Jaarverslag 2005 - Noord-Hollands Archief

noord-hollands archief
n
a
h
Jaarverslag 05

n
a
h
Inhoudsopgave pagina
Woord vooraf ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 1
Fusie ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 2
Huisvesting ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3
Inspectie ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 4
Acquisitie ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6
Materieel beheer .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 10
Toegankelijk maken ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 11
Dienstverlening ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 12
Educatie en publieksactiviteiten ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 15
Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief ................................................................................................................................................................................................................... 18
Het Noord-Hollands Archief in feiten en cijfers ................................................................................................................................................................................................................................ 19
Colofon
Eindredactie: Maarten Brock
Coverfoto’s: Jos Fielmich
Vormgeving: TOP Service/Patrick Meijer
Druk: Drukkerij Teeuwen van Son BV
Oplage: 300
Reacties op dit jaarverslag kunt u mailen naar
info@noord-hollandsarchief.nl.
Voorzijde omslag: De twee locaties van het Noord-Hollands Archief.
Binnenzijde omslag: Tekening in Oost-Indische inkt en wit van omstreeks 1920. Maker onbekend.
Noord-Hollands Archief
Postbus 3006
2001 DA Haarlem
www.noord-hollandsarchief.nl
info@noord-hollandsarchief.nl
Locatie Jansstraat Locatie Kleine Houtweg
Jansstraat 40 Kleine Houtweg 18
2011 RX Haarlem 2012 CH Haarlem
T: (023) 511 33 20 T: (023) 517 27 00
F: (023) 511 34 47 F: (023) 517 27 20
Achterzijde omslag: Kaart van de ingelanden van Kennemerland en Rijnland ten oosten van Heemskerk en Beverwijk, gemaakt door landmeter Pieter Bruijnsz., augustus 1594.
n
a
h

n h
a 20
Aantekeningen
Woord vooraf
Het verslagjaar 2005 stond volledig in het
teken van de fusie van de Archiefdienst voor
Kennemerland en het Rijksarchief in
Noord-Holland tot Regionaal-Historisch
Centrum in Noord-Holland, later kortweg
omgedoopt tot Noord-Hollands Archief
(NHA).
Het jaar werd gemarkeerd door de eerste
voorzichtige stappen van bestuur, management
en medewerkers om met vallen en
opstaan los van de voormalige moederorganisaties
(de gemeente Haarlem en de rijksdienst)
een eigen weg te vinden. Hoewel
Noord-Holland en Limburg de laatste twee
fusieprojecten waren uit een reeks, bleek een
uitgewerkt draaiboek of stappenplan voor
de implementatie van de fusie niet voorhanden.
Het zal dan ook geen verbazing wekken
dat het Noord-Hollands Archief tijdens het
implementatietraject dezelfde of vergelijkbare
hindernissen en valkuilen tegenkwam
als de collegadiensten in voorgaande jaren.
Regiospecifieke omstandigheden zijn er
natuurlijk ook. Zo hebben wij in Noord-
Holland te maken met het bijzondere geval
van een fusie van een rijksarchief met een
omvangrijk regionaal archief waarbij in
totaal twaalf gemeenten en twee waterschappen
zijn betrokken. Daarnaast brengt
de huisvestingssituatie, met twee nog
volledig in bedrijf zijnde gebouwencomplexen
aan de Jansstraat en de Kleine
Op 13 juni 2005 maakten de medewerkers van het Noord-Hollands Archief hun eerste gezamenlijke personeelsuitstapje.
Houtweg, niet alleen een volledig dubbele
bezetting van de studiezalen en recepties
met zich mee, maar vormde deze situatie
ook een barrière bij het slechten van de cultuurverschillen
tussen de twee fuserende
archiefdiensten.
Dankzij de motivatie, de inzet en het doorzettingsvermogen
van velen binnen en
buiten het Noord-Hollands Archief kunnen
wij toch met gepaste trots terugkijken op
een geslaagd eerste fusiejaar. In dit jaarverslag
treft u een overzicht aan van de verrichte
werkzaamheden en de daarbij bereikte
resultaten. Het laatste hoofdstuk geeft
een overzicht van de beschikbare en relevant
geachte kengetallen en cijfers van het
Noord-Hollands Archief over 2005. Omdat
de telling en registratie van de beide voormalige
archiefdiensten (nog) niet eenduidig
en uniform geregeld was, zijn de gepresenteerde
gegevens beperkt en op bepaalde
onderdelen onvolledig. Wij hopen met name
dit onderdeel de komende jaren verder te
kunnen uitbreiden en vervolmaken, zodat
‘Het Noord-Hollands Archief in feiten en
cijfers’ een handzaam en compleet cijfermatig
overzicht zal gaan bieden van het doen
en laten van het Noord-Hollands Archief.
Lieuwe Zoodsma
directeur van het Noord-Hollands Archief
n
a
h
1

n
a
h
2
Fusie
Op 1 februari 2005 was de fusie tussen het Rijksarchief in Noord-Holland en de Archiefdienst voor Kennemerland formeel een feit. Op
die dag trad namelijk de gemeenschappelijke regeling in werking van de gemeenten Haarlem en Velsen en het Rijk en werd een nieuw
openbaar lichaam geboren: het Regionaal Historisch Centrum (RHC) in Noord-Holland. De Regeling Regionaal Historisch Centrum
in Noord-Holland is gepubliceerd in de Staatscourant van 21 november 2005, nr. 226.
De fusieplannen dateerden al uit 1999.
Kort na het gereedkomen van het conceptfusierapport
in 2002 werd echter besloten
tot een ‘pas op de plaats’ in verband
met problemen van personele en organisatorische
aard.
Beide organisaties pakten destijds in
eerste instantie hun eigen activiteiten
en projecten weer op. In oktober 2003
werd het fusieproces weer opgestart en
in 2004 werd het fusierapport vastgesteld.
