Klik hier om het ledenbericht van juli 2012 te lezen

GESCHIEDKUNDIGE VERENIGING ANNO 1890
DieHaghe Beschermvrouwe H.M. de Koningin
Juli 2012
122e jaargang nr. 4
verschijnt 6 x per jaar
LEDENBERICHT
Van de voorzitter
In dit Ledenbericht het vooruitzicht op een
mooie zomer en een prettige herfst, althans als
het om onze actieve vereniging gaat. Een ‘compacte’
Zomerexcursie die, naar we van harte
hopen, weer in het traditioneel zonnige weer en
onder veel belangstelling uwerzijds zal plaatsvinden,
en een extra activiteit om de gedachte dat
juli en augustus per se ‘stille’ maanden moeten
zijn eens te doorbreken. Daarna het zicht op
onze Najaarsledenvergadering, met enkele
bestuurswisselingen. Mr. R. Vlaanderen zag, om
hem moverende redenen, af van zijn kandidatuur
voor het voorzitterschap, maar wij hebben
onderwijl zicht op een voortreffelijke andere
kandidaat. Tevens wordt dan de vacature-Fox
vervuld. Zodat Die Haghe met nieuw elan voorwaarts
kan gaan. U wordt vanzelfsprekend in het
volgende Ledenbericht van het een en ander op
de hoogte gesteld.
Diederick Cannegieter
Activiteiten voor de
leden
Zomerexcursie.
Wij naderen de zomer en dan is het weer tijd
voor onze traditie om eenmaal per jaar af te reizen
naar een buiten Den Haag gelegen interessante
plaats.
Dit jaar blijven wij dicht bij Den Haag en gaan wij
naar Delft. Dit doen wij echter niet zoals gebruikelijk
met een bus, maar over water met een oude
trekschuit, de Hadrianus, een overdekte boot van
stichting De Ooievaart. Op zaterdag 18 augustus
2012 vertrekken wij om 9.00 uur vanaf het havenkantoor
aan de Bierkade 18.
Tijdens de vaartocht krijgt u een kop koffie/thee
en enige uitleg over de bijzondere gebouwen en
objecten langs de vaarroute. Na aankomst in
Delft wandelen wij naar de Oude Kerk waar wij
een rondleiding krijgen. Na een korte rondleiding
in de omgeving gaan wij naar het Prinsenhof
waar een gids ons rondleidt en vertelt over
AGENDA
18 augustus
Zomerexcursie naar Delft
5 september
Rondleiding Isaac Israels in
Den Haag
Ledenbericht Juli 2012 nummer 4 1

één van de meest dramatische
gebeurtenissen uit de Nederlandse
geschiedenis: de moord op Willem
van Oranje. Aansluitend gaan wij
naar 't Boterhuis voor de lunch.
Na de lunch wandelen wij naar het
dichtbij gelegen museum Paul Tetar
van Elven waar een gids een rondleiding
door het statige grachtenpand
zal geven. Vervolgens vertrekken wij
weer met de Hadrianus en zullen wij
– als de tijd en het weer het toelaten
– eerst nog richting Voorburg varen
waar u enige uitleg krijgt over de
fraaie buitenplaatsen langs de Vliet.
Wij verwachten ca 17.00 uur weer
aan de Bierkade aan te meren.
De Oude Kerk in Delft
Het bestuur heeft in deze economisch
moeilijke tijden de prijs van deze zomerexcursie laag kunnen houden
en rekent op een goede opkomst.
Datum: zaterdag 18 augustus
Vertrek: 9.00 uur vanaf Havenkantoor, Bierkade 18
Terug: ca. 17.00 uur
Aanmelden: educatie@haagshistorischmuseum.nl of 070 3123065 (ma t/m
vr 9-17) met uw naam, telefoonnummer en e-mailadres
Kosten: 41 euro per persoon, vooraf te voldoen op giro 71791 ten name
van Geschiedkundige Vereniging Die Haghe, onder vermelding van
‘Zomerexcursie’
Maximaal 38 deelnemers
Belangrijk: neem uw Museumkaart mee (uiteraard als u er een heeft) omdat
voor het Prinsenhof en Paul Tetar van Elven entree betaald dient te worden,
respectievelijk 5 en 4 euro als u geen Museumkaart hebt. De overige
kosten zijn inclusief.
