Standaardbestek 250 voor de wegenbouw - versie 2.1

INHOUDSTAFEL
Hoofdstuk III - Materialen
0 LIJST VAN DE MATERIALEN WAARVAN HET VOORAFGAAND TECHNISCH NAZICHT
MOET GEBEUREN DOOR EEN ERKENDE ONAFHANKELIJKE INSTANTIE VOORALEER
DE MATERIALEN OP DE BOUWPLAATS AANGEVOERD WORDEN......................................... 1
0.1 Producten met BENOR-merk ................................................................................................................... 1
0.2 Producten met COPRO-merk................................................................................................................... 3
0.3 Partijgekeurde producten.......................................................................................................................... 5
1 ROTS........................................................................................................................................................... 9
2 PRIMAIRE EN SECUNDAIRE GRONDSTOFFEN ........................................................................... 10
2.1 Primaire grondstoffen.............................................................................................................................. 10
2.2 Secundaire grondstoffen.......................................................................................................................... 10
2.2.1 Gebroken hoogovenslak ......................................................................................................10
2.2.2 Gegranuleerde hoogovenslak............................................................................................... 10
2.2.3 Gebroken roestvrijstaalslakken............................................................................................ 10
2.2.4 Korrelas ............................................................................................................................... 10
2.2.5 Rode mijnsteen .................................................................................................................... 10
2.2.6 Gebroken betonpuin............................................................................................................. 10
2.2.7 Gegranuleerde non-ferroslak ............................................................................................... 10
2.2.8 Gebroken asfaltpuin............................................................................................................. 10
2.2.9 Gebroken mengpuin (metselwerk- en betonpuin)................................................................ 11
2.2.10 Gebroken metselwerkpuin...................................................................................................11
2.2.11 Granulaten van geëxpandeerde klei..................................................................................... 11
2.2.12 Poederkoolvliegas................................................................................................................ 11
2.2.13 VI-vliegas ............................................................................................................................ 11
2.2.14 Gebroken non-ferroslak....................................................................................................... 11
2.2.15 Gegranuleerd bitumenshinglemateriaal (GBSM) ................................................................ 11
2.2.16 Gebroken beton- en asfaltpuin.............................................................................................11
2.3 Uitbreidingsmogelijkheden ..................................................................................................................... 12
3 GROND..................................................................................................................................................... 13
3.1 Niet-consistente grond.............................................................................................................................. 13
3.2 Consistente grond..................................................................................................................................... 13
3.2.1 Consistente grond met een verwaarloosbaar gehalte aan kalkachtige stoffen en organische
stoffen.................................................................................................................................. 13
3.2.2 Consistente grond met een niet-verwaarloosbaar gehalte aan kalkachtige stoffen .............. 15
3.2.3 Consistente grond met een niet-verwaarloosbaar gehalte aan organische stoffen ............... 15
4 AFDEKKINGSMATERIALEN VOOR BERMEN EN TALUDS....................................................... 16
4.1 Teelaarde, ter beschikking gesteld door de aanbestedende overheid .................................................. 16
4.2 Teelaarde, te leveren door de aannemer ................................................................................................ 16
5 OPHOGINGS- EN AANVULLINGSMATERIALEN.......................................................................... 18
5.1 Natuurlijke grondsoorten........................................................................................................................ 18
5.1.1
5.1.2
Grondsoorten met ip < 10..................................................................................................... 18
Grondsoorten ....................................................................................................................... 18
5.1.3 Schiefer................................................................................................................................ 18
5.1.4 Dolomiet .............................................................................................................................. 18
5.1.5 Grondsoorten gemengd met cement of kalk ........................................................................ 19
5.1.6 Homogene mengsels van grondsoorten ............................................................................... 19
5.2 Secundaire grondstoffen.......................................................................................................................... 20
5.2.1 Rode mijnsteen .................................................................................................................... 20
5.2.2 Geëxpandeerde klei ............................................................................................................. 20
5.2.3 Puinzeefzand........................................................................................................................ 20
5.2.4 Puinbrekerzand .................................................................................................................... 20
5.2.5 Puinsteenslag ....................................................................................................................... 21
5.2.6 Mengsels van grond met steenachtige materialen................................................................ 21
6 BOUWZAND............................................................................................................................................ 22
6.1 Classificatie van bouwzand volgens aard en herkomst......................................................................... 22
6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand............................................................................................. 22
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-i

Hoofdstuk III - Materialen
6.1.2 Secundaire grondstoffen ......................................................................................................22
6.2 Classificatie van bouwzand volgens toepassing......................................................................................23
6.2.1 Zand voor draineringen........................................................................................................24
6.2.2 Zand voor onderfunderingen................................................................................................24
6.2.3 Zand voor schraal beton voor wegfunderingen....................................................................25
6.2.4 Zand voor zandcement.........................................................................................................25
6.2.5 Zand voor cementbeton voor wegenwerken ........................................................................26
6.2.6 Zand voor bitumineuze mengsels.........................................................................................27
6.2.7 Zand voor cementbeton voor gebouwen en kunstwerken....................................................28
6.2.8 Zand als nabehandelingsproduct..........................................................................................29
6.2.9 Zand voor keibestratingen....................................................................................................29
6.2.10 Zand voor metselmortel .......................................................................................................30
6.2.11 Zand voor bepleisteringen bereid met bindmiddelen zoals cement, hydraulische kalk, gips30
6.2.12 Zand als vulmateriaal voor steenslagfunderingen................................................................30
6.2.13 Zand voor schraal beton voor funderingen van gebouwen en kunstwerken ........................31
6.2.14 Zand voor straatlagen van bestratingen van betonstraatstenen en betontegels.....................31
6.2.15 Zand voor bitumineuze mortel............................................................................................. 32
6.2.16 Zand voor voegvulling van bestratingen..............................................................................32
6.2.17 Zand voor drainerende fundering van zandcement ..............................................................32
6.2.18 Zand voor ternair mengsel ...................................................................................................33
7 STEENSLAG, ROLGRIND, RUWE STEEN EN BROKKEN PUIN .................................................34
7.1 Steenslag en rolgrind................................................................................................................................34
7.1.1 Classificatie van steenslag en rolgrind volgens aard en herkomst .......................................34
7.1.2 Classificatie van steenslag en grind volgens toepassing ......................................................36
7.2 Waterbouwsteen voor schanskorven en voor bestortingen ..................................................................43
7.2.1 Classificatie in soorten volgens aard en herkomst ...............................................................43
7.2.2 Classificatie volgens de massagrenzen ................................................................................44
7.2.4 Specificaties ter controle......................................................................................................45
8 CEMENT ..................................................................................................................................................46
9 KALK ........................................................................................................................................................47
9.1 Kalk voor het geschikt maken van grond als ophogings- en aanvullingsmateriaal............................47
9.1.1 Ongebluste kalk ...................................................................................................................47
9.1.2 Kalkhydraat..........................................................................................................................47
9.2 Kalk voor onderfunderingen type I (namelijk voor de bovenlaag bestaande uit zand, gemengd met
gegranuleerde hoogovenslak en kalk).....................................................................................................48
9.2.1 Aard en herkomst.................................................................................................................48
9.2.2 Korrelverdeling....................................................................................................................48
9.3 Kalk voor mortel voor betegeling of bestratingen .................................................................................48
9.3.1 Aard en herkomst.................................................................................................................48
9.3.2 Binding.................................................................................................................................48
9.3.3 Druksterkte...........................................................................................................................48
10 VULSTOFFEN EN TOEVOEGSELS VOOR BITUMINEUZE MENGSELS ..................................49
10.1 Vulstof voor bitumineuze mengsels voor verhardingen........................................................................ 49
10.1.1 Algemeen.............................................................................................................................49
10.1.2 Specificaties volgens de norm NBN-EN 13043...................................................................49
10.1.3 Levering en stapeling...........................................................................................................49
10.2 Poederkoolvliegas voor funderingsmengsels..........................................................................................50
10.2.1 Aard en herkomst.................................................................................................................50
10.2.2 Kenmerken...........................................................................................................................50
10.2.3 Algemeen.............................................................................................................................50
10.3 Afdruipremmers voor bitumineuze mengsels ........................................................................................50
10.3.1 Cellulosevezels ....................................................................................................................50
11 KOOLWATERSTOFPRODUCTEN .....................................................................................................51
11.2 Bitumen .....................................................................................................................................................52
11.2.1 Wegenbitumen .....................................................................................................................52
11.3 Vloeibitumen.............................................................................................................................................53
11.3.2 Vloeibitumen bereid met petroleumolie...............................................................................53
11.3.3 Vloeibitumen op basis van polymeerbitumen......................................................................54
III-ii Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
11.3.4 Opslag.................................................................................................................................. 54
11.4 Bitumenemulsies....................................................................................................................................... 54
11.4.1 Anionische emulsies ............................................................................................................ 54
11.4.2 Kationische emulsies ........................................................................................................... 55
11.4.3 Kationische emulsies van polymeerbitumen........................................................................ 56
11.5 Lak............................................................................................................................................................. 57
11.5.1 Lak zonder vulstof ............................................................................................................... 57
11.5.2 Lak met vulstof.................................................................................................................... 57
11.6 Polymeerbitumen ..................................................................................................................................... 58
11.7 Extrahard bitumen................................................................................................................................... 58
11.8 Pigmenteerbaar bindmiddel.................................................................................................................... 59
11.8.1 Pigmenteerbaar bitumen ...................................................................................................... 59
11.8.2 Kleurloos synthetisch bindmiddel ....................................................................................... 59
11.8.3 Met polymeren gemodificeerd kleurloos synthetisch bindmiddel ....................................... 59
12 METAALPRODUCTEN......................................................................................................................... 60
12.1 Staalproducten voor voegen in cementbetonverhardingen .................................................................. 60
12.1.1 Deuvels ................................................................................................................................ 60
12.1.2 Ankerstaven......................................................................................................................... 60
12.1.3 Steunen ................................................................................................................................ 60
12.2 Staalproducten voor het wapenen of versterken van beton.................................................................. 60
12.2.1 Gladde staven en geribde staven.......................................................................................... 60
12.2.2 Gladde en geribde draden .................................................................................................... 60
12.2.3 Gelaste wapeningsnetten ..................................................................................................... 60
12.2.4 Dwarselementen .................................................................................................................. 60
12.2.5 Staalvezels ........................................................................................................................... 61
12.3 Stalen vangrails ........................................................................................................................................ 61
12.3.1 Standaard stalen vangrails ................................................................................................... 62
12.3.2 Bescherming tegen corrosie................................................................................................. 63
12.3.3 Monsterneming.................................................................................................................... 63
12.4 Onderdelen van gietijzer of van vormgietstaal...................................................................................... 64
12.4.1 Rioleringsonderdelen voor afsluitingsinrichtingen die voorzien zijn als mangaten ............ 64
12.4.2 Rioleringsonderdelen voor afdekkings- en afsluitinrichtingen (andere dan in 12.4.1) ........ 69
12.4.3 Rioolkolken ......................................................................................................................... 70
12.5 Enkelvoudige en meerdelige opendraaiende roestvrij stalen controleluiken...................................... 70
12.5.1 Kenmerken........................................................................................................................... 70
12.5.2 Monsterneming.................................................................................................................... 71
12.6 Wervelventiel............................................................................................................................................ 71
12.6.1 Kenmerken........................................................................................................................... 72
12.6.2 Monsterneming.................................................................................................................... 72
12.7 Boomroosters............................................................................................................................................ 72
12.7.1 Vorm en afmetingen ............................................................................................................ 72
12.8 Voorspanstaal ........................................................................................................................................... 73
12.8.1 Keuring van de voorspanstaven........................................................................................... 73
12.9 Gaas voor het versterken van cementmortel ......................................................................................... 73
12.9.1 Vorm en afmetingen ............................................................................................................ 73
12.9.2 Staalkwaliteit ....................................................................................................................... 73
12.9.3 Bescherming tegen corrosie................................................................................................. 73
12.10 Wapeningsnetten van metaal voor bitumineuze verhardingen............................................................ 74
12.10.1 Kenmerken........................................................................................................................... 74
12.10.2 Levering en stapeling........................................................................................................... 74
12.10.3 Monsterneming.................................................................................................................... 74
12.11 Wapeningsnetten van metaal voor steenslagfunderingen..................................................................... 75
12.12 Wapeningsnetten voor schanskorven ..................................................................................................... 75
12.12.1 Algemene bepalingen .......................................................................................................... 75
12.12.2 Staalkwaliteit ....................................................................................................................... 76
12.12.3 Bescherming tegen corrosie................................................................................................. 76
12.12.4 Vorm en afmetingen ............................................................................................................ 76
12.12.5 Proeven................................................................................................................................ 78
12.12.6 Levering en stapeling........................................................................................................... 79
12.13 Rioleringsonderdelen in open kanalen en putten .................................................................................. 79
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-iii