Het bestuur van het RHC in Noord-
Holland bestond uit cultuurwethouder
mw. A.M. Korf namens de gemeente
Velsen en cultuurwethouder
drs. R.P. Grondel en burgemeester
mr. J.J. Pop namens de gemeente
Haarlem. Namens het Rijk werden
mw. drs. R.A. Vermeij, mw. drs.
M. Verhoeff en mw. dr. B.M.A. de Vries tot
bestuurslid benoemd. Burgemeester Pop
trad op als voorzitter van het bestuur.
Op de bestuursvergadering van 29 maart
2005 werd de benoeming van drs. L. Zoodsma
tot directeur van het RHC in Noord-Holland
n
a
h
Michael Kolf ontwierp in 2005 een nieuw logo en een nieuwe huisstijl voor
het Noord-Hollands Archief.
formeel bekrachtigd. Uit hoofde van zijn
functie werd hij tevens secretaris van het
bestuur. Als nieuwe naam voor het RHC in
Noord-Holland koos het bestuur Noord-
Hollands Archief, mede op basis van een
enquête onder de medewerkers.
De fusie ging gepaard met een reorganisatie.
De medewerkers van de fusiepartners
kregen na een plaatsingsprocedure
per 1 januari 2006 ontslag bij de
Archiefdienst voor Kennemerland respectievelijk
het Rijksarchief in Noord-
Holland en traden per die datum in
dienst van het openbaar lichaam Noord-
Hollands Archief. Daarbij is gekozen
voor de rechtspositieregeling van de
gemeente Haarlem. Ook op het gebied
van personeel en organisatie, ICT en
financiën wordt gebruik gemaakt van de
diensten van de gemeente Haarlem.
De stadsfotograaf van de gemeente
Haarlem J. Fielmich en de boekbinder
van de Stadsbibliotheek Haarlem
H. Rolleman stapten in 2005 over naar het
Noord-Hollands Archief.
Huisvesting
De bestaande situatie wat betreft de huisvesting, te weten een locatie aan de Jansstraat (de voormalige Archiefdienst voor
Kennemerland) en een locatie aan de Kleine Houtweg, (het voormalige Rijksarchief in Noord-Holland) werd in 2005 gehandhaafd.
Op beide locaties werd de dienstverlening in 2005 op de oude voet voortgezet.
In de toekomst wordt het studiezaalbezoek geconcentreerd aan de
locatie Jansstraat. Hiervoor is een ingrijpende verbouwing nodig.
De veertiende-eeuwse Janskerk wordt het publiekscentrum van het
Noord-Hollands Archief. In de kerk komen een van elkaar gescheiden
studiezaal en een multifunctionele ruimte. Daarnaast komen
er diverse facilitaire ruimtes, zoals een garderobe en een ‘archiefcafé’.
In maart 2005 ging het college van B en W van Haarlem akkoord
met het definitief ontwerp voor de Janskerk.
Op de locatie Kleine Houtweg komt een kleine studiezaal.
Daarnaast zullen daar de beheeractiviteiten gaan plaatsvinden.
Nadat de Welstandscommissie van de gemeente Haarlem groen
licht had gegeven aan de bouwplannen van de Janskerk en de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg een vergunning had verleend,
volgde in oktober 2005 de aanbesteding. In november werd
het project gegund aan Aannemingsbedrijf Holleman & Zonen
Santpoort b.v. uit Velserbroek, dat is gespecialiseerd in de
restauratie van historische panden, en in december ging de verbouwing
daadwerkelijk van start. Naar verwachting wordt deze verbouwing
eind 2006 afgerond. Tijdens de verbouwing zal de dienstverlening
zo veel mogelijk worden voortgezet.
De eigendomssituatie van de gebouwen blijft zoals die is: het complex
aan de Kleine Houtweg is eigendom van de Rijksgebouwendienst,
de Janskerk is eigendom van de gemeente
Haarlem. Het Noord-Hollands Archief treedt in beide gevallen op
als huurder.
Artist’s impression van het toekomstige interieur van de Janskerk (zonder inrichting) van de
hand van Joop Slangen.
n
a
h
3

n
a
h
4
Inspectie
De directeur van het Noord-Hollands Archief is ingevolge art. 32 van de Archiefwet 1995 belast met het toezicht op het beheer
van de archiefbescheiden die niet zijn overgebracht naar de archiefbewaarplaats van de organisaties die hem als archivaris heb-
ben benoemd. Dit zijn naast de twaalf aangesloten gemeenten de Regiopolitie Kennemerland en de Milieudienst IJmond.
De gemeentelijke archiefinspecteur oefent namens de directeur dit toezicht uit. Het archiefbeheer van de rijks- en provinciale instellin-
gen valt onder het toezicht van respectievelijk de Erfgoedinspectie en de provinciale archiefinspectie.
Onder archiefbeheer vallen zaken als postregistratie,
archivering, vernietiging, digitalisering
en overbrenging. De directeur heeft
deze taak gemandateerd aan de archiefinspecteur.
Naast toezicht op het beheer is er ook toezicht
op de zorg voor de archieven. Dit toezicht
heeft betrekking op het personeel, de middelen
en de archiefruimte en wordt uitgeoefend
door de provinciale archiefinspectie.
De eerste 2000 foto’s uit het fotoarchief van de sector Stedelijke Ontwikkeling van de gemeente Haarlem zijn inmiddels gedigitaliseerd.
