De trajecten moeten aangevuld worden met 

een traject of schakel naar de PBa. De opleidingen worden verzorgd door onderwijs. De 

opleidingskosten worden terugbetaald door de VDAB. 

De provinciale VDAB-directies bepalen op basis van het knelpuntenkarakter in hun provincie welke 

trajecten opgezet worden. 

De duurtijd van het traject bedraagt maximum 1 jaar met inbegrip van het schakeltraject. De VDABstimulans 

is suppletoir m.a.w. een studiebeurs ed. gaat voor de cursist niet verloren. De 

inschrijvingsvoorwaarden zijn: ingeschreven zijn als werkzoekende, minimum 2 jaar gestopt met 

voltijds onderwijs of minimum 22 jaar, gemotiveerd zijn (cf. intake/screening) en niet beschikken over 

een diploma hoger onderwijs. Op dit laatste zijn uitzonderingen mogelijk. 

Wie meer informatie wenst, kan hiervoor contact opnemen met Daisy Denolf via daisy.denolf@g-o.be of via 

02 790 96 60 ofwel met Lucie Fieuw via lucie.fieuw@g-o.be of via 02 790 96 66. Uit schooldirect 


versie juli 2013

Meer info http://www.wordwatjewil.be/ 

3.7 ANDERE OPLEIDINGEN 

- Syntra: Zie ook 2.3 syntra – opleidingen in stelsel van leren en werken - http://www.syntra-ab.be/ 

Leertijd, Ondernemersopleidingen, Gecertificeerde bijscholingen, Niet-gecertificeerde bijscholingen 

- Sociaal-cultureel vormingswerk: 

Sociaal-culturele verenigingen, Vormingplus-centra, landelijke vormingsinstellingen, Bewegingen 

- Vlaamse Trainersopleidingen: 

Sporttakgerichte opleidingen, Aanvullende sporttakgerichte opleidingen, Begeleidingsgerichte opleidingen, 

Beroepsgerichte opleidingen, Bijscholingen 

- Cevora opleidingen 

Administratieve opleidingen, Sectorgerichte opleidingen, Jobber-opleidingen 


versie juli 2013

HET DEELTIJDS KUNSTONDERWIJS 

Meer info http://www.ond.vlaanderen.be/dko/ 

http://www.wordwatjewil.be/ 

http://www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/dko/default.htm 

Het Deeltijds Kunstonderwijs (DKO) beoogt een kunstzinnige vorming en wil zo een bijdrage leveren 

tot de totale persoonlijkheidsvorming. Deze vorming houdt in dat de leerling kunst in al zijn 

uitingsvormen kritisch leert benaderen en beleven en dat hij deze kunstvormen ook zelf leert 

beoefenen, individueel of in groep (een orkest, een dansgroep, een toneelgroep). 

Voor jongeren (-18 jaar) kan het DKO ook een voorbereiding zijn op het hoger kunstonderwijs. Het 

DKO is een 'aanvullend' onderwijs dat zich richt tot gemotiveerde leerlingen, jongeren én 

volwassenen, die zich op vrijwillige basis inschrijven en hiervoor een inschrijvingsgeld betalen. 

Met het DKO voldoet men niet aan de leerplicht. 

Het DKO onderscheidt vier studierichtingen: beeldende kunst, muziek, woordkunst en dans. 

MUZIEK 

Een opleiding Muziek kan men vanaf de leeftijd van 8 jaar volgen. 

LAGERE GRAAD 

Deze graad wordt afzonderlijk gegeven voor jongeren (van 8 tot en met 14 jaar) en volwassenen 

(vanaf 15 jaar). Jongeren volgen 4 leerjaren met minimaal 3,5 lesuren per week en starten in het 

1 e leerjaar met notenleer en samenzang. Vanaf het 2 e leerjaar is er de keuze tussen een 

instrumentale of een vocale opleiding. Volwassenen hoeven slechts een traject van 3 leerjaren af 

te leggen en beginnen samen met hun notenleer onmiddellijk met instrument of zang 

MIDDELBARE GRAAD 

De middelbare graad omvat 3 leerjaren met, naargelang de gekozen optie, minimaal 2 of 3 lesuren 

per week. Men bekwaamt zich verder in instrument of samenspel, in zang of stemvorming. In de 

opleidingen instrument en zang kan naast de klassieke scholing ook voor de stijldifferentiatie 'jazz 

en lichte muziek' worden gekozen. Naast deze opties zijn er de theoretische opties algemene 

muziekcultuur (muziek leren beluisteren) en muziektheorie (harmonieleer). 

HOGERE GRAAD 

De hogere graad wordt gegeven over 3 leerjaren met minimaal 2 lesuren per week. De verworven 

kennis wordt verder uitgebouwd in de opties instrument, samenspel, zang of stemvorming. In deze 

opties kan naast de klassieke scholing ook voor de stijldifferentiatie 'jazz en lichte muziek' worden 

gekozen. Leerlingen die zich willen voorbereiden op het hoger kunstonderwijs (conservatorium) 

kunnen zich op theoretisch vlak verder bekwamen in de opties muziekgeschiedenis, muziektheorie 

(klassiek of jazz & lichte muziek) en algemene muzikale vorming. 

WOORDKUNST 

De opleiding Woordkunst kan men volgen vanaf de leeftijd van 8 jaar. 

LAGERE GRAAD 

Een lagere graad is enkel voor jongeren en omvat 4 leerjaren met minimaal 1 lesuur per week 

(dictie). 


Een middelbare graad wordt gegeven voor jongeren en volwassenen apart en omvat 3 leerjaren 

met minimaal 2 lesuren per week. Men raakt vertrouwd met voordracht, welsprekendheid en 

drama. 

HOGERE GRAAD 

Een hogere graad bestaat uit 3 leerjaren met minimaal 2 lesuren per week. Er zijn drie opties 


versie juli 2013

(welsprekendheid, toneel en voordracht en literaire creatie). In elke optie wordt de praktijk 

onderbouwd met een theoretisch vak (repertoirestudie woordkunst). 

DANS 

Een dansopleiding kan men volgen vanaf de leeftijd van 6 jaar. 

LAGERE GRAAD 

Een lagere graad bestaat voor jongeren en volwassenen apart en omvat respectievelijk 6 en 2 

leerjaren. Deze graad legt de basis met 'dansinitiatie' (1 lesuur per week) in de 2 1ste leerjaren 

voor jongeren, 'algemene artistieke bewegingsleer' en 'artistieke training' (telkens 1 lesuur per 

week) in de 4 volgende leerjaren voor jongeren en de 2 leerjaren voor volwassenen. 


Deze graad bestaat uit 3 leerjaren met minimaal 2 lesuren per week. Er zijn 3 opties: hedendaagse 

dans, klassieke dans en dans & muziek. 

HOGERE GRAAD 

Een hogere graad bestaat uit 3 leerjaren met minimaal 2 lesuren per week. Er zijn 4 opties: 

hedendaagse dans en klassieke dans, dans & muziek en theorie van de dans. 

BEELDENDE KUNST 

Een opleiding Beeldende Kunst kan men vanaf de leeftijd van 6 jaar volgen. 

LAGERE GRAAD 

Een lagere graad bestaat uit minimaal 2 en maximaal 6 leerjaren met minimaal 2 lesuren per 

week. Er zijn twee opties: algemeen beeldende vorming en animatie. 


Deze graad wordt verdeeld over 6 leerjaren met minimaal 4 lesuren per week. Er zijn 4 opties 

(beeldende vorming, architecturale vorming, textiele vorming, digitale beeldende vorming en 

oriëntatie beeldende kunst). De vakken zijn waarnemingstekenen, vormen kleurstudie, 

kunstinitiatie, textiele werkvormen, digitale beeldverwerking en initiatieatelier. 

HOGERE GRAAD 

Een hogere graad (toegankelijk vanaf 18 jaar) bevat 4 of 5 leerjaren met minimaal 8 (5 leerjaren) of 

10 (4 leerjaren) lesuren per week. Hier kan men kiezen tussen 29 opties. De opleiding kan gevolgd 

worden in een vrije kunst (tekenkunst, vrije grafiek, schilderkunst, beeldhouwkunst), in een 

toegepaste kunst (monumentale kunst, toegepaste grafiek, reclamekunst, weefkunst, 

edelsmeedkunst, keramiek, kantwerk, glasschilderkunst, mode en theaterkostuums, textiele kunst), 

in een audiovisuele kunst (foto, film en video), in de bouwkunst (binnenhuiskunst, industriële kunst 

of architectuurtekenen) of in een kunstambacht/restauratietechniek (smeden, hout-meubel, steenbeeld, 

schilderen-fresco-mozaïek, glas-in-lood, polychromie, textiel, boekbinden, glaskunst). Deze 

opleidingen zijn praktisch gericht (specifieke ateliers voor elke opleiding) maar worden 

onderbouwd met vakken als kunstgeschiedenis en materialenkennis. 

SPECIALISATIEGRAAD 

Een specialisatiegraad bestaat uit 2 leerjaren met minimaal 8 lesuren per week. Hier wordt de 

opleiding van de hogere graad verder uitgediept. 

Men ontvangt bij het succesvol beëindigen van elke graad een getuigschrift. Dit getuigschrift heeft 

geen "civiel effect" maar wordt naargelang de graad als complementair beschouwd aan het basis- 

of secundair kunstonderwijs. De opleiding biedt alleszins een goede basis aan jongeren voor het 

hoger kunstonderwijs. 


versie juli 2013

4 BIJLAGEN 

4.1 LEERPLICHT 

De leerplicht - laatste wijziging 22/07/2008 


Leerrecht, leerplicht & spijbelen: http://www.ond.vlaanderen.be/leerplicht 

De personen die de ouderlijke macht uitoefenen zijn verplicht ervoor te zorgen dat de kinderen voldoen aan 

de wet op de leerplicht. Dat betekent dat zij ofwel in een school voor voltijds gewoon of buitengewoon 

onderwijs, in een centrum voor deeltijds beroepssecundair onderwijs of in een centrum voor vorming van 

zelfstandigen en KMO moeten ingeschreven zijn en die school of dat centrum geregeld moeten bezoeken, 

ofwel huisonderwijs moeten volgen. 

De controle op de inschrijvingen van leerplichtigen gebeurt jaarlijks, ook om te vermijden dat een leerling in 

verschillende onderwijsinstellingen is ingeschreven. 

De leerplicht vangt aan op 1 september van het kalenderjaar waarin de jongere de leeftijd van 6 jaar bereikt; 

de leerplicht duurt in beginsel 12 (school)jaren, met dien verstande dat de leerplicht hoe dan ook eindigt bij 

het bereiken van de leeftijd van 18 jaar. 

Voorbeeld: een kind geboren in 2003 wordt leerplichtig op 1 september 2009 

2004 1 september 2010. 

In het kalenderjaar waarin de leeftijd van 18 jaar wordt bereikt eindigt de leerplicht hetzij op 30 juni (einde 

schooljaar) voor die leerlingen die reeds 12 jaren lager en secundair onderwijs hebben doorlopen, hetzij op 

de dag van de 18de verjaardag zelf in de andere gevallen. 

Voor een leerling waarvoor geen officiële geboortedag en -maand gekend zijn, wordt 1 januari als 

geboortedatum genomen. 

Een jongere is niet (meer) leerplichtig: 

- bij individuele CABO-beslissing (d.i. commissie voor advies buitengewoon onderwijs), rekening houdend 

met de aard van de fysische of psychische handicap van betrokkene; het betreft dan een tijdelijke of 

definitieve vrijstelling 

- indien het voltijds secundair onderwijs met vrucht werd beëindigd, waaronder wordt verstaan houder zijn 

van het diploma van secundair onderwijs, van een studiegetuigschrift van het 2de leerjaar van de 3de 

graad BSO of van een kwalificatiegetuigschrift van opleidingsvorm 3 van het buitengewoon secundair 

onderwijs. 

Door deeltijds leren kan men aan de leerplicht voldoen vanaf 16 jaar of vanaf 15 jaar mits men een 1ste 

en een 2de leerjaar van het voltijds secundair onderwijs heeft beëindigd (het onthaaljaar wordt buiten 

beschouwing gelaten). 

Aan de deeltijdse leerplicht kan worden voldaan: 

- door het verder zetten van het voltijds secundair onderwijs 

- via het stelsel leren en werken, dat een voltijds engagement van ten minste 28 wekelijkse uren inhoudt. 

Vervroegde toelating D.O.: Dit instap kan in zeer uitzonderlijke gevallen worden vervroegd naar het begin 

van dat schooljaar tijdens hetwelk de leerling deeltijds leerplichtig wordt. “Uitzonderlijk” betekent dat sterk 

wordt aangeraden om een vervroegde instroom te beperken tot jongeren die ten laatste op 31 december 

van het schooljaar deeltijds leerplichtig worden. 

De leerplicht geldt ook voor kinderen van vreemde nationaliteit vanaf de 60 ste dag na hun inschrijving in het 

vreemdelingen- of bevolkingsregister. 

Scholen kunnen ook kinderen inschrijven die niet de vereiste documenten kunnen voorleggen, b.v. omwille 

van een illegaal verblijf in het land. 


versie juli 2013

4.2. AFWEZIGHEDEN 

A AFWEZIGHEDEN IN HET VOLTIJDS GEWOON SO 

EN HET DBSO 

SO/2005/04: Afwezigheden en in- en uitschrijvingen in het voltijds gewoon secundair onderwijs en het 

deeltijds secundair onderwijs - laatste wijziging: 06/08/2012. 


Deze wetgeving geldt dus niet voor syntra. 

1. NIET-PROBLEMATISCHE AFWEZIGHEDEN SO EN DBSO 

Deze regelgeving geldt voor het voltijds gewoon secundair onderwijs, de component leren van het DBSO en 

de persoonlijke ontwikkelingstrajecten. 

Binnen de component werkplekleren van het DBSO (voortraject, brugproject, arbeidsdeelname) is het 

arbeidsreglement van de onderneming van toepassing. 

Op het vlak van afwezigheden wordt hierna een onderscheid gemaakt tussen van rechtswege gewettigde 

afwezigheden en afwezigheden die door de school kunnen worden gewettigd. 

1.1 VAN RECHTSWEGE GEWETTIGDE AFWEZIGHEDEN 

Mits voorlegging van geldige verantwoordingsstukken hoeven deze afwezigheden geen beslissing en de 

regelmatigheid van de leerling komt niet in het gedrang. 

1.1.1 Afwezigheid om medische reden 

Voor een afwezigheid om medische reden is vereist: 

- schriftelijke verklaring van de ouders of de meerderjarige leerling voor een ziekte die een periode van 

drie opeenvolgende kalenderdagen niet overschrijdt en voor zover hoogstens vier maal per schooljaar een 

verklaring wordt ingediend die een ziekteperiode van drie of minder kalenderdagen omvat. 

- medisch attest voor ziekte van meer dan drie opeenvolgende kalenderdagen of wanneer de ouders of de 

meerderjarige leerling zelf reeds voordien viermaal in hetzelfde schooljaar een verklaring hebben ingediend 

die een ziekteperiode van drie of minder kalenderdagen omvat. Ook is een medisch attest altijd vereist voor 

ziekte in examenperiodes. 

- Afwezigheden moeten gewettigd worden wanneer de leerling terug op school komt. Bij een 

afwezigheid van meer dan 10 opeenvolgende lesdagen moet het attest onmiddellijk aan de school 

worden bezorgd. 

- Wanneer eenzelfde medische behandeling verschillende afwezigheden tot gevolg heeft, volstaat na 

samenspraak met de schoolarts één attest. Bij een afwezigheid om deze reden volstaat dan een attest 

van de betrokken personen. 

- Alle Vlaamse huisartsen beschikken over een uniform medisch attest voor niet-deelname aan de 

lessen lichamelijke opvoeding. Bij langdurige afwezigheid in deze lessen kan de schoolarts een 

herevaluatie vragen aan de behandelende geneesheer. 

In volgende drie gevallen is een medisch attest twijfelachtig: 

- het attest geeft zelf de twijfel van de geneesheer aan wanneer deze schrijft “dixit de patiënt”; 

- het attest is geantedateerd of begin- en einddatum werden ogenschijnlijk vervalst; 

- het attest vermeldt een reden die niets met de medische toestand van de leerling te maken heeft zoals de 

ziekte van één van de ouders, hulp in het huishouden,... 

Dergelijke afwezigheden moeten benaderd worden als problematische afwezigheden (code B). Medische 

attesten waarrond twijfel bestaat of die onaanvaardbaar zijn, zullen door de scholen worden gesignaleerd aan 

de schoolarts die deze zaak verder op volgt. 


versie juli 2013

1.1.2 Overgang vanuit het deeltijds (DBSO en leertijd) naar het voltijds secundair 

onderwijs 

Voor de afwezigheid in het voltijds S.O. tussen 1 september en uiterlijk 15 november geldt een attest van 

verworven bekwaamheden als bewijsstuk. 

1.1.3 Afwezigheid ingevolge topsportconvenant in het voltijds secundair 

onderwijs 

De leerlingen met topsportstatuut A of B genieten per schooljaar van een aantal halve lesdagen afwezigheid 

om te kunnen deelnemen aan stages, tornooien of wedstrijden (wekelijkse trainingen komen niet in 

aanmerking). 

1.1.4 Afwezigheid ingevolge uitsluiting als tuchtmaatregel 

Een leerling die een tijdelijke of definitieve uitsluiting (voorafgaand aan de inschrijving in een andere school) 

heeft gekregen, wordt het recht op lesbijwoning ontnomen. Het tuchtdossier geldt als verantwoordingsstuk 

voor deze afwezigheid. 

1.1.5 Afwezigheid ingevolge niet-invulling van het werkplekleren in het DBSO 

Het betreft volgende afwezigheden tijdens de periodes 

- tussen het sluiten en de inwerkingtreding van de overeenkomst 

- waarin de jongere solliciteert voor de invulling van het werkplekleren. Deze afwezigheden kunnen, 

afzonderlijk voor het DBSO en voor de leertijd (Syntra), maximum 30 dagen per schooljaar bedragen. Bij 

overschrijding van dit maximum zullen de scholen maximale inspanningen leveren om het voltijds engagement 

te realiseren en zal de overheid deze problematiek nauwgezet opvolgen. 

- tussen de inschrijving en de screening van de leerling (maximum 14 dagen). 

1.1.6. Afwezigheid in een structuuronderdeel van het studiegebied ballet van het 

voltijds secundair onderwijs. 

Dit betreft de afwezigheden van leerlingen om deel te nemen aan balletoptreden, buitenlandse stages of 

concours, of, doch uitsluitend voor het tweede leerjaar van de derde graad, om audities af te leggen, op 

voorwaarde van voorlegging van een verklaring van de organisator tot staving van de afwezigheid. 

De afwezigheid per leerling is bepaald op maximum 40 halve lesdagen per schooljaar 

1.1.7 Overige van rechtswege gewettigde afwezigheden. 

De afwezigheid om één van onderstaande redenen mits overhandiging aan de school van een verklaring van 

de betrokken personen of een officieel document dat de reden opgeeft. 

- Het bijwonen van een begrafenis- of huwelijksplechtigheid van een bloed- of aanverwant of van een persoon 

die onder hetzelfde dak woont. 

- Het bijwonen van een familieraad. 

- De oproeping of dagvaarding voor een rechtbank. 

- De onbereikbaarheid of ontoegankelijkheid van de school door overmacht. 

- Maatregelen in het kader van de bijzondere jeugdzorg of de jeugdbescherming. 

- Het beleven van de feestdagen inherent aan de erkende levensbeschouwelijke overtuiging van de leerling. 

Deze afwezigheden moeten vooraf gemeld worden aan de school. 

- Het afleggen van proeven (niet de voorbereiding) voor de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap 

voor het voltijds secundair onderwijs. 

- Het deelnemen aan activiteiten van de leerlingen die zetelen in de raad van bestuur en de algemene 

vergadering van de Vlaamse scholierenkoepel v.z.w. 


versie juli 2013

1.2 DOOR DE SCHOOL GEWETTIGDE AFWEZIGHEDEN SO EN DBSO. 

Alle afwezigheden die niet van rechtswege gewettigd zijn en niet onder de noemer “problematisch” 

ressorteren, kunnen worden gewettigd door de school. Onder "afwezigheid" dient zowel de fysieke afwezigheid 

op school van de leerling te worden verstaan als de gedeeltelijke afwezigheid bij het volgen van het gewone 

lesprogramma en de vervanging door een alternatief programma. 