Rondleiding Isaac Israels in Den Haag
Van 2 juni t/m 23 september 2012 vindt de zomermanifestatie ‘Isaac Israels
in Den Haag’ plaats. Verspreid over vijf locaties tonen verschillende tentoonstellingen
het Den Haag en Scheveningen van eind 19de en begin 20ste
eeuw door de ogen van de bekende kunstenaar Isaac Israels (1865-1934).
In het vorige Ledenbericht werd hier al melding van gemaakt. Op 5 september
is er een rondleiding over de
Israels-tentoonstelling in het Haags
Historisch Museum.
Pas op latere leeftijd koos Isaac Israels
definitief voor Den Haag. Het Haagse
stadsleven vormde een onuitputtelijke
bron voor zijn schilderijen.
Geïnteresseerd was hij in het mondaine
leven, maar ook 'gewone' vrouwen
als verpleegsters, verkoopsters en telefonistes
konden rekenen op zijn schilderkundige
interesse. Op loopafstand
van zijn huis aan de Koninginnegracht
vond hij in en om de kazernes inspiratie
in het dagelijks leven van de militairen
en vanuit zijn huis had hij zicht
op de Haagse Dierentuin. De felge-
Isaac Iasraels, Het Noordeinde in
Den Haag, 1917 (Part. Coll.)
2 Ledenbericht Juli 2012 nummer 4
kleurde papegaaien langs de oprijlaan
waren een geliefd onderwerp. In
Israels' tijd had Den Haag een rijk
uitgaansleven. De weelderig uitgedoste actrices en danseressen
vormden een rijke bron van inspiratie. Het zijn
deze thema's die op de tentoonstelling in het Haags
Historisch Museum uitgebreid belicht worden.
Datum: woensdag 5 september
Aanvang: 14.00 uur (met koffie/thee in het museumcafé),
aanvang rondleiding 14.15 uur
Locatie: Haags Historisch Museum, Korte Vijverberg 7
Kosten: 3 euro per persoon
Aanmelden: educatie@haagshistorischmuseum.nl of 070
3123065 (ma-vrij 9-17 uur) Gaarne uw naam en telefoonnummer
doorgeven.
Maximaal 25 deelnemers
Nieuwe boeken
Tweehonderd jaar VendueHuis der
Notarissen
Op Nobelstraat 5, in het hart van het Hofkwartier, houden
de Haagse notarissen sinds 1812 hun veilingen. Dit
heuglijke feit vroeg om viering. Wat, onder andere,
gebeurde met de uitgave van twee boeken.
Het ene, Eenmaal, andermaal…! geheten, is een prachtige
catalogus bij de (huidige) tentoonstelling in het Haags
Historisch Museum van schilderijen die representatief zijn
voor veilingen in het Venduehuis, deskundig geschreven
door John Sillevis en Chris Vellinga. De nadruk valt, na
Het meisje met de parel van Vermeer, op meesterwerken
uit de Haagse School, de Nieuwe Haagse School en
hedendaagse kunst. Het telt 72 (fraaie) pagina’s.
Het andere, 240 (eveneens fraaie) pagina’s dik, als ‘pendant’
van het net genoemde, heet, hoe toepasselijk!,
…Verkocht! en is geschreven door het triumviraat Ben
Duinkerken, Kees Stal en René Dessing. Zij bouwden
voort op het reeds verrichte werk van de te vroeg overleden
Thera Wijsenbeek-Olthuis en maakten van haar
research een uiterst prettig leesbaar, zij het wat moeilijk in
de hand te houden, prachtboek.
Ben Duinkerken bijt de spits af met het hoofdstuk De
Haagse notarissen vanaf de Middeleeuwen tot de Franse
tijd. Met zwierige pen verhaalt hij over de problemen tussen
Hof en dorp, het verdwijnen van het ‘geestelijke notariaat’
(de priester die de stervende aanmoedigt op zijn
minst een deel van de nalatenschap voor pieuze doeleinden
na te laten) en het merkwaardige feit dat de notaris
weliswaar bij huisaankoop de voorlopige koopakte en een
schuldbrief (geldlening) mocht regelen, maar niet de
eigendomsoverdracht en de hypotheek, want dat was het
terrein van de schout en de schepenen. Oorspronkelijk
was het vendumeesterschap in handen van de grafelijkheid,
maar het
werd verpacht
aan de Haagse
magistraat – een
prettige bron van
inkomsten!