Hoofdstuk III - Materialen
12.13.1 Wandafsluiters .....................................................................................................................79
12.13.2 Steekschuiven ......................................................................................................................80
12.13.3 Schotbalken..........................................................................................................................80
12.13.4 Rioolterugslagklep ...............................................................................................................80
12.13.5 Handwiel voor spindelbediening..........................................................................................80
12.13.6 T-sleutel ...............................................................................................................................81
12.13.7 Compensatoren ....................................................................................................................81
12.13.8 Beluchters en ontluchters.....................................................................................................82
12.14 Aluminium voor verkeerstekens .............................................................................................................83
12.14.1 Beschrijving.........................................................................................................................83
12.14.2 Proeven ................................................................................................................................84
12.15 Verbindingselementen van roestvrij staal voor verkeerstekens ...........................................................84
12.15.1 Beschrijving.........................................................................................................................84
12.15.2 Proeven ................................................................................................................................85
12.16 Staal voor steunen van verkeerstekens ...................................................................................................85
12.16.1 Beschrijving.........................................................................................................................85
12.16.2 Proeven ................................................................................................................................86
13 GEOKUNSTSTOFFEN (GEOSYNTHETICS - GEOFABRICS) .......................................................87
13.1 Plastiekfolie ...............................................................................................................................................87
13.1.1 Beschrijving.........................................................................................................................87
13.1.2 Monsterneming ....................................................................................................................87
13.2 Geotextiel...................................................................................................................................................87
13.2.1 Beschrijving.........................................................................................................................87
13.2.2 Monsterneming ....................................................................................................................89
13.3 Grids ..........................................................................................................................................................89
13.3.1 Kenmerken...........................................................................................................................89
13.3.2 Beschrijving.........................................................................................................................91
13.3.3 Levering en stapeling...........................................................................................................92
13.3.4 Monsterneming ....................................................................................................................92
13.4 Erosiewerende weefsels ............................................................................................................................92
13.4.1 Beschrijving.........................................................................................................................93
13.4.2 Monsterneming ....................................................................................................................94
13.5 Geocomposietmaterialen voor draineringen..........................................................................................94
13.5.1 Beschrijving.........................................................................................................................95
13.5.2 Levering en stapeling...........................................................................................................96
13.5.3 Monsterneming ....................................................................................................................96
13.6 Dragermateriaal voor ter plaatse uitgeharde buis (TPUB) ..................................................................96
13.7 Kous voor ter plaatse uitgeharde buis (TPUB)......................................................................................96
13.7.1 Vervaardiging: impregnatie onder geconditioneerde omstandigheden................................96
14 BANDEN VOOR DIVERSE TOEPASSINGEN ...................................................................................97
14.1 Bitumineuze voegband .............................................................................................................................97
14.1.1 (Zelfklevende) voorgevormde bitumineuze voegband.........................................................97
14.1.2 Warm geëxtrudeerde voegband............................................................................................97
14.2 Geprefabriceerde klevende herstelband.................................................................................................97
14.2.1 Bepaling...............................................................................................................................97
14.2.2 Afmetingen ..........................................................................................................................98
14.2.3 Kenmerken...........................................................................................................................98
14.2.4 Monsterneming ....................................................................................................................98
14.3 Voegbanden voor betonconstructies .......................................................................................................98
14.3.1 Voegbanden van het type rubber-staal of rubber alleen.......................................................98
14.3.2 Voegbanden van het type PVC ............................................................................................99
15 NABEHANDELINGSPRODUCTEN...................................................................................................100
15.1 Levering...................................................................................................................................................100
15.2 Monsterneming.......................................................................................................................................100
16 VOEGVULLINGSPRODUCTEN ........................................................................................................101
16.1 Gegoten voegvullingsproducten ............................................................................................................101
16.1.1 Warm verwerkte voegvullingsproducten ...........................................................................101
16.1.2 Koud verwerkte elastische voegvullingsproducten............................................................101
III-iv Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
16.2 Voorgevormd voegvullingsproduct....................................................................................................... 102
16.2.1 Bepaling............................................................................................................................. 102
16.2.2 Afmetingen en plaatsing.................................................................................................... 102
16.2.3 Kenmerken......................................................................................................................... 102
16.3 Naadklever.............................................................................................................................................. 102
16.3.1 Definitie............................................................................................................................. 102
16.3.2 Samenstelling..................................................................................................................... 102
16.3.3 Kenmerken na verdamping van het oplosmiddel............................................................... 102
16.3.4 Monsterneming.................................................................................................................. 102
17 VOEGPLANKEN VOOR UITZETTINGSVOEGEN ........................................................................ 103
18 VOEGINLAGEN ................................................................................................................................... 104
19 KLEEFVERNIS ..................................................................................................................................... 105
20 HULPSTOFFEN EN TOEVOEGSELS VOOR MORTEL EN BETON .......................................... 106
20.1 Hulpstoffen voor mortel en beton ......................................................................................................... 106
20.2 Toevoegsels voor mortel en beton ......................................................................................................... 106
20.2.1 Vliegas voor beton............................................................................................................. 106
21 NATUURSTEEN.................................................................................................................................... 107
22 CALCIUMCHLORIDE......................................................................................................................... 108
22.1 Calciumchloride in schilfers.................................................................................................................. 108
22.1.1 Levering en stapeling......................................................................................................... 108
22.1.2 Monsterneming.................................................................................................................. 108
22.2 Calciumchloride in oplossing ................................................................................................................ 108
22.2.1 Levering en stapeling......................................................................................................... 108
22.2.2 Monsterneming.................................................................................................................. 108
23 BESTRATINGSELEMENTEN............................................................................................................ 109
23.1 Keien........................................................................................................................................................ 109
23.1.1 In rijen te leggen keien ...................................................................................................... 109
23.1.2 Mozaïekkeien..................................................................................................................... 109
23.2 Betonstraatstenen................................................................................................................................... 110
23.2.1 Kleurvaste betonstraatstenen ............................................................................................. 110
23.2.2 Waterdoorlatende betonstraatstenen .................................................................................. 110
23.3 Betontegels .............................................................................................................................................. 111
23.3.1 Kleurvaste betontegels....................................................................................................... 111
23.3.2 Waterdoorlatende betontegels............................................................................................ 111
23.4 Gebakken straatstenen .......................................................................................................................... 111
23.5 Grasbetontegels ...................................................................................................................................... 112
23.6 Gras-kunststofplaten.............................................................................................................................. 112
23.6.1 Vorm en afmetingen .......................................................................................................... 112
23.6.2 Materiaal............................................................................................................................ 112
23.6.3 Fysische en mechanische kenmerken ................................................................................ 112
23.7 Tegels van natuursteen .......................................................................................................................... 112
24 BUIZEN EN HULPSTUKKEN VOOR RIOLERING EN AFVOER VAN WATER...................... 113
24.1 Betonbuizen ............................................................................................................................................ 113
24.1.1 Ongewapend-betonbuizen zonder inwendige druk............................................................ 113
24.1.2 Gewapend-betonbuizen zonder inwendige druk................................................................ 113
24.1.3 Met staalvezels versterkte betonbuizen zonder inwendige druk........................................ 114
24.1.4 Betonbuizen en hulpstukken met plaatstalen kern............................................................. 114
24.1.5 Voorgespannen-betonbuizen en hulpstukken .................................................................... 115
24.3 Gresbuizen en -hulpstukken.................................................................................................................. 116
24.4 Kunststofbuizen en -hulpstukken ......................................................................................................... 116
24.4.1 Afvoerbuizen en -hulpstukken van polyethyleen............................................................... 116
24.4.2 PVC-Buizen en -hulpstukken voor riolering ..................................................................... 117
24.4.3 Buizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars (UP-GF)...................................... 117
24.4.4 PVC-U-composietleidingen............................................................................................... 119
24.4.5 Wandversterkte HDPE-buizen........................................................................................... 123
24.4.6 Wandversterkte HDPE-buizen met kleine diameter voor buis-in-buis-renovatie.............. 126
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-v

Hoofdstuk III - Materialen
24.4.7 Hard-PVC-wikkelbuizen....................................................................................................127
24.4.8 Gladde volwandige polypropyleen buizen voor drukloze ondergrondse afvoer van
afvalwater...........................................................................................................................128
24.4.9 Volwandige polypropyleen buizen met gestructureerde wand voor drukloze ondergrondse
afvoer van afvalwater.........................................................................................................129
24.4.10 Enkel- en dubbelwandige geribde polypropyleenbuizen en -hulpstukken.........................129
24.5 Buizen en hulpstukken van nodulair gietijzer .....................................................................................130
24.5.1 Buizen en hulpstukken van nodulair gietijzer voor rioleringen .........................................130
24.5.2 Bekleding...........................................................................................................................130
24.20 Doorpersbuizen.......................................................................................................................................132
24.20.1 Doorpersbuizen van beton .................................................................................................132
24.20.3 Doorpersbuizen van gres....................................................................................................133
24.20.4 Doorpersbuizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars.......................................133
24.20.5 Doorpersbuizen en hulpstukken van beton met plaatstalen kern en dubbel voegsysteem .134
24.30 Buizen voor drukleidingen.....................................................................................................................137
24.30.1 Betonbuizen en hulpstukken met plaatstalen kern voor drukleidingen..............................137
24.30.2 Voorgespannen betonbuizen en hulpstukken voor drukleidingen......................................137
24.30.3 Buizen van nodulair gietijzer voor drukleidingen..............................................................137
24.30.4 Buizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars voor drukleidingen......................137
24.30.5 Buizen en hulpstukken van PVC voor drukleidingen ........................................................138
24.30.6 Buizen en hulpstukken van HDPE voor drukleidingen......................................................138
24.40 Buizen voor plaatsing op palen en jukken............................................................................................146
24.50 Flexibele aansluitmof voor buisaansluiting op inspectieput ...............................................................147
24.50.1 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................147
24.50.2 Materialen ..........................................................................................................................147
24.50.3 Eigenschappen ...................................................................................................................148
24.50.4 Monsterneming ..................................................................................................................148
24.60 Mof voor huis- of straatkolkaansluiting op de riolering .....................................................................148
24.60.1 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................148
24.60.2 Materialen ..........................................................................................................................149
24.60.3 Mechanische eigenschappen..............................................................................................149
24.60.4 Monsterneming ..................................................................................................................149
25 AFDICHTINGSRINGEN EN KRIMPMOFFEN................................................................................150
25.1 Algemeen .................................................................................................................................................150
25.1.1 Monsterneming ..................................................................................................................150
25.1.2 Waterdichtheid...................................................................................................................150
25.1.3 Chemische weerstand.........................................................................................................150
25.2 Beschrijving ............................................................................................................................................150
25.2.1 Afdichtingsringen van compact elastomeer .......................................................................150
25.2.2 Afdichtingsringen van cellulair elastomeer........................................................................151
25.2.3 Afdichtingsringen van polyurethaan..................................................................................151
25.2.4 Krimpmoffen......................................................................................................................151
25.2.5 Afdichtingsring voor verbinding tussen gres en pvc..........................................................151
25.2.6 Kabeldoorgangstuk ............................................................................................................151
26 MATERIALEN VOOR DRAINEERLEIDINGEN.............................................................................152
26.1 Draineerbuizen en hulpstukken ............................................................................................................152
26.1.1 Geribbelde draineerbuizen en hulpstukken van PVC.........................................................152
26.1.2 Draineerbuizen van polyethyleen.......................................................................................152
26.1.4 Draineerbuizen van gres.....................................................................................................153
26.1.5 Draineerbuizen van beton ..................................................................................................153
26.1.6 Wandversterkte HDPE draineerbuizen ..............................................................................153
26.2 Filtermaterialen ......................................................................................................................................154
26.2.1 Filtermaterialen in bandvorm van polypropyleen ..............................................................154
26.2.2 Gewikkelde polypropyleenvezels ......................................................................................155
26.2.3 Kokosvezels .......................................................................................................................155
26.3 Draineerstructuurmatten.......................................................................................................................155
26.3.1 Algemeen...........................................................................................................................155
26.3.2 Kern ...................................................................................................................................156
26.3.3 Geotextiel...........................................................................................................................156
III-vi Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
26.3.4 Kern plus geotextiel........................................................................................................... 156
26.3.5 Aansluiting op wateropvangscherm met draineerbuis ....................................................... 156
26.3.6 Monsterneming.................................................................................................................. 156
26.4 Noppenbaan van vormvast polyethyleen, voorzien van geotextiel..................................................... 156
26.4.1 Materiaal............................................................................................................................ 156
26.4.2 Vorm en afmetingen .......................................................................................................... 157
26.4.3 Fysische eigenschappen..................................................................................................... 157
26.4.4 Monsterneming.................................................................................................................. 157
26.5 Drainagematten...................................................................................................................................... 157
26.5.1 Materiaal............................................................................................................................ 157
26.5.2 Vorm en afmetingen .......................................................................................................... 157
26.5.3 Fysische eigenschappen..................................................................................................... 157
26.5.4 Monsterneming.................................................................................................................. 157
27 METSELSTENEN ................................................................................................................................. 158
27.1 Volle metselstenen .................................................................................................................................. 158
27.1.1 Volle bakstenen ................................................................................................................. 158
27.1.2 Volle betonmetselstenen.................................................................................................... 158
27.2 Geperforeerde en holle metselstenen.................................................................................................... 158
27.2.1 Geperforeerde bakstenen ................................................................................................... 158
27.2.2 Holle en geperforeerde betonmetselstenen ........................................................................ 159
28 DRAINEERELEMENTEN VAN POREUS BETON ......................................................................... 160
28.1 Draineerblokken van poreus beton....................................................................................................... 160
28.2 Draineerplaten van poreus beton.......................................................................................................... 160
29 GEWAPEND BITUMEN VOOR AFDICHTINGSLAGEN .............................................................. 161
30 PRODUCTEN BEREID MET EPOXYHARS TER BESCHERMING VAN CEMENTGEBONDEN
MATERIALEN ...................................................................................................................................... 162
31 NATUURSTENEN TROTTOIRBANDEN (BORDUREN) ............................................................... 163
31.1 Technische voorschriften....................................................................................................................... 163
31.2 Vorm en afmetingen............................................................................................................................... 163
31.3 Afwerking ............................................................................................................................................... 163
31.4 Monsterneming....................................................................................................................................... 164
32 GEPREFABRICEERDE LIJNVORMIGE ELEMENTEN VAN BETON VOOR WEGENBOUW165
32.1 Geprefabriceerde betonnen trottoirbanden......................................................................................... 165
32.2 Geprefabriceerde betonnen kantstroken ............................................................................................. 165
32.3 Geprefabriceerde betonnen watergreppels.......................................................................................... 165
32.4 Geprefabriceerde betonnen trottoirbanden-watergreppels ............................................................... 166
32.5 Geprefabriceerde betonnen schampkanten ......................................................................................... 166
32.6 Andere geprefabriceerde betonboordstenen........................................................................................ 166
32.7 Geprefabriceerde betonnen veiligheidsstootbanden ........................................................................... 166
33 GEPREFABRICEERDE BETONNEN TOEGANGS- EN VERBINDINGSPUTTEN ................... 168
34 GEPREFABRICEERDE GEWAPENDE BETONNEN POLYGONALE SEGMENTEN VOOR
AFZINKPUTTEN .................................................................................................................................. 169
34.1 Beschrijving ............................................................................................................................................ 169
34.2 Afmetingen.............................................................................................................................................. 169
34.3 Rubberkarakteristieken......................................................................................................................... 169
34.4 Betonkwaliteit......................................................................................................................................... 169
35 GEPREFABRICEERDE GRESINSPECTIEPUT.............................................................................. 170
35.1 De gresinspectieput ................................................................................................................................ 170
35.1.1 Vorm en afmetingen .......................................................................................................... 170
35.1.2 Berekening......................................................................................................................... 171
35.1.3 Voor te leggen documenten ............................................................................................... 171
35.2 Gresputbuizen ........................................................................................................................................ 171
35.2.1 Wanddikte.......................................................................................................................... 171
35.2.2 Afdekking .......................................................................................................................... 171
35.2.3 Riooldeksel ........................................................................................................................ 172
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-vii