Indien de school weigert een afwezigheid te wettigen, dan kunnen de betrokken personen daartegen niet in 

beroep gaan bij het Agodi (Agentschap voor Onderwijsdiensten). Afwezigheden worden gewettigd met geldige 

verantwoordingsstukken die ter inzage liggen van het verificatiekorps. Het verificatiekorps (maar ook de 

onderwijsinspectie) kan geen uitspraak doen over de zinvolheid van een wettiging van een afwezigheid. 

Deze afwezigheden houden verband met: 

1.2.1. het niet ingeschreven zijn in een school gedurende een bepaalde 

periode, bijv. laattijdige inschrijving na aanvang van het schooljaar. 

Onder laattijdige inschrijving in het DBSO dient een inschrijving na 31 januari te worden verstaan, ongeacht 

het feit of de leerling tot op dat ogenblik wel of niet voltijds secundair onderwijs volgde. 

1.2.2. het niet volgen van het lesprogramma gedurende een bepaalde periode, 

bijv. ingevolge: 

- overlijden van een bloed- of aanverwant tot en met de 2de graad 

- individuele selectie voor een culturele of sportieve manifestatie 

- deelname aan time-out programma 

- buitenlandse reis om professionele reden van de ouders 

- afwezigheid ingevolge het tijdelijk volgen van opleidingsonderdelen hoger onderwijs. Deze maatregel 

wordt beschouwd als een “uitdaging voor excellente leerlingen van het secundair onderwijs”. Dergelijke 

afwezigheid vergt altijd het akkoord van de secundaire school. 

- deelname aan een (buitenlandse) gestructureerde individuele leerlingenmobiliteit (Comeniusprogramma). 

1.2.3. het niet volgen van bepaalde onderdelen van het lesprogramma om een 

bijkomende kwalificatie te behalen, op voorwaarde dat de leerling deze 

onderdelen eerder heeft gevolgd én reeds houder is van een eindstudiebewijs 

van het voltijds SO (het diploma van SO of een studiegetuigschrift van het 2 de leerjaar van de 3 de graad 

SO of gelijkwaardig). 

De resterende lessentabel mag dan minder dan 28 lesuren omvatten. De school mag de door de vrijstellingen 

ontstane ruimte benutten om andere vakken (bv. praktijkvakken) meer aan bod te laten komen en beslist of 

de leerling tijdens de vrijgekomen uren aanwezig is op school. 

1.2.4. het vrijstellen van het volgen van bepaalde onderdelen van het 

lesprogramma van een Se-n-Se. 

Dit wordt beslist door de toelatingsklassenraad op basis van individuele elders verworven competenties of 

kwalificaties. Hierdoor worden werk en opleiding makkelijker combineerbaar. 

1.2.5. het vrijstellen van het volgen van bepaalde onderdelen van het 

lesprogramma en de verplichte vervanging door een alternatief programma. 

Dit geldt voor om het even welk structuuronderdeel (1A,1B, OKAN, basisoptie, beroepenveld of 

studierichting) mits de leerling reeds geslaagd is in het SO voor diezelfde programmaonderdelen en mits 

gunstige beslissing van de toelatingsKR, na kennisname advies delibererende KR voorgaande schooljaar. 

1.2.6. Afwezigheden die verband houden met het vrijstellen van het volgen van 

bepaalde onderdelen van het lesprogramma omwille van specifieke 

onderwijsbehoeften van de leerling en de verplichte vervanging door een 

alternatief programma. 

Dit kan gedurende een deel of het geheel van het schooljaar in om het even welk structuuronderdeel, mits : 

a) de leerling specifieke onderwijsbehoeften heeft omwille van : 

- hetzij leerstoornissen, zoals vastgesteld op basis van handelingsgerichte diagnostiek van het CLB; 

- hetzij hoogbegaafdheid (lees : leerlingen die meer uitdaging behoeven), zoals vastgesteld op basis van 

handelingsgerichte diagnostiek van het CLB; 


versie juli 2013

- hetzij tijdelijke leermoeilijkheden of leerachterstanden voor een of meer vakken (bv. omwille van 

verandering van studierichting, instroom vanuit het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers, 

overkomst vanuit een ander landsgedeelte of het buitenland ...); 

b) gunstige beslissing van de toelatingsklassenraad of de begeleidende klassenraad; 

c) akkoord van de betrokken personen. 

In voorkomend geval : 

a) bestaat de toelatingsklassenraad, voor wat het onderwijzend personeel betreft, uit alle leden van het 

structuuronderdeel waarvoor de leerling opteert; 

b) kan de vrijstelling van programmaonderdelen enkel betrekking hebben op vakonderdelen, activiteiten of 

doelen, maar niet op volledige vakken. 

Hierop bestaat één uitzondering : een vrijstelling voor een of meer volledige vakken is wél toegelaten 

indien de vrijgekomen uren worden besteed aan Nederlands. Deze mogelijkheid laat onder meer toe om 

een leerling, na een onthaalklas , in om het even welk structuuronderdeel en voor zolang door de 

klassenraad nodig geacht meer uren Nederlands te laten volgen. Uiteraard moet deze maatregel ook 

tegemoet komen aan de behoeften van andere doelgroepen die met taalproblemen Nederlands kampen; 

c) worden de vrijgekomen uren besteed aan een door de betrokken klassenraad samengesteld vervangend 

en evenwaardig individueel lesprogramma dat de finaliteit van het structuuronderdeel niet aantast; per saldo 

blijft daardoor de studiebelasting voor de leerling dezelfde als voor de overige leerlingen uit zijn groep, 

vermits het totaal aantal wekelijkse uren niet wordt verminderd; 

d) worden de individuele vrijstellingen en vervangingen schriftelijk en gemotiveerd vastgelegd in het 

leerlingendossier. 


bepaalde onderdelen van het lesprogramma en de verplichte vervanging door 

een alternatief programma als specifieke maatregel voor zieke leerlingen. 

Zie in dit verband de onderrichtingen van de ministeriële omzendbrief SO/2005/05. 


bepaalde onderdelen van het lesprogramma (vakken of vakonderdelen) omwille 

van uitzonderlijke artistieke talenten van de leerling. 

Regeling tot en met het schooljaar 2012-2013 

Dit kan gedurende een deel of het geheel van het schooljaar in om het even welk structuuronderdeel, mits : 

a) de leerling uitzonderlijke artistieke talenten bezit; 

b) gunstige beslissing van de toelatingsklassenraad of de begeleidende klassenraad; 

c) akkoord van de betrokken personen. 

In voorkomend geval : 

a) bestaat de toelatingsklassenraad, voor wat het onderwijzend personeel betreft, uit alle leden van het 

structuuronderdeel waarvoor de leerling opteert; 

b) worden de vrijgekomen uren besteed aan het schoolextern ontwikkelen van de artistieke talenten van de 

leerling binnen een specifieke artistieke context (nl. een culturele organisatie) die voorafgaand door de 

onderwijsinspectie is aanvaard als van hoogstaand kwalitatief niveau (zo kan bv. worden gedacht aan de 

Muziekkapel Koningin Elisabeth); de school zal hiertoe ter goedkeuring een voorstel bij de 

onderwijsinspectie, Koning Albert II-laan 15 te 1210 Brussel indienen. Alleszins wordt door dit systeem voor 

de leerling een combinatie mogelijk van studie en topkunstbeoefening; 

c) worden de individuele vrijstellingen schriftelijk en gemotiveerd vastgelegd in het leerlingendossier. 

Dit individueel lesprogramma focust op programmaonderdelen die nieuw zijn, uitgediept dienen te worden of 

remediëring vereisen. Het wekelijks aantal uren en de studiebelasting blijven hetzelfde. 

1.2.9. en 1.2.10. Spreiden van een Se-n-Se of module HBO5 verpleegkunde over 

het dubbele van de gebruikelijke studieduur. Hierdoor worden opleiding en werk/VDAB 

begeleiding gemakkelijker combineerbaar. Indien de leerling niet slaagt kan hij overzitten met 

verdubbelde of gebruikelijke studieduur. 

1.2.11 Spreiden van een opleiding over het dubbele van de gebruikelijke 

studieduur voor zieke leerlingen (zie onderwijs voor zieke kinderen). 


versie juli 2013

1.2.12. Afwezigheden die verband houden met revalidatie tijdens de lesuren 

(code H). 

In dit verband verwijzen we ook naar de tekst voor het secundair onderwijs, ook te consulteren via www.go.be/poc 

> Extranet POC > Publicaties > CLB van A tot Z. 

Revalidatie na 

ziekte of ongeval 

Revalidatie bij 

“stoornis” 

Gewoon SO en Leren en werken 

(situatie A) 

Secundair Onderwijs 

Duur: Max. 150 min Duur: Max.150 min 

Tijd overschrijdbaar mits gemotiveerd gunstig 

advies CLB-arts in overleg met klassenraad 

en ouders 

Dossier bevat: 

- Verklaring van de ouders 

- Medisch attest waaruit 

noodzakelijkheid blijkt 

- Advies van CLB-team dat motiveert 

waarom de revalidatie tijdens de 

lesuren vereist is 

- Toestemming van de directeur 

Gewoon SO en Leren en werken 

(situatie B) 

Gewone situaties ION-leerlingen 

Max. 150 min 

Max. 250 min 



- Gemotiveerd advies CLB in overleg 

met klassenraad en ouders: 

noodzakelijkheid aantonen (!) 

Aangeven: Waarom volstaat 

schoolgebonden aanbod niet (= 

belangrijk element)? 

- Samenwerkingsovereenkomst tussen 

school en revalidatieverstrekker … + 

wijze van terugkoppeling 

- Toestemming van de schooldirecteur 

Buitengewoon SO 

(situatie A) 



en ouders 









Buitengewoon SO 

(situatie C) 

Alle leerlingen 

Max. 250 min 



- Inschrijvingsverslag buitengewoon 

onderwijs 



noodzakelijkheid aantonen (!) 





De revalidatie dient uitgevoerd te worden door schoolexterne hulpverleners binnen of buiten de school die 

hiertoe bij de wet gemachtigd zijn. Dit kan een hulpverleningsinstantie zijn (bijv. revalidatiecentrum) of 

iemand met het statuut van zelfstandig therapeut (logopedist, kinesitherapeut ...). De inrichtende macht 

van de onderwijsinstelling moet volledig onafhankelijk zijn van de behandelende persoon of van zijn 

bestuur. 

Situatie A: omwille van revalidatie na ziekte of ongeval gedurende maximaal 150 minuten 

per week, verplaatsing inbegrepen. 

De school moet beschikken over een dossier dat tenminste de volgende elementen bevat: 

1) een verklaring van de ouders waarom de revalidatie tijdens de lesuren moet plaatsvinden; 

2) een medisch attest waaruit de noodzakelijkheid, de frequentie en de duur van de revalidatie blijkt; 

3) een advies door het CLB, na overleg met de begeleidende klassenraad en de ouders. Dat advies 

moet motiveren waarom revalidatie tijdens de lesuren vereist is; 

4) een toestemming van de directeur voor een periode die de duur op jaarbasis van de behandeling, 

vermeld in het medisch attest, niet kan overschrijden. 

Uitzonderlijk kunnen de 150 minuten overschreden worden, mits gunstig advies van de CLB-arts, in 

overleg met de begeleidende klassenraad en de ouders. Het advies moet motiveren waarom de 

behandeling tijdens de lesuren noodzakelijk blijft en moet aantonen dat door die afwezigheid het 

leerproces van de leerling niet ernstig wordt benadeeld. 

Situatie B: omwille van de behandeling van een stoornis die is vastgelegd in een 

officiële diagnose gedurende maximaal 150 minuten per week (voor een ION-leerling: 250 minuten 

per week), verplaatsing inbegrepen. 


versie juli 2013

Officiële diagnose: een op systematische wijze opgebouwd, geobjectiveerd en gedetailleerd beeld van de 

problematiek en de onderwijsnoden van een leerling met gebruik van wetenschappelijk verantwoorde 

methoden en, waar die voorhanden zijn, van vastgelegde standaarden. 

De school moet beschikken over een dossier dat tenminste de volgende elementen bevat: 

1) een verklaring van de ouders waarom de revalidatie tijdens de lesuren moet plaatsvinden; 

2) een advies door het CLB in overleg met de begeleidende klassenraad en de ouders. Dat advies moet 

motiveren waarom de problematiek van de leerling van die aard is dat het wettelijk voorziene zorgbeleid 

van een school daarop geen antwoord kan geven en dat de revalidatietussenkomsten niet beschouwd 

kunnen worden als schoolgebonden aanbod. 

Schoolgebonden aanbod: het reguliere pedagogisch-didactische aanbod voor alle leerlingen, de 

aanvullende zorgmaatregelen op niveau van de school of scholengemeenschap, en de schoolexterne 

dienstverlening door personeel of diensten, gefinancierd of gesubsidieerd door het Beleidsdomein 

Onderwijs en Vorming (deze omschrijving is conform de adviezen van de Commissie Zorgvuldig Bestuur); 

3) een samenwerkingsovereenkomst tussen de school en de revalidatieverstrekker over de manier 

waarop de revalidatie het onderwijs voor de leerling in kwestie zal aanvullen en de manier waarop de 

informatie-uitwisseling zal verlopen. De revalidatieverstrekker bezorgt op het einde van elk schooljaar een 

evaluatieverslag aan de directie van de school en van het CLB, met inachtneming van de 

privacywetgeving waaraan hij onderworpen is; 

4) een toestemming van de directeur, die in voorkomend geval niet schooljaaroverschrijdend is doch 

jaarlijks moet vernieuwd en gemotiveerd worden, rekening houdend met het evaluatieverslag vermeld in 

punt 3). 

Opmerking: diagnose wordt in het BVR tot vaststelling van de operationele doelstellingen van de CLB 

omschreven als 'een op systematische wijze opgebouwd, geobjectiveerd en gedetailleerd beeld van de 

problematiek en de onderwijsnoden van een leerling. Het centrum neemt zowel verhelderende, 

onderkennende als indicerende diagnostische vraagstellingen op en maakt bij de analyse hiervan gebruik 

van wetenschappelijk verantwoorde methoden en, waar die voorhanden zijn, van vastgelegde 

standaarden. Het centrum werkt waar nodig samen met externen. De diagnostiek resulteert in een advies 

aan de betrokkenen. Bij leerlingen met een specifieke onderwijsgerelateerde behoefte wordt een advies 

gegeven over ondersteunende maatregelen in onderwijs, al of niet geformaliseerd zoals bepaald in de 

onderwijsregelgeving.' 


DUIDINGEN POC 

Uitdrukkelijke navraag bij de diensten van het departement Onderwijs en Vorming leverde volgende 

antwoord op: “Als niet afgeweken wordt van de standaardduur (150’ situatie A en B) geeft het CLB een 

advies. Idealiter is dat positief maar het kan ook negatief zijn. In dat geval kan de directeur toch beslissen 

om een afwezigheid toe te staan maar zal dat desgevallend moeten kunnen verantwoorden in geval van 

controle. Waar het gaat om een vraag om af te wijken van de standaardduur moet het advies positief zijn” 

Het gaat over een diagnose van een stoornis die het CLB zelf kan diagnosticeren (bv. dyslexie) of waarvoor 

het CLB kan samenwerken met het netwerk (autisme, of bv. ook dyslexie). 

Voor situatie C (revalidatie tijdens de lesuren in het buitengewoon basisonderwijs) wordt er geen officiële 

diagnose gevraagd. Wel wordt hier het inschrijvingsverslag gevraagd. 


versie juli 2013

2. PROBLEMATISCHE AFWEZIGHEDEN IN S.O. 

Rol van het CLB in de spijbelaanpak 

’t Steunpunt Leerrecht- & Leerplichtbegeleiding – met tips en handvatten i.v.m. de leerplichtbegeleiding 

http://www.tsteunpunt.be/bestanden.php 

Decreet betreffende het flankerend onderwijsbeleid op lokaal niveau - laatste wijziging: 19/02/2013 

Hfdst III Leerplicht en verhoging van de deelname aan het onderwijs van alle kleuters 


Problematische afwezigheden zijn afwezigheden die niet gewettigd zijn. 

Binnen het stelsel van leren en werken (DBSO, persoonlijke ontwikkelingstrajecten, voortrajecten, 

brugprojecten en arbeidsdeelname) worden de problematische afwezigheden binnen de component leren en 

de component werkplekleren getotaliseerd. 

De school blijft in 1ste instantie verantwoordelijk voor het opvolgen van de afwezigheden en het begeleiden 

van de leerlingen. Ze moet samenwerken met het CLB dat de nodige expertise heeft en als draaischijf kan 

fungeren naar de welzijnssector. 

Het vlug en strikt opvolgen van afwezigheden is relevant voor het preventief aanpakken van deze 

problematiek. Daarom is het belangrijk dat de school: 

- van elke geregistreerde afwezigheid de exacte reden kent; 

- bij de 1ste registratie in communicatie treedt met de leerling (en/of de ouders); 

- deze leerlingen regelmatig bespreekt in nauwe samenwerking met het CLB; 

- structureel en systematisch te werk gaat bij de opvolging van problematische afwezigheden. Voor jongeren 

met een complexe problematiek zal de school bv. werken met een opvolgingsdossier, al dan niet geïntegreerd 

in het dossier van de leerling. 

Voor alle jongeren die 10 halve lesdagen problematisch afwezig zijn moet het CLB ingeschakeld worden en 

een begeleidingsdossier opgemaakt worden. 

Volgende codes worden gebruikt: 

- code B bij afwezigheden binnen het voltijds SO, DBSO of persoonlijke ontwikkelingstrajecten die niet 

verantwoord kunnen worden of die in vraag gesteld kunnen worden (bijv. bij twijfelachtige medische attesten) 

- code F bij afwezigheden in een beschikbaar voortraject, brugproject of arbeidsdeelname binnen de 

component werkplekleren in het DBSO 

- code K bij niet-invulling van het werkplekleren in het DBSO omwille van manifeste onwil of tegenwerking van 

de leerling of zijn ouders. 

Problematische afwezigheden zijn dus de optelsom van de codes B, F en K. 

Indien scholen de nodige begeleidingsinspanningen leveren worden de problematische afwezigheden, na 

overheidsverificatie, als gewettigd beschouwd. Dit betekent dat de leerlingen op 1 februari meegeteld worden 

en in aanmerking komen voor de officiële studiebekrachtiging. 

Zorgwekkende dossiers: problematische afwezigheden worden beschouwd als een schending van de 

leerplicht als alle begeleidingsinspanningen van de school tevergeefs zijn. 

Indien de jongere nog tenminste één schooljaar leerplichtig is kan de school het dossier overmaken aan het 

Agodi. De overheid zal dan in functie van de omstandigheden maatregelen nemen. 

Indien zich een dergelijke zeer problematische afwezigheid voordoet, of indien de leerling zelfs spoorloos is, 

kan de school uitzonderlijk de leerling uitschrijven. De school zal er zorg voor dragen dat hierover duidelijke 

informatie bij voorkeur in het schoolreglement is opgenomen. Indien de leerling tijdens het schooljaar 

terugkeert, kan een herinschrijving als regelmatig leerling gebeuren via de regeling "erkenning van gewettigde 

afwezigheid". 

Meldingen aan het Agentschap voor Onderwijsdiensten (Agodi) 

School en CLB regelen onderling hoe ze zich op de hoogte stellen van in- en uitschrijvingen van leerlingen en 

van problematische afwezigheden. 