Het Noord-Hollands Archief heeft ervoor
gekozen om samen met de provinciale
inspectie te inspecteren. Inspecties van de
provincie en de gemeentelijke archiefinspectie
vullen elkaar aan en brengen eventuele
knelpunten beter in beeld. Ze bezitten een
meerwaarde boven een inspectie uitsluitend
door de provincie of door de archiefinspectie
van het Noord-Hollands Archief. Toezicht op
zorg en toezicht op het beheer zijn niet altijd
helemaal van elkaar te scheiden. In 2005 zijn
op deze wijze geïnspecteerd:: de sector
Stedelijke Ontwikkeling van de gemeente
Haarlem, de Regiopolitie Kennemerland en
de gemeente Bennebroek. De organisaties
worden eenmaal in de drie à vier jaar op deze
manier geïnspecteerd. Hiernaast verricht het
Noord-Hollands Archief ook zelfstandig
inspecties. Deze inspecties richten zich meer
op de hoofdlijnen en zijn wat informeler,
maar er wordt wel gerapporteerd aan de
zorgdrager. De gemeenten Bloemendaal en
Heemskerk zijn op deze wijze geïnspecteerd. In geel de twaalf gemeenten waarvan de directeur van het Noord-Hollands Archief gemeentearchivaris is.
Een via de e-mail verstuurde vragenlijst gaf
inzicht in de stand van zaken bij de overige
deelnemende gemeenten.
De inspectie was in 2005 intensief betrokken
bij de volgende projecten: digitalisering
van de bouwdossiers in Haarlem, digitalisering
van de bouwdossiers in Velsen,
mentorschap van een cursist VVA en digitalisering
van het fotoarchief van de sector
Stedelijke Ontwikkeling van de gemeente
Haarlem.
Verder werd tijd besteed aan: advisering
over archiefbeheer en archiefverordeningen,
regelen van de overbrenging van
archieven (Zandvoort, COB-Velsen,
Haarlem, Heemskerk), begeleiden van
inventarisaties (inclusief offertetrajecten)
en het beoordelen van staten van vernietiging
van de deelnemende gemeenten. Er
werden drie regiobijeenkomsten georganiseerd
voor de medewerkers van de bureaus
documentaire informatieverzorging. De
belangrijkste functies van deze bijeenkomsten
zijn: voorlichting, het uitwisselen van
ervaringen en het bespreken van knelpunten
in het archiefbeheer. Voor het onderwerp
‘digitalisering’ was de meeste belangstelling
onder de betrokkenen, dit thema is
dan ook veelvuldig aan de orde geweest.
Ook werd vanuit de inspectie een aanzet
gegeven voor het ontwikkelen van beleid
om een digitaal depot te realiseren.
n
a
h
5

n
a
h
6
Acquisitie
Archieven
De acquisitie van archieven, beeldmateriaal en bibliotheekmateriaal was in 2005 nog niet geïntegreerd. Dit betekent dat de locatie
Kleine Houtweg zich heeft gericht op de verwerving van archieven, beeldmateriaal en bibliotheekmateriaal van rijksinstellingen in de
provincie Noord-Holland, en dat de locatie Jansstraat zich heeft gericht op de twaalf aangesloten gemeenten.
De locatie Jansstraat van het Noord-
Hollands Archief heeft in 2005 dertig archieven
van overheden en particuliere organisaties
verkregen met een totale omvang van 165
meter. Daarbij ging het onder meer om de
archieven van de Stichting Internationaal
Orgelconcours uit Haarlem (1951-1998), van
de Sportraad Heemskerk (1975-1995), van het
Heemsteeds Fanfarecorps Eensgezind-
Excelsior (1925-2004), van de Monumentencommissie
Velsen (1950-1995) en van de
Gemeentepolitie Zandvoort (1937-1991).
Praalwagen van de N.V. ’s-Gravenhaagsche Melkinrichting De Sierkan, deelnemer – bekroond met de tweede prijs – aan de
Lichtstoet in 1930. Foto: Hans Nieuwenhuis, ’s-Gravenhage. Foto uit het in 2005 verworven archief van Melkunie Holland.
Uit cultuur-historisch oogpunt waren de twee
belangrijkste aanwinsten in 2005 de archieven
van de Levensverzekering Maatschappij De
Onderlinge van 1719 U.A. te Haarlem (1719-
2002) en van het Heilig Kerstmisgilde (1371-
1930). Levensverzekering Maatschappij De
Onderlinge van 1719 U.A. is de oudste nog zelfstandig
bestaande algemene levensverzekeringsmaatschappij
in Nederland. Deze zogeheten
‘begrafenisbos’ werd in 1719 opgericht
door vier handwerkslieden. Het Heilig
Kerstmisgilde uit Haarlem is een middeleeuwse
religieuze liefdadigheidsinstelling die
nog steeds functioneert. De ruggengraat van
het archief zijn de registers waarin de besluitvorming
van dit gilde is opgetekend.
Naar de locatie Kleine Houtweg werd in 2005
1073,4 meter archief overgebracht. Voor ruim
negentig procent ging het om overheidsarchieven,
met name justitiële archieven zoals
de archieven van de kantongerechten
Amsterdam, Hilversum, Den Helder en
Hoorn over de jaren 1980-1989 en het archief
van de Officier van Justitie te Amsterdam
over dezelfde periode.
Centrale Justitiële Documentatie bracht de
dubbelen van de geboorte-, huwelijks-, echtscheidings-
en overlijdensregisters over. Dit
gebeurde in twee blokken, lopend over de
jaren 1961-1970 en 1971-1980.
Een belangrijke aanwinst was afkomstig van
het Kadaster Directie Noordwest, vestiging
Alkmaar. Het gaat om de kadastrale leggers
en percelenregisters van het kantoor
Alkmaar en het voormalige kantoor Hoorn.
Wat de particuliere archieven betreft, was het
historisch archief van Melkunie Holland een
belangrijke aanwinst. Het gaat om materiaal
over Melkunie Holland en haar voorgangers
dat is verzameld voor de geschiedschrijving
van het concern. De boeken, vakbladen, artikelen,
notulen, jaarverslagen, aandeelhoudersregisters,
foto’s en uitgewerkte interviews
vormden de bouwstenen voor de
publicatie ‘Een begeerlijk product. De
geschiedenis van Melkunie Holland en haar
voorgangers 1872-1989’ door Peter van
Druenen, die in 1990 is verschenen.
Het ‘Ruyghe Boeck’, het oudste register van het Heilig
Kerstmisgilde. De naam verwijst naar het kalfsvel waarin het
is ingebonden. Foto: Jos Fielmich.