Hoofdstuk III - Materialen
36 INSPECTIEPUTTEN VAN KUNSTSTOF..........................................................................................173
36.1 Geprefabriceerde inspectieputten van polyethyleen............................................................................173
36.1.1 Samenstelling.....................................................................................................................173
36.1.2 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................173
36.2 Inspectieputten van glasvezelversterkt polyesterhars .........................................................................177
36.2.1 Algemeen...........................................................................................................................177
36.2.2 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................178
36.2.3 Verbinding van de samenstellende delen...........................................................................179
36.2.4 Voor te leggen documenten ...............................................................................................179
36.2.5 Afwerking naar het maaiveld.............................................................................................179
36.2.6 Chemische kenmerken .......................................................................................................179
36.2.7 Berekening.........................................................................................................................179
36.2.8 Monsterneming ..................................................................................................................179
37 GEPREFABRICEERDE RECHTHOEKIGE KOKER VAN GEWAPEND BETON ....................180
37.1 Kokerelementen met naspanning..........................................................................................................181
37.2 Spankabels ..............................................................................................................................................181
38 GEPREFABRICEERDE HUISAANSLUITPUTJES .........................................................................182
38.1 Geprefabriceerde betonnen huisaansluitputjes ...................................................................................182
38.2 Geprefabriceerde huisaansluitputjes van kunststof ............................................................................182
38.2.1 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................182
38.2.2 Afdekking ..........................................................................................................................183
38.2.3 Mechanische en fysische kenmerken.................................................................................183
38.2.4 Merken...............................................................................................................................183
38.2.5 Monsterneming ..................................................................................................................184
38.2.6 Proefmethodes....................................................................................................................184
38.3 Geprefabriceerde huisaansluitputjes van gres.....................................................................................185
38.3.1 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................185
38.3.2 Afdekking ..........................................................................................................................185
38.3.3 Riooldeksel ........................................................................................................................185
38.3.4 Verbinding van de afvoerleiding........................................................................................186
39 GEPREFABRICEERDE DIENSTPUT VAN GRES ..........................................................................187
39.1 Vorm en afmetingen ...............................................................................................................................187
39.1.1 Wanddikte..........................................................................................................................187
39.2 Afdekking................................................................................................................................................187
39.3 Riooldeksel ..............................................................................................................................................187
39.4 Verbinding van de afvoerleiding...........................................................................................................187
40 GEPREFABRICEERDE BETONNEN BAKKEN VOOR STRAAT- OF TROTTOIRKOLKEN 188
41 GEPREFABRICEERDE KOP- EN KEERMUREN VAN GEWAPEND BETON..........................189
41.1 Vorm en afmetingen ...............................................................................................................................189
42 TALUDGOTEN, BEGIN- EN EINDSTUKKEN VAN BETON ........................................................190
42.1 Vorm en afmetingen ...............................................................................................................................190
42.2 Beton........................................................................................................................................................193
42.3 Wapening ................................................................................................................................................193
42.4 Levering en stapeling .............................................................................................................................193
42.5 Monsterneming.......................................................................................................................................194
42.5.1 Taludgoten .........................................................................................................................194
42.5.2 Beginstukken......................................................................................................................194
42.5.3 Eindstukken .......................................................................................................................194
42.6 Merken ....................................................................................................................................................194
43 BEKLEDING VAN BETONBUIZEN EN INSPECTIEPUTTEN .....................................................195
43.1 Soepel-PVC-bekleding ...........................................................................................................................195
43.1.1 Vorm en afmeting ..............................................................................................................195
43.1.2 Materialen ..........................................................................................................................195
43.1.3 Lassen en verbindingen......................................................................................................196
43.1.4 Levering en stapeling.........................................................................................................196
43.1.5 Keuringen...........................................................................................................................196
III-viii Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
43.1.6 Monsterneming.................................................................................................................. 197
43.2 Hard-PVC-bekleding voor beton, betonbuizen en geprefabriceerde betonnen inspectieputten ..... 198
43.2.1 Grondstof........................................................................................................................... 198
43.2.2 Vorm en afmetingen .......................................................................................................... 198
43.2.3 Uitzicht van de hard-PVC-bekledingsplaat ....................................................................... 198
43.2.4 Kwaliteitseisen................................................................................................................... 198
43.2.5 Verbindingen ..................................................................................................................... 199
43.2.6 Levering en stapeling......................................................................................................... 199
43.2.7 Keuringen .......................................................................................................................... 199
43.2.8 Monsterneming.................................................................................................................. 200
43.3 Bekleding op basis van solventvrij vezelversterkt epoxyhars............................................................. 200
43.3.1 Grondstof........................................................................................................................... 200
43.3.2 Vorm en afmetingen .......................................................................................................... 200
43.3.3 Aanbrengen epoxybekleding ............................................................................................. 200
43.3.4 Uitzicht van de bekleding .................................................................................................. 201
43.3.5 Kwaliteitseisen................................................................................................................... 201
43.3.6 Chemische weerstand ........................................................................................................ 202
43.3.7 Fysische eigenschappen..................................................................................................... 202
43.3.8 Te leveren documenten...................................................................................................... 203
43.4 HDPE-bekledingsplaten......................................................................................................................... 203
43.4.1 Grondstof........................................................................................................................... 203
43.4.2 Vorm en afmetingen .......................................................................................................... 203
43.4.3 Uitzicht van de HDPE-bekledingsplaat ............................................................................. 204
43.4.4 Kwaliteitseisen................................................................................................................... 204
43.4.5 Verbinding en hulpstukken................................................................................................ 204
43.4.6 Verankeringssterkte ........................................................................................................... 205
43.4.7 Gas- en waterdichtheid ...................................................................................................... 205
43.5 LDPE-bekleding ..................................................................................................................................... 205
43.6 Bekleding met keramische elementen................................................................................................... 205
43.6.1 Beschrijving....................................................................................................................... 205
43.6.2 Plaatsing ............................................................................................................................ 205
44 KUNSTHARS......................................................................................................................................... 206
44.1 Hars voor ter plaatse uitgeharde buis (TPUB) .................................................................................... 206
44.1.1 Eigenschappen van het harssysteem.................................................................................. 206
44.2 Uitgehard hars zonder wapening.......................................................................................................... 207
44.3 Polyurethaanharsen voor injectie ......................................................................................................... 207
44.3.1 Algemeen........................................................................................................................... 207
44.3.2 Erkenningsproeven voor polyurethaanharsen.................................................................... 207
44.3.3 Identificatieproeven ........................................................................................................... 209
44.4 Polyurethaanharsen voor ter plaatse uitgeharde deelrenovatie......................................................... 209
44.4.1 Algemeen........................................................................................................................... 209
44.4.2 Erkenningsproeven voor niet-waterreactieve polyurethaanharsen .................................... 210
44.4.3 Identificatieproeven ........................................................................................................... 210
44.4.4 Glasvezeldoek.................................................................................................................... 211
44.5 Epoxyhars voor het kleven van keramische elementen....................................................................... 211
45 GLASVEZELVERSTERKTE KUNSTSTOFFEN ............................................................................. 212
45.1 Glasvezelversterkt kunstharsschaaldeel............................................................................................... 212
45.1.1 Algemeenheden ................................................................................................................. 212
45.1.2 Vorm en afmetingen .......................................................................................................... 212
45.1.3 Fysische en chemische kenmerken.................................................................................... 212
45.1.4 Wapening........................................................................................................................... 212
45.1.5 Verbinding......................................................................................................................... 212
45.1.6 Controle ............................................................................................................................. 212
45.1.7 Levering............................................................................................................................. 212
45.1.8 Monsterneming.................................................................................................................. 213
45.2 Glasvezelversterkte polyesterschelpen ................................................................................................. 213
45.2.1 Vorm en afmetingen .......................................................................................................... 213
45.2.2 Grondstoffen...................................................................................................................... 213
45.2.3 Levering............................................................................................................................. 214
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-ix

