LORELEI Geruisloos sloot hij de deur achter zich en speurde ...

LORELEI
Geruisloos sloot hij de deur achter zich en speurde voorzichtig om zich heen. Tot zijn grote
opluchting was er niemand te zien op de gang. Niemand zou er achter komen wat hij had
gedaan, behalve zij natuurlijk, want voor haar had hij het gedaan.
Als hij had geweten dat het allemaal helemaal anders zou lopen, dan had hij zich beslist niet
zo opgelucht gevoeld. Maar hoe had hij dat moeten weten? Ze had hem lang niet alles
verteld. Ze had hem verleid, ze had hem uitgedaagd. Ze had hem zo ver gekregen dat hij
alles voor haar wilde doen, alles om haar aan zich te kunnen binden, alles om samen met
haar te kunnen zijn. Maar hem in vertrouwen nemen hoorde blijkbaar niet bij haar spelletjes.
Zo ver ging haar liefde dus niet, als er al sprake was van liefde.
Op dat moment op de gang echter voelde hij zich omgeven door een enorme
aantrekkingskracht, een stralend aura, een aantrekkingskracht die zijn uitwerking op de
Lorelei zeker niet zou missen. Hij had het heft in handen genomen. Na die lange periode van
passiviteit had hij het gedaan, eindelijk had hij iets ondernomen waar hij trots op kon zijn. Hij
begreep niet meer van zichzelf dat hij het leven zo lang langs zich heen heeft laten gaan, dat
hij zich al die tijd zo passief en afhankelijk had opgesteld. Dat gevoel van beheersing en
macht heeft hij jarenlang niet zo duidelijk gevoeld. Al te lang heeft hij zich in bochten
gewrongen om het zijn geliefde naar de zin te maken, zodat ze bij hem bleef. En alles wat hij
deed, het hielp niet, ze bleef ongrijpbaar voor hem. Zijn passiviteit had hem zijn relatie en zijn
zelfvertrouwen gekost. Maar nu had hij het lot zelf in handen genomen. Al die problemen en
dat getob zouden nu voorbij zijn. Alles zou nu goed komen door hem. Het hotel zou eindelijk
terecht komen bij degene die er recht op heeft. Ze zouden een toekomst hebben. Hij zou van
zijn schulden verlost zijn en zij, zij zou helemaal voor hem kunnen kiezen.
Hij voelde zich geweldig, euforisch haast. Als hij deze stap niet genomen had, dan hadden
ze nog jaren moeten wachten. De oude feeks had nog een eeuwigheid kunnen blijven leven
en tiranniseren. Hoe broos en oud en ziek ze ook leek, ze was nog zo sterk als een paard.
Het ging lang niet zo makkelijk als hij gedacht had, zo’n sterk verzet van de oude vrouw had
hij niet verwacht. Hij had nog flink door moeten drukken.
Hij verheugde zich op de blijdschap van de Lorelei, op haar dankbaarheid. Tranen van geluk
zou ze storten. Hij moest even wat wegslikken terwijl hij zich voorstelde hoe haar reactie zou
zijn. Ze zou hier weer weg kunnen van dat vernederende werk en gesloof. Ze zouden weg
kunnen, samen, een nieuw leven beginnen. Zij zou eindelijk op vakantie kunnen. Dat
hotelwerk was toch helemaal niets voor haar. Zij, met al haar talenten en charmes, haar
intelligentie en energie, moest toch niet hier in dit gat opgesloten worden. Hij zou haar van dit
leven redden.
Maar hij had de deur niet dicht moeten doen, dat was zijn grote fout. Ze had het hem moeten
zeggen, waarom had ze hem niet in vertrouwen genomen? Waarom had ze hem niet meer
verteld over dat leven hier en de gewoontes van haar moeder? Hoe had hij moeten weten,
wat de normale gang van zaken is? Door allerlei aanwijzingen en toespelingen had hij sterk
de indruk gekregen dat ze wilde dat hij dit zou doen. Voor zijn gevoel was het net alsof ze
het hem gevraagd had, niet letterlijk, maar niettemin voor hem duidelijk genoeg. Had ze hem
er in laten lopen, met haar charmes en verleiding, met haar mooie ogen en haar vriendelijke
praat? Was het van begin af aan de bedoeling geweest dat het zo zou lopen?
1

JULI 2007
Regen langs de Rijn
Bas parkeert de auto op gevoel langs de wering. Daarachter vermoedt hij de Rijn en links
zou het hotel moeten zijn. Hij ziet er niet veel van. De wissers van zijn auto vegen de regen
tot een egaal laagje water over de ruit, waardoor de omgeving uitloopt tot een vage verte.
Het houdt al enige dagen niet op met regenen. De radio speelt ‘que si que non’ bij gebrek
aan zomerhit dit herfstige jaar. Nog zo’n teken dat het verschil tussen seizoenen vervaagt.
Nog even en er zijn nooit meer zomerhits. Nooit meer het feestelijke moment dat de
terrassen weer worden opgebouwd, de tuinstoelen uit de plastic hoezen gehaald worden, het
openlucht zwembad weer open gaat. Dit jaar waren er nog terrassen in december en
stonden ze er weer begin maart. Er is geen winter meer, er is geen ijs gezien dit jaar, alleen
wat vage sneeuw eind december. Maar er is dus ook geen zomer meer. In april was het
warmer en vooral droger dan nu. Steeds meer neigt het klimaat hier in West-Europa, zo zit
Bas mopperig te mijmeren, naar iets halfslachtig tropisch. Het lijkt wel of er alleen nog maar
droge en natte tijden zijn. Soms is het een half jaar droog, dan weer een paar maanden nat.
De zomer vindt plaats in de lente of in de herfst, in ieder geval op tijden dat je er geen
behoefte aan hebt. En ga je op vakantie, dan is het koud, winderig en nat. Het weer doet zijn
best om zo veel mogelijk in de weg te zitten, net als alle andere verschijnselen,
omstandigheden en mensen. Iedereen en alles werkt tegen.
Het moet dan maar. Hij heeft dit uitstapje in dankbaarheid aangenomen, goede adviezen
aangehoord en meegenomen. En wat moet hij anders: thuis zitten kniezen en somberen,
terwijl je weet dat zij in de buurt zijn en pret hebben om hem of misschien ook niet. Misschien
denken ze helemaal niet aan hem, zijn ze hem vergeten, hebben ze veel pret om heel iets
anders. Wat is erger, uitgelachen of vergeten worden, tja wat is erger?
Hij vouwt zijn paraplu uit en loopt om de auto naar de achterklep om zijn koffer te pakken,
daarbij stapt hij in een plas en spat zijn broek en jas nat. Leuk begin. Kan hij daar wel mee
aankomen in dat hotel? Hij heeft eigenlijk geen idee. Hij kent dit soort hotels niet. Het moet
maar. Ook dit moet maar. Zonder de beschermende, maar ook vertroebelende autoruiten
heeft hij beter zicht op de plaats waar hij nu is. Het hotel blijkt een terras te hebben dat op
betere dagen uitkijkt over de Rijn. Er ligt een autoweg tussen terras en Rijn, maar veel
verkeer is er nu niet. Plastic stoelen staan geleund tegen ijzeren terrastafeltjes. De gaten
midden in de tafels, waar parasols in geplaatst kunnen worden, zijn leeg. Nu is er uiteraard
niemand te zien op het terras, zelfs de rokers wagen zich niet buiten met dit weer. Bas opent
de deur van het hotel, die zich in het midden van het terras bevindt, met zijn rechterhand en
duwt de deur open met zijn knie, terwijl hij zijn koffer met zijn linkerhand achter zich aan
trekt. Hij stapt een gang binnen, waar het muf en warm ruikt. Rechts ziet hij een zaal met wat
tafeltjes en links een doorgang naar zo’n zelfde zaal. Er zitten wat mensen gebogen over
een kopje of een glas of naar elkaar geneigd in een gesprek. Voor zich ziet hij een buffet. Hij
zet zijn koffer neer en wacht geleund met zijn rechterelleboog op het buffet tot hij de
aandacht van een personeelslid heeft. Links van het buffet is een gang, waarschijnlijk naar
de keuken, achter het buffet zelf lijkt ook een bijruimte te zijn, bereikbaar via een
deuropening. Door de gang komt een kleine vrouw aangelopen, kordaat en bedrijvig. Ze ziet
hem staan en trekt haar wenkbrauwen even op. Ze heeft donker krullend haar met wat grijs
in een keurige middelbare vrouwen coupe. Achter haar bril ziet Bas twee opmerkzame
bruine ogen. ‘Gutentag’. Even is hij in verwarring gebracht. Duits, natuurlijk Duits hier. Dat
voelt onwennig, gewend als hij is aan Engels als voer- en vooral hoteltaal. ‘Ich habe ein
reservierung’, Poorter isst meine name.’ Ah, natürlich, zimmer 8, erster stock”. Hij krijgt een
sleutel aangereikt en de trap gewezen. Er zit niets anders op dan zijn koffer de trap op te
dragen. Merkwaardig dat hij dat zelf geacht wordt te doen, maar wellicht hoort dat bij dit
arrangement. Het lijkt Bas wat ouderwets om dat van de gasten te verlangen, of toch juist
niet? Was het niet zo dat vroeger de service juist veel beter was?
2

In ieder geval erg vriendelijk is het niet. Een beetje vriendelijke gastvrije ontvangst had hij
wel kunnen gebruiken bij zijn neerslachtige stemming. Nu drukt de sfeer hem meteen weer
te neer. Maar ja wat had hij dan gedacht? Dat de gastvrouw, bij nadere beschouwing toch
zeker boven de vijftig, voor hem, een jonge vent van net veertig een koffer naar boven gaat
dragen?
Het is lang geleden dat hij Duits heeft gesproken of gehoord, erster stock: eerste etage.
Duitsers hebben toch de naam zo hoffelijk te zijn, daar blijkt hier niets van? Of is dat een
vooroordeel, een mythe, net zo’n mythe als die van de goede Franse keuken?
Het is even slikken zo’n toeristenklasse hotel, in plaats van businessclass. Driesterren, in
plaats van vijf.
De trap staat haaks op de gang, er staat een omhoog geklapt plateau van een traplift, de
rails loopt aan de brede linkerkant, zodat Bas gedwongen is zijn koffer langs de smallere
rechterkant te zeulen. Het kost hem moeite. Met zijn rechterhand houdt hij de leuning vast en
met de linker torst hij de koffer omhoog, waarbij hij oplet deze niet te beschadigen door
aanraking met de rails. Hij is zo ingespannen bezig dat hij pas laat merkt dat er een deur
openstaat in de bocht van de trap. Hij kijkt opeens recht in een bed waarop een oude vrouw
ligt uitgestrekt, haar ingevallen mond is open gezakt, de ogen gesloten in een bleek
gerimpeld gezicht, witte slappe haren. Van schrik lazert hij bijna van de trap met koffer en al.
Dood, is ze dood? Zijn stem stokt in zijn keel, hij zou willen schreeuwen van schrik en durft
dat tegelijker tijd juist helemaal niet. Verstijfd blijft hij minutenlang staan, niet wetend wat te
doen, hij durft zich nauwelijks te bewegen. Alsof ze bij het minste geluid zou opstaan uit den
dode, blijft hij doodstil staan en houdt als in een reflex zijn adem in. Hij heeft nog nooit een
dode gezien, is dit de dood, een lijk, een lichaam, hoe noem je dat?
Hoort dat zo met een deur open, is dat een Duits gebruik? Zijn koffer valt uit zijn handen en
komt met een luide plof een trede lager terecht, hij kan hem nog net tegenhouden voor hij
doorrolt verder de trap af naar beneden. Hij kan geen stap verzetten. Wat moet hij doen. Ze
lijkt echt dood. Hij hoort geen geluid en ziet geen beweging, geen ademhaling.
Wat wordt er nu van hem verwacht? Moet hij dit melden en aan wie en wat moet hij dan
melden? Moet hij gaan gillen, roepen? Of moet hij juist uit respect heel stil doen? Ze zullen
het toch wel weten? Ze, ze, de mensen die dit hotel runnen, die strenge vrouw daar
beneden?
En zo niet, dan nog, wat heeft hij hier mee te maken? Misschien was die onhoffelijke vrouw
wel bezig met haar en heeft inderhaast de deur open laten staan? Dan zou het heel
onbeleefd van hem zijn te gaan roepen. En als ze het niet weten dan loopt er vast zo meteen
iemand anders langs die hen zal waarschuwen.
Waar is hij in godsnaam in terecht gekomen? Moet hij hier bij die dode in datzelfde gebouw
verblijven? Kan hij er nog vanaf, kan hij weg en wat dan? Gewoon omdraaien en de deur
weer uitlopen? Daar is hij veel te laf voor, dat lukt hem niet, niet nu, niet hier, misschien ooit,
misschien vroeger, maar nu is hij slechts een onhandig, neerslachtig, besluiteloos stuk
overblijfsel van de mens die hij ooit was. Hij kan het maar het beste proberen te negeren,
het, dat, daar in die kamer voor hem, die hij niet meer in durft te kijken.
Naar ademhappend komt hij langzaam met knikkende knieën weer in beweging en vervolgt
de gang die een hoek omgaat om zijn kamer te vinden. Hij voelt een golf misselijkheid
opkomen. Nu moet hij snel zijn, snel gaan zitten, ogen dicht en zijn mantra voor zichzelf
herhalen, anders gaat het helemaal mis.
De deur gaat open met een ouderwetse gewone sleutel met een zware hanger eraan. Zo’n
sleutel die je met geen mogelijkheid in je broekzak kunt laten verdwijnen. Zo’n sleutel die je
dan maar afgeeft aan de receptie als je even de deur uitgaat, zodat je bij terugkomst weer
moet wachten tot alle klachten en vragen van andere hotelgasten behandeld zijn voor jij je
sleutel weer in ontvangst mag nemen.
3

De kamer heeft een degelijke inrichting in bruintinten, met rustieke schilderijtjes van
bostaferelen aan de wand. Een dubbel bed met overdwars opgevouwen dekbedden. Grote
slappe kussens die als driekante steken zijn neergezet. Rechts in de hoek is een kleine
badkamer, die er zo te zien later in is gebouwd. Er past net een douchebak, een wc en een
wastafel in. De kamer komt uit op een soort binnenplaatsje, voor zover je daar op een-hoog
van kunt spreken. Een snelle blik leert dat meer kamers op het plaatsje uit komen. Er staan
wat plastic tuinstoelen die de indruk geven dat er met beter weer een terras bedoeld is.
De kamer zelf heeft een zitje van twee stoelen en een tv-toestel. Bas zakt uitgeput door de
schrik op bed neer, trekt zijn schoenen uit en gaat zitten, sluit zijn ogen, draait zijn
handpalmen naar boven en herhaalt zacht, terwijl hij met zijn bovenlijf heen en weer
beweegt, hieriem, hieriem, net zo lang tot zijn misselijkheid verdwenen en zijn hartslag
gezakt is.
Wat nu te doen? Toch de telefoon pakken en de receptie bellen om melding te maken van
de dode vrouw? Ach, als ze dood is maken die vijf minuten niet uit. Was het niet beleefder
geweest om de deur dicht te trekken? Zal hij dat alsnog gaan doen? Of niet mee bemoeien,
laten, laten, het is niet zijn verantwoordelijkheid.
Hij gaat zijn koffer uitpakken, keurige stapeltjes in de kast leggen. Zijn toiletspullen uitstallen
in de badkamer. Hij doet dat alles zo stil mogelijk, probeert geen lawaai te maken, klein te
bewegen. In de omgeving van een dode past stilte, denkt Bas. Of misschien probeert hij
vooral onopgemerkt te blijven, zodat hij kan blijven doen alsof hij er niets vanaf weet, niets
mee te maken heeft. Als hij er niet is, hoeft hij ook niets te doen. Hij durft zich echter niet
ongedwongen te gedragen, de beklemming slaat op zijn keel. Maar hij kan toch niet als maar
onbeweeglijk en nauwelijks ademend in een stoel blijven zitten? Wat wordt er eigenlijk van
hem verwacht?
Tenslotte besluit hij toch maar een douche te nemen. Hij kleedt zich uit, legt zijn kleren op
het bed en stapt het douchehokje binnen en trekt het iets te kleine douchegordijn dicht. Hij
draait de kranen open en richt de nog koude straal op zijn voeten. Langzaam wordt het
miezerige straaltje water dat uit de douchekop loopt ietsje warmer. Hij zet de douchekop
terug in de houder, maar dat lukt niet, de kop valt in alle standen telkens voorover uit de
houder. Er zit niets anders op dan met de hand te douchen en het water dicht langs zijn lijf te
laten lopen. Er is één zakje ‘body and hair shampoo’, dat lastig open te krijgen is met één
hand en net voldoende zeep geeft om zijn oksels te wassen. De handdoek waarmee hij zich
al snel afdroogt is dun en rafelig geworden, maar droogt nog wel. Hij durft er niet te hard mee
te wrijven, bang dat er dan gaten invallen. Hij haalt wat schone kleren uit de koffer, een
hemd, een onderbroek en een broek om zo aan te trekken en onderzoekt daarna de kamer
op de overige voorzieningen. Een minibar is er niet en ook geen waterkoker. Dus dat potje
nescafé dat hij mee heeft genomen is overbodig, had hij beter kunnen vervangen door een
blikje bier of een flesje wijn – met kurkentrekker. Dan moet hij zo maar zijn moed bij elkaar
rapen en beneden een biertje gaan drinken. Zou hij de televisie aan durven zetten? Eerst
maar eens kijken hoe de televisie werkt. De afstandbediening helpt hem aan verschillende
Amerikaanse tv series waar Duitse stemmen in gesynchroniseerd zijn. Bas vindt het heel
vervreemdend om bekende tv persoonlijkheden langs te zien komen die opeens een andere
stem hebben. George Clooney die “Hey man, wie get’s” zegt. Er is niets van te volgen zo. De
monden bewegen maar net op een ander tijdstip en een andere manier dan het geluid dat uit
de televisie komt. Hij blijft hangen aan een verslag van de Tour de France, waar twee
commentatoren elkaar voortdurend tegenspreken en geen van beiden een idee hebben
welke fietser er in beeld is. Bas is eigenlijk niet geïnteresseerd in wielrennen, hij heeft wel
eens geprobeerd de aantrekkingskracht daarvan te begrijpen, de opgewonden stem van een
commentator als Mart Smeets te volgen om net zo enthousiast te kunnen zijn. Maar het
wilde niet lukken, hij kon er niets aan zien en begreep van het commentaar nog minder.
Tactisch of mooi rijden, terughalen, brengen, de koers lezen. Het zijn waarschijnlijk allemaal
begrippen die door de sponsors zijn gelanceerd om belangstelling voor iets te wekken dat
anders nooit een kijksport zou zijn. Het gaat toch gewoon om zo hard mogelijk fietsen en dan
4

200 km per dag lang? Het is reuze knap van die wielrenners dat ze dat kunnen en de
motivatie opbrengen om zo’n tour tot een einde te brengen. Maar voor toeschouwers is er
geen lol aan te beleven. Als je langs de kant staat flitsen de renners je zo voorbij. Een
seconde onoplettendheid en je hebt de tourkaravaan gemist. Op de televisie lijkt het echter
meer een slakkenkaravaan. De Duitse verslaggevers worden overigens alleen enthousiast
als er toevallig even een Duitse renner in beeld is, dat is niet vaak, sinds Jan Ulrich er blijk
van heeft gegeven zonder doping niet vooruit te kunnen komen en Erich Zabel wegens
leeftijd er ook niet veel meer van bakt. Verder kabbelt het commentaar voort.
Bas haalt een glas water en legt zijn benen op het tafeltje voor hem. Misschien toch maar
een boek uit zijn koffer halen?
‘Maria, Maria’, uit een kamer in de buurt klinkt een zacht geroep. Mm buren dus, er zijn
blijkbaar meer mensen op deze verdieping. ‘Maria, Maria’. Het klinkt als een vrouw, een
oude vrouw die roept. Ze blijft maar roepen. Bas wordt er onrustig van. Moet hij nu iets? Zou
het die oude vrouw zijn, uit den dode opgestaan? Dan is ze vast erg ziek, ze zag er vreselijk
uit. Misschien is ze wel stervende. Er moet wellicht een dokter bij komen. ‘Maria, Maria’. Wat
nu, wat moet hij doen, hij kan haar toch niet zo laten lijden? Hij kan toch niet zo laf blijven, of
zal hij doen alsof hij niets hoort. Niets aan de hand, niets mee te maken. Het is zijn
verantwoordelijkheid niet. Stel je voor dat hij daar komt en hij moet iets doen en wat dan?
Zou ze stinken? Misschien moet ze overgeven. Zou ze een koude gerimpelde hand hebben,
die zich aan hem vastklemt. Hij heeft geen flauw idee wat je met oude zieke vrouwen zou
moeten doen, water geven, kussen opschudden, geruststellend toespreken? Is het gepast
dat hij, als man, haar kamer binnenloopt? Misschien moet ze wel naar de wc. Dat kan hij
toch niet doen. Misschien komt hij net te laat, blaast ze haar laatste adem uit als hij binnen
komt lopen. Als hij wat gaat doen, gaat hij vast alles fout doen, precies de verkeerde dingen.
O vreselijk, ze blijft maar roepen, straks is het zijn schuld. Hij neemt zijn houding maar weer
aan, voeten stevig op de grond, handpalmen naar boven gedraaid, rechtop zittend en heen
en weer wiegend herhaalt hij zacht voor zich uit: hieriem, hieriem.
Hij trekt toch maar een broek en een shirt aan en sluipt op zijn slippers de gang op. Hij loopt
aarzelend door de gang naar de kamer boven aan de trap. Net als hij de hoek omgaat ziet hij
dat er iemand de bewuste kamer binnenloopt. Snel trekt hij zich terug en loopt met een zucht
van verlichting naar zijn kamer.
Als Bas even later zijn kamer verlaat om in de bar een pilsje te gaan drinken ziet hij dat de
kamerdeur van de oude vrouw nog steeds openstaat. Ze zit nu rechtop in bed. Bas durft haar
niet aan te kijken en daalt met neergeslagen ogen snel de trap af. Enerzijds voelt hij zich
opgelucht dat er niets aan de hand lijkt te zijn met die vrouw, anderzijds blijft er een
beklemmend, ongemakkelijke gevoel over de situatie. Hij voelt zich allerminst op zijn gemak
in dit hotel waar de oude vrouwen je de stuipen op het lijf jagen door dood te liggen of je
rechtop vanuit het bed zitten aan te kijken.
Een van de voordelen van een hotelverblijf is toch dat er niets van je verlangd wordt, dat je
min of meer anoniem, zonder initiatief en verantwoordelijkheid een kamer gebruikt. Dat
voordeel is hier geheel afwezig. Zou er van hem bij de maaltijd ook allerlei verwacht worden?
Hij hoopt niet dat hij aan tafel moet zitten met hoogbejaarde of invalide medehotelgasten, die
een gezellige conversatie verwachten.
Als alleengaande reiziger heeft hij echter een tafeltje alleen achter in de zaak toegewezen
gekregen voor het diner. Op alle tafels staan kaartjes met namen. Zo te zien zit de hele zaak
vol. Om zeven uur precies wordt de soep geserveerd: Bloemkoolsoep. Even overweegt Bas
om de soep meteen weer mee te laten nemen. Hij is sowieso geen voorstander van soep en
bloemkoolsoep klinkt erg smerig. Maar hij heeft honger en geen zin om assertief te doen en
zijn voor- en afkeuren op een overtuigende manier te brengen in het Duits. Overigens is het
ook maar zeer de vraag of hij iets te willen heeft. Het arrangement is vol pension en
waarschijnlijk houdt dat in dat er gegeten wordt wat de pot schaft. Het eerste aarzelende
hapje dat hij neemt is heet. Het tweede hapje pakt hij voorzichtiger aan. De smaak valt niet
5

tegen, lekker kruidig, peper en nootmuskaat, veel room ook. Lekker, bloemkoolsoep, wie had
dat gedacht. De tweede gang is een bakje sla, niet veel aan, wel gezond, gewoon sla. Alles
wordt in een razend tempo opgediend door een slanke vrouw met donker haar, mooie bruine
ogen en een innemende glimlach. Ze knikt Bas vriendelijk toe. Ze ziet tussen de bedrijven
door kans te vragen of het heeft gesmaakt en hoe het hem bevalt hier.
Bij het hoofdgerecht, een schnitzel, hoe kan het ook anders, laat hij een glaasje rode wijn
komen. Het blijkt een flinke bel, geserveerd in een minikannetje. De serveerster vertelt dat dit
goede wijn uit de streek is, maar dat de witte wijn nog beter is, echte trockener Riesling,
moet hij volgens haar ook eens proberen. Bas belooft haar advies op te volgen, ook al heeft
hij niet zo’n hoge pet op van Duitse wijn. Maar dat zegt hij er niet bij. Wat een charmante
vrouw, wat een mooie bruine ogen. Ergens komt zij hem bekend voor. Wellicht omdat ze een
zus is van de eerste vrouw die hem de sleutel gegeven heeft? Ze zouden zeker zussen
kunnen zijn. De mooie vrouw is langer en jonger, dan de kleine strenge, maar ze hebben
dezelfde kleur haar en ogen en dezelfde bouw. De charme echter, als dat een erfbare en
aangeboren eigenschap zou zijn, is vooral bij de jongste zus blijven hangen. Bas kijkt haar
na hoe ze de verschillende gasten bedient. Ze beweegt zich elegant tussen de tafels door.
De gasten aan de andere tafels lichten op als ze een bord neerzet of weg haalt en kort een
woord tot hen richt. Moeiteloos en energiek is in een korte tijd het eten geserveerd en het
serviesgoed weer opgeruimd.
Na de koffie trekt Bas weer naar zijn kamer. Hij let er zorgvuldig op de kamer van de oude
vrouw niet in te kijken, toch overvalt hem al voor de bocht van de trap hetzelfde benauwde
ongemakkelijk gevoel. Op zijn kamer gaat hij de papieren bestuderen om zich voor te
bereiden op de volgende dag, maar het beeld van de vrouw in het bed laat hem niet los. De
reden, de hele bedoeling achter die open deur en de zichtbaarheid van die oude vrouw in
bed, ontgaat hem. Wat kan er de bedoeling van zijn de gasten bloot te stellen aan het beeld
van een oude vrouw die er bij ligt alsof ze dood is? Het lijkt wel een opzettelijke beproeving,
een test, speciaal voor hem. Alsof ze een toneelstuk uitvoeren om te testen of hij er goed
doorheen komt, of hij wel geschikt is voor, tja waarvoor… voor wandelvakanties, of voor het
leven dat hem van nu af aan te wachten staat?
Als hij veel later in bed ligt, lezend in één van de detectives die hij heeft meegenomen, hoort
hij ‘Hannah’, ‘Hannah’, ‘Hannah’ en met dat geroep op de achtergrond valt hij in slaap.
6

Modder en bier
Na het ontbijt zoekt hij het station op en neemt vandaar de trein en een taxi naar het
beginpunt van zijn wandeling: de ‘Rheinsteig’.
Marga heeft hem met allerlei adviezen overladen, waarvan het merendeel hem als zwaar
overdreven voorkwam. Twintig kilometer per dag, dat kan elk kind en langs de Rijn zal toch
ook niet zwaar zijn. Hij heeft zijn scepsis niet laten blijken. Marga bedoelt het goed: ze wil
hem met deze reis behoeden voor het wegglijden in een diepe depressie. Ach wat depressie.
Hij is toch een sterke vent, heeft wel meer stormen doorstaan. Volgens Marga was wandelen
het medicijn tegen stress en zielspijn. We zullen het zien, dacht Bas. Maar dat zei hij haar
niet. Natuurlijk niet. Ze heeft hem opgevangen en opgelapt, de reis geboekt en hem in de
auto gezet en uitgezwaaid. Hij heeft het zich allemaal laten aanleunen. Wandelen, daar zou
hij zelf nooit op gekomen zijn. Zeilen, skiën, windsurfen, paradiven, diepzeeduiken, dat zijn
meer zijn activiteiten. Maar dat is allemaal voorbij. Net als cruises, en villa’s op Ibiza of
wijncursussen in de Provence .
Het is wel vervelend dat het nog steeds regent, maar hij wil niet kinderachtig zijn en is toch
gewoon vertrokken. Het alternatief was een dagje in het hotel blijven en daar had hij nou ook
niet zo’n trek in, in die sombere kamer met de bedrukkende wetenschap dat hij elke keer als
hij de gang doorloopt naar de trap langs de bewuste kamer met de open deur moet lopen.
Vanochtend vroeg was het weer raak. Het eerste geluid dat hem trof toen hij langzaam
wakker werd, was een klaaglijk: ‘Claudia, Claudia’.
Hij had gehoopt de mooie serveerster van gisteravond weer te treffen bij het ontbijt, maar nu
was de strenge dame er weer. Vanavond nieuwe kansen. Hij heeft tenslotte nog zeven
dagen. Dat vooruitzicht valt tegelijkertijd als een blok over hem heen. Zeven dagen langs de
Rijn in de regen. Kan dat nou wel goed zijn voor hem? Is er iets te bedenken dat oubolliger
en deprimerender is dan een reisje langs de Rijn? Het klinkt als een zonnebloemvakantie
voor oude invalide mensen, mogelijk gemaakt door de vele donaties van mensen die een
licht schuldgevoel over hun te hoge salarissen willen afkopen.
Het zou ook een vakantiedoel hebben kunnen zijn voor ‘de gewone man’ in de jaren
zeventig. Tentje mee en op de camping bij Koblenz. Nu is het meer een bestemming voor de
categorie gasten die in het hotel verblijven: groepsreis voor vijftig-plus echtparen. Er is
natuurlijk geen hond die zo’n wandeling doet als hij. De vijftig plus gasten gaan vast een
bustochtje maken naar een kasteel, drinken een kopje koffie en gaan ’s middags rusten.
Vanuit zijn hoekje achter in de eetzaal heeft hij goed uitzicht op de andere hotelgasten. Het
voorste gedeelte bevat vijf tafels voor vier tot zes personen en alles wees erop dat daar een
groep was geplaatst. De gasten zeiden elkaar levendig gedag terwijl ze naar hun tafels
liepen. In het midden een groep van vijf personen, drie dames en twee heren, waarvan één
ondersteund door twee dames – met zo’n sterke gelijkenis dat het wel zusters zullen zijn -
naar de tafel strompelde. De derde dame van de middengroep liep als maar rond van tafel
tot tafel om overal een praatje te maken. Links een tafel met vier personen, waarvan drie
druk converserende heren en een alsmaar rokende dame.
Rechts een tafel met vijf dames aan de maat, allen bebrild en gepermanent. Twee daarvan
onderhielden de conversatie, twee anderen zaten vooral zuur voor zich uit te kijken tijdens
het kauwen, de vijfde was voor Bas niet goed te zien. Aan de vierde en vijfde tafel links en
rechts van de zaal zaten ieder twee echtparen die elkaar niet veel meer te vertellen hadden.
In het achterste gedeelte van de zaal worden zeer waarschijnlijk de ‘losse’ gasten geplaatst:
een keurig echtpaar, twee middelbare dames, een vader met zoon en een gezin met twee
puberende kinderen, is Bas er tot nu toe tegengekomen.
Terwijl hij in de taxi zit op weg naar het beginpunt van de wandeling vraagt hij zich af of hij
wellicht een paar broodjes mee had moeten nemen. Er was in de papieren sprake van een
lunchpakket. Hij heeft er absoluut niet aan gedacht vanochtend. Nou ja hij zal wel niet zo
lang onderweg zijn en anders komt hij vast wel enige horeca of een winkel tegen.
7

De taxichauffeur zet hem af langs een drukke verkeersweg bij een benzinepomp. Nu moet hij
oversteken en onder het spoor door om de route te vinden. De auto’s spatten water op en
rijden onophoudelijk door. Bussen rijden langs en over de spoorlijn denderen
goederentreinen. Lekker rustig hier, leuk vakantieoord. Het lijkt meer een entourage voor een
slechte thriller. Twintig minuten later lukt het hem om over te steken en onder de spoorweg
door het pad langs de Rijn te vinden. Links volkstuintjes met pruimenbomen, rechts de Rijn,
die hem woest en grijs tegemoet stroomt.
Zo, dat is het dan, wandelen langs de Rijn. Zijn sportschoenen zijn nu al doorweekt en zijn
broekspijpen besmeurd. Het leek hem erg overdreven om zoals Marga had aangeraden
wandelschoenen te gaan kopen voor deze trip. Dat soort zware klossen vindt hij meer
geëigend voor bergbeklimmers. Maar misschien waren waterdichte schoenen toch wel
handig geweest. Gelukkig heeft hij op het laatste nog wel een regenjasje ingepakt. Zachtjes
begint hij te neuriën; een reisje langs de Rijn, Rijn, Rijn. Waar kent hij dat toch van, geen
kaskraker of recente popsong in ieder geval. Is het wel een liedje, of meer een parafrase
daarvan? Een deuntje gecombineerd met een zeurtje. Iets uit zijn jeugd, dat boven komt. Zo
zie je maar hoe nuttig zo’n wandelvakantie is: je jeugd komt boven, de jeugd die hij
grotendeels verdrongen had. Dat lijkt hem nu een stuk beter dan het nabije verleden dat
maar door zijn kop blijft zeuren.
Enorme zwaar beladen rijnaken en duwboten proberen tegen de stroom in te varen. Het kost
ze moeite. De enkele boot die de andere kant op vaart passeert als een vrolijke zwaaiende
fietser met wind mee de berg af. Containers, zand en kiezels gaan over de rivier richting het
zuiden. Auto’s worden per trein vervoerd, keurig ingepakt in plastic, reizen ze met zijn
honderden tegelijk naar het noorden. Bij het Kanuheim, mooi woord trouwens, moet Bas
linksaf onder het spoor door en de weg omhoog volgen door een bos. De regen valt gestaag.
Het regenjasje blijkt daar niet tegen bestand. Zelfs in het bos regent het door. Het is net als
zijn leven de laatste tijd.
Marga had een dergelijke kitsch opmerking in dit soort treurige omstandigheden wel
gewaardeerd. Maar Marga wilde niet mee. Dat was nou juist niet de bedoeling. Deze trip
moest hij nu eens helemaal zelf maken. En hij heeft keurig gedaan wat hem was
opgedragen. Hij doet nog steeds keurig wat is voorgeschreven. Hij loopt gewoon door, natte
voeten, doorweekte kleren, verzopen haren. Hij loopt nog steeds. Hij laat zich niet
tegenhouden, hij doet zijn best niet in een dip te raken en dit gewoon leuk te blijven vinden.
Volgens de beschrijving komt er binnenkort een leukigheid, een bezienswaardige burcht:
Erenbreitstein. Iets om naar uit te kijken, al was het maar omdat hij daar mogelijk even kan
schuilen.
Waarom is hij eigenlijk nooit een relatie begonnen met Marga? Ze is er altijd voor hem, ze is
geestig, ziet er leuk uit, ze kunnen samen lachen. Hij kan zich geen betere vriendschap
voorstellen dan met Marga. Een avond met Marga is altijd gezellig, eten, squashen, naar het
theater, kaarten. Vele avonden hebben ze samen of in een gezelschap doorgebracht. Hij kan
zich een leven zonder Marga niet voorstellen. Te vertrouwd voor passie? Overschatte
emotie, passie. Passie, dat had hij voor Idiosyn en voor Sylvia. Aan zijn passies heeft hij
jaren besteed en aan zijn passies is hij hard onderuit gegaan. Marga is familie. Zijn eigen
familie heeft hij jaren geleden uit zijn hoofd en zijn hart verbannen. Als hij nog heimwee zou
hebben naar iets of iemand dan zou het hoogstens zijn naar zijn eigen wc en een
telefoongesprek met Marga.
De weg wordt langzamerhand steeds steiler en verandert van een geasfalteerde weg in een
bospad en in een beekje. ‘Een spontaan ontstaan nieuw beekje dat we ter ere van mijn grote
sponsor Marga zullen noemen.’ Verrekte saai trouwens als je zo in je eentje loopt. Waar
moet je met al je geniale invallen heen? Opsparen tot het sms-je vanavond dan maar. Bas
klautert langs het beekje omhoog, terwijl hij onrustig om zich heen kijkt of dit wel goed gaat.
Is het wel de bedoeling om zo ver te stijgen? Heeft hij niet een bordje van de Rheinsteig
gemist ondertussen? Het is met die regen moeilijk te zien. Hij kan zich niet herinneren een
8

zijpad tegen te zijn gekomen, of een afslag gemist te hebben, maar dit is gekkenwerk. Zwaar
hijgend probeert hij even een rustpunt te vinden om zijn adem te herstellen en glijdt prompt
onderuit. Hij kan zich nog net aan een tak vast pakken om te voorkomen dat hij op zijn stuitje
dondert of een been breekt. Het kan echter niet voorkomen dat hij op zijn kont terecht komt
en zijn toch al doorweekte kleren nu ook onder de modder smeert. Het is lang geleden dat hij
zo nat en zo vies was. Maar vooruit nu hij toch al vies is maakt het ook allemaal verder niet
meer uit, dan kun je net zo goed op handen en voeten proberen deze berg te nemen. De
laatste meters van de helling trekt hij zich omhoog en komt op een breder pad terecht, waar
rechts zowaar een teken van de Rheinsteig wandeling te zien is. Hoewel Bas het niet voor
mogelijk gehouden had, stijgt het pad – weliswaar minder steil - verder.
Als hij aan vakantie denkt, vakantie vroeger, wat kan hij zich er dan nog van herinneren?
Stukje bij beetje komen wat flarden van herinneringen boven, als hij zijn best doet er aan te
denken. Hij weet er natuurlijk nog wel wat van: langdurig in de auto zitten rijdend van het ene
naar het andere plaatsje in Duitsland of Frankrijk. Vader achter het stuur, moeder achter de
kaart. Koffie in de thermoskan en broodjes mee, een plaid achter in de auto is het tafelkleed
voor de picknick. Hij heeft jarenlang de herinneringen aan zijn jeugd buiten zijn bewustzijn
gesloten. Zo sterk dat het soms net leek of hij zich er niets meer van kon herinneren. Dat hij
zijn jeugd vergeten is, is vooral een pose, een image. Omdat hij er nooit meer over sprak en
met niemand dezelfde verhalen en ervaringen van toen deelde, ging de realiteit er ook
steeds meer op lijken dat hij het verleden echt vergeten was en zijn jeugd kwijt was. ‘Born at
the age of eighteen’, zou dat ook een liedje zijn? ‘Ah, but I was so much older then I am
younger than that now.’ Hoe natter hij wordt hoe meer hij de neiging krijgt om te neuriën, het
werkt bijna net als meditatie.
Ze zijn vast ook wel eens in Duitsland geweest met de opel. Het reisje langs de Rijn
natuurlijk. Vader fluitend en neuriënd achter het stuur. Moeder onrustig om zich heen kijkend
of het wel de goede weg is.
Hij had die burcht nu wel zo’n beetje verwacht, weer vraagt hij zich af of hij de richtingbordjes
Rheinsteig de laatste paar minuten nog wel gezien heeft. Het is verder dan hij dacht en hij
krijgt enorme behoefte aan koffie en een zitplaats.
Op zonniger dagen is het hier vast heel mooi, er staan veel bloemen, verschillende soorten
bomen en af en toe in een bocht zicht op de Rijn en de dicht bebouwde overkant: Koblenz
volgens de wandelkaart.
Het duurt nog een kwartier tot hij de muren van een burcht ziet opdoemen en de bordjes
volgt naar de ingang. Hij moet een euro toegang betalen en volgt verder de aanwijzingen in
zijn routebeschrijving. Echt oud is de burcht niet, maar wel groot, een klein dorp met pleinen,
gangen, poorten en onderdoorgangen.
Op een groot plein met uitzicht op de Rijn vindt hij het gehoopte café. Binnen is het zeer druk
en dampig van alle natte mensen in een kleine ruimte. Koffie is er, doorgekookte en te hete
koffie, maar met cafeïne en warm. Even zitten en bijkomen. Het lukt waarschijnlijk niet om
voldoende tijd uit te trekken om droog worden. Maar iets warmer en even niet die regen is
ook al heel wat waard.
Het café zit vol met mensen die het leven en de regen niet zo ernstig nemen. Twee gezinnen
met kleine kinderen, die al wiebelend druk aan het oreren zijn tegen hun ouders over de
burcht en de ridders die daar gewoond hebben. Ook zitten er een stuk of drie sportief
ogende stellen met pittige regenjassen en stevige schoenen. Ze zien er nat maar voldaan uit.
Verder wat heren die de indruk maken de hele dag in dit café door te brengen. Ondanks het
vroege tijdstip al stevig aan het bier.
Ridders hebben hier niet gewoond, zo te zien bestaat die burcht, in deze vorm althans, nog
niet zo lang, eerder 100 dan 300 jaar, laat staan 800. Maar er hebben wel mensen gewoond.
Een ander plein geeft toegang tot een voorbeeldwoning van mensen die hier in de jaren
9

vijftig hebben gewoond, inclusief zinken teil die als bad dienst heeft gedaan en een daktuintje
met kruiden en konijnen. Een vredelievende enclave in een militaristische omgeving.
De burcht geeft goed zicht op het zogenaamde Deutsches Eck, daar waar de Moezel in de
Rijn stroomt en een standbeeld van keizer Wilhelm I te zien is. Toegegeven het is een mooi
uitzicht. Het is een bijzonder punt waar twee rivieren samen komen. En het is heel
begrijpelijk dat men daar ooit een burcht heeft neergezet ter verdediging. Maar Bas krijgt een
beetje ongemakkelijk gevoel bij al dat krijgshaftige dat er van afstraalt. Dat was toch juist niet
meer de bedoeling in Duitsland? Of is dat al weer geweest? En mogen de Duitsers al weer
openlijk trots zijn op hun roemruchtige verleden?
Hij is hier eerder geweest. Dat Deutsches Eck dat heeft hij meer gezien, toen stond het
standbeeld er niet volgens hem, maar die camping aan het water komt hem zeer bekend
voor. Hoe wist Marga dat? Ze kan dat onmogelijk van hem hebben. Zij kennen elkaar van na
die tijd en Bas weet pertinent zeker nooit iets over zijn jeugd aan haar verteld te hebben. Het
moet toeval zijn. Hij is met zijn ouders vast wel naar meer landen en regio’s op vakantie
geweest: De Waalse Ardennen, Luxemburg, de Vogezen. Nu hij hier zo staat te peinzen
wanneer het geweest moet zijn, komt de vakantie lang geleden, minstens twee levens, weer
langzaam boven drijven. Je hebt blijkbaar zo weer een verleden. Hoe lang hij het ook
weggestopt had, er hoeft meer even een knop omgedraaid en de film is weer terug. Maar
Marga kan dat niet geweten hebben.
Vader wilde naar Zwitserland, de hoge bergen zien. Het land fascineerde hem: de klokken,
de horloges, de precisie, de banken, Wilhelm Tell. Maar vader wilde ook het land van Heidi
und Peter bezoeken naar het verhaal uit zijn jeugd, dat hem altijd bij gebleven is. In zijn
vaders tijd lazen ze Heidi und Peter op school voor. Vader was er zo door gegrepen dat het
een van de eerste boeken was die hij voor zijn zoon kocht. En ’s avonds las hij Bas er wel
eens uit voor, een bijzondere gebeurtenis. Het verhaal zelf was niet veel aan, maar dat vader
die tijd voor hem uittrok, die aandacht voor hem had, was heerlijk.
Vader wilde de eeuwige sneeuw zien en voelen, de frisse berglucht insnuiven. Hij
fantaseerde er het hele jaar over. Moeder zocht een route uit en boekte een huisje. Vader
vond dat ze langs de Rijn moesten rijden. ‘De Rijn komt bij Lobith ons land binnen.
Nederland is het slib van de Rijn. De Rijn is onze voedingsbodem, onze moeder, zonder Rijn
was er geen Nederland en ook geen familie Poorter. Wij zijn allen Rijnkinderen. Dus we gaan
het goed doen. We gaan langs de Rijn.’ Moeder leek het niet verstandig: ‘Het duurt veel te
lang. Je bent veel sneller over de autoweg en eigenlijk gaat die ook min of meer langs de
Rijn. Als we over de autoweg gaan zijn we er in één dag. Nu halen we dat niet.’ Maar vader
won als altijd: ‘dan doen we er maar een dagje langer over en zoeken we een hotel
onderweg’. Dat leek moeder ook niet zo verstandig. ‘Duitsland is duur en zo rijk zijn we niet.
We hebben ook niet alle tijd van de wereld om maar rond te rijden. We kunnen de zaak niet
langer dan twee weken dicht doen.’
Ze reden dus langs de Rijn. Bij Lobith, dat overigens niet aan de grens ligt, zijn ze even
uitgestapt om naar de Rijn te kijken en een broodje met wat koffie en chocomel voor Bas, te
eten en drinken. Verder probeerden ze zo goed mogelijk langs de Rijn te rijden. Moeder zat
voortdurend op de kaart te turen, na een mooi weggetje langs de Rijn boog die steevast links
of rechts en moest er weer een ingewikkelde route gevonden worden naar het volgende
weggetje langs de Rijn. Bovendien liggen er vele drukke steden langs de Rijn met
stoplichten, omleidingen en trams.
Tegen twee uur ’s middags hadden ze Keulen bereikt. Daar moesten ze ook uitstappen
uiteraard. ‘Ik wil het wel eens in Keulen horen donderen,’ had vader al vele malen onderweg
laten horen. En de Keulse dom moesten ze beslist bezoeken. Doordat een parkeerplaats
nog niet zo makkelijk te vinden was, hebben ze nog een heel eind door Keulen gewandeld
om de belangrijkste bezienswaardigheden aan te kunnen doen. Vervolgens zijn ze om toch
nog een beetje op te kunnen schieten Bonn niet in geweest. ‘Jammer, jammer’, vond vader:
‘dat doen we later dan nog eens. Het is toch heel belangrijk voor de opvoeding van die
10

jongen, het Duitse regeringscentrum eens te zien.’ Tegen zessen werd het duidelijk dat
Zwitserland toch echt niet bereikt zou worden en moesten Bas en moeder opletten of er een
hotel te zien was. Ondertussen was vader vooral onder de indruk van het vrachtverkeer op
de Rijn. ‘Moet je zien, moeder, allemaal kleine zelfstandigen die daar varen. Dat is toch ook
een mooi beroep vind je niet? Je handel en je huis bij elkaar en toch onderweg en als maar
geld verdienen, zo lang je niet stil ligt. Prachtig, prachtig. Maar een zwaar leven hoor. Neem
dat maar van me aan. Geen moment rust. ’s Nachts moeten ze, als het maar even kan,
gewoon doorvaren. Dan gaat moeder de vrouw slapen en staat vader op de brug en om half
zes is het aflossing van de wacht. Dan kan vader eindelijk gaan slapen, terwijl moeder het
roer houdt. En de kinderen die moeten op een schipperschool, een internaat. Alleen op
vakantie dan varen ze mee. En reken maar dat ze dan ook moeten werken. Dan schrobben
ze het schip en gooien de trossen los. En als ze ouder zijn, mogen ze vast ook wel eens het
roer vasthouden. Jonge wat een leven, wat denk je moeder, zullen we de zaak van de hand
doen en een rijnaak kopen? Dan zien we nog eens wat van de wereld. Dan gaan we varen
over de Rijn en de Moezel, de Donau en de Maas.’
‘Dat kan helemaal niet’, vond moeder. ‘Wat kan niet, natuurlijk kunnen we de zaak verkopen.
Daar heeft toch niemand wat mee te maken. Je vader heeft er toch niets meer over te
zeggen, de zaak is nu toch van ons? Mij lijkt het wel eens wat, een echte verandering; veel
buiten zijn, met niemand iets te maken hebben.’ ‘Ik bedoel je kunt niet eens over de Rijn en
de Maas varen. Je kunt niet met een rijnaak op de Maas. En de Donau stroomt voor het
grootste deel achter het IJzeren Gordijn, daar kun je al helemaal niet komen.’ ‘Ach jij ook
altijd. Dan varen we toch de Rijn op en af.’
Bas zag het hotel het eerst. In een klein plaatsje langs de Rijn. Met vader voorop liepen ze
gedrieën het hotel binnen. ‘Eerst even vragen of ze plaats hebben voor ons. We nemen de
koffers nog niet mee naar binnen. Het is een degelijk familiehotel, dat zie je. Op deze plaats
verwacht je een echte oude herberg. Vroeger kwamen hier de handelaren al eten en
overnachten onderweg naar Basel of Rotterdam. Ze hebben een goede traditionele keuken
gebaseerd op vele jaren ervaring. Het is nu toeristentijd en dit hotel staat goed bekend, de
kans is dus aanwezig dat er geen plaats is. De hoteleigenaar weet echter ongetwijfeld een
oplossing. Alle goede hoteleigenaren weten dat. ’ Zo orerend bereikte vader de receptie en
drukte op de bel die zo luid klingelde dat moeder en Bas schrokken. ‘Ein sehr gute
nachmittag lieber Herr, sie wünschen? Vader begon vervolgens zonder enige schroom in
steenkolen Duits te vertellen hoe het zo gekomen was: ‘dat dit gezin hier op deze plaats op
dit tijdstip hier staat’. De gastheer, die door vader als hoteleigenaar werd aangesproken, liet
zich echter niet afschrikken en ging vader voor om twee kamers te laten zien die nog vrij
waren. Protesterend dat, dat toch echt niet ‘nötig is, ich seh so wel das dis ein goet hotel ist,’
liep vader achter de gastheer aan, die op de eerste verdieping twee kamers liet zien, die met
een deur met elkaar verbonden ware, badkamer en wc op de gang aan de overkant. ‘Alles
ziet er keurig uit’, vond vader. Ze konden daar ook eten, het avondeten werd geserveerd om
zeven uur. Ze liepen weer naar beneden om de koffers te halen. Vader was nog steeds in
een gesprek gewikkeld met de gastheer over de omgeving en hoe oud het hotel was, terwijl
Bas en moeder de koffers uit de auto haalden en naar boven droegen.
In de korte tijd tussen aankomst en diner was vader veel te weten gekomen. Het hotel was al
meer dan 200 jaar oud en al die tijd in de familie gebleven. De gastheer had het hotel vijf jaar
daarvoor van zijn vader overgenomen. Zijn vader deed nog steeds de inkopen bij de
groothandel en bemenste soms de receptie. Zijn moeder ging over de linnenkamer, die zag
er op toe dat de meisjes de lakens en handdoeken op de juiste manier wasten, streken,
vouwden en in de kast legden. En regelmatig controleerde zijn moeder nog of de kamers op
de juiste manier waren schoongemaakt en de bedden goed waren opgemaakt. Zijn vrouw
ging over de bediening. Ze stond zelf ’s avonds achter de bar en gaf leiding aan de kelners
die het middag- en avondeten uitserveerden. Vader vond het prachtig zo’n hotel, was erg
geïnteresseerd in de bedrijfsvoering, wilde alles weten van de geschiedenis. ‘Georg heeft
drie dochters, geen zoon. Dat spijt hem wel, maar hij maakt er het beste van. Nu met die
11