Het is de verantwoordelijkheid van de school die een leerling inschrijft om onmiddellijk het leerlingendossier 

op te vragen aan de uitschrijvende school. Indien het Agodi een melding van uitschrijving ontvangen heeft 

waarop binnen de 14 dagen geen melding van inschrijving volgt, zal ze bij de uitschrijvende school 

informeren of het dossier door een andere school werd opgevraagd. Indien het dossier niet werd opgevraagd, 

zal het Agodi de ouders aanschrijven. 


versie juli 2013

Het is mogelijk dat een in de loop van het schooljaar definitief uitgesloten leerling niet in een andere 

instelling ingeschreven raakt. Indien deze leerling tijdens de uitsluiting niet op school wordt opgevangen, wordt 

de geest van de leerplicht geschonden. De overheid wil deze problematiek in kaart brengen en in individuele 

gevallen maatregelen treffen. De school is verplicht om deze leerling onmiddellijk te melden aan het Agodi. 

Indien de schooloverschrijdende problematische afwezigheden (= codes B + F + K) 30 al dan niet gespreide 

halve lesdagen bereiken moet het Agodi onmiddellijk verwittigd worden. 

De melding dient niet om beslissingen te nemen over regelmatigheid maar wel om: 

- het fenomeen “problematische afwezigheden” in kaart te brengen 

- zonodig aanvullende beleidsmaatregelen te nemen 

- de invloed op de schooltoelagen te bepalen. 

De voorwaarden om recht te hebben op een schooltoelage zijn de volgende: 

- op de laatste schooldag van juni ingeschreven zijn in een erkende school 

- gedurende twee opeenvolgende schooljaren geen 30 of meer halve dagen problematisch afwezig zijn 

geweest 

- na uitschrijving in de loop van het schooljaar binnen de 15 kalenderdagen in een andere school ingeschreven 

zijn. 

Vraag i.v.m. invloed van problematische afwezigheden op het uitreiken van attesten. 

Kan een school een attest uitreiken aan een leerling met 10 B-codes of een leerling met 30 B-codes die 

werd gemeld aan het Departement Onderwijs? 

Antwoord: De school wordt verondersteld inspanningen te leveren i.v.m. de afwezigheden. Als zij die 

inspanningen geleverd hebben, zijn ze in orde. Als de school de leerling niet beschouwt als een vrije leerling 

en dus als een regelmatige leerling, heeft deze recht op attesten, zoals attest regelmatige lesbijwoning, A-,B- 

of C-attest. 


versie juli 2013

B AFWEZIGHEDEN IN HET GEWOON EN 

BUITENGEWOON BASISONDERWIJS 

Afwezigheden van leerlingen in het basisonderwijs - datum laatste wijziging: 13/02/2012 


Deze regelgeving is van toepassing op leerplichtige leerlingen, dus ook op leerlingen die op zesjarige leeftijd 

nog in het kleuteronderwijs zitten en op leerlingen die reeds op vijfjarige leeftijd overgestapt zijn naar het lager 

onderwijs. 

1 NIET-PROBLEMATISCHE AFWEZIGHEDEN IN BAO 

1.1 Afwezigheid om medische reden (code Z en D) 

Voor een afwezigheid om medische reden is vereist: 

- schriftelijke verklaring van de ouders of de meerderjarige leerling voor een afwezigheid tot en met drie 

opeenvolgende kalenderdagen (weekend telt dus mee). Deze verklaring mag hoogstens vier maal per 

schooljaar ingediend worden. 

- medisch attest voor ziekte van meer dan drie opeenvolgende kalenderdagen of wanneer de ouders of de 

meerderjarige leerling zelf reeds viermaal in hetzelfde schooljaar een verklaring hebben ingediend voor een 

ziekteperiode van drie of minder kalenderdagen. Ook is een medisch attest altijd vereist voor ziekte in 

examenperiodes. 

Dit medisch attest kan afkomstig zijn van een geneesheer, een geneesheer-specialist, een psychiater, een 

tandarts, een orthodontist en de administratieve diensten van een ziekenhuis of een erkend labo. 

Kinderen die in een type-5 school verblijven moeten in de thuisschool ook geregistreerd worden met een code 

D. 

Wanneer een chronisch ziektebeeld leidt tot verschillende afwezigheden zonder dat telkens een 

doktersconsultatie noodzakelijk is (bijv. astma, migraine,...) kan na samenspraak tussen school en CLB één 

medisch attest volstaan dat het ziektebeeld bevestigt. Wanneer een afwezigheid om deze reden zich dan 

effectief voordoet, volstaat een attest van de ouders 

In volgende drie gevallen is een medisch attest twijfelachtig: 

- het attest geeft zelf de twijfel van de geneesheer aan wanneer deze schrijft “dixit de patiënt”; 

- het attest is geantedateerd of begin- en einddatum werden ogenschijnlijk vervalst; 

- het attest vermeldt een reden die niets met de medische toestand van de leerling te maken heeft zoals de 

ziekte van één van de ouders, hulp in het huishouden,... 

Dergelijke afwezigheden moeten benaderd worden als problematische afwezigheden (code B). Medische 

attesten waarrond twijfel bestaat of die onaanvaardbaar zijn, zullen door de scholen worden gesignaleerd aan 

de schoolarts die deze zaak verder op volgt. 

Volgens de modelbrief aan de ouders dient de school zo vlug mogelijk verwittigd te worden (bijv. telefonisch) 

en wordt het attest zo vlug mogelijk bezorgd. 

Alle Vlaamse huisartsen beschikken over een uniform medisch attest voor niet-deelname aan de lessen 

lichamelijke opvoeding. Bij langdurige afwezigheid in deze lessen kan de schoolarts een herevaluatie vragen 

aan de behandelende geneesheer.) 

1.2 Van ‘rechtswege' gewettigde afwezigheden (code R) 

De afwezigheid om één van onderstaande redenen mits overhandiging aan de school van een verklaring van 

de betrokken personen of een officieel document dat de reden opgeeft. 

- Het bijwonen van een begrafenis- of huwelijksplechtigheid van een bloed- of aanverwant of van een persoon 

die onder hetzelfde dak woont. 

- Het bijwonen van een familieraad. 

- De oproeping of dagvaarding voor een rechtbank. 

- De onbereikbaarheid of ontoegankelijkheid van de school door overmacht. 

- Maatregelen in het kader van de bijzondere jeugdzorg of de jeugdbescherming. 

- Het beleven van de feestdagen inherent aan de erkende levensbeschouwelijke overtuiging van de leerling. 

Deze afwezigheden moeten vooraf gemeld worden aan de school. 

- Het deelnemen als topsportbelofte (…) aan wedstrijden/tornooien of stages (geen trainingen) waarvoor de 


versie juli 2013

leerling geselecteerd is (als lid van een unisportfederatie). Deze afwezigheid kan maximaal 10 halve 

schooldagen per schooljaar bedragen. 

1.3 Afwezigheden mits akkoord van de directeur (code Q, S, P en O) 

Indien de directeur akkoord is, en mits voorlegging van een officieel document of een verklaring van de ouders, 

kan de leerling gewettigd afwezig zijn om één van onderstaande redenen: 

- overlijden van een persoon die onder hetzelfde dak woont of van een bloed- of aanverwant tot en met de 

2de graad. Het betreft hier niet de dag van begrafenis, wel bijvoorbeeld een periode die nodig kan zijn om het 

kind toe te laten om een emotioneel evenwicht terug te vinden 

- deelname aan culturele en/of sportieve manifestaties, bijv. een kampioenschap waarvoor de leerling (als 

individu of als lid van een club) geselecteerd is (geen training). Deze afwezigheid kan maximaal 10 al dan niet 

gespreide halve schooldagen per schooljaar bedragen 

- deelname aan time-out-projecten 

- uitzonderlijke afwezigheden voor persoonlijke redenen voor maximaal 4 al dan niet gespreide halve lesdagen 

per schooljaar. De directeur moet vooraf zijn akkoord verleend hebben. Bijvoorbeeld: de opname van een 

ouder in het ziekenhuis, het overlijden/de begrafenis van de onthaalmoeder of van een buurjongen of -meisje, 

.... 

Het is niet de bedoeling dat ouders toestemming krijgen om vroeger op vakantie te vertrekken of later uit 

vakantie terug te keren. De leerplicht veronderstelt dat een kind op school is van 1 september tot en met 30 

juni. 

1.4 Afwezigheden voor topsport voor de sporten tennis, zwemmen en 

gymnastiek mits toestemming van de directie (code C) 

Deze categorie afwezigheden kan slechts toegestaan worden voor maximaal 6 lestijden per week 

(verplaatsingen inbegrepen) en kan enkel als de school over een dossier beschikt met: 

- een gemotiveerde aanvraag van de ouders 

- een verklaring van een sportfederatie 

- een akkoord van de directie. 

Het akkoord van de directie houdt meteen ook een engagement van de school in om de leerling zodanig te 

begeleiden dat de afwezige lestijden zo goed mogelijk ondervangen worden. De afwezigheid mag in geen 

geval leiden tot een achterstand op school. Dit kan van het team een extra inspanning vragen. Een directie 

die dit engagement niet wil nemen, heeft dus het recht om de aanvraag te weigeren. 

Zoals bij andere afwezigheden is het de verificatie van het die bij de telling van de leerlingen zal oordelen of 

het gaat om een gewettigde afwezigheid. Is dit niet het geval, dan kan de leerling niet in aanmerking komen 

als regelmatige leerling. 

1.5 Afwezigheden van kinderen van binnenschippers, kermis- en 

circusexploitanten en -artiesten en woonwagenbewoners, om de ouders te 

vergezellen tijdens hun verplaatsingen (de zgn. 'trekperiodes') (code V) 

In uitzonderlijke omstandigheden kunnen deze kinderen tijdelijk met hun ouders meereizen. School en ouders 

moeten het er over eens zijn en duidelijke afspraken maken over de manier waarop zij contact zullen houden 

en hoe het kind verdere onderwijstaken zal vervullen. 

Deze vorm van onderwijs is een soort tijdelijk 'huisonderwijs', maar ondersteund vanuit een 'ankerschool'. 

1.6 Afwezigheden omwille van revalidatie tijdens de lestijden (code H) 

In dit verband verwijzen we ook naar de tekst voor het basisonderwijs, ook te consulteren via www.go.be/poc 

> Extranet POC > Publicaties > CLB van A tot Z. 

De revalidatie dient uitgevoerd te worden door schoolexterne hulpverleners die hiertoe bij de wet gemachtigd 

zijn. Dit kan een hulpverleningsinstantie zijn (bijv. revalidatiecentrum) of iemand met het statuut van 

zelfstandig therapeut (logopedist, kinesitherapeut ...). Het schoolbestuur moet volledig onafhankelijk zijn van 

de behandelende persoon of van zijn bestuur. 


versie juli 2013

Revalidatie na 

ziekte of 

ongeval 

Revalidatie bij 

“stoornis” 

Gewoon BaO (situatie A) Buitengewoon BaO (situatie A) 

Leerplichtige kleuters Lager onderwijs Leerplichtige kleuters Lager onderwijs 

Max. 150 min Max. 150 min Max. 150 min Max.150 min 



en ouders 









Leerplichtige 

kleuters 

Max. 150 min 

(uitzonderlijk 

200') 



en ouders 









Gewoon BaO (situatie B) Buitengewoon BaO (situatie C) 

Lager 

onderwijs 

Lager ION Leerplichtige kleuters Lager onderwijs 

Max. 150 min Max. 250' Max. 250 min. Max. 250 min. 





noodzakelijkheid aantonen (!) 

Aangeven: Waarom volstaat 

schoolgebonden aanbod niet (= 

belangrijk element)? 







- Inschrijvingsverslag buitengewoon 

basisonderwijs 



noodzakelijkheid aantonen (!) 





Zie ook duidingen POC bij onderdeel ‘Afwezigheden die verband houden met revalidatie tijdens de lesuren 

(code H) in secundair onderwijs’. 

situatie A: omwille van revalidatie na ziekte of ongeval in BaO en BuBaO, gedurende 

maximaal 150 minuten per week, verplaatsing inbegrepen. 

Om een beslissing te kunnen nemen, moet de school beschikken over een dossier dat ten minste de 

volgende elementen bevat: 

1) een verklaring van de ouders waarom de revalidatie tijdens de lestijden moet plaatsvinden; 

2) een medisch attest waaruit de noodzakelijkheid, de frequentie en de duur van de revalidatie blijkt; 

3) een advies door het CLB, na overleg met de klassenraad en de ouders. Dat advies moet motiveren 

waarom revalidatie tijdens de lestijden vereist is; 

4) een toestemming van de directeur voor een periode die de duur van de behandeling, vermeld in het 

medisch attest, niet kan overschrijden; 

Uitzonderlijk kunnen de 150 minuten overschreden worden, mits gunstig advies van de arts van het 

CLB, in overleg met de klassenraad en de ouders. Het advies moet motiveren waarom de behandeling 

tijdens de lestijden noodzakelijk blijft en moet aantonen dat door die afwezigheid het leerproces van de 

leerling niet ernstig wordt benadeeld. 

situatie B: voor de behandeling van een stoornis die is vastgelegd in een officiële 

diagnose in het gewoon onderwijs gedurende maximaal 150 minuten per week, verplaatsing inbegrepen. 

Officiële diagnose: een op systematische wijze opgebouwd, geobjectiveerd en gedetailleerd beeld van de 

problematiek en de onderwijsnoden van een leerling met gebruik van wetenschappelijk verantwoorde 

methoden en, waar die voorhanden zijn, van vastgelegde standaarden (zie ook opmerking over diagnose in 

BVR operationele doelstellingen CLB bij zelfde onderwerp in S.O. en DBSO). 


versie juli 2013

Om een beslissing te kunnen nemen, moet de school beschikken over een dossier dat ten minste de 

volgende elementen bevat: 

1) een verklaring van de ouders waarom de revalidatie tijdens de lestijden moet plaatsvinden; 

2) een advies, geformuleerd door het CLB in overleg met de klassenraad en de ouders. Dat advies 

moet motiveren waarom de problematiek van de leerling van die aard is dat het wettelijk voorziene 

zorgbeleid van een school daarop geen antwoord kan geven en dat de revalidatietussenkomsten niet 

beschouwd kunnen worden als schoolgebonden aanbod. 

Schoolgebonden aanbod: het reguliere pedagogisch-didactische aanbod voor alle leerlingen, de aanvullende 

zorgmaatregelen op niveau van de school of scholengemeenschap, en de schoolexterne dienstverlening 

door personeel of diensten, gefinancierd of gesubsidieerd door het Beleidsdomein Onderwijs en Vorming. 

Deze omschrijving is conform de adviezen van de Commissie Zorgvuldig Bestuur; 

Expliciete navraag door POC bij het departement Onderwijs en Vorming, leert dat er hier ook een 

jaarlijkse hernieuwing van het CLB-advies moet zijn. 

3) een samenwerkingsovereenkomst tussen de school en de revalidatieverstrekker over de manier waarop 

de revalidatie het onderwijs voor de leerling in kwestie zal aanvullen en de manier waarop de informatieuitwisseling 

zal verlopen. De revalidatieverstrekker bezorgt op het einde van elk schooljaar een 

evaluatieverslag aan de directie van de school en van het centrum voor leerlingenbegeleiding, met 

inachtneming van de privacywetgeving waaraan hij onderworpen is; 

4) een toestemming van de directeur, die jaarlijks vernieuwd en gemotiveerd moet worden, rekening 

houdend met het evaluatieverslag waarvan sprake in punt 3); 

In uitzonderlijke omstandigheden en mits gunstig advies van het CLB in overleg met de klassenraad en de 

ouders, kan de maximumduur van 150 minuten voor leerplichtige kleuters uitgebreid worden tot 200 

minuten, verplaatsing inbegrepen. Het advies moet motiveren waarom de behandeling tijdens de lestijden 

noodzakelijk blijft en moet aantonen dat door die afwezigheid het leerproces van de leerling niet ernstig wordt 

benadeeld. 

Code H geldt eveneens voor onderzoeken die tijdens de lestijden uitgevoerd worden door schoolexterne 

hulpverleners of diensten in functie van het stellen van een diagnose of de nood aan therapie. Het blijft 

evenwel aangewezen dat deze onderzoeken zoveel mogelijk buiten de lestijden gebeuren. Onderzoeken in 

het kader van preventieve gezondheidszorg en diagnostische onderzoeken die uitgevoerd worden door een 

CLB worden niet als een afwezigheid gecodeerd. 

Voor afwezigheden omwille van revalidatie die het laatste deel van een halve dag doorgaat is er geen code 

voorzien, vermits de leerling al als aanwezig genoteerd staat in het register. 


versie juli 2013

2 PROBLEMATISCHE AFWEZIGHEDEN IN BAO (code B) 

Alle andere afwezigheden worden beschouwd als problematische afwezigheden. 

Dit betekent niét dat deze automatisch zullen leiden tot niet-financierbaarheid van de leerling. Onder bepaalde 

voorwaarden kunnen problematische afwezigheden omgezet worden in gewettigde afwezigheden. Het is 

essentieel dat de school samenwerkt met het CLB aan de begeleiding van de leerling. 

Problematische afwezigheden die omgezet kunnen worden in gewettigde afwezigheden. 

Voor problematische afwezigheden tot en met 10 halve schooldagen zijn geen specifieke bepalingen inzake 

begeleiding opgelegd. Van scholen wordt wel verwacht dat ze bij problematische afwezigheden de ouders 

contacteren (telefonisch, schoolagenda, huisbezoek, contact CLB...). Directie en team moeten de 

problematische afwezigheden systematisch opvolgen (bijvoorbeeld via een stappenplan, een netwerk,...). Er 

moet geen schriftelijk dossier aangelegd worden. 

Opdat de problematische afwezigheid van meer dan 10 halve schooldagen omgezet kunnen worden in 

gewettigde afwezigheid moet de school: 

- de problematische afwezigheid melden aan het CLB 

- samenwerken met het CLB aan de begeleiding van de leerling. 

Van deze contacten met het CLB en van de begeleiding moet er een schriftelijke neerslag zijn. De schriftelijke 

neerslag van de begeleidingsinspanningen kan geïntegreerd worden in het (bestaand) leerlingendossier. 

Vanaf het moment dat leerplichtige leerlingen 30 halve dagen problematisch afwezig zijn worden ze gemeld 

aan het Agentschap voor Onderwijsdiensten. 

Zorgwekkende dossiers 

Indien de school oordeelt dat hun begeleiding, in samenwerking met het CLB, geen enkel resultaat oplevert 

bijv. wegens manifeste onwil bij de ouders, kan ze Agodi contacteren. Het Agentschap zal dan, in 

samenspraak met de school, onderzoeken welke verdere stappen gezet kunnen worden. Een van de mogelijke 

stappen is het dossier aan het parket over te maken na verwittiging van de ouders. 

In bepaalde gevallen zal de school een onbereikbare leerling niet kunnen begeleiden. Bijvoorbeeld als 

leerlingen na een vakantie niet tijdig terugkeren of als leerlingen spoorloos zijn. In dit geval moet de school 

kunnen aantonen dat er inspanningen geleverd zijn om de leerling terug te vinden, bv. door contact te zoeken 

met de familie, door te informeren bij de gemeente... 

Alle wettigingen, alsook het begeleidingsdossier moeten ter inzage zijn voor de verificateurs. Zij gaan na of 

de school aan haar begeleidingsinspanningen voldoet en welke problematisch afwezigheden kunnen 

beschouwd worden als gewettigde afwezigheden. 

Bij schoolverandering in de loop van een schooljaar moet de uitschrijvende school binnen een week de 

gegevens over de problematische afwezigheden (halve dagen met code B) aan de inschrijvende school 

bezorgen. 

Leerlingen waarvan de problematische afwezigheden niet gewettigd kunnen worden verliezen hun statuut 

van regelmatige leerling. Dit houdt in dat de leerling geen getuigschrift basisonderwijs kan krijgen en dat de 

school de leerling niet kan meetellen voor de personeelsformatie en de toelagen. 

Afspraken rond afwezigheden zijn een verplicht onderdeel van het schoolreglement. Dit is hét instrument bij 

uitstek om ouders op hun verplichtingen te wijzen. 