Hoofdstuk III - Materialen
45.2.4 Monsterneming ..................................................................................................................214
45.3 Glasvezelversterkte polyesterpanelen...................................................................................................215
45.3.1 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................215
45.3.2 Grondstoffen ......................................................................................................................215
45.3.3 Levering en stapeling.........................................................................................................215
45.3.4 Monsterneming ..................................................................................................................215
45.4 Glasvezelversterkte polyesterpanelen voor sliplining..........................................................................215
45.4.1 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................215
45.4.2 Grondstoffen ......................................................................................................................216
45.4.3 Levering en stapeling.........................................................................................................216
45.4.4 Monsterneming ..................................................................................................................216
46 GLASVEZELVERSTERKTE SCHAALDELEN ...............................................................................217
46.1 Glasvezelversterkt cementschaaldeel....................................................................................................217
46.1.1 Definities............................................................................................................................217
46.1.2 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................217
46.1.3 Materialen ..........................................................................................................................218
46.1.4 Samenstelling van het GVC-schaaldeel in vers aangemaakte toestand .............................218
46.1.5 Vervaardiging ....................................................................................................................218
46.1.6 Monsterneming ..................................................................................................................218
46.1.7 Proeven ..............................................................................................................................219
46.1.8 Eisen...................................................................................................................................219
46.1.9 Toleranties .........................................................................................................................220
46.2 Glasvezelversterkt betonschaaldeel (GVB) met PE-lining..................................................................221
46.2.1 Algemeen...........................................................................................................................221
46.2.2 GVB...................................................................................................................................221
46.2.3 PE.......................................................................................................................................221
46.2.4 Vezelversterkte expoxyharsen ...........................................................................................222
47 GEPREFABRICEERDE PROFIELELEMENTEN ...........................................................................223
47.1 Halve betonbuizen ..................................................................................................................................223
47.2 Geprefabriceerde profielelementen van gewapend beton...................................................................223
47.2.1 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................223
47.2.2 Wapening...........................................................................................................................224
47.2.3 Beton..................................................................................................................................224
47.2.4 Levering en stapeling.........................................................................................................224
47.2.5 Monsterneming ..................................................................................................................225
47.2.6 Merken...............................................................................................................................225
48 GEPREFABRICEERDE BETONELEMENTEN VOOR DRAINERENDE TALUD- EN/OF
BODEMBEKLEDING...........................................................................................................................226
48.1 Enkelvoudige geprefabriceerde betonelementen .................................................................................226
48.2 Samengestelde geprefabriceerde betonelementen ...............................................................................226
48.2.1 Kenmerken.........................................................................................................................226
48.2.2 Samenstellende elementen .................................................................................................226
48.2.3 Levering en stapeling.........................................................................................................227
48.2.4 Monsterneming ..................................................................................................................227
49 GEPREFABRICEERDE BETONELEMENTEN VOOR TEENVERSTERKING EN
DAMWANDEN ......................................................................................................................................228
49.1 Algemeen .................................................................................................................................................228
49.1.1 Afmetingen van de elementen............................................................................................228
49.1.2 Beton..................................................................................................................................228
49.1.3 Levering en stapeling.........................................................................................................229
49.1.4 Merken...............................................................................................................................229
49.2 Damplanken ............................................................................................................................................229
49.2.1 Wapening...........................................................................................................................229
49.2.2 Vorm..................................................................................................................................229
49.2.3 Monsterneming ..................................................................................................................229
49.3 Geprefabriceerde betonnen palen.........................................................................................................230
49.3.1 Vorm..................................................................................................................................230
49.3.2 Wapening...........................................................................................................................230
III-x Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
49.3.3 Monsterneming.................................................................................................................. 230
49.4 Geprefabriceerde betonnen kantplaten................................................................................................ 230
49.4.1 Vorm.................................................................................................................................. 230
49.4.2 Wapening........................................................................................................................... 230
49.4.3 Monsterneming.................................................................................................................. 230
50 HOUTEN ELEMENTEN VOOR TEEN- EN TALUDVERSTERKINGEN.................................... 231
50.1 Algemene bepalingen ............................................................................................................................. 231
50.1.1 Visuele beoordeling........................................................................................................... 231
50.1.2 Verduurzaming .................................................................................................................. 231
50.1.3 FSC- of gelijkwaardig label............................................................................................... 231
50.2 Houten palen........................................................................................................................................... 231
50.2.1 Ronde palen ....................................................................................................................... 231
50.2.2 Vierkante palen.................................................................................................................. 233
50.2.3 Perkoenpalen ..................................................................................................................... 233
50.2.4 Piketten en pennen............................................................................................................. 236
50.3 Tropisch hardhouten matten................................................................................................................. 237
50.3.1 Houtsoorten ....................................................................................................................... 237
50.3.2 Vorm.................................................................................................................................. 237
50.4 Kantplanken, damplanken en kespen .................................................................................................. 237
50.4.1 Houtsoorten en kwaliteitseisen .......................................................................................... 237
50.4.2 Vorm en afmetingen .......................................................................................................... 238
50.4.3 Verduurzaming .................................................................................................................. 240
50.4.4 Monsterneming.................................................................................................................. 240
50.5 Rijs- of griendhout ................................................................................................................................. 240
50.5.1 Houtsoorten en kwaliteitseisen .......................................................................................... 240
50.5.2 Afmetingen ........................................................................................................................ 241
50.5.3 Winning en bewaring......................................................................................................... 241
50.5.4 Classificatie naar toepassing.............................................................................................. 241
51 GEPREFABRICEERDE AFVOERGOTEN MET METALEN ROOSTER ................................... 244
51.1 Vorm en afmetingen............................................................................................................................... 244
51.2 Beton........................................................................................................................................................ 244
51.2.1 Samenstelling..................................................................................................................... 244
51.2.2 Druksterkte ........................................................................................................................ 244
51.2.3 Wateropslorping door onderdompeling ............................................................................. 244
51.2.4 Structuur ............................................................................................................................ 244
51.3 Proeven.................................................................................................................................................... 244
51.4 Monsterneming....................................................................................................................................... 244
52 BETONZUILEN VOOR TALUDBESCHERMING .......................................................................... 245
52.1 Vorm en afmetingen............................................................................................................................... 245
52.2 Beton........................................................................................................................................................ 245
53 POEDERCOATING VOOR VERKEERSTEKENS .......................................................................... 246
53.1 Beschrijving ............................................................................................................................................ 246
53.1.1 Kleur en glans.................................................................................................................... 246
53.1.2 Laagdikte ........................................................................................................................... 246
53.1.3 Hechting............................................................................................................................. 246
53.1.4 Hardheid ............................................................................................................................ 246
53.1.5 Elasticiteit .......................................................................................................................... 246
53.1.6 Watervastheid .................................................................................................................... 246
53.1.7 Kleurvastheid..................................................................................................................... 246
53.2 Proeven.................................................................................................................................................... 247
53.2.1 Monsterneming.................................................................................................................. 247
53.2.2 Uit te voeren proeven......................................................................................................... 247
53.2.3 Aantal monsternemingen en afmetingen van de monsters................................................. 247
54 BEKLEDINGSMATERIAAL VOOR NIET-INWENDIG VERLICHTE VERKEERSBORDEN 248
54.1 Beschrijving ............................................................................................................................................ 248
54.2 Kenmerken.............................................................................................................................................. 248
54.2.1 Kleur en luminicatiefactor ................................................................................................. 248
54.2.2 Retroflectiecoëfficiënt ....................................................................................................... 249
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-xi

Hoofdstuk III - Materialen
54.2.3 Hechting.............................................................................................................................249
54.2.4 Stootvastheid van retroflecterende en niet-retroflecterende bekledingsmaterialen............250
54.2.5 Corrosieweerstand..............................................................................................................250
54.2.6 Weerstand tegen versnelde veroudering ............................................................................250
54.3 Proeven....................................................................................................................................................250
54.3.1 Monsterneming ..................................................................................................................250
54.3.2 Uit te voeren proeven.........................................................................................................250
54.3.3 Aantal monsternemingen en afmetingen van de monsters.................................................250
55 SOKKELS VOOR VERKEERSTEKENS ...........................................................................................252
55.1 Betonsokkels voor verkeerstekens.........................................................................................................252
55.1.1 Beschrijving.......................................................................................................................252
55.1.2 Proeven ..............................................................................................................................252
55.2 Sokkels van gerecycleerde kunststof voor verkeerstekens..................................................................252
55.2.1 Beschrijving.......................................................................................................................252
55.2.2 Proeven ..............................................................................................................................253
56 CHEMISCHE VERANKERINGEN ....................................................................................................254
56.1 Vorm en afmetingen ...............................................................................................................................254
56.2 Materialen ...............................................................................................................................................254
57 COLLOÏDAAL BETON........................................................................................................................255
57.1 Karakteristieken van de aangewende materialen................................................................................255
57.1.1 Cement...............................................................................................................................255
57.1.2 Aanmaakwater ...................................................................................................................255
57.1.3 Grove granulaten (korrelmaat 4/14)...................................................................................255
57.1.4 Hulpstof voor colloïdaal beton...........................................................................................255
57.2 Karakteristieken van waterdicht colloïdaal beton...............................................................................255
57.2.1 Consistentie........................................................................................................................255
57.2.2 Karakteristieke druksterkte ................................................................................................255
57.2.3 Uitwassing (voor vulling van schanskorven).....................................................................255
57.2.4 Waterdoorlatenheid (kunstwerken)....................................................................................255
57.2.5 Doorlatendheidscoëfficiënt (schanskorven).......................................................................256
58 GEPREFABRICEERDE GEWAPEND BETONNEN AFSLUITPLATEN .....................................257
58.1 Vorm en afmetingen ...............................................................................................................................257
58.1.1 Vorm..................................................................................................................................257
58.1.2 Wanddikte..........................................................................................................................257
58.2 Wapening ................................................................................................................................................257
58.3 Beton........................................................................................................................................................257
58.3.1 Samenstelling.....................................................................................................................257
58.3.2 Druksterkte.........................................................................................................................257
58.3.3 Structuur.............................................................................................................................257
58.3.4 Toestand van het oppervlak ...............................................................................................257
59 TROTTOIRPAALTJES ........................................................................................................................258
59.1 Trottoirpaaltjes van gewapend kunsthars............................................................................................258
59.1.1 Vorm en afmetingen ..........................................................................................................258
59.1.2 Materialen ..........................................................................................................................258
59.1.3 Mechanische eigenschappen..............................................................................................258
59.1.4 Levering.............................................................................................................................258
59.1.5 Keuring ..............................................................................................................................259
59.2 Trottoirpaaltjes van hout.......................................................................................................................259
59.3 Trottoirpaaltjes van gietijzer.................................................................................................................259
59.3.1 Monsterneming ..................................................................................................................259
59.4 Trottoirpaaltjes van staal.......................................................................................................................259
59.5 Trottoirpaaltjes van roestvrij staal .......................................................................................................259
60 FYTOFARMACEUTISCHE PRODUCTEN.......................................................................................260
60.1 Levering...................................................................................................................................................260
60.2 Monsterneming.......................................................................................................................................260
61 MESTSTOFFEN ....................................................................................................................................261
61.1 Levering...................................................................................................................................................261
III-xii Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
61.2 Monsterneming....................................................................................................................................... 261
62 BODEMVERBETERINGSMIDDELEN ............................................................................................. 262
62.1 Groencompost......................................................................................................................................... 262
62.1.1 Beschrijving....................................................................................................................... 262
62.2 GFT-compost.......................................................................................................................................... 262
62.2.1 Beschrijving....................................................................................................................... 262
62.2.2 Controle ............................................................................................................................. 263
62.3 Andere bodemverbeteringsmiddelen dan GFT- of groencompost..................................................... 263
62.4 Zand voor bezanden............................................................................................................................... 263
62.5 Algemeen................................................................................................................................................. 264
62.5.1 Levering............................................................................................................................. 264
62.5.2 Monsterneming.................................................................................................................. 264
62.5.3 Controle ............................................................................................................................. 264
62.5.4 Aanvaarding of weigering ................................................................................................. 264
63 ZADEN.................................................................................................................................................... 265
63.1 Algemeen................................................................................................................................................. 265
63.2 Samenstelling van zadenmengsels voor natuurtechnische milieubouw............................................. 265
63.2.1 Algemeen........................................................................................................................... 265
63.2.2 Basismengsels van graszaden ............................................................................................ 265
63.2.3 Mengsels van kruidenzaden............................................................................................... 266
63.3 Levering .................................................................................................................................................. 267
63.4 Monsterneming....................................................................................................................................... 267
63.5 Aanvaarding of weigering ..................................................................................................................... 267
64 GRASZODEN ........................................................................................................................................ 268
64.1 Blokzoden, plakzoden of rolzoden ........................................................................................................ 268
64.1.1 Herkomst ........................................................................................................................... 268
64.1.2 Kenmerken......................................................................................................................... 268
64.1.3 Winning, transport en stapeling......................................................................................... 269
64.1.4 Levering............................................................................................................................. 270
64.1.5 Keuring.............................................................................................................................. 270
64.1.6 Aanvaarding of weigering ................................................................................................. 270
65 MATERIALEN VOOR BOOMSTEUNEN ......................................................................................... 271
65.1 Naaldhouten boompalen........................................................................................................................ 271
65.2 Kastanjehouten boompalen................................................................................................................... 271
65.3 Boombanden ........................................................................................................................................... 271
66 HOUTACHTIGE GEWASSEN............................................................................................................ 272
66.1 Bosgoed ................................................................................................................................................... 272
66.2 Heesters................................................................................................................................................... 273
66.3 Hoogstammen ......................................................................................................................................... 273
66.4 Spillen...................................................................................................................................................... 274
66.5 Coniferen................................................................................................................................................. 274
66.6 Hagen ...................................................................................................................................................... 274
66.7 Houtachtige gewassen voor natuurtechnische milieubouw ................................................................ 274
66.7.1 Staken ................................................................................................................................ 275
67 KRUIDACHTIGE GEWASSEN .......................................................................................................... 276
67.1 Levering .................................................................................................................................................. 276
68 WATER- EN OEVERPLANTEN......................................................................................................... 277
68.1 Water- en oeverplanten andere dan riet .............................................................................................. 277
68.1.1 Wortelstok ......................................................................................................................... 277
68.1.2 Wortelstok met grond ........................................................................................................ 278
68.1.3 Wortelknol......................................................................................................................... 278
68.1.4 Containerplant ................................................................................................................... 278
68.1.5 Logatainerplant.................................................................................................................. 279
68.1.6 Zode................................................................................................................................... 279
68.2 Riet – Phragmites australis..................................................................................................................... 279
68.2.1 Wortelstok ......................................................................................................................... 280
68.2.2 Wortelstok met grond ........................................................................................................ 280
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-xiii