emancipatie zijn de dochters toch ook wat waard, zou ik zeggen. Dat is hij met me eens.
Maar, zegt hij, ze moeten toch trouwen en kinderen krijgen en de familienaam raak je zo toch
kwijt. Maar ja, het lukte dus niet om een zoon te krijgen. Zijn vrouw heeft verschillende
miskramen gehad, allemaal jongens. Na de vierde miskraam mocht het niet meer van de
dokter. Dat was ook wat voor die man. Want je moet weten dat ze hier erg katholiek zijn,
heel gelovig. Het gaat dus erg tegen hun gevoel in om middelen te gebruiken bij de
gemeenschap.’ Op dit punt aangekomen begon moeder hard onder tafel te schoppen om
vader tot een ander gespreksonderwerp te bewegen. ‘wat doe je nu moeder, die jongen weet
inmiddels echt wel hoe de vork in de steel zit, ik heb hem van de bloemetjes en bijtjes
verteld. En de andere gasten verstaan me heus niet, dat is zo prettig aan verblijf in het
buitenland. Wat dat betreft zouden we vaker naar het buitenland moeten gaan, dan kun je
lekker op jezelf zijn en gewoon bespreken wat je op je hart hebt.
Die drie dochters zullen we nog wel tegen komen denk ik, zo in de vakantietijd zullen ze toch
ook moeten meewerken in de zaak. Het is hier trouwens niet zo druk. Er zijn dit jaar niet zo
veel vakantiegangers volgens Georg. De meeste mensen reizen meteen door naar Italië of
Spanje met een caravan achter zich aanslepend. Verblijf in een hotel is niet meer zo
populair. Voor Nederlanders geldt dan ook nog dat ze niet zo graag naar Duitsland gaan. Ik
vind dat onzin, alsof al die Nederlanders in de oorlog zo ‘goed’ waren, alsof ze allemaal in
het verzet zaten en persoonlijk door Duitsers mishandeld zijn. Ikzelf was uiteraard nog te
jong om in het verzet te gaan. Voor ons kinderen was er niet zoveel aan de hand. Je wist
eigenlijk niet beter. Je was nog te jong om je te realiseren dat er voor de oorlog een periode
van vrijheid was geweest waarin het zoveel beter was. De hongerwinter, dat was wel erg.
Toen heb ik echt honger gehad, echt pijn in je buik van de honger, dan at je alles wat er
maar was, tulpenbollen en aardappelschillen, maar echt helpen tegen de honger deed het
niet.’
Vader blijft maar aan het woord. Bas vindt het prachtig dat zijn vader zo veel weet, hij hoort
hem graag praten en onthoudt de meeste verhalen om ze later op zijn beurt in de klas te
vertellen. Moeder zit licht zuchtend de andere kant op te kijken en te wachten tot ze een
sigaret op kan steken.
‘Het is een heel interessante streek hier. De Rijn is al eeuwen een belangrijke verkeersader,
die de verbinding in stand hield tussen Zwitserland, Duitsland en de zee. Het was heel
aantrekkelijk om je hier te vestigen en dat is dan ook volop gebeurd. Er zijn heel veel dorpen
en plaatsen langs de Rijn, maar ook burchten en andere verdedigingswerken, want reken
maar dat er veel om gevochten is in deze streken. Als je eenmaal een goede plaats langs de
Rijn bezat dan kon je daar tol heffen voor iedereen die er langs wilde en zo bijna slapend rijk
worden.’
Ze kregen eerst soep voorgezet, geserveerd door een verlegen meisje met lang bruin haar
en een bril, die door vader meteen aangesproken werd met de vraag of zij: ‘ein tochter des
Hauses ist’. Ja, knikte ze en liep weer verder naar de volgende gasten met de soep.
Vrij snel na de soep kwam het hoofdgerecht langs, nu door twee meisjes geserveerd, die
sterk op elkaar leken. Het tweede was duidelijk een mooiere versie dan de eerste: langer,
eleganter met een minder verlegen oogopslag, geen bril, mooie bruine ogen en een
prachtige glimlach die ze aan Bas schonk bij het uitserveren van het toetje. Hij kreeg het er
erg warm van, zich er van bewust dat het niet vaak voorkwam dat er om zijn vader heen een
blik alleen en speciaal aan hem gewijd werd. De hele nacht droomde hij van het mooie
meisje.
’s Ochtends bleek vader al een heel gesprek met de gastheer achter de rug te hebben over
zijn dochters. De oudste dochter was het meest serieus en werd nu al opgeleid om taken in
het hotel over te nemen. Ze had ook kennis aan een betrouwbare jongeman, de zoon van de
bakker, die wellicht ook geïnteresseerd zou zijn om in het hotel te komen werken. Gastheer
vertelde dat ze binnenkort een gesprek met hem zouden gaan voeren over het volgen van
een koksopleiding. Zodra hij die afgerond heeft krijgt hij toestemming met zijn oudste dochter
12

te trouwen. De tweede dochter was wat dromeriger, wat minder geconcentreerd en
langzamer. Ze was heel goedwillend en zou ook goed in het hotel kunnen werken,
bijvoorbeeld als hoofd van de linnenkamer, maar ze moest eerst nog haar school afronden,
dan zouden ze wel zien. Maar de jongste dochter, daar had hij erg veel problemen mee. Ze
was niet opstandig, dat niet. Ze was intelligent, had geen enkele moeite om de school af te
ronden, heel anders dan de tweede dochter. Maar ze was ook wat uithuizig, vrij in de
omgang, ze ging ’s avonds op stap en ze was volgens haar vader erg geliefd bij de jongens.
Regelmatig werd er aan de bar navraag gedaan of ze nog vrij was, die mooie dochter. Ze zei
dat ze op bezoek ging bij vriendinnen als ze uit ging. Maar ja of dat echt zo was, dat was niet
te controleren. En ze liet zich niet de wet voorschrijven, ging haar eigen gang. Haar ouders
hadden geen idee met wie ze die avonden doorbracht. Ze kenden dat zelf ook helemaal niet,
ze hadden altijd in het hotel gewerkt, dan heb je geen avond vrij, alleen met een verjaardag
of een feestdag, dan deden ze het hotel wel eens dicht en gingen ze bij familie op bezoek.
Maar die jongste dochter daar hadden ze geen greep op. De gastheer wist ook niet of ze wel
in het hotel zou blijven. Ze wilde studeren en naar de grote stad, naar Frankfurt, niet eens
naar Wiesbaden of Heidelberg. Vader raakte er niet over uitgepraat: ‘Het is een mooi bedrijf
zo’n hotel, vooral zo’n familiehotel als dit. Gastheer te zijn voor zoveel gasten, zoveel
verschillende mensen te spreken en te ontmoeten. Als gastheer in zo’n hotel sta je midden in
het leven. Je bent een soort vader, een entertainer en een commercieel manager inéén. Wat
is er mooier dan iedereen te ontvangen in je eigen huis, want dat is het toch, je eigen huis,
en het ze naar de zin maken. De gasten komen hier aan, doodmoe, uitgeput van het werk
en jij vangt ze op, laat ze weer tot leven komen. Door ze de rust te gunnen en taken uit
handen te nemen, kunnen ze ontspannen en opnieuw de vreugde van het leven ervaren.
Wat denk je moeder wij met zijn tweeën, we verkopen de zaak en beginnen een hotel. We
kunnen het helemaal inrichten zoals jij het zelf graag wilt hebben, je kunt je eigen sfeer
creëren en je bent altijd met elkaar.’ Moeder schudde onderwijl met haar hoofd, maar vader
merkte het nog niet eens op. ‘En voor de jongen zou het ook geweldig zijn, altijd gasten over
de vloer, altijd aanspraak, ontmoetingen met interessante mensen die wat te vertellen
hebben. Er zullen ook regelmatig leeftijdgenoten tussen zitten met wie hij dan samen de dag
door kan brengen en ze alles kan laten zien in de omgeving. De bedrijfsvoering van een
hotel is ook zeer interessant. Daar komt heel veel bij kijken. Niet alleen inkoop en verkoop,
maar ook de planning. Je moet rekening houden met de seizoenen en daar de marketing
speciaal op afstemmen en het personeel.’ Bas leek het wel wat zo’n hotel. Het leek hem wel
gezellig altijd mensen over de vloer, die bewonderend zouden kijken naar zijn vader. Zijn
vader zou nog meer verhalen kunnen vertellen aan wie het maar wilde horen. Dat zou voor
vader heel leuk zijn. Zo leuk dat hij misschien wel vaker thuis zou blijven.
Na het ontbijt vertrokken ze, zij het met moeite, want vader had nog graag een dagje willen
blijven. Doorslaggevend was het door moeder naar voren gebrachte argument dat het huisje
in Zwitserland toch echt die dag betrokken zou moeten worden, anders konden ze er niet
meer terecht.
Bas vervolgt zijn wandeling. Het is min of meer droog geworden, maar zijn schoenen soppen
nog. Hij daalt van de burcht af en komt na een onderdoorgang onder de spoorlijn weer op
het pad langs de Rijn uit. Hij loopt langs een haven en daarna onder een brug over de Rijn.
Langs het pad staan enkele prachtige platanen volgens de beschrijving. Dat zijn de bomen
met een afbladderende schors, zo leest Bas. Hij wandelt over het jaagpad, waar vroeger
vanaf de kade de schepen door paarden werden voortgetrokken. In het volgende dorp wordt
hij links af gestuurd, weer omhoog. Na enkele straatjes door het dorp komt hij weer in het
bos terecht, dat nog aan het nadruipen is. Het bladerdek is hier behoorlijk dicht, het regent
hier waarschijnlijk pas na de bui. Beuken, leest hij in de routebeschrijving, hebben een heel
dicht bladerscherm. Er komt bijna geen licht doorheen, zodat er in de omgeving niets anders
kan groeien dan alleen die beuk. Op die manier houdt de beuk het aanwezige water en
voedsel voor zichzelf. Zo gaat het ook met veel directeuren van organisaties. Ze schermen
hun organisatie af, ze beschermen hun medewerkers zodanig dat ze geen licht en geen lucht
krijgen, laat staan kunnen groeien. Maar de directeur zelf wordt heel groot en dik. En wat
13

gebeurt er dan als er twee beuken naast elkaar staan? Er zijn wel wat jonge beuken die op
een rijtje naast elkaar staan, net als bij beukenhagen. Die overleven toch ook? Of zou er ook
daaruit op den duur één beuk overleven en de omgeving gaan domineren?
Ideosyn begint langzaam zijn bewustzijn weer binnen te dringen. Hij weet niet goed of hij het
erg moet vinden, of hij de gedachten aan Ideosyn toe moet laten of blokkeren. Daar zijn
vanuit therapeutische kringen de meningen over verdeeld. Wat werkt het meest heilzaam:
alles uitpraten, doorleven en verwerken? Of werkt het beter een punt te zetten achter een
grote deceptie, er niet meer aan denken en heel iets anders te gaan doen?
Ideosyn was zijn kind, zijn idee, zijn passie. Het heeft even geduurd voor Bas wist wat hij
wilde, welke studie, welke richting, welk werk zijn diepe interesse had. Ideosyn was zijn
diepe interesse. Hij heeft zich nooit zo levend, zo bruisend, maar ook nuttig en competent
gevoeld als in die eerste jaren na de oprichting van Ideosyn.
Als kind dacht hij helemaal niet na over zijn toekomst. Als er op school of tijdens
familiefeestjes werd gevraagd; ‘En Bas wat wil jij later worden’, zei hij maar wat, een voor de
hand liggend beroep waar de visite goedkeurend van kon gaan knikken. Brandweerman en
dan knikten alle buurvrouwen. Ja natuurlijk zo’n jongen wil brandweerman worden. En later
zei hij dokter, hetgeen de docenten op school ook heel respectabel vonden. En hij wilde ook
een tijd lang net zo worden als zijn vader, de talentvolle verkoper van die fantastische
goedlopende meubelzaak. Zijn vader die aan iedere klant de indruk kon geven dat hij
speciaal voor hem of haar deze hele dag zou uittrekken om de bank te vinden die precies
tussen de kast en de muur zou passen en toch lekker zou zitten. De verkoper die na de
eerste woorden van een klant zijn of haar smaak al gepeild had en beslist geen witte bank
zou aanraden aan mensen met kleine kinderen of een zwarte aan mensen met katten.
Bas was ook niet politiek geïnteresseerd, niet bezig met auto’s, of techniek. Ooit had hij van
zijn moeder een chemiedoos op zijn verjaardag gekregen. Hij heeft braaf alle proefjes
gedaan die er beschreven stonden en toen de doos weer weggeborgen. Hij hield niet van
tekenen en muzikaal was hij ook al niet. Geschiedenis interesseerde hem soms,
aardrijkskunde vond hij heel interessant toen hij een jaar of tien, elf was. Die interesse
deelde hij toen met zijn vader, die graag tijdens de autoritjes op zondag en tijdens de
vakantie vertelde over de plaatsen die ze tegenkwamen en de bijzonderheden van de streek.
Na zijn studie politicologie en drie jaar werken voor een gemeente heeft Bas Ideosyn
opgericht, ‘ideologie en synergie leiden tot succes’, was het motto. Het bedrijf richtte zich op
communicatieadvies. Hij begon met de contacten die hij tijdens zijn studie en zijn
ambtenarenbaantje had opgedaan en kon deze al snel uitbreiden. Bijna ieder nieuw bedrijf
en vrijwel elke zzp-er (zelfstandige zonder personeel) richt zich op communicatieadvies. De
markt is vergeven van al die adviesbureaus en consultants. Toch lukte het Bas om een heel
eigen gezicht te creëren en een heel eigen marktsegment te veroveren. Communicatie is
alles in een bedrijf, vond Bas. Veel van de problemen in arbeidsorganisaties worden
veroorzaakt door een gebrek aan communicatie. Een van de eerste activiteiten die Bas
organiseerde als hij voor advies werd ingehuurd was het organiseren van een bedrijfsuitje.
Verplicht voor het hele bedrijf van hoog tot laag. Leer elkaar eerst maar eens kennen, was
zijn advies. De medewerkers hebben vaak een heel verwrongen beeld van de directie en
andersom. Maak elkaar maar eens mee tijdens het wildwatervaren en zandkastelen bouwen,
dan ziet de schoonmaker en de portier dat er met de directeur goed te praten valt over
gewone dingen als het televisieprogramma van de avond daarvoor en met de
personeelsmanager over het laatste verjaardagspartijtje van een van de kinderen. Daarna
leerde hij ze ook te communiceren over zaken in de organisatie zelf. En liet hij ze de
meerwaarde zien van de ideeën van de portier over het productieproces en het
personeelsbeleid en de ideeën van de directeur financiën over het tegemoet treden van
lastige klanten. Maar vooral liet hij ze voelen wat samenwerking kan betekenen voor ieders
werk. Dat is zijn ideologie: synergie. Of dat was zijn ideologie. Nu ziet hij nog voornamelijk
tegenwerking en verraad, kan hij niet meer om zijn argwaan heen als hij gedwongen zou
14

worden weer samen te gaan werken. Was hij te goedgelovig en te jong en is hij nu een oude
verzuurde cynische man geworden?
Hij heeft geen idee wat hij nu zou moeten doen. Hij moet eigenlijk vrij snel – hij zit financieel
aan de grond - weer aan het werk, maar wat en waar? Hij kan zich niet voorstellen dat hij
ooit weer met hetzelfde elan, of desnoods met enig elan aan het werk zal kunnen gaan. Een
eigen bedrijf oprichten kan hij voorlopig vergeten. Eerst moet hij zien alle schulden te
voldoen. Zal hij ooit weer zo’n drive krijgen om zijn eigen werk te willen maken, om tachtig
uur per week te werken omdat dat is waar hij goed in is? Was hij er eigenlijk wel goed in?
Het is tenslotte niet voor niets fout gegaan. En voor een baas werken of een baan bij de
overheid accepteren? Hij moet er niet aan denken, maar waarschijnlijk zal hij wel moeten.
Bas loopt al weer lang door het bos. Af en toe is er een tegenligger, met of zonder hond. Ook
is er her een der een bankje geplaatst voor de vermoeide wandelaar. Hij komt zelfs langs
een schuilhut met een vuurplaats en een prullenbak. Leuk allemaal, maar hij gunt zich de tijd
niet te gaan zitten. Hij wil iets te eten en te drinken vinden. Even na de schuilhut begint een
afdaling door een kloof langs een beekje. Het is maar goed dat hier touwen langs de rotsen
zijn bevestigd op de moeilijkste plekken, want de sportschoenen van Bas houden hem niet
op de been. Door de regen is het erg glad en modderig geworden. Glibberend, vallend en
vastklemmend aan de touwen bereikt Bas de uitgang van deze ‘Wildromantische
Ruppertsklamm’, zoals een bord beneden aan de kloof aangeeft. Zijn schoenen zijn na deze
oefening niet alleen kletsnat maar ook bruin bemodderd, evenals het grootste deel van zijn
broek. Blijkbaar vindt men dit soort padvinderspaadjes ‘wild romantisch’ in Duitsland. Het is
prettig dat men zelfs dat ordent en het pad bovendien zo inricht, dat je er heelhuids uit komt.
Bas wandelt verder langs een weg, gaat onder een andere weg door en komt uit bij een rivier
waar hij linksaf moet langs een haven. Eindelijk is daar een café: Schleussenhäusschen. Het
is inmiddels ver na het middaguur, maar dat blijkt geen probleem. Het hele café zit vol met
drinkende en etende mensen. Er worden hele maaltijden geserveerd en niemand lijkt zich
iets van het tijdstip aan te trekken. Bas bestelt veel water, een bier en bradwurst mit
bradkartofflen. Hij voelt zich wel enigszins ongemakkelijk door zijn natte en bemodderde
uiterlijk, zijn soppende schoenen maken een overduidelijk zuigend geluid op de tegelvloer.
Maar als de uitbaters van het café er al problemen mee zouden hebben, ze laten het niet
merken. De worst is vet maar heet en zout, evenals de gebakken aardappelen. Als hij het
aanlengt met water en bier, moet hij er toch weer een tijdje tegen kunnen. Ondertussen kijkt
hij nog eens goed in de routebeschrijving. Hij moet nu goed opletten want hij moet over een
kilometer ongeveer afwijken van de Rheinsteig route om de weg terug te vinden naar een
station. Volgens de beschrijving staat die afwijkende route ook aangegeven maar zijn de
tekens een stuk vager en moeilijker te vinden.
Na het eten blijkt Bas loodzware benen te hebben en juist nu volgt er weer een stevige klim.
Dat valt enorm tegen. Hij had verwacht méér energie te hebben. In plaats daarvan moet hij
elke tweehonderd meter even uithijgen. Hij lijkt wel een oude vrouw. Sylvia zou dat een
buitengewoon discriminerende seksestereotype opmerking gevonden hebben. Alsof vrouwen
per definitie een slechtere conditie zouden hebben dan mannen. Ze zou het hem hoogst
kwalijk genomen hebben dat hij überhaupt maar zo’n gedachte zou hebben. Maar dat is
geweest. Ze denkt helemaal niet aan hem en zal de moeite niet meer nemen zich aan hem
te ergeren. Zoveel tijd, zoveel liefde, zoveel van zijn leven heeft hij in Sylvia geïnvesteerd.
Juist dat maakte hem woedend van verdriet om de streek die ze hem geleverd had.
Er zijn veel momenten in de eerste jaren van hun samenzijn geweest dat hij overwoog een
eind te maken aan hun relatie, omdat hun interesses zo verschillend leken, hun levens zo
ver van elkaar af leken te staan, of omdat Sylvia steeds meer van hem af leek te drijven. Op
die momenten zou hij er vrede mee gehad hebben, ondanks zijn grote liefde. Maar juist dan
werd Sylvia aanhankelijk, afhankelijk, toonde ze zich verliefd en betrokken en beleefden ze
hun mooiste dagen en nachten. En dan paste Bas zich maar weer aan aan de gewoontes en
de wensen van Sylvia. Ze gingen op vakantie naar Ibiza, naar Thailand en Gambia, aan de
mooiste stranden en in de duurste hotels. Hij verklaarde die dips en oplevingen in hun
15

liefdesleven met pseudopsychologische verklaringen als ‘the seventh year itch’, die hun
geval zo’n beetje om het half jaar kwam.
En hij ging nog harder werken en haalde ook projecten binnen die niet helemaal bij zijn
missie pasten, zodat hij nog meer verdiende om de dure jurken en uitjes van Sylvia te
bekostigen.
Tenslotte trok hij Paul aan. Eerst als consultant, later als mededirecteur, op aandringen van
Sylvia. ‘Doe dat nou maar dan heb je meer tijd en kunnen we samen meer leuke dingen
doen.’ En leuke dingen doen dat was naar feesten en partijen van haar vrienden, of eten in
de beste restaurants nadat ze de première van de zoveelste musical hadden bijgewoond.
Het duurt maar en het duurt maar, steeds verder omhoog, aan de wandeling lijkt geen eind
te komen. Op elke haarspeldbocht blijft hij even uithijgen. Misschien dat hij daarom de afslag
naar het station mist. Hij is te moe om daarover veel paniek te voelen en heeft geen tijd om
nu nog eens even rustig te gaan mediteren. Er zit gewoon niets anders op dan door te lopen
net zo lang tot hij een aanwijzing vindt. Hij voelt er niets voor om terug te keren en er dan
achter te komen dat hij de berg weer opnieuw moet beklimmen en dat de afslag toch nog
voor hem ligt. Eindelijk komt hij bij twee hotels aan boven op een berg. Het station echter lijkt
hier niet in de buurt te zijn. Hij heeft al een hele tijd geen trein meer horen rijden en ook de
Rijn lijkt ver weg te zijn. Door de receptionist van een van de hotels wordt hem uitgelegd dat
het station nog zo’n uur lopen is afdalend langs de weg. Immer geraude aus? Ja inderdaad.
Even overweegt hij te vragen een taxi te bellen, maar ach dat uur kan er ook nog wel bij en
berg af over een weg, hoe moeilijk kan het zijn? Het is inmiddels half zes, wellicht loopt hij
het diner in het hotel mis, maar op dit moment moet hij niet aan eten denken. Water dat wel.
Tegen vergoeding van een euro krijgt hij een plastic flesje met water mee. Hij vervolgt zijn
tocht langs de weg, hollen zal niet meer lukken, zingen ook niet, maar zijn ene voet voor zijn
andere dat gaat nog wel. Het uur naar beneden loopt langs een ietwat saaie weg, maar de
beloning ‘het station’ is zoet en de rit in de trein naar het hotel terug had niet mooier kunnen
zijn.
Als hij het hotel nadert vervaagt echter zijn zoete gevoel en kruipt de beklemming langzaam
naar hem toe. Zijn stappen worden allengs langzamer, hij verwacht eigenlijk niet meer te
kunnen eten op dit tijdstip en loopt te bedenken hoe hij zo onopvallend mogelijk naar zijn
kamer kan komen. Als hij binnenkomt, loopt hij bijna tegen de kok aan, die in het halletje een
sigaret staat te roken. Hij verwacht een snauw, maakt zich klein en drukt zich tegen de
andere muur van het halletje, maar tot zijn verrassing wordt hij vriendelijk begroet. ‘Ach so
herr Poorter, sind Sie spät heute abend?’ Bas legt omstandig uit hoe het zo gekomen is en
dat hij zich zo vies voelt en graag nog wat zou eten als het kan, maar liever ook nog even
schone kleren aantrekt. De kok vindt het geen probleem, hij heeft op Bas gerekend en zal
het eten laten serveren als Bas over een half uurtje weer terug is.
Bas loopt enkele kilo’s lichter de trap op en is daardoor niet bedacht op de openstaande deur
waarachter de oude vrouw rechtop in bed zit. Nu duidelijk klaarwakker kijkt ze hem recht in
de ogen aan. Van schrik staat hij even stil, maar kan geen ‘gutentag’ uit zijn keel krijgen.
Terwijl hij doorloopt, knikt hij heel licht naar haar. Wat onaangenaam, wat vreselijk
onaangenaam om zo naar je hotelkamer te lopen. Wat wordt er van hem verwacht. Wat is de
bedoeling van deze beproeving? Waarom hebben ze dat zo gearrangeerd? En wat een
contrast met die aardige kok die in het halletje stond te roken.
Als Bas zijn schoenen uittrekt komt er eerst een walgelijke walm los en vervolgens voelt hij
zijn voeten opzwellen. Terwijl hij zijn sokken uittrekt merkt hij dat ze vastgekleefd zijn. Aan
beide voeten zijn blaren ontstaan en opengegaan. Tijdens het lopen merkte hij het niet, maar
nu heeft hij het gevoel nauwelijks meer op zijn voeten te kunnen staan. Na de douche trekt
hij schone kleren en slippers aan en sluipt voorzichtig naar beneden. Hij vermijdt daarbij de
kamer boven aan de trap in te kijken en ook om op zijn voorvoeten te leunen om zijn blaren
zoveel mogelijk ontzien.
16

Hij krijgt meteen een grote pils voor zich gezet door de kleine zus, zoals Bas de vrouw die hij
het eerst aantrof gisteren is gaan noemen. De mooie zus is er niet. Wel drentelt er nog een
andere vrouw rond. Waarschijnlijk een derde zus zo aan haar gestalte en manier van doen te
zien. Ze haalt wat glazen en kopjes op, stoft de bar af en hangt een beetje achter de toog,
terwijl ze aan haar haren plukt en zachtjes neuriet. Ze kijkt naar een punt op de vloer net
voor zich en schommelt op haar voeten heen en weer. ‘Licht debiel en autistisch’, denkt Bas
en schrikt gelijk van zichzelf terwijl hij dat denkt. Dat mag niet: geen vooroordelen, je weet er
niets van, niet mee bemoeien. Hij doet zijn ogen dicht en mompelt zacht voor zich uit
‘hieriem hieriem’.
Het hoofdgerecht wordt door de kok zelf geserveerd. Is het goed als hij er even bij komt
zitten? Verrast maakt Bas een uitnodigend gebaar. Nog een bier? Graag ja.
Hoe het Bas hier bevalt? Het eten is prima, dank je. Geweldig dat hij op dit late tijdstip nog
kan dineren, echt een prima service. Ze praten door over de wandeling, de regen en het
toeristenseizoen. Bas vraagt hem hoe hij zo hier als kok verzeild is geraakt. Ingetrouwd
vertelt hij. Zo gaat dat doorgaans hè? Bas aarzelt of hij hem zal vragen naar de oude vrouw
in de kamer die openstaat. Hij durft het eigenlijk nauwelijks, maar is toch wel erg
nieuwsgierig. Hoe stel je zo’n vraag. Tijdens een stilte in het gesprek, hoort hij duidelijk
roepen: ‘Maria, Maria’. Dat moet de kok ook gehoord hebben. De kleine zus haast zich ijlings
naar boven. ‘Ach’, zegt de kok: ‘die Mutter ruft’. ‘Mutter?’, vraagt Bas. Ja, schoonmoeder,
dan voor hem. Ze is niet ziek nee, maar ze kan niet meer lopen. Jaren geleden al had ze
eigenlijk aan haar knieën geopereerd moeten worden, maar ze wilde niet. Nu kan ze het bed
niet meer uit en moet er voor haar gezorgd worden. Het kan eigenlijk niet. Ze kunnen dat er
helemaal niet bij hebben in het seizoen. Het is al druk genoeg. Maar ze wil niet naar een
verzorgingstehuis. Het hotel is nog van haar. Ze wil het niet aan hen overdoen. Ze kunnen er
niets aan doen. Wettelijk gezien mag ze alles bepalen. Ze is 87, maar nog helemaal bij haar
verstand. Gedwongen opnemen lukt dus ook niet. Ze wil ook per se dat de deur open blijft
staan zodat ze alles kan zien en overal bij betrokken blijft. Voor de klandizie is dit natuurlijk
niet best. Wat hem betreft kunnen ze de situatie maar het beste aan alle gasten uitleggen.
Maar daar zijn de zussen het niet mee eens. Die vinden dat je daarover niet kunt spreken,
dat je de gasten daar niet mee lastig kunt vallen.
Maar dat is niet te vermijden, denkt Bas, op deze manier hebben de gasten er juist veel last
van. Ze schrikken zich een ongeluk, net als hij.
Bas onderdrukt de neiging om de kok uit te gaan vragen. Hij zou eigenlijk veel meer willen
weten van de zussen. Hebben ze kinderen, zijn de andere zussen ook getrouwd? Hij aarzelt
dat soort vragen te stellen het lijkt hem wat ruw en ongepast in zo’n eerste gesprek. De kok
lijkt open genoeg, in voor een praatje, maar dit gaat misschien wel wat ver. Het is raar dat hij
zich ongemakkelijk voelt over de normen in dit soort situaties. Net of hij zichzelf en zijn relatie
tot de wereld en de omgeving weer opnieuw moet uitvinden. De kok mompelt een excuus,
zegt dat hij weer aan het werk moet, de keuken schoonmaken.
Later op zijn kamer met zijn voeten omhoog voor de televisie sms’t Bas zijn
weerwaardigheden door naar Marga, zoals hij al jaren alle dagelijkse dingen met haar
doorneemt. ‘Vanochtend over mijn veter gestruikeld’. Of ‘Ik heb eens dat viergranenbrood
van Zwartjes geprobeerd. Goed kauwen, maar wel lekker.’ Getut, onzin, leidt nergens toe,
maar hij vindt het prettig en Marga ook. Ze zijn er mee begonnen toen ze samen een scriptie
schreven bij de afronding van een module tijdens de studie. Ze hadden drie weken lang
intensief contact van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat, zaten samen in de bibliotheek, of
samen op de kamer van Marga met een typmachine de teksten uit te typen. Dan ging het
gesprek vanzelf ook over dat soort gebeurtenissen die het leven van de dag uit maken. ‘Mijn
wekker ging om zeven uur, toen was ik nog niet helemaal uitgeslapen.’ ‘Heb je nu ook zo’n
droge mond gekregen van dat eten gisteravond?’ ‘Er fietste een man voor me met een
oranje jack aan, die kwam maar niet vooruit, jeetje wat reed die langzaam en ik kon er niet
voor bij want er reden alsmaar auto’s naast me.’
17

De blaren
De volgende morgen zien zijn voeten er nog niet wandelklaar uit, net als zijn schoenen.
Volgens het door Marga geboekte wandelarrangement is het de bedoeling dat hij vandaag
weer een wandeling van 20 kilometer maakt, maar dat gaat zo niet lukken. Enerzijds voelt
dat als een nederlaag, anderzijds als een opluchting. Het is overduidelijk beter als hij een
dagje niet wandelt en zich wijdt aan zijn herstel. Hij kan dus zonder schuldgevoel een dag
daaraan besteden en zich bezig houden met de aanschaf van nieuwe schoenen. Er staat
tenslotte niemand op hem te wachten bij het station Oberlahnstein, dus waarom zou hij die
wandeling niet morgen gaan doen?
De lichamelijke inspanningen en buitenlucht van gisteren brengen hem er wel toe echt te
ontbijten dit keer. Hij neemt er flink de tijd voor en kan eens rustig om zich heen kijken. Het
gezelschap neemt ook vanochtend het voorste gedeelte van de eetzaal in beslag. De
tafelschikking wijkt niet af van de vorige keer. De drie heren met de ene rokende tafeldame
zijn nog steeds druk aan het praten. De damestafel kijkt nog steeds deels stuurs en deels
actief en geïnteresseerd. Ook de tafel in het midden met de heer die door de twee op elkaar
gelijkende dames ondersteund wordt ziet er nog precies zo uit alsof er niet een hele lange
dag tussen heeft gezeten. Bas heeft het idee dat hij al heel lang weg is, alsof hij al dagen
achter elkaar gelopen heeft. Het is onvoorstelbaar dat het pas een dag is, dat hij pas twee
nachten in het hotel geslapen heeft. Nu hij deze zelfde gasten hier vanochtend weer aantreft
is het net of ze hem vertrouwd zijn, alsof hij er bij hoort. Hij vraagt zich af wat ze vandaag
gaan doen, of ze weer terug komen, of ze gaan wandelen en zo niet, wat hen drijft om hier
te verblijven. Wat zou je doen als je de hele dag in en bij het hotel door zou moeten brengen,
zoals hij hier vandaag, nu zijn voeten niet meewerken? De dames aan de damestafel
bijvoorbeeld wat hebben die gisteren de hele dag gedaan? Zijn ze met een bus langs de Rijn
gaan toeren? Of misschien met een boot? Dat is toch een hele bekende tijdbesteding voor
oudere dames: bootreisjes over de Rijn?
Na het ontbijt blijft Bas hangen in de hoop de mooie zus tegen te komen. Ze verschijnt niet,
de derde zus laat zich wel zien. Met lome gebaren ruimt ze her en der, niet heel
systematisch, een ontbijttafel op. Ze strijkt een tafelkleed glad en verfrommelt het daarna tot
een hoop die ze op tafel laat liggen. Op weg naar de keuken met twee borden in haar hand
kijkt ze opeens op recht in het gezicht van Bas. Zichtbaar verschrikt laat ze bijna de twee
borden uit haar handen vallen en bereikt struikelend de keuken. De grote schrikogen van de
vrouw bezorgen Bas hartkloppingen en oprispingen. Hij keert voor even zijn blik naar binnen
om zijn mantra te kunnen zeggen, dat kalmeert al snel.
Een voor een vertrekken de andere gasten naar buiten. Hij ziet ze buiten lopen met rug- of
andere tassen, met en zonder stevige schoenen aan. Het gezelschap blijkt te worden
opgewacht door een toeristenbus. De derde dame van de middentafel loopt druk bedrijvig
om en langs iedereen heen al pratend en gebarend. Een van de heren van de drie-heren-enrokende-dame-tafel
staat bij de bus om de oudere dames een handje te helpen bij het
instappen. Het ziet er oprecht gezellig en behulpzaam uit. Bas voelt de tranen van ontroering
opkomen. Wat een onzin zeg, had hij dat gewild? Op vakantie met een gezelschap, dat voor
elkaar zorgt? Gisteren nog had hij zich vol walging over het oubollige karakter van het
gezelschap verbaasd. En nu laat hij zich er door ontroeren? Hij moet wel overspannen zijn.
Dat vond Marga ook. Marga is van mening dat iemand die zich in zijn huis opsluit, hele
dagen in bed doorbrengt en het liefst mensen vermijdt overspannen is. Ach wellicht. Bas ziet
de verschijnselen eerder als een uiting van afkeer van het leven. Een afkeer die volkomen
terecht is, nu hij eindelijk door heeft wat mensen elkaar aandoen. Nu pas ziet hij dat al dat
gedraaf van hem nergens toe leidt, zinloos is. Hij wordt er zelf niet beter van, de wereld
wordt er niet beter van en het zorgt er ook niet voor dat Sylvia van hem blijft houden. Je kunt
nog zoveel en zulke goede adviezen geven aan organisaties, na vijf jaar is het
personeelsbestand voor een groot deel gewijzigd en zijn alle adviezen weer verwaterd. Al die
organisaties die weer in de oude fouten zijn vervallen. Al die medewerkers die weer opnieuw
moeten leren te communiceren. Al die leidinggevenden die van mening zijn dat de
18

medewerkers niet deugen en al die medewerkers die denken dat de directeur niet te
vertrouwen is. Misschien is het ook wel zo. Misschien was Ideosyn ook maar een illusie, zijn
illusie. Mensen zijn wellicht in wezen niet te vertrouwen, denken alleen maar aan zichzelf.
Wellicht is het gezonder mensen te wantrouwen en uit te gaan van het slechte in de mens.
Tenslotte is hij zelf ook slecht, wie eigenlijk niet. Wie kan in alle openheid en tevredenheid
terug kijken op zijn hele leven? Wie heeft er niet eens een ander tekort gedaan om er zelf
beter van te worden?
Als alle gasten de ontbijtzaal verlaten hebben, gaat hij ook maar terug naar zijn kamer. Maar
wat nu? Wat aan te vangen met deze dag? In het hotel komen de muren op hem af of eerder
nog raakt hij neerslachtig van de beklemmende sfeer en de priemende ogen van een oude
vrouw in bed. Zou zus 1, Maria, het wel goed vinden als hij op zijn kamer blijft? Zou het
toegestaan zijn aan gasten om de hele dag rond te hangen of loop je dan te veel in de weg?
De opluchting niet te hoeven wandelen ebt snel weg.
Eigenlijk moeten zijn voeten genezen en eigenlijk zou hij ook nieuwe schoenen moeten
kopen. Twee enigszins onverenigbare wensen. Voor schoenen moet hij er immers op uit.
Voor zijn voeten moet hij op zijn kamer blijven en zijn boek uit lezen. Hij begint met het
laatste, hij installeert zich op zijn bed, leest een paar bladzijden en valt prompt in slaap. Vaag
in de verte hoort hij nog roepen: Claudia, Claudia.
Als hij zijn ogen weer open doet staat de derde zus naast zijn bed. Ze staat hem aan te
staren met die grote ogen van haar, ze heeft zijn arm vast. Hevig geschrokken trekt hij zijn
arm terug en zit meteen rechtop in bed. Wat doet ze hier, wat moet dat, flitst het door hem
heen. Ze mompelt wat verontschuldigingen en wijst dat ze het bed op wil maken. Zijn hart
klopt hevig en hij voelt zijn maag samentrekken. Hij doet zijn ogen dicht en haalt een paar
keer diep adem. Als hij zijn ogen weer open doet staat ze daar nog te kijken naar een punt
voor haar op het tapijt. Waarom gaat ze niet weg? Hij kruipt min of meer naar de andere
kant van het bed, pakt zijn boek mee en verlaat de kamer zonder verder iets te zeggen. Wat
is er hier toch aan de hand in dit hotel, wat een enge gribus, wat een narigheid dat hij met
zijn hand op zijn hart aan Marga beloofd heeft hier te blijven, het niet op te geven.
Als hij langs ‘Mutter’ naar beneden loopt, ziet hij dat haar kamer al helemaal gedaan is. Zij
zelf ligt nu onder de dekens te slapen, alleen haar achterhoofd steekt boven de dekens uit.
Dat geeft hem de kans de kamer eens goed te bekijken, die op een gewone hotelkamer lijkt,
niet sterk afwijkend van de zijne. Een bed, een kast, een zitje, een televisie, in de hoek
mogelijk een badkamer met douche, dat valt vanaf zijn positie niet goed te zien. Ze bewoont
dus een gewone hotelkamer. Zou dat ook voor haar dochters gelden? Is het zo dat
hoteleigenaren eigenlijk geen eigen privé huis hebben maar altijd in hun eigen hotel logeren?
Het lijkt hem naargeestig om in een hotel te moeten wonen. En wel zeker als je moeder dat
hotel nog altijd bestiert, ook al is ze 87. Die oudste dochter en haar echtgenoot de kok, die
hebben nooit een eigen leven kunnen opbouwen. Ze hebben altijd bij ‘Mutter’ in gewoond,
die waarschijnlijk ook bepaalde hoe de inrichting van hun (hotel)kamer is en wat hun
tijdsbesteding is en wat ze voor een kleding moeten dragen als ze in het hotel werken. En ze
werken bijna altijd in het hotel. Wat een leven. Ooit had hij gedacht dat het leuk zou zijn, toen
zijn vader er zo enthousiast over werd. Maar goed dat het er nooit van gekomen is.
Je hoopt natuurlijk dat je als je ouder wordt eindelijk op je zelf kunt zijn, een eigen leven kunt
hebben en dan blijft dat mens als maar in leven en alsmaar met haar priemende ogen en
haar smekende stem door de open deur van haar centrale kamer je leven in de greep
houden. ‘Maria, Maria’, de klank en kleur van die roep krijgt een hele andere lading door de
wetenschap dat ‘Mutter’ helemaal niet zielig of hulpbehoevend is.
Hij heeft zijn boek meegenomen naar beneden en zoekt in een hoek van de zaal een plaats
om onopvallend te verblijven. Er zitten nog drie andere mensen in de zaal. Een wat dikkige
man hangt aan de bar met een half pilsje voor zich, een jonge serieus kijkende man zit in
een kopje te roeren en naar buiten te kijken en de derde is de mooie dochter die achter een
bak met bestek zit met een theedoek in haar hand en de vorken, messen en lepels aan het
19

opwrijven is. Ze ziet hem ook en knikt naar hem. Bas overweegt om naast haar te gaan
zitten en mee te helpen, of naast haar te gaan zitten en een praatje te beginnen. Wat kan
nou een goede openingszin zijn? Is het misschien het handigst om te vragen of hij een kopje
koffie kan bestellen?
Ze zijn natuurlijk terug geweest naar dat hotel. Het jaar daarop. Moeder protesteerde wel:
‘zo’n hotel dat is toch veels te duur. Het zijn niet alleen die kamers, maar ook elke
consumptie die je neemt, daar moet je de bediening bij rekenen.’ Maar vader zag het
probleem niet. ‘Dan drinken we toch gewoon wat meer water uit de kraan en we hoeven toch
ook niet lang te gaan, een weekje vakantie is voldoende. Er is daar in de omgeving zoveel te
zien en te doen. Het is een rijk cultureel en historisch gebied. Al van voor de komst van de
Romeinen werd de Rijn druk bevaren en waren er nederzettingen aan weerszijden, waarvan
de bevolking zich bezig hield met handel en visserij. Je hoeft maar een paar honderd meter
te lopen en je vindt al een kasteel. Dat is toch reuze interessant en leerzaam voor de jongen.
We kunnen er prachtige wandelingen maken en uitkijken over de Rijn. Wandelen is een hele
gezonde tijdsbesteding.’Op dit punt aangekomen begon moeder meestal opzichtig de andere
kant uit te kijken, zonder dat dit enige invloed had op de woordenstroom van vader. ‘Als
lichaamsbeweging overtreft wandelen alle andere sporten. Het is de meest natuurlijke
manier van voortbewegen. Onze voorouders duizenden jaren geleden die wisten wat gezond
bewegen was en op welke manier je jezelf in vorm moest houden. Een manier die wij
mensen door alle moderne gemakken te weinig beoefenen. Duizenden jaren geleden werd
er natuurlijk, net als nu ook in die streek, veel gejaagd en waren er verschillende diersoorten
inheems in die streek. Maar ook wij kunnen we nog allerlei dieren tegenkomen tijdens onze
wandelingen: herten en everzwijnen, verschillende soorten vogels, slangen en vlinders. We
zullen een fantastische vakantie hebben.’
Moeder sputterde over het water uit de kraan, dat toch echt niet te drinken was en dat er van
die wandelingen wel niets zou komen. Ze boekte het hotel voor twee weken. Moeder pakte
borduurwerkjes, boeken, scrabble en een kaartspelletje in, dikke sokken, warme truien en
korte broeken, regenjassen, paraplu’s en zonnebrandcrème. Die keer reden ze over de
snelweg. Binnen vijf uur hadden ze het hotel bereikt.
’s Avonds deden moeder en Bas een spelletje scrabble in de zaal terwijl vader met de
andere gasten of met het personeel kletste. Overdag gingen ze op stap, eerst een stukje
rijden met de auto, dan een wandelingetje maken. Ze bezochten burchten en steden in de
buurt en staken de Rijn over met een pontje. Ze namen water uit de kraan mee voor
onderweg en omdat ze vol pension hadden, reden ze tussen de middag terug naar het hotel
om daar te eten. Een enkele keer had vader geregeld dat ze een lunchpakket konden
meenemen.
Bas vond het best een aardige vakantie, alleen moeder werd steeds chagrijniger. De
bediening in het hotel was erg aardig tegen hem. Hij keek vooral uit naar de diners omdat ze
dan door het mooie meisje bediend werden. Ze was nog mooier dan het vorige jaar, haar
roodbruine haar glansde meer, ze bewoog zich zekerder en eleganter. Ze had een prachtige
teint, niet te bruin en niet te bleek en een hele mooie mond met een keurige rij stralende
witte tanden, die meelachten met haar glimlach. Elke keer als ze een bord voor hem zette of
weghaalde keek ze hem aan met haar stralende ogen, vroeg ze wat aan hem of raakte hem
even aan. ‘Hat’s geschmeckt?’ ‘Schöne Tag gehabt?’ Alles wat ze vroeg of zei deed zijn hart
opspringen. En ’s avonds als hij zijn eigen flesje chocomel bij de bar ging halen dan keek ze
hem recht aan en vroeg ze wat hij morgen ging doen en of ze hem morgen nog zou zien. Op
een van die avonden vroeg ze of hij het leuk zou vinden de volgende dag mee te gaan naar
de fanfare op het dorpsplein. Natuurlijk, natuurlijk zou hij meegaan. Hij wilde niets liever dan
dat, maar zag er tegelijkertijd als een berg tegen op. Hoe moest hij het moeder vertellen?
Wat zou ze er van vinden? Zou moeder vinden dat ze mee zou moeten gaan? En als ze niet
mee zou gaan, wat moest hij zeggen tegen het mooie meisje, hoe moest hij zich gedragen.
Zouden er andere mensen meegaan? Zouden haar zussen, die strenge en die slome, ook
naar de fanfare gaan? En welke andere hotelgasten zou ze gevraagd hebben? Bas zag nog
20

net kans te vragen hoe laat dat dan zou zijn. Hij durfde het nog niet meteen aan moeder te
vertellen, dat zou morgen wel komen, dan kon hij nog een tijdje nadenken hoe hij het zou
vertellen en hoe hij voor elkaar zou kunnen krijgen dat hij alleen mee zou gaan.
De volgende dag reden Bas en zijn ouders naar de Lorelei. ‘Eindelijk gaan we de beroemde
Lorelei zien. De plek waar menig schip op de rotsen is gelopen, waar menig schipper zijn
leven heeft gelaten. Ich weiss nicht was soll es bedeuten das ich so traurig bin. Hier leefde
de onbeschrijflijk mooie Lore Ley uit het plaatsje Bacharach. Lore Ley had een grote liefde,
een edelman uit een plaats verderop langs de Rijn. Maar Lore Ley had niet veel geld en de
edelman zat financieel aan de grond. Op een dag is die edelman per boot vertrokken naar
Düsseldorf en daar getrouwd met een rijke maar lelijke prinses. Lore Ley is nooit over dat
bedrog heen gekomen en zat vaak op de punt van een rots uit te kijken over de Rijn of haar
geliefde terug naar haar zou komen. Ze bracht haar tijd al zingend en treurend door op die
rots terwijl ze haar mooie lange haren kamde. Menig schipper die langs voer raakte
volkomen in de war van haar schoonheid en haar treurigheid. In plaats van om de rots heen
te varen, stuurden ze er recht op aan naar Lore Ley toe. Het schip sloeg dan tegen de rotsen
en verging. Deed ze het met opzet deze Lore Ley, heeft ze al deze schippers uit wraak om
haar geliefde verleid en de dood in gejaagd? Daarover zijn de meningen verdeeld. De
weduwen van de schippers waren echter woedend op Lore Ley en zijn gaan klagen bij de
bisschop - in die tijd was er nog geen scheiding van wereldlijke en kerkelijke macht- de
bisschop bestuurde deze streek. Lore Ley werd opgepakt en gevangengezet en ten slotte ter
dood veroordeeld. Maar ook de bisschop raakte in de ban van Lore Ley, hij kon het niet over
zijn hart verkrijgen haar te laten sterven en stuurde haar naar een klooster. Ze werd op de
reis naar het klooster begeleid door drie ridders, die er voor zorg zouden dragen dat de
weduwen haar niet zouden aanvallen en er op zouden letten dat ze daadwerkelijk in het
klooster terecht zou komen.. Onderweg vroeg Lore Ley aan die ridders of ze nog een keer
vanaf de rots naar de Rijn mocht kijken. Ook deze ridders lieten zich door haar betoveren en
streken over hun hart. Lore Ley beklom nog eenmaal de rots, keek terug naar de ridders,
zwaaide met een laatste dramatisch gebaar en sprong. Zo vond Lore Ley de dood.’
Bas vond het een prachtig verhaal. Hij wilde de rots graag zien, maar moeder keek een
beetje stuurs voor zich uit. Hij voelde zich dan wat verscheurd tussen zijn adoratie voor zijn
vader en zijn loyaliteit aan zijn moeder. Hij vond het heerlijk als zijn vader zo aan het
vertellen was. Maar het was heel duidelijk dat moeder dat lang niet altijd prettig vond. Mocht
hij het dan wel prettig vinden zonder zijn moeder af te vallen?
Bas en moeder waren ondertussen de rots opgeklommen en keken naar beneden waar ze
schepen zagen manoeuvreren om de bocht heen. Eerst stuurden de boten sterk naar de rots
toe en vervolgens met een draai van bijna 100 graden de andere kant op. Vader kwam wel
de auto uit maar bleef op enige afstand van de rots staan wachten. ‘Hoogtevrees, pff’
mompelde moeder voor zich uit. Bas vond het maar tegen vallen. Gelet op het verhaal had
hij hier wel een kasteel verwacht waar hij Lore Ley een plaatsje in de toren had toegedacht
van waaruit ze verleidelijk haar lange blonde haren had laten wapperen.
’s Avonds bij het diner bleek dat veel hotelgasten waren uitgenodigd mee te gaan naar de
fanfare vanavond. Dat was een enorme tegenvaller. Vader was in ieder geval van plan te
gaan en dus ging moeder ook maar mee. ‘Hannelore heeft het mij speciaal gevraagd. Het is
een echte dorpsfanfare. Het fanfareorkest bestaat al bijna net zo lang als dit hotel. Iedereen
die iets betekent in dit dorp is lid van dat orkest. Ze zijn bijna allemaal van jongs af aan
daarbij betrokken. Eerst worden ze in een jeugdklasje gezet door de dirigent, dat is
overigens ook altijd de pastoor, en gaan ze oefenen met de verschillende instrumenten.
Vervolgens wordt er bepaald waar ze het beste in zijn en krijgen ze een instrument
toegewezen. Als jeugdorkest doen ze per jaar een optreden. Als de jongens vijftien zijn gaan
ze over naar het echte fanfareorkest. Het is een soort inwijdingsritueel wat je wel meer ziet
bij verschillende volkeren. Het gaat daarbij om de overgang naar volwassenheid. In
Nederland zijn we dat een beetje kwijtgeraakt. Maar in andere landen en bij andere volken
wordt daar nog veel aandacht aan besteed. Je ziet het bij de joden met de Bar Mitschwa en
21

ij verschillende Afrikaanse volken waar de jongens een proef moeten afleggen om hun
moed te bewijzen voor ze worden toegelaten tot de kring van de volwassen mannen. Het is
een hele goede fanfare die ze hier hebben, dat komt mede door de lange traditie die er aan
verbonden is. Omdat iedereen van jongs af aan opgroeit met muziek, kunnen ze hoge
standaarden bereiken. Ik ben erg benieuwd naar hun optreden, zo maken we ook nog wat
van het dorpsleven mee. Voor de jongen is het ook erg interessant. Het is wel jammer dat hij
nooit enige interesse heeft getoond in het bespelen van een instrument of in deelname aan
een drumband bijvoorbeeld.‘ Bas zag het mooie meisje voor hen uit lopen samen met wat
andere meisjes en jongens. Ze was druk aan het kletsen. Hij liep naast zijn vader en moeder.
Maar hij zou zo wel even weg kunnen dacht hij. Ondertussen was zijn vader nog steeds aan
het praten.
‘Hannelore is een hele aardige meid, zo charmant en aardig tegen iedereen, die mooie
Hannelore, zelfs onze eigen kleine jongen krijgt aandacht van haar. Haar vader is een beetje
ambivalent over haar. Maar volgens mij ziet hij spoken. Ik zie liever die Hannelore bedienen
dan haar zussen. Die ene kijkt zo streng. Ik durf nauwelijks mijn soep te laten staan als zij
dienst heeft en die andere is maar een slome. Voor die Hannelore ligt nog een mooie
toekomst weggelegd, die redt het wel. Ze gaat studeren in september, dan gaat ze op
kamers in Frankfurt. Daar zal ze dan wel de bloemetjes buiten zetten. Maar ach ze is jong,
een jonge vrouw, die moet genieten van het leven. Hannelore, lore. Ich weiss nicht was soll
es bedeuten.’
Langzaam drong het tot Bas door dat zijn vader over het mooie meisje sprak. Het is
waarschijnlijk op dit moment dat Bas zijn vader ook met andere ogen begon te bekijken. Hij
vond het niet prettig dat er over dat hij zo over ‘zijn meisje’ sprak en hem ‘een kleine jongen’
noemde. Het was net of zijn vader wat van hem afpakte als hij dat soort teksten over zijn
hoofd heen uitsprak.
De fanfare viel een beetje tegen. Er stond een groep mannen in rode uniformen in een
kringetje op het marktplein. Ze speelden een aantal deuntjes en tussendoor sprak de
burgemeester over het belang van de fanfare voor het dorp en de grote gemeenschapszin
en nog meer dat niet te volgen was. Maar Bas stond dicht bij Hannelore. Hij kon haar bijna
voelen en ze deed heel normaal tegen hem. Niet als een volwassene tegen een kleine
jongen, maar gewoon aardig en gezellig. Ze vroeg of er in Nederland ook fanfares waren en
wat hij leuke muziek vond. Ze vertelde dat ze zelf graag piano speelde en zong. Meisjes
werden niet geacht lid te worden van de fanfare. Dat vond ze enigszins achterlijk, maar het
kon haar ook niet schelen, want ze zong toch liever. Bas nam zich voor om lid te worden van
het schoolkoor, dan kon hij als hij volgend jaar terugkwam hier wellicht samen met
Hannelore zingen. ‘Hoe heet je eigenlijk’ vroeg Hannelore: ‘dan zal ik je even voorstellen aan
wat klasgenoten en vrienden van mij’. Zie je, dacht Bas: zie je wel. Ze kwamen bij een
groepje terecht dat met elkaar stond te praten en bier te drinken. Bas kreeg ook een biertje
aangeboden, dat hij beleefd afwees. Hij zag geen mogelijkheid ook een rondje te betalen
voor iedereen. Hannelore was toen al verdwenen naar een volgend groepje. Al snel echter
kwam moeder hem halen. Hij kreeg een chocomel in het hotel, ze deden nog een spelletje
scrabble en toen gingen ze naar boven naar bed. Vader was achtergebleven op de markt en
nog niet terug. Zo ging dat eigenlijk elke avond. Als moeder en Bas naar boven gingen bleef
vader in de zaal of aan de bar hangen. Hij was altijd met de een of met de ander in gesprek.
‘Hannah’, ‘Hannah’. Vanachter de bestekbak kijkt de mooie dochter even naar hem, trekt
haar wenkbrauwen licht op en staat op om aan het geroep tegemoet te komen.
De volgende ochtend was moeder nog chagrijniger dan anders. Vader echter was vrolijk
genoeg. Hij praatte over de fanfare en het dorp; hoe gezellig zo’n marktplein is en dat de
gemeenschap in zo’n dorp zo’n goede ondersteunende sociale functie heeft. ‘Het is toch een
heel gemis dat we dat in onze steden in Nederland niet meer hebben. Bij ons in de straat kan
iemand weken onder aan de trap met een gebroken been liggen verkommeren zonder dat de
buren zich zorgen maken of ingrijpen. Je kunt doodgaan van de honger terwijl je volle
22