Daarnaast waren
er nog ‘hofnotarissen’
en ‘stadsnotarissen’,
H. Daumier, Liefhebbers van
schilderijen op een veiling, 1850
waardoor Den
Haag procentueel

veel meer notarissen kende dan andere grote steden. Dat
de inlijving bij Frankrijk in 1810 voor het notariaat grote
gevolgen had, laat zich raden. Er kwam in ‘ons’ arrondissement
een Kamer van Notarissen en deze nam de veilingen
van de stadsvendumeester over. Daarvoor werd
Nobelstraat 5 (in de toen chique buurt) overgenomen.
Kees Stal beschrijft daarna, eveneens met vaardige pen,
wie er allemaal huisden in dat pand (en de directe omgeving).
Juristen en roomse adel, patriciërs en burgers passeren,
waarbij grondige feitelijke informatie afgewisseld
wordt met anekdotes die je aanmoedigen vooral dóór te
lezen. De Nobelstraat behoorde weliswaar tot de oude
dorpskern, maar werd als woonstraat pas belangrijk na
1400, met de Oude Molstraat als naamloos achterpad. Er
was ruimte voor flinke, doorlopende kavels, uitstekend
voor de bouw van royale huizen met een mooi voorplein.
Je woonde er als het ware nog ‘buiten’. De laatste bewoner
van Nobelstraat 5, het ‘huis met de bassecour’, voordat
dit het venduhuis werd, was burgemeester Jan Slicher,
als huurder van (de patriot) Kees Hoynk van
Papendrecht.
René Dessing belicht in het volgende hoofdstuk de kunstveilingen
in de residentie. De stadsvendumeester, schatten
bij daglicht, maar kopen bij kaarslicht, een malverserende
afslager en veel meer passeren de revue. Zoals het veilen
van de schilderijencollectie van prins Willem III, de
Confrérie Pictura, behang in plaats van schilderijen. Om
daarna soepel over te gaan in het laatste deel van het
boek, geschreven door alle drie de auteurs: de ontwikkelingen
sedert 1812. De 19de eeuw was voor het
Venduehuis een periode van opbouw en consolidatie. Het
veilingbedrijf beleefde uiteraard een geweldige bloei door
de aanwas van Hagenaren in de tweede helft van deze
eeuw. In 1875-’76 kwam er in de tuin een nieuwe verkoopzaal
– en dit zou niet de laatste uitbreiding blijken.
Tevens werd er in de directe omgeving ruimte bijgekocht.
En van 1925 tot 1993 werden de kunst- en antiekveilingen
in Pulchri Studio gehouden.
Na de Tweede Wereldoorlog laaide een oude discussie op:
in de Nobelstraat blijven en renoveren, of verhuizen? Het
werd het eerste. En wel tweemaal. In 1951 en in 1990.
Waardoor onze binnenstad nog steeds een fraai ogend
venduhuis bezit dat, net zoals dit in alle opzichten kostelijke
boek, gekoesterd moet worden!
Auteurs en uitgeverij De Nieuwe Haagsche/De Swart BV
verdienen veel complimenten voor deze twee uitgaven.
Waarbij nog een raadsel blijft: waarom is men na 1962
(toen het 150-jarig bestaan van het Venduhuis en de
Vereeniging der Notarissen te ’s-Gravenhage werd
gevierd) opeens een ‘e’ achter ‘Vendu’ gaan plakken?
Kijk, dat geeft weer de mogelijkheid voor een klein maar
fijn artikeltje in het Jaarboek Die Haghe!
John Sillevis en Chris Vellinga, ‘Eenmaal, andermaal…!’,
Tweehonderd jaar VendueHuis der Notarissen te ’s-
Gravenhage, 72 pp., ISBN 978-94-91168-27-7, prijs
14,95 euro
Ben Duinkerken, Kees Stal en René Dessing,
‘…Verkocht!’, Tweehonderd jaar VendueHuis der
Notarissen te ’s-Gravenhage, 240 pp., ISBN 978-94-
91168-26-0, 29,95 euro
Diederick Cannegieter
Tentoonstellingen
Affiche Galerij
Sinds oktober 2004 vinden in de Haagse tramtunnel affichetentoonstellingen
plaats. De Affiche Galerij is op station Spui, onder het kruispunt Spui /
Grote Marktstraat. Er is een enorme glazen vitrine van 100 meter lang.
Hierin is plek voor 60-65 affiches, die in verlichte lijsten hangen. De
Affiche Galerij is dagelijks geopend van 's morgens vroeg tot 's avonds laat.
De toegang is gratis.