Hoofdstuk III - Materialen
68.2.3 Containerplant....................................................................................................................280
68.2.4 Logatainerplant ..................................................................................................................281
68.2.5 Rietzode .............................................................................................................................281
68.2.6 Rietrhizomen......................................................................................................................281
68.3 Voorbeplante matrassen, rollen, blokken, geotextielen.......................................................................281
68.3.1 Beschrijving.......................................................................................................................281
68.3.2 Herkomst............................................................................................................................281
68.3.3 Kenmerken.........................................................................................................................282
68.3.4 Winning, transport en stapeling .........................................................................................282
68.3.5 Levering.............................................................................................................................283
68.3.6 Keuring ..............................................................................................................................283
69 BIOLOGISCH AFBREEKBARE GEOTEXTIELEN........................................................................284
69.1 Algemeen .................................................................................................................................................284
69.1.1 Beschrijving.......................................................................................................................284
69.1.2 Levering.............................................................................................................................284
69.1.3 Transport en tijdelijke opslag.............................................................................................284
69.1.4 Monsterneming ..................................................................................................................284
69.1.5 Controles en proeven .........................................................................................................284
69.2 Classificatie van biologisch afbreekbare geotextielen volgens kenmerken........................................284
69.2.1 Grondstoffen ......................................................................................................................284
69.2.2 Aard ...................................................................................................................................286
69.2.3 Functionele levensduur ......................................................................................................286
69.3 Classificatie van biologisch afbreekbare geotextielen volgens functie en toepassing........................287
69.3.1 Biologisch afbreekbare geotextielen voor het tijdelijk onderdrukken van erosie ten gevolge
van wind en regen ..............................................................................................................287
69.3.2 Biologisch afbreekbare geotextielen voor tijdelijke taludverdediging (bescherming tegen
erosie ten gevolge van wind en water)...............................................................................290
70 RIOOLRENOVATIEPRODUCTEN ...................................................................................................292
70.1 Groutmortel ............................................................................................................................................292
70.2 Cementgebonden guniteermortel..........................................................................................................292
70.2.1 Mortel met versnelde binding ............................................................................................292
70.2.2 Mortel met normale binding ..............................................................................................293
70.3 Cementgebonden spuitmortel................................................................................................................293
70.3.1 Twee-componenten voorgedoseerde mortel ......................................................................293
70.3.2 Een-component voorgedoseerde mortel.............................................................................293
70.4 Hechtmortel voor keramische elementen .............................................................................................293
70.4.1 Typetest voor de treksterkte...............................................................................................293
71 DROGE HYDRAULISCHE MORTEL ...............................................................................................295
71.1 Fysische en mechanische eigenschappen ..............................................................................................295
72 GEPREFABRICEERDE GEWAPENDE BETONNEN POLYGONALE OF CIRKELVORMIGE
SEGMENTEN VOOR AFZINKPUTTEN ...........................................................................................296
72.1 Beschrijving ............................................................................................................................................296
72.2 Rubberkarakteristieken.........................................................................................................................296
72.3 Betonkwaliteit .........................................................................................................................................296
73 METSEL- EN PLEISTERMORTEL ...................................................................................................297
73.1 Metselmortel ...........................................................................................................................................297
73.1.1 Terminologie......................................................................................................................297
73.1.2 Verwerkbaarheidstijd (§ 5.2.1) ..........................................................................................297
73.1.3 Vervaardiging en gebruik...................................................................................................297
73.1.4 Transport............................................................................................................................298
73.1.5 Leveringsbon......................................................................................................................298
73.1.6 Keuring van verse mortel...................................................................................................299
73.2 Pleistermortel..........................................................................................................................................299
73.2.1 Terminologie......................................................................................................................299
73.2.2 Verwerkbaarheidstijd (§ 5.3.1) ..........................................................................................300
73.2.3 Vervaardiging en gebruik...................................................................................................300
73.2.4 Transport............................................................................................................................300
73.2.5 Leveringsbon......................................................................................................................300
III-xiv Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
73.2.6 Controle en keuring van verse mortel................................................................................ 301
75 BIOLOGISCH AFBREEKBARE, NIET HOUTIGE ELEMENTEN VOOR TEEN- EN
TALUDVERSTERKINGEN................................................................................................................. 303
75.1 Biologisch afbreekbare oeverrollen ...................................................................................................... 303
75.1.1 Materialen.......................................................................................................................... 303
75.1.2 Functionele levensduur...................................................................................................... 303
75.1.3 Levering, transport en stapeling......................................................................................... 303
75.1.4 Controle ............................................................................................................................. 303
75.2 Biologisch afbreekbare matrassen ........................................................................................................ 304
75.2.1 Materialen.......................................................................................................................... 304
75.2.2 Functionele levensduur...................................................................................................... 304
75.2.3 Levering, transport en stapeling......................................................................................... 304
75.2.4 Controle ............................................................................................................................. 304
75.3 Kokosblokken ......................................................................................................................................... 304
75.3.1 Materialen.......................................................................................................................... 304
75.3.2 Functionele levensduur...................................................................................................... 304
75.3.3 Levering, transport en stapeling......................................................................................... 305
75.3.4 Controle ............................................................................................................................. 305
76 BEVESTIGINGSMIDDELEN VOOR EROSIEWERENDE ELEMENTEN.................................. 306
76.1 Samenstellende materialen .................................................................................................................... 306
76.2 Kenmerken.............................................................................................................................................. 306
76.2.1 Houten verankeringspalen ................................................................................................. 306
76.2.2 Houten piketten.................................................................................................................. 306
76.2.3 Pennen ............................................................................................................................... 306
76.2.4 Bindmiddelen..................................................................................................................... 307
77 BOMENZAND ....................................................................................................................................... 308
78 MOBIELE AFSLUITING..................................................................................................................... 309
78.1 Vorm en afmetingen............................................................................................................................... 309
78.2 Materialen............................................................................................................................................... 309
79 GRONDWATERPEILBUIZEN ........................................................................................................... 310
79.1 Vorm en afmetingen............................................................................................................................... 310
79.2 Materialen............................................................................................................................................... 310
80 BOOMPLATEN..................................................................................................................................... 311
80.1 Vorm en afmetingen............................................................................................................................... 311
80.2 Materialen............................................................................................................................................... 311
81 BESCHERMINGSELEMENT UIT KUNSTSTOF ............................................................................ 312
81.1 Vorm en afmetingen............................................................................................................................... 312
81.2 Materialen............................................................................................................................................... 312
90 MARKERINGSPRODUCTEN............................................................................................................. 313
90.1 Algemeen................................................................................................................................................. 313
90.1.1 Kleur van het markeringsproduct ...................................................................................... 313
90.1.2 Luminantiefactor van het markeringsproduct.................................................................... 313
90.2 Wegenverf............................................................................................................................................... 313
90.2.1 Beschrijving en kenmerken ............................................................................................... 313
90.2.2 Proeven.............................................................................................................................. 313
90.3 Koudplasten............................................................................................................................................ 315
90.3.1 Beschrijving....................................................................................................................... 315
90.3.2 Proeven.............................................................................................................................. 315
90.4 Thermoplasten........................................................................................................................................ 316
90.4.1 Beschrijving en kenmerken ............................................................................................... 316
90.4.2 Proeven.............................................................................................................................. 316
90.5 Voorgevormde markeringen ................................................................................................................. 316
90.5.1 Beschrijving....................................................................................................................... 316
90.5.2 Proeven.............................................................................................................................. 317
91 GLASPARELS EN STROEFMAKENDE MIDDELEN VOOR MARKERINGSPRODUCTEN . 318
91.1 Glasparels voor voormenging................................................................................................................ 318
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-xv

Hoofdstuk III - Materialen
91.2 Glasparels voor nabestrooiing...............................................................................................................318
91.3 Stroefmakend middel voor nabestrooiing van markeringen ..............................................................318
91.4 Mengsels van glasparels en stroefmakend middel voor nabestrooiing van markeringen................318
92 WEGDEKREFLECTOREN .................................................................................................................319
92.1 Beschrijving en kenmerken ...................................................................................................................319
III-xvi Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
0 LIJST VAN DE MATERIALEN WAARVAN HET VOORAFGAAND
TECHNISCH NAZICHT MOET GEBEUREN DOOR EEN
ERKENDE ONAFHANKELIJKE INSTANTIE VOORALEER DE
MATERIALEN OP DE BOUWPLAATS AANGEVOERD WORDEN
0.1 Producten met BENOR-merk
Voor onderstaande producten is een geldig BENOR-certificaat vereist (d.w.z. juiste geldigheidsduur,
kopieën toegelaten). Op de producten en/of op de leveringsbon moet worden verwezen naar het
BENOR-merk.
6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand
7.1.1.1.A Natuursteenslag
7.1.1.2 Rolgrind
8 Cement
9.1.1 Ongebluste kalk voor bodembehandeling
10.1 Vulstof voor bitumineuze mengsels voor verhardingen
12.1.2 Ankerstaven
12.2.1 Gladde staven en geribde staven
12.2.2 Gladde en geribde draden
12.2.3 Gelaste netwerken
12.4.1.2 Gietijzeren riooldeksel van het Type I
12.4.1.3 Gietijzeren riooldeksel met verankeringsnok (type II)
12.4.1.4 Waterdicht vergrendelbaar riooldeksel (type III)
12.7 Boomroosters (van gietijzer)
12.8 Voorspanstaal
13.2.1.1 Geotextiel voor ophogingen op samendrukbare grond
13.2.1.2 Geotextiel voor draineerinrichtingen
13.2.1.3 Geotextiel voor aardebaan of baanbed van wegen
13.2.1.4 Geotextiel voor het wapenen van grond
13.2.1.5 Geotextiel voor het wapenen van de onderfundering of fundering
13.2.1.7 Geotextiel voor verbetering van de fundering van rioolsleuven
20.1 Hulpstoffen voor mortel en beton
23.1.1 In rijen te leggen keien
23.1.2 Mozaïekkeien
23.2 Betonstraatstenen
23.3 Betontegels
23.4 Gebakken straatstenen
23.7 Tegels van natuursteen
24.1.1 Ongewapend-betonbuizen zonder inwendige druk
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-1

Hoofdstuk III - Materialen
24.1.2 Gewapend-betonbuizen zonder inwendige druk
24.1.3 Met staalvezels versterkte betonbuizen zonder inwendige druk
24.3 Gresbuizen en hulpstukken
24.4.1 Afvoerbuizen van polyethyleen met een Ø 1000 mm
24.4.2 PVC-buizen en -hulpstukken voor riolering
24.4.3 Buizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars (UP-GF)
24.4.4 PVC-U-Composietleidingen
24.4.8 Gladde volwandige propyleenbuizen voor drukloze ondergrondse afvoer van
afvalwater
24.4.9 Volwandige propyleenbuizen met gestructureerde wand voor drukloze ondergrondse
afvoer van afvalwater
24.5 Buizen en hulpstukken van nodulair gietijzer
24.20.1 Doorpersbuizen van beton
24.20.3 Doorpersbuizen van gres
24.30.3 Buizen van nodulair gietijzer voor drukleidingen
24.30.4 Buizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars (UP-GF) voor drukleidingen
25.2.1 Afdichtingsringen van compact elastomeer
25.2.2 Afdichtingsringen van cellulair elastomeer voor verticale schachtdelen en verticale
inspectieputten
27.1.2 Volle betonmetselstenen
27.2.2 Holle en geperforeerde betonmetselstenen
29 Gewapend bitumen voor afdichtingslagen
31 Natuurstenen trottoirbanden (borduren)
32.1 Geprefabriceerde betonnen trottoirbanden
32.2 Geprefabriceerde betonnen kantstroken
32.3 Geprefabriceerde betonnen watergreppels
32.4 Geprefabriceerde betonnen trottoirbanden-watergreppels
32.5.1 Geprefabriceerde lage betonnen veiligheidsstootbanden
32.5.2 Geprefabriceerde hoge betonnen veiligheidsstootbanden
33 Geprefabriceerde betonnen inspectieputten
35.1 De gresinspectieput
35.2 Gresputbuizen
37 Geprefabriceerde rechthoekige koker van gewapend beton
38.1 Geprefabriceerde betonnen huisaansluitputjes
40 Geprefabriceerde betonnen bakken voor straat- of trottoirkolken
48.1 Enkelvoudige geprefabriceerde betonelementen
III-2 Standaardbestek 250 april 2006

0.2 Producten met COPRO-merk
Hoofdstuk III - Materialen
Voor onderstaande producten is een geldig COPRO-certificaat vereist (d.w.z. juiste geldigheidsduur,
kopieën toegelaten). Op de producten en/of op de leveringsbon moet worden verwezen naar het
COPRO-merk.
6.1.2.4 Puinbrekerzand
7.1.1.1.B.3 Gebroken betonpuin
7.1.1.1.B.4 Niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin
7.1.1.1.B.5 Teerhoudend gebroken asfaltpuin
7.1.1.1.B.6 Gebroken mengpuin (metselwerk- en betonpuinmengsel)
7.1.1.1.B.7 Gebroken metselwerkpuin
7.2.1.2 Brokken puin
10.3.1 Cellulosevezels
11.2.1 Wegenbitumen
11.3.2 Vloeibitumen bereid met petroleumolie
11.3.3 Vloeibitumen op basis van polymeerbitumen
11.4.1 Anionische emulsies
11.4.2 Kationische emulsies
11.4.3 Kationische bitumenemulsies met een polymeerbitumen
11.6 Gemodificeerd bitumen
11.7 Extrahard bitumen
11.8.1 Pigmenteerbaar bitumen
12.3 Stalen vangrails
12.4.2.1 Enkelvoudige en meerdelige gietijzeren controleluiken (type IV)
12.4.2.2 Klokroosters
12.4.2.3 Riooldeksel voor huisaansluitputje
12.10 Wapeningsnetten van metaal voor bitumineuze verhardingen
12.11 Wapeningsnetten van metaal voor steenslagfunderingen
12.12.4.1 Schanskorven in blokvorm
12.12.4.2 Schanskorven in matrasvorm
13.2.1.6 Niet-geweven geotextiel voor scheurremmende lagen bij bitumineuze overlagingen
13.3.2.1 Grids voor het wapenen van grond
13.3.2.2 Grids voor het wapenen van onderfunderingen type II of steenslagfunderingen
13.3.2.3 Grids voor scheurremmende lagen bij bitumineuze overlagingen
14.1.1 (Zelfklevende) voorgevormde bitumineuze voegband
14.1.2 Warm geëxtrudeerde voegband
14.2 Geprefabriceerde klevende herstelband
16.1.1 Warm verwerkte voegvullingsproducten
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-3

Hoofdstuk III - Materialen
16.1.2 Koud verwerkte elastische voegvullingsproducten
16.2.1 Elastische voegvullingsstrippen
16.2.3 Voorgevormd voegvullingsproduct
16.2.4 Zelfklevende elastische voegvullingsstrip
16.3 Naadklever
III-4 Standaardbestek 250 april 2006