De leerplichtwet bepaalt dat ouders bij misbruik gestraft kunnen worden. In de praktijk wordt deze bepaling 

slechts zelden toegepast. Het departement Onderwijs en Vorming voert gesprekken met het ministerie van 

Justitie om te zoeken naar de meest geschikte aanpak voor ouders die het leerrecht van hun kinderen 

systematisch negeren. 


versie juli 2013

4.3 INSCHRIJVINGENSRECHT EN 

AANMELDINGSPROCEDURES 

IN BASIS, SECUNDAIR GEWOON EN BUITENGEWOON 

ONDERWIJS / GOK 

Het GOK-decreet wil 

1. optimale leer- en onderwijskansen realiseren voor alle leerlingen en dit voor het basisonderwijs, voor 

zover mogelijk, in een school in hun buurt; 

2. uitsluiting, segregatie en discriminatie vermijden 

3. het bevorderen van sociale mix en cohesie; 

4. onverminderd de toepassing van punt 1°, 2°, en 3°, voor het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad, 

daarnaast ook de bescherming van de gelijke onderwijs- en inschrijvingskansen van Nederlandstaligen en 

het behoud van het Nederlandstalige karakter van het door de Vlaamse Gemeenschap gefinancierd of 

gesubsidieerd onderwijs. 

Voor de CLB's is een begeleidende, bemiddelende, maar ook een beleidsvoorbereidende functie weggelegd. 

Weigering op grond van draagkracht gebeurt na overleg met het CLB. Een CLB-medewerker kan bij inbreuk 

op de regels rond weigeringen in naam van het kind optreden. De CLB's zetelen in het LOP verantwoordelijk 

voor hun werkingsgebied. Het geïntegreerd ondersteuningsaanbod in secundaire scholen wordt ondersteund 

door het CLB. 

Decreet betreffende gelijke onderwijskansen-I. laatste wijziging: 03/09/2012 

Overkoepelende website met links naar GOK-documenten 

DVD 'Elke leerling telt: hoe gelijke kansen en ambitie kunnen samengaan' 

Het gelijke onderwijskansenbeleid voor het basisonderwijs - laatste wijziging 04/09/2012 

Deze omzendbrief geeft meer info over Lokaal Overlegplatform (LOP) en Commissie inzake Leerlingenrechten 

(CLR), samenstelling, bevoegdheden, werkingsgebied… 

Het gelijke onderwijskansenbeleid voor het secundair onderwijs - laatste wijziging 03/09/2012 

Inschrijvingsrecht en aanmeldingsprocedures in het basisonderwijs - laatste wijziging 05/06/2012 

www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=14368%20 

Inschrijvingsrecht en aanmeldingsprocedures in het secundair onderwijs - laatste wijziging: 05/06/2012 

www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=14370 – 

Inschrijvingsregister basisonderwijs - laatste wijziging: 20/12/2012 


1. RECHT OP INSCHRIJVING 

http://www.ond.vlaanderen.be/gok/inschrijvingsrecht/ met onder andere info voor ouders, hoe lokaal 

overlegplatform of de Commissie inzake Leerlingenrechten contacteren, De informatieve tool ‘dichtste scholen’ 

Elke leerling heeft recht op inschrijving in de school of vestigingsplaats gekozen door zijn ouders. Is de leerling 

twaalf jaar of ouder, dan gebeurt de schoolkeuze in samenspraak met de leerling. Leerlingen die voldoen aan 

de toelatingsvoorwaarden en wiens ouders het pedagogisch project en school (of centrum) reglement voor 

akkoord hebben ondertekend, worden chronologisch ingeschreven. De ‘set regels’ die het inschrijvingsrecht 

voorziet, concretiseert dit principe. 

Een inschrijving vindt plaats onder de opschortende voorwaarde dat de onderwijszoekende hetzij bij de 

effectieve start van de lesbijwoning hetzij bij beslissing van de toelatingsklassenraad, aan de 

desbetreffende toelatings-, overgangs- of instapvoorwaarden voldoet. 

De inschrijving van een leerling in een school geldt voor de duur van de hele schoolloopbaan in die 

school tenzij er bij beslissing van het schoolbestuur of de ouders tot uitschrijving wordt overgegaan. Dit 

kan enkel in volgende gevallen: een verwijdering omwille van uitsluiting als tuchtmaatregel, een 

uitschrijving aan het einde van het schooljaar omwille van een niet-akkoordverklaring met een gewijzigd 

school (of centrum) reglement en een uitschrijving omwille van schoolverandering, een uitschrijving omwille 

van veelvuldige problematische afwezigheden van een (niet-leerplichtige) leerling (DBSO en leertijd). 

Het behoud van een inschrijving houdt ook in dat de inschrijving over de vestigingsplaatsen en de 

structuuronderdelen van de school heen geldt, tenzij de capaciteit van de vestigingsplaats of het 

structuuronderdeel overschreden wordt. 


versie juli 2013

Echter, als deze verandering noodzakelijk is om de voortgang van het leerproces te garanderen dan moet 

de vestigingsplaats deze leerling toch inschrijven. 

Voor het SO geldt, een leerling die van vestigingsplaats of structuuronderdeel moet veranderen in het kader 

van de voortgang van zijn leerproces en op basis van zijn attest, heeft het recht zijn leerproces voort te zetten 

in een van de structuuronderdelen waartoe hij op basis van zijn attestering toegang heeft en waarvoor hij zelf 

kiest. 

Een school kan een herinschrijving vragen bij de overgang van kleuter- naar lager onderwijs indien de 

maximumcapaciteit van het kleuteronderwijs groter is dan het lager onderwijs. 

Een schoolbestuur met scholen waarvan één of meerdere vestigingsplaatsen gelegen zijn binnen eenzelfde 

of aaneensluitende kadastrale percelen, of gescheiden zijn door hetzij maximaal twee kadastrale percelen 

hetzij door een weg (= campus), kan ervoor opteren de inschrijvingen te laten doorlopen bij de overgang van 

een leerling van een autonome kleuterschool naar een lagere basisschool en van de ene secundaire school 

naar de andere secundaire school. Een schoolbestuur dat van deze mogelijkheid gebruik maakt, neemt dit op 

in zijn schoolreglement. 

2. VOOR START INSCHRIJVINGEN: CAPACITEIT BEPALEN 

Capaciteit is het totaal aantal leerlingen dat een schoolbestuur per niveau ziet als maximaal aantal 

leerlingen. 

Een schoolbestuur bepaalt autonoom de capaciteit(en) en kan hierbij rekening houden met bijvoorbeeld 

materiële omstandigheden, pedagogisch-didactische overwegingen… 

Een schoolbestuur kan een leerling slechts weigeren op basis van capaciteit als deze vóór de start van de 

inschrijvingen werd vastgelegd. 

Bekendmaking: 

Een schoolbestuur maakt vóór de start van de inschrijvingsperiode voor al zijn scholen de capaciteit(en) 

bekend aan alle belanghebbenden (leerlingen, ouders, CLB, andere scholen, intermediairs, …). Het 

bekendmaken via het schoolreglement volstaat niet. Het schoolbestuur maakt best maximaal gebruik van 

eigen communicatiekanalen zoals eigen website, elektronische nieuwsbrief …. Men kan ook gebruik maken 

van de netwerken en de communicatiekanalen van andere lokale partners zoals website LOP …. 

Capaciteit verhogen: 

Een schoolbestuur kan de capaciteit(en) tijdens de lopende inschrijvingsperiode niet verlagen. De 

capaciteit(en) verhogen kan wel. Het schoolbestuur kan dit tot en met de vijfde schooldag van oktober van 

het schooljaar waarop de inschrijvingen betrekking hadden. 

Voor kleuters geboren in het meest recente kalenderjaar, wordt de volgorde van het inschrijvingsregister 

gerespecteerd tot en met de eerste schooldag van september van het schooljaar volgend op het schooljaar 

waarop de inschrijving betrekking had. 


versie juli 2013

Schema 1: welke capaciteit(en) moet/mag de school vastleggen? 

Gewoon basisonderwijs 

School MOET capaciteit bepalen 

□ op schoolniveau; 

□ per vestigingsplaats; 

□ per onderwijsniveau (kleuter- en lager onderwijs). 

School MAG capaciteit bepalen 

□ per geboortejaar (mag alleen in kleuteronderwijs); 

□ per leerjaar (mag alleen in lager onderwijs); 

□ voor anderstalige nieuwkomers. 

Buitengewoon basisonderwijs 

School MOET capaciteit bepalen 

□ op schoolniveau; 

□ per vestigingsplaats; 

□ per onderwijsniveau (kleuter- en lager onderwijs); 

□ per type afzonderlijk 

(dus NIET op niveau pedagogische eenheid, soms spreekt men van klasje…type.. is volzet) 

Voltijds gewoon SO: 1 e leerjaar van de 1 e graad 

School MOET capaciteit bepalen op één van volgende niveaus 

□ structuuronderdeel (1A of 1B); 

□ combinatie van beide structuuronderdelen (1A en 1B). 

School MAG deze capaciteit bepalen per vestigingsplaats. 

Voltijds gewoon secundair onderwijs: 

2 e leerjaar van de 1 e graad, 2 e graad en 3 e graad 

School MAG capaciteit bepalen op één of meer van volgende niveaus 

□ school; 

□ vestigingsplaats; 

□ structuuronderdeel; 

□ combinatie van twee of meer structuuronderdelen. 

DBSO en de leertijd 

Centrum MAG capaciteit bepalen op één of meer van volgende niveaus 

□ centrum; 


□ opleiding; 

□ combinatie van twee of meer opleidingen. 

BUSO 

School MOET capaciteit bepalen op één of meer van volgende niveaus 

□ school; 


□ opleidingsvorm; 

□ type; 

□ structuuronderdeel; 

□ combinatie van twee of meer structuuronderdelen; 

□ pedagogische eenheid. 


versie juli 2013

3. START INSCHRIJVINGEN 

Schema 2: Wanneer mag een school starten met inschrijven in BaO, 

BuBaO, SO, BUSO? 

School in LOP-gebied School buiten LOP-gebied 

BaO: Vanaf 1 e schooldag van september van het voorafgaande schooljaar 

SO: Vanaf 1 e schooldag na kerstvakantie van het voorafgaande schooljaar 

School KAN kinderen uit verschillende 

voorrangsgroepen apart of samen inschrijven. 

Voorwaarde: de school mag geen enkele leerling 

uit die groepen weigeren. 

School KAN GEEN indicatoren nietindicatorleerlingen 

inschrijven. 

School KAN kinderen uit verschillende 

voorrangsgroepen apart of samen inschrijven. 




versie juli 2013 

Of 

School KAN ALLE kinderen inschrijven, te 

beginnen met de voorrangsgroepen. 

Voorwaarde: de school mag geen enkel kind 

weigeren. 

BaO + 1ste leerjaar 1ste graad SO (gewoon en buitengewoon) 

Ten vroegste vanaf 1 ste schooldag maart van het voorafgaande schooljaar 

School schrijft alle kinderen in, en begint daarbij 

met de voorrangsgroepen. 

School KAN voorrangsgroepen samen nemen. 

Voorwaarde: de school mag geen enkel kind uit die 

groepen weigeren. 

School MOET dubbele contingentering toepassen 

(KAN voor buitengewoon onderwijs) vanaf de 

inschrijvingen voor het schooljaar 2013-2014. 

School schrijft alle kinderen in en begint daarbij met 

de voorrangsgroepen. 

School KAN voorrangsgroepen samen nemen. 

Voorwaarde: de school mag geen enkel kind uit die 

groepen weigeren. 

School KAN dubbele contingentering toepassen 

vanaf de inschrijvingen voor het schooljaar 2013- 

2014. 

2 e leerjaar 1 e graad gewoon SO, 2 e en 3 e graad gewoon SO, DBSO en 

leertijd 

Ten vroegste vanaf 1 e schooldag na de paasvakantie van het voorafgaande schooljaar 

School schrijft ALLE leerlingen in chronologische 

volgorde in. 

School schrijft ALLE leerlingen in chronologische 

volgorde in. 

De tweeënhalf jarigen die laat in het kalenderjaar geboren zijn, kunnen zich inschrijven op hetzelfde 

ogenblik als de eerder op het kalenderjaar geboren kleuters. 

Een schoolbestuur kan er uiteraard voor kiezen om de inschrijvingen later te laten starten. Als het 

schoolbestuur deel uitmaakt van een LOP, dan respecteert het schoolbestuur de afspraken die hierover 

binnen het LOP zijn gemaakt. 

Bekendmaking: 

Het schoolbestuur deelt de start van de inschrijvingen mee aan alle belanghebbenden (ouders, CLB, andere 

scholen, intermediairs …). Een schoolbestuur dat deel uitmaakt van een LOP maakt de start van de 

inschrijvingen ten minste bekend aan het LOP.

4. VOORRANGSREGELING 

Deze voorrangsregeling is van toepassing op: 

- gewoon basisonderwijs en 1A en 1B van het SO 

- BuBaO en BUSO, behalve voor categorie indicatoren nietindicatorleerlingen 

en type 5 

Opmerking: in het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad geldt een bijkomende voorrang voor 

kinderen met minstens één ouder die het Nederlands in voldoende mate machtig is. 

Uitgangspunten 

De algemene regel is dat leerlingen chronologisch worden ingeschreven. Op deze chronologie is voor 

bepaalde leerlingengroepen, waarvoor de overheid het inschrijvingsrecht maximaal wil garanderen, een 

afwijking voorzien in de vorm van de voorrangsregeling. Er zijn verschillende voorrangsgroepen bepaald. 

Ook de volgorde waarin deze voorrangsgroepen zich kunnen inschrijven, ligt vast. 

Voorrangsperiodes 

Voor elke voorrangsgroep is een voorrangsperiode voorzien waarin de leerlingen die behoren tot die 

voorrangsgroep zich bij voorrang op alle andere leerlingen kunnen inschrijven in een school of 

vestigingsplaats van keuze. De voorrangsperiode duurt ten minste 14 kalenderdagen, met uitzondering van 

de kinderen van personeelsleden. 

Binnen elke voorrangsperiode gebeuren de inschrijvingen chronologisch. 

Na iedere voorrangsperiode wordt de voorrang afgesloten voor de betrokken voorrangsgroep. 

Als een leerling zich niet heeft ingeschreven in de voorrangsperiode die op hem van toepassing is, dan is hij 

zijn voorrang kwijt. 

De vrije inschrijvingsperiode start nadat alle voorrangsperiodes zijn afgesloten. 

Afwijking: Een schoolbestuur kan twee of meerdere voorrangsperiodes samen nemen op voorwaarde dat het 

schoolbestuur geen enkele leerling die behoort tot deze voorrangsperiodes weigert. 

Voorrangsperiodes meedelen: 

- scholen in het werkingsgebied van een LOP: het LOP maakt afspraken over de voorrangsperiodes en 

deze worden minstens door het LOP bekendgemaakt aan alle belanghebbenden (ouders, CLB, andere 

scholen, intermediairs …) in het werkingsgebied. 

- scholen buiten het werkingsgebied van een LOP: het schoolbestuur bepaalt de voorrangsperiodes in 

overleg met de schoolbesturen van alle scholen binnen dezelfde gemeente. Het schoolbestuur maakt de 

voorrangsperiodes bekend aan alle belanghebbenden. 

Voorrangsgroepen 

De inschrijvingen van voorrangsgroepen gebeuren in een bepaalde volgorde waarvan niet kan worden 

afgeweken. 


versie juli 2013

Overzicht voorrangsgroepen in het gewoon en buitengewoon basisonderwijs, 

uitgezonderd type 5, in Vlaanderen en tweetalig Brussel-Hoofdstad (in functie van behoud of 

bereik van min. 55 % Nederlandssprekenden op schoolniveau). 

Voorrangsgroep Vlaanderen Tweetalig gebied 

Brussel-Hoofdstad in 

Leerlingen van dezelfde leefeenheid, dus broers en 

zussen van leerlingen die al ingeschreven zijn. 

Gewoon BuBaO Gewoon BuBaO 

MOET MOET MOET MOET 

Kinderen van personeelsleden MOET MOET MOET MOET 

Kinderen van minstens een ouder die het 

Nederlands in voldoende mate machtig is 

Indicator- en niet-indicatorleerlingen 

via dubbele contingentering 

Indicatoren: 

- schooltoelage ontvangen in het voorafgaand 

schooljaar; 

- - verblijven buiten gezinsverband; 

- - trekkende bevolking; 

- moeder niet in het bezit van diploma SO of 

studiegetuigschrift 2de lj 3de gr SO 

- - MOET MOET 

LOP MOET, 

niet-LOP KAN 

KAN MOET KAN 

Overzicht voorrangsgroepen in het gewoon secundair onderwijs en het 

buitengewoon secundair onderwijs, uitgezonderd type 5, in Vlaanderen en 

tweetalig Brussel-Hoofdstad (in functie van behoud of bereik van minimum 55 % Nederlandstaligen op 

schoolniveau) 

Voorrangsgroep Vlaanderen Tweetalig gebied Brussel- 

Hoofdstad 

Leerlingen van dezelfde leefeenheid 

Dus broers en zussen van leerlingen 

die al ingeschreven zijn. 

Kinderen van personeelsleden 

(komt na lln zelfde leefeenheid) 

Kinderen met minstens één ouder 

die het Nederlands in voldoende 

mate machtig is 

Campusleerlingen (mits aan 

voorwaarden voldaan) bij overgang van 

BaO naar 1 e leerjaar 1e graad SO 

Indicator- en niet-indicatorleerlingen 

via dubbele contigentering 

Indicatoren: 

- schooltoelage ontvangen in het 

voorafgaand schooljaar; 

- - verblijven buiten gezinsverband; 

- - trekkende bevolking; 

- moeder niet in het bezit van 

diploma SO of studiegetuigschrift 2e 

lj 3e gr. SO 

1A en 1B 

voltijds 

gewoon SO 

BUSO Overige 

jaren 

SO 

1A en 1B 

voltijds 

gewoon SO 

BUSO Overige 

jaren 

SO 

MOET MOET - MOET MOET - 

MOET MOET - MOET MOET - 

- - - MOET MOET MOET 

LOP 

KAN 

LOP 

MOET 

niet-LOP 

KAN 

KAN - KAN KAN - 

KAN - MOET KAN - 


versie juli 2013

Leerlingen van dezelfde leefeenheid 

Elke leerling die tot dezelfde leefeenheid behoort als een reeds ingeschreven leerling, heeft tijdens deze 

voorrangsperiode vóór alle andere leerlingen een recht op inschrijving in die school. Dit recht geldt ook in de 

scholen die de inschrijvingen van de ene naar de andere school laten doorlopen (campus). Met ‘reeds 

ingeschreven leerling’ wordt bedoeld dat de leerling is opgenomen in het inschrijvingsregister. Het is van 

geen belang of de ingeschreven leerling al is ingestapt of nog niet. Ook kan de reeds ingeschreven leerling 

een jonger of ouder kind van dezelfde leefeenheid zijn. 

Met leerlingen van dezelfde leefeenheid wordt bedoeld: 

broers en zussen met twee gemeenschappelijke ouders al dan niet wonend op hetzelfde adres; 

halfbroers en halfzussen met één gemeenschappelijke ouder al dan niet wonend op hetzelfde adres; 

kinderen die onder hetzelfde dak wonen (dezelfde hoofdverblijfplaats hebben) maar geen 

gemeenschappelijke ouder(s) hebben (vb. stiefbroers en –zussen). 

De ouder is de persoon die het ouderlijk gezag uitoefent of in rechte of in feite de leerling onder zijn 

bewaring heeft. Voor meer informatie zie ouderlijk gezag in onderwijsaangelegenheden 

Voorrang voor indicatoren niet-indicatorleerlingen 

Deze voorrangsgroep is verplicht voor gewoon BaO en 1e leerjaar van de 1e graad SO binnen het LOP. 

BO-scholen en scholen buiten het LOP kunnen kiezen voor deze voorrangsgroep. 

Eén van de uitgangspunten van het inschrijvingsrecht is het streven naar sociale mix en sociale cohesie. 

De voorrangsregeling voor indicatoren niet-indicator-leerlingen biedt aan een schoolbestuur een instrument 

om – via de systematiek van dubbele contingentering (zie verder) – deze doelstelling te realiseren op 

schoolniveau. 