Het Haags Gemeentearchief is de bedenker en organisator van de tentoonstellingen
in de Affiche Galerij. Dit jaar werkte het Gemeentearchief alweer
voor de vijfde keer samen met eerstejaars studenten grafische vormgeving
en fotografie van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den
Haag en eerstejaars studenten grafisch ontwerpen van de Willem de
Kooning Academie in Rotterdam. De opdracht aan de studenten was: geef
je standpunt in affichevorm weer op het thema: ‘Het failliet van Europa?’
Dit is al maanden een belangrijk onderwerp en sprak de studenten zeer
aan. Maar liefst 150 inzendingen volgden, waaruit 62 affiches werden geselecteerd
voor de tentoonstelling EUROPA.NU.
De tentoonstelling is nog tot en met 30 september te zien in de Affiche
Galerij.
Den Haag Sculptuur
Tot en met 30 september is de tentoonstelling ‘The Rainbow Nation -
hedendaagse beeldhouwkunst uit Zuid-Afrika’ te zien: ruim 50 sculpturen
van zo’n 30 kunstenaars uit de afgelopen 60 jaar, verspreid over 5 locaties:
het Lange Voorhout, de Kloosterkerk, Museum Beelden aan Zee, het
ANWB-hoofdkantoor en Raadhuis De Pauw in Wassenaar.
Een regenboog komt alleen onder speciale omstandigheden tot stand en
bestaat uit allerlei verschillende kleuren die tegelijk een eenheid vormen. Deze
eigenschappen gelden ook voor de cultuur van Zuid-Afrika. Het land kent elf
verschillende officiële talen, minstens even zoveel verschillende volkeren en
een uiterst roerige geschiedenis. The Rainbow Nation is de term die door
Nelson Mandela en Desmund Tutu is gebruikt na de afschaffing van de
apartheid. Ze wilden het racistische verleden achter zich laten en met deze
term juist trots uitdrukken voor de diversiteit van hun moederland.
Tijdens de apartheid bestonden er strikte scheidingen tussen de verschillende
bevolkingsgroepen en waren er ernstige beperkingen voor zwarten. Dit
heeft tot een underground van zwarte kunstenaars en een internationale
culturele boycot geleid. Hierdoor is Zuid-Afrika lange tijd geïsoleerd
geweest. Sinds de vrije verkiezingen in 1994 is de kunstwereld als het ware
open gebarsten en zijn de ontwikkelingen in een stroomversnelling geraakt.
In de geëxposeerde beelden vinden we deze ontwikkelingen terug. De kunstenaars
reflecteren op hun identiteit door middel van zelfportretten, het
gebruik van specifiek Zuid-Afrikaanse materialen en symbolen uit hun cultuur.
In bijvoorbeeld fotoseries is er aandacht voor de huidige leefsituatie
van de bevolking en van dieren in Zuid-Afrika. De politiek van de apartheid
en het geweld waarmee deze gepaard ging, is een ander thema dat in
veel van deze sculpturen terugkomt.
Johan de Witt lezing
Jaarlijks organiseert de Vereniging Vrienden van het Haags Historisch
Museum en Museum de Gevangenpoort een lezing over een Haags historisch,
cultureel of juridisch thema rond de sterfdag van Johan en Cornelis
de Witt. Op 26 augustus is het alweer de zevende keer dat deze Johan de
Witte lezing wordt gehouden, met als titel: ‘Verrassende onthullingen rond
de moord op de gebroeders De Witt.’
Ledenbericht Juli 2012 nummer 4 3

Tong en vinger van de gebroeders
De Witt (Coll. Haags Historisch Museum)
De gruwelijke moord
op Johan en Cornelis
de Witt is het onderwerp
van vele werken
van kunst en geschiedenis
die zich in
diverse Nederlandse
museumcollecties
bevinden. Ook het
Haags Historisch
Museum bezit schilderijen,
prenten, penningen
en andere voorwerpen
met betrekking
tot de moord op
de gebroeders. Recent
onderzoek naar sommige van deze objecten heeft opzienbarend
nieuwe feiten opgeleverd. Marco van Baalen, hoofd Collecties van
het Haags Historisch Museum, zal u in deze Haagse Johan de Witt
lezing bijpraten over de laatste stand van zaken.