0.3 Partijgekeurde producten
Hoofdstuk III - Materialen
Voorafgaande noot: Alle te gebruiken materialen zijn nieuw, behoudens andersluidende vermelding
op de plannen en/of in het bestek en/of in de samenvattende opmetingsstaat.
De aannemer wordt erop gewezen dat er voor bepaalde biodegradeerbare of
natuurtechnische materialen voorgeschreven in deze aanbestedingsdocumenten
lange leveringstermijnen kunnen bestaan en/of dat deze materialen niet overal
verkrijgbaar zijn.
Voor onderstaande producten is een attest per partij of per deelpartij vereist, opgemaakt per werk en
uitgereikt door de leverancier van het product. Om geldig te zijn dient het attest naast de vermelding
van het werk minstens de gegevens te vermelden welke gevraagd zijn in de besteksbepalingen van de
genoemde producten; tevens is dit attest gedagtekend en gehandtekend door de gevolmachtigde van de
leverancier (kopieën zijn niet toegelaten).
50 Houten elementen voor teen- en taludversterkingen
64.1 Blokzoden, plakzoden, rolzoden
66 Houtachtige gewassen
68.1 Water- en oeverplanten andere dan riet
68.2 Riet
68.3 Voorbeplante matrassen, rollen, blokken, geotextielen
75 Biologisch afbreekbare, niet houtige elementen voor teen- en taludversterkingen
Voor onderstaande producten is een geldig attest per partij of per deelpartij vereist opgemaakt per
werk. De originele attesten, voorzien van een blauwe stempel en in het blauw ondertekend, moeten
bezorgd worden aan de leidend ambtenaar. Voor de geprefabriceerde betonproducten is deze blauwe
stempel een PROBETON-stempel, voor de andere producten is het een COPRO-stempel (kopieën zijn
niet toegelaten).
6.1.2.1 Brekerzand van hoogovenslak
6.1.2.2 Gegranuleerde hoogovenslak
6.1.2.3 Korrelas
6.1.2.5 Brekerzand van non-ferroslak
6.1.2.6 Gegranuleerde non-ferroslak
7.1.1.1.B.1 Gebroken hoogovenslak
7.1.1.1.B.2 Rode mijnsteen
7.2.1.1 Ruwe steen
9.1.2 Kalkhydraat
9.2 Kalk voor onderfunderingen type I
9.3 Kalk voor mortel voor betegeling of bestrating
10.2 Poederkoolvliegas voor funderingsmengsels
11 Gezuiverd Trinidadasfalt
11 Uintah bitumen
11.5.1 Lak zonder vulstof
11.5.2 Lak met vulstof
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-5

Hoofdstuk III - Materialen
11.8.2 Kleurloos synthetisch bindmiddel
11.8.3 Met polymeren gemodificeerd kleurloos synthetisch bindmiddel
12.5 Enkelvoudige en meerdelige opendraaiende roestvrij stalen controleluiken
12.6 Wervelventiel
12.9 Gaas voor het versterken van cementmortel
12.14 Aluminium voor verkeerstekens
12.15 Verbindingselementen van roestvrij staal voor verkeerstekens
12.16 Staal voor steunen van verkeerstekens
13.1.1.1 Gewone plastiekfolie
13.1.1.2 Plastiekfolie voor krimp- en langsvoegen
13.2.1.8 Flexibel antiwortelscherm
13.4.1.1 Biodegradeerbare weefsels
13.4.1.2 Niet-biodegradeerbare weefsels
13.4.1.2.A Weefsels zonder vulling
13.4.1.2.B Weefsels met vulling
13.5 Geocomposietmaterialen voor draineringen
14.3 Voegbanden voor betonconstructies
22.1 Calciumchloride in schilfers
22.2 Calciumchloride in oplossing
23.5 Grasbetontegels
23.6 Gras-kunststofplaten
24.1.4 Betonbuizen en hulpstukken met plaatstalen kern
24.1.5 Voorgespannen betonbuizen en hulpstukken
24.4.1 Afvoerbuizen van polyethyleen met een Ø > 1000 mm
24.4.5 Wandversterkte HDPE-buizen
24.4.6 Wandversterkte HDPE-buizen met kleine diameter voor buis-in-buis-renovatie
24.4.7 Hard-PVC-wikkelbuizen
24.20.4 Doorpersbuizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars
24.20.5 Doorpersbuizen en hulpstukken van beton met plaatstalen kern en dubbel voegsysteem
24.30.1 Betonbuizen en hulpstukken met plaatstalen kern voor drukleidingen
24.30.2 Voorgespannen betonbuizen en hulpstukken voor drukleidingen
24.30.5 Buizen en hulpstukken van PVC voor drukleidingen
24.30.6 Buizen en hulpstukken van HDPE voor drukleidingen
24.50 Flexibele aansluitmof voor buisaansluiting op inspectieput
24.60 Mof voor huis- of straatkolkaansluiting op riolering
26.1.1 Geribbelde draineerbuizen en hulpstukken van PVC
26.1.2 Draineerbuizen van polyethyleen
III-6 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
26.1.4 Draineerbuizen van gres
26.1.5 Draineerbuizen van beton
26.1.6 Wandversterkte HDPE-draineerbuizen
26.2.1 Filtermaterialen in bandvorm van polypropyleen
26.2.2 Gewikkelde polypropyleenvezels
26.3 Draineerstructuurmatten
26.4 Noppenbaan van vormvast polyethyleen, voorzien van geotextiel
27.1.1 Volle bakstenen
27.2.1 Geperforeerde en holle bakstenen
28.1 Draineerblokken van poreus beton
28.2 Draineerplaten van poreus beton
34. Geprefabriceerde gewapende betonnen polygonale segmenten voor afzinkputten
36.1 Geprefabriceerde inspectieputten in polyethyleen
36.2 Inspectieputten van glasvezelversterkt polyester
38.2 Geprefabriceerde huisaansluitputjes van kunststof
38.3 Geprefabriceerde huisaansluitputjes van gres
39 Geprefabriceerde dienstput van gres
41 Geprefabriceerde kop- en keermuren van gewapend beton
42 Taludgoten in beton
43.1 Soepel-PVC (voor bekleding van betonbuizen en inspectieputten)
43.2 Hard-PVC-bekleding voor beton, betonbuizen en geprefabriceerde betonnen
inspectieputten
43.3 Bekleding op basis van solventvrij vezelversterkt epoxyhars
43.4 HDPE-bekledingsplaten
43.5 LDPE-bekleding
45.1 Glasvezelversterkt kunstharsschaaldeel
45.2 Glasvezelversterkte polyesterschelpen
45.3 Glasvezelversterkte polyesterpanelen
45.4 Glasvezelversterkte polyesterpanelen voor sliplining
46.1 Glasvezelversterkt cementschaaldeel
46.2 Glasvezelversterkt betonschaaldeel (GVB) met PE-lining
47.1 Halve betonbuizen
47.2 Geprefabriceerde profielelementen van gewapend beton
48.2 Samengestelde geprefabriceerde betonelementen
49.2 Damplanken
49.3 Geprefabriceerde betonnen palen
49.4 Geprefabriceerde betonnen kantplaten
50.2.1 Ronde palen
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-7

Hoofdstuk III - Materialen
50.2.2 Vierkante palen
50.3 Tropisch hardhouten matten
50.4 Kantplanken, damplanken en kespen
51 Geprefabriceerde watergreppels met metalen rooster
52 Betonzuilen voor taludbescherming
53 Verven voor verkeerstekens
54 Bekledingsmateriaal voor niet-inwendig verlichte verkeersborden
55.1 Betonsokkels voor verkeerstekens
55.2 Sokkels van gerecycleerde kunststof voor verkeerstekens
56 Chemische verankeringen
58 Geprefabriceerde gewapend betonnen afsluitpalen
59.1 Trottoirpaaltjes van gewapend kunsthars
63 Zaden
70.1 Groutmortel
70.2 Cementgebonden guniteermortel
70.3 Cementgebonden spuitmortel
71 Droge hydraulische mortel
90.2 Wegenverf
90.3 Koudplasten
90.4 Thermoplasten
90.5 Voorgevormde markeringen
91.1 Mengparels voor verven, koudplasten en thermoplasten
91.2 Nastrooiparels
91.3 Stroefmakend middel voor nabestrooiing van markeringen
91.4 Mengsel van nastrooiparels en stroefmakend middel
III-8 Standaardbestek 250 april 2006

1 ROTS
Rots is het geheel van vaste deeltjes die bepaalde volumes van de aardkorst uitmaken.
Hoofdstuk III - Materialen
Zij is groter dan 0,500 m³ en dermate samenhangend dat ze niet met een hydraulische graafmachine
kan verkleind worden.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-9

Hoofdstuk III - Materialen
2 PRIMAIRE EN SECUNDAIRE GRONDSTOFFEN
2.1 Primaire grondstoffen
Worden als primaire granulaten beschouwd de granulaten en steenachtige materialen, afkomstig van
de ontginning en/of het breken van natuurlijke steenachtige materialen.
2.2 Secundaire grondstoffen
Worden als secundaire granulaten beschouwd de materialen volgens 2.2.1 tot en met 2.2.16. Deze
secundaire grondstoffen zijn slechts toegelaten indien dit uitdrukkelijk is vermeld.
2.2.1 Gebroken hoogovenslak
Gebroken hoogovenslak is afkomstig van het breken van hoogovenslak.
2.2.2 Gegranuleerde hoogovenslak
Gegranuleerde hoogovenslak is afkomstig van het afschrikken van gesmolten hoogovenslak in een
grote overmaat van water.
2.2.3 Gebroken roestvrijstaalslakken
Roestvrijstaalslakken ontstaan bij de bereiding van roestvrijstaal. Zij worden achtereenvolgens
gekoeld, gebroken, behandeld en gerijpt. Na rijping moet de zwelling < 1 % zijn.
2.2.4 Korrelas
Korrelas is afkomstig van het afschrikken van bodemas van met kolen gestookte elektriciteitscentrales.
2.2.5 Rode mijnsteen
Rode mijnsteen is afkomstig van de verbranding van zwarte mijnsteen, een samenstel van steenkool en
schiefer in de steenkoolwinning.
2.2.6 Gebroken betonpuin
Gebroken betonpuin is afkomstig van het breken van betonpuin van cementbetonverhardingen, schraal
betonfundering, lineaire elementen, gebouwen en kunstwerken.
2.2.7 Gegranuleerde non-ferroslak
Gegranuleerde non-ferroslak is afkomstig van het afschrikken van gesmolten non-ferroslakken in
water.
2.2.8 Gebroken asfaltpuin
De hiernavolgende indeling gebeurt op basis van analyses volgens XIV-3.7.2.
2.2.8.1 Niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin
Niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin is afkomstig van de opbraak en/of affrezen van
asfaltverhardingen, die niet-teerhoudend zijn.
III-10 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
2.2.8.2 Teerhoudend gebroken asfaltpuin
Teerhoudend gebroken asfaltpuin is afkomstig van de opbraak en/of affrezen van teerhoudende
asfaltverhardingen.
2.2.9 Gebroken mengpuin (metselwerk- en betonpuin)
Gebroken mengpuin is afkomstig van het breken van metselwerk- en betonpuin van gebouwen en
kunstwerken.
2.2.10 Gebroken metselwerkpuin
Gebroken metselwerkpuin is afkomstig van het breken van metselwerkpuin van gebouwen en
kunstwerken.
2.2.11 Granulaten van geëxpandeerde klei
Granulaten van geëxpandeerde klei zijn korrelige materialen verkregen door de in kleine elementjes
verdeelde grond in een draaioven bij een temperatuur van ongeveer 1100 °C te bakken.
2.2.12 Poederkoolvliegas
Poederkoolvliegas wordt langs droge weg opgevangen uit de rookgassen van met poederkool
gestookte en normaal werkende elektriciteitscentrales. Het simultaan gebruik van vloeibare en
gasvormige brandstoffen is toegelaten; andere vaste brandstoffen zijn echter verboden.
2.2.13 VI-vliegas
2.2.13.1 AVI-vliegas
AVI-vliegas wordt langs droge weg opgevangen uit de rookgassen afkomstig van de
verbrandingsinstallaties voor huishoudelijke afvalstoffen, niet vermengd met de residu’s van de droge
of natte rookwassing.
2.2.13.2 SVI-vliegas
SVI-vliegas wordt langs droge weg opgevangen uit de rookgassen afkomstig van de
verbrandingsinstallaties voor slib, niet vermengd met de residu’s van de droge of natte rookwassing.
2.2.14 Gebroken non-ferroslak
Gebroken non-ferroslak is afkomstig van het breken van non-ferroslak.
2.2.15 Gegranuleerd bitumenshinglemateriaal (GBSM)
Gegranuleerd bitumenshinglemateriaal bestaat uit een mengsel van zuiver zand met vermalen
productieafval afkomstig van verloren shingles en van uitsnijdingen van shingles. De shingles zijn
vervaardigd met bitumen, steenkoolas en andere zuivere minerale toeslagstoffen (kalk, talk, zand,
glasvezel). Shingles die metaalslak bevatten zijn niet toegelaten voor de productie van GBSM.
2.2.16 Gebroken beton- en asfaltpuin
2.2.16.1 Niet-teerhoudend gebroken beton- en asfaltpuin
Niet-teerhoudend gebroken beton- en asfaltpuin is afkomstig van de opbraak en/of affrezen van
asfaltverhardingen die niet-teerhoudend zijn en betonverhardingen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-11

Hoofdstuk III - Materialen
2.2.16.2 Teerhoudend gebroken beton- en asfaltpuin
Teerhoudend gebroken beton- en asfaltpuin afkomstig van de opbraak en/of affrezen van
asfaltverhardingen die teerhoudend zijn en betonverhardingen.
2.3 Uitbreidingsmogelijkheden
Indien laboratoriumonderzoek uitwijst dat een andere secundaire grondstof zoals bedoeld in het
afvalstoffendecreet voldoet aan de technische eisen van dit standaardbestek, dan kan deze secundaire
grondstof worden toegelaten in een wegenwerk mits opvolging door een technische
begeleidingsgroep.
Indien de resultaten van dit praktijkonderzoek gunstig zijn, kan het gebruik van de secundaire
grondstof worden veralgemeend door aanpassing van dit standaardbestek via vervangpagina’s of via
een omzendbrief.
III-12 Standaardbestek 250 april 2006

