Economisch Dossier 2012 - SIGMA

Hoofdstuk 1
De economische conjunctuur in 2011
De Belgische economie zette in het eerste kwartaal
van 2011 nog een sterke groeiprestatie neer (0,9%),
maar koelde daarna sterk af in navolging van de
internationale conjunctuur. In het tweede kwartaal
werd nog een bescheiden groei opgetekend (0,3%),
maar de economische activiteit viel licht terug in de
tweede jaarhelft. Door de rem op het beschikbare
inkomen zullen de gezinnen hun consumptie in 2012
verder matigen, ook in de autosector zien wij sinds
maart een terugloop.
Voor heel 2011 kwam de reële bbp-groei in ons land
uit op nog een fraaie 1,9%, te danken aan de goede
eerste jaarhelft. Enkel Finland (3,5%), Duitsland (3,0%)
en Oostenrijk (2,0%) scoorden beter. Het verschil met
de groei in de probleemlanden – vooral Griekenland
(-6,1%) en Portugal (-1,5%) – illustreert nogmaals de
immense divergentie waarmee de eurozone vandaag
kampt. In tegenstelling tot de grote recessie van
2008-2009, die was ingegeven door de inzinking van
de wereldhandel volgend op de Lehman-val, kent de
recente conjunctuurverslechtering in Europa interne
oorzaken. Die houden verband met de onzekerheid
volgend op de overheidsschuldencrisis en de impact
van zware saneringsinspanningen.
De Belgische inflatie, gemeten aan de hand van
de jaar-op-jaargroei van het indexcijfer van de
consumptieprijzen, liep in 2011 op tot gemiddeld
3,5%. Die inflatieversnelling was grotendeels
toe te schrijven aan de prijsstijgingen voor
energieproducten als gevolg van de duurdere aardolie.
Bovendien hadden de hogere grondstoffenprijzen
met enige vertraging een opwaarts effect op de
prijzen van andere goederen en diensten, waardoor
ook de onderliggende inflatie aantrok.
De Belgische uitvoer nam in het eerste kwartaal
van 2011 nog fors toe. Door de tegenvallende
ontwikkeling van de buitenlandse afzetmarkten
daalde de uitvoer in de rest van het jaar.
Het reëel beschikbaar gezinsinkomen nam in
2011 toe met 1,2%. De koopkrachtontwikkeling
werd ondersteund door de toename van de
werkgelegenheid en de relatief beperkte stijging
van het nettobedrag aan personenbelastingen
(als gevolg van een versnelde inkohiering). Het
aangetaste consumentenvertrouwen deed de
spaarquote oplopen tot 16,5%, waardoor de groei van
de particuliere consumptie beperkt bleef tot 0,8%.
4
De investeringen van de ondernemingen zetten
nog tot midden 2011 een sterke groeiprestatie neer.
Door de stevige economische groei verbeterde
de rendabiliteit van de ondernemingen en lag de
industriële capaciteitsbezettingsgraad in de eerste
helft van 2011 boven zijn langetermijngemiddelde.
Dankzij dat sterke eerste semester kwam de jaargroei
van de bedrijfsinvesteringen in 2011 uit op 8,8%,
ook al stokte de investeringsactiviteit in de tweede
jaarhelft door de tegenvallende afzetperspectieven.
In de EMU profiteren economieën als de Duitse van
de verbeterende wereldconjunctuur en de daaruit
voortvloeiende vraag naar kapitaalgoederen. De
perifere EMU-landen blijven evenwel gevangen in
een neerwaartse spiraal. Als gevolg daarvan zal de
economie in Portugal, Spanje, Italië en Griekenland
in 2012 vrijwel zeker krimpen. De optelsom van het
noorden en het zuiden van de EMU levert allicht
eerst enkele kwartalen van negatieve groei op, met
een stagnatie van de EMU-economie als geheel
in 2012.
SIGMA - Economisch Dossier 2012 - Algemene Vergadering & Persconferentie 15 juni 2012
Vooruitzichten 2012
Ook België zal nog een zwakke eerste jaarhelft kennen,
maar vanaf de zomer zien we de groei opnieuw
aantrekken. Voor het hele jaar ramen we de reële bbpgroei
op 0,2%. Net als elders zijn er ook bij ons tekenen
dat het ergste voor de bedrijven achter de rug ligt. De
conjunctuurbarometer van de NBB steeg in januari voor
de tweede maand op rij en lijkt geenszins weg te zinken
zoals tijdens de grote recessie van 2008-2009.
Hoewel niet vergelijkbaar met de situatie in de
probleemlanden van de EMU, zal ook in België de
sanering van de begroting zich stevig doen voelen in het
inkomen van de gezinnen. Dat zal in 2012 in reële termen
krimpen, wat de consumptie verder zal afremmen.
