deze tekst in .pdf - Steunpunt Nederlands als vreemde taal

Maarten ’t Hart over spelling
PANNE(N)KOEK
Een paar maanden na de watersnood kwam de
bovenmeester bij ons de klas binnen en zei met
een grafstem: ‘Het is erdoor.’
‘Wat is erdoor?’ vroeg onze meester verschrikt.
‘De nieuwe spelling,’ zei de hoofdonderwijzer.
Hij liep naar het bord, schreef met
sierlijke letters vacantie, veegde toen de c weg
en verving die door een k. Onze meester, Andries
Mollema, staarde een ogenblik naar het
woord vakantie en barstte toen in snikken uit.
Diepe indruk maakte dat op ons. De meester
weende. ‘Ik doe het niet,’ snikte hij, ‘nooit van
mijn leven, ik doe het niet.’
Meester Mollema was zo ontdaan dat wij de
rest van de dag vrijaf kregen. Sindsdien zijn er
heel wat jaren verstreken en in die jaren zijn
wij telkens weer opgeschrikt door diverse afschuwelijke
idioten die, God mag weten waarom,
de kans kregen aan onze spelling te morrelen.
En warempel, onlangs hebben ze weer weten
toe te slaan, en sindsdien moeten we ‘pannenkoek’
schrijven in plaats van ‘pannekoek’.
Hoe is het toch mogelijk dat wij ons allen
stom als schapen naar de slachtbank hebben
laten leiden? Onlangs in de trein vroeg een
passagier mij: ‘Meneer, u bent toch van gereformeerden
huize, weet u dan misschien of je
nog gewoon kerkeraad kunt schrijven of dat
het voortaan kerkenraad is?’
Ik wist het niet en weet het nog steeds niet. Je
hebt, bij deze tomeloos waanzinnige spellingverandering,
geen enkel houvast meer. Is het
lindeboom of lindenboom? Is het eikeblad of
eikenblad? Is het uitlaatgassen of uitlaten-
gassen? Allicht zal uitlaatgas niet veranderd
zijn, omdat het te zwakzinnig is om daar uitlatengas
van te maken. Maar dan is het toch
ook zwakzinnig om te eisen dat wij voortaan
pannenkoek moeten schrijven?
Bovendien: kijk eens naar de ons omringende
talen. Het Engelse woord voor pannekoek
luidt ‘pancake’. In Engeland (of is het voortaan
Engenland?) zou iedereen op z'n achterste benen
staan als de een of andere idioot zou eisen
dat men voortaan panscake zou schrijven.
Idem in het Duits. Pannekoek is daar een
Pfannkuchen. Geen zinnig mens aldaar die
erover peinst om daar Pfannenkuchen van te
maken.
Een van de argumenten van de spellingvereenvoudigers
is altijd geweest dat het voor
kinderen zo moeilijk is onze ingewikkelde spelling
te leren. Vandaar de noodzaak van vereenvoudiging.
Het is voor onze kinderen, die
toch in ieder geval allemaal Engels leren, in
ieder geval niet makkelijker geworden zich die
vreemde taal eigen te maken. Stel je moet het
woord kersenboom vertalen. Daar maakt zo'n
kind natuurlijk cherriestree van. Fout: het is
cherrytree.
Het is haast onvoorstelbaar dat dit heeft
kunnen gebeuren. Wij zitten nu opgezadeld
met een spelling van een groot aantal woorden
die onmiddellijk tot misverstanden en problemen
leidt zodra je vertaalt. Regering, ik smeek
u, alstublieft, maak hier een eind aan, draai dit
terug, dit is verschrikkelijke apekool.
Schrijf ik dit nu wel goed? Of moet je voortaan
apenkool schrijven?

Maarten ’t Hart
ANTIMAKASSARTJE
Mijn vader kon niet spellen. Hij was daar trots
op. ‘Ik maak alectische fouten,’ zei hij. Dorp
schreef hij als drop, en drop schreef hij als
dorp. Hij solliciteerde een keer naar de functie
van grafmaker in Delft en schreef: ‘Graane kom
ik in aanmerking voor de baan van garfmakker.’