3 GROND
Hoofdstuk III - Materialen
Grond is het geheel van vaste deeltjes die bepaalde volumes van de aardkorst uitmaken, rotsvolumes
uitgezonderd.
De monsterneming wordt uitgevoerd zoals die voor bouwzand.
3.1 Niet-consistente grond
Niet-consistente grond is fijne natte grond die uit de hand loopt.
3.2 Consistente grond
Consistente grond is min of meer samenhangende grond.
3.2.1 Consistente grond met een verwaarloosbaar gehalte aan kalkachtige
stoffen en organische stoffen
Consistente grond met een verwaarloosbaar gehalte aan kalkachtige stoffen en organische stoffen is
consistente grond met een gehalte aan kalkachtige stoffen 25 % en een gehalte aan organische
stoffen 3 %.
Hij wordt in de grondmechanica geclassificeerd volgens zijn plasticiteitsindex ip en/of zijn
korrelverdeling en/of zijn oorsprong. De korrelverdeling wordt gekenmerkt door de hieronder
begrensde fracties, vastgesteld aan de hand van het diagram voor de korrelgrootte:
fractie I < 0,002 mm
0,002 mm ≤ fractie II < 0,060 mm
0,002 mm ≤ fractie IIa < 0,020 mm
0,060 mm ≤ fractie III < 0,200 mm
0,200 mm ≤ fractie IV < 2 mm
2 mm ≤ fractie V < 20 mm
20 mm ≤ fractie VI < 125 mm
20 mm ≤ fractie VIa < 80 mm
3.2.1.1 Klei
25 ip
3.2.1.2 Zandhoudende klei
15 ip 25 fracties III + IV + V 50 %
3.2.1.3 Leemhoudende klei
5 ip 25 fracties III + IV + V < 50 %
fractie II < 50 %
3.2.1.4 Leem
15 ip 25
of
fractie II 50 %
5 ip 15 fracties III + IV + V < 50 %
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-13

Hoofdstuk III - Materialen
3.2.1.5 Kleihoudend zand
5 ip 15 fracties III + IV + V 50 %
fractie I fractie IIa
3.2.1.6 Leemhoudend zand
5 ip 15 fracties III + IV + V 50 %
fractie I < fractie IIa
3.2.1.7 Weinig-kleihoudend zand
ip < 5 fractie I fractie IIa
3.2.1.8 Weinig-leemhoudend zand
ip < 5 fractie I < fractie IIa
3.2.1.9 Fijn-zandhoudende grond
niet-plastisch fractie III 50 %
3.2.1.10 Middelmatig-zandhoudende grond
niet-plastisch fracties III + IV 50 %
fractie III < 50 %
fractie IV < 50 %
Het product (zeefzand), verkregen bij het afzeven van puin voorafgaand aan het breken tot gebroken
betonpuin (2.2.6), niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin (2.2.8.1), gebroken mengpuin (2.2.9) of
gebroken metselwerkpuin (2.2.10), is toegelaten.
3.2.1.11 Grof-zandhoudende grond
niet plastisch fractie IV 50 %
Het product (zeefzand), verkregen bij het afzeven van puin voorafgaand aan het breken tot gebroken
betonpuin (2.2.6), niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin (2.2.8.1), gebroken mengpuin (2.2.9) of
gebroken metselwerkpuin (2.2.10), is toegelaten.
3.2.1.12 Fijn-rolgrindhoudende grond of fijne-steenhoudende grond
niet-plastisch fractie V 50 %
3.2.1.13 Middelgrof-rolgrindhoudende grond of middelgrove-steenhoudende grond
niet-plastisch fractie VIa 50 %
3.2.1.14 Grof-rolgrindhoudende grond of grove-steenhoudende grond
niet-plastisch fractie VIa < 50 %
fractie VI 50 %
3.2.1.15 Schiefer
Schiefer is gesteente dat bij verkleining gemakkelijk splijt in dikkere en dunnere platen.
3.2.1.16 Nihil
-
III-14 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
3.2.1.17 Dolomiet
Dolomiet bestaat hoofdzakelijk uit calcium- en magnesiumcarbonaat en heeft een gelijkmatige
lichtgele tint. Het gehalte aan magnesiumcarbonaat is ten minste 40 %.
3.2.2 Consistente grond met een niet-verwaarloosbaar gehalte aan
kalkachtige stoffen
Consistente grond met een niet-verwaarloosbaar gehalte aan kalkachtige stoffen is consistente grond
met een gehalte aan kalkachtige stoffen > 25 %.
Men onderscheidt de grondsoorten 3.2.2.1 en 3.2.2.2.
3.2.2.1 Mergel
Mergel is consistente grond met een gehalte aan kalk > 25 % en 75 % en een verwaarloosbaar
gehalte aan organische stoffen.
3.2.2.2 Krijt
Krijt is in hoofdzaak uit koolzure kalk bestaande, witte of witgele, vrij zachte consistente grond met
een gehalte aan kalk > 75 % en een verwaarloosbaar gehalte aan organische stoffen.
3.2.3 Consistente grond met een niet-verwaarloosbaar gehalte aan
organische stoffen
Consistente grond met een niet-verwaarloosbaar gehalte aan organische stoffen is consistente grond
met een gehalte aan organische stoffen > 3 %.
Men onderscheidt de grondsoorten 3.2.3.1 en 3.2.3.2.
3.2.3.1 Veengrond
Veengrond is consistente grond met een gehalte aan organische stoffen > 30 %.
3.2.3.2 Teelaarde
Teelaarde is consistente grond die de bovenste, visueel te onderscheiden bodemlaag vormt waarin
planten groeien.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-15

Hoofdstuk III - Materialen
4 AFDEKKINGSMATERIALEN VOOR BERMEN EN TALUDS
De materialen die als afdekkingsmaterialen voor bermen en taluds gebruikt mogen worden, zijn
hieronder gegeven in 4.1 en 4.2.
De monsterneming wordt uitgevoerd zoals die voor bouwzand.
4.1 Teelaarde, ter beschikking gesteld door de aanbestedende overheid
Teelaarde 3.2.3.2 voortkomend van het afgraven van teelaarde op de bouwplaats, behalve wanneer in
de aanbestedingsdocumenten is aangegeven dat ze niet geschikt is als afdekkingsmateriaal voor
bermen en taluds, of teelaarde 3.2.3.2 voortkomende van het wegnemen van teelaarde op een
winplaats of stortplaats waarover de aanbestedende overheid beschikt, zijn toegelaten.
4.2 Teelaarde, te leveren door de aannemer
Teelaarde 3.2.3.2 is toegelaten op voorwaarde dat ze:
- geen fytotoxische elementen bevat;
- de in de tabel III-4-1 aangegeven kenmerken heeft.
Bodemtextuur Minimum humusgehalte in % Zuurtegraad in water (pH)
lemig zand 3,4 5,5 - 6,4
licht zandleem 2,7 5,7 - 6,8
zandleem 2,4 5,9 - 7,2
leem 2,1 6,5 - 7,6
klei
Tabel III-4-1
3,4 6,5 - 8,0
De bodemtextuur wordt vastgesteld conform de landbouwkundige classificatie door het Belgisch
Centrum voor Bodemkartering. Ze is grafisch weergegeven op de textuurdriehoek (zie figuur III-4-1).
De humus in de bodem is gelijk aan stabiele organische stof. Het humusgehalte wordt bepaald volgens
de proefmethode XIV-3.4.1 “Gehalte aan organische stof”.
III-16 Standaardbestek 250 april 2006

U Zware klei P Licht zandleem
E Klei S Lemig zand
A Leem Z Zand
L Zandleem
Figuur III-4-1: Textuurdriehoek ter bepaling van de bodemtextuur
Hoofdstuk III - Materialen
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-17

Hoofdstuk III - Materialen
5 OPHOGINGS- EN AANVULLINGSMATERIALEN
De materialen die als ophogings- en aanvullingsmaterialen gebruikt mogen worden, zijn hieronder
gegeven in 5.1 en 5.2.
5.1 Natuurlijke grondsoorten
5.1.1 Grondsoorten met ip < 10
De volgende grondsoorten zijn toegelaten, op voorwaarde dat de ip < 10:
- leem volgens 3.2.1.4;
- kleihoudend zand volgens 3.2.1.5;
- leemhoudend zand volgens 3.2.1.6.
5.1.2 Grondsoorten
De volgende grondsoorten zijn toegelaten:
- weinig-kleihoudend zand volgens 3.2.1.7;
- weinig-leemhoudend zand volgens 3.2.1.8;
- fijn-zandhoudende grond volgens 3.2.1.9;
- middelmatig-zandhoudende grond volgens 3.2.1.10;
- grof-zandhoudende grond volgens 3.2.1.11;
- fijn-rolgrindhoudende grond of fijne-steenhoudende grond volgens 3.2.1.12;
- middelgrof-rolgrindhoudende grond of middelgrove-steenhoudende grond volgens 3.2.1.13;
- grof-rolgrindhoudende grond of grove-steenhoudende grond volgens 3.2.1.14.
5.1.3 Schiefer
Schiefer 3.2.1.15 is toegelaten, op voorwaarde dat hij droog is.
5.1.4 Dolomiet
Dolomiet volgens 3.2.1.17 is toegelaten.
De rest op de plaatzeef van 2 mm, na de statische drukproef is 25 % voor de proefmaat 10/12.
Het korrelvormcijfer, gemeten op de proefmaat 10/12, is minstens gelijk aan 0,300.
5.1.4.1 Dolomiet 0/5
Dolomiet 0/5 beantwoordt aan de granulometrische eisen van tabel III-5-1.
Zeef Doorval in %
10 mm 100
6,3 mm 95 tot 100
4 mm 80 tot 92
2 mm 25 tot 35
0,063 mm
Tabel III-5-1
4 tot 10
III-18 Standaardbestek 250 april 2006

5.1.4.2 Dolomiet 0/15
Dolomiet 0/15 beantwoordt aan de granulometrische eisen van tabel III-5-2.
Zeef Doorval in %
20 mm 100
14 mm 95 tot 100
6,3 mm 60 tot 70
4 mm 45 tot 55
2 mm 35 tot 45
0,063 mm
Tabel III-5-2
0 tot 5
5.1.4.3 Dolomiet 5/15
Dolomiet 5/15 beantwoordt aan de granulometrische eisen van tabel III-5-3.
Zeef Doorval in %
20 mm 100
10 mm 40 tot 50
6,3 mm 15 tot 20
4 mm
Tabel III-5-3
0 tot 5
Hoofdstuk III - Materialen
5.1.5 Grondsoorten gemengd met cement of kalk
De grondsoorten
- leem volgens 3.2.1.4;
- kleihoudend zand volgens 3.2.1.5;
- leemhoudend zand volgens 3.2.1.6;
- weinig-kleihoudend zand volgens 3.2.1.7;
- weinig-leemhoudend zand volgens 3.2.1.8;
- fijn-zandhoudende grond volgens 3.2.1.9;
- middelmatig-zandhoudende grond volgens 3.2.1.10;
- grof-zandhoudende grond volgens 3.2.1.11;
- fijn-rolgrindhoudende grond of fijne-steenhoudende grond volgens 3.2.1.12;
- middelgrof-rolgrindhoudende grond of middelgrove-steenhoudende grond volgens 3.2.1.13;
- grof-rolgrindhoudende grond of grove-steenhoudende grond volgens 3.2.1.14
homogeen gemengd met cement volgens 8 of kalk volgens 9.1 zijn toegelaten.
De homogeen met cement gemengde grondsoorten moeten verwerkt zijn vooraleer binding optreedt en
ten laatste 2 uren na het toevoegen van cement.
5.1.6 Homogene mengsels van grondsoorten
Homogene mengsels van de grondsoorten:
- klei volgens 3.2.1.1;
- zandhoudende klei volgens 3.2.1.2;
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-19

Hoofdstuk III - Materialen
- leemhoudende klei volgens 3.2.1.3;
- leem volgens 3.2.1.4;
- kleihoudend zand volgens 3.2.1.5;
- leemhoudend zand volgens 3.2.1.6;
- weinig-kleihoudend zand volgens 3.2.1.7;
- weinig-leemhoudend zand volgens 3.2.1.8;
- fijn-zandhoudende grond volgens 3.2.1.9;
- middelmatig-zandhoudende grond volgens 3.2.1.10;
- grof-zandhoudende grond volgens 3.2.1.11;
- fijn-rolgrindhoudende grond of fijne-steenhoudende grond volgens 3.2.1.12;
- middelgrof-rolgrindhoudende grond of middelgrove-steenhoudende grond volgens 3.2.1.13;
- grof-rolgrindhoudende grond of grove-steenhoudende grond volgens 3.2.1.14
onderling gemengd of gemengd met steenachtige materialen zijn toegelaten, op voorwaarde dat:
- het volume van de fracties V + VI van het mengsel 50 %;
- de grootste afmeting van de in het mengsel voorkomende stenen 100 mm ingeval ze zich
bevinden op minder dan 1,50 m onder het oppervlak en zoniet 60 cm.
5.2 Secundaire grondstoffen
5.2.1 Rode mijnsteen
Rode mijnsteen volgens 2.2.5 is toegelaten.
5.2.2 Geëxpandeerde klei
Geëxpandeerde klei volgens 2.2.11 beantwoordt aan NBN-EN 13055.
5.2.3 Puinzeefzand
Het puinzeefzand, verkregen bij het afzeven van puin voorafgaand aan het breken tot
- gebroken betonpuin volgens 2.2.6;
- niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin volgens 2.2.8.1;
- gebroken mengpuin volgens 2.2.9;
- gebroken metselwerkpuin volgens 2.2.10
is toegelaten, mits het geen uitloogbare, voor het milieu schadelijke bestanddelen, bevat.
5.2.4 Puinbrekerzand
Puinbrekerzand is afkomstig van het breken en zeven van puin voor het verkrijgen van
- gebroken betonpuin volgens 2.2.6;
- niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin volgens 2.2.8.1;
- gebroken mengpuin volgens 2.2.9;
- gebroken metselwerkpuin volgens 2.2.10
dat voldoet aan PTV 406.
III-20 Standaardbestek 250 april 2006