koelkast een paar meter verder staat. Je buren kijken even door het raam en denken dat het
raar is dat je niet naar je favoriete televisieprogramma kijkt, maar ze bedenken niet dat je ook
wel eens van de trap gevallen kunt zijn.’ Om meteen door te steken naar de burchten die ze
vandaag zouden gaan bezoeken. ‘Die feindliche Brüder gaan we bezoeken. Dat is nog eens
wat anders dan de lieflijke zusters, die we elke dag meemaken. We moeten onze Lorelei
vandaag maar even alleen laten.’ Daarbij gaf hij een knipoog aan Bas, die daarvan een
beetje misselijk werd en zag hoe moeder een dodelijk vermoeide uitdrukking op haar gezicht
kreeg. ‘Die feindliche Brüder werden in de 11 e eeuw gebouwd. Deze streek is immers al
jarenlang een belangrijk gebied en burchten waren in die tijd de manier voor mensen die
enig geld en enige stand bezaten om zich veilig te weten voor de wilde hordes, struikrovers
en ander gespuis en alle vijanden die dit zeer belangrijke gebied zouden willen veroveren.
Rond deze burchten speelde zich ooit het tragische verhaal af van de vijandige broeders,
Heinrich en Konrad. Hun vader had een burcht gebouwd op een strategische plek aan de
Rijn. Toen hun vader stierf moeste de broers de erfenis delen met hun blinde zuster Isolde.
Ze bedrogen hun zus, die met haar kleiner deel een klooster liet bouwen, aan de voet van de
heuvel en daarin trok. De twee broers kregen ruzie over de erfenis. En ze bouwden in de
burcht die ze deelden een muur. Sindsdien is er feitelijk sprake van twee burchten, waaraan
vervolgens ook nog het nodige verbouwd is. Nadat de volledige erfenis door beide broers
opgesoupeerd was, werd de verstandhouding tussen de broers weer goed. Ze zouden
samen een dag op jacht gaan. Ze spraken af dat degene die het eerst wakker was, de ander
zou wekken door een pijl af te schieten op zijn kamervenster. Maar op het moment dat de
ene broer de pijl afschoot, opende de ander net het venster en hij werd pal in het hart
getroffen en stierf. De andere broer vond geen rust meer en trok op kruistocht naar het Heilig
Land, waar hij stierf. Sinds die tijd heten de twee burchten de feindliche Brüder.’ Moeder
deed even haar mond open als of ze iets wilde zeggen, maar vader redeneerde
onverstoorbaar verder. ‘Die kruistochten dat waren overigens meer piratentochten dan
heilige missies. Onder het mom van het strijden voor het ware geloof werden er gewoon
tochten gehouden om het Middenoosten leeg te roven. Vooral verarmde ridders zonder
eigen land gingen op zogenaamde kruistocht. Ze moesten wat tenslotte en kwamen dan
veelal rijk terug. Er werd wat afgemoord en geplunderd in die tijd. Een mooie tijd was het. Als
helden werden die kruisridders weer binnengehaald. En de jonkvrouwen zaten jaren op hen
te wachten in de torens van te koude kastelen. Zuster Anna ziet gij al iets komen? Ze
hadden niets beters te doen dan borduren. Je ziet dan ook heel veel wandkleden in die
kastelen hangen. Dat hield ook mooi de koude een beetje tegen. Want reken maar dat het
koud was, die kastelen zijn erg moeilijk warm te krijgen. Als die ridders niet op kruistocht
zouden gaan, dan zouden ze toch alleen maar elkaar uitmoorden op toernooien of tijdens de
jacht.’
Die avond tijdens het serveren van het diner was Hannelore mooier dan ooit. Ze lachte hem
vriendelijk toe en vroeg hoe hij het had gevonden. Hij probeerde uit te leggen dat hij het
gezellig had gevonden en leuk om haar vrienden te leren kennen. Het lukte niet helemaal, al
die zinnen in de korte tijd van het uitserveren te bedenken en uit te spreken. Ondertussen zat
vader er tussendoor te praten: “Ach Hannelore, gut Sie wieder zu sehen” en hoe ze er uit
zag en hoe lekker het eten smaakte als zij het bracht. En tot verdriet van Bas glimlachte
Hannelore net zo vriendelijk, net zo charmant naar hem. Moeder ging na het eten direct naar
boven, hoofdpijn, zei ze. Bas ging zijn boek halen en zocht in een hoekje van de zaal een
plek om te lezen.
Elke avond haalde hij een chocomel voor zichzelf, dus dat zou hij deze avond ook kunnen
doen. Maar hij zou ook heel stoer een pilsje kunnen bestellen, waarom niet. Niet dat hij het
lekker vond, maar dat zou vast een kwestie van wennen zijn. Vader lette toch niet op hem,
die zit de hele avond aan de bar te praten. Omdat er toch niet op hem gelet werd kon Bas
ook wat langer blijven hangen, wat langer in de buurt blijven van Hannelore. Laat opblijven
dat mocht hij nooit, eindelijk zou het gaan gebeuren. Wat nog leuker was, was dat het min of
meer stiekem was. Misschien zou hij nog een tweede pilsje bestellen. Dat was ook de enige
manier om een beetje contact met Hannelore te hebben, die had het veel te druk met
23

serveren en de tap bedienen om ook nog aan hem aandacht te kunnen besteden. Vader aan
de bar dronk heel wat pilsjes weg en begon ook steeds luider te praten.
Bas aanbad zijn vader, omdat hij altijd vrolijk was, anders dan zijn moeder. Omdat zijn vader
altijd plannen had en actief was. Omdat zijn vader de grote baas in de winkel was. Omdat
zijn vader altijd alles leek te weten. Hij wilde net zo worden als zijn vader, zo makkelijk in de
omgang, hij maakte altijd meteen contact met iedereen. Hij was een geweldige verkoper, dat
zeiden de klanten en de medewerkers in de winkel ook altijd tegen Bas. Soms bleef Bas als
hij na school thuis kwam wel eens in de winkel hangen alleen al om de medewerkers of de
klanten te horen zeggen dat zijn vader zo geweldig was. Heerlijk vond hij dat.
Maar het was erg moeilijk om gewoon met zijn vader te praten. Doorgaans werd er door zijn
vader om hem heen gepraat, tegen zijn moeder of ander gesprekspartners over hem, nooit
met hem. Het zou fijn zijn als hij naast zijn vader aan de bar kon gaan zitten en mee zou
kunnen praten. Maar zijn vader vond hem nog steeds een kleine jongen. Hij was allang geen
kleine jongen meer. Hij was de grootste van de klas. Het aanstaande schooljaar zou hij naar
het atheneum gaan, als een van de weinigen van zijn school. Op school was Bas heel wat.
De meester vroeg hem altijd naar zijn mening over een onderwerp, als Bas iets zei werd dat
voor waar aangenomen. Hij mocht altijd als eerste kiezen als er groepen samen gesteld
moesten worden bij gym bijvoorbeeld. De meesters en juffen op school spraken wel met
Bas, maar met zijn vader had Bas eigenlijk nog nooit een gesprek gevoerd. Bas werd er een
beetje treurig van dit zo te bedenken, hij voelde zich eenzaam en alleen daar in het hoekje.
Hij wist niets beter te doen dan ook maar naar bed te gaan. Hij liep een beetje aarzelend de
zaal uit, moest hij nu zijn vader welterusten zeggen? Dat leek zo kinderachtig: kleine jongen
gaat vroeg naar bed. Zijn vader zou misschien ook zoiets zeggen en dan zou Hannelore het
horen. Zou zijn vader het merken als hij niets zei? Waarschijnlijk niet.
De volgende dag bleef moeder met hoofdpijn lang in bed en had geen behoefte aan
uitstapjes. Vader en Bas maakten een wandeling in de buurt. Het was een warme dag, vader
ging ’s middags ook wat rusten. Bas nam zijn boek mee om wat te zitten langs de Rijn en
pootje te baden.
Die avond was Bas weer in zijn hoekje in de zaal gaan zitten met zijn boek en zat vader weer
op dezelfde plek aan de bar, luid te praten en grapjes te maken. Langzamerhand begon Bas
zich voor zijn vader te schamen. Vader begon steeds meer op de bar te leunen. Bas was
bang dat hij van zijn kruk zou vallen. Hij wilde dat niet meemaken en sloop zonder nog iets
tegen iemand te zeggen naar boven naar zijn kamer.
Ze zijn na die vakantie niet meer naar het hotel teruggeweest. Ze zijn helemaal nooit meer
op vakantie gegaan. Niet veel later was Bas’ vader weggegaan, het huis uit, zonder afscheid
te nemen. Hij heeft hem nooit meer gezien.
Als Hannah terug komt van haar moeder boven in die kamer, vraagt Bas of zij wellicht een
schoenenwinkel weet in de omgeving. Hannah gaat naast hem zitten en legt uit dat dat nog
niet zo eenvoudig is. Volgens haar moet je daarvoor met de trein naar Koblenz. Niet ver van
het station is daar een goede schoenenwinkel. Zo raken ze aan de praat over wandelen.
Hannah vertelt dat ze erg van wandelen houdt maar dat daar geen tijd voor is in het seizoen.
Zij kan vakantie nemen in februari en dan zijn de paden hier in de omgeving te nat. Heel af
en toe heeft ze de mogelijkheid om een dagje vrij te nemen als het niet zo druk is en haar
zussen en zwager allemaal werken. Wie weet, zegt ze, zullen we een dagje samen
wandelen. Hoe lang denkt Bas nog hier te blijven? Bas vertelt dat dit zijn eerste
wandelvakantie is. Dat hij van een dag wandelen blaren heeft gekregen, omdat hij verkeerde
schoenen aanhad en dat hij gedacht had dat het hem makkelijker af zou gaan. Ach, vindt
Hannah: je zult zien dat het morgen al veel beter zal gaan en dat je aan het eind van de
week een volleerde wandelaar bent. Wat leuk dat hij heeft gekozen voor de Rheinsteig. Dat
is echt een hele mooie tocht. Er komen hier niet veel jonge Nederlandse mannen om een
dergelijke tocht te lopen. Het maakt het werken in het hotel zoveel prettiger als er
aangenaam en mooi gezelschap is. Bas vraagt zich af of ze met hem aan het flirten is. De
24

taalbarrière maakt het hem moeilijk in te schatten of ze gewoon charmant
gastvrouwengedrag vertoont of dat ze hem vooral aan het vleien is. Het is jammer, zegt
Hannah, dat ze aan het werk moet, maar ja als ‘Mutter’ niet ruft is het het werk wel. Ik zie je
vanavond weer en met een zacht kneepje in zijn arm staat ze op en loopt met de bestekbak
naar de keuken.
Bas koopt echte wandelschoenen met een goed profiel, stevig en waterdicht. De schoenen
zijn hem door de verkoper van harte aangeraden. Een goede verkoper dacht Bas, net als zijn
vader ooit was, of misschien nog wel is. Maar waar en wat zou hij dan verkopen? Hij wordt
zowaar een beetje nieuwsgierig naar zijn vader. Misschien gaat hij nog eens proberen te
achterhalen waar hij is. Misschien komt hij er nog eens achter waarom zijn vader weg is
gegaan.
Dit keer zit hij ’s avonds keurig op tijd klaar voor het diner. Hannah is er niet, wel haar beide
zussen. De een kordaat, efficiënt en serieus. De ander dromerig en onhandig. Soms maakt
ze de indruk bijna te struikelen en dan in haar val de borden over de tafel heen te keilen. Bas
moet de neiging om overeind te schieten en haar voor vallen te behoeden onderdrukken.
Wat doet die vrouw hier? Ze lijkt geheel ongeschikt voor dit werk, met haar afwezige blik en
onhandige gebaren. Het lijkt wel alsof ze gedrogeerd is.
Na het diner blijft Bas nog even hangen. Hij hoopt dat Hannah nog op komt dagen en hij wil
graag vertellen van zijn nieuwe schoenen. Hij bestelt een kop koffie bij Maria, die hem nors
aankijkt en niet de indruk maakt dat het op prijs gesteld wordt dat hij in de bar blijft hangen.
Haar ogen priemen net als die van haar moeder dwars door hem heen, nagelen hem vast en
jagen hem tegelijkertijd de zaal uit. De sfeer in de zaal bezorgt hem een beklemmend en
neerslachtig gevoel, alsof er elk moment iets vreselijks kan gebeuren. Maria en de twee
gasten in de zaal maken de indruk alsof ze constant op hun hoede zijn. Hij probeert zijn
koffie snel op te drinken, maar brandt bijna zijn mond. Zou dit hotel wel gesteld zijn op
gasten, vraagt hij zich af. Of zou het iets met hem te maken hebben, het is net of hij hier niet
gewenst is. Heeft hij iets op zijn geweten? Maar wat dan?
Hannah komt niet maar Franz de kok wel. Die zit duidelijk om een praatje verlegen en komt
naast Bas zitten. De sfeer voelt meteen een stuk lichter aan, Bas haalt opgelucht adem en
vertelt van zijn voeten en zijn schoenen. Franz vertelt na aandringen van Bas meer over de
historie en de ontwikkelingen in het hotel. Het hotel is grondig verbouwd begin jaren negentig
om het aan alle eisen van de moderne tijd te laten voldoen. Het oude hotel had meer kamers
en had badkamers op de gang voor gemeenschappelijk gebruik. Het aantal gasten liep in de
loop van de jaren sterk terug. De eisen van de gasten kwamen steeds hoger te liggen, zo
wilde vanaf halverwege de jaren tachtig iedereen een eigen badkamer en een tv op de
kamer. De keuken moest ook gemoderniseerd om aan de eisen te voldoen van de Duitse
horecabond. Er is na de verbouwing ook nieuw meubilair aangeschaft. Dat was een enorme
investering. De oude baas leefde toen nog, die heeft het doorgedrukt, want ‘Mutter’ had dat
nooit gedaan. Die vindt elke investering zonde van het geld. ‘En die gasten moesten maar
niet zo veel pretenties hebben, als hun ouders altijd in dit hotel hebben kunnen logeren, dan
kunnen zij dat toch ook? Wat maakt de huidige gasten beter dan de vorige generatie, dat ze
opeens allemaal een eigen badkamer willen hebben?’ Dat soort redeneringen houdt ‘Mutter’
er op na. De oude baas is gestorven in ’95. Zijn hart bleef gewoon stilstaan, een mooie
dood, al met al is hij toch nog 83 geworden. Maar we missen hem wel, dat was een man met
hart voor de zaak en goed inzicht in wat de gasten willen. En zij daarboven, zij was al lastig
en werd alleen maar lastiger. Hard werken dat kon ze wel, toen ze nog lopen kon, maar ze
wil het precies zoals zij vindt dat het moet. Het liefst schrijft ze ook de gasten voor hoe zij
zich moeten gedragen. Een paar maanden na de dood van de oude baas heeft ze overal op
de kamers huisregels opgehangen over hoe laat het stil moet zijn, op welk tijdstip de gasten
geacht worden hun kamers te verlaten, hoe ze de badkamer achter moesten laten en op
welke wijze de dekens gevouwen moesten worden. Die hebben ze weer weggehaald toen ze
niet meer kon lopen en het toch niet merkte. Ze hadden er veel klachten over gekregen van
de gasten, terecht natuurlijk, maar wat moet je? Franz zelf is zo’n dertig jaar geleden in dit
25

hotel komen werken, eerst als vakantiehulp in de keuken en later na afronding van de
koksopleiding als tweede en vervolgens als eerste kok.
Als Franz zo over het hotel vertelt klinkt het, hoewel het voor hem en zijn vrouw ongetwijfeld
een treurige geschiedenis is, toch als een normaal familiebedrijf. Maar Bas kan niet aan zijn
gevoel ontkomen dat er iets vreemds aan de hand is. Franz lijkt aardig, maar van die Maria
gaat een hele dreigende sfeer uit en dan die Claudia, die bezorgt hem een heel beklemmend
gevoel met haar autistische gedrag. Waarom laten ze haar in de zaak werken? Wat zou er
eigenlijk met haar aan de hand zijn? En wat doet die mooie aardige charmante verleidelijke
Hannah hier?
’s Nachts droomt Bas van zijn moeder in het huis boven de meubelzaak. Hij heeft haast om
naar school te gaan, ze moeten een heel groot proefwerk maken. Hij mag niet te laat op
school komen want dan komt hij er niet meer in. Maar zijn moeder laat hem niet gaan, ze
moeten eerst nog het spelletje scrabble afmaken. ‘Doe me dit niet aan Bas, doe me dit niet
aan’, smeekt ze. Bas heeft zijn jas al aan en wordt door moeder aan zijn capuchon
teruggetrokken, zodat hij bijna stikt. Hij krijgt het steeds warmer en benauwder. De droom
lost uiteindelijk op als hij zijn dekbed van zich af gooit. ‘Hannah, Hannah’, het geluid sterft
langzaam weg als hij weer in slaap valt. Midden in de nacht wordt hij nog eens wakker van
geluiden op de gang. Vier uur ziet hij op zijn horloge. Hij hoort voetstappen en geluister. De
voetstappen lijken stil te houden voor zijn deur, het gefluister wordt harder: “Nein, nein” hoort
hij en dan vervaagd het weer. Vervolgens lijkt er wat geharrewar alsof de personen op de
gang stil aan het worstelen zijn. ‘Ah’ klinkt het en voor Bas kan besluiten of hij zich er mee
moet gaan bemoeien lijken de personen op de gang weer door te lopen. Hij hoort een deur
dichtgaan en valt weer in slaap.
26

Hertentranen
De volgende dag neemt Bas de trein naar Overlahnstein om de volgende etappe van de
Rheinsteig te wandelen. Hij heeft nu niet alleen ontbeten, maar zelfs ook water meegenomen
en een lunchpakket. Van Franz heeft hij speciale pleisters voor zijn blaren gekregen. Met die
uitrusting zou het moeten kunnen. Vanaf het station loopt hij dezelfde weg terug omhoog die
hij eergisteren is afgedaald. Om vervolgens meteen weer een pad naar rechts af te dalen.
Licht frustrerend om alle hoogte die je net met veel moeite gewonnen hebt, nu weer prijs te
moeten geven met een afdaling, maar mooi is het hier wel, een rustig door bos omgeven pad
in een kloof. Hij komt na een tijdje uit in de bebouwde kom van een klein plaatsje. Daarna
weer omhoog, weer naar beneden, weer omhoog en weer naar beneden tot een volgend
plaatsje: Braubach aan de Rijn. Een aardig plaatsje, druk ook hier, er staat een dagmarkt op
het plein, er is een konditorei waar Bas een koffie drinkt en er staan wat vakwerkhuizen ter
bewondering. Vervolgens gaat het pad weer omhoog van de ene trap naar de andere en
leidt naar een burcht, die er onwerkelijk sprookjesachtig uitziet, alsof iemand voor de pret
een tekening uit het oude boek met de verhalen van Grimm heeft nagebouwd. Het is er
druk, veel gezinnen met kinderen die een kaartje kopen voor de rondleiding in de burcht.
Na de burcht mag hij weer afdalen en vervolgens na aantal straten door een woonwijk
gewandeld te hebben, gaat het pad langs een helling langs de Rijn weer gestaag omhoog.
Het is een smal pad, de zon die is gaan schijnen brandt ongenadig op zijn hoofd. Het pad dat
Bas moet volgen blijft stijgen om vervolgens bovenaangekomen weer steil naar beneden te
dalen. Bij een picknickplaats aangekomen eet Bas zijn boterhammen uit het lunchpakket en
drinkt zijn laatste flesje water leeg. Het pad stijgt en daalt door en komt langs mooie
vergezichten afgewisseld met dichte bebossing. De warmte en de inspanning maakt dorstig,
maar het is stil hier, geen toeristen, geen horeca en geen water. Ook het verkeerslawaai, van
de goederentreinen, die elke paar minuten langs de Rijn denderen en van de verkeerswegen
aan beide kanten, lijkt hier weg te vallen. Er is alleen het ruisen van de bladeren, het
dreunen van zijn stappen en het kraken van takjes onder zijn voeten. Bas blijft even staan
om goed te luisteren naar de stilte. Pas als hij de stilte voelt, beseft hij hoezeer hij daar naar
verlangt, naar stilte, hoe zeer hij dat heeft gemist in alle drukte. Terwijl hij daar staat
verschijnt plotseling een hertje op het pad, een gevlekt jong hertje met grote bruine Bambiogen.
Het schrikt van Bas en kruipt in de struiken langs het pad, als Bas daar gaat kijken
staat het hertje nieuwsgierig maar op kleine afstand naar hem te kijken. Bas gaat bevend
midden op het pad zitten en voelt de tranen over zijn wangen lopen. Hij is net zo zeer
geschrokken of verrast als het hertje. Het is onwerkelijk voor hem, bijna sprookjesachtig dat
hij hier zomaar op zijn pad zo’n beestje ziet staan, dat je verder alleen maar kent uit teken- of
natuurfilms. Bas heeft wel eens gelezen dat hertjes die door mensen zijn aangeraakt door de
moeder worden verstoten, dus het is maar goed dat hij er niet bij kan, zozeer heeft hij de
aandrang het hertje te aaien en bij zich te nemen.
Na wat een half uur lijkt wordt de stilte doorbroken door twee luid pratende wandelaars die
naderen. Het hertje is dan allang vertrokken. Bas staat haastig op, klopt zijn broek af en loopt
door. De stilte, weliswaar doorbroken door de wandelaars, blijft nog geruime tijd in zijn lijf
achter. Hij loopt de rest van de tocht in een roes.
Er zijn verschillende vormen van stilte beseft Bas. De stilte die op hem af kwam thuis door de
afwezigheid van gezelschap en deze stilte. De stilte thuis benadrukte het feit dat hij verlaten
was. Hij had daar het gevoel dat hij niets waard was en het leven hem niets meer te bieden
had. Het gaf hem het idee dat alles wat hij tot dan gedaan had en gevoeld had voor anderen
en over zichzelf en zijn plaats in het leven bedrog is geweest. Hij had altijd hard gewerkt en
in zijn vrije tijd waren er talloze activiteiten die zijn tijd vulden. Bijna van de ene op de andere
dag was er niets meer over, zat hij stil en leeg en doodmoe op de bank voor zich uit te
staren.
In de eerste jaren van Ideosyn is het bedrijf voorspoedig gegroeid, kreeg een grote naam en
is zich ook op de internationale markt gaan bewegen. Zijn eerste opdracht in het buitenland
27

was voor een internationale organisatie in Brussel. Een van zijn studiegenoten was voor de
Europese Commissie gaan werken en had hem hierover getipt. In Brussel sterft het van de
lobby- en consultancyorganisaties die zich richten op het binnenhalen van grote Europese
subsidies en de coördinatie van Europese projecten. Veel van die organisaties betrekken
personeelsleden uit zoveel mogelijk lidstaten van de EU om zo ook zoveel mogelijk
deskundigheid in huis te hebben en op verschillende situaties te kunnen inspelen. Maar al
die verschillende deskundigheden en die verschillende culturen bij elkaar kunnen ook een
goede voedingsbodem vormen voor gigantische communicatieproblemen.
Aanvankelijk stelde Bas zich nog bescheiden op. Hij reisde tweede klas met de trein en
boekte een niet te duur hotel. Maar toen hij eenmaal door had hoe de financiering van
Europese projecten in elkaar zit en met wat voor een reis- en verblijfskostenvergoedingen er
rekening wordt gehouden is hij in de betere hotels terecht gekomen en 1 e klas gaan reizen.
Het ene project leidde tot het andere en de ene reis lokte de andere uit. Zo heeft Bas heel
wat Europese hoofdsteden gezien.
Het was gezien de orderportefeuille nodig personeelsleden in dienst te nemen. De
consultants gingen uiteindelijk ook zelf opdrachten binnenhalen en offertes opstellen. Bas
moest het financiële beheer uit besteden. Hij heeft lang geprobeerd alles in de greep te
houden, het overzicht te bewaren en de door hem gestelde standaarden als bedrijfsnorm te
handhaven. Maar dat lukte steeds minder. Naast het management en de leiding over het
bedrijf wilde hij ook nog steeds zelf opdrachten binnenhalen en uitvoeren. Om die reden en
dat werk was hij dit gaan doen. De klanten vroegen om hem en Sylvia vroeg om geld. Hij
moest wel zelf grote buitenlandse projecten doen die veel geld opleveren. Het waren ook die
grote buitenlandse projecten waar het financiële beheer erg lastig van was. Afrekening van
Europese subsidies is een apart vak, een vak dat de door hem aangetrokken financieel
deskundige misschien niet helemaal beheerste. Hij heeft nog lange tijd gehoopt dat het dat
was. Toen het allemaal in elkaar donderde en hij de schuld kreeg, begon hij te denken dat
het misschien ook opzet geweest kon zijn. Het verliep allemaal erg vreemd en de problemen
leken te zijn ontstaan op het moment dat hij Paul binnenhaalde.
Paul, een leuke vlotte jongen, die volgens de referenties die hij meenam, zijn sporen had
verdiend in een groot communicatieadviesbureau. Paul meldde zich zelf aan. Hij was ietsje
jonger dan Bas, maar had toch de nodige ervaring. Hij had over Ideosyn gehoord en gelezen
en was zeer gemotiveerd om aan de slag te gaan. Dat maakte indruk op Bas, hij voelde zich
gevleid. Paul leek een zeer gemotiveerde en zeer deskundige kracht. Bas had veel werk en
behoefte aan een ervaren consultant die zelfstandig aan het werk zou kunnen. Dus Paul
kwam als geroepen. Natuurlijk nam Bas hem aan. Maar nu vraagt hij zich af hoe Paul het
wist dat hij zo omhoog zat; hoe hij wist hoe hij zichzelf aan hem moest verkopen. Waren die
referenties die hij opgaf wel echt? Was het niet allemaal van begin af aan de opzet geweest
om hem te bedriegen?
De eerste klanten die Paul aanbracht leken allemaal zeer tevreden over hem. Maar de
informatie daarover kwam van Paul zelf. Natuurlijk had Bas ook een kwaliteitszorgsysteem
met evaluatievragenlijsten die naar de klanten werden verstuurd door het secretariaat. Maar
Bas controleerde niet bij elke opdracht of de vragenlijsten inderdaad verstuurd werden naar
de juiste personen. Bovendien was Paul degene die aan het secretariaat de namen door
moest geven. Bas is ook niet nagegaan of en hoeveel vragenlijsten er binnen zijn gekomen.
Hij heeft alleen maar het samenvattende rapport gelezen, dat door het secretariaat samen
met Paul was opgesteld. Na die succesvolle projecten ging Paul ook Europese projecten
doen volgens de instructie en werkwijze die Bas daarvoor had opgesteld. Althans dat leek
zo.
Paul kon het meteen goed vinden met de andere medewerkers, vooral met het secretariaat
en met Marian die de financiën deed. Hij was behoorlijk populair in het kantoor. Bas was
daar heel content over. Het gaf een goede sfeer, dacht hij, een gevoel van samenhorigheid:
28

‘Ideosyn is van ons allemaal’. Ja ja, als het goed gaat wel, maar als het fout gaat dan is het
toch echt alleen maar van Bas.
Paul was ook degene die stimuleerde dat Ideosyn elke vrijdag een kantoorborrel hield en dat
al het personeel elke maand met elkaar uit eten ging, inclusief de partners. Geweldig vond
Bas die betrokkenheid van Paul. Tot bleek dat Paul dat alleen organiseerde om te
legimiteren dat hij contact zou hebben met Sylvia. Sylvia was ook meteen te porren voor die
etentjes. Dat vond Bas al opmerkelijk. Hij had eigenlijk gedacht dat ze de Ideosynmedewerkers
niet interessant genoeg zou vinden. Paul en Sylvia konden slecht acteren, in
ieder geval niet goed genoeg om Bas te misleiden. Het was vanaf het eerste etentje duidelijk
dat ze elkaar al kenden. Ze deden wel net alsof ze kennis maakten, maar gedroegen zich
vervolgens als oude kennissen door de grapjes die ze maakten. En ze verspraken zich ook
enkele malen.
Een normaal mens zou daar toen op dat moment al achterdochtig van geworden zijn. Maar
Bas was te opgetogen over de bijdrage van Paul en over het feit dat Sylvia het leuk vond om
mee te gaan en betrokken leek te willen zijn bij Ideosyn. Hij was ook te goedgelovig. Als ze
elkaar al kenden, nou ja wat dan nog? Hij begreep de geheimzinnigheid niet helemaal, dat
was alles.
Zou Paul deze truc vaker uitgehaald hebben? Zou hij nu weer met valse referenties bij een
communicatieadviesbureau aan de slag zijn? Of hebben ze genoeg geld achterover weten te
drukken om een tijd de uitgaven van Sylvia te kunnen blijven bekostigen?
Soms vraagt Bas zich af of het geholpen zou hebben als hij zich nog meer aan Sylvia had
aangepast. Als hij een groter huis had kunnen kopen, een eigen boot had kunnen
bekostigen, elke zondag op de golfclub had gestaan en voor alle premières in het land een
nieuwe exclusieve jurk voor Sylvia had kunnen kopen. Was het dat? Of was hij alleen maar
een tussenstation, op weg naar de volgende die uitgebuit kan worden en is die volgende
Paul? Bas heeft geen idee meer waarom Sylvia ooit voor hem gekozen heeft, of er ook nog
maar iets van wat er leek te zijn, oprecht was.
Toen ze verliefd op elkaar werden vond Bas Sylvia een lief aanhankelijk meisje op zoek naar
haar identiteit en vastigheid in het leven. Ze was met wat vrienden meegegaan naar een
hockeywedstrijd om de tijd te doden, zoals ze zei. Het was net uit met haar geliefde en deze
vrienden zouden haar een beetje troosten door gewoon aanwezig te zijn. Bas was toevallig
bij de wedstrijd omdat een van zijn kennissen voor het eerst (en het laatst) in het eerste van
de club mee mocht spelen. Die mijlpaal wilde die kennis na de wedstrijd graag in de kantine
vieren. Zo kwam Bas Sylvia tegen. Ze stond dapper in de kring met al die stoere hockeyers
en nam af en toe een heel klein slokje van een biertje. Bas raakte met haar aan de praat en
vond haar gezelschap leuker dan de steeds maar luidruchtiger hockeyers. Net als Sylvia was
hij niet bijzonder dorstig, maar hij kreeg wel steeds meer honger. Hij nodigde haar dus uit
voor een etentje in de stad, dat ze gretig aanvaardde. Hoewel hij met geen mogelijkheid kan
achterhalen waar ze over gesproken hadden, was het etentje erg gezellig, dus ze spraken
nog een keer af. Hoewel Bas aanvankelijk zich vooral tot Sylvia aangetrokken voelde omdat
hij haar leek te kunnen redden, werd hij al snel verliefd. Hun relatie was in het begin heel
gepassioneerd. Ze vreeën heftig en veel. Ze maakten ruzie over kleinigheden en grotere
levenskwesties en legden het weer bij. Ze beleefden romantische avonden op een bootje, in
een duur restaurant en aan het strand. Het was een mooie en intensieve tijd.
De relatie leek geen lang leven beschoren. Hun levens liepen te ver uiteen om aan elkaar
geklonken te kunnen worden, zo leek het Bas. Zijn relaties duurden sowieso nooit langer dan
vier maanden. Hij kon zich niet voorstellen dat het intensieve en frequente contact dat een
relatie met zich meebrengt, samen eten, samen slapen, samen wakker worden, langer boeit
dan een paar maanden. Maar Sylvia bleef. Bas dacht na vier maanden: ‘Zo nu moeten we
het er maar eens over hebben.’ Na een etentje bij hem thuis, hij had een heerlijke lasagne
gemaakt en een mooie fles wijn open getrokken, ging hij zitten voor een goed gesprek. Maar
om de een of andere reden wilde het gesprek maar niet serieus worden. Sylvia maakte
29

grapjes en zat hem een beetje uit te dagen. Ze belandden al snel op de grond en beleefden
een geweldige vrijpartij, die eindigde in lieve woordjes fluisteren bij kaarslicht met
champagne die Sylvia had meegenomen. De volgende ochtend scheen de zon de
slaapkamer in en scheen op Sylvia’s haren, zijzelf nog diep in slaap. Zo mooi en lief lag ze er
bij, zo stralend opende zich de dag. Hoe geweldig voelde het te leven en dat te kunnen
delen. Zo elke ochtend wakker worden, dat leek Bas op dat moment een heerlijk vooruitzicht.
De volgende zes maanden waren prachtig, liefdevol, zonder dalen en met veel pieken.
Daarna zakte de liefde wat in naar Bas’ gevoel. Hij verlangde zelf niet meer zo heftig en bleef
wel eens wat langer werken. En ook Sylvia leek wat meer afwezig, wat verder weg. Tijd voor
het gesprek. Hij had een tafel besproken in een goed restaurant en gevraagd om een beetje
privacy. Toen hij Sylvia in haar appartement ophaalde, was ze prachtig aangekleed en
opgetut. Ze omhelsde hem liefdevol en straalde, alsof ze nooit uit eten gingen, zo leek ze
zich te verheugen op deze avond. Toen Bas aan de orde stelde dat het de laatste tijd wat
minder leek te gaan tussen hen, beaamde Sylvia dat en zei dat ze daarom ook zo blij was
dat hij deze avond had georganiseerd. Nu hadden ze de hele avond voor elkaar en voelde
ze zich weer helemaal gezien en gekoesterd door hem. Ze was aanhalig en lief en sexy en
trok na die avond bij Bas in. Vier maanden later na nog een poging van Bas een gesprek te
beginnen, zegde Sylvia haar eigen huis op en verhuisde alle spullen naar het appartement
van Bas.
De vrienden van Sylvia kwamen nu over de vloer en die waren een zekere standaard
gewend, de beste wijnen, een goede whisky, de beste cognac, lekkere hapjes en soms
hoorde daar een lijntje cocaïne bij. Ook de meubels en de aankleding moest aangepast aan
de smaak van Sylvia’s kringen: mooie damasten tafelkleden, kristallen glazen, spiegels,
schilderijen. Het huis van Bas veranderde stukje bij beetje in een dure design winkel. En zijn
leven veranderde stukje bij beetje in een semi-glamour wereld. Sylvia deed reuze haar best
een beetje bij het Hilversumse te horen. Als scriptgirl en later regieassistente was ze wel
eens in beeld geweest op televisie. Je moest snel kijken en goed weten waar op te letten om
haar op te merken. Niettemin was dat voor Sylvia voldoende reden om zich met de
televisiewereld te identificeren. Dus gingen ze naar dat soort partijen en recepties en borrels
en premières.
In de eerste jaren kwam het vaak voor dat Bas twijfelde aan hun relatie, maar dan liet Sylvia
zich weer van haar meest aantrekkelijke kant zien, dan was ze vol aandacht voor Bas en
voor zijn wereld, zijn werk vooral en dreef de bui weer over. Op den duur twijfelde Bas niet
meer, de dips leken er bij te horen. Hij dacht niet meer na over een ander leven, over alleen
zijn en de voordelen daarvan. Sylvia maakte deel uit van zijn leven en daarmee had hij te
‘dealen’. Als Sylvia meer afstand leek te nemen was het nu Bas die zijn best deed om haar
tegemoet te komen. Bas ging in alle opzichten steeds meer investeren. En Sylvia steeds
minder.
’s Avonds bij het diner is Hannah er weer. Ze schenkt Bas de mooiste glimlach en zet het
bord zo voor hem neer, dat ze hem even aanraakt. ‘Guten appetit, lieber Bas’ zegt ze en laat
haar hand even op zijn arm rusten. Hij krijgt het er erg warm van en vraagt een extra biertje.
Het is rustig in de eetzaal. Het reisgezelschap uit de voorzaal is er niet en er zijn maar drie
andere tafeltjes bezet.
Na het toetje laat Bas een kopje koffie komen, Hannah vraagt of ze er even bij mag zitten.
Bas is op slag zijn vermoeidheid vergeten. Hij vertelt van zijn nieuwe schoenen, de
wandeling en het hertje. En hij vraagt Hannah hoe het haar is gegaan vandaag. Ach jongen
je hebt het wel gezien denk ik hè? Het is elke dag hard werken met de zorg voor moeder er
nog bij. Werkt ze al lang in het hotel? Nee dat niet. Ze heeft Duitse taal- en letterkunde
gestudeerd in Frankfurt en een tijd als lerares Duits gewerkt aan een middelbare school, ze
vond dat erg leuk maar kreeg na tien jaar met veel plezier aan die school gewerkt te hebben
een baan aangeboden bij een Hochschule. Het leek een hele promotie en dat was het
misschien ook wel. Het lesgeven daar vond ze enerzijds uitdagender, inhoudelijk
30

interessanter, maar de studenten vond ze een stuk minder aangenaam dan de leerlingen
van de middelbare school. Toen moest de Hochschule bezuinigen en zijn alle
ongepromoveerde docenten er uit gegooid. Daarna heeft ze zich aan vertaalwerk gewijd,
maar daar valt niet zo heel veel in te verdienen. Haar zussen hebben haar gevraagd om mee
te komen helpen. Ze kunnen de zorg niet meer aan. Het is wel goed hier, werken in het hotel
is niet vervelend. Maar met die zorg voor moeder erbij ben je wel erg gebonden. Nu kunnen
Maria en Claudia af en toe even rusten omdat Hannah er is. Dat is erg fijn voor hen, vertelt
ze met een enigszins vermoeide glimlach. ‘Als moeder wist dat ik het niet zo druk zou
hebben en tijd heb om met jou te praten dan zou ze me roepen. Ze vindt het niet prettig om
daar alleen te liggen. Ze kan niet goed alleen zijn en vindt het ook heel lastig om niets te
doen te hebben. Dus wij brengen wel eens de bestekbak naar boven om te poetsen, of de
boontjes om te doppen, maar dat vindt ze toch niet echt werk voor haar. Het is lastig, want
ze doet eigenlijk het liefste de administratie, zodat ze zicht heeft op alles wat er gebeurt.
Eigenlijk moet zij ook beslissen over elke investering en elke aanschaf. Maar ze houdt er niet
zo van geld uit te geven. Het liefst schrapt ze ook nog in het menu omdat ze de sla te duur
vindt en een toetje eigenlijk overbodig. Zo kun je geen hotel runnen volgens ons, maar wie
zijn wij? Dus we proberen wat te schipperen en laten haar voornamelijk de inkomsten zien.’
‘Eigenlijk hoor je hier dus niet?” onderbreekt Bas haar verlegen, ‘Ik vond je al zo anders. Je
zus, die oudste, kan ik hier helemaal plaatsen. Maar jij bent eigenlijk veel te aardig.’ ‘Jawel
hoor, jawel, ik hoor hier wel. Het is net zo goed mijn hotel,’ zegt Hannah een beetje kribbig,
zodat Bas het onaangename gevoel krijgt dat hij iets verkeerd gezegd heeft. Het was als een
beetje onhandig compliment bedoeld, maar zo wordt het blijkbaar niet opgevat. Hij lijkt een
zere plek geraakt te hebben. Daar zou hij graag meer van willen weten, maar zijn kans om
daar nog een vraag over te stellen lijkt nu verkeken. Hannah lijkt er meteen genoeg van te
hebben. ‘Nou jongen ik moet weer aan het werk. Tot wanneer ben je er nog? Ik zou het wel
leuk vinden om een dagje met je te wandelen, maar dat moet ik even overleggen met mijn
zussen. Als het rustig blijft en zij willen met zijn tweeën wel de dag draaien, dan lukt dat
misschien wel.’ Bas blijft stomverbaasd achter als Hannah naar de keuken verdwijnt. Zou ze
dat nou menen, of is het gewoon een beleefdheidsfrase, die hoort bij een prettige verhouding
met de gasten? Hij zou maar wat graag een dag lang de aandacht van Hannah krijgen. Het
zou geweldig zijn, maar hij kan zich nauwelijks voorstellen dat zij daarvoor, voor hem
speciaal, tijd zou vrijmaken. Ze kent hem nauwelijks. Zou ze zo graag willen wandelen? Of
zit er iets anders achter. Waarschijnlijk is het niets, gebeurt er gewoon niets, heeft ze
gewoon zo maar wat gezegd.
Hij houdt een ongemakkelijk gevoel over aan het gesprek. Enerzijds is hij blij met een beetje
contact in dit unheimische hotel. Anderzijds lijkt dat beetje menselijkheid zijn gevoel van
beklemming haast nog te versterken. Als hij naar boven naar zijn kamer loopt ziet hij net dat
Maria de kamerdeur van haar moeder open doet. Ze schrikt duidelijk, herstelt zich snel en
kijkt hem vervolgens woedend recht in het gezicht. Bas zegt niets en loopt snel door naar zijn
kamer.
31

De Rooktijd
De volgende dag bij het ontbijt komt Hannah op Bas toelopen en vertelt dat ze het geregeld
heeft, morgen kan ze een dagje vrij nemen, maar ja dan moet ze nu er wat harder aan
trekken, dus ze gaat meteen weer aan het werk. Een beetje in de war schenkt Bas te veel
koffie in zijn kopje en brandt vervolgens zijn mond aan de veel te hete koffie. Hij voelt zich
bijna net zo als 30 jaar geleden toen hij mee gevraagd werd naar de fanfare, alsof hem dat
soort uitnodigingen altijd overkomen als hij in een hotel langs de Rijn zit. Wie zou er dit keer
allemaal meegaan? Voor vader en moeder hoeft hij niet te vrezen, toch? Hoe zou het met ze
zijn? Waar zouden ze zijn? Zou vader toch een rijnaak gekocht hebben, of ergens een hotel
begonnen zijn. En moeder? Denken aan moeder roept een enorm beklemmend
schuldgevoel op, nog steeds na al die jaren. Hij moest wel weg, houdt hij zich voor, het
moest, het kon niet anders. Maar niet voor niets heeft hij zijn jeugd, zijn afkomst en zijn
familie jarenlang verdrongen.
Moeder heeft met geen woord meer over vader gesproken, nadat deze vertrokken was, maar
ze sprak sowieso niet veel woorden meer. De eerste maanden heeft ze voornamelijk op de
bank in de huiskamer zitten roken en televisie kijken. Ze deed de allernoodzakelijkste dingen
in het huishouden maar meer ook niet. Bas maakte zelf zijn bed op en ruimde zijn spullen op.
Zo af en toe bleek er een was gedaan, eens in de zoveel dagen een afwas. De planten in de
kamer verpieterden en er ontstonden overal stapeltjes kranten, tijdschriften en
reclameblaadjes. Moeder kookte wat voor Bas maar at zelf niet mee. Terwijl Bas aan tafel in
de keuken zat te eten zat moeder aan een puntje van de tafel naar hem te kijken. Het
smaakte hem niet, snel at hij dan zijn bord leeg, zette het bord bij de afwas en verdween dan
naar zijn kamer.
De winkel zag er heel anders uit zo zonder vader, leeg en kleurloos. Voor Bas’ gevoel reeg
de ene saaie kleurloze stille dag zich aan de andere. De eerste dagen na vaders vertrek had
Bas even een opgelucht gevoel, alsof de oude bewonderde vader zou blijven bestaan nu de
nieuwe, die van zijn voetstuk gedonderd was, was verdwenen. Maar al snel miste hij zijn
vader, zijn stem, zijn gelach, zijn alom aanwezigheid. Het beeld van de vader die half
dronken en druk orerend aan de bar zit zonder enige aandacht voor Bas verdween weer en
maakt plaats voor de herinnering aan gezelligheid in huis en aan de bewondering voor de
man vol plannen, ideeën en een goed humeur, de man die altijd wel wat te vertellen heeft.
Het vertrek van vader viel samen met zijn intrede in de middelbare school. Een nieuwe
school, een nieuwe klas, nieuwe medeleerlingen. Hij kende er niemand en voelde zich ook
daar verweesd en onzeker. Hier had hij niet die bevoorrechte positie van zijn basisschool,
waar hij de oudste en de grootste was, de jongen die alles wist en kon. Hier wist en kon hij
niets meer.
De eerste weken hadden de winkelmedewerkers de zaak zo goed en zo kwaad mogelijk
open gehouden, geprobeerd te doen alsof er niets aan de hand was. Vader zou tenslotte nog
wel eens terug kunnen komen. Hij had tegen niemand iets gezegd, zo leek het, behalve
wellicht tegen moeder. Na twee weken begon er onrust te ontstaan. Henk, die het langste in
dienst was, en Jan konden het niet eens worden wie de vertegenwoordigers te woord zou
moeten staan. Marieke maakte zich er erg druk over dat Henk en Jan te laat op het werk
verschenen, zodat zij altijd de aangewezen persoon was om de zaak open te gooien, daar
had ze genoeg van, ze zochten het maar uit, ze kwam nu ook later. Kortom het werd wat
chaotisch en ze kwamen een beroep doen op moeder. Iemand moest de leiding nemen.
Moeder had er beslist geen zin in. Doe maar wat. Maar het liep zo niet, de klanten bleven
weg, er kwamen geen nieuwe producten meer binnen. De een na de ander nam ontslag.
Eerst ging Jan, de ambitieuze, die had een baan gevonden bij een groothandel. Hij ging nu
zelf als vertegenwoordiger op stap. Toen ging Marieke, die kon aan de slag bij de drogisterij
drie straten verder, waar meer meisjes werkten en het gezellig was. Tot slot ging Henk, hij
kon als parkeerwachter aan de slag, daar voelde hij zich toch meer geschikt voor dan het
meubelverkoopvak. Na een paar maanden was de eens zo levendige winkel, waar Bas
32

graag doorheen liep als hij van school kwam, een lege desolate ruimte geworden, waar het
hol klonk en stoffig rook. Moeder deed de winkel niet meer open. De achtergebleven
meubels verstoften en verschoten.
Opa kwam langs om met moeder te praten. Tot nu toe had moeder alle bezoek weten te
weren. Als er werd aangebeld stuurde ze Bas naar beneden. En ook alle mensen die door
de zaak naar boven kwamen werden door Bas te woord gestaan, terwijl moeder op de bank
bleef zitten roken. Bas moest alle familie en kennissen vertellen dat het nu even niet uit
kwam. Sommigen probeerden het nog een tweede keer, maar daarna lieten ze het afweten.
Maar Opa liet zich niet wegsturen en liep langs Bas naar boven, deed de deur achter zich
dicht en heeft lang met moeder zitten praten. Bas wist niet wat ze besproken hebben, maar
het resultaat was dat Opa de zaak weer open deed en elke ochtend om 10.00 uur aanwezig
was. Hij verkocht af en toe een meubel en werkte ondertussen wat administratie bij. De zaak
werd steeds leger. Toen er nog maar een paar meubels over waren is er een verhuiswagen
gekomen die de rest heeft meegenomen. Vervolgens stond de winkelruimte een halfjaar te
huur. Uiteindelijk kwam er een speelautomatenhal in.
Bas wist niet hoe snel hij door die automatenhal heen naar boven moest komen. Hij vreesde
aangesproken te worden en dan niet te weten hoe te antwoorden. Ze zouden vast grapjes
over hem maken en in een jargon spreken dat hij nauwelijks verstond. Moeder had hem op
het hart gedrukt zich vooral niet met de mensen die de automatenhal bezochten in te laten.
Als ze ook maar vermoedde dat hij net als vroeger in hun meubelzaak even zou blijven
hangen om wat te kletsen met de medewerkers dan was ze hem vast voor de hal gaan
opwachten als hij van school thuis kwam. Maar Bas voelde er helemaal niets voor om te
blijven hangen. Hij vond het donker en lawaaiig beneden. Hij zag de klanten met fanatieke
blik aan een hendel of een stuur trekken of op knoppen drukken. Ze hadden geen aandacht
voor hem en dat vond hij wel zo prettig.
In de loop van de maanden na het vertrek van vader had zich het volgende ritueel
ontwikkeld: Als hij de trap op liep naar boven stond moeder hem op te wachten. Ze had er de
gewoonte van gemaakt hem dan te omhelzen, zijn tas van zijn rug te nemen en zijn jas uit te
trekken. Dan moest Bas in de keuken aan de tafel zitten en vertellen over wat hij gedaan had
op school, welke lessen hij gehad had, wat daar was verteld en wat hij er van geleerd had.
Ze dronken thee, moeder rookte een sigaret en Bas kreeg er een kaakje bij. Vervolgens
moest Bas zijn huiswerk maken en ging moeder hem overhoren.
Twee keer per week werd Bas er met een briefje op uitgestuurd om boodschappen te doen.
Alleen haar sigaretten haalde moeder zelf bij de sigarenzaak op de hoek. Mogelijk maakte ze
daar ook nog wel eens een praatje, maar verder sprak moeder maanden achter elkaar
niemand anders dan Bas. Ze was ontegenzeglijk erg lief en belangstellend voor hem, maar
de verantwoordelijkheid drukte zwaar. Eigenlijk had Bas wel eens ’s middags na school wat
langer willen blijven hangen op het schoolplein. Misschien had hij dan vrienden kunnen
maken. Niet alleen zag moeder alleen maar Bas, ook Bas zag alleen maar moeder buiten de
schooltijden. Voorzichtig aan probeerde hij daar verandering in te brengen. Op zondag
bracht hij wel eens naar voren of ze vandaag Opa zouden gaan bezoeken. Maar moeder
vond: ‘Nee, wat moeten we daar doen, ik heb er vandaag niet zo’n zin in, een andere keer
misschien. Ik ben veel liever met jou thuis.’ Voor een volgend weekend had Bas Opa
opgebeld en een afspraak gemaakt, toen was moeder ziek. En zo ging het weekenden
achter elkaar. Uiteindelijk vroeg Bas Opa om te komen. Hij dronk een kopje koffie, kreeg er
een gevulde koek bij die Bas de vorige dag nog had gekocht, deed een spelletje met Bas en
ging weer. Moeder bleef al die tijd op de bank zitten roken en zei eigenlijk niet veel.
Op school moest Bas in samenwerking met twee andere jongens een werkstuk maken. Het
as de bedoeling dat daarover tussen de werkstukmakers overlegd zou worden na schooltijd.
Het was huiswerk met de gedachte dat er samengewerkt zou worden. Voor Bas leek dit
eindelijk de kans om wat meer contact te krijgen met zijn klasgenoten. Wie weet kon hij die
jongens wel wat beter leren kennen.´s Ochtends vertelde hij aan moeder dat hij wat langer
33