Hij liet mij de brief zien. Ik wees hem erop
dat hij zoals gewoonlijk de r van plaats had
verwisseld. Hij wilde het niet veranderen. ‘Ze
moeten weten dat ik alectische fouten maak,’
zei hij. Spoedig bleek dat de gemeente Delft
hem niet wilde als garfmakker.
Ik kan redelijk spellen. Wat alectische fouten
zijn, is mij niet bekend, maar ik maak ze niet.
Wel ben ik een beetje woordblind.
Nu wordt mij al acht jaar lang elke keer als
december nadert, gevraagd of ik mee wil doen
aan het Nationaal Dictee. Al achtmaal heb ik
dat geweigerd, en vragen ze mij volgend jaar
weer, dan zeg ik ook volgend jaar neen. Ik vind
dat Nationaal Dictee volstrekt onzinnig. ledere
keer leest onze kampioen kleine versprekingen
Philip Freriks een volstrekt bespottelijke tekst
voor die zodanig is samengesteld dat het vrijwel
onmogelijk is géén fouten te maken. In het
dictee van 1997 kwam bijvoorbeeld het woord
antimakassartje voor. Ik maak me toch sterk
dat er weinig mensen jonger dan dertig zullen
weten wat een antimakassartje is.Je ziet het ook
nooit meer, zo'n gehaakt kleedje op de rugleuning
van een fauteuil. Het is toch belachelijk
om te verlangen dat iemand van een voorwerp
dat allang is uitgestorven de naam correct kan
spellen.
In 1996 was het gemiddeld aantal fouten in
het Nationaal Dictee zevenentwintig. Hella
Haasse, die zich er helaas voor leent om aan
deze idiotie mee te werken, sprak toen van een
historisch dieptepunt. In 1997 lag het gemiddeld
aantal fouten hoger: negenentwintig.
Waarom dat het geval is, mag duidelijk zijn.
De spelling is weer eens vereenvoudigd, en als
gevolg daarvan weet nu helemaal niemand
meer waar hij aan toe is. Vroeger was het ruggegraat,
nu is het, om totaal onverklaarbare
redenen, opeens ruggengraat, en dat woord
kwam dan ook voor in het dictee.
Het voornaamste argument van de spellingvereenvoudigers
is dat ‘t voor de schoolkinderen
makkelijker zal worden dictees te maken en
dat er daardoor meer tijd zal overblijven voor
zinniger zaken dan moeizaam taalonderwijs.
Wat de negenentwintig fouten in het Nationaal
Dictee aantonen is dat het dankzij de spellingvereenvoudiging
nu helemaal niet meer mogelijk
blijkt correct te spellen. Trouwens: wie gelooft
dat iemand die niet kon spellen, zoals
mijn vader, gebaat zou zijn geweest bij een
vereenvoudiging? Je kunt de spelling niet zodanig
aanpassen dat garfmakker de juiste
schrijfwijze is van doodgraver.
Weet u waar dit waanzinnige Nationale Dictee
sprekend op lijkt? Op het Nederlandse Rijexamen.
Ook dat is zodanig ingericht dat het
vrijwel onmogelijk is het in één keer te halen.
Kijk je niet op het juiste moment en onder de
voorgeschreven hoek een zijstraatje in, dan ben
je gezakt en moet je ruim driehonderd gulden
betalen om het over te mogen doen. Maar bij
het rijexamen is het tenminste nog verklaarbaar
dat de examinatoren en de rijschoolhouders
eropuit zijn de leerlingen zoveel mogelijk
te laten zakken, want hoe strenger het examen,
hoe grondiger deze legaal opererende criminelen
een leerling kunnen uitschudden. In geval
van de spelling verdient, behalve de schoolboekenuitgevers,
niemand iets aan de fouten.
Het is daarom onbegrijpelijk dat de vereenvoudigers
steeds weer kunnen toeslaan.
Maarten ’t Hart: De gevaren van joggen, 1999