Tot de beruchtste collectieonderdelen van het Haags Historisch
Museum behoren zonder meer de ‘tong en teen’ van de gebroeders
De Witt. In 2011 is in samenwerking met het Nederlands
Forensisch Instituut (NFI) onderzoek verricht naar deze stille
getuigen van de moord, die op 20 augustus 1672 voor de
Gevangenpoort werd gepleegd. Hieruit bleek (onder meer) dat de
teen een vinger was. Inmiddels is het vervolgonderzoek gestart met
als kernvraag of de lichaamsdelen daadwerkelijk van de gebroeders
De Witt zijn geweest. Wat heeft dat opgeleverd?
Een andere onthulling deed zich voor tijdens de onlangs voltooide
restauratie van het schilderij De moord op de gebroeders De Witt
van de hand van Pieter Fris. Ook hier bleek de waarheid het daglicht
niet te kunnen verdragen…
Datum: zondag 26 augustus
Aanvang: 10.15 uur ontvangst met koffie/thee, 11.00 uur aanvang
lezing
Locatie: Haags Historisch Museum, Korte Vijverberg 7
Kosten: Vrienden hebben gratis toegang; indien u ter plekke besluit
lid te worden van onze vereniging, betaalt u 22,50 euro contributie
voor het eerste jaar. Daarna 30 euro. Voor niet-leden is de toegangsprijs
7,50.
Reserveren: bij het secretariaat (vóór 15 augustus) via tel. 06
24637382 (mevr. L. Jansen, zo nodig voicemail inspreken) of via
e-mail: vrienden@haagshistorischmuseum.nl
Het bestuur van Die Haghe
is als volgt samengesteld:
Voorzitter
drs. D.J. Cannegieter
Secretaris
drs. P. de Kiefte
tel: 070-3834762
Penningmeester
Ir. R.J. Gmelig Meijling
Leden
drs. F.M. Fox
mw. Ph.A.M. Swenker
mw.drs. D. Timmer
R.P.H. Wubbels
4 Ledenbericht Juli 2012 nummer 4
Secretariaat
Ursulaland 61
2591 GT Den Haag
e-mail: p.kiefte@planet.nl
Financiën
Stortingen op giro 71791 t.n.v.
Geschiedkundige Vereniging
Die Haghe
Info ledenadministratie en
opgave nieuwe leden
de heer H.J. Hendriks
tel: 079-3418355
(tussen 18.00 en 20.00 uur)
herman.hendriks@hetnet.nl
Nieuwe leden
Mevrouw T. Staliga, mevrouw drs. M.E.E. Bolten, mevrouw W.
Goudswaard, de heer en mevrouw J.A. Heemskerk, de heer Gh.B.
Koster, de heer H. Muller, mevrouw S. Piek-Maas Geesteranus, de
heer E.J.P. Reyke, mevrouw K. Riko en mevrouw C. van der
Veere.
Op zaterdag 14 april 2012 deed Die Haghe (traditioneel)
mee aan de Dag van de Haagse Geschiedenis.
Dit jaar niet in de Grote Kerk, maar op de Grote
Markt. Van links naar rechts de bestuursleden Rob
Wubbels, Diederick Cannegieter en Phil Swenker, in
gesprek met de Graaf van Holland die langs kwam
wandelen. Deze dag leverde weer enkele nieuwe
leden op, terwijl wij vele oude Jaarboekjes en posters
voor spotprijzen verkochten. Onderwijl leidde
Coos Wentholt rond in het Oude Stadhuis, waar zij
het minder koud had dan de bestuursleden in hun
kraampje.
(Foto: Hans Nieuwenhuis)
Redactieadres Ledenbericht
Balistraat 32
2585 XT Den Haag
e-mail: m.vandermast@tiscali.nl
Redacteur Ledenbericht
drs. W.M. van der Mast
Website Die Haghe:
www.haagsegeschiedenis.nl
Jaarboek Die Haghe
Voor aanwijzingen auteurs en
inzenden van kopij:
V.L.C. Kersing, Dienst Stadsbeheer
Afdeling Archeologie,
Postbus 12651, 2500 DP Den
Haag, tel. 070-3536633, e-mail
victor.kersing@denhaag.nl
Contributie/Opzegging
Bij opzegging van het lidmaatschap
in de loop van het verenigingsjaar
blijft de contributie voor
dat jaar verschuldigd. Zie Statuten
op website Die Haghe.
Onze vereniging is fiscaal aangemerkt
als een Algemeen Nut
Beogende Instelling (ANBI).
Giften aan ANBI’s zijn aftrekbaar
voor de inkomstenbelasting of
vennootschapsbelasting. ANBI’s
kunnen in aanmerking komen
voor een vrijstelling van de heffing
van het recht van schenking
en het recht van
successie.