op school zou moeten blijven vanwege dat werkstuk. Moeder knikte een beetje afwezig. ´s
Middags na de laatste les kwam de conrector naar Bas toegelopen en vertelde dat zijn
moeder had gebeld met de vraag waarom hij na moest blijven en dat dat vanmiddag
helemaal niet uitkwam. De conrector had moeder beloofd er op toe te zien dat Bas meteen
naar huis zou kunnen. Bas sputterde nog wat over het werkstuk, maar volgens de conrector
kon hij de afspraken daarover in een paar minuten met Jan Willem en Friso maken, hij bleef
er zelf wel even bij om dat vlot te laten verlopen. En zo gebeurde het, er werd een onderwerp
vastgesteld en een taakverdeling gemaakt, de volgende week zouden ze weer vijf minuten
overleggen over de vorderingen. Het werkstuk kwam af met hulp van moeder maar zonder
dat Bas maar een centimeter dichter bij contact met zijn klasgenoten was gekomen.
Een volgende keer probeerde Bas een gesprek aan te gaan met de conrector. De conrector
ging er prat op dat elke leerling altijd bij hem binnen kon lopen, dat zijn deur altijd voor hen
open stond. Mooi dacht Bas, dat kan ik gebruiken. Hij liep in een pauze binnen en vroeg of
hij hem even kon spreken. Hij wilde de conrector vragen of deze zijn moeder wilde adviseren
Bas lid te maken van een sportclub, omdat dat goed zou zijn voor zijn schoolprestaties en
zijn gezondheid. Maar de conrector begreep het niet. Hij dacht dat het geld van de
contributie een probleem was en daar kon hij niet mee helpen. Hij keek er heel droevig bij,
maar hij kon er niet aan beginnen, straks kwamen alle kinderen geld vragen. Bas verliet
moedeloos het kamertje en ging weer terug naar de volgende les.
Op een dag viel een aantal lesuren achter elkaar uit zonder dat dit van tevoren
aangekondigd was. Bas liep al een tijdje met het plan rond om zodra hij daar gelegenheid
voor had bij zijn Opa langs te gaan en daar over zijn probleem te spreken. Deze
onverwachte vrije uren zouden een mooie gelegenheid zijn, maar dit was ook een keer een
mogelijkheid om rond te blijven hangen bij het schoolplein en wat contacten te leggen met
zijn klasgenoten. Bas aarzelde, hij deed er lang over om zijn tas in te pakken en om zijn fiets
uit het fietsenhok te halen en keek langdurig om zich heen of hij iemand zag aan wie hij zo
maar achteloos een vraag zou kunnen stellen, maar de klasgenoten die hij zag stonden druk
met elkaar te praten en hadden helemaal geen aandacht voor hem. Uiteindelijk was hij maar
weggefietst naar Opa. Opa was zeer verrast hem te zien, maar begreep wel meteen waarom
hij langs kwam.´Jongen ik snap je probleem. Je zit opgesloten, je wilt wel eens wat anders,
maar je moeder houdt je vast. En je wilt je moeder niet voor het hoofd stoten, je houdt van
haar en je wilt haar niet te lang alleen laten, maar zo gaat het niet. Ik kan helaas niet veel
doen, want ze luistert maar slecht naar me. Daarom moeten we even goed overleggen wat ik
haar ga vragen en waarom en hoe.’ Al pratend kwamen ze er op uit dat de beste strategie
was moeder er op te wijzen dat Bas voor zijn lichamelijke en sociale ontwikkeling naar een
sportclub zou moeten. ´Ze vindt het waarschijnlijk onzin, want ze is zelf ook niet op een
sportclub geweest en toch gezond, maar dan kan ik er op wijzen dat moderne onderzoeken
uitwijzen dat sport nodig is voor jongeren nu ze steeds minder bewegen.’
Opa kwam weer langs op een zondag en na het kopje koffie en een gevulde koek, vroeg hij
zeer nadrukkelijk of hij moeder even alleen kon spreken. Bas ging snel naar zijn kamer en
hoorde achter de deur dat het een lang en moeizaam gesprek was. Uiteindelijk ging Opa
weg, hij klopte bij Bas op de deur en riep: ‘Dag jongen ik ga nu hoor.’ Bas durfde zijn kamer
nauwelijks uit te komen, bang dat moeder boos of verdrietig zou zijn omdat hij Opa gevraagd
had met haar te praten. Ze zat weer op de gebruikelijke plek op de bank te roken en zei:
‘Opa vindt dat je wat meer moet sporten. Hij dacht aan voetbal, maar ik denk dat judo beter
is. Die voetballers zijn me veel te ruw. Morgen kun je een club gaan bellen hier in de buurt.’
Bas werd niets gevraagd, maar vond het allang best. Hij zocht in de telefoongids naar een
club in de buurt en belde meteen de volgende dag. Die zaterdagochtend kon hij beginnen.
Hij kon een tweedehands judopak kopen bij de club zelf. Het was maar een uurtje training in
de week en met omkleden en fietsen was hij maar zo’n twee uur per week kwijt, maar hij
vond het heerlijk. De judotrainer was een hartelijke man, die er veel aan deed om Bas zich
op zijn gemak te laten voelen in de groep van tien jongens en twee meisjes waarin hij terecht
gekomen was. De anderen waren ietsje jonger maar veel bedrevener in judo. Ze werkten
34

hem allemaal op zijn rug op de mat. Het kon Bas niets schelen. Ze waren aardig tegen hem
en in de kleedkamer wisselden ze grapjes uit, spraken ze over school, vroegen Bas over zijn
school. Het ging niet over iets bijzonders, gewoon over hele gewone dingen. Het was vrolijk
en ontspannen en Bas voelde zich er lekker. Hij moest zich concentreren op de trainingen en
de gevechten. Hij moest vooral leren stevig te blijven staan en zich niet door onverwachte
bewegingen van de tegenstander uit het lood te laten slaan. Het ging hem steeds beter af.
Na de training gingen ze douchen en omkleden en om half een stond moeder hem alweer
boven aan de trap op te wachten en ging de deur achter hem dicht.
Het judo was de eerste stap voor Bas om stukje bij beetje een eigen ruimte te veroveren. Op
school lukte het hem nooit helemaal om er bij te horen, maar er kwamen wel kleine
veranderingen in zijn positie. Sommige medeleerlingen leerde hij in de pauzes en de
tussenuren toch een beetje kennen. Hij kon ze soms helpen met het huiswerk - omdat hij al
samen met moeder vooruit had gewerkt, maar dat vertelde hij er natuurlijk niet bij. Hij voelde
zich minder verloren in de school, hij stond letterlijk steviger in zijn schoenen, dat hielp. De
andere leerlingen op school organiseerden klassenfeestjes. Daar kon hij niet naar toe. Hij
werd er voor uitgenodigd, dat was al heel wat. De andere leerlingen kwamen ook bij elkaar
over de vloer, kenden elkaars ouders en eventuele broers en zussen. Bas zag dat allemaal
van een afstand aan. Hij wist niet of hij het moest missen. Hij vond het wel naar dat hij
anders was, dat hij overal buitenstond, maar al dat gedoe trok hem anderzijds ook niet echt
aan. De gesprekken leken hem soms wel erg banaal over de stomme jurk van de zus van de
een of ander, of over de nieuwe auto van de vader van een jongen in een andere klas.
Bas ging inmiddels ook naar de bibliotheek. Hij was in de loop van de tijd steeds meer van
lezen gaan houden en verslond inmiddels drie boeken per week. Het gaf hem een
mogelijkheid om uit het huis te ontsnappen zonder dat hij fysiek afwezig was. De boeken
gaven hem een eigen wereld daarbuiten. Door te lezen kreeg hij informatie over hoe het
leven ook kon zijn. Hij kwam te weten wat andere kinderen en mensen zoal deden en
dachten en hij kon door in die wereld op te gaan zijn eigen beperkte omgeving relativeren.
Met de hulp van die boeken leerde hij zijn eigen lijf en seksualiteit kennen, hij begon te
begrijpen wat liefde, passie, verlangen en geil zijn te betekenen hebben. Hij begreep dat hij
niet de enige was die natte dromen had en dat ’s ochtends vroeg masturberen een heel
gebruikelijke bezigheid en tijdstip is. Hij leerde er echter niet van met meisjes te converseren,
of hoe hij überhaupt de aandacht van een meisje zou kunnen krijgen. Dat hadden de andere
jongens in de klas veel beter door. Die maakten zich daar vreselijk druk om. Bas verontruste
het niet echt. Dat hij anders was, uit een andere omgeving kwam, met andere problemen te
maken had, dat ging verder niemand iets aan. Zijn tijd kwam nog wel.
Moeder ondernam echter nog steeds niets, ze zag niemand en ze sprak niemand, met
uitzondering van de sigarenboer. Ze wilde alleen alles van Bas weten: wat hij deed, met wie
hij sprak, hoe het op school ging, wat hij van zijn leraren vond, of hij gewonnen had bij de
training met judo. Gelukkig hoefde hij niet te vertellen over de boeken die hij las, dat zou hij
als een verschrikkelijke inbreuk hebben ervaren op zijn eigen ruimte, een veel te intiem
gespreksonderwerp.
Het nieuwe leven begon te wennen. Als Bas terug kwam van school of judo en de deur van
de automatenhal in liep drukte het verdriet van zijn moeder hem niet meer als een zak zand
door de knieën. Het leven was vol te houden zo, maar ook niet veel meer dan dat. Het was
vol te houden omdat hij wist dat hij nog maar een paar jaar door zou moeten tot hij
volwassen was. Dat besef hield hem overeind. Als hij 18 was zou hij het huis verlaten en zijn
eigen leven gaan leiden. Soms als die gedachte voor in zijn hoofd lag, terwijl hij thuis aan
tafel zat en hij opkeek naar zijn moeder schrok hij. Hij schrok van de schuld die hij dan zou
gaan voelen. Of hij was bang dat ze het aan hem zou kunnen zien en hem vast zou binden.
Hij schrok ook van zijn eigen kwaadaardigheid. Hij kon hij dat doen? Hij hield toch van zijn
moeder? Of was het iets anders dat hij voelde: medelijden, verantwoordelijkheid? Zijn
kinderen, jongeren, wel in staat om echt lief te hebben? Kun je wel stellen dat kinderen in de
zin van onvolwassenen, van hun ouders houden, terwijl ze in een afhankelijkheidspositie
35

verkeren? Natuurlijk houden ze van hen, ze moeten wel. Het is wellicht een veel te
verwarrende en voor te veel verschillende begrippen gebruikte term. Wat onvolwassen
kinderen voor hun ouders voelen is van een heel andere aard en niveau dan wat geliefden
voor elkaar voelen en van weer een heel ander niveau dan wat ouders voor hun kinderen
voelen of wat vrienden voor elkaar betekenen.
Bas vroeg zich wel eens af of hij van zijn vader gehouden had. Vóór die laatste vakantie was
hij trots op zijn vader, hij vond het leuk bij hem in de buurt te zijn, was blij als zijn vader thuis
was. Hij hing aan zijn lippen en was verguld met zijn aandacht. Maar was dat houden van?
Hij miste zijn vader wel, of miste hij vooral het leven dat er was voordat zijn vader wegging.
Hij miste de vrijheid die hij had, de afwezigheid van verantwoordelijkheid voor zijn moeder.
Het meeste miste hij de vrolijkheid, de luchtigheid en de levendigheid.
Moeder begon steeds meer op hem te leunen. Hij moest niet alleen de boodschappen doen,
maar ook de verzekeringen regelen en de financiën beheren. Hij moest bellen met de
huisarts als er iets was en de pillen voor zijn moeder bestellen om ze vervolgens af te gaan
halen. Hij moest de afspraken voor de halfjaarlijkse controle met de tandarts maken en
samen met zijn moeder er naar toe. Hij onderhield het contact met Opa en de zeldzame
keren dat de zus of de broer van moeder belde om te vragen hoe het ging nam Bas de
telefoon aan.
Moeder wist alles van alle televisieprogramma’s en kon die kort voor Bas samenvatten zodat
hij daar zijn tijd niet aan hoefde te wijden.
Vanaf zijn zeventiende verjaardag leek het alsof moeder hem steeds meer in de gaten begon
te houden. Ze drentelde soms zenuwachtig in en uit zijn kamer. Bas betrapte haar er op dat
ze in zijn tas aan het zoeken was en net deed alsof ze zijn lunchpakketje erin stopte. Ze
vroeg nog meer dan voorheen door over zijn activiteiten op school en bij judo. Als hij door
wat voor omstandigheden ook maar tien minuten later was dan gewoonlijk, stond ze
nagelbijtend en trillend boven aan de trap: ‘Is er iets jongen, er is toch niks hè? Er is toch
niets gebeurd? Hoe komt het dat je te laat bent?’ En het duurde dan altijd even voordat Bas
haar gekalmeerd had. Aan tafel tijdens het eten kon moeder hem soms weer minutenlang
aankijken met een onderzoekende blik en regelmatig vroeg ze hem: ‘Je laat me toch niet in
de steek hè, je laat me toch niet in de steek?’. En Bas verzekerde haar dan, wat hij op dat
moment ook echt meende, dat hij haar natuurlijk nooit in de steek zou laten.
Hij werd heen en weer geslingerd tussen medelijden, meevoelen, verantwoordelijkheid voor
zijn moeder en een diepe afkeer van haar afhankelijkheid en lethargie. Hij walgde inmiddels
van het soort leven dat hij gedwongen werd te leiden en de dwang die er uit ging van haar
depressie. Maar anderzijds vroeg hij zich regelmatig af of hij wel hard genoeg zou zijn om
haar in de steek te laten en of hij zich daar niet altijd schuldig over zou blijven voelen. Wat
zou ze doen zonder hem, wat kon ze doen? Ze had inmiddels pleinvrees ontwikkeld en was
zo weinig gewend nog zelf iets te ondernemen dat ze zou verhongeren, vreesde hij. Zo heen
en weer geslingerd tussen zijn voornemen en zijn aarzeling ging zijn achttiende verjaardag
voorbij. Bas hield zichzelf voor dat hij eerst zijn school zou afronden voor hij stappen zou
ondernemen. Moeder leek een pietsje opgelucht dat deze mijlpaal was verstreken. Ze leek
als geheel wat relaxter, zat niet meer meteen op de kast als hij te laat kwam. Ze keek hem
wel eens liefdevol aan in plaats van angstig en gejaagd. Daardoor werd Bas ook wat meer
ontspannen.
Een paar weken na zijn verjaardag was Bas bezig met het dichtbinden van vuilniszakken om
ze buiten te zetten voor de vuilnisophaal, toen zijn oog viel op een envelop met zijn vaders
handschrift. Hij kon er hem er op dat moment niet uithalen met zijn moeder in de buurt, maar
bond de zak dicht en bracht hem naar buiten. In het licht van de straatlantaarns opende hij
de zak weer en haalde de envelop eruit. Ze was leeg en aan hem gericht. Bas wist helemaal
niet of hij wel een brief van zijn vader had willen lezen, maar het feit dat ze dit voor hem
verborgen hield gaf toch nog een schok. Wie weet hoeveel brieven ze al onderschept had
van zijn vader en van wie en wat nog meer? Ze deed de hele dag bijna niets, ze keek
36

televisie en deed wat huishouden, maar ze zag wel kans de post voor hem te
onderscheppen en achter te houden? ‘Niets doen’ is een kant van zijn moeder die hij kende
en waar hij mee probeerde te leven, maar juist deze uiting van actieve ondermijning dat trok
hem over de drempel. De lege envelop gaf Bas het gevoel dat ze hem voor altijd vast zou
binden en afsnijden van alles en iedereen.
Bas slaagde met groot gemak voor het eindexamen. Hij ging alleen naar de diplomauitreiking,
kwam thuis met zijn papiertje, pakte wat spullen in en vertelde zijn moeder dat hij
ging. Ze krijste, ze smeekte, ‘doe me dit niet aan Bas, doe me dit toch niet aan’. Ze huilde, ze
vleide, ‘We hebben het toch goed samen Bas, we hebben het toch goed. Jij bent alles voor
me, alles, altijd zo goed voor mij. Je mag alles doen maar ga niet weg’. Ze hing aan de deur,
versperde de uitgang, maar hij duwde haar weg en ging. Hij liet een brief achter bij de
huisarts met de vraag of hij maatschappelijk werk wilde inlichten en deed een brief op de
post naar zijn Opa.
De gedachte aan wandelen met Hannah de volgende dag kost Bas zijn concentratie op de
wandeling vandaag. De eerste paar kilometer ziet hij voortdurend kans verkeerd te lopen.
Met het plattegrondje erbij lukt het uiteindelijk de route weer op te pakken in een klein
plaatsje, dat er eerst uitziet als een saai dorp, maar na enige blokken bungalows overgaat in
een aardig oud straatje dat uitloopt op een marktpleintje met een café, een hotel en een
oude poort. De route voert daarna lange tijd over een bergrug met uitzicht op de Rijn. Aan de
overkant ligt een wat groter plaatsje met een boulevard en cafés en hotels langs de
waterkant. Het ziet er gezellig en zonnig uit. In een plantsoentje staat een fanfare te spelen.
De muziek klinkt hoog op langs het water. Vrolijk en licht gedragen door de marsmuziek
huppelt Bas bijna over het pad. Lange tijd begeleidt de muziek hem op de wandeling. Soms
in een bocht sterft het even weg om dan even later weer triomfantelijk terug te keren.
Ondertussen wedijvert het ene fraaie uitzicht over de Rijn met het andere. Bas voelt zich
uitzonderlijk licht en ontspannen, euforisch bijna. Het is druk op het wandelpad. Hele
groepen jong bejaarden zijn vandaag aan de wandel met en zonder wandelstokken. Vrolijk
zegt men over en weer gedag. Op een bankje met uitzicht op de Rijn trekt Bas zijn schoenen
en sokken uit en koestert zich in de zon terwijl hij zijn lunchpakket open maakt. Hij heeft zelf
broodjes gesmeerd en kreeg daarna een zakje met andere leukigheid mee van Hannah. Er
zit een appel en een pakje drinken in, een mars en een rolletje pepermunt en onderin vindt
hij nog een briefje: ´Liebe grüß, morgen zusammen Hannah’. ‘O Hannah, was soll das
bedeuten’, neuriet het in zijn hoofd. Hij verheugt zich enerzijds sterk op morgen, het is een
onwaarschijnlijke verheugende ontwikkeling in zijn vakantie. Maar juist dat onwaarschijnlijke
verontrust hem tegelijkertijd. En nu weer dat briefje. Hij heeft het gevoel alsof er een gunst
aan hem verleend wordt en nu moet hij presteren om dat waar te maken. Hij moet laten zien
dat het leuk is om met hem te wandelen, dat hij het waard is om een duurbevochten dag aan
te spenderen. Hij verbeeldt het zich natuurlijk, het is zijn eigen onzekerheid. Die onzekerheid
die over hem heen gevallen is door de rampzalige afloop van Ideosyn en zijn relatie. Het
idee dat hij niets waard is en niets meer kan. De dag die zo vrolijk begonnen is lijkt nu, door
dat gesim over zijn gebrek aan zelfvertrouwen af te glijden naar hetzelfde grijs waaruit Bas
probeerde los te breken. Dat is niet de bedoeling. Stop dus met die gedachten. Hij gaat
morgen leuk met Hannah wandelen en zij was zo attent een briefje in zijn lunchpakketje te
stoppen. Dat is leuk toch, verheug je. Verheug je, het is zo lang geleden dat de dagen leuk
waren.
Onder zich op de Rijn vaart een groot cruiseschip voorbij, hij hoort de omroeper aankondigen
dat ze ‘bald’ langs de twee burchten zullen varen die bekend staan onder de naam: ‘die
feindliche Brüder’. Daar moet Bas ook nog langs, hij trekt zijn sokken en schoenen weer aan
en gaat weer op stap, na een flinke bocht moet hij een heel eind dalen, komt na een wat
opener bos in een donkergroene tunnel terecht en daarna ziet hij inderdaad de twee
burchten liggen. Na weer een lange afdaling klimt hij omhoog naar de burcht en uitzichtpunt
over de Rijn. Het is druk hier, net als bij de andere burchten onderweg wemelt het van de
kinderen en groepen wandelaars die hier even een kijkje nemen of een glas limonade
37

drinken. Het restaurant van het kasteel wordt gerund door twee dames die zo uit het klooster
van de blinde zuster van de Feindliche Brüder ontsnapt lijken. De een groot en stevig met
een enorme boezem en een knotje in haar nek. De ander tenger en klein met grijs kort haar.
Het uitzicht is hier schitterend. Bas zit te genieten van de koffie,van zijn boterham en van het
heerlijk gevoel na lichamelijke inspanning. Aan de tafel naast hem zitten twee heren
wandelaars van een jaar of vijfenveertig, rugzakken op de grond, schoenveters los aan een
flinke lunch met veel bier. Bas hoopt voor hen dat ze hierna niet ver meer hoeven. Al etend
en drinkend nemen ze de route die ze hebben gelopen met elkaar door. Zo begrijpt Bas dat
ze dezelfde route hebben afgelegd als hij en nu onderweg zijn naar Kestert.
Het gesprek gaat verder over het hotel dat ze daar geboekt hebben. Een van de heren is er
al eens eerder geweest.
‘De oude vrouw Krone, die bestiert het hotel nog vanuit haar bed. Dat is een pittig wijf hoor,
die laat zich niet wegsturen door die kinderen. Drie dochters heeft ze, waarvan er een al zo’n
beetje haar hele leven wacht op het moment dat ze het hotel kan overnemen. Een soort
kroonprins Charles, zal ik maar zeggen, daarvan verwacht je ook elk moment dat hij zijn
moeder nog eens van de trap laat donderen. En dan is er de tweede dochter, dat is het
sloofje dat uitgebuit wordt door haar zus. Ze is een beetje langzaam, maar mogelijk houdt ze
zich vooral van den domme, zodat ze een eigen leven kan blijven leven in haar gedachten
en niet afgeleid wordt door het bazige gedrag van haar zus. En dan is er nog een derde
dochter, die moet erg mooi zijn. Daar gaan in het dorp nog steeds de verhalen over, ook al is
ze al jaren weg, de dans ontsprongen, zeg maar. Ze is er op haar achttiende vandoor
gegaan met een van de hotelgasten, toen had ze al een hele reputatie opgebouwd, als je
begrijpt wat ik bedoel.’
Na de koffie en sandwich loopt Bas verder. Het pad gaat met scherpe haarspeldbochten steil
omhoog. Via een paar draaihekken komt hij op een open vlakte op een kam van de berg. De
stem van de wandelaar klinkt na in zijn hoofd. Zij komen dus zo ook deze kant op en hij zal
de wandelaars verder nog tegen komen in het hotel. Het bederft zijn vooruitzicht. Waarom
word je eigenlijk altijd zo mies van zo’n totaal andere visie op de werkelijkheid? Is dat omdat
je dan denkt dat het inderdaad ook wel eens zo zou kunnen zijn, of omdat je de morele
verplichting voelt om er tegenin te gaan? Waarom kan je zo’n roddelkont niet gewoon
negeren en zijn versie van het verhaal langs je af laten glijden?
De andere kant van de werkelijkheid. De andere kant van een glamour leven is dat je er veel
geld voor nodig hebt. De andere kant van een bloeiend bedrijf is dat je veel opdrachten
binnen moet halen om het bloeiend te houden. Een bedrijf moet altijd groeien, altijd groter en
meer worden, anders ben je mislukt. Als de krimp eenmaal is ingezet, dan glijd je met
hetzelfde gemak door naar nul. Zo maar de keuze maken om een opdracht niet aan te
nemen, kan dan eigenlijk niet meer.
Ideosyn nam steeds meer opdrachten aan, ook organisatieadvies en management van grote
projecten, niet direct gericht op communicatie. Bas had er enige moeite mee om af te wijken
van zijn principes en kerntaken. Hoewel hij ook wel zag dat het verbeteren van de
communicatie in de organisatie ook bij dat soort projecten een belangrijk en onontbeerlijk
onderdeel zou moeten vormen. Bas had echter zijn handen vol aan de grote Europese
projecten en kon niet en detail alle opdrachten en plannen bekijken. Dat liet hij over aan
Paul, die verklaarde dat hij die organisatieopdrachten wel leuk vond en dat hij die er wel
even bij zou doen. Paul en Marian deden steeds meer de financiële afhandeling van de
projecten. Bas tekende ze alleen nog maar af. Hij vertrouwde ze natuurlijk, want het bedrijf
was van iedereen. Ze zouden ook zichzelf er mee benadelen als ze fouten zouden maken.
Daarover hadden ze regelmatig overleg gehad, het was onderdeel geworden van de
bedrijfsfilosofie. Het was de inbreng van Paul geweest om de bedrijfscultuur te pimpen met
de borrels en de diners. Wij zijn met zijn allen en het bedrijf dat zijn wij. Bas had Paul daar
nog zo om gewaardeerd. Het was de bedrijfscultuur geworden, dat iedereen verantwoordelijk
was en een zekere beslissingsbevoegdheid had over zijn of haar eigen projecten. Maar
38

formeel was daar niets over vastgelegd. Als Bas een aantal dagen op reis was tekende hij
een briefje dat Paul tekeningsbevoegd was en zo draaiden de zaken gewoon door. Tot
ieders genoegen, leek het.
Bas had een grote opdracht in Finland: het bevorderen van de communicatie in de
noordelijke regio. Na de uitbreiding van de EU gingen Estland, Letland en Litouwen
meedoen in de samenwerking tussen de Nordische landen en werden partners in veel
samenwerkingsprojecten in die regio. Maar helemaal vanzelf ging dat niet. In de ex-USSR
landen klinkt het communistische verleden nog steeds door in hun wijze van leiding geven
en ontvangen. Om dat te laten klikken met die vrijgevochten Zweden, Noren en Denen, die
wars zijn van elke vorm van hiërarchie, moet er heel wat aan groepsvorming gedaan worden.
Bas had daar inmiddels veel ervaring mee. Het was een grote opdracht waar veel geld en
veel prestige mee gepaard ging. En dus moest hij die opdracht echt zelf doen. Inclusief de
voorbereidende gesprekken in alle deelnemende landen en de trainingen en vervolgens de
nazorg, was hij enkele weken achter elkaar bezig.
Ondertussen moesten er binnen Ideosyn enkele andere grote opdrachten afgerond worden
en afgerekend. Dat had hij over- of misschien wel opgedragen aan Paul als zijn rechterhand
en Marian, de boekhouder, in goed vertrouwen dat het net als andere keren in orde zou
komen
Toen hij terug kwam uit Finland was alles in elkaar gestort. De accountant had de
afrekeningen niet goedgekeurd, de politie had een inval gedaan, er was beslag gelegd op de
hele inboedel van het kantoor. Hij werd beschuldigd van fraude en belastingontduiking. Bas
had daar direct na terugkomst niet veel aandacht voor. Zijn grootste probleem was dat Sylvia
verdwenen was. Ze zat bij zijn thuiskomst niet meer op hem te wachten, dat deed ze al jaren
niet meer. Maar het huis was vreemd leeg toen Bas er binnenstapte. De vaas in de hal
ontbrak, een spiegel, wat schilderijen en dingetjes die het huis vol maken, er kleur en
huiselijkheid aan geven. Bas ontdekte steeds meer dingetjes die weg waren, een fotolijstje
met foto, een pot waar ze paperclips in bewaarden, een klein kistje, gebruikt als opslag voor
visitekaartjes, twee miniatuurschoentjes die op de schoorsteen hadden gestaan. Geen zaken
waar hij erg aan hechtte, maar toch zag het huis er heel anders uit zonder die dingetjes.
Verdwaasd, verrast, verbijsterd eigenlijk liep Bas naar Sylvia’s kast. Die was inderdaad
helemaal leeg. Ze was dus echt weg, verhuisd, weggegaan. Maar waarheen en waarom?
De verdwijning van Sylvia hield Bas aanvankelijk veel meer bezig dan de instorting van zijn
bedrijf. Het eerste was zo tastbaar, zo alom aanwezig niet aanwezig. Het tweede kon hij zich
in eerste instantie niet voorstellen. Hij heeft de eerste dagen doorgebracht met zoeken naar
Sylvia. Ze nam haar mobiel niet op, ze was niet te bereiken op de afdeling waar ze de laatste
maanden werkte en de medewerkers van die afdeling hadden geen idee waar ze nu was
geplaatst, zonder enige verbazing over het feit dat een medewerker plotseling overgeplaatst
blijkt. Bas kende de gewoontes van de omroep niet en wist dan ook niet of de mensen die hij
aan de telefoon had de waarheid spraken of een rookgordijn probeerden op te trekken.
Onrustig liep hij de straat op om relatief doelloos te kijken of hij haar tegenkwam, om een
aanwijzing te vinden. Hij liep langs cafés en restaurants waar ze wel eens kwamen. Daar
was ze niet, nee natuurlijk niet, waarom zou ze daar zijn? Vervolgens belde hij iets minder
doelloos met de kennissen en vrienden van Sylvia, die inmiddels ook zijn vrienden en
kennissen zouden moeten zijn. Maar zo voelde het helemaal niet. Terwijl hij hen belde en
met hen sprak dacht hij, wat heb ik verder met hen te bespreken dan te vragen waar Sylvia
is: niets. Ik heb ze niets te zeggen, niets te vertellen. Zij willen niet weten wat ik doe of
gedaan heb en wat ik voel of vind. Ik wil het van hen eigenlijk ook helemaal niet weten. Ze
interesseren me niets. Wat kan het me schelen dat ze op de modeshow van zus en zo
geweest zijn en dat ze zo’n mooie jurk gezien hebben, maar ja duur hè erg duur. Of dat ze
een reisje hebben gemaakt naar Nice en zo leuk daar was hotemetootje ook.
Maar ook op die ene vraag die Bas hen wel te stellen had, wilden of konden ze niet
antwoorden. Na twee dagen vergeefs zoeken ging Bas zijn kantoor weer eens opzoeken. De
39

politie liet hem er niet in. Ze hadden wel een hoop vragen voor hem, die kwamen ze hem
thuis wel even stellen. Vragen die Paul niet voor hen had kunnen beantwoorden. Oké, dacht
Bas, dus ze hadden Paul er al over gesproken. Die had hen vast al het een en ander uit
kunnen leggen. Het leek Bas een goed idee om even van Paul te horen wat hij had kunnen
vertellen. Bas had geen beeld van wat er gebeurd was, geen duidelijk idee waarom die
politie nu was komen binnenvallen. Maar Paul wist dat vast wel. Paul had de accountant
gesproken en de stukken bij elkaar gezocht. Hij was er waarschijnlijk ook bij geweest toen de
politie kwam. Bas toetste het nummer in dat hij van Paul in zijn telefoon had opgeslagen en
kreeg Sylvia aan de lijn. Hij brak onmiddellijk af, trillend en misselijk. Hoe had hij dit niet
kunnen verwachten, hoe, waarom had hij niet daar gezocht? Had hij dit moeten zien
gebeuren? Wat had het een met het ander te maken? Bas was totaal in de war en geschokt.
De twee FIOD agenten die hem wilden spreken werden bij elk antwoord op hun vragen, die
Bas nauwelijks hoorde, achterdochtiger. Ze begonnen hem te beschuldigen, begrepen niet
waarom hij nu opeens niet meer met Paul wilde spreken. Bas wilde eigenlijk alleen maar dat
ze oprotten, dat hij na kon denken, op een rijtje kon zetten wat er nu precies was gebeurd en
hoe de verhuizing van Sylvia naar Paul te maken kon hebben met de inval van de FIOD in
Ideosyn. Het begon allemaal steeds vager en duizeliger te worden. Waar Bas eerst het idee
had dat dit politieonderzoek voornamelijk te maken had met een aantal vergissingen, met
administratie die niet helemaal volgens de regels gedaan was, boekingen die niet
onmiddellijk terug te vinden waren, begon nu het misselijkmakende gevoel op te komen dat
er iets totaal fout zat. Dat er dingen achter zijn rug om gedaan waren, dat er gefoezeld en
gekonkeld zou kunnen zijn en dat de mensen die hij het meest vertrouwde hem
waarschijnlijk een loer gedraaid hadden.
De visie op de werkelijkheid van de politie en de FIOD was dat Bas de boekhouder opdracht
had gegeven tot verduistering. Hoe kan het anders dat hij de kwartaalrekeningen die
overduidelijk niet klopten heeft afgetekend? Er zijn enkele tonnen subsidiegeld verdwenen,
volgens de accountant en volgens de FIOD is er al jaren onvoldoende BTW afgedragen over
de opdrachten die Ideosyn binnenhaalde. De visie op de werkelijkheid van de politie was dat
Bas die tonnen in zijn zak gestoken had. Een andere visie op de werkelijkheid was dat Bas
sowieso verantwoordelijk was, want hij was de enige statutaire directeur. Van een derde kant
bekeken, was het ook Bas’ verantwoordelijkheid want hij had de personeelsleden
aangesteld, hij had de personeelsleden toegestaan om zonder formele verantwoordelijkheid
toch samen de dienst uit te maken. Dat Bas van zijn kant naar de werkelijkheid kijkend in
eerste instantie dacht dat zijn medewerkers fouten hadden gemaakt, dat kon de politie nog
wel volgen, maar dat hij na met de feiten geconfronteerd te zijn begon te schreeuwen dat ze
hem bedrogen hadden, dat hij ze wel zou krijgen en allerlei lelijke dingen zei, dat vond de
politie minder. ‘Meneer, bekijkt u het eens van onze kant: wij kennen alleen u, u bent dit
bedrijf, niet meneer Paul en niet mevrouw Marian en ook niet die andere mensen die
blijkbaar werk voor u deden. Het is dus uw fout geweest en gezien de grootte van de
verdwenen bedragen kunnen we wel zeggen dat het uw bedrog is geweest. Deze bedragen
vallen namelijk niet zomaar uit de portemonnee.’
Bas nam een advocaat in de arm, die voor elkaar kreeg dat hij in zijn huis kon blijven wonen.
De advocaat regelde ook een voorlopige voorziening, zodat hij enig inkomen overhield om
van te leven. Met Marga die onmiddellijk langskwam toen hij belde en die daarna om de paar
dagen even langs kwam lopen om hem mee uit eten te nemen, of voor hem te koken,
besprak hij hoe een en ander verlopen zou kunnen zijn. Die scenario’s legde hij ook aan de
advocaat voor, die daar tamelijk sceptisch bij keek en zich vooral afvroeg hoe het te bewijzen
zou zijn. Niet dat hij de zaak op wilde geven, maar het is toch ook zijn taak realistisch te
blijven. De formele verantwoordelijkheid ligt bij Bas, formeel is er met de boeken geknoeid.
Formeel is Sylvia niet met hem getrouwd en formeel heeft ze niets van zijn huis
meegenomen dat niet van haar was. Frauderende medewerkers kun je ontslaan, als je het
kunt bewijzen. En dan nog krijgen ze vaak van de kantonrechter een vergoeding
toegewezen. Nu viel er niet veel meer te ontslaan omdat de zaak failliet verklaard zou gaan
worden. Het was volgens de advocaat het verstandigst de schade te beperken en geen
40

echtzaken tegen de medewerkers te beginnen of van hen uit te lokken. Bij een faillissement
gaat de belasting voor, die schuld moet betaald worden en als hij zich verder gedeisd zou
houden dan konden ze hopen dat de schuld aan de medewerkers, zoals achterstallig loon en
vergoeding van gederfde inkomsten, uiteindelijk kwijt gescholden zou worden.
Het zal allemaal wel dacht Bas, dat geld kan me gestolen worden. Maar mijn gevoel, mijn
wraakgevoel, mijn rechtvaardigheidsgevoel daar gebeurt zo niets mee. Het is toch niet mijn
schuld, zij hebben het gedaan, zij. Waarom moet ik daar voor boeten? Waarom hebben ze
me dit aangedaan? Hij begon tegen de advocaat een heel verhaal over recht en
rechtvaardigheid en de relatie daartussen. Dat het er toch niet om ging er zo goedkoop
mogelijk van af te komen, maar de onderste steen boven te krijgen. Dat het er toch om zou
moeten gaan de echte feiten boven tafel te krijgen, om de werkelijkheid te laten zien. Bas
kon niet met de gedachte leven dat er een smet aan hem blijft kleven. Hij zou verder de rest
van zijn leven als crimineel beschouwd worden. Hij zou nooit meer geloofd en vertrouwd
worden. Dat kon hij toch niet laten gebeuren. En de mensen die het werkelijk gedaan hadden
zouden vrij uit gaan. ‘Begrijp me goed, meneer’, zei de advocaat, die uit principe altijd u en
meneer bleef zeggen, dat gaf naar zijn mening de juridische verhoudingen beter weer: ‘u
heeft mijn diensten ingehuurd. Dus als u wilt procederen dan zal ik dat doen, maar ik moet
het u ten sterkste ontraden. U heeft geen bewijzen. Procederen gaat veel geld kosten en hoe
meer deze zaak wordt uitgekauwd en hoe langer de afhandeling ervan duurt, hoe meer het
ten koste zal gaan van uw goede naam. U kunt beter schuld bekennen, toegeven dat er
fouten zijn gemaakt, dat u de boeken onvoldoende gecontroleerd heeft, dan komt u er met
een geringe boete van af. Zeker als u aan kunt tonen failliet te zijn en er geen buitenlandse
bankrekeningen opduiken.’ Woedend begon Bas tegen de advocaat te schreeuwen hoe hij
durfde suggereren dat hij aan dat soort constructies had gedaan. Hoe hij het in zijn hoofd
haalde. Wat hij hier deed bij een advocaat die toch niets deed. De advocaat liet alles rustig
over zich heen komen. De woede zakte ook weer snel. Bas haastte zich te verontschuldigen
voor zijn uitval. Hij was ook zo moe. Hij voelde zich compleet uitgeblust. In zekere zin
begreep hij het standpunt van de advocaat ook wel, als hij rationeel bleef, dan kon hij wel
begrijpen dat hij geen poot had om op te staan. Maar dat maakte hem ook zo woedend en
als hij niet kwaad was, dan was hij zo ontzettend moe. Heen en weer geslingerd tussen
woede en gelatenheid legde Bas zich er bij neer dat de juridische weg geen oplossing bood.
Daarin kon hij zijn wraakgevoelens niet kwijt. Het idee faliekant gefaald te hebben, een totale
mislukking te zijn, een enorme naïeve halve zool, leidde tot een lange periode van lethargie.
Niet alleen zijn werk en zijn inkomen, zijn leven tot nu toe, alles lijkt een grote farce geweest
te zijn. Zijn principes, zijn instelling in het leven, het was een grote komedie gebleken. Een
stomme onnozele hals was hij. Niet geschikt voor dit leven, waarin mensen niet te
vertrouwen zijn, waarin iedereen uit is op eigen gewin.
Bas bemoeide zich niet meer met de acties die de advocaat ondernam. Hij ging er vanuit dat
die zijn zaken naar behoren zou behartigen. Er viel toch weinig eer aan te behalen.
Hij sloot zich steeds meer in huis op. Bleef hangen op de bank, deed computerspelletjes of
sliep. Hij zag of sprak bijna niemand. Alleen Marga liet niet af, ze kwam regelmatig langs,
zorgde dat hij wat at, dat hij eens schone kleren aan trok en zijn huis een beetje ordende. En
ze bedachten samen een plan dat hem zou helpen om uit het dal te kruipen.
Het laatste stuk van de wandeling is veel langer dan gedacht. Na een bocht komt er steeds
weer een volgende bocht en na een klim is er weer de volgende daling. Uiteindelijk bereikt hij
Kestert en wandelt hij naar beneden door een tunneltje en vervolgens langs de Rijn naar het
hotel terug.
De heren wandelaars zitten tijdens het diner twee tafels verderop. Ze zijn overduidelijk aan
het flirten met Hannah en werpen daarbij zogenaamd veelbetekenende blikken naar elkaar.
Bas ergert zich vreselijk. Hannah doet net of er niets aan de hand is en is nog even warm
tegen hem als altijd. Ze zet de borden liefdevol – voor zover je daarvan kunt spreken - voor
hem neer. Ze vraag hoe zijn dag geweest is, glimlacht, geeft een knipoog en spreekt over
41

morgen. ‘Morgen, Bas, dan wandelen we langs Katz en Maus. Ken je het verhaal dat achter
die bijnamen zit? Beide burchten zijn in hetzelfde jaar gebouwd. De ene burcht door een veel
rijker en machtiger heer dan de andere. Vandaar die Katz en Maus. Het is een mooie tocht
morgen. We moeten wel veel hoogteverschillen overwinnen. Het gaat op en neer. Maar daar
ben je nu vast wel aan gewend, toch? Het wordt een mooie dag morgen. Net zulk zonnig
warm weer als vandaag’. Hannah zal er zorg voor dragen dat ze een heerlijke lunch
meenemen en voldoende te drinken. Langzaam trekt bij Bas de ergernis weg.
De heren zoeken een tafel verderop in de zaal om een potje te gaan kaarten. Hannah komt
nog even bij Bas zitten met een kopje koffie om de wandeling door te nemen. Even voelt dat
warm en vertrouwd maar al snel wordt het ongemakkelijk. Bas heeft het idee dat iedereen
die in de zaal zit naar hen kijkt en bezig is met inschatten of Hannah hem al verleid heeft. Ja
dat heeft ze, wil hij uitschreeuwen, ze heeft me verleid tot een wandeling morgen. Houd even
op zeg. Mooie Hannah vindt mij leuk genoeg om mee te wandelen. Ik ben uitverkoren. Jullie
lekker niet.’ Maar dat laatste kan, aarzelt Bas nu, ook wel toeval zijn. Waarom zou ze hem
uitgekozen hebben om te gaan wandelen? Omdat hij er toevallig is, of omdat ze echt met
hem iets wil?
Na het diner blijft Bas in de eetzaal hangen, spelend met het idee en de hoop dat Hannah
nog wat met hem zou willen bespreken over morgen. Hij bestelt een kop koffie, een cognacje
erbij, bladert wat kranten in en kijkt de zaak rond. Er zijn voornamelijk heren aanwezig. De
twee heren wandelaars zitten nog te kaarten en worden steeds luidruchtiger. Er zitten drie
heren aan de bar voornamelijk te zwijgen. Af en toe maakt een van de drie een opmerking,
de andere twee knikken en vervolgens kijken ze weer langdurig in hun glaasje. Aan een
tafeltje zitten drie heren samen te zweren. Voorover geleund op de tafel, met hun gezichten
dicht bij elkaar, zijn ze druk in gesprek. Zo af en toe komt Hannah binnen met een blad met
glazen of kopjes, met handdoeken en dan weer met een gastenboek. Elke keer als ze
binnenloopt kijken alle heren op van hun al dan niet drukke bezigheid. Het lijkt net of ze
allemaal op haar wachten. Maar toch kijkt ze telkens Bas kort aan, knikt even of geeft een
knipoog. Dat doet ze toch niet naar die anderen, denkt Bas, dat zou hij toch moeten zien?
Bas slaapt die nacht onrustig en droomt zwaar. Hij is in een huis dat van hem is, maar hij
kent het slecht. Het is vertrouwd en toch ook weer helemaal niet. Hij dwaalt alsmaar door het
huis op zoek naar Hannah, overal zijn trappen en hoeken en gaten, waarvan hij het gevoel
heeft dat hij die eigenlijk zou moeten kennen. Er doemen steeds weer nieuwe hoeken op,
nieuwe trappen, deuren en kamers. De tijd dringt, hij heeft haast, ergens om. Ze moeten
weg, waar is de uitgang, waar is Hannah? Hij voelt zich al stommer en stommer worden dat
hij haar niet kan vinden in zijn eigen huis. Hij trekt kamerdeuren op en dan ziet hij mensen
naar hem staren. Ze kijken hem aan met een blik waaruit blijkt dat hij een grote sukkel is. Zij
weten het allemaal, zij weten waar de uitgang is en waar Hannah is, dat is duidelijk. Hij zou
ook moeten weten wat die mensen allemaal hier doen. Hij zou ze moeten kennen, maar hij is
het vergeten, het is weggezakt uit zijn geheugen. Waar is Hannah, wie is ze, wat is ze, waar
is ze? Hannah, Hannah, Hannah. Met een gevoel van totale mislukking wordt hij vroeg
wakker. ‘Mutter’ ligt weer te roepen. Wat een hotel eigenlijk welbeschouwd. Een normaal
mens pikt dat toch niet, die vraagt zijn geld toch terug met die terreur op de gang.
42

Wandelen
Terwijl Bas aan de koffie en de broodjes bezig is, loopt Hannah bij hem langs om te zeggen
dat ze om negen klaar is voor vertrek, dan kan ze tot die tijd nog het een en ander opruimen.
De rugzak met de lunch is klaar daar hoeft hij verder niet over na te denken.
Ze lopen om negen uur precies het hotel uit. Hannah weet de weg. Bas kan zijn
routebeschrijving in zijn jaszak laten zitten. Het is mooi weer, helder en een beetje fris nog
van de ochtend. Ze lopen naar rechts en na het tunneltje onder het spoor door omhoog een
trap op, even verderop weer een trap op en vervolgens via verschillende haarspeldbochten
verder omhoog. De conditie van Hannah blijkt puik. Daar kan Bas nog een puntje aan
zuigen. Hij loopt flink te hijgen na al dat geklim. Het lijkt er op dat Hannah nergens last van
heeft. Ze praat gestaag door, terwijl ze van alles aanwijst wat ze onderweg tegenkomen.
Eerst gaat het over de zwammen vervolgens over majoraan en dan over een plant die aan
Bas wel bekend voorkomt, maar waarvan de Duitse naam geen belletje doet rinkelen. Het
pad is smal zodat Bas achter Hannah aan moet lopen, tot ze even verderop in het plaatsje
Oberkestert terecht komen. Hannah kijkt hem stralend aan: ‘Gezellig, nu kan ik je zien’ en
geeft hem een arm, terwijl ze van het vertellen over planten overgaat op het stellen van
vragen. Wat Bas doet als hij niet wandelt, of hij een partner heeft in Nederland en kinderen.
Of zijn ouders nog leven?
Bas vertelt bijna alles, over het echec van zijn bedrijf en over het vertrek van zijn geliefde,
maar niet over zijn moeder. Dat verhaal heeft hij nog nooit aan iemand verteld, zelfs niet aan
Marga. Marga, net als alle andere vrienden en kennissen, die hij sinds zijn vertrek uit zijn
moeders huis heeft gemaakt, gaat er vanuit dat zijn ouders niet meer leven, dat hij een wees
is zonder directe familie. Hij ziet kans het relaas over zijn bedrijf en relatie redelijk neutraal te
vertellen, een goede oefening. Hij is bijna trots op zichzelf.
Na Oberkestert komen ze weer op bospaadjes terecht waar ze elkaar helaas weer los
moeten laten en het gesprek even stokt. Als het pad weer breder wordt gaat Bas weer naast
Hannah lopen. Hij vraagt haar hoe ze het werken in het hotel volhoudt met die alles
overheersende moeder. Hij vertelt erbij hoe hij zich als gast bijna geterroriseerd voelt.
Hannah schrikt voelbaar van zijn opmerking en blijft een tijdje zwijgen. Als Bas haar aankijkt
ziet hij de tranen over haar wangen lopen. Hij heeft meteen enorme spijt van zijn opmerking
en put zich uit in verontschuldigingen. ‘Sorry, sorry Hannah, ik wil je niet van streek maken.
Ik had dat niet zo moeten zeggen. Jouw aanwezigheid Hannah maakt alles goed. Ach zo erg
is het ook niet. Het is voor jou veel vervelender. Het lijkt me zo moeilijk om mee om te gaan.
En jullie werken ook zo hard.’ ‘Nee jongen het is wel erg. Het is heel erg en het is goed dat je
het zegt. Natuurlijk is het ook erg voor de gasten, dat begrijp ik heel goed. En het is goed dat
je het zegt, want ik vergeet dat wel eens. Ik heb dan vooral medelijden met mezelf en met
mijn zussen. Het lijkt soms zo uitzichtloos. Maria werkt al jaren en jaren in het hotel. Ze is
gelokt, verleidt eigenlijk met de belofte dat ze het hotel over zou kunnen nemen als onze
ouders met pensioen zouden gaan. Maar vader ging dood en moeder gaat helemaal nooit
met pensioen. Soms kijk ik naar haar en zie ik dat ze al die jaren vergooid heeft aan een
illusie. Ze heeft gewacht en gewacht: te lang gewacht. Frans en zij, ze wilden graag
kinderen, ze hebben gewacht tot ze het hotel zouden overnemen en dat gebeurde en
gebeurde maar niet en toen was het te laat. Maria heeft zoveel talent, ze werkt zo hard. Ze
had een uitstekende hotelmanager kunnen worden, als ze de kans had gekregen. Als Maria
het hotel had gerund dan was het een bloeiend modern bedrijf geworden met vier-vijf sterren
en misschien had ze wel uitgebreid, andere hotels in de regio opgekocht, een keten op
kunnen zetten. Ik had het haar zo zien doen. Ze heeft een uitstekend zakelijk inzicht, ze kan
goed organiseren en managen, ze weet hoe ze leiding moet geven en mensen motiveren.
En Claudia, dat is zo’n lieverd, ze is lang niet stom maar eigenlijk gewoon te lief voor dit
werk. Claudia had moeten trouwen met een lieve man uit het dorp en veel kinderen krijgen.
Maar Claudia mocht niet, ze moest na school direct in het hotel aan het werk en heeft nooit
43

de kans gekregen een geschikte man te ontmoeten. Klanten genoeg in het hotel, die
belangstelling zouden kunnen krijgen voor haar. Maar zodra moeder dat in de gaten kreeg,
kregen die beginnende aanbidders meteen te horen dat Claudia zo langzaam is en zo
gehecht en afhankelijk, dat het maar goed is dat haar ouders een hotel hebben waar ze
veilig en vertrouwd in kan werken. En inmiddels is Claudia dat allemaal zelf gaan geloven,
die durft nu niet eens meer naar Koblenz te reizen. Het is nog nèt geen agorafobie wat ze
ontwikkeld heeft.’
Bas mompelt eens wat instemmend en aanmoedigend: ‘Wat een treurig verhaal, wat goed
van je dat je gekomen bent om je zussen te helpen. En hoe is het nu?’ Hannah kijkt hem
even aan, een beetje geïrriteerd lijkt het wel, alsof het niet de bedoeling is dat ze
onderbroken wordt. Bas wil het zo graag goed doen, de juiste reactie geven, zorgen dat
Hannah echt een leuke dag heeft, dat haar reactie hem bijna van zijn stuk brengt. Ze gaat
gelukkig gewoon verder met haar verhaal.
‘Ik was zelf net op tijd weg. Nou ja en de reden dat ik terug ben heb ik je verteld. Maar het
valt me wel zwaar hoor. Als moeder weer roept, steeds dringender, terwijl ik druk bezig ben
met de gasten en dan, als ik boven kom gehaast, als een vorstin in bed ligt en alleen maar
een kopje thee wil. Dan kan ik haar wel wat doen. En als ik dan zie wat er van Maria en
Franz en van Claudia geworden is. Ik word er zo treurig en zo kwaad van soms. Toen Maria
me vroeg om te komen helpen, leek het dat het maar voor even zou zijn. Ik vind het leuk
werken in het hotel, echt, ik houd er van het de gasten naar de zin te maken en te zorgen dat
alles gesmeerd loopt. Ik vind het werk niet vervelend, maar het is niet mijn vak, mijn echte
deskundigheid. Ik zou wel weer les willen geven aan een middelbare school, de leerlingen
leren lezen en zorgen dat ze van literatuur gaan houden. Dat is best moeilijk in deze tijd,
waarin alles snel en vluchtig geworden is, waar de jeugd vooral in computerspelletjes
geïnteresseerd is en met elkaar in een voor mij onbegrijpelijke chattaal communiceert, maar
daarom juist is het des te meer een uitdaging voor me. Er is niets mooier dan die kinderen
enthousiast krijgen voor Thomas Mann, Heinrich Böll en Günther Grass.
Maar ja dat gaat nu niet. Er is niemand anders die mijn werk in het hotel kan doen zo met
moeder erbij. En ik kan het hotel toch ook niet kapot laten gaan, voor Claudia niet, voor
Maria niet en ook niet voor mezelf, het is ook mijn thuishaven, mijn erfenis. Ik weet niet of ik
het volhoud, lieve Bas, maar ik ga het proberen. Ach moeder, zoals het nu er uitziet, kan ze
nog jaren blijven leven, commanderend vanuit haar bed. Het is erg om te zeggen van je
eigen moeder, maar als ze nou maar eens dood zou gaan, een hartstilstand zou krijgen een
hersenbloeding of zoiets, dan zouden we allemaal van onze zorgen bevrijd zijn.
Maar nu, nu zijn we fijn aan het wandelen en hoeven we even niet aan moeder te denken.
Leeft jouw moeder nog Bas?’
Die vraag had hij kunnen verwachten natuurlijk. Hij heeft geen zin er uitgebreid over te
vertellen, maar vertelt in vrij sobere woorden kort over zijn jeugd, het vertrek van zijn vader
en de depressie van zijn moeder, terwijl hij Hannah op het smalle pad voorgaat. Hannah
vraagt gelukkig niet door, alsof ze uit zijn toon hoort dat hij er liever niet op in gaat.
Een tijdje lopen ze zwijgend verder. Bas laat het verhaal van Hannah op zich inwerken. Zou
er nou echt helemaal niets op te verzinnen zijn? Zit er nou echt helemaal niets anders op
dan te wachten tot ‘Mutter’ doodgaat? De toewijding van Hannah ontroert hem. Ze hoeft haar
zussen toch niet te komen helpen? Ze had het hen toch rustig zelf uit kunnen laten zoeken.
Die Maria lijkt hem helemaal niet zo’n gezellige zus. Ze maakt op hem ook helemaal niet de
indruk blij te zijn met de komst van Hannah. Maar hij heeft ze eigenlijk nauwelijks samen
gezien, dus hij kan er niet zoveel over zeggen. En wie weet is die kille woede wel de
natuurlijke uitstraling van Maria. Wellicht heeft ze helemaal geen andere gezichtsuitdrukking
in huis? Vreemd eigenlijk dat ze met die vrolijke Franz getrouwd is. En Claudia heeft toch
minstens een gedragsstoornis ontwikkeld in de loop der jaren. Hij vraagt zich af of dat echt
zo is, of het toch geen vriendelijke goedpraterij was van Hannah over haar zus te zeggen dat
ze helemaal niet dom is.
44