De Esdoornkade te Heemstede, gezien vanaf de Blekersvaartweg. Ets door Jan Willem Post, 1976.
Beeldmateriaal
De Kennemer Atlas, de topografisch-historische
atlas op de locatie Jansstraat, werd in
2005 verrijkt dankzij veel schenkingen,
bruiklenen en aankopen. De belangrijkste
aanwinsten waren:
• de diacollectie monumenten Haarlem en
Velsen uit de nalatenschap van P. Jongens,
oud-hoofd Monumentenzorg van de
gemeente Haarlem (circa 1970 dia’s);
• de diacollectie uit de nalatenschap van mr.
H.E. Phaff, oud-gemeentesecretaris van
Haarlem (circa 350 dia’s);
• een kaart van Pieter Bruijnsz., landmeter van
Kennemerland en Rijnland, met ingetekend
de ingelanden van Kennemerland en
Rijnland ten oosten van Heemskerk en
Beverwijk tussen de Sint Aagtendijk en de
Assendelver Zeedijk, augustus 1594 (bruikleen
van de gemeente Heemskerk);
• acht etsen met Haarlemse stadsgezichten
door J.M. Graadt van Roggen, circa 1898;
• een ingekleurde prent met gezicht op
Haarlem naar een schilderij van Dirk Dalens,
uitgegeven door Basan te Parijs, eind achttiende
eeuw;
• een tekening in pen en penseel van De Hartekamp
te Heemstede door H. Tavernier, 1773;
n
a
h
7

n
a
h
8
Anton Pieck in zijn werkkamer in 1985. Foto: E.A. van Voorden.
• een ets in spiegelbeeld met zicht op de
molen De Adriaan en de Grote Kerk te
Haarlem door James McBey, 1910;
• een tekening van blekerijen bij de hofstede
Veen en Duin te Bloemendaal door Cornelis
van Noorde, 1763;
• het fotoalbum ‘Bunker’ met foto’s van de
Festung IJmuiden door een onbekende
Duitser, juli 1943-1953;
• een ets en koperen etsplaat met een nieuwjaarsprent
van het Heilig Kerstmisgilde
door Jacob Matham, 1606;
• een collectie kaarten en tekeningen van voormalige
buitenplaatsen in Kennemerland die
nu in beheer zijn bij Staatsbosbeheer;
• een reeks van negen etsen, ‘3 x 3 = 9 x
Heemstede’, tweede editie, 1976, uitgegeven
door atelier-galerie De Bleeker en atelier De
Dorstige Kuil.
Van de Haarlemse amateurfotograaf E.A. van
Voorden werden zo’n 750 foto’s verworven
die hij in de jaren 1950-2000 in Haarlem en
omgeving heeft gemaakt.
Het Noord-Hollands Archief beheert de
Provinciale Atlas Noord-Holland. De
Stichting Provinciale Atlas Noord-Holland
brengt een eigen jaarverslag uit.
Bibliotheekmateriaal
Dé grote aanwinst van 2005 was het in bewaring
verkrijgen van de Bijzondere Collectie
Heemstede, beheerd en verzorgd door J.L.P.M.
Krol, de voormalige directeur van de Openbare
Bibliotheek Heemstede. De collectie omvat
ruim 450 strekkende meter aan divers materiaal
over Heemstede en Zuid-Kennemerland in
de ruimste zin van het woord. Dus naast
monografieën over allerhande onderwerpen
ook boeken en documentatie van en over
Kennemer schrijvers (zoals Nicolaas Beets,
Dick Laan, Godfried Bomans). Een waardevolle
aanvulling en uitbreiding van de toch al zo
rijke collectie.
Een selectie van de belangrijkste ‘gewone’ aanwinsten
uit 2005 volgt hieronder:
Biografieën: Jac.P. Thijsse: een biografie: natuurbeschermer,
flaneur en auteur van Verkade-albums
(2005); M.A. Reinalda (1888-1965): een geboren
bestuurder (2005); Scholtens en Midden-
Kennemerland: werken van mr. H.J.J. Scholtens
(1895-1978), oud-burgemeester van Houten en
Beverwijk, opnieuw uitgegeven en aangevuld met een
biografie (2005); Yvonne van Gennip: winterkoninkje
(2005).
Gedenk- en jubileumboeken: 75 jaar DCO:
jubileum 1930-2005 (2005); Aan het juiste adres: 50
jaar Vierhand in beeld gebracht (2004);
Bevrijdingspop 1980-2005 (2005); 'Die boekhandel is
er altijd geweest': 50 jaar boekhandel Blokker (2005);
...Good old, maar om de donder niet oud...: 1879-
2004, Koninklijke HFC 125 jaar (2004); "Hier vind je
de hele wereld": een eeuw H. de Vries boeken (2005);
IJsclub Nova Zembla 125 jaar: 1880-2005 (2005);
Ons vereenigd pogen: 175 jaar Zang en Vriendschap
(2005); De smeden Felix 1828-2003 (2004); Van
Electrische Apparaten Fabriek "Nederland" naar
Vialis Verkeer & Mobiliteit (2005); Van Haarlem
naar Manhattan: veertig jaar VNU 1965-2005
(2005).
Aalsmeer: Onbekende strijders: het georganiseerde
verzet in Aalsmeer en Kudelstaart (2005); Open staan
voor allen: 75 jaar Karmelparochie, 1930-2005 ; 85
jaar Karmelklooster, 1920-2005 (2005).
Beverwijk: Beverwijk & Oranje: Beatrix 25 jaar
koningin (2005).
Bloemendaal: Bloemendaal: kroniek 1939-1945
(2005); Het Thijsse-Lyceum: Elswout 1949-1970
(2005).