Een INDICATORLEERLING is een leerling die aan minstens één van de volgende indicatoren 

voldoet: 

het gezin ontving in het schooljaar, voorafgaand aan het schooljaar waarop de inschrijving van de 

leerling betrekking heeft, minstens één schooltoelage van de Vlaamse Gemeenschap; 

de ouders behoren tot de trekkende bevolking; 

de moeder is niet in het bezit van een diploma SO of een studiegetuigschrift van het 2e lj. van de 

3e graad SO of een daarmee gelijkwaardig studiebewijs. Voor gelijkwaardigheid van diploma’s 

kan NARIC worden gecontacteerd. 

BaO: leerling is een thuisloze; 

SO: leerling wordt tijdelijk of permanent buiten het eigen gezinsverband opgenomen door een 

gezin of persoon of door een voorziening als bedoeld in het decreet van 7 maart 2008 inzake 

bijzondere jeugdbijstand, met uitzondering van de internaten gefinancierd of gesubsidieerd door 

de Vlaamse Gemeenschap; 

Een NIET-INDICATOR LEERLING is bijgevolg een leerling die aan geen enkele van bovenvermelde 

indicatoren beantwoordt. 

Bij elke nieuwe inschrijving moet een leerling aan de hand van bewijsstukken opnieuw aantonen of hij aan 

één of meerdere indicatoren beantwoordt. 

Als een leerling en zijn ouders de school niet wenst te informeren of foutief informeert over het al dan niet 

voldoen aan één of meerdere indicatoren, dan kan die leerling geen gebruik maken van zijn voorrangsrecht. 

Hij kan zich dan wél nog in de vrije inschrijvingsperiode inschrijven. 

Een leerling die geen informatie geeft, wordt beschouwd als een niet-indicatorleerling. 


versie juli 2013

Procedure dubbele contingentering 

Een schoolbestuur dat voorrang wil / moet verlenen aan indicator- of niet-indicator-leerlingen doet dat aan de 

hand van de systematiek van dubbele contingentering. 

Een school in een LOP-gebied moet voor het gewoon basisonderwijs, het eerste leerjaar van de eerste 

graad van het gewoon secundair onderwijs streven naar sociale mix. 

Een school voor buitengewoon of een school buiten een LOP-gebied kan daarvoor kiezen. 

Het respecteren van de contingenten geldt voor de inschrijvingen voor het schooljaar 2013 – 2014. 

De contingenten worden meegedeeld aan alle belanghebbenden (leerlingen, ouders, CLB, andere scholen, 

intermediairs, …). 

Schema 3: hoe werkt dubbele contingentering? 

Dubbele contingentering 

Stap 1: Een school bepaalt binnen haar capaciteit twee contingenten. 

1. het contingent van leerlingen dat voldoet aan minstens één indicator (= contingent 

indicatorleerlingen); 

2. het contingent van leerlingen dat niet voldoet aan een indicator (= contingent nietindicatorleerlingen). 

Bij het bepalen van de contingenten streeft de school naar een evenredige verdeling van indicatoren 

niet-indicatorleerlingen, een weerspiegeling van de omgeving. 

Stap 2: Zittende leerlingen en reeds ingeschreven leerlingen per contingent bepalen 

De school brengt zittende leerlingen en de leerlingen van de voorgaande voorrangsgroepen 

(broers/zussen, kinderen van personeel en in Brussel de Nederlandstaligen) en desgevallend de 

leerlingen van de campusschool voor het SO) onder in het contingent waartoe ze behoren. 

Stap 3: Voorrang voor indicatoren niet-indicatorleerlingen 

Via de voorrangsperiode indicatoren niet-indicatorleerlingen streeft de school naar een evenredige 

verdeling en dus naar de weerspiegeling van de omgeving. 

Afspraken over relatieve aanwezigheid en dubbele contingentering 

De relatieve aanwezigheid is de procentuele verhouding tussen het aantal indicatoren nietindicatorleerlingen 

en 

Binnen het werkingsgebied van een LOP 

totaal aantal leerlingen van alle scholen binnen het werkingsgebied of deelgebieden ervan; 

totaal aantal leerlingen in vestigingsplaatsen en scholen, eventueel tot op capaciteitsniveaus 

Het LOP maakt voor de start van de inschrijvingen afspraken over verschillende aspecten. 

Buiten het werkingsgebied van een LOP 

het totaal aantal leerlingen in een school of vestigingsplaats. 

het totaal aantal leerlingen van alle scholen binnen de gemeente (= relatieve aanwezigheid in de 

gemeente). 

Buiten het werkingsgebied van een LOP kunnen afspraken gemaakt worden over de capaciteitsniveaus 

waarop de contingenten bepaald zullen worden tussen scholen gelegen binnen een gemeente. 

Beschikbaarheid gegevens van AgODi 

- op individueel leerlingenniveau informatie over het al dan niet beantwoorden aan de indicatoren als het 

schoolbestuur erom vraagt. 

- het aantal indicatoren niet-indicatorleerlingen van de scholen gelegen in het werkingsgebied van het LOP 

aan het LOP 


versie juli 2013

5. VRIJE INSCHRIJVINGSPERIODE 

Na het afsluiten van de voorrangsperiodes start de vrije inschrijvingsperiode. Tijdens deze periode schrijven 

leerlingen zich in chronologische volgorde in. Voor een school gelegen buiten het werkingsgebied van een 

LOP kan de vrije inschrijvingsperiode ook vóór de eerste schooldag van maart starten op voorwaarde dat de 

school geen enkele leerling weigert op basis van capaciteit. 

6. INSCHRIJVINGSREGISTER 

Het verplichte gebruik van het model van inschrijvingsregister geldt voor de inschrijvingen 2013 – 2014. 

Een schoolbestuur hanteert voor elke capaciteit een inschrijvingsregister waarin alle gerealiseerde, 

uitgestelde en niet-gerealiseerde inschrijvingen chronologisch, in voorkomend geval per contingent, worden 

genoteerd. 

7. WEIGEREN 

Opmerking: Een uitgestelde inschrijving is niet hetzelfde als een niet-gerealiseerde inschrijving. Een 

uitgestelde inschrijving wordt na elke voorrangsperiode omgezet in een inschrijving of een niet-gerealiseerde 

inschrijving. 

Elke leerling heeft een recht op inschrijving in een school of vestigingsplaats van keuze maar aan dit recht 

zijn enkele grenzen gesteld. 

Schema 4: wanneer kan een school weigeren om in te schrijven in BaO 

en SO? 

Een school KAN een leerling weigeren als: 

enkel SO: ll niet aan toelatings-, overgangs- of instapvoorwaarden zal voldoen (bij de instap); 

ll omwille van tucht definitief is uitgesloten (in het lopende, het vorige of het daaraan 

voorafgaande schooljaar); 

enkel SO: ll in de loop van het schooljaar elders is uitgeschreven omwille van een definitieve 

uitsluiting als tuchtmaatregel (enkel in LOP-gebied); 

ll inschrijvingsverslag heeft voor het B.O. (type 8 uitgezonderd) en na afweging de 

draagkracht van de school te beperkt blijkt te zijn. 

enkel BaO: als de capaciteit voor anderstalige nieuwkomers is bereikt; 

Een school MOET een leerling weigeren: 

als inschrijving er op gericht is om continu te alterneren tussen verschillende scholen; 

als capaciteit is bereikt. 

enkel BaO: als de leerling niet aan toelatingsvoorwaarden zal voldoen (bij de instap); 

Voorwaarden weigeringsgronden: Elk van deze gronden is gekoppeld aan voorwaarden 

waaraan moet worden voldaan vooraleer de respectieve weigeringsgrond kan worden ingeroepen. 

1. Toelatings-, overgangs- of instapvoorwaarden 

Aan de toelatings-, overgangs- of instapvoorwaarden moet pas voldaan zijn op de dag van de effectieve 

instap of op het ogenblik dat de toelatingsklassenraad een beslissing neemt. Bij verandering van 

studiekeuze in de loop van het schooljaar impliceert dit wel dat de leerling ook moet voldoen aan de 

overgangsvoorwaarden. 

(uit de omzendbrief SO) Voor het buitengewoon onderwijs betekent dit onder meer dat een leerling die zich 

met een attest aandient voor een opleidingsvorm en een type van BUSO dat in de school georganiseerd 

wordt, moet ingeschreven worden (ook rekening houdend met de aanwezige opleidingen in OV3 en OV4). 

Een leerling met een attest mag niet geweigerd worden omdat de school zich richt op een specifieke 

doelgroep binnen het type. 

Voorbeeld: Een leerling met autisme en een ernstig verstandelijke handicap met een inschrijvingsverslag 


versie juli 2013

type 2 die zich wil inschrijven in een school waar type 2 georganiseerd wordt, kan daar niet geweigerd 

worden; de school kan zich niet beperken tot leerlingen die behoren tot de bovengrens van type 2. 

Een leerling die niet voldoet aan de toelatings-, overgangs- of instapvoorwaarden kan wel ingeschreven 

worden als ‘vrije’ leerling. 

2. Alterneren 

De inschrijving zal geweigerd worden door de school die dit vaststelt. Dit kan op verschillende manieren 

gebeuren, bijvoorbeeld op basis van het feit dat hetzelfde kind meerdere keren werd ingeschreven in 

dezelfde school in hetzelfde schooljaar. De appreciatiebevoegdheid ligt bij de directie van de school. Het 

kind blijft dan ingeschreven in de voorgaande school. 

3. Capaciteit 

Wil een schoolbestuur op een bepaald niveau leerlingen kunnen weigeren, dan moet het schoolbestuur de 

capaciteit voor dat niveau vastleggen. Een schoolbestuur moet elke bijkomende inschrijving weigeren 

wanneer deze tot gevolg heeft dat de vooropgestelde capaciteit wordt overschreden. Het schoolbestuur 

moet dit kunnen aantonen via het inschrijvingsregister waarin alle gerealiseerde en niet-gerealiseerde 

inschrijvingen chronologisch worden genoteerd. 

Voor welbepaalde categorieën van leerlingen is inschrijven ondanks het bereiken van de capaciteit wel 

mogelijk (zie verder). 

Uit de omzendbrief BaO: Voortaan moet het schoolbestuur ook een leerling weigeren wanneer de 

inschrijving met het oog op het volgend schooljaar zou betekenen dat de school in overcapaciteit zou gaan. 

Dit betekent dat het schoolbestuur rekening moet houden met de capaciteit van het volgend schooljaar ook 

al zijn er nog vrije plaatsen in het lopend schooljaar. 

4. Definitieve uitsluitingen 

BaO + SO 

Een schoolbestuur kan de inschrijving weigeren in een school waar een leerling het lopende, het vorige of 

het daaraan voorafgaande schooljaar werd uitgeschreven als gevolg van definitieve uitsluiting als 

tuchtmaatregel. 

SO: 

Indien inschrijvingen doorlopen kan een dergelijke niet-gerealiseerde inschrijving eveneens van de ene 

naar de andere school als dit opgenomen is in het schoolreglement van de betrokken scholen. Deze scholen 

worden dan wat het inschrijvingsrecht betreft als één geheel beschouwd (bijv. van een autonome 

middenschool naar de bovenbouwschool op dezelfde campus). 

De inschrijving in de loop van het schooljaar van ll die elders werd uitgeschreven als gevolg van 

definitieve uitsluiting als tuchtmaatregel kan slechts na overleg en goedkeuring binnen het LOP in een 

school voor gewoon SO waarvan de draagkracht onder druk staat. 

De niet-gerealiseerde inschrijving kan enkel volgens criteria die vooraf afgesproken zijn binnen het 

LOP. Als beoordelingsgrond voor de belasting van de school moet er minstens rekening worden gehouden 

met: 

het aantal indicatorleerlingen; 

het aantal leerlingen met een begeleidingsdossier in het kader van problematische afwezigheden in 

de school; 

het aantal eerder in de loop van het schooljaar ingeschreven leerlingen die in hetzelfde schooljaar 

elders werden uitgesloten. 

Wanneer het LOP geen consensus bereikt over de principes en de procedures die gebruikt zullen worden en 

bijgevolg geen criteria kan afspreken en vastleggen, dan kan geen enkele school gelegen binnen het 

werkingsgebied van het desbetreffende LOP een elders uitgesloten leerling weigeren. 

Bij deze niet-gerealiseerde inschrijvingen zal het LOP automatisch een bemiddelingstaak opnemen en kan in 

sommige omstandigheden een beoordeling door de CLR van toepassing zijn. 

Scholen buiten werkingsgebied van een LOP kunnen deze weigeringsgrond niet inroepen. 


versie juli 2013

5. Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften in het gewoon 

onderwijs 

Er is nieuwe regelgeving in voorbereiding die deze weigeringsgrond op basis van onvoldoende draagkracht 

in overeenstemming zal brengen met het VN-Verdrag van 13 december 2006 inzake de rechten van 

personen met een handicap. 

Het inschrijvingsrecht stelt dat het versterkte recht op inschrijving in een gewone school en vestigingsplaats 

van keuze evenzeer geldt voor leerlingen met een inschrijvingsverslag voor het buitengewoon onderwijs. 

Wanneer de ouders zich in een school voor gewoon onderwijs aanbieden om hun kind in te schrijven en ze 

tekenen voor akkoord met het pedagogisch project en het schoolreglement, dan kan het schoolbestuur de 

leerling gewoon inschrijven. 

Het schoolbestuur kan er ook voor kiezen de leerling in te schrijven onder de ontbindende voorwaarde 

van het aantonen van onvoldoende draagkracht (type 8 uitgezonderd). Het schoolbestuur moet 

aantonen dat de draagkracht van de school onvoldoende is om tegemoet te komen aan de specifieke noden 

van de leerling inzake onderwijs, therapie en verzorging. Deze inschrijving onder ontbindende voorwaarde is 

nodig omdat het proces van afweging en inwinnen van advies de nodige tijd vraagt. 

De niet-gerealiseerde inschrijvingen gebeuren steeds op basis van een afweging van individuele dossiers. 

Er werd niet geopteerd voor een sluitende en allesomvattende definitie van het begrip “draagkracht” maar 

voor een niet exhaustieve lijst van elementen waarmee minimaal rekening moet gehouden worden bij 

het overleg- en beslissingsproces. 

Essentieel is dat het overleg- en beslissingsproces gebeurt met actieve betrokkenheid van alle participanten: 

leerling, ouders, schoolteam en CLB. Het schoolbestuur is de spil van het proces en is verantwoordelijk voor 

de verantwoording van de eventuele beslissing tot een niet-gerealiseerde inschrijving. Ze verzamelt hiertoe 

alle elementen, met hulp van ouders en CLB. 

Een eerste element waarmee ten minste rekening moet worden gehouden zijn de verwachtingen 

die de ouders hebben ten aanzien van hun kind en wat ze van de school verwachten met 

betrekking tot het onderwijsleerproces voor hun kind. 

Ten tweede moeten de concrete ondersteuningsnoden van de leerling op het vlak van de 

leergebieden, het sociaal functioneren, de communicatie, mobiliteit ... in kaart gebracht worden. Hier 

zien we een taak weggelegd voor het CLB dat, in overleg met de ouders, in kaart brengt wat de 

pedagogisch-didactische consequenties zijn van de problematiek van het kind. Het CLB objectiveert 

wat de implicaties zijn van de problematiek van het kind op het onderwijsleerproces en het algemeen 

functioneren van het kind in de klas- en schoolcontext. 

Ten derde moet het regulier aanwezige draagvlak in de school inzake zorg ingeschat worden. 

Het schoolteam is verantwoordelijk om de mogelijkheden te concretiseren waarover ze beschikt om 

tegemoet te komen aan de noden van de betreffende leerling. 

Het CLB kan ouders ondersteunen door dit voor hen te verduidelijken. 

Omdat deze mogelijkheden van zorg in een aantal gevallen niet toereikend zullen zijn is het 

belangrijk als vierde element na te gaan welke ondersteunende maatregelen zowel binnen als buiten 

het onderwijs aanwezig zijn of gevonden kunnen worden om dit te versterken (vb. lesuren en uren in 

het kader van het geïntegreerd onderwijs, aanvullende middelen ontvangen in het kader van het 

gelijke onderwijskansenbeleid, ondersteuning die geboden wordt door het CLB, vrijwilligers ...). 

De verdere uitbouw van een onderwijscontinuüm voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften 

zal dit draagvlak binnen gewone scholen moeten verbreden waardoor de ruimte om onvoldoende 

draagkracht in te roepen om deze leerlingen te weigeren, op termijn kleiner wordt. 

Een vijfde en laatste element is dat de ouders intensief betrokken worden bij de verschillende fasen 

van het overleg- en beslissingsproces. 

Vraag: Een leerling wordt in lagere school A omwille van tucht definitief uitgesloten. 

Deze leerling wordt door CLB verwezen naar type 3. 

- Er is nog geen inschrijvingsverslag want ouders zijn (voorlopig) nog niet akkoord. Kan school B deze 

leerling weigeren als er enkel een verwijzing is en nog geen inschrijvingsverslag? 

Duiding onderwijs Vlaanderen: De leerling dient effectief over een inschrijvingsverslag type 1-7 te 

beschikken. Indien dat niet of nog niet het geval is gelden de gewone inschrijvingsregels. 

- Er is een inschrijvingsverslag. Welke school is verantwoordelijk voor deze leerling na de periode van 

inschrijving onder de ontbindende voorwaarde van het aantonen van onvoldoende draagkracht, 

bemiddeling van het LOP en procedure CLR (zie verder). 


versie juli 2013

Duiding onderwijs Vlaanderen: Gedurende die hele periode van rechtsbescherming blijft de leerling in school 

B. Is de CLR van oordeel dat de weigering gegrond is dan moet school B en het begeleidend CLB van 

school B en het LOP wanneer de ouders dat vragen, hen bijstaan om een nieuwe school te vinden. 

6. Capaciteit anderstalige nieuwkomers in het gewoon basisonderwijs 

Een schoolbestuur kan een capaciteit bepalen voor anderstalige nieuwkomers. Deze capaciteit kan nooit 

minder zijn dan 8 leerlingen op schoolniveau. Dit kan enkel op voorwaarde dat het schoolbestuur voor de 

geweigerde anderstalige nieuwkomer een plaats garandeert in een andere school, gelegen op een redelijke 

afstand en rekening houdend met de vrije schoolkeuze van de ouders. Het bepalen van capaciteit voor 

anderstalige nieuwkomers houdt immers een beperking in van zijn inschrijvingsrecht in een school waar de 

capaciteit van de school nog niet werd bereikt. 

Een schoolbestuur binnen het LOP maakt hierover afspraken binnen het LOP. Een schoolbestuur buiten het 

LOP maakt hierover afspraken met de schoolbesturen in dezelfde gemeente. 

Als de capaciteit voor anderstalige nieuwkomers nog niet is bereikt maar de capaciteit op niveau van de 

school wél, dan kan de anderstalige nieuwkomer eveneens worden geweigerd. Scholen kunnen anderstalige 

nieuwkomers steeds in overcapaciteit inschrijven (zie verder). 

Mededeling van niet-gerealiseerde inschrijving 

Een schoolbestuur dat een leerling weigert, moet dit binnen een termijn van 4 kalenderdagen motiveren. 

De termijn van 4 kalenderdagen gaat in op het ogenblik dat het schoolbestuur de beslissing tot een nietgerealiseerde 

inschrijving heeft genomen. Het ogenblik waarop deze beslissing genomen wordt, kan 

verschillend zijn naargelang de weigeringsgrond die wordt gebruikt. 

Voorbeeld. Bij een niet-gerealiseerde inschrijving op basis van capaciteit gaat de termijn van 4 

kalenderdagen in op het ogenblik dat het schoolbestuur de beslissing heeft genomen, namelijk op het 

moment van inschrijving. Bij een niet-gerealiseerde inschrijving omwille van onvoldoende draagkracht gaat 

de termijn van 4 kalenderdagen in op het ogenblik dat het schoolbestuur het afwegingsproces heeft 

beëindigd en effectief beslist heeft tot weigeren. 

De motivering van een niet-gerealiseerde inschrijving bevat naast de juridische grond (d.w.z. de verwijzing 

naar de regelgeving) en de feitelijke grond (de situatie in de school) eveneens de datum en het uur van de 

inschrijving zoals in het inschrijvingsregister genoteerd werd (op basis van capaciteit ook op welke plaats 

onder de geweigerde leerlingen in het inschrijvingsregister). 