Hannah verbreekt de stilte; ‘Bas, kijk daar staat een bankje met een prachtig uitzicht, zullen
we daar even gaan zitten voor de eerste pauze en de helft van onze lunch opeten?’
Hannah pakt Bas bij de hand en trekt hem naar het bankje. Ze gaat dicht tegen hem
aanzitten en legt een hand op zijn dij. ‘Kijk eens hoe mooi de Rijn is vanaf hier. Wat een
prachtige rivier is het toch. Soms vredig zoals nu, soms woest en sterk maar altijd weer
anders, altijd in beweging. Ik kan uren naar de rivier kijken. Of zij nu grijs is of groen, of het
nu stormt en regent en de golven hoog opgestuwd worden, of dat het warm is en windstil en
het water de blauwe lucht weerkaatst en de groene heuvels en de witte huizen zich erin
spiegelen. Toch ben ik pas echt van die Rijn gaan houden toen ik in Frankfurt woonde. Als
kind heb je eigenlijk geen idee. Je vindt alles gewoon, saai eigenlijk. Je hebt geen idee van
schoonheid en rust, van de bijzondere plek waar je woont. Vind je ook niet?’ Bas denkt aan
het sombere bovenhuis, waar hij zijn jeugd doorbracht. Hij kan zich niet voorstellen, dat hij
daar ooit nog eens terug zou komen. En saai ja dat was het zeker, maar dat zou het nu nog
steeds zijn.
‘Een leraar op school vertelde wel van de historie, van de lange en bijzonderde geschiedenis
van dit gebied. Maar voor ons pubers was dat letterlijk en figuurlijk de prehistorie. In
Frankfurt ben ik uit heimwee die verhalen over de Rijn gaan opzoeken in de bibliotheek. Op
school wilde ik niets liever dan zo snel mogelijk weg zijn, zo snel mogelijk volwassen zijn en
weg uit het benauwde dorp, waar in mijn ogen niet zo veel te beleven was. Maar toen ik
eenmaal in Frankfurt zat en een eenzame studente was tussen heel veel andere studenten,
toen ben ik pas de school gaan waarderen. Toen begreep ik pas hoe leuk het was om
verschillende vakken te krijgen, de breedte van zo’n gymnasiumopleiding. Op school werd je
als individu beschouwd en aan de universiteit was je slechts weer een nummer. Kortom ik
had niet alleen heimwee naar de Rijn en naar mijn thuisdorp, maar ook naar mijn leven als
scholier. Het duurt even voor je weer als een individu herkend wordt in een nieuwe
omgeving, pas dan ben je gewend en gaat de heimwee over. Heb je dat nu ook Bas?’
Het heimwee dat Hannah beschrijft herkent hij niet. Hij verlangde indertijd helemaal niet
terug naar de stad waar hij was opgegroeid, de stad die hij eigenlijk voornamelijk kende
vanuit het raam van de woning boven de automatenhal. En de geneugten van de school zijn
hem ook niet bijgebleven. Hij vond leren niet vervelend en het ging hem goed af, maar zijn
belangrijkste interesse lag in het afronden van de school. Hij heeft achteraf nooit gemijmerd
over de tijd op school. Hij kan zich ook geen interessante erudiete leraren of leraressen
herinneren. Ze boeiden hem niet speciaal en hij hen waarschijnlijk ook niet.
Met enige aarzeling begint Bas tenslotte toch te vertellen over zijn vertrek bij zijn moeder.
Het is eigenlijk voor het eerst sinds jaren dat hij er met iemand over praat. Hij had de stap die
hij toen gezet had zoveel mogelijk buiten zijn bewustzijn gesloten. Als hij er wel over nadacht
dan voelde hij zich zo enorm schuldig, dat het bijna ondraaglijk was. Maar de nabijheid van
Hannah, zo vlak naast hem op het bankje en haar belangstelling voor hem als persoon helpt
hem over een drempel heen. Omdat ze naast elkaar zitten uitkijkend over de Rijn hoeft hij
haar niet aan te kijken, waardoor hij enige afstand kan scheppen en hij niet overmand wordt
door emoties terwijl hij vertelt: ‘Ik had vooral een enorm groot schuldgevoel, Hannah. Ik
moest mezelf voortdurend voorhouden dat ik er goed aan had gedaan weg te gaan. Dat het
niet anders kon.’Hannah knijpt ondertussen zacht in zijn hand: ‘Wat een nare tijd voor je Bas
en wat een moedig besluit heb je genomen.’ ’s Nachts spookte mijn moeder voortdurend en
overdag kon ik me net staande houden met hard werken, afwassen in cafés en restaurants,
met lopende band werk, met schoonmaken in ziekenhuizen. Ondertussen probeerde ik een
beurs te krijgen om te studeren. Ik was in de eerste tijd na mijn vertrek niet erg gelukkig. Als
jongere verdiende ik niet veel, ik moest hard werken om voldoende over te houden om te
kunnen eten en mijn huur te betalen. Ik heb meer malen overwogen toch maar weer terug te
gaan. Dan dacht ik, is dit het nou, is dit dat vrolijke vrije leven, waar ik het voor gedaan heb,
waar ik mijn moeder voor in de steek heb gelaten? Het was niet meer dan hard werken,
sappelen en overleven. Ik was de druk en de verantwoordelijkheid niet kwijt en daar kwam
ook nog eens schuldgevoel bij. Als ik ’s morgens vroeg de voordeur uitstapte van het huis,
45

waar ik een minuscuul kamertje op zolder huurde, en de slaap nog in mijn ogen zat, ben ik
me menigmaal wezenloos geschrokken omdat ik dacht dat mijn moeder aan de overkant
stond. Ze was het nooit natuurlijk. Ze wist waarschijnlijk helemaal niet naar welke stad ik
verhuisd was en omdat ik geen eigen telefoon had, was het ook erg moeilijk achter te komen
waar ik woonde. Dat hield ik me na de eerste schrik dan ook telkens voor. Maar twee dagen
later zag ik haar dan toch weer bij de bushalte staan, of op de hoek van de straat. Het putte
me uit, de spooknachten, de schrik en het schuldgevoel. Na enkele maanden, die een
eeuwigheid leken te duren, kwam het bericht dat ik een volledige studiebeurs kreeg en toen
begon mijn echte leven. Ik begon te laat aan de studie dat jaar, maar had mijn achterstand
binnen de kortste keren ingehaald. Niet alleen hoefde ik niet meer zoveel te werken, ik kon
ook studiebegeleiding en psychologische hulp krijgen voor niks. Dat was allemaal geregeld
voor studenten. Ik heb enorm veel gehad aan de begeleiding van de studentenpsycholoog.
Ik heb geleerd mijn jeugd volledig achter me te laten.’ ‘Dus jij hebt vooral goede
herinneringen aan je studietijd? Jouw leven begon toen pas?’
‘Ja inderdaad, zoals ik er nu op terugkijk ben ik in dat eerste jaar van mijn studie iemand
geworden, een individu, een zelfstandige en sterke persoon, die de wereld alleen aankon.
Dat gevoel te weten wat ik wil en wie ik ben, ben ik nu overigens weer even kwijt, maar vast
van plan weer terug te vinden, onder meer door deze vakantie.’ ‘Wat heb je er voor nodig,
behalve vakantie? Kan ik je ergens mee helpen?’ ‘Lieve Hannah, je helpt me al door hier en
nu te zijn, door met me te gaan wandelen.’ ‘Dat hoopte ik al Bas. Ik doe het graag voor je,
maar ik ga vooral met je wandelen omdat ik het leuk vind. Ik hoop dat we nog meer tijd voor
elkaar kunnen vinden, de komende dagen. Hoe lang ben je er nog? Ik wil je eigenlijk niet
meer kwijt raken. Wat kunnen we daar nu eens aan doen?’
Het gesprek begint steeds meer trekken aan te nemen van het gestuntel tussen voorzichtige
aftastende beginnende gelieven. Hannah begint zijn hand te strelen en tegen zijn schouder
te leunen. Intimiteit met iemand anders dan met Sylvia is voor Bas erg lang geleden en erg
onwennig. Hij legt zijn arm om Hannah heen en zo blijven ze even zitten. Bas is niet in staat
tot meer initiatief, hij voelt zich nog steeds klein en onhandig in de buurt van Hannah, hoe
zeer hij zich ook tot haar aangetrokken voelt. Zij blijft de oudere en wijzere in zijn optiek en
dus degene die initiatief zou moeten nemen. Dat doet ze niet, niet meer dan dit knusse
samenzijn. ‘Kom’ zegt ze: ‘We gaan naar het volgende bankje lopen.’
Na een haarspeldbocht is er een uitzicht op een kasteeltje, de zoveelste, naamloos dit keer.
Er volgt een weg met enkele haarspeldbochten en vervolgens een vrij steil pad naar
beneden. Bas gaat galant voorop, maar Hannah daalt zonder glijden of struikelen op eigen
kracht naar beneden. Na een steile afdaling komen ze in het plaatsje St Goarshausen, ze
lopen tussen de huizen door naar beneden, waarbij ze vlak langs de terrasjes, balkons en de
slaapkamerramen lopen, tussen de was door, soms over trappen, dan weer over een
graspaadje. Daarna moeten ze weer flink klimmen omhoog naar de burcht Maus.
Het kasteel blijkt volgens het informatiepaneel te stammen uit 1042. In de 17 e eeuw raakte
de burcht in verval. Pas in de twintigste eeuw is het weer opgebouwd. Volgens de legende
waren het de heren van Burg Katzenelbogen, Katz genaamd, die deze kleinere burcht de
naam Maus gaven. Ze klimmen verder omhoog via veel haarspeldbochten en kunnen steeds
van een hoger standpunt op de burcht neerkijken. Ver beneden hen op een binnenplaats van
het kasteel zitten een aantal roofvogels op stokjes, vastgebonden waarschijnlijk. Volgens
Hannah zijn het valken die gebruikt worden voor een roofvogelshow die met regelmaat hier
gehouden wordt. Hannah vertelt dat er veel roofvogels te vinden zijn hier in de streek en dat
ze er onderweg al een paar heeft zien bidden, hangen boven het veld, terwijl ze op klein wild
loeren.
Een eindje verder wijst Hannah op een richtingwijzer naar de Lorelei. Daar zijn ze niet zo ver
vandaan, maar vandaag zullen ze daar niet langs komen. ‘Je bent daar vast wel eens
geweest toch Bas?’. ‘Ja inderdaad, met mijn ouders, ik vond er niet veel aan. Een hoop
gedoe om niets eigenlijk.’ ‘Het gaat ook meer om het verhaal, dan de rots’, zegt Hannah. ‘Je
46

kent het verhaal natuurlijk, maar wist je ook dat er nog meer verhalen zijn die met deze rots
verbonden zijn? Net zo mooi maar veel minder bekend?’ ‘Nee’, zegt Bas aarzelend, vrezend
dat een al te enthousiaste reactie leidt tot eindeloze verhalen waar hij nu helemaal geen zin
in heeft. ‘Ik hoor het al’, zegt Hannah: ‘Je bent niet zo van de verhalen. Ik zal je dan ook het
verhaal van de twee koningskinderen en een grote liefde besparen. Maar een ander verhaal,
dat moet ik je toch vertellen. Dat moet je maar even voor mij over hebben.’ ‘Graag Hannah,
ik luister graag naar je.’ Hij zou uiteraard alles willen doen om Hannah te plezieren. Maar
hoever mag hij zich in de kaart laten kijken? Hoe verliefd kan hij doen zonder zich belachelijk
te maken?
‘In deze streek met zijn rijke verleden, wemelt het van de verhalen, deels waar en deels
verzonnen. Of wellicht is het eerst een ware geschiedenis en verdicht dat langzaam tot een
mooi, droevig en romantisch verhaal en dan vindt er weer een gebeurtenis plaats die
vervolgens in het verhaal opgenomen wordt, zodat het oorspronkelijke verhaal een hele
andere wending krijgt. De streek leent zich erg tot romantiek, vind je niet?’
Hierbij kijkt ze even koket over haar schouder en raakt zacht Bas’ hand aan. Hij huivert: ‘Ja
heel romantisch Hannah vooral met jou’ en knijpt in haar hand. Dit vindt hij een heel moedige
maar noodzakelijke handeling op dit moment. Hij heeft het idee dat dat wel bedoeld is met
die kokette blik en de vraag naar de bekende weg. Is dit wat van hem verwacht wordt?
Hannah blijft zijn hand vast houden: ‘Kijk Bas een Rheinsteighütte aan je linkerhand, niet
romantisch genoeg vind je niet? Laten we nog even doorlopen naar een volgende
picknickplaats, ondertussen zal ik je nog een verhaal vertellen dat hier in de streek speelt
over de blinde Ulla en haar dochter Lena.
Ulla was de dochter van een rijke landeigenaar, die verschillende kastelen en landgoederen
bezat. Een van zijn kastelen was hier te vinden langs de Rijn. Om al zijn bezit goed te
kunnen beheren en bewaken, maakte Ulla’s vader elk jaar heel wat reizen van zijn ene
kasteel naar zijn andere landgoed en zijn hele gevolg reisde mee.
Ulla hield echter het meest van het kasteel langs de Rijn. Ze hield ervan in de torenkamer te
zitten en uit te kijken over de Rijn, naar het water dat steeds van kleur veranderde en naar
de schepen die voorbij varen. Ulla groeide uit tot een hele mooie vrouw met lange blonde
haren en een dromerige blik in haar ogen. Het duurde dan ook niet lang tot de vrijers om
haar hand kwamen dingen. De een na de ander diende zich aan bij de poorten van het
kasteel. Maar geen van de vrijers kon Ulla bekoren. Zo gingen enkele jaren voorbij. De vader
van Ulla werd erg ongeduldig. Hij probeerde met zachte hand Ulla zo ver te krijgen dat zij
een van de vele vrijers die zich aandienden zou kiezen, maar Ulla had geen belangstelling.
Toen de zachte hand niet hielp kwamen de hardere maatregelen. Hij koos uit de stoet
aanbidders drie mannen die zich konden komen presenteren aan Ulla. Zij moest een van de
drie kiezen, deed ze dat niet dan zou hij er zelf een aanwijzen. Een voor een kwamen de
vrijers zich aanbieden. De eerste vertelde over het koninkrijk dat hij zou erven, zijn prachtige
rijk in het oosten waar hij uitgestrekte landerijen had, prachtige meren, diepe en donkere
bossen, bergen en dalen. Hij wilde Ulla daar mee naar toe nemen en zijn hele koninkrijk en
al zijn rijkdom aan haar voeten leggen. De tweede vertelde dat hij weliswaar niet zo rijk was
en geen grote uitgebreide landerijen bezat, maar dat zijn leven anderzijds van een grote
culturele rijkdom was, dat hij kind aan huis was aan vele Europese hoven. Hij kwam in Parijs,
in Florence, in Rome, in Wenen en in London. Hij vertelde van de muziek en de
voorstellingen die hij daar bij woonde, van de interessante mensen die hij daar ontmoette en
van de filosofen en kunstenaars die haar daar sprak. Hij wilde Ulla graag meenemen en haar
aan de vorsten van Europa, aan de kunstenaars en de wetenschappers voorstellen.
De derde gegadigde, Josef, bezat een mooi slot stroomopwaarts aan de Rijn, veel meer had
hij niet te vertellen. Maar je begrijpt al dat de derde won. Ulla wilde niet van de Rijn scheiden
en dacht haar veilige dromerige leven het beste daar te kunnen voortzetten. Zo geschiedde.
Er werd een grootste bruiloft gevierd die vier dagen duurde. Er waren honderden mensen
uitgenodigd. Er werden enorme maaltijden geserveerd, toernooien gehouden, muziek
47

gemaakt en gedanst. En Ulla zag er prachtig en stralend uit. De bruidegom nam zijn bruid
mee naar het Zuiden. Ze was al spoedig zwanger en alles leek goed te gaan. Ulla beviel van
een prachtige dochter Lena. De jonge vader en moeder waren zielsgelukkig. Maar na de
geboorte van Lena begon dat langzaam te veranderen. Ulla bracht steeds meer tijd door in
de torenkamer terwijl ze zat te staren over de Rijn en Josef had steeds meer het idee dat hij
haar niet meer kon bereiken. Ulla had wel alle aandacht voor Lena, die ze mee nam naar de
torenkamer. Met Lena op schoot vertelde ze haar over de Rijn, terwijl Lena met grote ogen
naar haar keek en terug brabbelde. Met Josef sprak Ulla minder en minder. Josef dacht
aanvankelijk dat deze fase wel weer over zou gaan als hij maar geduld zou hebben. ’s
Avonds bij het eten vroeg hij Ulla wat ze gezien had en waar ze met Lena over gesproken
had, maar Ulla antwoordde niet, ze keek alleen maar dromerig voor zich uit. Op de duur liet
Ulla het eten boven in de torenkamer komen en zat Josef alleen aan de grote tafel in de hal.
Josef ging Ulla dan maar opzoeken in het torenkamer en naast haar staan voor het raam om
mee te kijken en te begrijpen wat ze daar aan het doen was. Maar Ulla werd daar erg
ongelukkig van en onrustig en liet Josef niet meer binnen. Hij mocht ook niet meer in haar
slaapkamer komen en kreeg Lena nauwelijks meer te zien. Josef liet een dokter komen om
Ulla te onderzoeken, maar die kon niets vinden. Hij keek Josef meewarig en
hoofdschuddend aan en vertrok weer. Josef liet zijn zus over komen vanuit de gedachte dat
zij wellicht meer toegang had tot de leefwereld van Ulla en hem kon uitleggen wat hij moest
doen om weer tot haar toegelaten te worden. Hij probeerde van alles om die glazen
scheidingswand die Ulla had opgetrokken te doorbreken, om er achter te komen, om te
voelen waar zij was. Maar niets hielp. Ook zijn zus kon hem niet vertellen wat er aan de hand
was. Josef werd hier zo ongelukkig van dat hij zich een stuk in de kraag dronk en ’s ochtends
met een houten kop wakker werd. Dat had natuurlijk niets aan zijn situatie veranderd, maar
toch dronk hij weer en weer. Het hielp hem om de avonden door te komen en om zijn
eenzaamheid te verdrijven. Hij begon steeds vroeger te drinken en op een van zijn dronken
middagen had hij de moed opgevat om Ulla op te zoeken in haar torenkamer. Hij nam zijn
fles Schnapps mee en twee glazen en verheugde zich op gezelschap van Ulla tijdens zijn
drinkgelag. Ulla zat op haar stoel met de beide ellebogen leunend in de vensterbank naar
buiten te kijken en liet zich door de binnenkomst van Josef niet verstoren. Lena lag te slapen
in het bedje dat Ulla in de torenkamer had laten plaatsen. Josef begon uitgelaten als hij was
door zijn dronkenschap tegen Ulla te praten en schonk haar een flink glas in. Ulla reageerde
niet en bleef voor zich uit staren. Josef begon steeds harder te praten en aan haar elleboog
te trekken, maar nog reageerde ze niet. Josef werd steeds opgewondener en schreeuwde
bijna om Ulla’s aandacht te trekken, terwijl Ulla slechts haar schouders iets verder optrok en
verder onverstoorbaar uit het raam bleef kijken. Lena begon in haar bed te huilen. Josef gaf
een ruk aan Ulla’s elleboog zodat ze wel naar hem toe moest draaien en hem aankijken. Ze
keek hem aan met een minachtende blik en draaide vervolgens haar hoofd weer van hem
weg. En toen deed Josef iets waar hij zich de rest van zijn leven schuldig over bleef voelen.
Hij pakte haar kin, draaide haar gezicht naar hem toe en gooide zijn glas leeg in haar
gezicht. ‘Zo nu hoef je niet meer de hele dag te kijken’, schreeuwde hij, maar ontnuchterde
meteen toen Ulla het uitschreeuwde. Josef viel op zijn knieën en probeerde de jenever uit
haar ogen te wrijven. Ulla duwde hem weg en huilde en huilde met haar hoofd in haar
handen zonder haar hoofd op te heffen. Josef liet onmiddellijk de dokter komen, maar Ulla
wilde van geen dokter en geen verontschuldigen weten. Ze wilde geen minuut langer in zijn
huis wonen en stuurde de dokter weg. Ze liet haar spullen en die van Lena pakken en liet
zich met Lena naar haar vader brengen.’
‘Zo zullen we hier maar eens op dat bankje gaan zitten en de rest van onze lunch opeten.
Mooie verhalen ken je. Komt dat allemaal voort uit je studie taal- en letterkunde?’. Hannah
knikt even en merkt op dat het verhaal nog niet afgelopen is, maar dat het wel een leuk
bankje is. Bas zet zijn rugzak naast zich neer en begint de lunch uit te stallen. ‘Vertel je je
studenten ook altijd verhalen, Hannah, of is dit speciaal voor mij?.’ ‘Speciaal voor jou
natuurlijk lieve Bas, maar ik houd wel erg van verhalen vertellen. Het is zo’n mooie traditie.
Sinds mensenheugenis hebben mensen geschiedenissen verteld en geschreven. Met
48

verhalen over de familie, over vroeger of over deugden, zeden en mores bevestigen mensen
hun identiteit. Verhalen waren aanvankelijk vaak mythisch en religieus, bijvoorbeeld over hoe
de mensen door de goden geschapen waren. Daarbij werden feitelijke zaken vaak gemengd
met het mogelijke, het fantastische of het gewenste. Verhalen zijn van cruciaal belang om bij
een volk een gevoel van gemeenschap op te roepen, maar ook om tussen twee mensen die
elkaar willen leren kennen een gemeenschappelijke identiteit te vinden. Zo’n
gemeenschappelijke identiteit is volgens mij van belang om van “wij” te kunnen gaan
spreken. Hoe groot of hoe klein je die verzameling “wij” dan ook zou willen zien. Ik ben dus
op zoek naar wat wij gemeen hebben en volgens mij is dat veel. Wat denk jij? Ik vind het
spannend om dat af te tasten.’
Bas krijgt het een beetje benauwd van dit soort gesprekken. Het doet hem erg denken aan
de therapeutische kant van Marga, waar hij ook niet goed tegenop kan. Hij weet niet goed te
reageren en zegt eerlijk dat hij het erg vleiend vindt dat Hannah zich zo inspant om hem te
leren kennen, maar dat hij niet zeker weet of hij het wel waard is gekend te worden. Volgens
Hannah gaat dat dan ook wel weer erg hard. Natuurlijk wil zij hem graag leren kennen, maar
het gaat er nu meer om een gezamenlijk referentiekader te vinden, het gemeenschappelijke
in hun achtergrond. Elkaar leren kennen, dat is een levenslang proces.
‘Weet je’, zegt Bas, ‘ik heb het gevoel dat ik je al jarenlang ken, toch ken ik je nog maar net
en weet ik eigenlijk helemaal niets van je. Anderzijds is dat is misschien juist wel leuk, dat
maakt het wel interessant. Stel je voor dat we alles al zouden weten, dan zaten we als een
ouder echtpaar tegenover elkaar te zwijgen en ieder een andere kant op te kijken. ’
‘Het is een beetje lastig elkaar aan te kijken hier op dit bankje, maar we kunnen in ieder
geval wel dezelfde kant op kijken. Mooi is het hier hè? Het verveelt toch nooit om naar de
Rijn te kijken, telkens weer vanaf een ander gezichtspunt.’ Bas knikt en knijpt in haar hand
die de zijne vast heeft gepakt. Ja het is mooi, denkt hij, maar het is toch anders om met
Hannah te wandelen. Hij wordt zo door haar in beslag genomen dat de omgeving wat minder
aandacht van hem krijgt. Blijkbaar heeft Hannah genoeg aandacht over om ook de omgeving
te blijven zien. ‘Zal ik het verhaal nog even afmaken? Ik zal het een beetje inkorten goed?
Ulla ging met haar dochter Lena weer bij haar vader wonen, maar al snel nadat zij ingehuisd
waren overleed deze, zodat Ulla en Lena alleen achterbleven. Elke middag moest Lena voor
het raam van de torenkamer gaan staan en vertellen wat ze zag, of de bomen al groen
werden in de lente, of bruin in de herfst, of er schepen voorbij voeren over de Rijn en of de
boeren bezig waren op het land. Ondanks het feit dat ze zelf niets kon zien, leerde Ulla Lena
lezen, schrijven, handwerken en koken. En op den duur kon Lena alles wat een vrouw moest
kunnen. Er waren dus geen bedienden meer nodig vond Ulla: Lena kon wel voor haar en het
huishouden zorgen. Lena protesteerde niet, ze wist niet beter. Lena zorgde dus voor Ulla,
die elke dag met haar handen in de schoot in de torenkamer zat. Lena maakte schoon, hielp
haar moeder zich aankleden, kookte en waste en bracht drie keer per dag het eten naar
boven naar de torenkamer om daar samen met haar moeder te eten. Vervolgens moest ze
van haar moeder voor het raam gaan staan en vertellen wat er buiten gebeurde. Zo ging het
leven voorbij. Lena groeide op tot een uitzonderlijk mooie vrouw. Maar haar moeder zag het
niet en Lena wist het niet. Het enige contact dat Lena met de buitenwereld had was met de
boeren die aan de poort kwamen om hun groenten, fruit, wijn, hammen en worsten aan Lena
te verkopen. Een van de boeren die regelmatig aan de deur kwamen werd ziek en stuurde in
plaats daarvan zijn zoon, een mooie lange jongen met een laconieke en vrolijke
levensinstelling. Je raadt het waarschijnlijk al. Lena en de boerenzoon vielen als een blok
voor elkaar. Lena wist niet wat haar overkwam. Ze had nog nooit zo’n leuk mens ontmoet,
nog nooit iemand gesproken die zo vrolijk en grappig was, nog nooit iemand van haar eigen
leeftijd van dichtbij gezien. Ze wilde niets liever dan hem zien, hem alsmaar zien, hem
spreken, alles van hem weten. En Herwig had nog nooit zo’n mooi meisje gezien dat zo
vrijmoedig en open naar hem keek en met hem praatte.
49

Lena voelde dat Ulla dit contact niet goed zou keuren. De eerste paar dagen lukte het haar
om haar opgetogenheid over de ontmoeting met Herwig verborgen te houden. Maar al kon
Ulla niets zien, er bleef niettemin toch weinig voor haar verborgen. De volgende keer dat
Herwig aan de poort kwam om zijn waren aan Lena aan te bieden, maar vooral natuurlijk om
haar te zien en te spreken, kwam Ulla uit haar torenkamer naar beneden, heel voorzichtig,
want lopen deed ze niet veel en haar botten waren broos geworden daardoor, tastend met
haar handen langs de muur kwam ze de trap af. ‘Wie is daar Lena? Wat komt die persoon
hier doen?’ ‘Wortelen en kool verkopen moeder’, zei Lena met een lichte trilling in haar stem.
Het was die lichte trilling die Ulla woedend maakte. ‘Ga weg’, riep ze: ‘Ga weg, wie je ook
bent en kom nooit meer terug’. Herwig keek zeer bedremmeld naar Lena, maakte een
smekend gebaar en Lena hief in wanhoop haar armen omhoog. De woede spatte uit Ulla’s
blinde ogen. ‘Ík wil niet dat je aan Lena komt, bederf mijn lieve kleine meid niet.’ Lena begon
zachtjes te huilen toen langzaam, door deze woorden van haar moeder, door de reactie die
haar moeder had op een voor haar zo vreugdevol contact met de buitenwereld, tot haar
doordrong dat ze gevangen zat. Tot nu toe had ze de situatie, haar leven, de twee-eenheid
met haar moeder als vanzelfsprekend beschouwd. Maar dit korte ogenblik leerde haar dat
het ook anders zou kunnen zijn, dat er meer is dan het kasteel, het uitzicht op de Rijn en
haar moeder. Ze zou dat ‘meer’ zo graag willen kennen, met Herwig vooral, maar het was
haar ook meteen duidelijk dat haar moeder dat nooit zou toestaan. Vanaf die dag kwam
Herwig niet meer aan de poort maar stuurde zijn zus of zijn moeder, die briefjes meenamen
voor Lena en Lena verstopte de antwoorden op die briefjes in de lege manden die ze terug
gaf nadat ze de wortelen en de kool in de keuken had neergelegd.
Zo gingen er enkele maanden voorbij. De verhouding tussen Lena en haar moeder
verslechterde snel. Ulla wist niet wat ze moest doen om Lena bij zich te houden en werd als
maar prikkelbaarder en tot Lena begonnen de beperkingen die Ulla haar oplegde steeds
meer door te dringen.’
Bas begint zich erg ongemakkelijk te voelen. Wat is de bedoeling van dit verhaal? Waarom
vertelt ze nu juist dit? Is dat naar aanleiding van de korte omschrijving van zijn geschiedenis,
van het verlaten van zijn moeder? Wat weet ze van hem, waarom komt ze nu juist met dit
verhaal, wat wil ze daarmee bereiken? Wil ze hem onder druk zetten? Of is het toeval? Hij
wordt er erg onrustig van, maar voelt er ook niets voor zich verder bloot te geven dan hij al
gedaan heeft. Er moet echter nu een eind komen anders verliest hij de controle, gaat hij
enorm zitten trillen of vreest hij in huilen uit te barsten. ‘Uh Hannah, je zou het toch kort
houden?’ ‘Sorry, sorry Bas, ja ik raak weer meegesleept door het verhaal. Ik brei er een eind
aan. Kort en goed. Ulla ziet het leven zonder Lena niet zitten en pleegt voortdurend chantage
om haar aan zich te binden, onder andere door te dreigen met zelfmoord. Uiteindelijk besluit
Lena haar een handje te helpen door een houtblok boven aan de trap te leggen en haar te
roepen als ze de poort open doet voor Herwig. “Mama, daar is hij weer” en Ulla wil snel naar
beneden lopen, struikelt over het blok, rolt de trap af en breekt haar nek.’
Als Hannah uitverteld is, is het even stil. Bas weet niet wat te zeggen en slikt hoorbaar zijn
brok in de keel weg. Hannah strijkt hem even zacht over de wang.
Bas heeft ondertussen zijn lunch al opgegeten, broodjes met kip en paprika en ham met
augurk. Hij pakt een pakje voor Hannah en haalt het aluminiumfolie er vast voor haar af. ‘Zo
Hannah je komt nog om van de honger als je als maar verhalen vertelt.’ Terwijl Bas zijn
yoghurt opeet en Hannah haar broodje, zwijgen ze verder en kijken maar weer eens uit over
de Rijn. ‘Je zult je wel afvragen Bas waarom ik dit verhaal vertel, of het soms op mijn eigen
situatie betrekking heeft. Ik heb me dat zelf ook afgevraagd, waarom nu juist dit verhaal naar
boven komt. Soms denk ik ook wel eens stiekem stilletjes in mijn eentje. “Was ze maar dood,
overleed ze nu maar eens vannacht in haar slaap.” We hebben het er nooit over, mijn
zussen en ik. Maar ik denk dat zulke gedachten bij hen ook wel eens bovenkomen. Maar het
blijft toch je moeder hè. Ik zou het toch ook niet over mijn hart kunnen verkrijgen om haar
moedwillig iets aan te doen en zo’n houtblok boven aan de trap werkt nu niet meer
natuurlijk.’ ‘Maar Hannah je kunt toch weg gaan, je kunt toch weer terug naar Frankfurt en
50

als lerares en vertaalster gaan werken? Jij hoeft toch niet te blijven?’ ‘Nee Bas ik kan niet
weg, nu niet meer, ik kan mijn zussen niet in de steek laten. Zij hebben al hun hele leven
moeten draven. Ik kom hen nog maar net helpen. Laten we het er maar niet meer over
hebben. Ik kan niet. Ik ben al heel erg blij met deze dag, Bas, met jou, en wie weet komt er
ooit eens de dag dat ik je op kan zoeken in Nederland, dat we meer dagen met elkaar
kunnen door brengen, dat we langer de tijd hebben met elkaar. Dat is toch een prachtig
vooruitzicht, een heerlijke gedachte om te koesteren. Wat jij Bas?’ Ze pakt zijn hand en kijkt
hem aan. Bas denkt dat dit nu wel het moment zou moeten zijn om te zoenen. Dat doet hij
dan ook en Hannah vleit zich tegen hem aan. Ze zoenen hartstochtelijk. Het idee dat hij
jonger en minder zou zijn dan Hannah verdwijnt tijdens deze zoen naar de achtergrond. Hij
voelt zich sterker worden, gewaardeerd, gelijke, geliefd. Het smaakt naar meer. Maar ja wat
nu, ze zijn de leeftijd van vrijen in de bosjes toch wel voorbij en je zit hier toch ook niet
bepaald privé langs de drukbewandelde Rheinsteig. Een beetje in verwarring laat Bas
Hannah los. Hij verontschuldigt zich, maar Hannah vindt het onzin. Dit willen ze toch allebei.
Maar Bas moet wel begrijpen dat ze het in het hotel niet mogen weten. Dat kan echt niet.
Bas knikt plechtig bij wijze van belofte.
Ze besluiten verder te gaan lopen. Ze praten niet veel meer onderweg. Bas is diep in
gedachten over Hannah, over wat hij zou willen, over de vraag of Hannah in zijn leven zou
passen en of hij dat zou willen. Allerlei gevoelens spelen door hem heen. Enerzijds is hij
bijna euforisch blij, vindt hij het ongelooflijk dat dit geluk, deze dag hier met Hannah hem zo
maar in de schoot is geworpen. Anderzijds bezorgt de snelheid waarmee dit gaat hem een
heel onrustig gevoel. Is dit wel allemaal echt, zou Hannah echt zo snel voor hem gevallen
zijn? Waarom hij, wat is er speciaal aan hem tussen al die hotelgasten? Wat wil ze van hem?
Soms bekruipt hem het gevoel dat hij ingepland is in een theaterstuk, maar waar gaat dat
stuk dan over, daar krijgt hij geen greep op.
Ze leek er wel op te zinspelen dat ze naar Nederland zou komen. Eigenlijk is hij niet speciaal
aan Nederland gebonden. Het zou misschien zelfs wel goed uitkomen als hij nu naar
Duitsland zou verhuizen. Maar ja is dat niet al te gretig, te snel, te afhankelijk vooral? Bas
loopt de rest van de tocht een beetje in trance. Ze moeten nog heel wat stijgen en dalen en
komen langs de burcht Katz, ook deze kan niet bezichtigd worden. Hannah vertelt nog wat
over het ontstaan van de burcht, de aanpassingen en versterkingen, de verschillende
oorlogen die hier gewoed hebben en de belegeringen die het kasteel heeft moeten
doorstaan. Bas hoort het maar half. Vanaf de burcht dalen ze af naar het plaatsje
Goarshausen om daar de trein terug te nemen naar Kestert.
‘Zo’, zegt Hannah, ‘gaan we weer terug naar Mutter. Ik heb een hele fijne dag gehad lieve
Bas. Het is jammer dat het alweer afgelopen is. Als we terug zijn in het hotel, moet ik direct
aan het werk helaas. Maar ik zie je de komende dagen nog. Ik zal je laten weten wanneer ik
even pauze kan nemen, misschien morgenmiddag of een avond binnenkort. Ik wil dit graag
vasthouden, deze fijne dag en ons contact. Ik raak je toch niet meer kwijt Bas?’
‘Natuurlijk Hannah raak je me niet kwijt. Ik zal er alles aan doen om te zorgen dat we elkaar
kunnen blijven zien. Ik wil niet liever. Zeg me wat ik moet doen en ik doe het. In ieder geval
ben ik nog een paar dagen hier. Ik maak mijn wandeling nog af en hoop je te zien wanneer
het kan. Wellicht kan ik snel weer terugkomen, kan ik werk zoeken in de buurt.’ Bas had
even de neiging te zeggen: ‘zullen we samen een hotel beginnen?’. Maar dat wil hij helemaal
niet en Hannah staat, ondanks al haar positieve opmerkingen, tegen wil en dank wellicht,
liever voor een klas. Het klinkt romantisch: zullen we samen een hotel beginnen? Of zullen
we samen, tja wat, wat zouden ze nu eens samen kunnen doen. Bas heeft nog niet eens een
idee wat hij alleen kan doen. Had hij maar een vak geleerd. Hij kan eigenlijk niets. Mislukte
communicatie daar zit niemand op te wachten. Loodgieters en elektriciens, stukadoors en
metselaars, daar wacht bijna iedereen op, of goede boekhouders en accountants. Ja, daar
heb je het weer. Had hij die zelf maar gehad, of was hij dat nou maar zelf geweest. Had hij
zich nou maar zelf in de financiën verdiept, dan was hij nooit hier terecht gekomen. En dat
zou achteraf gezien ook jammer zijn, dan was hij Hannah nooit tegen gekomen.
51

Hannah loopt vooruit naar het hotel. Bas volgt na een paar minuten. Hij loopt meteen door
naar zijn kamer en vermijdt het de kamer van ‘Mutter’ in te kijken. Wassen, omkleden en
even alleen zijn om zijn gedachten op te maken, zich te herzetten in zijn eigen identiteit, daar
heeft hij behoefte aan. Even een uurtje niets. Hij voelt zich opgewonden en verheugd, maar
ook zeer vermoeid en verward na deze dag. Hij ziet weer licht gloren aan de horizon, een
toekomst, werken in Duitsland, een leven met Hannah. Een vooruitzicht dat mooi genoeg is
om van te dagdromen. Hij trekt zijn wandelschoenen en sokken uit. Zet zijn schoenen buiten
op het platje en hangt zijn t-shirt en zijn sokken over een stoel. Daarna gaat hij even op bed
liggen waar hij verschillende scenario’s uitwerkt. Hij zou een didactische aantekening kunnen
gaan halen en net als Hannah les kunnen geven. Maatschappijleer bijvoorbeeld, zo’n vak
bestaat vast ook wel op Duitse scholen. Hij kan die leuke leraar worden die hij zelf nooit
gehad heeft. Zo’n leraar die je uitdaagt, laat denken, die je tot betere prestaties brengt. Hij
zou de leerlingen de andere kant willen laten zien van de stad waar ze elke dag fietsen, of
hoe ze dan ook in Duitsland naar school gaan. Hij zou de leerlingen opnieuw leren kijken
naar de mensen en hun omgeving. Naar de wijze waarop een stad georganiseerd is en
bestuurd wordt en waarom. Zouden ze fietsen in Frankfurt? Hij heeft er eigenlijk nooit op
gelet. Hij verplaatste zichzelf voornamelijk per taxi, waar hij op de achterbank zat met een
stapel papier en een laptop. Hij heeft nooit de behoefte gehad om er in Frankfurt nog een
paar dagen aan vast te knopen. Toch eens met Hannah over hebben, die kent die kant van
de stad natuurlijk wel.
Of hij zet een reisbureau op, dat zich specialiseert in actieve en avontuurlijke vakanties. Daar
zijn er al velen van, maar de markt is ook onuitputtelijk, denkt Bas. Mensen krijgen steeds
meer vrije tijd en willen dan vermaakt worden, actief vermaakt, uitgedaagd. Ze willen
prestaties leveren, de adrenaline laten stromen. Met een kano de Rijn afzakken, of zoiets,
hoewel, dat klinkt nu wel weer erg oubollig.
Bas zakt al fantaserend even weg in een middagdutje en is laat voor het diner. Hij ziet
Hannah nergens. Haar beide zussen bedienen. Bas voelt zich een beetje ontheemd zo
zonder Hannah. De eetzaal is dun bevolkt, wellicht omdat hij laat is? Voor in de zaal aan het
raam zit een man van een jaar of vijftig met een boek voor zich zijn toetje te verorberen. Het
is een keurige man in keurige beige vrijetijdskleding met een leesbril. Zijn uitdunnende haren
zijn bescheiden over de schedel naar achteren geplakt. Als hij een hap neemt dan buigt hij
licht zijn hoofd naar het bord. Net zo dat het geen knoeien, maar ook geen schrokken wordt.
Nadat hij zijn schaaltje heeft leeg gegeten vouwt hij zijn servet in een punt en legt het naast
zijn schaaltje. Als hij nu zijn schaaltje naar het midden van de tafel schuift is hij minder keurig
dan ik dacht, denkt Bas. Maar dat doet hij niet. Het schaaltje blijft staan, servet rechts, boek
links. Al snel haalt Claudia het schaaltje weg en krijgt bijna onhoorbaar de vraag naar een
kopje koffie mee. Rechts zit een stevige man van ongeveer vijftig jaar aan een tafeltje met
een biertje. Bruin, dik krullend haar, met grijze strepen er door heen en een net niet meer
gezonde rode gelaatskleur. Hij heeft de hoofdmaaltijd achter de rug en wacht op het toetje,
of wacht niet, maar geniet van zijn biertje, dat kan ook. Hij kijkt vrolijk om zich heen. Hij heeft
zijn benen wijd uit elkaar stevig op de grond geplaatst, zodat zijn buik wat ruimte heeft om de
maaltijd en vooral het bier op te nemen. Hij draagt stevige wandelschoenen en een
afritsbroek, een zwart t-shirt met opschrift: ‘Ich wander und du?’ Bas knikt hem maar eens
toe.
Dan zit er nog een echtpaar in een andere hoek van de zaal. Zij zit recht aan tafel en kijkt
rechts uit het raam. Hij zit van haar en de tafel afgekeerd de zaal in te kijken peinzend en
toch onrustig, alsof hij elk moment naar buiten zou willen om een sigaret op te steken.
Het echtpaar is klein van stuk en zo aan de kleur en de plooien in hun gezichten te zien, zijn
het verstokte rokers. Ze zijn beide grauw gekleed in overeenstemming met hun gelaatskleur
en haarkleur. Het is niet goed in te schatten hoe oud ze zijn, kan veertig zijn, maar ook
zestig. Ze hebben elkaar niet veel meer te vertellen blijkbaar en zitten maar zo´n beetje te
zitten. Het diner is zo te zien al achter de rug, dus wat let je om naar buiten te lopen om een
sigaret op te steken, denkt Bas. De man doet het niet. Hij blijft op dezelfde wijze zitten
52

zwijgen naar een punt in de zaal. Misschien heeft hij het wel aan zijn hart en mag hij niet
meer roken en nu zit zij als maar op te letten, dat hij het toch niet stiekem doet. Daarom zijn
ze nu allebei kwaad. Hij op haar, dat ze op zit te letten en zij op hem dat ze op mòet letten.
Of misschien wachten ze het moment af dat ze van zichzelf een drankje mogen bestellen.
Veel mensen hebben voor zichzelf een tijdsgrens bepaald, niet eerder dan zes uur voor de
middagborrel bijvoorbeeld, of niet eerder dan tien uur voor het avonddrankje, elf uur voor het
nachtmutsje, of de nachtmutsjes. Zou interessant zijn om in de gaten te houden, denkt Bas,
over een kwartier is het negen uur, als ze dan een drankje gaan halen heb ik gelijk. Vijf
minuten later verdwijnt het echtpaar naar buiten. Hij steekt een sigaret op, zij geeft hem een
arm, klemt haar tasje onder haar andere arm en gezamenlijk lopen ze van het hotel weg.
Bas blijft zijn tijd in de eetzaal zo lang mogelijk rekken. Hij zou graag nog een glimp
opvangen van Hannah. Na de koffie neemt hij nog een cognacje en vervolgens nog eens
een koffie. Geen Hannah. Daarna verplaatst hij zich naar de bar, waar de ´wanderer´ ook
neer is gestreken.
‘Zo’, zegt Bas: ‘goed gegeten?’ Ja, zegt de wanderer. Hij eet altijd wel goed, zoals je kunt
zien en een biertje daar houdt hij ook wel van. Bas haast zich om een biertje te bestellen bij
Claudia, die een beetje achter de bar staat te dralen. Dat was natuurlijk helemaal de portee
van zijn opmerking niet, zegt de wanderer, hij doelde op zijn buik. Ja dat had Bas wel
begrepen, maar hij biedt toch graag een biertje aan. Is dat goed? Na de nodige
beleefdheden en uitwisseling van namen komt het gesprek op het wandelen. Jens moet
echter nog beginnen. Hij is vandaag gearriveerd. Hij heeft de reis op zijn verjaardag
gekregen van vrouw en kinderen samen met het mooie t-shirt dat hij nu aan heeft. Zijn gezin
vindt dat hij af moet vallen, hebben ze gelijk in natuurlijk, maar ja dat lekkere eten, hij kan het
niet laten staan. En sporten daar houdt hij ook niet zo van, maar het moet maar eens
gebeuren. Hardlopen is waarschijnlijk nog het beste en waarschijnlijk ook het beste te
combineren met zijn onregelmatige werktijden als portier van het ziekenhuis. Maar ja zolang
hij zo zwaar is als nu, gaat dat hardlopen niet gebeuren. Dus kreeg hij deze wandelvakantie
cadeau, lief hè, van die schatten van hem. Hij heeft er erge zin in en is vast van plan het heel
fanatiek aan te pakken. Vanaf morgen drinkt hij ook geen bier meer, maar water.
Bas vertelt kort dat hij toevallig zijn reis ook gekregen heeft, weliswaar niet om af te vallen,
maar om te ontspannen, om zijn gedachten te verzetten. En dat lukt aardig.
‘Ik was wel verrast’, vertelt Jens, ‘toen ik hier de trap op liep en de kamerdeur open stond
van de oude dame.’ ‘Ja, ja dat was wel even schrikken’ beaamt Bas. ‘ Nou ja schrikken, ze is
heel geschikt, ik ben even blijven staan om kennis te maken. Ze vertelde dat ze het zo
gezellig vindt als de gasten langs komen lopen, dan heeft ze het idee dat ze er nog een
beetje bij hoort, ook al kan ze het bed niet meer uit. En zo probeert ze dan ook haar
dochters, die het hotel nu runnen te ondersteunen met adviezen en administratiewerk. Een
pittige dame nog hoor voor haar leeftijd. Gezellig wel zo’n familiehotel, vind je niet? Ik vind
die dochters ook heel geschikt. Vooral die jongste, die mooie. Die laat je voelen alsof je de
knapste man op aarde bent. Ik voel me al helemaal thuis. Dat doet mijn vrouw ook altijd.’
‘Dat is wel snel dan’, haast Bas zich te zeggen. Hij voelt zich ietwat ongemakkelijk nu
Hannah aan de orde komt, Hannah die toch een beetje van hem is, daar moet deze Jens
eigenlijk afblijven. ‘Die lieve schatten thuis, hebben een avontuurtje met de waardin vast niet
in het cadeau inbegrepen, maar anders zou ik het wel weten. Grapje hoor, ik ben zo trouw
als een hond. Ik doe dat niet. Ik ben in al die dertig jaar niet vreemd gegaan. Birgit is voor mij
de enige echte en voor altijd. Maar je begint bijna te geloven dat het tot de mogelijkheden
behoort hier.’ ‘Dertig jaar, hoe oud ben je dan?’ ‘Ik ben achtenveertig, ik ontmoette Birgit op
mijn achttiende, zij was toen vijftien. We zijn nu bijna drieentwintig jaar getrouwd’. ‘Ik had je
veel jonger geschat’. ‘Goh, als zelfs de klanten hier complimenteus zijn, wordt het helemaal
een onvergetelijke vakantie.’
Zo kabbelen ze nog een beetje voort, tot Bas denkt dat het niet onbeleefd is om er van door
te gaan en voor hij zich genoodzaakt voelt om aan te bieden samen te gaan wandelen. Die
53

Jens vindt iedereen geschikt en aardig en leuk, zelfs Mutter, dus wellicht moet hij het
enthousiasme over de charmes van Hannah ook met een korreltje zout nemen.
Als hij de trap oploopt ziet hij voor het eerst tijdens zijn verblijf dat de kamerdeur van Mutter
dicht is. Dat is lekker rustig, hoeft hij niet na te denken over gedag zeggen of
beleefdheidspraatjes maken zoals Jens, wat een positivo.
Op de gang een paar deuren voor zijn kamer komt hij tot zijn verbazing het rokersechtpaar
weer tegen, hij staat te morrelen met een sleutel. Zij staat een beetje besmuikt om zich heen
te kijken. Bas knikt maar eens naar haar, maar ze probeert net te doen of ze hem niet ziet.
Wat merkwaardig! Bas zou eerder op de avond gezworen hebben dat het mensen uit het
dorp waren die voor hun avondrondje in de bar van het hotel terecht waren gekomen. Hij is
zeker een beetje dronken, dat hij de sleutel niet goed in het sleutelgat van de deur kan
krijgen. Hij besteedt er verder geen aandacht aan en gaat zijn kamer binnen.
Bas haalt voor de zekerheid zijn schoenen en kleren weer binnen. Zijn t-shirt is van de stoel
gewaaid, die vindt hij aan de andere kant van het platje weer terug.
Het is een hele rustige nacht. Bas slaapt goed en droomt veel, zonder dat hij gestoord wordt
door een spokende moeder of een roepende Mutter.
54