Haarlem: Gesloopt verleden tijd: Haarlem door de
ogen van Chiel Braat (2005); De Hekslootpolder: 20
jaar actievoeren, inventariseren en natuurontwikkelen
(2005); Joods Haarlem: een topografie van hoop
en herinnering (2005); Kleverparkkwartier en Frans
Halsbuurt: twee stadsbuurten tussen Bolwerk en
Kleverlaan (2005); Schoten, periode 1900 tot 1927:
van boerendorp tot Haarlem-Noord (2005); Spaarne
Ziekenhuis: van Diaconessenhuis en Mariastichting
tot Spaarne Ziekenhuis (2005).
Haarlemmermeer: Haarlemmermeerse boerderijen
en hun bewoners (2005); Een herberg in
Vijfhuizen: 75 jaar Sint Augustinusparochie (2004).
Heemskerk: Het gezag in Heemskerk: "hij waakt,
opdat zij rust hebben" (2005).
Heemstede: Monumenten van Heemstede:
opnieuw een keuze uit de parels van de heerlijkheid
(2005).
Noord-Holland: Het bijzondere van Holland:
een geschiedenis van Holland in 25 verhalen (2005);
Noord-Hollands arcadia: ruim 400 Noord-
Hollandse buitenplaatsen in tekeningen, prenten en
kaarten uit de Provinciale Atlas Noord-Holland
(2005); Noord-Hollandse kerken en kapellen in de
middeleeuwen, ca. 720-1200 (2005).
Uithoorn: Uithoorn, zeven eeuwen geschiedenis:
Thamen, de Uithoorn, De Kwakel (2004).
Velsen: IJmuiden-Den Haag, Atlantikwall 1940-
1945: Marine Artillerie Abteilung 201 (2005);
Kastelen en buitenplaatsen in Velsen: deel 3:
IJmuiden, Velsen-Zuid en –Noord (2005); Eén koers,
één strijd, de vrijheid: Velsense verzetslieden geëerd
met straatnamen (2005); Velsen-IJmuiden 1935-
1985: onvergetelijke beelden (2005).
n
a
h
9

n
a
h
10
Materieel beheer
Beide locaties van het Noord-Hollands Archief beschikten in 2005 over een restauratieatelier. In de toekomst zal het zwaartepunt wat
betreft conservering en restauratie op de locatie Kleine Houtweg komen te liggen.
Beenderresten uit het reliekenkistje van de Abdij van Egmond zijn met was behandeld en liggen uit te dampen.
In 2005 zijn aan enige honderden objecten
conserverende en restaurerende handelingen
verricht. Dat varieerde van het repareren van
scheuren in tekeningen en het herstellen van
boekbanden tot het ontzuren van archiefstukken.
Dit laatste werd uitbesteed aan een
gespecialiseerd bedrijf. Mede dankzij conser-
vering en restauratie zijn de betreffende
archiefstukken nu weer te raadplegen.
Een bijzonder project betrof het reliekenkistje
van de Abdij van Egmond. Wat begon met
het verzoek om een strookje perkament uit
het jaar 950 te conserveren, ontwikkelde zich
tot de conservering van alle relieken van St.-
Adelbertus, die aan het begin van de achtste
eeuw het geloof verkondigde in de streek
rond Egmond: een schedel, beenderen, botfragmenten,
gruis van botten, perkament,
papier, garen, zegellak, was en stukjes hout.
In twee perspex kistjes zijn de relieken opgesteld
onder het altaar in de kapel van de Abdij
van Egmond.
Ook werd in 2005 een meerjarenproject
beëindigd met het opnieuw inbinden van
180 delen tienjarentafels op de burgelijke
stand van Noord-Holland. Deze naslagwerken
op de studiezaal van de locatie Kleine
Houtweg worden dagelijks geraadpleegd
door bezoekers.
Conserveringsadviseur mw. G. Beentjes verzorgde
in mei 2005 een lezing over de
geschiedenis van stijfsel en een lezing over de
geschiedenis van dierlijke lijm op het in
Boedapest gehouden symposium ‘This will
stick forever’, georganiseerd door de
Internationale Arbeitsgemeinschaft der
Archiv-, Bibliotheks- und Graphikrestauratoren
(IADA).
Toegankelijk maken
Een belangrijk aspect van het archiefbeheer is het toegankelijk maken van archieven en collecties.
Dit kan door middel van een inventaris met een inleiding en een goed doorgevoerde systematische indeling,
maar ook door middel van een plaatsingslijst, waarin alles min of meer is beschreven in de volgorde waarin het werd aangetroffen.
Deze archieftoegangen komen ook beschikbaar op internet.
Eind 2005 vond de laatste vergadering
plaats van de begeleidingscommissie
Project Inventarisatie Oud Archief 1943-
1989. Hiermee kwam na tien jaar een einde
aan het inventarisatieproject van de archieven
van het provinciaal bestuur van Noord-
Holland en van provinciale diensten en
bedrijven als Provinciale Waterstaat, de
Provinciale Planologische Dienst en de
Stichting ter verbetering van de agrarische
structuur in Noord-Holland (Stivas). De
archieven zijn beschreven in 23 inventarissen.
Van de archieven van de Bond van
Bloembollenhandelaren (1900-1996) en de
Bond van Plantenhandelaren (1917-1996)
werden plaatsingslijsten gemaakt. Beide landelijk
opererende bonden zijn in 1996 opgegaan
in de Bond voor de Groothandel in
Bloembollen en Boomkwekerijproducten.
Zo’n 37 particuliere en overheidsarchieven
werden in 2005 toegankelijk gemaakt door
medewerkers van het Noord-Hollands
Archief of door derden onder toezicht van
de archiefinspecteur van het Noord-
Hollands Archief.
Het ging daarbij onder andere om de volgende
archieven:
• archieven van de Waalse Hervormde
Gemeente te Haarlem, 1586-1995;
• archief van het Ambachtsbestuur en
Gemeentebestuur van Heemstede (herinventarisatie),
1560-1919;
• archief van de Vereniging voor Protestants-
Christelijk Onderwijs te Velsen, 1974-1995;
• aanvulling op het archief van het gemeentebestuur
Aalsmeer, 1906-1985;
• archief van de Christelijke Woningbouwvereniging
Eigen Haard te Velsen,
1951-1994;
• archief van het Koninklijk Mannenkoor
Caecilia te Haarlem, 1897-2002;
• archief van het Woonwagencentrum
IJmond (WWCIJ) te Heemskerk, 1963-1997.