Als de ouders erom vragen, geeft het schoolbestuur een mondelinge toelichting bij de beslissing en bij de 

motivatie. 

Na een niet-gerealiseerde inschrijving kan er ook een bemiddeling worden opgestart bij het zoeken naar een 

oplossing voor de betrokken leerling (zie verder). 

Binnen het werkingsgebied van een LOP 

Een schoolbestuur dat een leerling weigert, moet dit binnen een termijn van 4 kalenderdagen motiveren en 

bij aangetekend schrijven of tegen afgiftebewijs meedelen aan de ouders van de leerling én volgens 

afspraak aan de voorzitter van het LOP. 

De mededeling van niet-gerealiseerde inschrijving zal ook aangeven dat de ouders voor informatie of 

bemiddeling een beroep kunnen doen op het LOP en dat ze een klacht kunnen indienen bij de CLR. Een lijst 

van de LOP-voorzitters is te vinden op: www.ond.vlaanderen.be/GOK/lop. 

Buiten het werkingsgebied van een LOP 

Een schoolbestuur dat een leerling weigert, moet dit met een mededeling van niet-gerealiseerde inschrijving 

binnen een termijn van 4 kalenderdagen motiveren en bij aangetekend schrijven of tegen afgiftebewijs 

meedelen aan de ouders van de leerling. De mededeling van niet-gerealiseerde inschrijving wordt ook 

gezonden naar AgODi, Scholen Secundair onderwijs en DKO. 

De mededeling van niet-gerealiseerde inschrijving zal ook aangeven waar de ouders terecht kunnen voor 

informatie of bemiddeling en dat ze een klacht kunnen indienen bij de CLR. 


versie juli 2013

8. OVERCAPACITEIT 

Een schoolbestuur kan een aantal categorieën van leerlingen toch inschrijven ook al zijn er voordien reeds 

leerlingen geweigerd omwille van de overschreden capaciteit. 

Deze afwijkingsmogelijkheden zijn geen verplichting. Ieder schoolbestuur bepaalt zelf of ze al dan niet 

gebruik zal maken van één of meerdere afwijkingscategorieën. Het schoolbestuur moet dit principe niet 

consequent toepassen bij elke nieuwe vraag tot inschrijving. 

Schema 5: voor welke leerling kan de school in overtal gaan? 

Een school KAN in overtal gaan voor: 

leerlingen die geplaatst zijn door de jeugdrechter of door een comité voor bijzondere 

jeugdzorg, (semi-)internen, jongeren die verblijven in een residentiële voorziening; 

leerlingen die terugkomen naar het buitengewoon onderwijs na verblijf, in het lopende of het 

voorgaande schooljaar, in het gewoon onderwijs met GON; 

leerlingen die behoren tot dezelfde leefeenheid Indien slechts één van twee kinderen (bijv. 

meerlingen) kan ingeschreven worden in hetzelfde capaciteitsniveau. 

enkel BaO: 

anderstalige nieuwkomers; 

kinderen die terugkomen naar het gewoon onderwijs na verblijf, in het lopende of het 

voorgaande schooljaar, in het buitengewoon onderwijs (vb. de speelleerklas); 

kinderen die verblijven in een Centrum voor kinderzorg en gezinsondersteuning (CKG); 

9. DE RECHTSBESCHERMING VAN DE LEERLING 

Opmerking: Voor de toepassing van de termijnen bepaald onder dit punt worden zaterdagen, zondagen, 

wettelijke en reglementaire feestdagen, de schoolvakanties en facultatieve vakantiedagen niet 

meegerekend. 

Wanneer ouders of belanghebbenden (CLB, andere scholen, intermediairs …) niet akkoord gaan met de 

niet-gerealiseerde inschrijving van de leerling, dan kunnen zij beroep doen op bemiddeling en/of een klacht 

indienen bij de CLR. 

Bemiddeling 

Bij een niet-gerealiseerde inschrijving op basis van definitieve uitsluiting in een andere school of op 

basis van draagkracht voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften wordt er automatisch een 

bemiddeling opgestart om zo snel mogelijk een oplossing te vinden voor de geweigerde leerling, tenzij de 

ouders uitdrukkelijk geen gebruik wensen te maken van deze bemiddeling. Deze bemiddeling richt zich in de 

eerste plaats op de relatie tussen de ouders en de weigerende school om alsnog tot een consensus te 

komen. Wanneer de ouders geen inschrijving in deze school meer vragen, spitst de bemiddeling zich toe op 

het realiseren van een inschrijving in een andere school naar de keuze van de ouders. 

Binnen het werkingsgebied van een LOP neemt het LOP de bemiddelingstaken op zich, in het andere geval 

een provinciale bemiddelingscel, die bestaat uit een LOP-deskundige en een onderwijsinspecteur. 

Bij weigeringen op basis van andere redenen start het LOP alleen een bemiddeling wanneer de ouders er 

uitdrukkelijk om vragen. 

LOP/ bemiddelingscel bemiddelt binnen een termijn van 10 kalenderdagen tussen de leerling en zijn 

ouders en de scholen binnen het werkingsgebied, met het oog op de inschrijving van de leerling in een 

school. Zolang de bemiddeling loopt wordt de termijn van 30 kalenderdagen bij de CLR opgeschort. 

Klacht bij de Commissie inzake leerlingenrechten (CLR) 

Contactgegeven van de CLR: http://www.ond.vlaanderen.be/leerlingenrechtencommissie/contact.htm 


versie juli 2013

Indien ouders of belanghebbenden (CLB, andere scholen, intermediairs …) niet akkoord gaan met de nietgerealiseerde 

inschrijving van het kind en ze geen gebruik willen maken van de bemiddeling of als de 

bemiddeling niet tot het gewenste resultaat heeft geleid, dan kunnen zij klacht indienen bij de CLR. Dit moet 

schriftelijk gebeuren binnen 30 kalenderdagen na de vaststelling van de betwiste feiten. Dit hoeft niet 

noodzakelijk samen te vallen met het moment waarop de feiten zich hebben voorgedaan. Klachten die na de 

termijn van 30 kalenderdagen na de vaststelling van de betwiste feiten ingediend worden, zijn onontvankelijk. 

Indien de bemiddeling bij een niet-gerealiseerde inschrijving op basis van onvoldoende draagkracht niet leidt 

tot een definitieve inschrijving in de weigerende school, dan maakt respectievelijk het LOP of de provinciale 

bemiddelingscel het dossier automatisch over aan de CLR. 

Procedure 

Binnen een termijn van 21 kalenderdagen, die ingaat de dag na de betekening of de poststempel van die 

schriftelijke klacht, zal de CLR oordelen of de niet-gerealiseerde inschrijving al dan niet gegrond is. 

Het oordeel van de CLR wordt uiterlijk binnen 7 werkdagen bij aangetekend schrijven verstuurd naar de 

betrokkenen (ouders) en de voorzitter van het LOP. Als de school niet gelegen is in het werkingsgebied van 

een LOP, dan wordt het oordeel verstuurd naar de betrokkenen en AgODi. 

Met betrekking tot de niet-gerealiseerde inschrijvingen gaat de CLR na of de motivatie die gegeven wordt al 

dan niet correct is. 

niet-gerealiseerde inschrijving is gegrond: 

- geweigerde leerling wordt bijgestaan bij het zoeken naar een andere school door het LOP wanneer de 

ouders er uitdrukkelijk om vragen. 

- geweigerde leerling met specifieke onderwijsbehoeften (draagkracht) moet door de ouders in een andere 

school ingeschreven worden uiterlijk 15 schooldagen na de schriftelijke kennisgeving van het oordeel van de 

CLR. In afwachting van het vinden van een nieuwe school, blijft de leerling ingeschreven. 

niet-gerealiseerde inschrijving is ongegrond: 

de leerling behoudt het recht op inschrijving in de school. Wanneer de ouders toch opteren voor een andere 

school dan kan de leerling bijgestaan worden door respectievelijk het LOP of de provinciale bemiddelingscel 

tot hij is ingeschreven in een andere school. 

Sanctie 

De CLR kan – wanneer ze vaststelt dat een niet-gerealiseerde inschrijving niet rechtsgeldig is – de Vlaamse 

Regering adviseren het betrokken schoolbestuur te sanctioneren door een deel van de werkingsmiddelen 

van het schooljaar waarop de inschrijving betrekking had in te houden of terug te vorderen. 

10. AANMELDEN 

Wat is aanmelden? 

Aanmelden = het kenbaar maken van een intentie tot inschrijven voor een bepaald schooljaar in één of 

meerdere scholen of vestigingsplaatsen waarbij een volgorde van keuze wordt aangeven. 

Aanmelden kan in één school, in meerdere scholen of in alle scholen van een gemeente of LOP. 

De redenen om gebruik te maken van een aanmeldingsprocedure zijn tweeledig: 

- optimaliseren van het inschrijvingsproces; 

- streven naar een evenredige verdeling indicator en niet-indicator leerlingen. 

Een schoolbestuur kan er ook kampeertoestanden en fysieke wachtrijen mee vermijden. 

Aanmeldingsprocedures worden in principe op basis van vrijwilligheid en lokale consensus ingesteld. Maar 

er kan een verplichting zijn bij manifeste capaciteitsproblemen. Deze verplichting geldt decretaal voor 

Antwerpen, het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad en Gent. 

Een aanmeldingsperiode voor de inschrijvingen van een bepaald schooljaar kan ten vroegste starten op 

de eerste schooldag na de kerstvakantie van het voorafgaande schooljaar en kan bestaan uit meerdere 

periodes voor de voorrangsgroepen. 

Vooraleer een aanmeldingsprocedure kan worden toegepast, wordt deze door de Commissie inzake 

leerlingenrechten getoetst aan de uitgangspunten van het inschrijvingsrecht en andere wettelijke bepalingen. 


versie juli 2013

Schema: wanneer mag een school starten met aanmelden? 

Aanmelden in gewoon en buitengewoon basisonderwijs 

Vanaf 1ste schooldag na de kerstvakantie van het voorafgaande schooljaar 


School MOET starten met aanmeldingen in 

Antwerpen, Brussel en Gent, uitgezonderd voor 

buitengewoon onderwijs. 

Vlaamse regering kan ook elders verplichten. 

School KAN voorafgaand aan de 

aanmeldingsprocedure broers en zussen en 

kinderen van personeel inschrijven. 



School KAN binnen de anmeldingsprocedure de 

deelperiodes voor broers en zussen en kinderen 

van personeel laten starten vanaf de eerste 

schooldag van september 

School KAN starten met aanmeldingen, na 

kennisgeving aan schoolbesturen van de andere 

scholen in de gemeente. 

Vlaamse regering kan verplichten. 


aanmeldingsprocedure broers en zussen en 




School KAN binnen de aanmeldingsprocedure de 

deelperiodes voor broers en zussen en kinderen 

van personeel laten starten vanaf de eerste 

schooldag van september. 

Aanmelden in het eerste leerjaar van de eerste graad van het gewoon secundair onderwijs en 

het buitengewoon secundair onderwijs 

Vanaf 1ste schooldag na de kerstvakantie van het voorafgaande schooljaar 


School KAN starten met aanmeldingen, mits 

goedkeuring bij dubbele meerderheid door het 

LOP 


aanmeldingsprocedure broers en zussen, 

kinderen van personeel of – m.u.v. Brussel – 

leerlingen van de campusschool inschrijven. 



(Rang)ordenen en toewijzen bij aanmelden 

School KAN starten met aanmeldingen, na 

kennisgeving aan schoolbesturen van de andere 

scholen in de gemeente. 


aanmeldingsprocedure broers en zussen of 




De aangemelde leerlingen worden geordend aan de hand van een aantal criteria en met het oog op een 

evenredige verdeling van indicatoren indicatorleerlingen. 

Op de rangordelijst staan alle aangemelde leerlingen per contingent. 

- Een deel is ongunstig gerangschikt. 

- Een deel van de aangemelde leerlingen is gunstig gerangschikt (hun rangorde valt binnen de bepaalde 

capaciteit). Alle gunstig gerangschikte leerlingen worden aan de school toegewezen. 

Indien een leerling in meerdere scholen gunstig gerangschikt staat dan wordt de leerling toegewezen aan 

die school die het hoogste in de voorkeurorde van de ouders stond. Zo komen er plaatsen vrij in de 

rangordening en kunnen leerlingen die eerst niet gunstig gerangschikt stonden, toch nog gunstig 

gerangschikt en toegewezen worden. 


versie juli 2013

Schema 8: hoe ordent een school de aangemelde leerling? 

Rangorde: 

- gewoon basisonderwijs 

- eerste leerjaar van de eerste graad van het gewoon SO 

- buitengewoon onderwijs 

1. Voorrangsgroepen krijgen prioriteit in rangorde. Dus: 

- leerlingen van dezelfde leefeenheid*; 

- kinderen van personeel*; 

- in Brussel: Nederlandstaligen. 

- enkel SO: leerlingen van de campusschool (mits voldaan aan de 

voorwaarden). 

2. - Rangorde in restgroep wordt in basisonderwijs (gewoon en buitengewoon) bepaalt 

op basis van: 

a. afstand domicilie – school; 

b. afstand werk – school; 

c. plaats school/vestigingsplaats in keuze ouders (enkel in combinatie met a, b 

of d); 

d. toeval (enkel in combinatie met a, b of c). 

- Rangorde in restgroep wordt in het eerste leerjaar van de eerste graad SO 

(gewoon en buitengewoon) bepaald op basis van: 

e. chronologie van aanmelding m.u.v. fysieke aanmelding; 

f. toeval (enkel in combinatie met a of c); 

g. plaats school/vestigingsplaats in keuze ouders (enkel in combinatie met a of 

b). 

* Een school die leerlingen van dezelfde leefeenheid of kinderen van personeel vooraf inschrijft kan ervoor 

kiezen om de ordening van deze groepen niet te weerhouden. 

Na de aanmeldingen 

Een toewijzing is nog geen inschrijving. Na ontvangst van de mededeling aan welke school de leerling 

toegewezen werd, krijgen de ouders een bepaalde tijd om hun kind daadwerkelijk te gaan inschrijven. Na 

een periode van aanmelding komt dus een periode van inschrijving. De volgorde van de aanmeldingen 

worden overgenomen in het inschrijvingsregister. 

De niet gunstig gerangschikte leerlingen ontvangen een mededeling van niet-gerealiseerde inschrijving en 

bevinden zich in dezelfde positie als geweigerde leerlingen bij gewone inschrijvingen. 

Na de aanmeldingsperiode gebeuren de inschrijvingen chronologisch. 


versie juli 2013

4.4. MODULAIR STELSEL IN HET 

EXPERIMENTEEL SECUNDAIR ONDERWIJS EN 

HBO VERPLEEGKUNDE 

Experimenteel secundair onderwijs volgens een modulair stelsel - laatste wijziging: 13/12/2011 


Er wordt sedert 1 september 2000 in het BSO geëxperimenteerd met modulair opgebouwd onderwijs. 

Modularisering is een belangrijk instrument om het aantal niet gekwalificeerden uit het leerplichtonderwijs te 

verminderen. Deelcertificaten geven immers toegang tot de arbeidsmarkt of tot vervolgonderwijs. 

Het experiment modulair onderwijs wordt uitgevoerd : 

1° in het voltijds gewoon en buitengewoon beroepssecundair onderwijs. 

Het wordt georganiseerd per studiegebied, zonder opdeling in graden, leerjaren of fasen. 

Een verwijzing naar graden of leerjaren komt nog wel tot uiting op de studiebewijzen in het voltijds 

gewoon secundair onderwijs omwille van gelijkwaardigheid en gelijkvormigheid met het lineair onderwijs. 

NIET IN de eerste graad van het voltijds gewoon SO en de observatiefase van BUSO OV3. 

- 2° in het hoger beroepsonderwijs, de opleiding verpleegkunde dat leidt tot een erkende 

onderwijskwalificatie van kwalificatieniveau 5. 

Definities: 

- opleiding : is een samenhangend geheel van modules dat leidt naar een erkend certificaat; 

- module : is het kleinste deel van een opleiding dat wordt gesanctioneerd met een door de overheid 

erkend deelcertificaat. 

Modules kunnen zich sequentieel of onafhankelijk tot elkaar verhouden; als de modules in een sequentieel 

verband staan, moeten zij in een vastgelegde volgorde worden gevolgd. 

Eenzelfde opleiding kan in verschillende studiegebieden voorkomen. Elke opleiding bestaat uit een of meer 

modules. Eenzelfde module kan in verschillende opleidingen voorkomen. 

De opleidingen en modules zijn identiek in het voltijds gewoon en buitengewoon secundair onderwijs. 

De modulaire opleidingenstructuur is raadpleegbaar via onderstaande links. 

- voltijds gewoon beroepssecundair onderwijs : 

- studiegebied auto, bouw, grafische communicatie en media, handel, hout, koeling en warmte, 

lichaamsverzorging, mechanica-elektriciteit, personenzorg, textiel, voeding 

- hoger beroepsonderwijs : 

- - studiegebied personenzorg 

Ook binnen de modulaire opleidingenstructuur wordt met administratieve groepen gewerkt, met aparte lijst 

voor voltijds gewoon secundair onderwijs en hoger beroepsonderwijs en BUSO. 

Vanaf het schooljaar 2008-2009 kan het experiment enkel worden ingericht in die onderwijsinstellingen (lijst 

van deelnemende onderwijsinstellingen met hun respectieve studiegebieden) die reeds tijdens het schooljaar 

2007-2008 aan het experiment deelnamen. Voor wat de opleiding verpleegkunde betreft, nemen vanaf het 

schooljaar 2009-2010 alle onderwijsinstellingen voor verpleegkunde aan het experiment deel. 


versie juli 2013

4.5 SCHOOL- EN STUDIETOELAGEN 

Meer info : http://www.ond.vlaanderen.be/studietoelagen/ 

Minvermogende leerlingen in het kleuteronderwijs en het leerplichtonderwijs hebben recht op schooltoelagen. 

Minvermogende studenten in het hoger onderwijs hebben recht op studietoelagen. 

De schooltoelagen en studietoelagen mogen alleen worden gebruikt om de kosten te dekken voor het 

onderhoud van de rechthebbende en het door hem gevolgd onderwijs. 

Vanaf het schooljaar 2008-2009 zijn er ook schooltoelagen voor kleuter- en lager onderwijs en voor deeltijds 

secundair onderwijs. 

Er zijn voorwaarden om dit recht te laten gelden: 

Formele: 

de aanvraag en de bijhorende stukken dienen tegen een bepaalde datum ingediend te worden. Je moet een 

bankrekeningnummer hebben. 

Inkomen: 

het inkomen moet onder een bepaalde grens liggen, rekening houdende met de leefeenheid (soort gezin) van 

de kandidaat ("ten laste", zelfstandig, gehuwd of alleenstaand). Het kadastraal inkomen ‘vreemd gebruik’ 

(vakantiewoningen, verhuurde woningen, gronden) mag niet te hoog zijn. 

Nationaliteitsvoorwaarden: 

Belg zijn of aan andere voorwaarden voldoen. 

Websites i.v.m. studentenstatuut en brochures i.v.m. kostenplaatje student H.O. 