Druilen
Aan het ontbijt is de stemming vreemd. Als Bas de eetzaal binnen komt zitten Jens en de
keurige heer er al. Het ontbijtbuffet staat er niet en zijn tafeltje is niet gedekt. Hij gaat toch
maar zitten. Een onbekende vrouw vraagt of hij koffie of thee wil en verontschuldigt zich voor
de improvisatie, ze zal hem zo ook wat broodjes en boter en beleg brengen. Sorry sorry zegt
de vrouw weer als ze de koffie en broodjes komt brengen, er is iets in de familie gebeurd, ik
val even in, maar ik ben hier niet zo bekend. In de familie gebeurt? Bas schrikt, toch niet met
Hannah? Ze weet het niet of kan het niet zeggen. De gasten kunnen natuurlijk gewoon
blijven en er zal voor hen gezorgd worden, zegt ze, ze hoeven niet ongerust te zijn.
Hij wordt erg ongerust van zo’n opmerking, wat is er aan de hand? Hij moet Hannah zien te
vinden, hij moet weten hoe het met haar is. Onrustig drinkt hij zijn koffie en eet zijn broodjes.
Jens en de keurige man zeggen een voor een gedag en vertrekken. Jens met een rugzak op
en de keurige man met een tas over zijn schouder.
Bas blijft zitten in de hoop een glimp op te vangen van een van de zussen, maar het liefst
natuurlijk van Hannah. Er gebeurt echter niets. De onbekende vrouw, ze is een jaar of vijftig
maar gedraagt zich als een onhandig meisje van zestien, komt vragen of hij sorry, sorry nog
meer koffie wenst, veel meer heeft ze niet te bieden met nogmaals duizend
verontschuldigingen. Maar nee ze kan echt niet meer zeggen als dat er iets in de familie is
gebeurd. Het is echt beter, denkt ze, als hij haar niet kwalijk neemt, maar gewoon te gaan
doen wat hij van plan was te doen, vanavond is er misschien meer bekend. Ze ruimt alles
weer op en verontschuldigt zich nogmaals. En het rokersechtpaar dan, denkt Bas. Moeten
die niet eten? Of hebben die juist al heel vroeg ontbeten?
Bas loopt heel langzaam naar boven naar zijn kamer in de hoop op de gang iemand te zien,
iets op te vangen van wat er aan de hand kan zijn. De deur van de kamer van Mutter is nog
steeds dicht. Hij hoort en ziet niets. Ook het half uurtje dat hij het op zijn kamer uit houdt,
hoort hij niets gebeuren in het hotel. Het is bijna spooky, die afwezigheid van geluiden. Hij
vindt het moeilijk een beslissing te nemen. Hier blijven op zijn kamer lukt hem niet, de
afwezigheid van alles en iedereen maakt hem te onrustig. Beneden in de zaal zitten gaat ook
niet, daar wordt hij sorry sorry weggejaagd door dat onhandige meisje van vijftig. Tenslotte
gaat hij dan toch maar met de nodige tegenzin zijn wandeling vervolgen. Vandaag langs de
Loreley. Met de trein naar Goarshausen en vandaaruit flink stijgen naar Goarshausen Heide,
een saai nieuwbouw dorp boven op de berg, vervolgens weer dalend naar de Loreley rots,
waar al aardig wat bussen en toeristen zijn. Bas laat de rots voor wat het is. Daar heeft hij
zich al eens door laten teleurstellen, hij vervolgt zijn route langs de weg en door de
wijngaarden. Via het bos komt hij al snel weer uit bij een uitzichtpunt, ach ja daar heeft hij er
vele van gehad. Zo loopt hij in een flink tempo door van het ene uitzichtpunt via de volgende
stijging en daling naar een plaatsje of een bruggetje. Bij een schuilhuisje gaat hij even zitten
en realiseert zich dat hij helemaal niets te eten heeft meegenomen, zelfs water is hij
vergeten. Dat begint hij nu te voelen, een lichte hoofdpijn komt opzetten. Het is maar goed
dat het vandaag niet zo warm is, er hangt een lichte bewolking en er waait een zacht windje,
maar toch zou het prettig zijn als er binnenkort een café op de route ligt. Hij loopt een tijdje
over een vlakte en tussen wat bouwgrond door en krijgt zicht op een plaatsje met keurige
Duitse huisjes, het oogt wat saai, maar blijkt toch een hotel te hebben met koffie en tosti’s.
De tegenzin is nog niet helemaal verdwenen, maar de koffie is lekker. De buitenlucht en de
mediterende bezigheid van het wandelen hebben zijn onrust iets verminderd. Hij kan zelfs
even rustig zitten zonder te denken aan Hannah en de familieomstandigheden.
Met een flesje mineraalwater op zak vervolgt hij zijn tocht. Vanaf het plaatsje Dörscheid daalt
de weg geleidelijk. Als hij op een geasfalteerde weg komt krijgt hij tot zijn verbazing zicht op
een grappige burcht die midden in de Rijn ligt met een Anton-Pieck-achtige uitstraling. Vast
een soort toeristenattractie. Het zou hem niet verwonderen als er op gezette tijden links en
rechts mannetjes uit de vensters naar voren piepen en koekoek roepen. De burcht wordt
echter steeds serieuzer naarmate hij dichterbij komt. Hij daalt tussen de wijngaarden verder
55

af en komt in het plaatsje Kaub. Een grappig plaatsje is dit met leuke oude huizen. De Anton-
Pieck burcht blijkt een oud tolhuis te zijn op een strategisch eiland midden in de Rijn
neergezet om maar zo veel mogelijk geld te vangen. De tolburcht, Pfalzgrafenstein, kan
bezocht worden. Vanaf de kade van Kaub vertrekken kleine pontjes naar dat eiland en iets
grotere naar de overkant van de Rijn. Het pontverkeer is vrij druk. Vracht- en
personenwagens gaan heen en weer en uitgelaten kinderen beklimmen de
Pfalzgrafensteiner toren.
In Kaub drinkt Bas een bier op een terrasje aan de weg langs de Rijn. De zon is gaan
schijnen en er is genoeg te zien hier. De treinen denderen regelmatig langs en er is verder
ook voldoende autoverkeer, ponten varen heen en weer en de Rijn stroomt ook lekker door,
een echt verkeersknooppunt. Het is jammer voor Kaub dat ze door een spoorweg en een
autoweg van de Rijn gescheiden is, zit Bas te denken. Het is ooit wellicht handig geweest om
de spoorlijn zo aan weerszijden van de Rijn aan te leggen. Maar de toeristenplaatsjes zullen
nu allen spijt als haren op hun hoofd hebben van deze planologische blunder. De
toeristentreinen zijn het probleem niet, maar al die goederentreinen die piepen en dreunen,
dat is om gek van te worden.
Hij neemt nog maar eens een biertje. Hij ziet er tegenop terug te gaan naar het hotel. Wat zal
hij er aan treffen, de zelfde leegte, de zelfde alom tegenwoordige afwezigheid? Er gaat een
enorme dreiging uit van niet weten. Zijn onzekerheid, die gisteren bijna was genezen begint
weer te knagen. Was gisteren wel waar? Is hij niet veel te ver doorgedraafd, zou hij Hannah
nog ooit wel te zien krijgen? Heeft hij de woorden en de aanrakingen van Hannah niet te
serieus genomen? Zo lang hij niet weet wat er aan de hand is, heeft hij ook geen idee hoe hij
gisteren moet plaatsen. Zou hij als hij zo terug komt in het hotel naar Hannah kunnen
vragen, gewoon rechtstreeks vragen, of zou dat deel zijn van de afspraak die ze hebben dat
niemand er van mag weten? En wat betekent dat verder die afspraak, waarom mag eigenlijk
niemand het weten, waar is dat nou precies goed voor. Is het verboden voor hotelpersoneel
om privé met gasten om te gaan? Dat zal toch niet. En Mutter, ach Mutter, die kun je toch
wel omzeilen, die ligt gekluisterd aan haar bed. Hoe moet die ooit achter de geheimen van
haar dochters komen, behalve dan door spionnen in te huren. Anderzijds misschien doet ze
dat wel. Misschien verleidt ze die gasten die een praatje met haar maken, zoals Jens, tot
regelmatige rapportage over de gang van zaken in het hotel?
Op het terras verblijven te dikke gezinnen die om vier uur ’s middags hele maaltijden
verorberen en te dikke mannen die met zijn tweeën aan een tafeltje ieder op een barkruk
hangend het ene na het andere pilsje achteroverslaan. De bediening loopt druk heen en
weer met grote volle dienbladen. Na de patat met worst krijgen de kinderen nog ijs, de
moeders kijken een andere kant op en steken nog een sigaret aan. Na het ijs springen de
kinderen op en beginnen al trekkend en duwend en krijsend achter elkaar aan te zitten op
weg naar de speeltuin. Die hebben voorlopig nog even last van te veel vet en te veel suiker,
zodat ze hyper blijven tot laat op de avond, denkt Bas en de ouders worden al maar
chagrijniger van het zitten en drinken en roken. Vanavond is er gegarandeerd ruzie in huis
met veel schreeuwen en deuren slaan en kinderen die niet naar bed willen. Zo om zich heen
kijkend ziet hij opeens in een hoekje van het terras het rokersechtpaar zitten. Hij steekt in
een reflex zijn hand op als groet, maar trekt die snel weer terug. Mevrouw de roker, moet
hem gezien hebben. Zoals gisteravond zitten man en vrouw ieder een andere kant op
kijkend samen te zwijgen. Meneer de roker drukt zijn sigaret half opgerookt uit onder zijn
voet. Dat is blijkbaar het sein om op te staan en sjokkend vertrekken ze gearmd van het
terras. Bas is enigszins nieuwsgierig geworden en rekent snel zijn pilsje af met het doel ze
te volgen. Maar als hij het terras af loopt ziet hij ze nergens meer. Er is een aantal
mogelijkheden, schat Bas in. Ze kunnen onder het spoort door het dorp ingelopen zijn, of ze
hadden hier een auto staan en zijn snel ingestapt en weggereden, maar ze kunnen ook het
pontje hebben genomen dat net is vertrokken naar de tolburcht. Als hij ze nog wil volgen,
dan moet hij een gok wagen. Bas kiest de tolburcht, niet omdat dat het meest waarschijnlijk
is, maar wel het leukst. Er gaat een klein dicht motorbootje heen en weer tussen Kalb en het
56

eiland. Als er vier passagiers zijn vindt men het genoeg om te vertrekken. Er kunnen er niet
meer dan acht mee. Op het eiland kun je wat rondlopen en de toren beklimmen. Vanaf dat
punt heb je inderdaad een goed uitzicht over de Rijn en haar oevers. Het is zeker een
strategisch punt, dat hadden ze in de Middeleeuwen goed gezien. Maar het rokersechtpaar
is er niet en ook vanaf de toren in de omgeving niet meer te zien. Het paar intrigeert hem, ze
zien er eigenlijk niet uit als hotelgasten en het is ook zo vreemd dat hij ze niet aan het ontbijt
heeft aangetroffen. Hij vraagt zich af wat ze de hele dag uitspoken, wat brengt hen hier, wie
zijn ze en wat deden ze gisteravond op de gang?
Na tien minuten heeft Bas het eilandje en de toren wel gezien, maar hij moet nog even rond
dralen tot het pontje weer terug keert naar Kaub. Vanaf de pont loopt hij vervolgens naar het
station om terug te gaan naar Kestert.
Aarzelend loopt hij het hotel binnen dat er van buitenaf gesloten uitziet, en misschien ook wel
is. De gordijnen zijn dicht en op het terras zijn de stoelen opgestapeld. Achter het buffet vindt
Bas het onzekere meisje van vijftig.
Even blijft hij weifelend in de eetzaal heen en weer lopen, maar dan raapt hij zich bij elkaar
en vraagt haar wat er nu eigenlijk aan de hand is, waarom zijn de gordijnen dicht, wat zijn de
familieomstandigheden en kan hij Hannah spreken en waar?
Ze houdt de boot af, vindt nog steeds dat ze niets kan zeggen, maar daar neemt Bas geen
genoegen mee. Hij, liegt hij een beetje, heeft tenslotte voor de hele week betaald, en nu
opeens halverwege lijkt zijn arrangement compleet veranderd. Van een rustige
wandelvakantie is het een soort spookverblijf in een doods hotel geworden. Van die
opmerking schrikt ze merkbaar, zodat Bas haar de vraag stelt of er iemand is doodgegaan.
Ja, ja dat is zo, ja. Bas grijpt haar bijna bij haar mouw om toe te schreeuwen: ‘Wie?’ ‘Het
gaat om de oude mevrouw’, zegt ze zachtjes, ‘maar het fijne weet ik er niet van. Er schijnt
iets aan de hand te zijn’. Bas vraagt haar nogmaals of hij Hannah kan spreken. Ze haalt haar
schouders op: ‘Ik weet het echt niet, mij zeggen ze verder niets’. Aan haar informatie heeft hij
verder niet veel. Ze lijkt echt niet meer te weten, in ieder geval niet wat hij zou willen weten.
Hoewel het een hele geruststelling is dat het inderdaad om Mutter gaat, bevalt het Bas nog
steeds niet dat de hele familie zich niet meer laat zien en dat hij niets persoonlijks van
Hannah hoort.
Bas loopt het hele hotel door van boven naar beneden en weer terug. Hij kijkt in de keuken
en de bijkeukens, waar wel enige activiteit is. Er lopen twee jonge jongens rond, die een
beetje stuurs kijken en bezig zijn met het wassen en snijden van groenten. Geen Franz, noch
een van de zussen. Hij durft niet zo maar een van de hotelkamers binnen te gaan, bang te
struikelen over nu echte dode vrouwen, of blote gasten. Onverrichterzake gaat hij naar zijn
kamer op bed liggen wachten tot het diner begint.
Het is al een aantal dagen geleden dat hij contact heeft gehad met Marga. Enigszins
beschaamd bedenkt hij dat hij zelfs geen smsje heeft gestuurd en nog niets verteld heeft
over de wandeling met Hannah. Hij was Marga eigenlijk een beetje vergeten. En dat terwijl
zij al die tijd voor hem bezig is. Vanaf zijn hotelbed is het net of hij Marga nu alles alleen laat
uitzoeken. Maar dat is natuurlijk niet waar, helemaal alleen doet ze het niet. Niettemin toch
erg onaardig en onattent van hem dat hij geen contact meer heeft opgenomen.
Marga neemt direct op en klinkt zeer verheugd dat hij belt. Bas vertelt van zijn avonturen met
Hannah en de rare situatie waarin hij nu verkeert. En hoe gaan de zaken daar? Goed, meent
Marga, voorspoedig voor zo ver ze daar zicht op heeft. ‘Maar Bas je moet daar wel blijven
hoor, je kunt nu niet terug naar huis komen. Hoe raar het daar ook gaat. Als ze het hotel
dichtdoen, dan moeten ze je toch een kamer elders aanbieden. Ze kunnen je niet zo maar
weg sturen. Je moet het echt nog een paar dagen uithouden. Nu zal die Hannah toch wel
snel contact met je op nemen. Ik ben erg blij voor je dat je leuk contact hebt daar en dat je je
amuseert. Die toestand van vandaag zal wel weer snel overgaan. Maar wees wel voorzichtig
hè?’
57

Ja dat hij niet terug naar huis zou kunnen, dat had hij zelf ook al bedacht, als hij al zou willen.
Maar hij wil helemaal niet. Hij wil hier blijven bij Hannah. Hij had Marga niet alles verteld over
haar, niet over hoe leuk hij hoopt dat het wordt. Ze weet ook nog niets over zijn fantasieën
over verhuizen naar Duitsland. Maar ook zijn onrustige gevoel, zijn twijfels over de
oprechtheid van Hannah en de vreemde beklemmende sfeer die voortdurend in het hotel lijkt
te hangen kan hij niet aan Marga vertellen. Het is fijn om gewoon even te kunnen praten na
zo’n dag zwijgen, maar echt contact is toch anders. Enigszins bedrukt gaat hij naar beneden
voor het diner.
In de eetzaal treft Bas weer dezelfde gasten aan: Jens en de keurige heer, ieder aan hun
eigen tafeltje. De invalkracht loopt heen en weer met mineraalwater. Bas knikt eens naar
Jens om zijn goedkeuring te laten blijken over zijn standvastigheid geen bier te drinken en
hem een hart onder de riem te steken. Hij ziet het rokersechtpaar niet en er is ook weer
niemand van de familie te bekennen. Ook niet na het diner als Bas bij een kopje koffie Jens
uit hoort. Jens blijkt een verhaal te hebben. Hoe dat nou weer mogelijk is? Waarom hij wel?
Omdat het zo’n soort mens is, bedenkt Bas berustend. Jens maakt met iedereen makkelijk
contact en is tegen iedereen even aardig en voorkomend. Dan zijn ze het ook tegen hem.
Eerste regel voor communicatie, dat zou hij nou toch wel eens moeten weten.
‘De oude dame is vannacht gestorven, maar er waren een paar vreemde dingen aan de
hand en nu twijfelt men of ze wel een natuurlijke dood is gestorven. Om te beginnen was de
deur van haar kamer dicht en die was nooit gesloten, dat moet iemand gedaan hebben, want
zelf kan ze het niet.’ Tja denkt Bas, dat is waar, dat viel hem gisteravond ook al op, maar hij
onderbreekt het verhaal van Jens niet. ‘De zussen die vaak om de beurt bij hun moeder
gingen kijken - nou denkt Bas zeg maar gerust naar boven gesommeerd werden - deden de
deur nooit dicht, want de oude dame vond het prettig als ze contact bleef houden met de
omgeving. Nou ja waarschijnlijk deden ze de deur wel dicht als ze haar wasten, denk je niet.
Ik heb het nooit gezien, maar dat zal toch wel. Nou ja in ieder geval toen vond één van die
zussen dat ze toch de politie er bij moesten halen en nu is het dus gedoe. Er moet een
tweede arts bij komen kijken, denk ik. Maar ja wie zou die vrouw nu willen vermoorden. Ze
deed toch niemand kwaad, lag niet in de weg, hè vind je ook niet?’ Bas houdt zich van den
domme en knikt een beetje met Jens mee. ‘Maar Jens weet je ook waarom we nu helemaal
niemand meer zien van die familie? Ze wonen hier toch dacht ik?’ ‘Ik weet het niet, ik heb me
dat eigenlijk niet afgevraagd. Ik ging er vanuit dat het vanwege de rouw was.’
Nou ja dat zou kunnen, Bas heeft eigenlijk geen idee hoe de mores zijn op dat gebied.
Misschien hoort het wel helemaal niet dat je werkt als je moeder net gestorven is, hoe je ook
over haar dacht. Dat zou natuurlijk kunnen. Mutter is dus gestorven, maar ze is er
waarschijnlijk een handje bij geholpen. Wie zou het gedaan kunnen hebben? Waarschijnlijk
toch een van de drie zussen, die hadden het meeste belang bij de dood van hun moeder.
Een hele verstandige actie in de ogen van Bas, hij zou het zelf gedaan kunnen hebben. Maar
als er inderdaad politie bij gehaald is, dat is dan wel een beetje stom, een beetje, heel erg
stom. Dan gaan ze op zoek naar een schuldige. Dat hadden ze beter met elkaar moeten
afspreken. Straks wordt Hannah nog verdacht. Des te meer reden om haar te spreken.
De invalskracht geeft ondanks Bas’ aandringen nog steeds geen opening. Ze weet niet waar
ze zijn en nee ze kan niet vragen of Bas Hannah mag spreken. Uiteindelijk mag Bas haar
wel een briefje geven en dan zal ze zien of ze een mogelijkheid heeft om dat briefje af te
leveren, sorry, sorry. Ze kan er ook niets aan doen, ze is maar een invalskracht en ze weet
het niet. Bas kan haar wel wurgen.
Gefrustreerd gaat Bas naar zijn kamer en probeert een boek te lezen. Echt zo’n
vakantiebezigheid waar je in drukke tijden naar uit kijkt, eindelijk de nieuwste A.F.Th. te
kunnen lezen, 1000 bladzijden leesgenot voor je hebben. Maar nu boeit het hem niet. Hij had
drie boeken meegenomen, boeken die hij lang op de vakantiestapel had liggen en hij is nog
niet eens de eerste honderd bladzijden doorgekomen. Zijn ogen gaan langs de tekst en hij
draait de bladzijden om, maar de tekst dringt niet tot hem door. De stilte om hem heen ergert
58

hem. Hij houdt zijn oren voortdurend gespitst op het minste geluid, om meteen te kunnen
reageren als hij iemand op de gang vermoedt. Maar er gebeurt niets. Tenslotte gaat hij maar
in bed liggen en sluit zijn ogen in de hoop dat de slaap zal komen. Uiteindelijk blijkt dat toch
gebeurt te zijn want hij droomt zwaar over zijn moeder die hij aan het wurgen is. In paniek
laat hij haar los en probeert hulp te halen, maar hij kan de uitgang niet vinden van het
gebouw waarin hij zich blijkt te bevinden. Overal staan mensen druk te spelen aan
eenarmige bandieten en andere gokmachines, maar ze reageren niet op zijn geroep om
hulp, geobsedeerd staan ze vastgeklonken te staren naar het schermpje waar de getallen op
langs ratelen. Hannah en haar moeder staan naast elkaar ieder op de knoppen van een
fruitmachine te drukken. De munten kletteren voortdurend in het bakje, dat al snel
overstroomt, zodat er een laagje munten op de grond ontstaat, dat snel aangroeit. Bas
struikelt op weg naar Hannah die hem niet ziet of hoort en met een fanatieke gesloten blik
door gaat op de knopjes van de fruitmachines te drukken. Hij probeert over eind te komen,
maar de munten zijn zo zwaar dat hij zijn benen niet meer los kan trekken. Hannah staat op
tien centimeter van hem vandaan. Hij probeert met alle macht haar kuit aan te tikken en haar
aandacht te trekken. Maar zij blijft stug doorspelen. Hij dreigt net bedolven te worden onder
de munten op het moment dat hij enigszins bezweet en benauwd wakker wordt. Hij heeft
slechts een half besef waar hij is. Het bed en de omgeving komt hem vreemd en dreigend
voor. In de buurt hoort hij wat geroezemoes, wellicht is hij daarvan wakker geworden. Het
duurt even tot hij bij zijn positieven is en bedenkt dat het geluid van de gang moet komen.
Gauw trekt hij een shirt aan en doet de deur van zijn kamer open. Op de gang is het echter
donker en stil, waarschijnlijk is hij net te laat. Jammer, dit was wellicht een mogelijkheid
geweest een van de familieleden te treffen. Hij heeft niet goed kunnen horen wie er sprak en
of het mannenstemmen of vrouwenstemmen waren. Met een licht bedrukt gevoel gaat hij
weer in bed liggen, maar kan de slaap niet meer vatten. Hij woelt en draait, telt schapen en
probeert aan hele prettige dingen te denken, maar het lukt niet. Hij ziet het langzaam licht
worden en trekt om een uur of zes de conclusie dat hij zijn tijd beter kan gebruiken door op te
gaan staan.
59

Onderzoek
Als Bas na een lange warme douche en zich te hebben aangekleed de gang oploopt ziet hij
net een gestalte de hoek om lopen. ‘Hannah’, schiet het door hem heen en hij versnelt zijn
pas om haar in te halen, maar als hij om de hoek kijkt is er niemand te zien. In een van de
kamers op dit stukje gang logeert of woont dus iemand. Het is nu nog te vroeg om op
onderzoek uit te gaan, maar hij gaat dat op een christelijk tijdstip deze dag zeker doen. Bas
wandelt naar buiten nadat hij de deur van het slot heeft gehaald en besluit het dorp eens
goed te gaan verkennen. Hij heeft genoeg van onwetendheid en geheimzinnigheid.
Antwoorden wil hij hebben.
Hoe zit het hier, wie woont er, wat voor een winkels en huizen zijn er, wat zou de
voornaamste bedrijvigheid hier kunnen zijn? Drie huizen verderop langs de Rijn blijkt een
café te zijn met een terras. Tien huizen verder vindt hij een pizzeria en daarnaast hangt bij
het huis een bordje ‘Zimmer frei’ en ‘bed en breakfast’. Daarmee is de weg langs de Rijn wel
zo’n beetje beschreven. Verder zijn het zo te zien voornamelijk woonhuizen. Vanaf de Rijn
lopen verschillende zijstraten, die uitkomen op de parallel lopende dorpsstraat. Deze straten
stellen niet veel voor, hier en daar een voordeur, een enkele garagedeur, een braakliggend
terreintje, een tuintje met een hekwerk eromheen. Verder ziet hij wat achter- of zijdeuren en
poorten, ramen met rolluiken ervoor.
De dorpstraat is zoals een dorpstraat moet zijn. Er liggen verschillende winkels aan het
straat een bakker, een supermarkt, een kantoorboekhandel, een winkel met huishoudelijke
apparaten, een zaak met kleding en snuisterijen, een drogist en een ‘Konditorei’,
onderbroken door een klein pleintje met wat banken. Halverwege staat een kerk
weggezonken tussen de huizen. Op nummer 24 blijkt een arts te wonen, op 43 zit een jurist,
een notaris wellicht, nu nog de hoofdonderwijzer en de notabelen zijn compleet. Twee van
de drie zijstraten lopen aan de andere kant van de dorpstraat door en dan stuk op de
spoorlijn. Aan de andere kant van de spoorlijn is een kleine nieuwbouwwijk, met bungalows
langs een omhooglopende straat en kleine doodlopende zijstraatjes waaraan de grootste
woningen liggen. Bas schat dat er ongeveer vierhonderd huizen zijn, dus waarschijnlijk zo’n
800 inwoners. Waar leven die van? Wat doen ze? Zouden ze voornamelijk elders werken? In
Koblenz bijvoorbeeld? Of zitten ze allemaal in de wat lauwe toeristenindustrie hier? En waar
halen die winkels hun klandizie vandaan? Toch niet van die 800 inwoners en die paar boeren
in de omtrek. Wat voor een neveninkomsten zouden deze dorpsbewoners hebben, vraagt
Bas zich af. Wellicht dat één van de twee echtelieden in de stad werkt en de ander er met
een winkel bijklust?
Het is nog redelijk stil zo in het dorp op de vroege ochtend, maar Bas is zeker niet de enige
die op is. In de nieuwbouwwijk worden enkele auto’s gestart en er lopen wat mensen op
straat die Bas vriendelijk goedendag zeggen. Twee wat oudere dames lopen richting station,
een jonge man pakt zijn fiets uit de schuur. De bakker is bezig de winkel in te richten met
broden en heeft de deur vast open gezet. Hij knikt Bas toe terwijl hij een wig onder de deur
schuift. Hij heeft hetzelfde hoge voorhoofd en lange kin als Franz, de hotelkok en zwager van
Hannah.
Langzaam loopt Bas weer terug naar het hotel. De ingang komt hem nu nog dreigender en
ongastvrijer voor. Hij krijgt het benauwd als hij naar binnen stapt, de sfeer lijkt van
beklemmend nu definitief in dreigend veranderd te zijn.
Het is nog te vroeg voor het ontbijt, dus hij loopt nog even terug naar zijn kamer. Langzaam,
zachtjes en een beetje gespannen loopt hij de trap op. De deur van ‘Mutters’ kamer is nu
permanent gesloten, toch is de aanblik van de trap en de gang er niet door opgeknapt. Het
tapijt ziet er versleten uit, de muren vergeeld, de deuren hebben een haveloos soort bruine
kleur. Er hangen wat reproducties aan de muur her en der, ze hangen scheef en
ongeïnteresseerd lijkt het wel. Het is net of de fut er totaal uit is. Als Bas de hoek om loopt,
loopt hij bijna tegen Hannah aan. Even springt zijn mond in een blije glimlach: ‘Hannah
eindelijk, hoe gaat het’, tot hij haar blik ontmoet, hard en afgesloten. ‘Bas, wat doe je hier?’.
60

‘Maar’, stamelt hij, ‘mijn kamer is toch hier..... Het is goed je te zien. Ik wil zo graag..’ ‘Het is
niet goed jou hier nog te zien, je kunt beter weggaan. Je lijkt wel niet goed wijs.’ Ze loopt
langs hem heen en opent de deur naar een kamer. ‘Maar Hannah…’ roept Bas. Ze kijkt even
om, door de woede in haar ogen maakt hij zijn vraag niet af. Op zijn kamer blijft Bas
verslagen zitten peinzen over deze klap in zijn gezicht. Wat kan er nu toch aan de hand zijn?
Hij had zich zo verheugd op een weerzien met Hannah, dat het niet in hem opgekomen was
dat zij met hele andere dingen bezig is nu. Maar wat zou ze nou toch bedoelen met: ‘Je kunt
beter weggaan. Je lijkt niet goed wijs?’ Hij kan niets anders bedenken dan dat de stemming
van Hannah ondanks alles toch wordt gedomineerd door verdriet over de dood van haar
moeder en dat ze daarom niet met hem wil praten. Hij zal dus geduld moeten hebben,
moeten wachten tot ze weer ruimte voor hem heeft.
Inmiddels zal het wel tijd voor het ontbijt zijn. Hij heeft het gevoel al een halve dag achter de
rug te hebben en snakt naar een kop koffie. Zijn stemming is na deze logische
gedachtewisseling met zichzelf iets verbeterd. Hij besluit, nu hij toch nog zeker enkele dagen
hier zal blijven de volgende wandeletappe aan te gaan, trekt zijn wandelschoenen aan,
neemt zijn rugzak mee en twee plastic flesjes water en stapt de gang op. De deur van de
kamer waar Hannah net binnen is gegaan gaat net open. Tot zijn schrik komt niet Hannah
maar de keurige heer naar buiten. ‘Wat’, begint hij, maar ja wat? Wat moet dat hier? Dat was
wel wat hij wilde vragen maar uiteraard niet kan. De keurige heer kijkt even om en zegt: ‘A,
gutemorgen’. Hij lijkt niet geschrokken, volkomen kalm eigenlijk, even keurig als altijd. Bas is
echter behoorlijk van zijn stuk, wat is dit nu? Wat deed die heer in Hannah’s kamer, of wat
deed Hannah ’s ochtends vroeg in de kamer van die heer? Of heeft hij zich vergist, nee dat
was het niet. Hannah opende net duidelijk deze kamerdeur, de deur naast die van ‘Mutter’.
En een kwartier later komt daar een geheel frisse en nog altijd even keurige keurige heer uit.
Zijn eerder zo logisch lijkende redenering komt hiermee weer op losse schroeven te staan.
Waar is Hannah mee bezig? Wat is er echt aan de hand? Waarom al die stilte, die
geheimzinnigheid en die woede van vandaag? Niks geduld, niks wachten. Hij gaat vandaag
op zoek naar antwoorden. Er zijn vast mensen in het dorp die wel wat verhalen willen
vertellen. Het bericht van het overlijden van moeder zal de tongen in het dorp toch ook wel
los gemaakt hebben. En er zijn genoeg andere horecagelegenheden heeft hij vanochtend
kunnen zien. Allemaal gelegenheden om mensen te ontmoeten en verhalen aan te horen.
Na een zeer matig ontbijt brengt Bas eerst zijn rugzak en wandelschoenen terug, dost zich
uit als een stadslenteraar en trekt het dorp in. Bij de bakker is het lekker druk, hij kan daar
wel eens een broodje gaan kopen, al wachtend vangt hij wellicht wat gesprekken op.
Er staan vier vrouwen en twee mannen in de zaak te wachten. Achter de toonbank een wat
gezette vrouw die met hoog rode konen de bestellingen opneemt en de broden, taartjes en
koeken voor zich op de toonbank zet. De vrouw die aan de beurt is heeft heel wat te
bestellen en te bepraten. Ten slotte wenst ze de bakkersvrouw sterkte. ‘Hoe is het nu met
Joseph? En trekt Franz het nog allemaal?’ ‘Ach ja wel hoor dat gaat wel, het was maar zijn
schoonmoeder hè. En Maria is een sterke vrouw.’ ‘Ja, ja dat weten we die kan veel hebben.
Maar ja het is wel een beetje vreemd gegaan hè? Weten ze al iets meer?’ ‘Nee, nee ik geloof
het niet, ik heb nog niets gehoord’. De bakkersvrouw maakt duidelijk de indruk er niet te veel
op in te willen gaan. Maar de klant is nog niet helemaal klaar met haar verhaal. ‘Ik vond het
wel vreemd dat die Hannah opeens per se terug wilde komen. Vind je niet?’ ‘Tja, anders nog
iets?’ Tenslotte druipt de klant af. De volgende klanten worden snel geholpen. Bas koopt zijn
broodje en verlaat de zaak weer, terwijl twee dames druk pratend binnen komen: ‘Nou dat
zal Frieda waarschijnlijk wel weten, of het hotel verkocht gaat worden nu.’ ‘Is dat zo Frieda, is
Krone failliet? Moeten ze het nu verkopen?’ Bas wacht het antwoord niet af, hij is ervan
overtuigd dat Frieda een ontwijkend antwoord zal geven.
Hij maakt een korte wandeling door de dorpsstraat, bekijkt de etalages van de winkels, en
neemt plaats op een van de bankjes van het plein. Na een kwartiertje komt er een man naast
hem zitten. Hij heeft grijs haar, is klein van stuk, heeft een pet op het hoofd en een plastic
zak aan de hand. Bas schat hem in op een gepensioneerde. Ze maken een kort praatje over
61

het weer en de toeristische bezienswaardigheden in de buurt. Bas vraagt of dit pleintje een
ontmoetingsplaats is voor de dorpsbewoners. Dat is het inderdaad. Hier ontmoet hij zijn
maten. Ze zullen zo wel komen. Ze zijn allemaal lid geweest van het fanfarekorps hier van
het dorp. Dat bestaat helaas niet meer nu. Al die tradities verdwijnen, dat is jammer, maar
het is niet anders. De jeugd trekt weg uit het dorp, gaat op school in Koblenz, gaat uit in
Rüdesheim, en heeft geen tijd meer voor zoiets als de fanfare. Vroeger was elke jongen lid
van de fanfare. Maar goed, hij en zijn maten hebben er een mooie tijd gehad en vriendschap
voor altijd natuurlijk.
Op de vraag of hij met pensioen is, vertelt de man dat hij helaas niet meer werkt. Het is de
wet hè. Maar voor hem zou het niet hoeven. Hij had mooi werk in de horeca. Soms was het
druk, dan was het hard aanpoten, maar soms had je alle tijd om een praatje te maken met de
klanten. Dan kwamen er heel wat verhalen langs. Dat was echt interessant hoor. Het is hier
altijd een toeristengebied geweest en in de zomer waren er veel vakantiegangers. Ieder zo
met hun eigen gewoontes en eigenaardigheden, met hun eigen verhalen. Hij heeft er altijd
erg van genoten. En nu zit hij maar zo’n beetje thuis naar de televisie te kijken, of hij maakt
eens een wandelingetje door het dorp en gelukkig treft hij hier zijn maten elke dag.
Hij heeft inderdaad ook in hotel Krone gewerkt tot de oude baas doodging. Daarna
veranderde het regime daar. De weduwvrouw die pakte het anders aan. Alle dure
personeelsleden moesten er uit en daarvoor in de plaats huurde ze in drukke tijden jonge
kinderen in op tijdelijke basis, die waren een stuk goedkoper. En voor de rest moesten die
dochters en haar schoonzoon twee keer zo hard werken. Nou hij was blij dat hij weg kon.
Toen is hij bij de pizzeria gaan werken. Mooi werk zo’n pizzeria, leuke jonge klanten en een
vrolijke boel in de keuken. Daar heeft hij nog tien mooie jaren gewerkt.
Bas vertelt dat hij logeert in hotel Krone. ‘Och nou dat komt ook slecht uit, juist nu met die
toestanden daar’. ‘Ja’, zegt Bas: ‘Wat is er aan de hand. Er is iemand overleden, begrijp ik,
dat is heel vervelend natuurlijk, maar er wordt verder weinig verteld aan de gasten. Weet u er
iets van?’ ‘Nou jongen ik weet het niet hoor, maar volgens mij is het daar al jaren niet
helemaal pluis.’ ‘Ja maar jij bent bevooroordeeld’, vindt de man die net de bank genaderd is.
‘Ach Johan, ik had je niet zien komen. Goed dat je er bent. Als ik dan zo bevooroordeeld
ben, misschien kun jij deze heer dan vertellen wat er aan de hand is in Krone.’
‘De oude vrouw is overleden, dat is alles wat ik er van weet. Ja en er schijnen wat verdachte
omstandigheden te zijn die ze onderzoeken. Maar dat zijn slechts geruchten hoor en wie
weet vinden ze niets.’ ‘Zou het kunnen zijn dat het financieel niet zo goed ging met het hotel.
Weten ze daar misschien meer van?’ Volgens de eerste man zal dat zeker. De weduwvrouw
deed altijd vreselijk zuinig aan, beknibbelde op alles. Maar als er niet geïnvesteerd wordt
blijven de gasten weg en zijn er geen inkomsten. En die gasten zitten niet te wachten op
klungelende jonge gastjes die bedienen en overwerkte dochters die achter moeder aan
moeten rennen. De derde man die zich ondertussen bij het groepje heeft gevoegd vindt dat
het toch wel raar is dat die jongste dochter na al die jaren weer terug gekomen is. Ze is er
koud en er valt een dode. De horecaman vindt het nu juist zo mooi van die jongste dochter
dat ze terug kwam om haar zussen te helpen. Maar de derde vertrouwt het niet. Nee vinden
de andere twee: ‘jij hebt haar nooit meer vertrouwd sinds ze jou heeft laten zitten’ en
beginnen daar luid om te lachen. Bas vindt het een verontrustende gedachte, deze oude
dikke roodaangelopen man in relatie tot Hannah. Het is duidelijk dat het gesprek hiermee
geëindigd is. Bas neemt hartelijk afscheid en staat op zodat de maten met elkaar verder
kunnen keuvelen.
Heel veel wijzer is hij nog niet geworden. De volgende halte dan maar, de konditorei. Tijd
voor koffie met taart. De konditorei bestaat uit een hele grote toonbank, waar achter glas
zoveel mogelijk taart is uitgestald, en vier kleine tafeltjes. Een van de tafeltjes is bezet door
een jong stel, dat over de tafel heen naar elkaar gebogen op zachte toon aan het praten is.
Bas zet zich aan een van de andere tafeltjes en bestelt een koffie en een
Schwarzwalderkirschtorte. Het zacht pratende stelletje heeft duidelijk andere zorgen aan het
62

hoofd dan de dood van vrouw Krone. Ze maken zich zorgen over het huis dat niet op tijd
afgeleverd wordt en hoe het dan moet met de bruiloft die al gepland is. Ze kunnen moeilijk
na de bruiloft weer gewoon ieder bij hun eigen moeder in huis trekken. Ze wegen wat het
beste is, zij bij zijn moeder, of hij bij haar moeder. Geen van beide lijkt ideaal, beide moeders
hebben een gebruiksaanwijzing. Maar ja er zal toch niet veel aan te doen zijn, ze moeten
een keuze maken, één van de twee. Het zou toch wel erg raar staan als ze na de bruiloft
apart blijven wonen. ‘Ach’, denkt de jongen van het stel: ‘zo lang zal dat toch niet duren?
Twee maanden op zijn hoogst, dat houden we nog wel uit.’ Waarna het meisje vindt dat hij te
onverschillig is, zodat ze nog bijna ruzie krijgen.
Er komen twee dames van middelbare leeftijd de gelederen versterken, dat geeft hoop. De
dames bestellen een ijsje. Hee, bedenkt Bas, dat had natuurlijk ook gekund. De taart is
lekker, maar wat aan de machtige kant zo op de ochtend.
De dames vertellen elkaar dat het prettig is even bij te praten. Dat moeten ze meer doen,
gewoon even een paar uurtjes vrij nemen om elkaar te zien. Je hoeft toch niet de hele dag
klaar te staan voor de klanten, dat kan één van de anderen dan toch wel over nemen. Zo is
het. Maar goed kind vertel eens wat heb jij allemaal gehoord over die toestanden. Oké denkt
Bas het gaat beginnen.
‘Nou ja wat ik hoor, je weet toch dat de politie een onderzoek heeft ingesteld’, ‘ja dat weet
iedereen’, ‘ik hoor nu dat de familie één van de gasten verdenkt.’ ‘Het moet niet gekker
worden, echt, dat verzinnen ze natuurlijk maar om hun eigen straatje schoon te vegen. Als
het al opzet was hè, ik durf dat M woord niet te noemen..’ ‘Nee, nee’ ‘dan heeft een van die
dochters dat natuurlijk gedaan. Ze hebben er alledrie tenslotte baat bij, vind je niet?’ ‘Nou ja
ik weet het niet hoor je kent die vrouwen natuurlijk al heel lang, behalve dan de jongste, en
dan verwacht je zo iets toch niet van ze. Ik kan me dat gewoon niet voorstellen van iemand
die je kent. Dat doe je toch niet. Het blijft toch je moeder. Hoe lastig ze misschien ook was.’
‘Ze was wel lastig ja, maar ook wel pittig. Ik had toch ook niet verwacht dat die zomaar
ineens zou overlijden, daar leek ze me veel te sterk voor. Ik heb wel altijd gedacht dat die
jongste ook vertrokken is omdat ze het niet kon vinden met die moeder. En toen kwam ze
toch weer terug om voor haar te zorgen, dat vond ik wel een beetje apart.’ ‘Het zal zeker
meegespeeld hebben dat ze daarom vertrok, maar ze wilde ook gewoon haar vrijheid, dat
was een wilde hoor, die. Die had nogal wat lovers hier in het dorp, die zaten allemaal elke
avond te kwijlen in de bar van het hotel. Daar zou ik ook genoeg van gehad hebben. In de
grote stad Frankfurt had ze natuurlijk meer keus. Maar het is zeker apart dat ze terug is
gekomen en dat juist dan die moeder overlijdt. Dat geeft wel te denken.’ ‘Ze was er toch met
een gast vandoor naar Frankfurt?’ ‘Ja zo’n beetje, dat wil zeggen die gast reisde haar
achterna, liet zijn gezin in de steek en dacht een warm onthaal te krijgen in Frankfurt.’ ‘En dat
was het niet?’ ‘Eerst wel, denk ik, een paar weken, maar dat was snel over. Ja ze was een
wilde. Bijna alle mannen vielen als een blok voor haar.’ ‘Nog steeds heb ik gehoord’. ‘Ja
inderdaad ja.’ En weer eindigt een gesprek in een lachsalvo. De dames rekenen af en gaan
weer terug naar hun werk.
De resultaten van zijn onderzoek zijn alles bij elkaar wat teleurstellend, vindt Bas. Hij krijgt
voornamelijk meningen van de dorpsbewoners over Hannah te horen. Dat geeft hem geen
zicht op de redenen achter de huidige geheimzinnigheid. Hij krijgt voornamelijk zicht op de
jaloerse gevoelens van de dames en de gekwetste gevoelens van de heren. Eigenlijk
kennen ze Hannah helemaal niet, want die is hier pas een paar maanden. Maar wel een
oordeel klaar natuurlijk, zo gaat dat.
Voor gegevens over het hier en nu, namelijk de dood van Mutter, moet hij blijkbaar gerichter
vragen gaan stellen aan mensen die echt wat weten. Het enige nieuwe was eigenlijk die rare
opmerking over de gast die verdacht zou worden door de familie. Hoe zo gast, zoveel gasten
zijn er niet meer in het hotel, toch? De echte antwoorden liggen dus in het hotel, maar krijgt
hij ze ook? Wie zou hem te woord willen staan als Hannah het niet doet? Bas heeft vooral
behoefte nu aan iemand om zijn gedachten mee te delen, aan een goed gesprek over alles,
63

zodat hij vermoedens kan toetsen en vragen en antwoorden aan kan scherpen. Was Marga
maar hier. Helaas kan dat niet, maar Marga kan wel gebeld. Dat is bijna net zo goed, ze zijn
het gewend, ze kennen elkaars telefoongewoonten en de gezichtsuitdrukkingen horen ze
door de telefoon heen.
Om Marga rustig te kunnen bellen zonder te veel storend lawaai loopt hij terug naar zijn
kamer in het hotel. Hoe deprimerend die omgeving hem nu ook voorkomt, het lijkt toch het
meest praktisch en privé als hij daar belt. Het hotel ziet er donker en verlaten uit. Er lijkt
helemaal niemand te zijn, ook uit de keuken komen geen geluiden. Het is een doodse boel
zo met die dode in huis. Hoewel, zou ze er nog wel liggen, ze zullen haar toch niet hier
opgebaard hebben? Er moest iets onderzocht, dus wellicht hebben ze daarvoor het lichaam
meegenomen? Of wellicht ligt ze elders opgebaard en is de familie daar voortdurend aan het
waken. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor hun afwezigheid. Nieuwsgierig geworden
probeert Bas de deur van Mutters kamer, die tot zijn verbazing gewoon open gaat. De kamer
is geheel leeg gehaald, alleen de kast is blijven staan, maar het bed en het zitje, de tafel en
de stoelen, alles is verdwenen. Merkwaardig, wat zou dat nu te betekenen hebben? Aan de
rechterkant van de kamer, achter de kast is de badkamer, die inderdaad net zo klein en
krakkemikkig is als die van Bas’ kamer. Maar deze badkamer heeft twee deuren, de andere
deur opent naar de naastgelegen kamer. Ook deze deur gaat gewoon open. Dit is de kamer
waar Hannah naar binnen glipte bedenkt Bas met enige opwinding. De kamers delen dus
één badkamer. Wat een primitieve toestand. Verder wijkt deze kamer niet veel af van de
andere, ze is gespiegeld ten opzichte van Mutters kamer. Nu Bas hier toch is kan hij het
beste maar meteen goed rondkijken. Er ligt één koffer op de kofferstandaard, maar in de kast
hangt zowel dames- als herenkleding. Keurige broeken, keurig opgehangen, keurige
overhemden, even keurig gestreken en opgehangen, een paar schoenen netjes naast elkaar
gezet. In de andere hoek van de kast, twee jurken, een broek, een jasje, drie damesbloesjes
en de wandelschoenen die Hannah eergisteren droeg. Op de tafel staat een assortiment
flesjes en ‘beauty’ middelen. In de koffer zitten een toilettas en een scheerapparaat. Het ziet
er naar uit dat de vrouw die hier verblijft, dat moet Hannah zijn - het kan niet anders, hier al
langer bivakkeert en dat de keurige heer, er even tijdelijk bij in getrokken is. Bas onderdrukt
zijn neiging om de koffer aan stukken te scheuren en alle kleren uit de kast te rukken en door
de kamer te smijten. Het doet pijn, nu, dit en zo net na Sylvia. Hoe is het mogelijk dat hij zich
binnen een paar maanden tijd twee keer laat bedriegen. Hij begrijpt het ook niet. Hoe kan hij
twee dagen geleden nog met Hannah innig op een bankje gezeten hebben. Hoe kan zij twee
dagen geleden nog door laten schemeren dat ze meer met Bas wil, dat ze naar Nederland
zou kunnen komen, ware het niet dat ze voor haar moeder moet zorgen en in het hotel
werken. En wie is die man? Kent ze die al langer of is hij een hotelgast die ze net als hem
verleid heeft? En wat moet ze met zo’n man, hij lijkt zo onnoemelijk saai, zo vreselijk alleen
maar keurig. En wat heeft dit alles met de dood van Mutter te maken? Wie is de gast die
verdacht zou zijn?
Bas hoort stemmen en voetstappen op de trap en verdwijnt snel via de badkamer in de lege
kamer van Mutter. Hij hoopt niet dat ze deze kamer binnen komen. Tot zijn opluchting lopen
wie dan ook door en zijn snel buiten gehoorsafstand. Voor er meer mensen langs komen, is
het zaak stilletjes de kamer weer te verlaten. Maar als Bas de deur probeert blijkt deze
opeens afgesloten. Wanneer kan dat nu gebeurd zijn? De langslopende mensen kunnen het
niet geweest zijn, dat zou hij gemerkt hebben. Er moet iemand de kamer hebben afgesloten
terwijl hij in de buurkamer was. De deur is van binnen uit zonder sleutel niet open te krijgen.
Bas loopt weer terug door de badkamer naar de andere kamer maar ook die deur zit dicht.
Hier kan hij beter niet gevonden worden, hiernaast ook niet trouwens. Toch loopt hij maar
weer terug naar voorheen Mutters kamer, licht in paniek. Wat nu te doen. Hij durft niet te
gaan roepen, het is natuurlijk erg ongepast dat hij hier is. Twee dagen geleden zou hij zich er
nog met een grapje af hebben kunnen maken. Maar nu voelt de situatie heel ongemakkelijk
en bedreigend. Het liefst zou hij gewoon afwachten tot er weer iemand de deur open komt
doen. Hij zou zich in de kast kunnen verstoppen en gewoon afwachten. Vanaf de gang hoort
Bas weer stemmen, zacht fluisterend, hij kan niet verstaan wat er wordt gezegd. Zachte
64

voetstappen komen naderbij. Ze blijven in de buurt stilstaan, het is niet goed uit te maken of
ze voor de deur staan. Voor de zekerheid kruipt Bas achter de kast en maakt zich smal.
Zachtjes draait de sleutel in het gat en licht piepend opent de deur. Wat er verder gebeurt
kan Bas vanuit zijn schuilhoek niet zien, een halve minuut later wordt de deur weer gesloten
en wordt de sleutel weer omgedraaid. Shit. Even later hoort Bas de deur in de buurkamer
open gaan. Ook dat nog, straks komt die persoon of personen via de badkamer in deze
kamer kijken. De kast is leeg en groot genoeg, hij zet zich op de grond met zijn rug geleund
tegen de zijkant en laat de kastdeur ietsje open staan om de geluiden zo goed mogelijk te
kunnen opvangen. Het blijft echter akelig stil. Voor zover hij kan horen gebeurt er in de
kamer naast hem ook niets. Hij durft zich toch nog niet te bewegen. Een kwartier lang blijft hij
zo zitten zonder dat hij iets hoort. Dan hoort hij aan de andere kant van de kamer een deur.
Snel trekt hij met een vinger de deur dicht en klemt hem in zijn haast tussen deur en kast. Hij
houdt zijn adem in om niet te schreeuwen. ‘Nee, toch niet, nee’, zegt een man. ‘Ik dacht toch
dat ik iemand hoorde hier. Als er iemand was had hij nog hier moeten zijn. We zullen ons
vergist hebben. Maar misschien is het wel goed om die deur toch maar dicht te houden.’ Bas
houdt nog steeds zijn adem in maar voelt tegelijkertijd zijn hoop weg vloeien. De deur van de
badkamer wordt zo te horen niet meer dichtgedaan. Even later hoort hij water lopen en
worden er tanden gepoetst. ‘Wat zullen we doen Hannah?’ Hoort hij uit de badkamer. ‘Wè
moeten helemaal niets, ìk ga zo meteen naar het uitvaartcentrum. Wat jij gaat doen weet ik
niet.’ ‘Doe toch niet zo geïrriteerd. Ik bedoel wat moeten we doen met die kamer hiernaast.’
‘Gewoon dicht laten, er is niemand. Wie zou er ook moeten zijn. Die Hollander heeft het lef
niet, die loopt alleen maar aan mijn kop te zeuren. Franz heeft er niets te zoeken. Maria en
Claudia zijn nog steeds bij de politie en die schattige Jens, die is aan het wandelen. Maak je
geen zorgen, ga maar iets voor jezelf doen. Ik ben weg, ik moet de begrafenis verder
regelen.’ Die Hollander, zo wordt hij nu genoemd, die Hollander, niet mijn lieber Bas, nee die
Hollander. Een aantal minuten later gaat de deur van de buurkamer open en dicht en loopt er
iemand de trap af. Daarna gaat de douche aan. Het stromende water werkt sterk op de blaas
van Bas. De persoon onder de douche neemt er flink de tijd voor. Bas zit steeds
ongemakkelijker. Na het douchen worden de tanden gepoetst, wordt er heen en weer
gelopen en gaan er kastdeuren open en dicht. Na wat eindeloos lang lijkt te duren gaat
uiteindelijk de kamerdeur open en dicht en loopt de tweede persoon de trap af. Bas haalt
opgelucht adem, klimt de kast uit en gaat snel plassen. De badkamer ruikt naar
doucheschuim en een mannengeurtje, de spiegel is nog beslagen, er hang een bedompte
benauwde vochtige lucht. Bas is blij als hij de badkamer weer kan verlaten. Nou ja blij, wat
moet hij nu? Van zijn restje vertrouwen in zichzelf en in Hannah is helemaal niets meer over.
Hij moet snel een oplossing zien te vinden voor één van die twee van de kamer hiernaast
weer terug komt. Het gesprek tussen die twee klonk net alsof ze al jaren getrouwd zijn. Hoe
onoprecht is Hannah eigenlijk? Heeft ze niet durven vertellen dat ze getrouwd is en is die
man plotseling komen opdagen? Doet ze nu met opzet enigszins denigrerend over Bas om
haar man te misleiden? Wat zou ze voor hebben gehad met die wandeling twee dagen
geleden? Wat was haar bedoeling, welke rol had ze voor Bas in gedachten in het stuk dat ze
geschreven heeft. Maar meer urgent nog: Hoe komt hij hier ooit uit? En wat als ze hem hier
aantreffen? Zal hij toch maar om hulp gaan schreeuwen? Wat moet hij dan voor een reden
opgeven dat hij hier opgesloten zit? Hij probeert de hoteltelefoon die in de vensterbank staat,
maar de lijn is dood. Hij heeft natuurlijk nog zijn eigen mobiel, maar wie zou hij kunnen bellen
en wat zou het nummer van de receptie hier zijn, als je van buiten belt. Hij houdt zijn oren
voortdurend gespitst op geluiden op de gang, een tijd lang gebeurt en hoort hij niets.
Langzaam begint hij een beetje te ontspannen, maar hij moet hier toch snel uit zien te
komen. Hij kijkt de kamer nog eens goed rond, is er iets dat hij kan gebruiken om de deur te
openen? In politiefilms gebruiken ze daar wel eens creditcards voor. Hij heeft gelukkig zijn
bankpasje bij zich en probeert het pasje tussen de deur en de post te schuiven. Maar het
creditcard verhaal is een fabeltje of het gaat in die films om andere deuren. Bij hem doet het
in ieder geval niets. Maar dat kan natuurlijk ook niet als de deur op slot gedraaid is, bedenkt
hij, stom van hem. Hij is nog maar een beginnende inbreker, dat blijkt wel.
65