Beide locaties werkten in 2005 samen met
De Ree Archiefsystemen in Groningen, waar
een aantal grote archiefdiensten hun
archievenoverzichten en archieftoegangen
hebben ondergebracht. Hierdoor kan via
www.archieven.nl in één keer dwars door zeer
veel archieven worden gezocht.
n
a
h
11

n
a
h
12
Dienstverlening
Studiezaal
In 2005 werd de dienstverlening in beide studiezalen onverminderd voortgezet.
De studiezaal van de locatie Jansstraat was op dinsdag, woensdag en vrijdag
geopend van 9.00 tot 17.00 uur en op donderdag van 9.00 tot 21.00 uur.
De studiezaal van de locatie Kleine Houtweg was op dinsdag, woensdag,
donderdag, vrijdag en zaterdag geopend van 9.00 tot 17.00 uur. In de maanden
juli en augustus was de studiezaal op zaterdag gesloten.
De bezoekcijfers van de studiezalen waren in 2005 als volgt:
Het aantal bezoeken daalde in totaal dus
met 10 procent, terwijl het aantal bezoekers
licht steeg met bijna 5 procent. Opvallend
is dat aan de Jansstraat het aantal bezoeken
sterk daalde (-26 procent) bij een flinke
stijging van het aantal bezoekers (+14 pro-
bezoekers bezoeken
2005 2004 2005 2004
Jansstraat 2177 1868 3877 4914
Kleine Houtweg 2442 2540 8255 8559
Totaal 4619 4408 12132 13473
Dit wijst op een sterke toename van het
aantal eenmalige bezoekers. Daarbij gaat
het bijvoorbeeld om mensen die een bouwtekening
van hun woning willen raadplegen.
Voor de Kleine Houtweg was de daling
van bezoeken en bezoekers evenredig
(-4 procent).
cent). De studiezaal van de locatie Jansstraat. Foto: Maaike Hermes.
n
a
h
13

n
a
h
14
Schriftelijk
In 2005 werden in totaal ruim 1700 schriftelijke
verzoeken om inlichtingen en reproducties
afgehandeld. Bij die verzoeken om
inlichtingen is de rechtzoekende burger in
opmars. Het gaat dan bijvoorbeeld om
informatie over echtscheidingsvonnissen
die nodig is in verband met pensioenaanspraken
of het verkrijgen van studiefinanciering.
Digitaal
In 2005 zijn de websites van beide locaties
(www.noordhollandsarchief.org en www.avkhaarlem.nl)
gecontinueerd. In de loop van
2006 zal het Noord-Hollands Archief een
nieuwe website lanceren: www.noord-hollandsarchief.nl.
Het Noord-Hollands Archief
neemt ook deel aan twee genealogische websites,
www.genlias.nl en www.digitalestamboom.nl.
Het Noord-Hollands Archief neemt
aan beide websites deel omdat de ene fusiepartner
(het voormalige Rijksarchief in
Noord-Holland) participeerde in GenLIAS en
de andere (de voormalige Archiefdienst voor
Kennemerland) in de Digitale Stamboom.
Onderzocht wordt welke digitale weg in de
toekomst zal worden bewandeld.
Het bezoek op internet is niet eenduidig in
kaart te brengen doordat er met verschillende
tellers wordt gewerkt, maar de beschikbare
cijfers zijn als volgt. De website van de
locatie Kleine Houtweg (www.noordhollands-
archief.org) werd in 2005 circa 110.000 maal
bezocht (2004: 100.000), de Digitale
Stamboom (www.haarlem.digitalestamboom.nl)
circa 40.000 maal (2004: 29.000) en in Genlias
(www.genlias.nl) werden ruim 550.000 specifiek
Noord-Hollandse vragen gesteld (2004:
335.000). Het speuren naar familiegeschiedenis
via internet stijgt explosief. De vermindering
van het aantal bezoeken aan de studiezaal
staat hiermee in verband.
Ook op de website van de locatie Kleine Houtweg werd
verwezen naar de fusie.
Het aanbod op de websites werd uitgebreid
met een index op de Memories van Successie
van kantoor Hilversum en de vredegerechten
Beverwijk, Bloemendaal en Heemstede. Het
aantal akten burgerlijke stand in de Digitale
Stamboom werd uitgebreid tot circa 99.000
(2004: 60.000) en in GenLIAS tot circa 214.000
(2004: 160.000).
De publicatie van toegangen op www.archieven.nl
werd voortgezet, zodat nu het overgrote
deel van de toegangen van de locatie Kleine
Houtweg op internet doorzoekbaar is.
In 2005 werden 6.897 prentbriefkaarten
van Haarlem en andere plaatsen in
Kennemerland online gezet. Het gaat om de
collectie-Braakman. Deze collectie telt ook
nog eens 10.000 prentbriefkaarten afkomstig
uit de rest van Nederland en uit het buitenland.
Nader toegankelijk maken
De indicering, dat wil zeggen het op alfabet
zetten van de namen, van de burgerlijke
stand werd voortgezet. Aan het eind van het
jaar waren de huwelijksakten van geheel
Noord-Holland behalve Amsterdam ingevoerd.
De controle is zeer tijdrovend, zodat
publicatie op internet pas later plaatsvindt.
Verder werd gestart met de invoer van de
overlijdensakten en, op bescheidener schaal,
de geboorteakten.
Van de vredegerechten was Alkmaar (en
omgeving) aan het eind van 2005 ingevoerd
en bijna helemaal gecontroleerd. Hoorn,
Naarden en Weesp werden in bewerking
genomen. Van de in totaal 326 inventarisnummers
waren er 106 helemaal klaar.