Die ontwikkeling wordt mee geschraagd door de
ommekeer op de arbeidsmarkt. De jaardaling van het
aantal werklozen is al aan het vertragen en voorlopende
indicatoren, zoals de aanwervingsplannen van bedrijven
en de openstaande vacatures, suggereren dat de situatie
verder zal verslechteren.
Om uit te komen op een tekort van 2,8% van het bbp,
zal de overheid bij de begrotingscontrole zo’n 2,5 miljard
extra moeten besparen, waarvan bijna de helft te wijten
aan de conjunctuur. De conjunctuur zal niet alleen in
2012, maar ook daarna inspanningen vereisen om in 2015
het vooropgestelde begrotingsevenwicht te bereiken.
Naast de te rooskleurige inschatting van de groei in
2012 bij de begrotingsopmaak, is ook de groeiraming
onderliggend aan het begrotingstraject voor 2013-2015
vrij optimistisch.
Met 2,11 miljoen werknemers werd in 2011 nochtans
een nieuw tewerkstellingsrecord gevestigd en was
het banenverlies dat opgelopen werd tijdens de
economische crisis volledig weggewerkt. Maar, terwijl
in sommige sectoren de tewerkstelling is toegenomen,
zien we dat in andere - vooral industriële - sectoren
het tewerkstellingsverlies verder is opgelopen. Vrijwel
alle sectoren kampen intussen met een toenemende
demografische druk. Een probleem dat ook SIGMA
ontwaart bij zijn buitenmecaniciens.
Om het groeipotentieel van de economie te vrijwaren,
moet de werkgelegenheid onder de 55-plussers evenwel
niet alleen kwantitatief, maar ook kwalitatief worden
versterkt. Een even grote uitdaging als de verhoging van
de pensioenleeftijd bestaat erin om oudere werknemers
te stimuleren in de juiste banen te werken, te blijven
leren en zich te blijven inspannen in hun job tot aan de
SIGMA - Economisch Dossier 2012 - Algemene Vergadering & Persconferentie 15 juni 2012
pensioenleeftijd. Vandaag functioneert de arbeidsmarkt
voor oudere werknemers niet goed.
Naast sterke sectorale tewerkstellingsverschillen, zijn
er ook gelijkenissen. Voor quasi alle sectoren geldt dat
het aantal loontrekkenden in de jongere leeftijdsklassen
sterk afneemt, terwijl een zeer omvangrijke groep
oudere werknemers de komende jaren de arbeidsmarkt
zal verlaten.
Waar in 2005 ongeveer 377.000 werknemers (of 19% van
het totaal aantal werknemers) 50 jaar of ouder waren, is
hun aantal in 2011 – dus over een tijdsspanne van 6 jaar
- opgelopen tot 510.400 werknemers, meer dan een half
miljoen. Gemiddeld is vandaag in Vlaanderen bijna één
vierde van de loontrekkende bevolking 50 jaar of ouder.
Potentieel verlaten deze mensen de arbeidsmarkt de
komende 5 à 10 jaar.
De problematiek van de +55 is ook een probleem binnen
de bedrijven van SIGMA en maakt deel uit van de
besprekingen met de sociale partners met het oog op
de volgende sociale onderhandelingen.
In de loop van 2012 zouden de bedrijfsinvesteringen licht
aantrekken in lijn met de economische activiteit, maar
blijft hun jaargroei beperkt tot 0,9%.
De koopkracht zou in 2012 afnemen (-1%),
gelet op de zwakke conjunctuur en de recente
begrotingsmaatregelen. Bovendien heeft de versnelde
inkohiering een sterk opwaarts effect op het nettobedrag
aan personenbelastingen in 2012. De daling van de
particuliere consumptie blijft beperkt (-0,1%) doordat de
inkomensdaling opgevangen wordt door een terugval
van de spaarquote.
De volumegroei van de overheidsconsumptie zou beperkt
blijven tot 0,9% in 2012. De overheidsinvesteringen
zouden daarentegen met bijna 12% toenemen als gevolg
van de investeringen van de lokale besturen in de aanloop
naar de gemeente- en provincieraadsverkiezingen
van dit najaar en van de investeringen van de federale
overheid.
Anderzijds zou de onderliggende inflatie dit jaar
aantrekken tot gemiddeld 2,2% (t.o.v. 2% in 2011) en
zouden enkele begrotingsmaatregelen een opwaarts
effect hebben op de inflatie van 0,2 procentpunt. Al bij
al zou de consumptieprijsinflatie dit jaar licht afkoelen
tot gemiddeld 2,7%.
5