De deur naar het binnenplaatsje/ platje is ook goed op slot gedraaid, maar daarnaast is de
oplossing: het raam is wel van binnen uit te openen, als hij het helemaal wijd open zet kan hij
zich er net door heen wringen. Vandaar komt hij op het platje terecht, hij duwt het raam weer
achter zich dicht. Hij is nu in ieder geval de kamer uit. Er komen verschillende kamers op het
platje uit, ook die van hem, maar alle deuren en ramen zijn gesloten en van buiten krijgt hij
de ramen niet open. Hij ziet niemand, voor zover er gasten zijn, zijn ze in ieder geval niet op
hun kamers hier. Enerzijds een zegen wellicht, want het is toch wel een beetje vreemd dat hij
hier rondloopt, anderzijds kan er nu ook niemand open doen. Bas wacht liever niet af tot er
iemand op komt dagen en hij zijn aanwezigheid hier zou moeten verklaren. Het is hier
behoorlijk open en hij kan zich nergens verstoppen. Het begint ook nog zachtjes te regenen.
Behalve dat dat behoorlijk onaangenaam is maakt de regen het nog ongeloofwaardiger dat
hij hier zit. Hoe dan ook, hij kan maar beter zorgen dat hij zo snel mogelijk weg is. Het platje
is aan drie kanten omsloten. De open kant zit zo’n viereneenhalf meter boven een zijstraat.
Zou men hem hier kunnen zien zo vanuit de straat? De huizen aan de andere kant zien er
gesloten uit. Dichte gordijnen en rolluiken voor de ramen. Voorzichtig kruipt Bas naar de rand
en kijkt er overheen. De straat vormt een verbinding tussen de rijnkade en de dorpsstraat, zo
heeft hij vanochtend vast kunnen stellen. Hij ziet net twee schuifelende grijze gestaltes de
hoek omslaan de dorpsstraat in. Het lijkt het rokersechtpaar wel, die op de meest
onverwachte en onmogelijke plekken lijken op te duiken. Zouden ze hem gezien hebben?
Als dat zo was dan zouden ze waarschijnlijk toch weer doen alsof dat niet zo was. Alsof het
hen allemaal niet aangaat, maar het lijkt toch wel heel toevallig dat ze zo vaak net in de buurt
zijn.
Het platje blijkt zich recht boven de eetzaal te bevinden, als daar mensen zitten, zien ze hem
naar beneden komen, dat zou niet zo’n goede indruk maken. Hij waagt het er toch maar op
en laat zich over de rand zakken terwijl hij zich zo lang mogelijk vast houdt en springt het
laatste eind naar beneden. Hij komt harder neer dan hij gedacht had, verzwikt zijn enkel en
schaaft zijn handen open. Kreunend komt hij overeind en kijkt recht de eetzaal in waar een
verbaasde Franz hem aanstaart. Franz, eindelijk, die kan hem vast meer vertellen. Hinkend
probeert hij zo snel mogelijk binnen te komen om Franz te pakken te krijgen. Maar als hij in
de eetzaal komt is Franz verdwenen en in de keuken vindt hij hem ook niet. Vervelend is dat,
nu kan hij ook niet uitleggen wat hij aan het doen was en hoe hij op het platje terecht is
gekomen.
Bas hinkt de trap op en gaat zo snel mogelijk naar zijn kamer. Eigenlijk wil hij nu hier weg, zo
snel mogelijk weg. Hij gaat helemaal niets meer onderzoeken, helemaal niets meer vragen,
maar gewoon weg. Hij heeft genoeg van het deprimerende hotel in die deprimerende
omgeving vol deprimerende verhalen van geliefden die elkaar niet kunnen krijgen. En nu ook
nog die regen en zijn enkel. Zo somberend komt hij zijn kamer binnen. Hij spoelt zijn handen
goed schoon en doet zijn koffer open op zoek naar pleisters. Er is met zijn spullen
gerommeld. Wat is dat nu weer. Wie heeft dat gedaan en waarom? Wat zouden ze nu in zijn
kamer en koffer gezocht kunnen hebben? Zo te zien hebben ze niets meegenomen. Zijn
pasjes had hij bij zich, zijn autosleutel zit nog in het voorvak. Geld had hij niet en dure
spullen ook niet.
Wat een rare tent hier met die idiote familie. Eigenlijk had hij hier woedend over moeten
worden, maar hij kan er ook wel de humor van in zien. Hij zelf op onderzoek in de kamers
van ‘Mutter’ en Hannah en ondertussen heeft iemand anders een onderzoek ingesteld in zijn
kamer. Het maakt hem opnieuw nieuwsgierig. De omgeving wordt er weliswaar niet minder
deprimerend van, maar de uitdaging antwoorden te vinden, te begrijpen wat hier aan de
hand is, is weer teruggekomen. Nadat hij zijn handen verzorgd heeft en een blik geworpen
heeft op zijn enkel, niets aan doen, gewoon even een tijdje hoog leggen met een natte doek
er omheen, gaat hij eindelijk doen waar hij voor gekomen is: Marga bellen. Tot zijn spijt
echter neemt Marga de telefoon niet op. Vanwege zijn enkel en de regen kan hij echter beter
de rest van de middag op zijn bed blijven liggen, dus pakt hij zijn boek en valt na tien
minuten in een onrustige slaap, waarin hij over zolders en daken achterna wordt gezeten
66

door Franz en de keurige heer. Als ze hem te pakken hebben wordt hij ruw door elkaar
geschud. Het schudden blijkt, als Bas wakker wordt, veroorzaakt te worden door twee
politieagenten die naast zijn bed staan. Ze spreken hem bars toe dat hij zijn schoenen aan
moet trekken en mee moet komen. ‘Waarom?’, vraagt Bas: ‘en waar moeten we heen dan?’
Dat zal hem worden uitgelegd op het politiebureau, daar gaan deze heren niet over, hen is
alleen opgedragen hem op te halen. Maar hij kan maar beter meewerken vinden ze. Bas
sputtert nog wat over zijn enkel en dat hij niet goed lopen kan, maar dat maakt op hen geen
indruk. Bas strompelt tussen de agenten in de trap af, door de eetzaal naar de politieauto die
voor het hotel staat. Om het hoekje bij de bar ziet Bas nog net Franz staan. Hij doet een
poging te zwaaien maar Franz kijkt stuurs voor zich uit, geeft geen blijk van herkenning.
De auto voert hem naar Koblenz in de regen, gedurende de rit wordt niets gezegd. Het enige
geluid komt van de auto en af en toe wat gekraak uit de radio die onverstaanbare
commando’s braakt, die ook de twee politieagenten niet aan lijken te gaan. Ze stoppen voor
een laag geel gebouw en begeleiden Bas naar binnen. Hij wordt in een kale kamer
neergezet met een tafel en vier stoelen. Hier moet hij wachten, de agenten vertrekken weer.
Na wat uren lijkt, maar volgens zijn horloge toch slechts een half uur is komen er een man en
een vrouw de kamer binnen lopen. Ze stellen zich voor zonder een hand te geven. Het gaat
er allemaal formeel aan toe. Voornamen worden niet genoemd. Het is oberinspektor Kraus
en obersinpektor Weimer en Bas wordt aangesproken met herr Poorter. Ze noteren zijn
gegevens zeer nauwkeurig. Daar gaat nog heel wat tijd in zitten, waar hij geboren is en
wanneer precies, wie zijn vader en zijn moeder is, zijn adres, zijn verblijfsreden en zo maar
door en komen dan eindelijk met de reden van dit gesprek op de proppen.
Zoals hij weet is de oude mevrouw Krone overleden. Er waren wat verdachte
omstandigheden. Nader onderzoek heeft uitgewezen dat het geen natuurlijke dood was. Dit
gesprek vindt plaats in het kader van het onderzoek naar de dood van mevrouw Krone.
‘Begrijp ik daaruit’, vraagt Bas, ‘dat alle gasten ondervraagd worden?’ Dat is inderdaad zo,
maar in zijn geval zijn er aanwijzingen dat hij meer weet van de omstandigheden van de
dood van mevrouw Krone. Waar ze op doelen is het volgende:
Er zijn getuigen die hem uit de kamer van mevrouw Krone hebben zien komen op de avond
van haar overlijden. Dat is onzin vindt Bas, dat kan helemaal niet. Hij is daar niet geweest.
Het viel hem juist op dat de deur van haar kamer dicht was toen hij langs liep. Nee hoor dat
moet een vergissing geweest zijn. ‘Ontkent u op die avond op het binnenterras geweest te
zijn.’ Bas begrijpt even niet waar ze op doelen. Binnenterras is dat er dan in het hotel? Ach
ze bedoelen het platje. Dat zal wel geen Duits woord zijn platje. Of wellicht staat dat net in
als in het Nederlands voor schaamluis. ‘Nee, ja, ik weet niet. Misschien. Ja het kan zijn dat ik
daar geweest ben.’ Bas raakt steeds meer geïrriteerd. ‘Ik heb geloof ik even mijn sokken en
schoenen binnengehaald. U gelooft toch niet dat ik die vrouw vermoord heb? Hoe en
waarom zou ik dat nou gedaan hebben. Wat een onzin zeg. Wie heeft u dat nou op de mouw
gespeld. Ik heb toch geen enkele reden om die vrouw naar het leven te staan. Ik kende haar
niet eens. Ze heeft me menigmaal een doodschrik bezorgd, maar dat is nog geen reden om
haar, ach wat een onzin.’
‘Dus u bent inderdaad op het binnenterras geweest. En bent u ook in de buurt geweest van
de kamer van mevrouw Krone?’ ‘Hoe moet ik dat nou weten?’ ‘Als u alleen uw schoenen en
sokken heeft binnengehaald, hoe komt het dan dat u gezien bent terwijl u van de kamer van
mevrouw Krone over het terras naar uw eigen kamer terugliep?’ ‘Ik heb werkelijk geen idee,
is er iemand die dat elke avond registreert dan, waar ik loop. Ik weet het niet en vind het
allemaal grote onzin. Wat denkt u nou, dat dat mijn vakantiebezigheid is over
binnenterrassen lopen en oude vrouwen vermoorden?’.
‘Vandaag bent u gesignaleerd terwijl u wederom vanaf de kamer van mevrouw Krone het
binnenterras op kwam en vervolgens via de zijstraat ongezien probeerde het hotel te
verlaten.’
67

‘Ja nou maar, ja maar dat kan ik verklaren, daar had ik mijn redenen voor.’
‘Daar komt nog bij’, gaat oberinspektor Kraus onverstoorbaar verder, hij haalt ondertussen
een in plastic gewikkeld papier onder uit de stapel en legt het voor Bas neer. ‘Herkent u dit
briefje?’
Lieve Hannah, 20 juli 2007
Ik moet je dringend spreken over wat er
met je moeder gebeurd is. Weet dat ik altijd
alles voor je doe.
Voor altijd de jouwe.
Bas
‘Hoe komt u hieraan?’ vraagt Bas in verwarring. Nu hij het briefje terugleest stijgt het
schaamrood hem naar de wangen. Wat had hij gedacht, wat verbeeldde hij zich wel. Altijd de
jouwe, wat een lachertje, die Hollander, dat is hij. Voor jou doe ik alles, lekker handig zo’n
tekst in deze omstandigheden. Dat geeft die agenten hier een motief in handen. En dan is er
ook nog die onhandige manoeuvre van hem vandaag in die kamer en zijn geklauter. Maakt
allemaal bij elkaar natuurlijk een rare indruk. Hoe redt hij zich hieruit?
Dat lijkt toch wel duidelijk hoe ze hier aan komen, dit hebben ze van mevrouw Felten
gekregen. Felten, heet Hannah zo? Rare gewoonte van vrouwen om hun naam te
veranderen, wat is er mis met Krone? ‘Ik geloof dat het maar beter is dat ik niets meer zeg.’
‘Dat lijkt ons ook, u kunt een advocaat nemen en krijgt zo de gelegenheid er één te bellen. U
begrijpt wel dat wij u voorlopig niet kunnen laten gaan.’
Bas belt Marga, legt in het kort zijn omstandigheden uit. Ze zal een advocaat zoeken die ook
in Duitsland kan werken en die zo snel mogelijk naar Koblenz sturen. Marga komt, zodra ze
alles heeft afgerond in Nederland, ze verwacht dat dat nog twee dagen duurt, ook naar hem
toe.
Gelaten laat Bas zich leiden. Hij moet al zijn spullen afgeven en zijn broekriem achterlaten
en wordt naar een politiecel gebracht. Het is een kamertje van twee bij drie met een bed, een
tafeltje en een stoel, een wc met een wastafel in de hoek afgeschermd door een dun wandje.
De wc stinkt en het bed bestaat uit een doorgezakte spiraal met een dun matrasje er op. Het
kleine raampje zit hoog boven zijn hoofd. Verder is er niets om je mee te vermaken in de cel.
Na een paar uur, waarin hij om zijn gedachten te verzetten ingewikkelde berekeningen heeft
liggen maken met het vaste voornemen zijn financiële deskundigheid op te krikken, wordt hij
gehaald voor een onderhoud met de advocaat. Dat is bijzonder snel, denkt Bas,
wonderbaarlijk snel. Hoe heeft Marga dat voor elkaar gekregen?
De advocaat heet Hans en komt uit Venlo. Hij heeft een licht zachte g, is vrij lang en slank,
langer dan Bas, heeft dik zwart haar, een blauwe bril en een enorme tas bij zich. Hij werkt
vaak voor Nederlanders die in Duitsland ergens van verdacht worden en weet hoe vervelend
het is om in een politiecel opgesloten te zitten. In zijn jonge jaren heeft hij regelmatig vast
gezeten als hij weer eens losgeknipt was van de rails of van het hek. Protesten tegen
chloortransporten en kerncentrales, begrijp je? Hij vertelt dat Marga hem slechts minimaal
heeft ingelicht, dus dat hij graag het verhaal hoort van Bas. Daarna zal hij kijken wat hij nog
aan informatie uit de politie hier krijgt.
Bas kan nog een paar dagen vastgehouden worden voordat hij voorgeleid wordt, maar
ondertussen zal Hans alles doen om zijn verblijf hier te veraangenamen en het onderzoek te
versnellen. Zo zal hij zorgen dat Bas’ boeken en noodzakelijke spullen gebracht zullen
worden. Wellicht is het ook mogelijk een televisie aan te laten sluiten. Daar zal dan wel voor
betaald moeten worden, maar als dat geen probleem is, dan lukt dat waarschijnlijk wel. De
Duitse programmering is niet geweldig natuurlijk, maar het geeft geluid en het beweegt. Na
anderhalf uur verdwijnt Hans weer en wordt Bas teruggebracht naar zijn cel.
68

Tot zijn boeken arriveren keert Bas weer terug naar zijn ingewikkelde berekeningen. Het is
inmiddels half zeven geworden en hij krijgt behoorlijke trek. Zijn laatste maaltijd is
vanochtend om elf uur geweest, de schwarzwalderkirschtorte. Hier is de maaltijd heel wat
kariger. Hij krijgt een paar boterhammen en een kop thee bij wijze van avondmaal netjes
voor hem neergezet op tafel. Misschien vinden ze hem toch niet zo gevaarlijk. Hij had
verwacht dat ze de maaltijd door het luikje zouden aanreiken. Hij zou die bewaker zo een
klap voor zijn kop kunnen verkopen en er vandoor kunnen gaan, als hij dat zou willen.
Hoewel hij wellicht niet ver zou komen met al dat politievolk hier in de buurt.
Nu hij hier zo zit vindt hij raar genoeg de politiecel heel wat minder deprimerend dan het
hotel. Terwijl de omgeving hier nou toch ook niet bepaald design is. De kale, beige-grauwe
gebutste muren, het grijze tafeltje, de groene deken op het bed, mooi is het niet. En ook het
idee dat hij verdacht wordt van moord is natuurlijk geen reden tot vrolijkheid, maar aan de
andere kant komt het hem zo idioot voor, zo onwerkelijk, dat hij zich er geen al te grote
zorgen over maakt. Het feit dat hij het niet meer alleen hoeft te doen, dat Hans zich met hem
bezig houdt, dat hij met iemand kan praten over wat er nu eigenlijk aan de hand kan zijn,
bevordert zijn stemming positief. En alles is beter dan die stilte en geheimzinnigheid waar hij
geen vinger achter kan krijgen, denkt hij nu, maar ja, wat als? Hans vond de bewijsvoering
tot nu toe nogal mager, een getuige die zegt dat hij over het platje liep, een liefdesbriefje,
een rare klauterpartij zijn volstrekt onvoldoende om zelfs maar een beschuldiging te mogen
uiten. Ze moeten meer hebben en Bas heeft geen idee wat dat zou kunnen zijn. Inmiddels
zijn er natuurlijk heel wat vingerafdrukken van hem in de kamer van Mutter, maar die zijn pas
later daar terecht gekomen. De politie heeft er ongetwijfeld onderzoek gedaan terwijl al het
meubilair er nog stond. Hans vond het wel een beetje vreemd dat alles weggehaald was.
Volgens hem zou dat niet in het belang van het onderzoek zijn. Als de politie de meubels
heeft weggehaald zou hij hen onzorgvuldigheid kunnen verwijten en verduistering van
bewijsmateriaal of zoiets en moeten ze hem om die reden wel laten gaan. Wel een
geruststellende gedachte, maar Bas heeft eigenlijk liever dat tot de bodem wordt uitgezocht
wie wat heeft gedaan en waarom en hij heeft ook geen zin in een verdachtmaking die nog
half ergens tussen blijft hangen.
De boeken en zijn toiletspullen worden even later binnen gebracht door een van de
bewakers, die bericht dat de advocaat morgenochtend terug zal komen. ‘En de televisie?’,
vraagt Bas. Dat duurt nog een dagje, dat hebben ze niet zo snel voor elkaar. ‘Hoe is het
weer buiten?’ wil Bas nog weten. Maar de bewaker heeft de deur al weer achter zich
gesloten.
Bas legt twee boeken onder zijn voet en nestelt zich in bed met het derde boek. Het bed is
niet comfortabel, smal en kort, maar het went. Om tien uur gaat het licht uit. Niet lang daarna
valt Bas in slaap, waar hij uit gewekt wordt door lawaai voor zijn deur, geschreeuw en
gebonk. Waarschijnlijk een dronkelap die overlast veroorzaakt en nu de cel in gesleept
wordt. Het duurt even voor het lawaai overgaat in wat gemurmur verder weg. Het is wel
jammer van de slaap, die nu niet zo makkelijk meer wil komen.
Wonderlijk hoe het leven kan lopen, dat hij nu in Duitse politiecel zit, die hij in Nederland net
was ontlopen. Dat hij twee dagen geleden nog als ware liep te huppelen van verwachting en
nu ligt te rillen voor een onheilspellend vooruitzicht. Maar het leidt wel af zo’n avontuur, hij
heeft al dagen niet meer aan Sylvia en Paul gedacht en hun wrede machinaties. Nu is hij
overgeleverd aan de wrede machinaties van Hannah. Als dat het is waardoor hij in deze
situatie is geraakt, of is het allemaal één groot misverstand? Hij geeft de voorkeur aan de
laatste gedachte, maar dat is wellicht wat naïef. Hoe komt een mens tot wreedheid? Is het
een menselijke eigenschap, die ieder in zich heeft en de meeste mensen succesvol weten te
onderdrukken? Of hebben sommige mensen gewoon minder scrupules en gebruiken ze
iedereen die op hun pad komt als ze denken dat dat voor hun heil nodig is.
Hij is zelf natuurlijk ook onnoemelijk wreed geweest door zijn moeder in de steek te laten. Hij
had dat nodig voor zijn toekomst, voor zijn leven en heil. Maar voor zijn moeder was hij nog
69

het enige lichtpuntje in haar uitzichtloze neerslachtige bestaan en juist dat lichtpuntje heeft hij
weg genomen. Moeder, hoe zou het met haar gaan, waar zou ze zijn, zou er iemand zich
haar lot hebben aangetrokken? Wie weet is ze wel uit haar dal omhoog gekropen, was het
zetje dat hij heeft gegeven juist nodig om haar overeind te krijgen. Wat zou ze nu over hem
denken, van hem vinden? Zou ze hem nog willen zien? Zou ze hem haten om wat hij haar
heeft aangedaan, of blij zijn als hij er voor kiest het contact te herstellen? Als hij hier uitkomt
en naar Nederland terug keert, gaat hij naar haar op zoek. Hij moet de gok maar eens
wagen. De afstand is nu na al die jaren toch wel groot genoeg geworden om die enorme
druk, de emotionele chantage niet meer te voelen?
En hoe zou het met zijn vader zijn? Daar is hij evenzeer of misschien nog wel meer
benieuwd naar. De herinneringen aan hun vakantie hier, aan zijn vroegere adoratie, zijn
vaders vertrek en de leegte zijn zeer levend geworden in de laatste week. Het zou toch fijn
zijn als zijn vader nog leefde. Misschien zouden ze nu eindelijk kunnen praten, niet langs en
over, maar mèt elkaar. Misschien zou zijn vader Bas nu wel zien en trots op hem zijn,
waardering hebben voor wat hij heeft bereikt?
70

Cel
Om zeven uur springt het licht aan, juist op het moment dat Bas net in slaap is gevallen. Een
bewaker komt binnen lopen en zet een kop thee voor hem neer. Hij maakt zowaar nog een
vriendelijk praatje over ‘goed geslapen’ en dat het ontbijt om acht uur wordt gebracht. Bas
probeert die stemming er een beetje in te houden door uiterst beleefd en dankbaar te doen.
Het vooruitzicht een hele dag in de cel door te moeten brengen staat hem op dit moment erg
tegen, maar het helpt niet dat op de bewaker af te reageren. Doorgewinterde celbewoners
leggen voor zichzelf een strak regime aan om te overleven, weet Bas uit verschillende
romans. Beginnen met gymnastiek oefeningen, 20 keer opdrukken, buigen en strekken, 200
keer de cel heen en weer lopen, dat soort dingen. Vervolgens een uurtje berekeningen
maken. Hij zal pen en papier vragen zodat hij een dagboek bij kan houden. Wellicht kan hij
zich aan het dichten zetten. Voor hij het weet is de advocaat er dan met – hopelijk – nieuws.
De bewaker die het ontbijt komt brengen zegt dat hij voor een potlood en papier kan zorgen.
Zo brengt Bas de tijd tot elf uur nuttig door. Voor het gesprek met de advocaat wordt hij
opgehaald en naar een kamer gebracht. Hans heeft inderdaad nieuws. Hij heeft dossiers
kunnen inzien en een onderhoud gehad met de politie over de redenen waarom Bas wordt
vastgehouden en wat de aanklacht tegen hem is.
Het nadere onderzoek heeft uitgewezen dat Mutter is gestikt doordat er een kussen op haar
gezicht gedrukt is. Wat de aanwijzingen zijn die er toe geleid hebben dat Bas daarvan
verdacht wordt is hem gisteren verteld door die twee ´oberinspektors´. Hans heeft direct
navraag gedaan naar de leeggehaalde kamer. Daar keken ze van op. Dat was uiteraard
helemaal niet de bedoeling. De kamer was door de politie afgesloten in afwachting van de
beslissing of er nader onderzoek zou moeten plaatsvinden. Na de opmerking van Hans, dat
het verdwijnen van het meubilair uit de kamer wel eens zou kunnen betekenen dat de politie
de zaak sowieso kwijt is, is men polshoogte gaan nemen. Maar wat blijkt: de kamer is
helemaal niet leeg, al het meubilair stond er. Hans was meegegaan en heeft dit zelf kunnen
constateren. Vervolgens is de kamer wederom grondig onderzocht. ‘Ik ben je advocaat, dus
ik geloof je. Maar de politie vindt het maar een vreemd verhaal over die lege kamer. Zeker nu
die niet leeg meer blijkt te zijn. Je weet zeker dat hij leeg was? Je hebt je niet in de kamer
vergist?’ Nee hoor dat weet hij echt pertinent zeker. Het gaat om de kamer waar je direct
tegen aan loopt als je de trap oploopt. ‘Dan denk ik dat iemand je daar een kunstje flikt.
Iemand daar probeert jou er in te laten lopen. Ik denk dat we er rekening mee moeten
houden dat het laatste onderzoek van de kamer ook nieuw bewijsmateriaal gaat opleveren.
Nu het eenmaal lukt om je verdacht te maken zal men de politie daarbij wel een handje
helpen, schat ik zo in.’ ‘Waar denk je dan aan?’ ‘Ik denk dat hij of zij kleine sporen van jou
daar geplant heeft. Haren misschien, of iets dat je kwijt bent, dat je zomaar uit je zak verloren
bent.’ ‘Verdomd dat is waar, er is in mijn spullen in mijn kamer gerommeld, er is in mijn koffer
gekeken. Ik heb niet gezien dat er iets weg was trouwens, maar heb ook niet heel goed
gekeken. Het leek mij dat er bij mij toch niets te halen viel. Ik heb geen dure dingen zoals
fototoestellen of laptops mee op reis. Alleen mijn telefoon, maar die heb ik altijd bij me.’ ‘Dat
wordt nog lastig. Het ziet er naar uit dat je kwelgeest het grondig aanpakt. Heeft er iemand in
dat hotel een wrok tegen je? Is er een reden te vinden waarom jij hiervoor uitgekozen bent?’.
Bas weet het niet. Hij voelt zich even verslagen door deze mededelingen. Hij kan zich niet
voorstellen dat hij in een week tijd zoveel woede opgeroepen zou hebben. Anderzijds was er
wel voortdurende die beklemmende licht agressieve sfeer en er was de woedende blik van
Maria, maar waardoor die veroorzaakt zou kunnen zijn? Dan was er nog die enge autistische
Claudia, je weet nooit wat die allemaal voor een fantasieën ontwikkeld heeft of waar dat
neurotische gedrag van haar op gestoeld is en toe leidt? Misschien vindt ze dat Bas haar
slecht behandeld heeft. Of heeft het met zijn wandeling met Hannah te maken? Is er iemand
jaloers geworden? Als hij de verhalen die in het dorp de ronde doet moet geloven dan kan
het best zijn dat er meer mannen het idee hadden dat zij de uitverkorene van Hannah waren.
Het rondsluipende rokersechtpaar wat hebben die er mee te maken? Waren ze wel
hotelgasten, of heeft Bas hen betrapt tijdens inbreken?
71

De keurige heer misschien? Wie is die man, zou dat Felten zijn? Is hij Hannah’s echtgenoot?
Of zou het van begin af de opzet van Hannah geweest zijn om hem te verleiden zodat hij als
zondebok zou kunnen fungeren? Was het wellicht de bedoeling geweest dat hij de daad zelf
dan ook nog vrijwillig uit liefde voor haar gedaan zou hebben? Waarom waren die meubels
weg, om hem op een dwaalspoor te brengen? Maar waarom? Waarom allemaal zo
omslachtig. Hij had toch sterk de indruk gekregen dat de hele familie genoeg had van die
moeder, dus waarom hebben ze het niet stil gehouden dat die deur plotseling dicht was.
Waarom heeft wie dan ook aangedrongen op een onderzoek door de politie? Al deze vragen
legt hij aan Hans voor. Hij hoopt dat Hans de antwoorden vindt, ziet Hans dat ook als zijn
taak? Kan hij een beetje detective spelen?
Hans denkt dat dat wellicht wel kan. Hij zal hier en daar wat gesprekken gaan voeren, zien
dat hij wat informatie los kan krijgen in het dorp en in het hotel. Vanmiddag zal Bas weer
ondervraagd worden door de politie. Hans zal daarbij aanwezig zijn. Wellicht is er dan al iets
meer bekend.
Bas wordt weer teruggebracht naar zijn cel, waar hij verder kan peinzen over de situatie
waarin hij verzeild is geraakt. Wat enkele dagen geleden een hele goede afleiding leek voor
zijn problemen in Nederland lijkt nu uit te lopen op een nieuwe nachtmerrie. Waarom moet
hem dat nu weer allemaal overkomen? Is hij al niet genoeg gestraft door het verlies van zijn
bedrijf en van Sylvia? Om zijn gedachten te verzetten doet hij een nieuwe ronde gymnastiek
oefeningen, opdrukken, rekken, strekken, heen en weer lopen, buikspieroefeningen.
In de middag, na een vage maaltijd van rijst met erwten, komt de bewaker hem weer halen
en wordt hij naar een spreekkamer gebracht waar Hans al zit te wachten. Twee minuten later
komen de beide obersinspektors binnen. Dit is een officiële ondervraging, hetgeen vooral
betekent dat alles wat gisteren al aan de orde geweest is vandaag nog eens over gedaan
wordt. Er wordt eindeloos doorgezaagd over de lege kamer, wat Bas daar gedaan heeft op
welk moment hij zich waar bevond en wat hij daar zag. De oberinspektors vragen
toestemming om haren en DNA van Bas af te nemen. Er zijn inderdaad zoals Hans al
voorspelde ‘nieuwe’ sporen gevonden, haren, een stukje papier, een half pakje kauwgom.
Volgens Hans is het verstandig overal aan mee te werken. Dus dat doet hij dan maar. Het
verhoor is een beetje een teleurstelling, het levert naar Bas’ idee niets op.
Als de politie vertrokken is blijft Hans nog even na om door te spreken wat er nu gaat
gebeuren. Bas heeft het gevoel dat het helemaal niet opschiet. Hoe lang moet hij hier nog
zitten? Dat is volgens Hans erg afhankelijk van de voortgang van het onderzoek. Hij heeft
zelf wel wat nieuwe informatie opgeduikeld maar dat helpt waarschijnlijk nog niet erg. De
keurige heer die in het hotel verbleef, is niet meer te vinden. De kamer naast de kamer van
mevrouw Krone waar Bas gisteren in heeft rond gedwaald, blijkt al enige tijd niet verhuurd te
zijn aan gasten en die Hannah heeft haar vaste kamer op de bovenste verdieping van het
hotel. De dochters hebben het werk in het hotel weer op zich genomen en de invalkracht is
weer weg. Het rokersechtpaar is totaal niet bekend in het hotel. Niemand schijnt hen ooit
gezien te hebben.
Het is Hans nog niet gelukt achter de naam van die keurige heer te komen. Hij heeft sterk
het gevoel dat de dochters hem niet zullen helpen, maar hij zal de invalkracht gaan zoeken.
Dat is waarschijnlijk iemand uit het dorp en er zijn vast mensen in het dorp te vinden die
weten wie het is en waar ze woont. Het hotel is overigens niet failliet, integendeel, er blijkt
enorm veel vermogen te zijn, het hotel zelf is goud waard daar op die plek, terwijl het volledig
eigendom is van de familie en er zijn verder geen schulden.
Hans heeft een kamer genomen bij de ‘bed en breakfast’ langs de Rijnweg en gaat
vanavond in de pizzeria eten om zoveel mogelijk mensen te kunnen spreken. Morgen hoopt
hij meer te kunnen vertellen.
Bas wordt weer terug gebracht naar zijn cel, waar hij teneergeslagen op bed gaat liggen. Het
is wel prettig dat hij niet alleen staat, dat Hans op onderzoek uit gaat, maar dat hij zelf niets
kan doen, daar wordt hij erg neerslachtig van nu. Het schiet niet op. Het lijkt er op alsof hij
72

nog dagen in deze cel door moet brengen en steeds maar met hele kleine porties meer zicht
krijgt op wat er gebeurt en gebeurd is.
Uit een soort van plichtsbetrachting schrijft hij alles op wat er gezegd is in zijn net aan
gelegde dagboek, doet nog wat gymnastiekoefeningen en maakt wat berekeningen. Nadat
hij zijn wat saaie ‘Abendbrod’ gegeten heeft en geprobeerd heeft geconcentreerd een tijd in
zijn A.F.Th. te lezen, kan hij het niet meer verzinnen. Remo Woodhouse (het
Schervengericht) past om zijn tijd in de isoleercel door te komen, de methode Charrière toe.
Als Bas het goed begrepen heeft, concentreert Remo zich op het licht aan de binnenkant van
zijn ogen en komt liggend in foetus houding met een punt van de deken onder zijn neus - bij
wijze van ‘security blanket’ - in een trance die hem terugvoert naar andere tijden, naar een
situatie waar hij op dat moment wil zijn.
Waar zou hij willen zijn? Welke periode van zijn leven is de moeite waard om nogmaals te
beleven? Het begin van zijn studietijd was een mooie tijd. Hij studeerde hard om de verloren
maanden in te halen, maar dat gaf hem het gevoel dat hij echt iets presteerde, dat hij iets
kon en dat het ergens toe leidde. Bovendien voelde hij zich meteen thuis in de studie,
opgenomen in de studentengemeenschap. Als hij niet studeerde besteedde hij zijn tijd aan
bijeenkomsten en debatten van de studentenvereniging en ontmoette hij nieuwe en
interessante mensen. Toen voelde hij zich goed, competent, zelfverzekerd, vrij en niet
eenzaam. Het was een mooie tijd. Bas gaat op zijn zij liggen trekt zijn knieën op en
concentreert zich op zijn ademhaling. Hij bedenkt een mantra voor zichzelf, dat goed zoemt
en al zizum, zizum, zizum voor zichzelf herhalend komt hij in een lichte trance, die hem niet
naar zijn studietijd brengt maar naar de gelukkige tijd in zijn jeugd, vóórdat zijn vader
verdween.
Op zondagen in de zomer gingen ze vaak met een groep gezinnen picknicken in het park of
in de duinen. Warme eindeloze zondagen.
Het is ’s ochtends vroeg, moeder is zachtjes neuriënd bezig boterhammen en taarten in te
pakken en limonade in flessen te gieten die in de koeltas gedaan worden naast de flessen
witte wijn. Er wordt een thermoskan vol koffie geschonken en er gaan kopjes en glazen mee
verpakt in servetten en theedoeken. Moeder ziet er blij en enigszins opgewonden uit. Vader
zit aan de keukentafel en pakt bestek in, terwijl hij praat over de dag die komen gaat. ‘Dit
wordt een mooie dag, de zon schijnt nu al lekker, zie je moeder. Het zal lekker warm worden,
we moeten onze zwemkleding ook maar meenemen. In ieder geval van de jongen, dan kan
hij gaan zwemmen. Dat is heel goed voor de jongen daar wordt hij heel sterk van. Het is ook
lekker voor die kinderen om met water te spetteren als het zo warm is. Theo en Wouter en
de meisjes nemen ook hun zwemkleding mee. Het is goed om Johan en Mieke weer eens te
zien en Willem en Marian natuurlijk ook. Ik neem het schaakspel mee dan kan ik met Willem
schaken.’ Ondertussen is moeder bezig een plaid in te pakken en haalt ze mijn zwembroek
en een handdoek, die ze in elkaar rolt. Moeder en ik dragen ieder twee tassen naar beneden
en zetten ze in de auto die op de stoep klaar staat. Vader komt naar beneden met het
schaakbord. Moeder haalt de plaid en het rolletje zwemkleding. Ik ga op de achterbank zitten
naast de tassen en de plaid en neem het zwemrolletje op schoot. Vader start de auto.
Moeder trekt de deur van het huis dicht en stapt voorin.
Ik vind oom Johan en tante Mieke en hun twee zoons Theo en Wouter heel erg aardig. We
gaan vaak met hen op zondag ergens naar toe. Soms in de winter naar de bioscoop, of
spelletjes doen bij hen of bij ons thuis. In de zomer gaan we bijna altijd ergens naar buiten
om te picknicken en daar het oorlogspel te doen als er nog meer kinderen in de buurt zijn.
Oom Willem en tante Marian gaan niet altijd mee, die ken ik niet zo goed, ze bemoeien zich
meestal niet zo met mij. Zij hebben twee dochters, een tweeling Ietje en Rietje. Ietje en Rietje
spelen altijd met elkaar, heel soms als het moet van hun ouders spelen ze met ons mee, als
we het oorlogsspel gaan doen bijvoorbeeld. Ietje moet dan bij de ene groep en Rietje bij de
tegenstanders. Maar het is heel duidelijk dat je ze beter bij elkaar in een groep kunt zetten,
want ze tikken elkaar toch nooit uit.
73

Het is al warm als we naar de duinen rijden. Daar zetten we de auto op de parkeerplaats en
laden uit. Moeder vraagt of vader de plaid wil dragen want dan kunnen we in een keer naar
het meertje lopen en hoeft ze niet nog een keer terug. Bij het meertje zien we Willem en
Marian en de meisjes al zitten, ze zwaaien naar ons, ze hebben een mooie plek uitgezocht
tussen twee duinen in vlak bij de kale klimboom. Ik vind het altijd zo lastig om gedag te
moeten zeggen, dus ik geef oom Willem en tante Marian snel een hand, zwaai naar de
meisjes en klim in de boom. Ik weet niet hoe ik moet kijken en wat ik moet zeggen op: ‘Goh
wat ben je groot geworden, ik herken je helemaal niet meer, je bent al bijna zo groot als je
moeder.’ Of op ‘Hoe gaat het op school? Ben je nog steeds de knapste van de klas? We
moeten nog oppassen hoor, straks is hij ons allemaal te slim af.’ Vijf minuten later komen de
jongens aanhollen, met oom Johan en tante Mieke erachter aan. Ik klim snel uit de boom en
hol op ze toe. ‘Hoi’ ‘Hoi, ben je al in het water geweest?’ ‘Mam mogen we onze
zwembroeken aan?’ Ik haal mijn zwembroek op bij moeder en trek hem snel aan en hol dan
achter Theo en Wouter het water in, dat nog koud is, maar als je eenmaal door bent is het
lekker. We blijven een hele tijd in het water zwemmen en elkaar onder duwen en nat
spetteren, tot we geroepen worden om te eten. We gaan op onze handdoeken zitten en
krijgen eerst taart en limonade en daarna nog boterhammen met ham en worst. Als we een
beetje droog zijn gaan we verstoppertje spelen, oom Johan en oom Willem en de meisjes
doen ook mee. Ik ben als eerste de buut, ik vind Rietje en Ietje meteen, die zitten vlakbij,
samen achter een dikke boom. Het duurt heel lang voor ik oom Johan vind, die heel ver weg
achter een paar struiken zit, maar daarna vind ik vrij snel oom Willem en Wouter en Theo.
Dan zijn de meisjes de buut, ik verstop me een eindje verderop boven in een boom, daar
vinden ze me nooit. De meisjes zijn lang bezig voor ze de anderen gevonden hebben, maar
mij vinden ze niet. Ze roepen: ‘Nou doe maar niet zo flauw Bas, kom maar terug je hebt
gewonnen.’ Maar Theo en Wouter roepen: ‘Blijf zitten waar je zit en verroer je niet.’ Maar ik
klim toch maar uit mijn boom en loop terug. Daarna gaan vader en oom Willem schaken en
gaan oom Johan en Wouter en Theo een eindje wandelen. Ik heb geen zin om mee te gaan.
Ik ga weer terug naar mijn boom met een stripboek, dat ik had meegenomen, en klim erin. Ik
zit wel lekker, niemand kan me hier zien en als Wouter en Theo terug zijn, dan hoor ik dat
wel. Ik heb net mijn stripboek uitgelezen als tante Mieke en tante Marian al pratend aan
komen lopen en onder mijn boom blijven staan. Ik vind het een beetje gek om te roepen dat
ik daar zit dus ik verroer me niet en wacht tot ze weg zijn. ‘Ans ziet er wel goed uit hè
vandaag? Hoe vind jij nou dat het met die jongen gaat?’ ‘Hij is nog steeds wel een beetje
verlegen, maar verder gaat het wel goed volgens mij. Ik denk dat het al met al best een leuke
jongen wordt. Het is een zegen voor Ans, dat hij op school zo goed kan meekomen’. Ans is
mijn moeder, dat weet ik. Mijn vader zegt altijd moeder tegen haar, maar ooms en tantes
zeggen Ans. ‘Hij gaat wel steeds meer op zijn vader lijken hè, dat begint wel op te vallen nu,
hij lijkt in niks op Henk, zo lang als hij is en zo blond.’ Henk is mijn vader, ik begrijp niet goed
wat ze bedoelen, lijk ik nu wel of niet op hem? Mijn vader is niet zo groot. Oom Johan en
oom Willem zijn veel langer dan hij. Vader is eigenlijk niet zo veel groter dan moeder. ‘Even
goed een mooie regeling die Ans der vader heeft getroffen, daar boft ze maar mee, anders
had ze er mooi alleen mee gezeten. Ik denk wel dat ze af en toe eens een oogje moet
dichtknijpen, maar ik geloof dat Henk het er toch helemaal niet zo slecht vanaf brengt als
vader. Hij brengt in ieder geval een hoop vrolijkheid en levendigheid met zich mee, dat is
voor Ans wel goed na al die treurigheid. Kom we lopen weer terug naar de anderen.’
Twee minuten nadat ze weg zijn gelopen, klim ik uit mijn boom. Wouter en Theo zijn ook
weer terug en we gaan een kanaal graven en dammen aanleggen in het strandje langs het
meertje. We drinken nog wat limonade en de grote mensen wat wijn en daarna gaat ieder
gezin in de eigen auto weer naar huis.
Als we thuis komen ben ik helemaal rozig en gloeit mijn huid van de zon. Na het eten lig ik
snel in bed, er zit nog allemaal zand in mijn haar. Het is lekker tussen de koele lakens met
mijn warme vel.’
Het is merkwaardig denkt Bas, terwijl hij weer terug zakt in het heden, dat dat verhaal nu
opduikt. Hij was dat voor hem onduidelijke gesprek tussen zijn twee zogenaamde tantes
74

helemaal vergeten. Als kind van tien was Bas nog niet voorgelicht en het was zo
vanzelfsprekend dat hij een vader en een moeder had, dat andere mogelijkheden, ook al
zouden ze in grote koeienletters voor hem uitgeschreven zijn, niet tot hem doordrongen. Hij
heeft er niet alleen nooit meer over nagedacht, maar zich ook nooit, zoals de meeste
kinderen wel doen, in identiteitscrises of tijdens momenten dat je het helemaal gehad hebt
met je ouders, afgevraagd of hij wellicht van de melkboer is.
Het is inderdaad zo dat hij helemaal niet lijkt op de man die voor hem in de eerste helft van
zijn jeugd zijn vader was. Vader was tamelijk klein van stuk en donker van uiterlijk, een
tiende indisch, schat hij nu. Wel een knappe man, een knappe donkere, charmante man was
het. Ook al heeft Bas geen foto’s uit die tijd, zijn moeder heeft alle foto’s die er waren
verscheurd en weggegooid, hij kan toch nog een vrij redelijk beeld krijgen van het uiterlijk
van die man. Niet zijn vader dus. Wat een idiote situatie en een idiote manier om daar zo
achter te komen. Toch de enige man die hij ooit vader noemde en tegen wie hij opkeek, als
tegen een vader. Hij was degene van wie Bas goedkeuring en waardering wilde hebben, nog
steeds eigenlijk. Juist omdat hij weggegaan is, heeft Bas zich eigenlijk nooit afgevraagd hoe
de vork in de steel zat.
Wie was dan wel zijn vader en waarom kent hij die niet? Wat en waarom heeft zijn Opa dan
indertijd iets moeten regelen? Vragen, vragen, vragen die er allemaal toe leiden dat hij zich
nog sterker voorneemt om op zoek te gaan naar zijn moeder. Niet alleen om te weten te
komen hoe het met haar is - hij hoopt vooral gerustgesteld te worden – maar ook om
antwoorden te krijgen op vragen. Hij ligt nog een tijd lang te piekeren over die rare
ontdekking, die zo geheel onverwacht uit de lucht of liever eigenlijk uit een droom komt
vallen. Maar het heeft geen zin om te blijven piekeren, als hij meer antwoorden wil, kan hij
beter proberen die met dezelfde methode boven te krijgen.
Bas gaat weer op zijn zij liggen met zijn knieën opgetrokken en herhaalt zacht zoemend zijn
mantra. Hij zakt weg in het imaginaire warme zand, het zand zoals op het strand van
Bloemendaal. Toen hij nog maar net Sylvia kende, was dat een van hun eerste uitstapjes,
het beloofde een mooie dag te worden. Vroeg op pad voor de file uit met de auto naar
Parnassia. Ze lopen een stuk van de strandopgang af en zoeken een plek tegen de
duinrand. Het zand is warm en zacht en Sylvia is heel dicht bij, ze houden elkaars hand vast
terwijl ze op het strand liggen met hun gezicht naar de zon gekeerd. Bas voelt de verliefdheid
van toen weer opkomen. Het was zo intiem, zo erotisch om naast elkaar te liggen en elkaar
niet aan te raken behalve die handen die elkaar vast houden. De zon, de wind, de geur van
de zee. Dezelfde opwinding overspoelt hem nu weer.
75

Tiende dag
Als alles gegaan was als bedoeld, dan had Bas nu zijn laatste wandeldag gehad, de
pauzedag meegerekend. Na de thee en zijn oefeningen, een douche, die hem onder
begeleiding toegestaan wordt en het ontbijt, wacht Bas al lezend de komst van Hans af, zijn
detective en advocaat.
Hans heeft een hoop nieuws zegt hij, maar eerst zou hij wel eens even willen weten waarom
Bas hem niet alles verteld heeft. Hij is daar een beetje pissig over. Hij had eerder tot de kern
van het verhaal achter de dood van mevrouw Krone kunnen komen als Bas met alle
achtergronden over de brug was gekomen en bovendien had hij dan niet zo pleefiguur
geslagen.
Bas begrijpt het niet, wat had hij dan moeten vertellen, hij weet niets dat met deze zaak te
maken zou kunnen hebben dat hij niet naar voren gebracht heeft.
‘Om te beginnen Bas had je me wel eens kunnen vertellen dat je hier vroeger al eens op
vakantie bent geweest. Nu heb ik dat van de politie hier moeten horen en die beschouwt dat
als contextueel bewijs.’ ‘Leg uit’, zegt Bas, ‘ik begrijp er niets van. Ik ben hier wel eens in de
buurt op vakantie geweest met mijn ouders ja, maar wat heeft dat er nou mee te maken?
Terwijl ik wandelde herkende ik wel wat, de ‘Deutscher Eck’ was het, en de Lorelei natuurlijk.
Anders was de herinnering aan die vakantie me geheel voorbij gegaan. Ik neem aan dat er
wel meer mensen in hun jeugd hier in de buurt op vakantie zijn geweest. Het was een
populaire vakantiebestemming in die tijd. Niet te ver van Nederland, geen al te moeilijke taal,
vriendelijke mensen. Maar waarom zou ik je dat als context hebben moeten vertellen? Ik was
elf of twaalf of zo toen.’
‘Is dat nou werkelijk zo, Bas. Hoe komt het dan dat je in hetzelfde hotel terecht kwam? Vertel
me dat eens.’ ‘Serieus Hans, hetzelfde hotel, hoe kom je daar nou bij? Dat was een heel
ander hotel toen met mijn ouders, toch? Ja nee dat zag er heel anders uit, denk ik, in mijn
herinnering in ieder geval.’ Bas schudt zijn hoofd, terwijl Hans ondertussen zit te knikken. ‘En
hoe weet de politie dat? Was het echt hetzelfde hotel? Dat is toch wel heel erg toevallig. Wie
heeft hen dan verteld?’ ‘Ja precies, andere mensen wisten het nog wel, dus waarom jij niet
Bas? Zoveel toeval bestaat niet volgens mij. En de politie denkt daar ook zo over.’ ‘Sorry, ik
weet nog steeds niet waar je naar toe wilt. Moet je luisteren, ik ben hier dertig jaar geleden
geweest met mijn ouders. Daarna nooit meer. Ik krijg een vakantie van een vriendin, die
denkt dat het goed is dat ik mijn zinnen verzet en dat wandelen daar de beste remedie voor
is en dan blijkt nu dat ik eerder in het hotel geweest ben, dat die vriendin voor me heeft
uitgezocht. Als dat verhaal al waar is, misschien heeft iemand dat uit zijn duim gezogen. Wat
kan dat nou te maken hebben met de dood van die oude vrouw? Ja die Hannah, die heb ik
verteld dat ik eerder met mijn ouders hier in de buurt op vakantie geweest ben. Heeft zij dat
misschien verzonnen. En wat kan daar nou de reden van zijn, dat zij dat verzint?’
‘Omdat dat natuurlijk niet het enige is. Wat je ook niet verteld hebt, Bas, is dat je vader na die
vakantie hier, weggegaan is. En waarschijnlijk weet je donders goed waarheen en dat heeft
er dus alles mee te maken.’ ‘Ik heb geen idee, echt geen idee waar wat mee te maken heeft
en waar mijn vader naar toe gegaan is. Ik heb in geen dertig jaar wat van hem gehoord.’
‘Het viel die dames van het hotel meteen op, dat je dezelfde naam hebt.’ ‘Als wie, Hans,
dezelfde naam heb als wie, ik kan het nog steeds niet volgen?’
‘Meen je dat nou echt Bas, ben je zo naïef? Het is dertig jaar geleden dat jij hier op vakantie
was en na die vakantie dertig jaar geleden is je vader verdwenen. Wat is er tijdens die
vakantie gebeurd? Heb je je nooit afgevraagd waar je vader naar toe is gegaan?’
‘Eerlijk gezegd niet nee, ik had andere dingen aan mijn hoofd toen, een depressieve moeder
om te beginnen, een leven dat in elkaar stortte. Nee hij was weg dat was erg genoeg. Ik heb
hem jarenlang uit mijn gedachten verbannen en nee het is niet bij me opgekomen dat…
Weet je dat, dat nu pas tot me begint door te dringen. Dat verhaal over die gast waarmee
Hannah jaren geleden vandoor is gegaan, dat, dat wel eens die man zou kunnen zijn die ik
mijn vader noemde. Ik heb die verhalen in het dorp wel gehoord. Over een gast, die zijn
gezin in de steek liet, maar heb een en ander niet aan elkaar verbonden. Je bedoelt dus te
zeggen dat hij een relatie heeft gehad met Hannah? En nu? Ik heb hem nooit meer gezien,
het is dertig jaar geleden. Is hij hier in de buurt, dat je weet? Hannah heeft niets gezegd
76

trouwens, terwijl er bij haar toch een lichtje opgegaan zou moeten zijn. Of was dat lichtje wel
opgegaan? Ja dat is het hè. Ze wist het gewoon. Ze wist wie ik was en daarom heeft ze met
me aangepapt om me uit te horen wat ik kwam doen. Oh Hannah. Oh zij was het , zij was
Hannelore, mijn eerste liefde, het mooie meisje. Niets heeft ze gezegd, ze heeft me gewoon
uitgelachen natuurlijk, weer uitgelachen net als toen. En nu beweren ze dat ik, wat beweren
ze eigenlijk?’ Bas begint steeds luider en kwader te worden. ‘En dat alles en hij was niet
eens mijn vader.’
‘Rustig aan, Bas, wat bedoel je nu weer. Hij was niet eens je vader, wat was hij dan?’ ‘Ja nou
stom vannacht..’ en Bas vertelde het hele verhaal van zijn trance en de beelden van vroeger
die terugkwamen. ‘Jeetje Bas wat een vreemd verhaal en dat je daar zo achter komt. Althans
nou ja, ik zou het toch maar verder uitzoeken als ik jou was of het inderdaad zo is. Maar
enfin voor nu is het eigenlijk niet relevant. Ik geloof je, als je zegt dat je geen idee had dat je
in hetzelfde hotel logeerde als toen. Maar toch je had me beter kunnen inlichten, blijkbaar is
er veel meer relevant dan je denkt. Maar goed ik heb dus het een en ander aan informatie
opgeduikeld. En nu ik weet dat jij echt geen idee had, kan ik die informatie misschien ook
iets beter interpreteren. Ik heb gistermiddag en –avond, het een en ander aan echte
informatie en roddels opgevangen. Zo heb ik enig inzicht gekregen in de informatie die de
familie van mevrouw Krone aan de politie heeft verstrekt en heb ik in het dorp het een en
ander aan verhalen opgevangen.
Waar zal ik beginnen? Misschien is het maar het beste chronologisch te verhalen en dan de
verschillende gezichtspunten daarop, voor zover ik er weet van heb, weer te geven.
Het begon allemaal ongeveer vijfenveertig jaar geleden. De oude heer Krone, een telg uit
een eerbiedwaardig geslacht van hoteliers moet de conclusie trekken dat hij weliswaar drie
prachtige dochters heeft, maar nooit een zoon zal krijgen. De traditie wil dat het hotel
overgaat op de oudste zoon zodat het hotel in de familie blijft en dezelfde naam kan houden.
Hij moet zich er bij neer leggen dat de toekomst die weg niet op zal gaan, maar gelukkig
heeft zijn oudste dochter veel hart voor het vak. Zij wil graag zijn opvolger worden en bereidt
zich daar helemaal op voor. Krone zelf ziet ook dat zij een goede manager zal worden. Hij
maakt met zijn dochter Maria en haar echtgenoot, die over de keuken gaat afspraken over
de termijnen van opvolging en het jaar waarin ze het hotel zal gaan overnemen. Krone wil
alles goed achterlaten en laat het hotel verbouwen zodat het aan de moderne eisen voldoet.
Voordat alles echter op papier staat komt hij plotseling te overlijden. De afspraken zijn er wel,
maar ze staan niet op papier en moeder Krone doet alsof ze nergens iets van weet. Volgens
haar is zij na de dood van haar echtgenoot de baas en dat laat ze ook weten. Ze regeert met
harde hand. Maria heeft het nakijken en moet vooral hard werken en afwachten. Afwachten
tot moeder zo goed zou willen zijn het beheer over te doen, of zou goed zou willen zijn te
overlijden.
Dat laat allemaal erg lang op zich wachten. Moeder blijkt zo sterk als een olifant met
uitzondering van haar knieën, maar ze is op geen enkele manier te vermurwen om het
beheer over te doen, zelfs niet als ze niet meer kan lopen.
Dochter twee, Claudia, is of was, volgens de dorpelingen, het lievelingetje van haar moeder.
Zo zeer zelfs dat moeder eigenlijk liever niet had dat ze al te veel tijd doorbracht op school.
Claudia moest eigenlijk altijd thuis zijn, bij moeder in de buurt. Ze heeft nooit veel tijd buiten
de deur kunnen doorbrengen en nooit de kans gekregen andere contacten en relaties op te
doen los van haar moeder. Ze kwam uiteraard wel veel mensen tegen in het hotel als ze
daar werkte, het eten uitserveerde of de bar bediende, maar veel verder dan dat gingen die
contacten niet. Ze werd schuchter en verlegen en een beetje onhandig, wist zich niet goed te
bewegen in het gezelschap van andere mensen. Moeder kon het niet uitstaan als Claudia
aandacht had voor, of kreeg van iemand anders dan zijzelf. En zeker als het potentiële
vrijers betrof, dan waren de poppen aan het dansen. Kortom Claudia is aan huis, of liever
aan het hotel gekluisterd gebleven en zolang moeder niet doodging bleef ze dat ook. Toen
moeder echter het bed niet meer uit kon en niet meer in de gaten kon houden waar en op
wie de blikken van de gasten lang bleven rusten, is er iets moois opgebloeid tussen Claudia
en een vaste bargast.
77