De indicering van de notariële archieven tot
1811 ging in de loop van het jaar over naar
een geautomatiseerde verwerking. In MAIS
Flexis werd een invoerformat gemaakt en
er werden acht inventarisnummers verwerkt
in dat systeem. Daarvoor werden nog veertien
inventarisnummers op de oude manier
geïndiceerd. In totaal werden 1508 akten
bewerkt.
Educatie en publieksactiviteiten
Leerlingen
Het Noord-Hollands Archief ontplooide in
2005 een groot aantal publieks- en educatieve
activiteiten. Net als het jaar ervoor werd in
mei 2005 de workshop De groei van een familie
georganiseerd, waarbij leerlingen van het
Coornhert Lyceum uit Haarlem kennis
maakten met genealogie.
Als je scholieren het archief binnen wilt
halen, moet je beginnen met hun docenten
en als je docenten wilt binnenhalen, dan
richt je je ook op aanstaande docenten: studenten
die leraar (basisonderwijs) willen
worden. Met dat idee in het achterhoofd is
een samenwerking met de Hogeschool
InHolland aangegaan. Tijdens een
Cultuurdag in september maakten derdejaars
pabo-studenten kennis met de educatieve
mogelijkheden van het archief.
In samenwerking met de Historische
Vereniging Haerlem is het Noord-Hollands
Archief begonnen aan het project Fotografeer
je eigen geschiedenis voor het voortgezet onderwijs,
waarin scholieren in het archief zelfstandig
onderzoek doen naar de geschiedenis
van een gebouw in het centrum van
Haarlem. Daarna vergelijken ze hun vondsten
met de huidige functie van het gebouw
en fotograferen ze het gebouw zoals het er nu
uitziet.
Tijdens de ErfgoedNacht was in de Janskerk een tentoonstelling te zien rond het thema ‘Gelovigen of ketters’. Foto: Maaike Hermes.
n
a
h
15

n
a
h
16
Ten slotte werd in 2005 een beleidsplan educatie
afgerond, dat in het meerjarenbeleidsplan
van de nieuwe organisatie zal worden
verwerkt.
Lezingen en cursussen
Het lezingen- en cursusprogramma dat het
Noord-Hollands Archief aanbood via de
Volksuniversiteit Haarlem werd in 2005 uitge-
archieven, beeldmateriaal en bibliotheek; een
enkele (zoals Haarlem in de Tweede Wereldoorlog)
werd verzorgd door externe docenten op locatie
(zoals bij het Historisch Museum Haarlem).
Het Noord-Hollands Archief sprong in op
Haarlem Pronto dat werd georganiseerd in het
kader van de Michelangelo-tentoonstelling
in Teylers Museum met twee lezingen over
het Italiaanse landschap in de collectie van de
Kennemer Atlas.
Hollands Archief en oude fotoportretten en
genealogie.
Rondleidingen
Ook in 2005 werd een diversiteit aan groepen
ontvangen op beide locaties van het Noord-
Hollands Archief voor een rondleiding door
de depots. Op de locatie Jansstraat betrof dat
onder meer 45 vrijwilligers van Museum De
Cruquius, het gemeentebestuur van
Heemstede, de Vereniging Holland en
Probus ('Retired Professionals and
Businessmen').
Tentoonstellingen
Het Noord-Hollands Archief verleende in
2005 medewerking aan tentoonstellingen in
onder meer het Historisch Museum Haarlem
en in Museum Beeckestijn. Maar ook aan de
reizende tentoonstelling ‘Einstein, Changing
the World’, die te zien was in Chicago, New
York en Los Angeles.
Deze vond wederom plaats op de zaterdagavond
van de Open Monumentendagen, op
10 september van 19.00 tot 23.00 uur. In de
Janskerk werd in het kader van het thema
‘Gelovigen of ketters’ het geruchtmakende
proces tegen de zeventiende-eeuwse schilder
Torrentius, die ervan werd beschuldigd
lid te zijn van de Rozenkruisers, theatraal
vormgegeven en muzikaal omlijst door
ensemble Barocco Loco, gecombineerd met
een kleine tentoonstelling met afbeeldingen
en archiefstukken rondom het thema
van de avond. Zo’n 120 bezoekers bezochten
dit jaar de ErfgoedNacht. Minder dan de
bijna 300 van het jaar ervoor, maar er waren
dit jaar ook veel meer deelnemers aan de
ErfgoedNacht, zodat de belangstelling over
meerdere instellingen verdeeld was.
De locatie Kleine Houtweg trok op de zaterdag
van de Open Monumentendagen bijna
300 bezoekers (2004: 400). De stijlkamers
waren speciaal ingericht en in de hal was
een presentatie georganiseerd rond het
thema van de dagen, religie.
Archief, in de toekomst gezamenlijk een
gedegen educatief programma aan het
basisonderwijs kunnen aanbieden.
Landelijke Archievendag
In het kader van de Landelijke Archievendag
hield het Noord-Hollands Archief op zaterdag
29 oktober op de locatie Kleine
Houtweg een open dag, die door 600 men-
Radio-uitzendingen
Als gemeentearchivaris van Haarlem kwam
Lieuwe Zoodsma in de zomer van 2005 in
vijf afleveringen aan het woord op de lokale
radiozender Haarlem 105. Op diverse
historische locaties (Huis ter Kleef,
Oostvest/Dijkstraat, Teylers Museum,
Bierpakhuizen aan het Spaarne en de Grote
Markt) vertelde hij over het beleg van
Rondleiding op het restauratieatelier van de locatie Kleine Houtweg.
Erfgoed
In 2005 werd voor het eerst ErfgoedNieuws
Haarlem uitgegeven, een gezamenlijke e- Historische instellingen presenteerden zich op de Landelijke Archievendag.
De samenwerking met andere Haarlemse
mailnieuwsbrief waarmee belangstellenbreid.