- wegwijs in het studenstatuut - http://www.centenvoorstudenten.be/ - website van de 

studentenvoorzieningen van universiteiten en hogescholen 

- brochure 'Wat kost een student?' http://www.cebud.be/informatie_wat_kost_student.php 

- brochure 'Wat kost een zelfstandige student?' http://www.cebud.be/informatie_wat_kost_zelfstudent.php 


versie juli 2013

4.6 ONDERWIJS AAN HUIS BIJ ZIEKTE 

– HUISONDERWIJS 

Onderwijs aan huis (BaO): laatste wijziging: 26/02/2013 


Onderwijs voor zieke jongeren (SO) - datum laatste wijziging: 7/01/2013 


BVR controle op inschrijvingen leerlingen basisonderwijs - datum laatste wijziging: 10/10/2011 

www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=12230#184953 

BVR controle op de inschrijvingen van leerlingen in het secundair onderwijs of in het stelsel van leren en 

werken - datum laatste wijziging: 10/10/2011 


Platform van Onderwijs aan Zieke Leerlingen in Vlaanderen. Je vindt op de website verschillende 

organisaties die betrokken kunnen worden bij onderwijs aan huis. 

www.onderwijsvoorziekekinderen.be/index.html 

onderwijs aan huis voor zieke kinderen en jongeren 

(TOAH en POAH) 

omvat 4 lesuren per week; de school beslist over het tijdstip en eventuele spreiding van deze lesuren, na 

overleg met de betrokken personen; 

TIJDELIJK ONDERWIJS AAN HUIS (TOAH) 

Voorwaarden: 

- voor leerlingen vanaf 5 jaar in het kleuteronderwijs (vijf jaar of ouder geworden zijn vóór 1 januari van het 

lopende schooljaar) 

- die een relatief lange periode of herhaaldelijk gedurende het schooljaar op school afwezig zijn 

wegens ziekte of ongeval, 

- wordt georganiseerd door de school waar de jongere als regelmatig leerling is ingeschreven. 

uitgezonderd leerlingen uit: 

voorbereidende leerjaren H.O. derde graad ASO en KSO, 

Se-n-Se TSO en KSO, vierde graad BSO en verpleegkunde HBO; 

DBSO; alternerende beroepsopleiding BUSO 

Indien de leerling binnen een bepaalde afstand van de school verblijft, is deze vorm van onderwijs een 

leerlingenrecht; wordt deze afstand overschreden, dan beslist de school uiteindelijk zelf of tijdelijk onderwijs 

aan huis wordt aangeboden. 

Uitsluitend indien de leerling is opgenomen in een preventorium of ziekenhuis waar onderwijs van type 5 wordt 

ingericht of in een K-dienst, die ook onderwijsbegeleiding voorziet, wordt de school "tijdelijk ontslagen van 

de verplichting" om onderwijs aan huis te organiseren. 

- niet-chronisch ziek - ziekte of ongeval gestaafd door medisch attest waaruit blijkt dat de leerling niet of 

minder dan halftijds naar de school kan gaan maar wel onderwijs mag krijgen 

meer dan 21 kalenderdagen ononderbroken afwezig - vakantieperiodes worden meegeteld - 

deze dagen kunnen geheel of gedeeltelijk in het vorig schooljaar zijn doorlopen. 

geen wachttijd als de leerling binnen een termijn van 3 maanden opnieuw afwezig is - 

vakantieperiodes worden niet meegeteld 

- chronisch ziek - een ziekte waarvoor een continue of repetitieve behandeling van minstens 6 maanden 

noodzakelijk is (nierpatiënten, astmapatiënten...). 

per opgebouwde schijf van 9 halve schooldagen afwezigheid, hoeft niet aansluitend te 

zijn (= één volledige schoolweek) geeft recht op 4 wekelijkse lesuren 

- als afstand tussen school of vestigingsplaats voor gewoon secundair onderwijs en verblijfplaats van 

leerling maximaal 10 km is; afstand tussen school voor buitengewoon secundair onderwijs en verblijfplaats 

leerling maximaal 20 km bedraagt is TOAH een leerlingenrecht 


versie juli 2013

Indien afstanden overschreden worden organiseert de school het tijdelijk onderwijs aan huis vrijwillig (mét 

financiering door de overheid). 

Opname in een ziekenhuis of preventorium waaraan een ziekenhuisschool verbonden is of opname 

in een K-Dienst met onderwijsbegeleiding. 

Aangezien de jongere ingeschreven blijft in de thuisschool zal deze school de type 5-school of de K-dienst 

bijstaan met de organisatie van een zinvol onderwijsaanbod. 

Indien de jongere tussen twee behandelingen of tijdens een herstelperiode na de opname niet naar school 

kan, zal de thuisschool aansluitend onderwijs aan huis organiseren, indien aan alle voorwaarden voldaan is. 

Dit gebeurt in overleg met de type 5-school of de K-dienst. 

Bij een korte opname 

- minder dan halftijds op weekbasis - de thuisschool is verplicht om TOAH in te richten, 

- meer dan halftijds op weekbasis - geen verplichting tot TOAH, wel vrijwillig 

TOAH mag niet in de instelling 

Voor een chronisch zieke leerling, tellen de opnamedagen in het ziekenhuis mee voor de bepaling van het 

recht op het volgende blokje van 9 halve dagen. 

De school is verplicht om informatie te geven over het recht op en de modaliteiten van het tijdelijk 

onderwijs aan huis: 

- door middel van het schoolreglement; 

- bij elk individueel geval van frequente en langdurige afwezigheid door ziekte of ongeval indien de 

leerling een potentieel rechthebbende is. De school doet m.a.w. een aanbod, maar het komt aan de 

betrokken personen en de behandelende arts toe om daarop al dan niet in te gaan. 

Geen enkel van deze maatregelen kan door de school aan de leerling worden opgelegd. 

Vijfjarige kleuters zijn nog niet leerplichtig, dit neemt niet weg dat ook de ouders van deze doelgroep betrokken 

worden bij de communicatie over TOAH. 

PERMANENT ONDERWIJS AAN HUIS (POAH) 

Voorwaarden 

- voor jongeren die door een handicap permanent onmogelijk onderwijs op school kunnen volgen, 

- georganiseerd door een school voor buitengewoon secundair onderwijs. 

Het permanent onderwijs aan huis is een voorwaardelijk leerlingenrecht. Een te grote afstand naar school, te 

lange ritduur, ... zijn geen redenen. Doorslaggevend is de “ernst” van de handicap die toelaat onderwijs te 

volgen, maar niet op school. 

NIET: Indien de leerling is opgenomen in een preventorium of ziekenhuis waar onderwijs van type 5 wordt 

ingericht of in een dienst neuropsychiatrie voor kinderen 

- de jongere voldoet aan de toelatingsvoorwaarden tot het buitengewoon secundair onderwijs - 

leeftijdsvoorwaarden, inschrijvingsverslag; 

- de commissie van advies voor het buitengewoon onderwijs (CABO) brengt een gunstig advies uit, na 

schriftelijke aanvraag van de betrokken personen. Dit advies kan op één of op meer schooljaren slaan (in het 

laatste geval moet de aanvraag dus niet jaarlijks worden hernieuwd). 

SPREIDING EN AANPASSING VAN HET LESPROGRAMMA IN HET SO 

kan de klassenraad in alle vormen van secundair onderwijs toestaan onder uitzonderlijke 

omstandigheden. Het is geen afdwingbaar leerlingenrecht. Deze 2 systemen mogen worden gecombineerd. 

Spreiding lesprogramma over twee schooljaren voor een leerling die wegens ziekte, handicap of ongeval 

de vorming van een bepaald leerjaar niet binnen één schooljaar kan volgen. 

De wijze waarop het lesprogramma wordt opgedeeld (periodes, vakken, ...) zal in functie van de 

haalbaarheid voor de leerling én voor de school worden vastgelegd. 

De eindbeslissing over het al dan niet geslaagd zijn, wordt genomen na het tweede schooljaar. Op het 

einde van het eerste schooljaar is er een tussentijdse evaluatie en een attest van regelmatige lesbijwoning. 

Indien de eindbeslissing na het tweede schooljaar "niet-geslaagd" is, dan kan de leerling het 

structuuronderdeel overzitten, desgevallend opnieuw mits akkoord van de klassenraad op basis van het 

spreidingsprincipe. De spreiding kan dan over twee schooljaren of over één schooljaar (beperkt tot die 

inhouden waarvoor het overzitten opportuun is). 


versie juli 2013

Indien de leerling van school verandert, dan is de nieuwe school niet verplicht om het systeem van spreiding 

van het lesprogramma over te nemen. 

Aanpassing van het lesprogramma kan voor een leerling die wegens ziekte, handicap of ongeval 

bepaalde vakken niet kan volgen. 

Vrijstelling van één of meer vakken kan door de klassenraad toegestaan worden op voorwaarde dat de 

leerling vervangende activiteiten volgt. Het lesprogramma wordt niet verminderd maar wel aangepast. Alle 

vakken, ook die van de basisvorming, komen voor vrijstelling in aanmerking. De klassenraad zal er over 

waken dat de vervangende vakken/activiteiten gelijkwaardig zijn, opdat de leerdoelstellingen en de 

eigenheid van het door de leerling gevolgde structuuronderdeel op een redelijke wijze behouden blijven. Een 

vrijstelling met vervangende activiteit kan zowel naar inhoud (vervanging van een vak door een ander) als 

naar vorm (alternatieve wijze van verstrekking), bv. lichamelijke opvoeding zou zowel kunnen worden 

vervangen door plastische opvoeding (of een ander vak) maar zou ook kunnen worden gehandhaafd door 

middel van een louter theoretische benadering. 

HUISONDERWIJS 

Aan de voltijdse of deeltijdse leerplicht kan ook worden voldaan via huisonderwijs. 

Huisonderwijs is onderwijs dat verstrekt wordt aan leerplichtigen van wie de personen die het ouderlijk gezag 

uitoefenen, beslist hebben het zelf te organiseren en te bekostigen. 

De ouders moeten dit melden bij het departement onderwijs. 

(Onder huisonderwijs wordt in de praktijk ook het onderwijs in een privéschool verstaan.) 

Huisonderwijs geeft nooit recht op erkende studiebewijzen; de examencommissie van de Vlaamse 

gemeenschap biedt hier een oplossing. 

De jaarlijkse mededeling dat voor huisonderwijs geopteerd wordt, houdt in dat de ouders een verklaring 

ondertekenen en uiterlijk de dag waarop met het huisonderwijs gestart wordt overmaken aan het Agentschap 

voor Onderwijsdiensten. Ze dienen onder andere mee te delen waar het huisonderwijs wordt verstrekt en wie 

er effectief lesgeeft. 

Het huisonderwijs moet aan twee minimumeisen voldoen in het basisonderwijs: 

enerzijds moet het gericht zijn op de ontplooiing van de volledige persoonlijkheid en de talenten van 

de jongere en op de voorbereiding op een actief leven als volwassene, 

anderzijds moet het respect voor de grondrechten van de mens en voor de culturele waarden van de 

jongere zelf en van anderen bevorderen; 

Andere inhoudelijke voorwaarden worden niet opgelegd. 

Het is aan de onderwijsinspectie (minstens 2) om te controleren of aan deze eisen is voldaan; de ouders 

moeten deze controle aanvaarden en er hun medewerking aan verlenen. Is dit niet het geval of wijzen twee 

opeenvolgende controles uit dat de minimumeisen niet worden vervuld, dan moet de leerplichtige in een door 

de gemeenschap erkende onderwijsinstelling worden ingeschreven. 

Het hervatten van huisonderwijs om aan de leerplicht te voldoen, kan uitsluitend mits de onderwijsinspectie 

voorafgaandelijk toestemming verleent. Die toestemming wordt verleend als de onderwijsinspectie oordeelt, 

op basis van elementen aangereikt door de ouders, dat de tekortkomingen die bij de controle destijds 

aanleiding hebben gegeven tot beëindiging van het huisonderwijs, zijn of worden weggewerkt. 


versie juli 2013

4.7. GELIJKWAARDIGHEID DIPLOMA’S - 

TOEGANG ONDERWIJS ZONDER GELDIGE 

VERBLIJFSDOCUMENTEN 

herwerkt en uitgebreid 

TOEGANG ONDERWIJS ZONDER GELDIGE VERBLIJFSDOCUMENTEN 

http://www.kruispuntmi.be/thema.aspx?id=6934 - 

Infodossier leerlingen zonder wettig verblijf (2012) een publicatie die probeert een juridisch antwoord op 

de meest voorkomende vragen te formuleren. Onderverdeeld in 14 zgn. vragenfiches. 

MINDERJARIGEN 

Voor minderjarigen zonder wettig verblijf wordt het recht op onderwijs gegarandeerd door de leerplicht. 

- als de leerling beantwoordt aan de definitie van ‘minderjarige anderstalige nieuwkomer’ heeft hij recht op 

onthaalonderwijs. 

- geen recht op een school- en studietoelage 

- uitzonderlijk recht op een jaarlijkse leeftijdsbijslag (de vroegere schoolpremie) 

- een leerling zonder wettig verblijf die als regelmatige leerling ingeschreven is en op het einde van de 

studieperiode geslaagd is, heeft recht op een diploma, getuigschrift of attest. 

- minderjarige leerlingen die in hun studierichting stage moeten lopen zijn vrijgesteld van een arbeidskaart. 

Om legaal te kunnen werken moeten vreemdelingen niet alleen wettig verblijven, ze hebben vaak ook een 

arbeidskaart nodig. 

MEERDERJARIGEN 

Voor meerderjarIgen zonder wettig verblijf is het recht op onderwijs niet meer gegarandeerd. 

- een uitzondering is ‘deeltijds leren en werken’. Een leerling zonder wettig verblijf die achttien wordt, blijft 

verder vrijgesteld van de verplichte arbeidskaart tot hij de opleiding voltooid heeft. De leerling moet wel binnen 

de studierichting blijven die hij was begonnen voor hij achttien jaar werd. » Zie fiche 11 

- Studenten zonder wettig verblijf moeten voldoen aan het toelatingsbeleid van de onderwijsinstelling. 

Een wettig verblijf is geen voorwaarde voor een inschrijving, maar het is vaak moeilijk om aan de algemene 

voorwaarden te voldoen. Een instelling kan afwijkende toelatingsvoorwaarden opstellen. Die mogen 

gebaseerd zijn op: 

- humanitaire redenen; 

- medische, psychische of sociale redenen; 

- het algemene kwalificatieniveau, de verdiensten of competenties van de student. 

Meer info (in Nederlands en engels): www.highereducation.be/het-hoger-onderwijs/toelatingsvoorwaarden. 

- In het Vlaams volwassenenonderwijs kunnen mensen zonder wettig verblijf zich niet inschrijven. een 

wettig verblijf is er sinds 2011 een inschrijvingsvoorwaarde. 

GELIJKWAARDIGHEID DIPLOMA’S 

Meer info: Gelijkwaardigheid buitenlandse getuigschriften en diploma's 

http://www.ond.vlaanderen.be/wetwijs/thema.asp?id=51&fid=2 

Meer info: www.ond.vlaanderen.be/naric/ - Wat is uw buitenlands diploma waard in Vlaanderen? 

NARIC-Vlaanderen is verbonden aan de Afdeling Dienstverlening EVC van het Agentschap voor 

Kwaliteitzorg in Onderwijs en Vorming. Ze is als Vlaamse unit binnen het ENIC-NARIC- netwerk 

verantwoordelijk voor het erkennen van de gelijkwaardigheid van buitenlandse getuigschriften en diploma’s 

met een overeenkomstige Vlaamse graad. NARIC staat voor “National Academic (and professional) 

Recognition and Information Centre”. 

NARIC-Vlaanderen staat in voor het erkennen van de gelijkwaardigheid van buitenlandse 

studiebewijzen: 

de erkenning van buitenlandse diploma’s hoger onderwijs; 


versie juli 2013

de erkenning van buitenlandse diploma’s volwassenenonderwijs; 

de erkenning van buitenlandse diploma's secundair onderwijs. 

Bij NARIC kan u terecht voor de professionele erkenning van onderwijsdiploma’s (EER- leerkrachten). 

NARIC levert ook attesten af voor houders van Vlaamse diploma’s in het buitenland. 

Als informatiecentrum is NARIC verantwoordelijk voor het geven van informatie over de erkenning van 

buitenlandse diploma’s die tot het hoger onderwijs, hoger beroepsonderwijs, volwassenenonderwijs en 

secundair onderwijs behoren. NARIC-Vlaanderen geeft ook informatie over de Vlaamse en buitenlandse 

onderwijssystemen. 

Naric heeft een begeleidingsboom ontwikkeld om op een eenvoudige- en overzichtelijke manier te helpen bij 

het kiezen van de juiste procedure. Op basis van de persoonlijke situatie, doorloopt men enkele stappen om 

zo tot de juiste procedure te komen. 

Hoe werkt de begeleidingsboom? 

Toegang Secundair onderwijs 

Vanaf het schooljaar 2011-2012 vervalt voor de secundaire scholen de procedure "gelijkwaardigheid van 

buitenlandse studiebewijzen"; toelatingsklassenraden zijn niet gehouden aan gelijkwaardigheidbeslissingen 

die de overheid intussen al mogelijks heeft genomen – 

zie algemene opmerkingen S.O. - toelatingsvoorwaarden 

GELIJKWAARDIGHEID VAN NEDERLANDSE STUDIEBEWIJZEN SO 

Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de gelijkwaardigheid van Vlaamse en Nederlandse 

studiebewijzen voor het voltijds secundair onderwijs - laatste wijziging: 07/05/2003 


Indien een leerling beschikt over een Nederlands studiebewijs, is de secundaire school zelf bevoegd om de 

gelijkwaardigheid toe te kennen. Er hoeft dus geen gelijkwaardigheiddossier opgestuurd te worden naar het 

Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming, behalve voor het middelbaar beroepsonderwijs (MBO) en de 

verpleegsterscholen, deze laatste volgen de gewone gelijkwaardigheidprocedure. 

Voor het bepalen van de gelijkwaardigheid van Nederlandse studiebewijzen kunnen de schooldirecties 

gebruik maken van de tabel in het BVR. 

Toegang Hoger onderwijs 

Wet van 10/07/2009 houdende instemming met het Verdrag inzake de erkenning van diploma's betreffende 

het hoger onderwijs in de Europese Regio, gedaan te Lissabon op 11 april 1997 laatste wijziging: 

21/08/2009 

Personen die het volledig secundair in het buitenland gevolgd hebben, en zich wensen in te schrijven in een 

hogeschool of universiteit, moeten geen gelijkwaardigheid van hun diploma aanvragen. Zij kunnen zich 

rechtstreeks tot de hogeschool of universiteit wenden, die hen kan toelaten tot inschrijving op basis van dit 

buitenlands diploma. 

GELIJKWAARDIGHEID VAN NEDERLANDSE STUDIEBEWIJZEN HO 

Besluit van de Vlaamse Regering houdende vaststelling van de academische gelijkwaardigheid van 

Nederlandse diploma's van het hoger onderwijs - laatste wijziging: 12/10/2010 


Houders van een Nederlands diploma hoger onderwijs moeten geen aanvraag meer indienen voor de 

niveaugelijkwaardigheid met het niveau van een Vlaamse graad van “bachelor”, “master” of “doctor” – zie 

rubriek “Mededelingen”. 

De studiebewijzen bachelor of master van een Nederlandse instelling voor hoger onderwijs, van een 

geaccrediteerde opleiding of van een opleiding die de toets nieuwe opleiding door de NVAO met goed 

gevolg heeft doorstaan, kunnen als academisch gelijkwaardig worden erkend met de Vlaamse graad van 

bachelor respectievelijk master met toevoeging van de overeenstemmende of meest verwante kwalificatie 

van de graad, vermeld in artikel 3 van het decreet van 4 april 2003 betreffende de herstructurering van het 

hoger onderwijs in Vlaanderen. 


versie juli 2013

4.8. STUDEREN BUITEN VLAANDEREN 

website ministerie Onderwijs over studeren in het buitenland (Basis, Secundair en Hoger) 

http://www.ond.vlaanderen.be/infolijn/faq/buitenland/default.htm 

Een opleiding volgen in het buitenland kan om diverse redenen en op verschillende manieren: 

- Vooral om de taal te leren en kennis te maken met de cultuur, via een uitwisselingsprogramma, au pair 

werken of een taalvakantiecursus. In het secundair onderwijs zitten leerlingen in dat geval meestal een jaar 

over. 

- Een gedeelte van de opleiding hoger onderwijs in een ander land aan een erkende Europese hogeschool 

of universiteit volgen, eventueel met een beurs van een Europees mobiliteitsprogramma. Stages in het 

buitenland doen, ook buiten Europa. 

- Een basisdiploma behalen in het buitenland. Bij terugkeer in Vlaanderen kunnen er zich problemen stellen 

met de gelijkwaardigheid van het buitenlands diploma. 

leerplicht 

Als men zich in het buitenland domicilieert, dan valt het kind enkel onder de leerplicht van het gastland. 