Dochter drie Hannah, was de lieveling van haar vader, en zo begrijp ik uit alle dorpsverhalen,
van alle andere mannen uit het dorp. Dochter Hannah was beslist niet van plan zich aan het
hotel te binden. Ze had grootse plannen en veel aanhang. Hannah vond het op haar
achttiende genoeg en ging de wijde wereld in, dat wil zeggen verhuisde naar Frankfurt en
ging studeren.
Een van de hotelgasten, jouw vader dus, interpreteerde dat als een liefdesverklaring en is
haar gevolgd naar Frankfurt. Of Hannah dat gestimuleerd heeft en hoe warm de ontvangst
was van jouw vader, is niet helemaal duidelijk. Hannah’s vader echter keurde deze actie
sterk af. Of hij toen pas door had wat de invloed was van Hannah’s charmes op de mannen
in het algemeen, of dat hij haar in het bijzonder de toepassing van haar verleidingskunsten
op juist jouw vader kwalijk nam, is ook niet geheel duidelijk geworden. Maar het kwam er op
neer dat hij haar excommuniceerde. De verhouding tussen Hannah en haar moeder was
nooit zo geweldig geweest, misschien heeft het feit dat zij vaders oogappel was daar mee te
maken? Ook de beide zussen betreurden het vertrek van Hannah niet. Wat Hannah al die
jaren gedaan heeft weten de dorpsbewoners niet, maar de politie wist mij te vertellen dat ze
gehuwd is of wellicht was, met de heer Felten. De man die jij enkele malen in de eetzaal van
het hotel hebt aangetroffen. Hannah blijkt financieel aan de grond te zitten. Deze heer
Felten, hoe keurig hij ook lijkt, heeft er binnen een betrekkelijk korte periode behoorlijk wat
geld door heen gejaagd, zodat het echtpaar met enorme schulden zit. Ik zeg met opzet
echtpaar, omdat er geen huwelijkse voorwaarden zijn overeengekomen. Hannah heeft dus
een probleem. Ik geloof dat ze graag van die heer Felten af wil, of misschien zelfs al is, maar
ze kan niet aan die schulden ontkomen.
Het hotelbeheer van moeder heeft geen windeieren gelegd. Ze was erg zuinig, op het
krenterige af. Volgens velen was ze eigenlijk geen goede hotelierster, maar ze zag wel kans
een flinke hoeveelheid geld te sparen en die hoeveelheden in de hausse tussen 1997-2000
goed te beleggen, op tijd te verkopen en in onroerend goed te stoppen. Kortom er is
inmiddels een vermogen.
Dus hier hebben we drie dochters die alledrie zo hun redenen hebben de dood van hun
moeder te wensen.
De politie heeft een andere theorie, waarin jij figureert, of eigenlijk hebben ze twee theorieën.
De eerste heeft te maken met je vader. De politie gelooft niet dat jij toevallig hier terecht bent
gekomen. Zij denken dat je na al die jaren wraak komt nemen. Jij hebt een verschrikkelijke
jeugd gehad omdat je vader er vandoor is gegaan en jou en je moeder heeft laten zitten. Jij
werd gedwongen voor je depressieve moeder te zorgen. Je voelde je uiteindelijk gedwongen
haar in de steek te laten om een leven te kunnen hebben, maar het schuldgevoel daarover
ben je nog steeds niet kwijt. Toen je op een keerpunt in je leven kwam door het faillissement
van je bedrijf en de burnout die daaruit volgde, heb je de beslissing genomen een daad te
stellen om een eind te maken aan dat schuldgevoel. Je hebt Hannah, de verleidster van je
vader en de bron dus van alle kwaad, willen treffen door haar moeder van wie ze hield te
doden en de verdenking op haar te laden. Die verdenking heb je willen aanwakkeren door
die rare verhalen over een lege kamer en de verbindingsdeur tussen de kamer van mevrouw
Krone en de kamer waar Hannah zogenaamd zou verblijven.
Een tweede theorie is, dat je, omdat je zelf ook schulden hebt, Hannah hebt willen verleiden
en wetende dat ze daardoor een vermogen zou erven en bovendien vrij zou zijn van haar
plichten in het hotel, haar moeder hebt vermoord.’
‘Beetje ver gezocht allemaal hè? Dat gelooft de politie toch allemaal niet. Wie heeft hen dat
op de mouw gespeld?’
‘Dat zal de familie wel zijn denk ik. Maar, Bas, je had me toch wel iets uitgebreider mogen
vertellen over de reden dat je hier bent. Ik wist niet dat je min of meer berooid uit Nederland
gevlucht bent. Het eerste wat men bij de politie gaat achterhalen is wat de achtergrond is van
verdachten. Dat had jij toch ook kunnen weten. Daarbij geteld dat het toeval dat je juist hier
terecht bent gekomen wel erg groot is, maakt dat mensen wat achterdochtig worden. En dan
kan ik maar beter van alles op de hoogte zijn om mijn antwoorden paraat te hebben en mijn
strategie zo goed mogelijk te kunnen bepalen.
78

Wat ik me nu vooral afvraag is, wat het verhaal hierachter is. Waarom hebben die twee
oudere zussen Hannah teruggehaald, of waarom hebben ze toegestaan dat ze terug kwam?
Zo warm leken de relaties tussen de zussen toch niet. Het is goed mogelijk dat de moord zelf
door één persoon is uitgevoerd. Maar al die toestanden er om heen, het leeghalen van de
kamer bijvoorbeeld dat lukt je niet alleen. En die zussen moeten toch geweten hebben dat de
echtgenoot van Hannah in het hotel was? En waarom heeft een van de familieleden aan de
bel getrokken toen die moeder dood was, want ze profiteren er toch alle drie van?’
‘Misschien zit het die Maria toch niet lekker dat ze het vermogen moet delen met Hannah die
al die tijd niets heeft uitgevoerd? Of misschien heeft iemand die niet op de hoogte was zijn
mond voorbij gepraat?
Ik vraag me nu vooral af waarom Hannah zo nodig met mij moest wandelen op die dag voor
de moord? Waarom met mij? Ze wist wie ik ben, dat mijn vader degene was die dertig jaar
geleden achter haar aan kwam. Ze heeft mij ingepalmd, ik was echt behoorlijk van haar
onder de indruk, ik heb me heel wat in mijn hoofd gehaald naar aanleiding van haar avances,
maar waarom deed zij dit? Is dit haar wraak en wat heeft mijn vader gedaan dat op mij
verhaald moet worden? En wisten de zussen daarvan af? Hebben ze haar gevraagd om
terug te komen vanwege haar beroemde verleidingskunsten? Was ik een preventieve
ontsnappingsroute voor het geval er inderdaad duidelijk werd dat het geen natuurlijke dood
zou zijn? Wat weet Franz, de echtgenoot van Maria, er van? Hij leek me zo aardig en open.
Toch is hij degene die me heeft aangegeven bij de politie. En weet je, Hans, ik heb je niet
bewust onwetend gehouden. Ik was mijn leven en de ellende in Nederland min of meer
vergeten. Ik was er van los gekomen door alles wat me hier overkwam. Ik raakte zo
betrokken, dat mijn leven thuis opeens heel ver weg leek. En nog iets, mijn vader was niet
mijn biologische vader. Hij is wel de enige die ik ooit als vader gezien heb. Maar ik heb geen
idee wie hij nu is en waar hij is.’
Bas wordt doodmoe van al dat gespeculeer en de negatieve gedachtes die dat met zich
meebrengt over verschillende personen in zijn leven. Personen die belangrijk voor hem zijn
en waarvan hij eigenlijk zo graag een positief beeld zou willen behouden. Misschien wordt hij
ook wel moe van zijn eigen stommiteiten. In ieder geval is hij behoorlijk uitgeput na het
gesprek met Hans. Volgens Hans zal er vanmiddag ergens een beslissing moeten vallen of
zijn voorlopige hechtenis verlengd mag worden. Maar dan moet men wel met meer
bewijsmateriaal komen. Ik zie het wel, denkt Bas, de cel is niks maar daarbuiten is het ook
niks. Hij is nog vergeten te vragen hoe het weer buiten is. Om de een of andere reden is dat
belangrijk voor hem. Hij hoopt eigenlijk dat het regent, dat zou zijn verblijf binnen een zekere
knusheid verlenen. Met de fantasie dat het buiten regent gaat Bas op zijn bed knus verder
met de volgende 500 pagina’s van A.F.Th.
Om 15.00 uur komt Hans hem ophalen. Zijn hechtenis is niet verlengd, er waren
onvoldoende gronden om Bas langer vast te houden. Maar hij moet wel in de omgeving
blijven, zijn paspoort blijft ingehouden. Hans heeft een kamer voor Bas geboekt bij dezelfde
bed and breakfast waar hij ook zit en nog even blijft, deels voor vakantie en deels om nog
iets meer te weten te komen. Hij houdt wel van een stukje wandelen en kan dan mooi ’s
avonds nog een beetje rondneuzen en een praatje maken.
Het regent niet als ze het politiebureau verlaten. Op de weg naar Kestert breekt ook het
wolkendek open en warmt de lucht langzaam op. De Rijn blinkert vrolijk als Hans zijn auto
langs de oever parkeert en Bas voorgaat naar zijn kamer in de bed en breakfast. Het is een
kleine sobere kamer, wit geschilderd, een eenpersoonsbed en een wastafel, een eenvoudig
houten tafeltje en een keukenstoel, dat is alles; geen televisie en geen eigen douche en wc.
Na zijn installatie in het kamertje zoekt Bas het terras van het café op. De zon is gaan
schijnen en het is heerlijk om weer buiten te zijn, het zonlicht op zijn huid te voelen. Hij
bestelt een pilsje en doet zijn boek weer open. Af en toe richt hij zijn blik op en kijkt uit over
de Rijn, waar het druk is met bootjes en vrachtverkeer. Het zoveelste cruiseschip komt langs.
De toeristen langs de reling zwaaien naar hem. Even verderop parkeert een Nederlandse
auto. Er stapt een vrouw uit, de lange slanke gestalte en het kastanjebruine haar komen hem
bekend voor. Marga, die had hij natuurlijk moeten bellen dat hij inmiddels weer vrij is. Bas
verheft zich uit zijn stoel om naar haar toe te lopen en haar te roepen, maar dan ziet hij
79

Claudia op haar toelopen. Marga en Claudia lachen en zwaaien naar elkaar en zoenen
uitgebreid als Claudia Marga genaderd is. Ze halen samen de koffer uit de achterbak en
lopen druk kletsend richting Hotel Krone. Verslagen zakt Bas terug in zijn stoel. Hoe is dit nu
mogelijk? Wat is er aan de hand? Is het toch geen toeval dat hij in hotel Krone belandde?
Wat heeft Marga met dit alles te maken? Is het allemaal een groot complot om hem kapot te
maken? Alles stort in elkaar, de enige persoon die hij nog helemaal totaal vertrouwde, is deel
van dit geheel. Hij drinkt zijn pils op, betaalt en gaat terug naar zijn kamer, waar hij somber
op zijn bed gaat liggen. Waarom? Sombere gedachten en fantasieën draaien om elkaar
heen. Hij probeert ze uit zijn hoofd te bannen. Maar hij kan zijn gedachten niet verzetten, ze
blijven rondmalen en trekken hem de diepte in. Zou Marga dit allemaal gepland hebben om
er alleen met het geld van door te kunnen gaan? Hoe kan hij zich zo vergist hebben? Marga
zijn maatje, kent hij al zoveel jaren. Ze heeft zich toch zo voor hem uitgesloofd? Of was dat
alleen voor haarzelf? Was ze toch al die jaren verliefd op hem en is dit haar wraak? Wat
bedoelde ze eigenlijk met dat alles in Nederland volgens planning verliep? Haar planning of
hun planning? Het kan niet, het kan niet, het kan niet. Maar wat is dat dan met Claudia?
Waarom heeft ze hem juist hier naar toe gestuurd? Hij had het niet moeten laten gebeuren.
Hij had het heft in eigen hand moeten houden. Hij is een stomme ezel. Waarom moest hij
eigenlijk weg tijdens de uitvoering van de plannen? Waarom heeft hij zich laten wegsturen?
En waarom kon Marga dan niet mee? Nu begrijpt hij het wel, Marga kon niet mee, want dan
zou hij achterdochtig geworden zijn. Wat heeft Marga met Claudia? Dezelfde vragen blijven
maar door zijn hoofd dwalen. Hij komt tot geen enkel fatsoenlijk antwoord, behalve dat hij
niets waard is en dat het hem allemaal niets meer kan schelen. Ze moeten hem maar
opsluiten, veilig weg van de onbetrouwbare wereld. De wereld waarin hij toch niet wil leven.
Bas zakt weg een lethargische halfslaap.
Later wordt er op zijn deur geklopt, ‘Bas, ben je daar?’ hoort hij Marga zeggen. Hij heeft geen
zin te antwoorden, of zijn deur open te doen. Ze klopt nog een keer en zegt: ‘Hé Bas volgens
mij ben je er wel, ik kom naar binnen hoor’. De deur gaat open, Bas blijft met zijn rug er naar
toe liggen: ‘Ga weg, ik wil je niet meer zien.’ ‘Doe niet zo idioot Bas, ik ga niet weg. Wat is er
nu aan de hand? Je bent vrij, nota bene. Ik dacht dat je blij zou zijn. Godsamme doe nou niet
zo. Ik ben niet voor niets al die kilometers hier naar toe gereden. Ik heb me niet voor niets
uitgesloofd voor je.’ Marga begint aan Bas te trekken. ‘Kom op, je bed uit, het is mooi weer
buiten. We zijn rijk en jij bent vrij.’ Bas rukt zich los en begint zich te weren: ‘Hoe zo wij, jij zul
je bedoelen, jij bent rijk en ik ben van moord verdacht. Dat heb je mooi gepland Marga, heel
mooi. Nou laat me met rust.’ Bas draait zich terug met zijn rug naar de deur en trekt de
deken over zijn hoofd. Hij hoort de deur dichtgaan. Als hij zich na een tijdje omdraait en de
deken van zijn hoofd haalt blijkt Marga niet vertrokken. Ze zit op de houten keukenstoel en
kijkt hem peinzend aan.
‘Wat heb je je nu in je hoofd gehaald? Ben je paranoia geworden, of is er iets gebeurd waar
ik niets van weet? Je hebt me niet gebeld dat je vrijgelaten was. Ik heb dat allemaal van
Hans moeten vernemen. Maar die was optimistisch over de vooruitzichten verder, dus ik
begrijp niet waarom je nu hier ligt te somberen.’
‘Wat ik bedoel Marga, en dat weet je donders goed, dat jij hier allemaal achter zit. Ik heb het
nu pas door hoe het in elkaar zit. Ik dacht dat het toeval was dat ik in hetzelfde hotel terecht
kwam als waar ik met mijn ouders op vakantie ben geweest, maar dat is het helemaal niet
he? Jij hebt het allemaal gepland.’ ‘Ik snap niet waar je het over hebt. Ik heb het inderdaad
gepland, maar hoe had ik dat moeten weten? Ik wist niet eens dat je ouders had, of dat je
ooit met ze op vakantie geweest bent. Voor mij had je een wees kunnen zijn, geboren
kunnen zijn op je achttiende, ik wist helemaal niets van een jeugd. Ben je ooit jong geweest
Bas? Leuk, ik ook, dat schept een band. Ik dacht dat wij maatjes waren. Wat heb ik je
gedaan?’
‘Wat je hebt gedaan? Je wist hiervan, je bent hier eerder geweest. Ik heb je gezien met
Claudia.’ Even is het stil, dan zegt Marga: ‘Je bedoelt, je hebt me gezien toen ik hier aan
kwam rijden en Claudia me kwam verwelkomen? Waarom heb je me niet geroepen? Nu ben
ik eerst urenlang op zoek geweest naar je. Wat is dit allemaal Bas? Ik heb je toch verteld dat
ik deze wandeling vorig jaar gemaakt hebt. Waarom denk je dat ik dit voor je boekte, dat
80

weet je toch. Het leek me zo’n goede wandeling voor een beginner als jij. Ik heb toch ook
verteld dat ik zo’n leuk contact had met één van de gastvrouwen in dat hotel? Dat is Claudia.
We hebben elkaar nog een kerstkaart gestuurd en af en toe een mailtje. Je begrijpt toch wel
dat ik Claudia gebeld heb toen je vertelde van die toestanden hier. Sta nu maar op, dan gaan
we buiten zitten op het terras en spreken we de stand van zaken even door. Ik heb je heel
wat te vertellen. Maar niet hier terwijl jij ligt te mokken.’ Marga staat op en loopt de deur uit.
Bas blijft liggen staren naar het plafond. Heeft hij niet goed op gelet? Hij kan zich helemaal
niet herinneren dat Marga verteld heeft dat ze hier geweest is, maar logisch klinkt het wel.
Was hij zo afgeleid door zijn eigen sores dat hij geen aandacht had voor wat Marga
vertelde? Maar wat is de rol van die Claudia eigenlijk? Hij vindt het lastig nu uit zijn gevoel
van wrok te stappen, nu opeens na die paar woorden van Marga zijn achterdocht te laten
liggen. Het is allemaal te toevallig, veel te toevallig, dat vindt de politie toch ook? Dat hij
uitgerekend hier terecht moet komen waar ooit zijn gelukkige jeugd geëindigd is en dat
uitgerekend op die plaats en op het moment dat hij er is een moord plaats vindt? Anderzijds
wil hij heel graag dat het waar is wat ze zegt. Hij kan zich niet veroorloven haar niet te
geloven. Zij is de enige op de wereld die hij nog heeft, had misschien. Het laatste draadje dat
hem verbond met een leven waarin hij nog enigszins ‘gelukkig’ zou kunnen zijn. Dat draadje
kan hij nu pakken. Wil hij dat? Het komt hem nu erg vermoeiend voor: geluk, vertrouwen,
leven. Hij heeft nog geen enkele zekerheid dat het geld dat ze Paul en Sylvia afhandig heeft
gemaakt ook echt met hem gaat delen, maar als hij nu niet opstaat dan zal dat zeker niet
gebeuren.
Hij staat op, poetst zijn tanden, was zijn gezicht en spoedt zich naar het terras waar Marga
zit te wachten. Ze kijkt hem verheugd aan en hij lacht terug, geeft haar een zoen op haar
wang. ‘Sorry Marga, dat was stom van me. Ik kan alleen maar als excuus bedenken, dat ik
de afgelopen dagen aan alle kanten er in geluisd lijkt te worden en aan het leren ben mijn
achterdochtige kanten wat meer te trainen. Heb je al iets te drinken?’ Bas gaat even naar
binnen om twee witte wijn te halen. Hij zet de glazen op tafel, gaat tegenover Marga zitten en
kijkt haar indringend aan.
‘En wat zei Paul?’
81

DECEMBER 2007
Bas vouwt zijn krant open op de pagina waar de weersvoorspelling staat en stelt tot zijn
genoegen vast dat het koud is in Nederland. Er wordt ook regen verwacht. Als hij opkijkt van
de krant kijkt hij uit over de haven van Santa Cruz. Hij drinkt zijn vertrouwde kopje koffie bij
Mario, waar hij al bijna als vaste klant wordt beschouwd.
Heerlijk te weten dat het koud en donker is in Nederland en dat hij hier op een terrasje rustig
de dag kan beginnen.
Hij heeft in de weken dat hij hier is een vast ritueel ontwikkeld voor zijn ochtenden. Hij staat
vroeg op en jogt een half uurtje, drie kwartier de heuvel op en weer af. Na het douchen loopt
hij het stadje in en koopt zijn krant bij het winkeltje op de hoek. Het is de krant van gisteren,
maar dat deert niet. Het nieuws uit Nederland mag best een dag later komen. Het nieuws
van la Palma is doorgaans in drie regels samen te vatten. Dat doet Mario wel voor hem als
hij zijn kopje koffie bestelt. Mario spreekt gelukkig redelijk Engels, het Spaans van Bas is nog
in ontwikkeling. De eerste twee regels van het la Palma nieuws gaan over het weer, vooral
eventuele mist en regen in de bergen, zodat Bas weet of hij voldoende zicht heeft voor zijn
wandelingen. De laatste regel gaat over de voortgang van de invoering van EU maatregelen,
zoals over de cafés die zich niet aan het rookverbod houden, beboet worden en protesteren.
Na de koffie, die Bas nuttigt met een zoet broodje, gaat hij als het weer gunstig is zich
voorbereiden op de wandeling. Hij doet zijn stevige wandelschoenen aan en richt zijn rugzak
in met kompas, kaart, proviand, water, een poncho, een opschrijfblok, een pen en een
scheidsrechtersfluitje. Vervolgens laat hij zich met een taxi naar het beginpunt van de
wandeling brengen. Hij heeft zijn route de avond tevoren uitgestippeld. Met de taxichauffeur
spreekt hij af dat hij zal bellen als hij het eindpunt van de route bereikt heeft, zodat hij weer
afgehaald kan worden.
In deze tijd zijn er weinig toeristen op la Palma. Overwinterende bejaarden vind je hier
weinig, die zijn vooral op Gran Canaria en Tenerife te vinden. La Palma is meer een eiland
voor wandelaars en natuurliefhebbers, die komen pas weer in de lente. Hij heeft van het geld
dat Marga van Paul heeft afgetroggeld, een aantal vakantiehuisjes en appartementen
gekocht. Op de dagen dat er te weinig zicht is in de bergen houdt Bas zich bezig met het
opknappen van de huisjes. Hij heeft zichzelf leren loodgieten, tegelzetten en elektriciteit
aanleggen aan de hand van een tweedehands ‘Het beste reparatiehandboek’. Als het te
ingewikkeld wordt, zijn de materialen toch niet op la Palma te verkrijgen, dus hij houdt het bij
eenvoudige verbeteringen, maar de woningen knappen toch flink op in zijn ogen.
In de krokusvakantie zijn alle huisjes verhuurd, dan moeten ze klaar zijn en dan moet Bas
ook klaar zijn met zijn zelfbedachte opleiding als wandelgids. Dit wordt voor een aantal jaren
zijn leven. Met de verhuur van de woningen en het gidsen en begeleiden van wandelingen
gaat hij in zijn levensonderhoud voorzien. Veel geld heb je hier niet nodig. Een van de
appartementen bewoont hij zelf, de schoonmaak en het onderhoud van de woningen doet hij
ook zelf, om een beetje nederigheid te leren. Wat heeft een mens verder nodig? Wat
boeken, die bol.com tegen enige vervoerskosten bereid is naar la Palma te laten sturen, af
en toe het gezelschap van een toerist, liever nog toeriste, in de avonduren, een praatje met
Mario of met de buren. Zo kun je ook leven, zo kun je heel goed leven. Het is een
verademing hier te zijn in de anonimiteit na al die hectiek van het afgelopen jaar.
Alleen zijn bevalt hem weer net zo goed als voor zijn tijd met Sylvia, beter zelfs. Hij weet nu
wat hij niet heeft en dat mist hij niet meer. Hij verlangt op dit moment niet naar een relatie,
naar samenzijn. Na die rare tien dagen in de zomer hebben Marga en hij het geprobeerd.
Het leek zo logisch dat zij samen verder zouden gaan. Maar dat was het niet. Ze waren
maatjes, geen geliefden. De pogingen er meer van te maken hadden slechts tot gevolg dat
ook die maatschap nu over is. Ook zijn maatje mist hij hier niet. Het is zo’n ander leven hier,
daar passen andere mensen bij, andere contacten, andere gesprekken.
82

De eerste zoektocht na zijn Rheinsteig avonturen was naar zijn moeder. Hij reisde naar zijn
geboortestad en bezocht zijn oude woonwijk. De automatenhal was verdwenen. De hele
voorgevel van het huis was zo verbouwd dat Bas moeite had de plaats terug te vinden. Er zit
nu een delicatessenwinkel en er is een aparte deur naar de bovenwoning. De hele buurt leek
hem sterk opgeknapt. De omgeving maakt een veel vriendelijker en toegankelijker indruk
dan Bas in zijn herinnering eraan toeschreef. Volgens het naambordje naast de keurig groen
geverfde deur naar de bovenwoning, wonen daar nu John en Anita. Anita bleek thuis en kon
melden dat zij er nu drie jaar wonen. Zij hebben de woning gekocht van een familie de Bruin,
die er volgens de overdrachtspapieren zeventien jaar gewoond hebben en de woning
gekocht hadden van een heer Driehuis. Anita wist ook nog te vertellen dat de
delicatessenzaak er nu tien jaar zit. Welke winkel er daarvoor was wist ze niet. Driehuis dat
was zijn Opa. Dus twintig jaar geleden heeft hij het huis verkocht, dat betekent mogelijk dat
zijn moeder hier nog vier jaar gewoond heeft nadat hij vertrokken was. Bas heeft ook het
huis van zijn Opa gezocht, maar dat was niet meer te vinden. Er was een heel nieuw
winkelcomplex met bovenwoningen op die plaats verrezen.
In het bevolkingsregister vond hij nog meer informatie. Poorter, B. uitgeschreven in 1983,
Poorter-Driehuis, P. uitgeschreven in 1985. Er was geen nieuw adres vermeld van Poorter-
Driehuis. Dat kon betekenen dat ze naar een andere gemeente verhuisd is. Maar dat leek
Bas sterk, wat zou zijn moeder in een andere gemeente hebben moeten zoeken? Opa
Driehuis bleek volgens het bevolkingsregister overleden te zijn in 1993.
Op aanraden van de ambtenaar van het bevolkingsregister is Bas vervolgens gaan zoeken
op de vier kerkhoven die de gemeente rijk is. Nooit geweten dat kerkhoven zulke prachtige
parken zijn, zulke rustgevende plekken in een drukke stad. Het eerste kerkhof was
ingeklemd tussen een verkeersweg en drie woonwijken, maar met een mooie golvende met
lindebomen begrensde oprijlaan naar een prachtig klein kapelletje. De graven rustig gelegen
onder dennen en eiken en omzoomd door lage heggen. Het is goed dood zijn hier, dacht
Bas: ‘rust zacht te vroeg gestorven heer Kerkhof, beweend door vrouw en kinderen, rust
zacht vrouw Heldering na een lang en mooi leven van 104 jaar heengegaan.’
Opa vond hij op het derde kerkhof helemaal in het noorden van de stad, een groot
rechthoekig kerkhof met keurige rechte paden, goed onderhouden, in de verte de geluiden
van de weg en boven overvliegende vliegtuigen. Toch was het er heel stil, gewijd stil. Een
tuinman verrichtte gebogen in stilte zijn werk, een vrouw stond bij een graf te staren. Een
rechte ruwe grijze steen gaf aan dat hier Bernard Driehuis begraven ligt 1900 – 1993 en zijn
geliefde dochter Petronella (1944) gestorven 1987 te Santpoort. De tranen liepen hem over
de wangen terwijl hij zo stil naar de grafsteen stond te staren. Ach zijn arme moeder was al
twintig jaar dood, overleden terwijl hij nog aan het studeren was, in de tijd dat het met hem
juist zo goed ging. Ze is dus in Santpoort terecht gekomen en gestorven in de psychiatrische
inrichting. Ze heeft het dus toch niet gered. Al zijn verdriet over zijn moeder en het verlaten
van zijn moeder kwam weer boven toen hij daar zo stond, maar het was goed dat hij dit nu
wist. Na het verdriet gaf het ook gemoedsrust te weten dat ze er niet meer was. Een deel
schuldgevoel zal hij toch altijd over blijven houden, maar het was ook goed te weten dat hij
er niets meer aan kon doen, dat dat deel van zijn leven voorgoed afgesloten is.
Zijn vader, of liever de man van zijn moeder, was minder eenvoudig te vinden. Hij zou het
natuurlijk aan Hannah kunnen vragen, of zij het soms wist. Maar hun verhouding was door
alle streken die ze hem geleverd had niet meer van dien aard. Hannah was dan weliswaar
niet rechtstreeks schuldig aan de dood van haar moeder, maar ze had wel van alles
bekokstoofd om hem daarvoor te laten opdraaien, hoe onhandig die machinaties dan ook
waren. Een deel van de achtergrond van de gebeurtenissen heeft Marga aan Claudia
kunnen ontfutselen, een ander deel heeft Hans bij de politie los kunnen peuteren.
Het rokersechtpaar is uiteindelijk door de politie gevonden. Het bleek een bij de Duitse
staatpolitie bekend inbrekersechtpaar. Hun handelsmerk was hun onopvallendheid. Niemand
vermoedde dat achter dat saaie uiterlijk van een veel te lang met elkaar getrouwd stel een
slimme inbrekerstruc verscholen zat. In de zomer hielden ze zich vooral bezig met
83

hotelkamers. Ze logeerden nooit in hetzelfde hotel als waar ze inbraken, maar bewogen zich
onopvallend langs terrasjes en bars om zich te oriënteren op het komen en gaan van gasten
in de hotels in de omgeving. De een lette op de kamernummers, de ander op de vaste
patronen van gasten en het personeel. Ze pakten de sleutels van het sleutelbord als het
personeel even weg was en wisten precies welke gasten hun kamer hadden verlaten en voor
hoe lang. Als ze alle hotels in een dorp afgestruind hadden, dan trokken ze weer verder. In
de winter hielden ze zich bezig met oplichting, aten in restaurants zonder te betalen, sliepen
in hotels onder een valse naam en vertrokken weer zonder een spoor achter te laten en
zonder uiteraard de rekening te betalen. Ze belden aan bij mensen of een van hen even naar
de wc mocht, of even in de tuin mocht kijken omdat ze hun kat kwijt waren. Terwijl de ander
de vriendelijke gastvrouw of –heer aan de praat hield was het bureaulaatje waar de meeste
mensen hun cash geld bewaren zo leeg gehaald.
Maria en Claudia zaten helemaal niet te wachten op de terugkeer van hun jongste zus. Ze
hadden al tijden geen contact meer met haar. En wat ze zich vooral nog herinnerden van de
tijd dat Hannah nog in Kestert woonde, waren de vele maniertjes waarop zij hun vader om
haar vinger wond en de aandacht van alle mannen op zich wist te richten, zodat haar oudere
zussen er maar bleek bij afstoken. Ze hadden het helemaal niet erg gevonden dat ze vertrok
en wegbleef. De laatste keer dat Hannah zich nog vertoond had in Kestert was na de dood
van hun vader. Om de een of andere reden wilde ze bij de begrafenis zijn. Achteraf had
Claudia enigszins bitter bedacht, dat Hannah zeker wilde stellen dat ook zij nog wat zou
erven. Toen bleek dat daarover niets was vastgelegd en hun moeder het bedrijf gewoon
voort zou zetten is Hannah weer vertrokken en dook pas een aantal maanden voor Bas’
Rheinsteig vakantie weer op. Franz heeft de beide zusters over gehaald Hannah een kans te
geven, ze wilde het weer goed maken volgens hem en ze wilde de zorgtaken voor hun
moeder verlichten. Franz is een enorme goedzak volgens Claudia, hij zit natuurlijk flink onder
de plak bij Maria en was wellicht mede daarom helemaal verguld en gevleid door de avances
van Hannah. Dus ja ook Franz had zich laten verleiden. Eindelijk had hij eens wat voor
zichzelf, na al die jaren ploeteren voor een bedrijf dat nooit van hen leek te gaan worden,
Eindelijk had hij iets bijzonders, namelijk de aandacht van Hannah. Claudia moest toegeven
dat Hannah hard werkte en goed voor haar moeder zorgde. Ze was eigenlijk wel blij geweest
met de extra hulp van Hannah. Hannah bracht ook een zekere lichtheid en vrolijkheid met
zich mee die ze wel goed konden gebruiken.
Franz en Hannah hadden samen een mooi plan uitgedacht om de natuur een handje te
helpen en moeder iets eerder te laten overlijden dan ze zelf van plan was. Franz zou dan
eindelijk het hotel krijgen waar hij recht op had en Hannah kon haar schulden aflossen.
Ze zouden moeder verdoven met een bijzonder sterk slaapmiddel, dat Hannah op de kop
had weten te tikken door een arts te verleiden en vervolgens zouden ze haar smoren met
een kussen. Ze rekenden er op dat haar dood gezien haar leeftijd geen argwaan zou
wekken, maar om helemaal zeker te zijn hadden ze een ontsnappingsroute in scène gezet.
Die ontsnappingsroute was Bas. De keus was op Bas gevallen omdat hij zo onbeholpen
overkwam. Hij had volgens Hannah, via de woorden van Claudia, iets treurigs en smekends
over zich. Het zou om die reden niet moeilijk moeten zijn hem te verleiden. Het idee was om
Bas zover te krijgen dat hij uit blinde verliefdheid voor Hannah zou aanbieden om een handje
te helpen. Omdat de zogenaamde verhouding tussen Bas en Hannah geheim zou moeten
blijven, zouden ze met briefjes moeten communiceren en in een van die briefjes zou Bas
zich vast verspreken. Dat kon dan als bewijsmateriaal gelden, mochten er vragen rijzen over
de dood van moeder. Pas later realiseerde Hannah zich, dat Bas dezelfde achternaam had
als haar eerste serieuze minnaar. Toen ze tijdens de wandeling met Bas ook nog het
verhaal te horen kreeg over de geschiedenis met zijn vader en zijn moeder, zijn treurige
jeugd en zijn schuldgevoel, wilde ze het hele plan weer afblazen, omdat die ingewikkelde
toevalligheden een goede afloop wel eens in de weg zouden kunnen komen te staan.
Claudia wist niet dat Hannah getrouwd was, daar had ze nooit wat over verteld, ze wist
eigenlijk weinig van het leven van Hannah. Ze had dan ook geen idee dat de echtgenoot van
Hannah plotseling was komen opdagen en zich als gast in het hotel had ingeschreven. Dat
84

compliceerde het plan nog meer. Hannah was woedend, ze was bezig met een scheiding,
wilde die man eigenlijk helemaal niet meer zien. Deze meneer Felten had door zijn
gokverslaving grote schulden gemaakt. Hannah had daar helemaal geen zin in en wilde op
een gunstige manier uit dat huwelijk komen. Ze had niet aan hem doorgegeven waar ze zat
en probeerde de communicatie zoveel mogelijk via advocaten te laten verlopen. Maar Felten
had lucht gekregen van de financiële mogelijkheden van de familie van Hannah en wilde
daar nog wel even van profiteren. Kortom hij nestelde zich in het hotel om Hannah en het
geld in de gaten te houden. Hoe Felten op de hoogte is geraakt van de plannen van Franz
en Hannah is niet helemaal duidelijk geworden. Misschien heeft Franz zijn mond voorbij
gepraat, misschien Hannah. In ieder geval had Hannah de hele operatie in de
gecompliceerde situatie die nu ontstaan was willen uitstellen, maar Felten had daarvoor
geen geduld. Hij vreesde natuurlijk dat moeder pas zou overlijden als de scheiding al lang en
breed rond was. Hij greep dus in, smoorde ‘Mutter’ zonder gebruik te maken van het
paardeslaapmiddel en was zo stom om de deur van de kamer dicht te doen.
Maria was degene die de vragen opwierp. Misschien begon ze iets te vermoeden van de
gevoelens van Franz voor Hannah? Of misschien had ze inderdaad geen zin om het
vermogen ook met Hannah te delen? In ieder geval trok ze aan de bel omdat de deur dicht
zat. Uit sectie bleek vervolgens dat ‘Mutter’ gestikt was.
Felten heeft vervolgens Hannah onder druk gezet om het oorspronkelijke plan om Bas
verdacht te maken in werking te stellen, maar omdat alles zo snel was gegaan, was het plan
niet goed voorbereid. Franz voelde zich natuurlijk verschrikkelijk genept omdat er opeens
een echtgenoot uit de hoge hoed getoverd werd en weigerde aanvankelijk medewerking,
maar uiteindelijk is ook hij overstag gegaan. Waarschijnlijk kon Felten hem chanteren met de
informatie die hij over Franz’s en Hannah’s plannen had.
Het idee om Mutter’s kamer leeg te halen kwam van Felten, hij wilde Bas de kamer in lokken
om daar vingerafdrukken te krijgen. Ook het plan om in de aangrenzende kamer te gaan
zitten met Hannah en zo verwarring te stichten kwam van Felten. Hannah en Franz deden
schoorvoetend mee aan de uitvoering van die knullig amateuristische ideeën. Ze hadden er
weinig fiducie in en waren uitermate verrast toen de politie toch Bas kwam arresteren. Maar
dat had uiteraard ook te maken met de rare capriolen van Bas op het dak en het telefoontje
van Franz naar de politie.
De vreugde over de arrestatie van Bas was echter maar van korte duur, want nader
onderzoek in de kamer wees uit dat er inderdaad kort geleden met de meubels gesleept was
en dat de aangrenzende kamer gebruikt was. Ook werden er wel haren van Bas in het bed
van ‘Mutter’ aangetroffen, maar dat kwam niet overeen met het dna dat op ‘Mutter’ zelf
gevonden was. Felten is vastgezet voor moord, Hannah en Franz hebben straf gekregen
voor het beramen van een moord en het belemmeren van het politieonderzoek. Maria en
Claudia erven het hotel en het vermogen. Claudia denkt er over om haar deel van het hotel
te verkopen aan Maria. Ze wil gaan samenwonen met haar grote liefde Josef en zich wijden
aan de schilderkunst. Volgens Marga maakt ze mooie schilderijen. Als Bas zich er een
voorstelling van maakt dan ziet hij sombere bruine kleuren, die dreigend van het doek af op
hem afkomen. Maar Marga zegt dat het vrolijke beelden zijn van de rivier in vele gedaanten
met en zonder Lorelei.
Via Claudia en Marga kreeg Bas toch nog wat informatie over zijn vader. In september 1977
is Henk Poorter naar Frankfurt gereisd en is daar gaan samenwonen met Hannah, of
Hannelore, zoals ze toen nog heette. Hannah ging studeren en Henk is in een meubelzaak
gaan werken om de kost voor hen beiden te verdienen. Na een half jaar had Hannah genoeg
van Henk en is verhuisd naar de kamer van een andere geliefde die ze tijdens de studie had
ontmoet. Henk heeft ze daarna nog een paar keer gezien in de stad, hij werkte nog in die
meubelzaak, die Deutsche Gründlichkeit heette, maar dat is wel lang geleden.
Het adres waar Henk en Hannah hebben gewoond was een begin. Ook Frankfurt heeft
tenslotte een bevolkingsregister. Via het bevolkingsregister kwam Bas te weten dat Henk
Poorter tot 1985 in Frankfurt gewoond heeft. Vervolgens kwam hij via het handelsregister te
weten dat de meubelzaak Deutsche Gründlichkeit in 1984 overgenomen is door de
85

meubelketen ‘Besser Wohnen’ . Deze meubelketen heeft 104 filialen verspreid over heel
West-Duitsland. In 1993 zijn de eerste filialen in het voormalige Oost-Duitsland opgericht,
daar zijn er nu 11 te vinden.
Bas belde heft hoofdkantoor van de meubelketen ‘Besser Wonen’ met de vraag of hij voor
onderzoek in hun personeelsarchieven zou mogen zoeken. Dat kon alleen met een officieel
verzoek gericht aan de hoofddirectie. Bas schreef een keurige brief met zijn verzoek en een
week later ontving hij een schrijven met alle informatie die in de personeelsarchieven over
Henk Poorter te vinden waren.
Henk is in 1977 bij Deutsche Gründlichkeit in Frankfurt begonnen als medewerker. In 1981 is
hij bevorderd tot medewerker eerste klasse. In 1984 is hij na de overname door ‘Besser
Wohnen’ overgeplaatst naar het filiaal in Bonn als bedrijfsleider. Vervolgens is hij in 1990
gevraagd om een nieuw filiaal op te zetten in Potsdam. In 2001 is hij met pensioen gegaan.
Bas richtte vervolgens een verzoek tot het hoofdkantoor om de laatst bekende
adresgegevens van Henk Poorter te krijgen. Die kreeg hij wederom een week later met de
vermelding dat de heer Poorter toestemming had gegeven zijn adres aan hem door te
geven.
Keurig zijn toch die Duitse organisaties, grondig, zorgvuldig, bureaucratisch, alles
gearchiveerd en geregeld. Als Ideosyn in Duitsland gevestigd was geweest was het Paul
vast niet gelukt om die tonnen naar zijn eigen bankrekening te sluizen. Daar staat tegenover
dat het dan ook niet gelukt zou zijn om hem die tonnen weer afhandig te maken door hem
aandelen in niet bestaande vakantieparken te verkopen. Een deel is nu inmiddels wel
bestaande vakantieappartementen geworden, maar die zijn niet van Paul, die zijn nu
rechtmatig van hem. Het andere deel heeft Marga belegd, Bas weet niet waarin.
Marga en Joost een goede vriend van haar hadden een fakebedrijf opgezet: ‘Green leisure’.
Joost maakt een mooie website en Marga belde als ware zij medewerkster van een
callcentre naar de flat van Paul. De eerste keer kreeg ze Sylvia aan de lijn, die
ongeïnteresseerd klonk, maar ze ontfutselde Sylvia wel informatie over hun gewoontes, wie
wanneer thuis was en op welk moment ze Paul zou kunnen bereiken. De tweede keer kreeg
ze inderdaad Paul aan de telefoon en zonder al te direct te worden liet ze hem
doorschemeren dat beleggen in ‘Green Leisure’ een goede manier was om zwart geld te
witten. Ze stuurde een informatiepakket met alle informatie over de projecten van ‘Green
Leisure’ een document waar ze zich heerlijk op uitgeleefd heeft vertelde ze. De informatie
was geïllustreerd met prachtige foto’s die van internet geplukt en gefotoshopt zijn. Met een
beetje knippen en plakken heb je zo een aantal unieke vakantieparken bij elkaar op
uiteenlopende aantrekkelijke locaties. Ze maakte een afspraak met Paul in een café om de
transactie te beklinken en Joost maakte ondertussen een afspraak met Sylvia in hetzelfde
café op hetzelfde tijdstip. Joost had Sylvia gebeld met het verhaal dat hij namens Bas nog
een aantal zaken met haar wilde regelen, hij wilde nog wat papieren aan haar terug geven
en wat kleine snuisterijen die ze had laten staan. Joost schatte in dat Sylvia die papieren en
dingetjes niet zo belangrijk zou vinden, maar dat ze eigenlijk wel graag zou willen weten hoe
het nu met Bas was en of ze nog last van hem zou kunnen krijgen. In ieder geval ze wilde
hem wel ontmoeten. Marga en Joost gokten dat zowel Paul als Sylvia het verstandiger zou
vinden om de afspraak stil te houden. Paul zou vast niet alle financiële details en zeker niet
zijn hele onrechtmatige verkregen vermogen met Sylvia willen delen. Sylvia wilde Paul vast
niet laten weten dat ze nog interesse had in het welzijn van Bas. Dus daar zaten op dezelfde
avond ieder in een hoek van het café, net zo dat je kunt doen alsof je de ander in de andere
hoek niet ziet, maar ondertussen kun je net zien wat ze aan dat tafeltje uitspoken. Marga en
Joost deden beiden hun best de sfeer van het gesprek heel intiem en vertrouwelijk te maken,
bogen dicht over de tafel heen naar hun gesprekspartner toe, maakten vertrouwelijke
gebaren, veegden liefdevol een pluk haar uit een gezicht, legden een hand op een arm,
haalden koffie voor Paul respectievelijk Sylvia en zetten de koffie dan zo neer dat ze van een
afstand gezien heel dicht tegen hun gesprekspartner leken aan te leunen. Het moest wel
stront geven. De volgende dag zo wist Marga Bas te melden is Sylvia op het station
86

gesignaleerd met een koffer. Tja, als je zelf niet te vertrouwen bent, dan vertrouw je een
ander ook niet. Zo is een relatie snel kapot te krijgen.
Bas en Marga hebben geen contact meer. De wraakneming op Paul en Sylvia was het
laatste dat ze deelden. Daarna was het op, alsof een enigszins frauduleuze handeling hoe
gerechtvaardigd ook door de voorafgaande frauduleuze handeling van de benadeelden, het
onmogelijk maakt om daarna nog op vriendschappelijke basis met elkaar door te gaan.
Misschien is het wel goed, misschien is het beter dat hij helemaal met alles opnieuw begint.
Voor de tweede keer in zijn leven helemaal opnieuw begint.
Bas reisde naar Potsdam, bezocht Sans Souci en de Hollandse buurt voor hij voldoende
moed bijeen had geraapt om de man te ontmoeten die hem 30 jaar geleden in de steek had
gelaten. Zou Henk, zoals hij hem was gaan noemen, zich ook zo opgelaten voelen? Bas had
hem geschreven dat hij vandaag zou komen. Hij had geprobeerd zijn aankondiging zo
vriendelijk mogelijk te stellen, duidelijk te maken dat hij absoluut niet kwam om verwijten te
maken, maar dat hij wat dingen wilde weten, wilde begrijpen. Henk had terug geschreven dat
het goed was. Hij zou er zijn.
Het was een raar weerzien. Enerzijds leek Henk helemaal niet veranderd te zijn, anderzijds
was het helemaal niet meer zijn vader. Dertig jaar geleden had Bas erg opgezien tegen deze
man, die nu meer dan een kop kleiner was dan hij. Dertig jaar geleden was deze kleine
verlegen man zijn held. Henk was nog steeds knap, grijs geworden, ietsje dikker, maar niet
te, met fijne handen, fijne gelaatstrekken, dik haar en mooie ogen. Naarmate zijn
zelfvertrouwen groeide kwamen ook de praatjes weer los. Henk woont in een ruime, mooie
lichte woning aan de rand van de stad. Hij is weer getrouwd. In 1984 al vertelde hij, met een
dochter van een van de eigenaren van ‘Deutsche gründlichkeit’. ‘Het meubelverkoopvak
heeft me niet losgelaten, Bas, ik ben er gewoon goed in en waarom zou je niet doen waar je
goed in bent. Er zijn natuurlijk nog vele andere mooie boeiende bedrijfstakken, maar toch
ben ik hier in gebleven.’ Voor Henk in eindeloze monologen zou vervallen over de mooie
kanten van zijn werk en zijn huwelijk, leidde Bas hem naar het verleden en naar de vragen
die hij had.
Bas’ moeder was van kinds af aan een labiel onevenwichtig meisje geweest. Ze leed aan
depressies, was enigszins mensenschuw en sterk gehecht aan haar vader. Haar moeder
was al overleden toen ze nog erg klein was. Ze was een nakomertje, haar veel oudere broer
en zus hebben zich nooit veel van haar aangetrokken. Tijdens haar jeugd is zijn moeder
meer malen opgenomen geweest in psychiatrische inrichtingen en onder behandeling
geweest van psychiaters. Ze bleef een labiele persoon. Tijdens haar enigszins verlate
pubertijd werd ze echter opstandig en kon ze de welwillende bescherming van haar vader
niet langer verdragen. Ze probeerde deel te worden van interessante jongerengroepen die
zich bezig hielden met poëzie en muziek. Ze ging uit, bleef nachten weg. Het leek wel of ze
opbloeide, of ze door haar mensenschuwheid heen brak. Ze volgde gitaarles en ging in een
muziekwinkel werken. Ze was zelfs wel eens zomaar vrolijk, maar toen werd ze zwanger. Ze
wilde niet vertellen van wie en niemand had ook maar een idee wie het geweest kon zijn. Ze
vertelde het lange tijd aan niemand, ook haar vader wist van niets tot de zwangerschap
zichtbaar was. Bas moeder was niet dom, ze kon alleen het leven niet aan. Door die
zwangerschap raakte ze haar net verworven vrijheid en blijheid weer kwijt, ze trok zich terug,
zei haar baan bij de muziekwinkel op en ging binnen zitten.
‘Haar vader kwam toen met de vraag bij mij, ’ vervolgt Henk: ‘Ik werkte in zijn meubelzaak en
hij wilde het wat rustiger aan gaan doen. Hij vroeg mij je moeder te trouwen, dan kon ik het
beheer over de zaak krijgen. We konden in de bovenwoning wonen. Ik vond het een goed
idee. Je moeder was mooi, ik wilde graag de meubelzaak en ik dacht je moeder wel op te
kunnen vrolijken. We zouden vast van elkaar gaan houden, ik had daar helemaal geen
twijfels bij. Ik heb met je moeder gesproken daarover. Ze stemde in en we trouwden, twee
maanden later werd jij geboren. Jij was alles voor haar, maar ze had grote moeite dat te
uiten. Ze was helemaal gek met je, maar zei dat nooit. Ik zag het, dat wel. En ik, ik hing er
maar zo’n beetje bij. Ik was dat ingekochte lulletje behanger. Het viel niet mee met je
87

moeder. Ik probeerde van alles, maar het lukte me maar zelden haar gelukkig te maken.
Vrijen wilde ze eigenlijk niet, dat deed ze alleen maar omdat dat hoorde in een huwelijk. Ik
ben er snel mee opgehouden. Ik besprak met haar dat ik dan mijn heil elders moest zoeken.
Dat begreep ze, zei ze. Tot ik echt verliefd werd op die Lorelei en ze dat donders goed in de
gaten had. Toen waren de rapen gaar. Ik kon echt niet blijven Bas, ik kon het echt niet. Ik
hoop dat je me vergeeft. Ik heb je brieven geschreven, maar omdat je me nooit terugschreef
ben ik er van uitgegaan dat je ze nooit gekregen hebt. Dat klopt he? Ik zou kapot gegaan zijn
als ik nog langer in die depressie was blijven hangen. En ik kon jou ook niet meenemen. Jij
was alles voor haar. Jij was feitelijk alleen van haar. Ik had je erkend, maar iedereen wist
hoe de zaak in elkaar stak, iedereen kon trouwens ook zien hoe de zaak in elkaar stak. Haar
vader heeft me ook vergeven. Hij begreep dat ik het niet langer aankon. Ik was natuurlijk die
zaak kwijt, helaas. Maar hij heeft me niet dwars gezeten. Hij heeft geholpen de scheiding
rond te krijgen en heeft me goede referenties meegegeven.’
88