Een grote diversiteit aan onderwerpen Op de locatie Kleine Houtweg werden in 2005 erfgoedinstellingen in de Coalitie Cultuden
zich kunnen informeren over lezingen, sen bezocht werd (2004: 500). Het thema Haarlem 1572/1573, Simon Vestdijk en
kwam aan bod, variërend van Schatten uit de vijftien cursussen gegeven met in totaal 175 reel Erfgoed werd geïntensiveerd met het
tentoonstellingen, activiteiten en excursies van de dag was winkels. Naast het Noord- Haarlemse literatuur, Haarlem als voorlo-
Kennemer Atlas tot De Loterij van 1606 en van cursisten. Het betrof cursussen met als voortzetten van bestaande publieksactivi-
van Haarlemse erfgoedinstellingen. Op Hollands Archief zelf presenteerde een aanper bij diverse ontwikkelingen op
Inktvraat, schimmel en zilvervisjes tot De collectie onderwerp paleografie, genealogie, genealoteiten en het opstarten van nieuwe initia-
educatief gebied is een grote stap voortal andere instellingen en historische ver- (inter)nationaal gebied, de historische
Han Bijvoet. De meeste lezingen werden meergie en internet, DTB-registers, weeskamers, tieven. Het succes van de eerste Erfwaarts
gemaakt met het opstarten van het enigingen zich rond dat thema. Op deze reputatie van Haarlem als bierstad en de
dere keren gegeven, telkens voor maximaal beroepen, het schrijven van een biografisch goedNacht in 2004 was voor de Coalitie
project Wie wat bewaart heeft wat, waarmee dag werd ook het eerste nummer gepresen- Haarlemse Damiaatjes.
vijftien personen. Het merendeel van de lezin- portret, bronnen voor de Noord-Hollandse Cultureel Erfgoed aanleiding om ook in
diverse Haarlemse erfgoedinstellingen, teerd van NHA nieuws, het kwartaalblad
gen concentreerde zich rond de eigen collecties geschiedenis, een introductiecursus Noord- 2005 een ErfgoedNacht te organiseren.
waaronder dus ook het Noord-Hollands van het Noord-Hollands Archief.
n
a
h
17

n
a
h
18
Stichting Vrienden van het
Noord-Hollands Archief
Het bestuur van de Stichting Vrienden van de Archiefdienst voor Kennemerland kwam in 2005 bijeen op
25 april en 12 september en genoot daarbij gastvrijheid in het Provinciehuis.
De fusie van de Archiefdienst voor Kennemerland met het Rijksarchief in Noord-Holland had tot gevolg dat de stichting
haar statuten moest aanpassen. Sinds 12 januari 2006 luidt de naam: Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief.
De doelstelling van de Stichting Vrienden
van het Noord-Hollands Archief is het steunen
van het werk van het Noord-Hollands
Archief in de ruimste zin van het woord.
Het bestuur kreeg een minder Haarlems
karakter door het aantrekken van nieuwe
bestuursleden en bestaat nu uit:
• drs. J.J. Temminck
(voorzitter/penningmeester)
• mr. W.G.M. Cerutti
(secretaris)
• J.L.P.M. Krol
• mw. drs. A.E.C. Lindijer
• drs. C. Mooij
• mw. J. Patijn-Bijl de Vroe
• S. Rolle
De directeur van het Noord-
Hollands Archief is adviseur van de stichting.
De contributie werd gesteld op € 15.00 per
jaar (sinds de overgang van de euro naar de
gulden was de contributie € 13,64 per jaar).
De donateurs van de stichting kregen na de
afbraak van de oude archiefdepots op 4 juli de
gelegenheid om de lege Janskerk te bekijken
en kennis te nemen van de bouwplannen
voor de nieuwe publieksruimte. Daar werd
ruimschoots gebruik van gemaakt.
De aanvraag van Frans Suurenbroek voor een
subsidie voor zijn proefschrift Tussen stad en
platteland werd gehonoreerd.
Het bestuur van de stichting heeft er bij het
bestuur van het Noord-Hollands Archief op
aangedrongen om het kwartaalblad Kennemer
Kroniek op de een of andere manier te laten
voortbestaan. Op de Landelijke Archievendag
(29 oktober 2005) werd de nieuwe uitgave
NHA nieuws gepresenteerd en het eerste
exemplaar aan de voorzitter van de stichting
aangeboden. De 164 donateurs kregen het
Het Noord-Hollands Archief in feiten en cijfers
Personeel
Aantal formatieplaatsen per 31 december 2005 42,16
Aantal medewerkers per 31 december 2005 50
Aantal vrijwilligers per 31 december 2005 120
Financiën
Bijdrage overheid € 3.948.387
Overige opbrengsten € 445.794
--------------
Totaal opbrengsten € 4.394.181
Personeelskosten € 2.018.887
Directe kosten € 427.869
Indirecte kosten € 1.900.953
--------------
Totaal kosten € 4.347.709
Exploitatieresultaat € 46.472
Het exploitatieresultaat is toegevoegd aan de algemene reserve.
Beheer
Aantal archieven en collecties locatie Kleine Houtweg 3.255
Aantal archieven en collecties locatie Jansstraat
Aantal meters beheerde archieven en collecties locatie
2.114
Kleine Houtweg
Aantal meters beheerde archieven en collecties locatie
24 km
Jansstraat 6,5 km
Aantal boektitels locatie Kleine Houtweg 34.900
Aantal boektitels locatie Jansstraat 32.900
Aantal beelden locatie Kleine Houtweg ca. 300.000
Aantal beelden locatie Jansstraat ca. 240.000
Dienstverlening
nieuwe kwartaalblad toegezonden. Foto: Marisa Beretta.
Aantal bezoekers studiezaal locatie Kleine Houtweg 2442
Aantal bezoeken studiezaal locatie Kleine Houtweg 8255
Aantal bezoekers studiezaal locatie Jansstraat 2177
Aantal bezoeken studiezaal locatie Jansstraat 3877
n
a
h
19