Behoudt men zijn domicilie in België, dan blijft de Belgische leerplicht van toepassing naast de wetgeving 

van het gastland. In dat geval moet men het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming schriftelijk op de 

hoogte brengen van zijn vertrek naar het buitenland. 

studietoelage 

Jongeren die nog in België gedomicilieerd zijn, kunnen bij het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming 

enkel een studietoelage krijgen voor studies waarvoor in Vlaanderen geen equivalent bestaat. 

Als men gedomicilieerd is in een lidstaat van de Europese Unie, dan vraagt men aan de officiële instantie 

verantwoordelijk voor onderwijszaken van dat land of men een financiële tussenkomst kan bekomen. Men 

kan zich daarbij beroepen op artikel 12 van de verordening (EU) 1612/68 van de Raad, van 15 oktober 1968, 

betreffende het vrije verkeer van werknemers binnen de Unie. Enkel wanneer men afgewezen wordt omwille 

van het feit dat dit artikel niet van toepassing is, kan men nog in aanmerking komen voor een studietoelage 

van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. 

Ben je gedomicilieerd in een land buiten de EU, dan kom je sowieso niet in aanmerking voor een 'Vlaamse' 

studietoelage. 

huisonderwijs 

Dit is mogelijk in het buitenland. In de praktijk zijn er weinig ouders die kiezen voor huisonderwijs. Het vergt 

immers veel inzet en discipline om dat te realiseren. 

Tijdens het schooljaar overschakelen op huisonderwijs kan enkel in een aantal uitzonderlijke gevallen. Een 

kind dat is ingeschreven in een school, moet zich het hele schooljaar houden aan de organisatie van het 

schooljaar: dus ook aan de schooldagen en de schoolvakanties. Dit betekent dat het niet is toegestaan om 

tijdens het schooljaar over te schakelen op huisonderwijs, om zo buiten de schoolvakanties toch op reis te 

kunnen vertrekken. 

Andere nuttige websites 

http://www.destapgent.be/download/0904De_stap_naar_het_buitenland.pdf 

website De Stap Gent over de stap naar het buitenland 

http://www.kamiel.info/ en http://www.jint.be/ 

gids voor jongeren met buitenlandse plannen 

http://ec.europa.eu/ploteus/home.jsp?language=nl 

portaal over studiemogelijkheden binnen de Europese Unie 

http://users.telenet.be/euroguidance/ 

website van het Vlaams Leonardo Da Vinci Studie- en Beroepskeuzecentrum 

www.wereldschool.nl 

website met Nederlandstalige lesprogramma's voor kinderen in het buitenland 


versie juli 2013

www.stichtingnob.nl 

website Stichting Nederlands Onderwijs in het buitenland 

http://www.eurodesk.org/edesk/YouthInEurope.do?go=1 

europees jongerenportaal 

http://www.epos-vlaanderen.be/ 

EPOS vzw is het Nationaal Agentschap van Vlaanderen dat instaat voor het implementeren van het 

Europees Programma «Een Leven Lang Leren». 

http://www.gostrange.be/ - info voor al je buitenlandse plannen 

http://www.studentineuropa.eu/ - http://europa.eu/ 

http://www.diplomatie.be/nl/addresses/abroad/default.asp 

adressen van de buitenlandse ambassades in België en Belgische ambassades in het buitenland. 

http://www.unesco.org/new/en/unesco/ 


versie juli 2013

4.9 OUDERLIJK GEZAG IN 

ONDERWIJSAANGELEGENHEDEN 

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=13584 - laatste wijziging: 

14/04/2005 

meer info extranet POC - De rechtspositie van kinderen en ouders in het GO! onderwijs van de Vlaamse 

Gemeenschap: Een gids voor correcte omgang en communicatie - http://www.go.be/sites/portaal_nieuw/subsites/Communicatie/Publicaties/Documents/VG_SBCAHIER_3_BW_LR.pdf 

In de communicatie met de meeste gezinnen stellen zich geen problemen. Moeilijkheden ontstaan vooral 

tijdens en na echtscheidingsprocedures. Uiteraard is het in de 1ste plaats de verantwoordelijkheid van de 

ouders om de gezamenlijke opvoeding van hun kinderen te organiseren, daarover onderlinge afspraken te 

maken en een goede communicatie te onderhouden. In principe zijn de beide ouders van een minderjarige 

gezamenlijk verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kind (co-ouders). Zij hoeven daarvoor niet gehuwd 

te zijn of samen te wonen. 

Een rechtbank kan beslissen dat één van de (gescheiden) ouders het exclusief ouderlijk gezag krijgt. 

Meestal heeft deze het kind feitelijk bij zich en neemt de beslissingen over de school- en studiekeuze. In dat 

geval moet de school een inschrijving door de andere ouder weigeren. 

Als één van de (gescheiden) ouders het exclusief ouderlijk gezag krijgt, heeft de andere ouder het recht op 

toezicht. Dit houdt onder meer in dat hij of zij geïnformeerd moet worden over de opvoeding van het kind 

(schoolresultaten, oudercontacten, leerlingenbegeleiding, ...) en dat hij of zij bij de jeugdrechtbank of de 

kortgedingrechter een verhaalrecht heeft tegen beslissingen van de exclusieve ouder. 

De rechtbank bepaalt meestal, eventueel op voorstel van de ouders, een tussenoplossing waarbij bepaalde 

beslissingen met instemming van beide ouders moeten worden genomen en voor het overige één ouder alleen 

verantwoordelijk is. 

In elk geval (behoudens ontzetting uit het ouderlijk gezag) en dus ook zonder co-ouderschap moet de school 

beide ouders informeren over schoolresultaten, begeleidingsactiviteiten, oudercontacten, 

informatievergaderingen, bevoegd centrum voor leerlingenbegeleiding, schoolfeesten, enzovoort (actieve 

informatieplicht). Als een tuchtprocedure wordt gestart tegen de leerling, moeten beide ouders op de hoogte 

gebracht worden. 

De school kan niet automatisch veronderstellen dat de informatie beide ouders bereikt, maar kan wel met de 

ouders afspreken dat informatie, zoals de klasagenda, via de ene ouder bij de andere ouder terecht komt. De 

school zal ook zoveel mogelijk alle informatie die de leerling meekrijgt dubbel of parallel aanbieden. 

Ondanks dergelijke afspraak mag de school de informatie niet weigeren als de andere ouder daarom vraagt 

(passieve informatieplicht). Dit betekent niet dat de school verplicht is vragen te beantwoorden die onredelijke 

eisen qua tijd en middelen stellen, zoals het opstellen van een verslag of het invullen van een vragenlijst. 

Ook familieleden hebben recht op informatie. De grootouders en iedereen die een bijzondere affectieve band 

aantoont (de stief- of pleegouder, broers en zussen bijvoorbeeld) hebben in principe recht op persoonlijk 

contact met de leerling. 


versie juli 2013

4.10 DECREET OPENBAARHEID BESTUUR EN 

ONDERWIJSAANGELEGENHEDEN 

Ouders mogen de toetsen van hun kind inkijken. 

Leerlingen en ouders hebben het recht om het examen in te kijken en een kopie ervan te vragen. Dat is een 

rechtstreeks gevolg van het decreet over de openbaarheid van bestuur (26 maart 2004), waar ook scholen 

onder vallen. De school mag wel vragen dat ouders voor de kopie betalen. Voor ouders kan het heel 

verhelderend zijn om samen met de betrokken leraar het examen samen te overlopen (uit schooldirect). 

Vind meer informatie over het decreet over de openbaarheid van bestuur 

4.11 STRUCTUUR VLAAMS MINISTERIE VAN 

ONDERWIJS 

DEPARTEMENT ONDERWIJS EN VORMING 

AGODI 

AOC 

AHOVOS 

AglOn 

AKOV met de afdelingen 'projecten EVC-curriculum kwalificaties', 'organisatie inspectie' en 

'dienstverlening EVC' 

die instaat voor certificatie en erkenning van verworven competenties en met de diensten 

- NARIC (bijv. gelijkwaardigheid buitenlandse diploma's) 

- Toelatingsexamen ARTS/TANDARTS 

- EXAMENCOMMISSIE 

4.12 DE VLAAMSE KWALIFICATIESTRUCTUUR – 

EVC EN EVK 

Meer info: http://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/bewijs-je-bekwaamheid-studievoortgang-op-grondvan-eerder-verworven-kwalificaties-evk-en-competenties-evc 

Een gemeenschappelijk instrument voor onderwijs, vorming en werk - januari 2009 - 

http://www.evcvlaanderen.be/evenementen/11/Toelichting%20bij%20voorontwerp%20decreet%20Vlaamse 

%20kwalificatiestructuur.pdf 

www.ervaringsbewijs.be 

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=12706 - Wet betreffende de 

algemene structuur van het hoger onderwijs – 30/10/2012 

Op termijn zal de Vlaamse kwalificatiestructuur uitgroeien tot een ordening van door de Vlaamse 

regering erkende kwalificaties. Een kwalificatie is een afgerond geheel van competenties waarvoor mensen 

een erkend bewijs kunnen krijgen. Een kwalificatie maakt duidelijk welke competenties relevant zijn voor het 

uitoefenen van een beroep of maatschappelijke functie of om een opleiding aan te vatten. 

Het onderwijs wordt onverdeeld in volgende Europese kwalificatieniveaus : 

a) het kleuteronderwijs; 

b) het lager onderwijs, waar het Europees kwalificatieniveau 1 kan worden bereikt; 

c) het secundair onderwijs met Europese kwalificatieniveaus 2, 3 en 4 of 5; 

d) het hoger onderwijs met Europese kwalificatieniveaus 5, 6, 7 en 8; 

Bijvoorbeeld: het Hoger beroepsonderwijs leidt tot een erkende onderwijskwalificatie van kwalificatieniveau 5 

(diploma van gegradueerde). 

Studievoortgang kan vereenvoudigd en/of versneld worden door erkenning van eerder verworven 

kwalificaties (EVK) en eerder verworven competenties (EVC). De juiste kwalificaties of competenties 

kunnen tot (deel)vrijstellingen leiden. Het resultaat is een geïndividualiseerd studietraject. 


versie juli 2013

EVK staat voor ‘Eerder Verworven Kwalificaties’. Kwalificaties zijn creditbewijzen, getuigschriften 

of alle binnen- of buitenlandse studiebewijzen die aangeven dat een formeel leertraject met goed gevolg 

werd doorlopen. Je moet een examen hebben afgelegd dat uitmondde in een formeel attest. Een bewijs van 

deelname aan een vorming of opleiding is bijgevolg geen kwalificatie. Met de term ‘eerder’ wil de overheid 

benadrukken dat het gaat om een kwalificatie die men al verworven heeft voor de aanvang van de opleiding 

waar men deze kwalificatie wil laten erkennen. Om te benadrukken dat de kwalificatie op een andere plaats 

werd verkregen gebruikt men soms ook de term ‘elders’ verworven kwalificatie. 

EVC staat voor ‘Eerder Verworven Competenties’. Een competentie is het geheel van kennis, 

inzicht, vaardigheden en attitudes verworven door middel van leerprocessen, waardoor iemand in staat is 

om effectieve kwaliteitsvolle prestaties te leveren gericht op een bepaalde functie of rol. De prestaties zijn 

zichtbaar in concrete handelingen en verbonden met een bepaalde context. Mensen verwerven ook 

competenties buiten het onderwijs. Bijvoorbeeld via beroep, vrijwilligerswerk of mantelzorg. Deze zijn 

misschien gelijk aan bepaalde competenties van een bachelor- of masteropleiding. In dat geval kunnen deze 

als ‘eerder verworven competentie’ erkend worden en leiden tot vrijstellingen voor deze delen van de 

opleiding. Met de term ‘eerder’ wil de overheid ook hier benadrukken dat het gaat om een competentie die 

men al verworven heeft voor de aanvang van de opleiding waar men deze EVC wil laten erkennen. Soms 

gebruikt men hiervoor ook de term ‘elders’ verworven competentie. Dit doet men om te benadrukken dat 

deze competentie op een andere plaats werd verkregen. 

Beroepskwalificatie 

Dit is een afgerond en ingeschaald geheel van competenties waarmee een beroep kan worden uitgeoefend. 

Besluit van de Vlaamse Regering houdende de uitvoering van het decreet betreffende de 

kwalificatiestructuur van 30 april 2009 inzake de erkenning van beroepskwalificaties en inzake de erkenning 

van onderwijskwalificaties voor het secundair na secundair onderwijs en het hoger beroepsonderwijs - 

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=14480 - 11/02/2013 

Organisaties betrokken bij het onderwijs 

DE REGIONALE TECHNOLOGISCHE CENTRA 

Decreet houdende de organisatie en werking van de regionale technologische centra - 15/06/2011 


De werking van een RTC is gericht op : 

1° de bewerkstelliging van synergieën tussen onderwijsinstellingen en bedrijven; 

2° de optimale doorstroming van leerlingen, studenten en cursisten naar het bedrijfsleven; 

3° de opwaardering van het technisch onderwijs en het beroepsonderwijs. 


versie juli 2013

RVA/VDAB EN ARBEIDSMARKT 

4.13 PRAKTISCHE INFO 

Nederlandstalige lijst van studies die voorbereiden op een beroep waarvoor een significant tekort 

aan arbeidskrachten bestaat (art. 93 KB 25.11.1991) 

School- of academiejaar 2012-2013 (deze lijst geldt voor de studiecyclussen die gestart zijn in september of 

oktober 2012). Onder bepaalde voorwaarden kan men, indien men dergelijke studies volgt, vrijgesteld 

worden van beschikbaarheid op de arbeidsmarkt, van inschrijving als werkzoekende en kan men een 

aangeboden betrekking weigeren. Voor meer inlichtingen lees het infoblad nr. T60 ”U wenst studies met een 

volledig leerplan te hervatten?”. Dit infoblad kan men krijgen bij uw uitbetalingsinstelling of bij het 

werkloosheidsbureau van de RVA of downloaden van de website www.rva.be. 

Hoger secundair onderwijs met technische of beroepsvorming 

Hoger onderwijs : een cyclus (professionele bachelor) 

Hoger onderwijs : twee cycli (Academische bachelors + masters 

VDAB sectorrapporten 

In haar 23 nieuwe sectorrapporten brengt de VDAB de tewerkstelling per sector in Vlaanderen in kaart, en 

worden de kenmerken van iedere sector uitgebreid toegelicht. Zo krijg je per sector een globaal beeld van de 

werkgelegenheid, de evolutie van het aantal jobs, de door de VDAB ontvangen vacatures, de 

knelpuntproblematiek, de remediëring door Individuele Beroepsopleidingen in de Onderneming. De 

gegevens worden ook op een gebruiksvriendelijke manier op regionaal niveau weergegeven. Het rapport 

Sectoren in Vlaanderen biedt de mogelijkheid om de sectoren onderling te vergelijken. 

Meer info: http://vdab.be/trends/sectorrapporten/vlaanderen.pdf 

RVA RECHT OP WACHTUITKERINGEN 

http://vdab.be/campus/na_wachttijd.shtml 

Als je stopt met studeren, dan heb je er alle belang bij om je zo vlug mogelijk als werkzoekende in te schrijven 

bij de VDAB (of de BGDA in Brussel). Het doet er niet toe of je je diploma hebt behaald of niet. Als je dat wil, 

kan je je ook al inschrijven als je in je laatste jaar zit, vanaf januari van dat jaar. 

Voor wie zich later inschrijft (bijvoorbeeld na de 2de zittijd) gaat de wachttijd in vanaf de datum van 

inschrijving. Dit zal uiteraard tot gevolg hebben dat je pas later (na de wachttijd) wachtuitkeringen zal 

ontvangen. 

In Vlaanderen vind je de VDAB in de Lokale Werkwinkels. Je kan je inschrijven via de VDAB-site op het internet 

en daar meteen je inschrijvingsbewijs afprinten. 

Wanneer begint de wachttijd? 

- Jonger dan 18: dan begint je wachttijd op de dag waarop je je inschrijft bij VDAB. Aangezien je tot je 

achttiende schoolplichtig bent, kan dat nooit voor 1 juli zijn. 

- Ouder dan 18: 

o Ben je afgestudeerd in juli, dan begint je wachttijd te lopen vanaf 1 augustus. Toch kan je je al vóór 

die dag als werkzoekende inschrijven. 

o Ben je tijdens het schooljaar gestopt met je studies of studeer je later af (bijvoorbeeld in september) 

dan begint de wachttijd te lopen vanaf de dag van je inschrijving. 

Opgelet: je moet geen wachttijd doorlopen als je een industriële leertijd hebt beëindigd. 

Hoelang duurt de wachttijd? 

De wachttijd wordt uitgedrukt in werkdagen, zaterdagen meegerekend. Je leeftijd op het moment waarop je 

een uitkering aanvraagt bepaalt de duur ervan. Ben je op de dag van je uitkeringsaanvraag: 

- jonger dan 18: 155 werkdagen 

- tussen 18 en 26: 233 werkdagen 


versie juli 2013

- tussen 26 en 30: 310 werkdagen 

Voorwaarden wachtuitkering: 

- Je moet ingeschreven zijn bij de VDAB als werkzoekende. 

- Je hebt je wachttijd doorlopen. 

- Je voldoet aan de studievoorwaarden, die gelden om recht te hebben op een wachtuitkering. De 

belangrijkste voorwaarden vind je hieronder. 

o Jongeren die een richting uit het ASO of KSO volgen, moeten effectief een getuigschrift behaald 

hebben van de 2de graad van het secundair onderwijs. Je moet je 6de jaar volledig uitdoen, lessen 

volgen en examens afleggen, maar slagen is geen noodzakelijke voorwaarde; 

o Jongeren die een richting uit het BSO of TSO volgen, moeten de 1ste 3 jaren voleindigd hebben. Je 

moet je 3de jaar volledig uitdoen, lessen volgen en examens afleggen, maar slagen is geen 

noodzakelijke voorwaarde; 

o Jongeren die via het systeem industrieel- of middenstandsleerlingwezen een opleiding volgen, moeten 

deze opleiding voleindigd hebben. Je moet je opleiding volledig uitdoen, lessen en stages volgen, 

examens afleggen, maar slagen is geen noodzakelijke voorwaarde. 

In de 1ste week (binnen 8 dagen) na het volbrengen van je wachttijd moet je opnieuw bij de VDAB langs gaan. 

Je ontvangt dan een inschrijvingsstempel. 

WERKLOOS EN STUDEREN 

Bij RVA kan je een vrijstelling aanvragen voor het volgen van studies wanneer je 312 dagen 

uitkeringsgerechtigd werkloos bent. Aanvragen gebeuren bij je inschrijving op school. Je moet steeds 

aanwezig zijn en minstens 20u les volgen. 

KINDERBIJSLAG VANAF 18 JAAR (geen leerplicht, dus ook indien diploma SO behaald) 

- SO, HO of VO: kinderbijslag blijft tot 25 jaar, indien 17u/week les of 27 stp (inschrijving voor 30/11 in HO) 

opmerking Examencommissie is geen onderwijsinstelling, dus geen kinderbijslag 

- wachttijd RVA: wel kinderbijslag 

- werken: geen kinderbijslag 

SCHOOLABONNEMENTEN 

- Tot 25 jaar voor openbaar vervoer. Ook wie een uitkering van het OCMW heeft, kan met een 

voordeeltarief het openbaar vervoer gebruiken. 

OPLEIDINGSCHEQUES VOOR WERKNEMERS 

Deze kunnen gebruikt worden om inschrijvingsgeld en eventueel cursuskosten (CVO) te betalen. website 

opleidingscheques 

EDUCATIEF VERLOF 

In het kader van het betaald educatief verlof kunnen werknemers, die een opleiding volgen, onder bepaalde 

voorwaarden verlof krijgen zonder loonverlies te lijden. website betaald educatief verlof 

Het stelsel van het betaald educatief verlof is een bevoegdheid van de federale overheid en wordt beheerd 

door de sociale partners. 

veelgestelde vragen over studentenarbeid - http://www.vdab.be/campus/overeenkomst.shtml 


versie juli 2013

syllabus regelgeving - Centra voor Leerlingenbegeleiding van het ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?