5.2.5 Puinsteenslag
Hoofdstuk III - Materialen
Het volgende puinsteenslag is toegelaten:
- gebroken betonpuin volgens 7.1.1.1.B.3;
- niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin volgens 7.1.1.1.B.4;
- gebroken mengpuin volgens 7.1.1.1.B.6;
- gebroken metselwerkpuin volgens 7.1.1.1.B.7;
- gebroken beton- en aspaltpuin volgens 7.1.1.1.B.8.
Enkel puinsteenslag afkomstig van een COPRO-gecertificeerde breekinstallatie is toegelaten.
Puinsteenslag van een breekinstallatie tijdelijk opgesteld uitsluitend voor één werf is toegelaten mits
COPRO-keuring.
Puinsteenslag afkomstig van brekers die zich verplaatsen op de werf is niet toegelaten, tenzij anders
luidende bepalingen in de aanbestedingsdocumenten.
5.2.6 Mengsels van grond met steenachtige materialen
Homogene mengsels van de grondsoorten vermeld in 5.1.6 met de materialen van 2.2, met
uitzondering van 2.2.7 en 2.2.14, zijn toegelaten.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-21

Hoofdstuk III - Materialen
6 BOUWZAND
Het bouwzand wordt onder 6.1 geclassificeerd volgens aard en herkomst en onder 6.2 volgens
toepassing.
De controlezeven beantwoorden aan de norm NBN-EN 933-2.
Het bouwzand wordt derwijze gestapeld dat:
- vermenging met onderliggende en naastliggende materialen onmogelijk is;
- er een goede ontwatering is;
- segregatie vermeden wordt.
De monsterneming en het voorbereiden van het laboratoriummonster gebeurt respectievelijk volgens
de normen NBN-EN 932-1 en NBN-EN 932-2. De massa van het verzamelmonster wordt bepaald
door de proefmethodes van de verschillende proeven die men op dit monster zal uitvoeren.
6.1 Classificatie van bouwzand volgens aard en herkomst
De classificatie van bouwzand volgens aard en herkomst wordt hieronder gegeven in 6.1.1 en 6.1.2.
Alleen de zandsoorten die uitdrukkelijk vermeld zijn in 6.2.1 tot en met 6.2.18 zijn toegelaten.
Zand is een granulaat van de korrelklasse 0/D met D de korrelmaat bepaald door respectievelijk de
normen NBN-EN 12620, NBN-EN 13043, NBN-EN 13139 of NBN-EN 13242 naar gelang de
toepassing. In 6.2 wordt per toepassing aangegeven welke norm geldt.
6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand
Natuurlijk zand is afkomstig van een natuurlijk gesteente.
Worden ook als natuurlijk zand beschouwd het “zand afkomstig van berggrind” (Limburgs groefgrind)
en “zeezand”.
Kunstmatig zand is afkomstig van een industrieel proces zoals een thermische of andere behandeling.
Dit wordt ook als brekerzand aangeduid. Zand afkomstig van slak wordt beschouwd als kunstmatig
zand voortkomend van secundaire grondstoffen.
6.1.2 Secundaire grondstoffen
De zanden van de hier vermelde secundaire grondstoffen worden ook als kunstmatig zand beschouwd.
6.1.2.1 Brekerzand van hoogovenslak
Brekerzand van hoogovenslak is afkomstig van het breken en zeven van gebroken hoogovenslak 2.2.1,
dat voldoet aan de volgende bepalingen:
- de korrels zijn homogeen, zuiver, niet-glasachtig en weinig poreus;
- de verhouding CaO/SiO2 1,5;
- de droge volumemassa (D.V.M.) van het los gestort materiaal 1200 kg/m³;
- de korrels vertonen geen sporen van ontbinding na een onderdompeling van 48 uren in
gedestilleerd water;
- onderworpen aan het ultraviolette licht van een kwartslamp of een woodlamp, straalt de slak door
fluorescentie violet licht uit; hierbij komen noch talrijke afzonderlijke, noch in trossen
samengevoegde geïriseerde vlekken gaande van geel naar baksteenrood op lichte violette
achtergrond, noch kaneelkleurige vlekken voor;
III-22 Standaardbestek 250 april 2006

- de wateropslorping < 4 %.
Hoofdstuk III - Materialen
6.1.2.2 Gegranuleerde hoogovenslak
Gegranuleerde hoogovenslak (korrelslak) 2.2.2, die voldoet aan volgende bepalingen:
- het is afkomstig van slak die geen vreemde stoffen zoals vuurvaste steen, zand of klei bevat en het
gehalte aan vrije CaO < 5 % bij de productie (korrelslak afkomstig van witte, schuimachtige slak
die veel kalk bevat is daarom uitgesloten);
- droge volumemassa (D.V.M.) van het los gestort materiaal 700 kg/m³ indien het bestemd is voor
het bereiden van een ternair mengsel, zoniet 1000 kg/m³;
- de activiteitscoëfficiënt α > 20 en < 40 indien het bestemd is voor het aanleggen van continue
steenslagfunderingen die met toevoegsels worden behandeld. [beter in 6.2.12 ?]
6.1.2.3 Korrelas
Korrelas 2.2.4 (bodemas) voldoet aan de volgende bepalingen:
- de korrels zijn vrij van stof en vreemde bestanddelen;
- het gloeiverlies 7 %;
- het gehalte aan fijne deeltjes 15 %.
6.1.2.4 Puinbrekerzand
Puinbrekerzand is afkomstig van het breken en zeven van bouw- en slooppuin voor het verkrijgen van:
- gebroken betonpuin volgens 2.2.6;
- niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin volgens 2.2.8.1;
- gebroken mengpuin volgens 2.2.9;
- gebroken metselwerkpuin volgens 2.2.10;
- niet-teerhoudend gebroken beton- en asfaltpuin volgens 2.2.16.1.
6.1.2.5 Brekerzand van non-ferroslak
Brekerzand bekomen van het zeven van non-ferroslak volgens 2.2.14.
6.1.2.6 Gegranuleerde non-ferroslak
Gegranuleerde non-ferroslak die voldoet aan 2.2.7.
6.1.2.7 Brekerzand van roestvrijstaalslakken
Brekerzand van roestvrijstaalslakken volgens 2.2.3 ontstaat bij het breken, zeven en behandelen van
roestvrijstaalslakken.
6.1.2.8 Zand met GBSM
Zand met GBSM is een zuiver zand dat gegranuleerd bitumenshinglemateriaal bevat volgens 2.2.15.
6.2 Classificatie van bouwzand volgens toepassing
Bouwzand bevat geen materialen waarvan de aard, de vorm of het gehalte het gebruik kan schaden,
met name: kleiklonters, steenkool, ligniet, cokes, as en sintel, schadelijke oplosbare of onoplosbare
zouten, schiefer, vorstgevoelig materiaal, enz.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-23

Hoofdstuk III - Materialen
Het voor een mengsel gekozen bouwzand moet chemisch inert zijn ten aanzien van het in het mengsel
aangewende bindmiddel, vulstof, water, eventuele additieven en alle andere mogelijke bestanddelen.
Organische stoffen worden bepaald volgens NBN-EN 1744-1 art. 15 en PTV 411.
De classificatie van bouwzand volgens toepassing wordt hieronder gegeven in 6.2.1 tot 6.2.18.
De opgegeven korrelverdelingsgrenzen zijn individuele grenzen. De aangekondigde waarden ± de
spreiding moeten binnen die grenzen liggen.
6.2.1 Zand voor draineringen
Zand voor draineringen voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN 13242
en PTV 411:
6.2.1.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand;
- 6.1.2.3 Korrelas;
- 6.1.2.4 Puinbrekerzand.
Het gehalte aan kalkachtige stoffen van het eventueel gebruikte schelpenzand 20 % (klasse SA
volgens PTV 411).
Het gehalte aan glauconiet 5 %.
6.2.1.2 Korrelverdeling
De doorval door de zeef van 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f7 van de NBN-EN 13242.
De korrelverdelingsgrenzen van het gedeelte tussen 2 mm en 0,063 mm worden gegeven in de tabel
III-6-1.
Maaswijdte van de
Doorval in % van de droge massa
zeven in mm
1 65 tot 100
Tabel III-6-1
0,50 35 tot 100
0,25 10 tot 63
0,125 0 tot 10
6.2.1.3 Kwaliteit van de fijne deeltjes
Wanneer de doorval door de zeef van 0,063 mm > 3 %, is methyleenblauwwaarde MBF 1.
6.2.2 Zand voor onderfunderingen
Zand voor onderfunderingen voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN
13242 en PTV 411:
6.2.2.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand;
- 6.1.2.4 Puinbrekerzand.
III-24 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
Het gehalte aan kalkachtige stoffen van het eventueel gebruikte schelpenzand 20 % (klasse SA
volgens PTV 411).
6.2.2.2 Korrelverdeling
De rest op de zeef van 2 mm, uitgedrukt in percent van de droge massa van het zeefmonster, 30 %.
Het gehalte aan deeltjes fijner dan 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f16 van de NBN-EN 13242.
6.2.2.3 Kwaliteit van de fijne deeltjes
De methyleenblauwwaarde MBF 10.
6.2.3 Zand voor schraal beton voor wegfunderingen
Zand voor schraal beton voor wegfunderingen voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de
norm NBN-EN 12620 en PTV 411:
6.2.3.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand;
- 6.1.2.2 Gegranuleerde hoogovenslak (maximaal 20 %);
- 6.1.2.4 Puinbrekerzand;
- 6.1.2.7 Brekerzand van roestvrijstaalslakken.
Het gehalte aan kalkachtige stoffen beatwoordt aan de categorie SC van de PTV 411.
Het gehalte aan slakkenzand 20 %.
Het gehalte aan halogeniden (Cl – -ionen) beantwoordt aan de categorie CC volgens PTV 411.
6.2.3.2 Korrelverdeling
De korrelverdeling beantwoordt aan de categorie GF85 met D 4 van de NBN-EN 12620.
Het gehalte aan deeltjes kleiner dan 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f10 van de NBN-EN
12620.
De korrelverdelingsgrenzen van het gedeelte tussen 2 mm en 0,063 mm worden gegeven in de tabel
III-6-2.
Maaswijdte van de
Doorval in % van de droge massa
zeven in mm
1 65 tot 100
Tabel III-6-2
0,50 35 tot 100
0,25 10 tot 70
0,125 0 tot 15
6.2.3.3 Kwaliteit van de fijne deeltjes
De methyleenblauwwaarde 10 < MBF 25 (categorie b volgens PTV 411).
6.2.4 Zand voor zandcement
Zand voor zandcement voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN 12620
en PTV 411:
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-25

Hoofdstuk III - Materialen
6.2.4.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand;
- 6.1.2.4 Puinbrekerzand;
- 6.1.2.5 Brekerzand van non-ferroslakken;
- 6.1.2.6 Gegranuleerde non-ferroslakken;
- 6.1.2.7 Brekerzand van roestvrijstaalslakken.
6.2.4.2 Korrelverdeling
Het gehalte aan deeltjes fijner dan 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f22 volgens PTV 411.
6.2.5 Zand voor cementbeton voor wegenwerken
Zand voor cementbeton voor wegenwerken voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de
norm NBN-EN 12620 en PTV 411:
6.2.5.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand;
- 6.1.2.4 Puinbrekerzand van gebroken betonpuin volgens 2.2.6.
Het gehalte aan kalkachtige stoffen van het eventueel gebruikte schelpenzand beantwoordt aan de
categorie SA volgens PTV 411.
Het gehalte aan halogeniden (Cl – -ionen) beantwoordt aan de categorie CA volgens PTV 411.
6.2.5.2 Korrelverdeling
De korrelverdeling beantwoordt aan de categorie GF85 (tabel 2) met D 4 en aan de toleranties (tabel
4) van de norm NBN-EN 12620.
Het gehalte aan deeltjes fijner dan 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f3 van NBN-EN 12620.
De korrelverdelingsgrenzen van het gedeelte tussen 2 mm en 0,063 mm worden gegeven in de tabel
III-6-3.
Maaswijdte van de
Doorval in % van de droge massa
zeven in mm
1 65 tot 95
0,50 35 tot 80
0,25 10 tot 45
0,125
Tabel III-6-3
0 tot 10
0 tot 25 voor kunstmatig zand
6.2.5.3 Kenmerken van de fijne deeltjes
Het zandequivalent beantwoordt aan de categorie a volgens PTV 411.
6.2.5.4 Versnelde-polijstingscoëfficiënt PSV
In geval van zand, voortkomend van het breken en zeven van gesteenten, is de versneldepolijstingscoëfficiënt
PSV van het moedergesteente 50 (klasse PA volgens PTV 411).
III-26 Standaardbestek 250 april 2006

Voor fietspaden en landbouwwegen is de PSV 40.
6.2.6 Zand voor bitumineuze mengsels
Hoofdstuk III - Materialen
Zand voor bitumineuze mengsels is volgens de norm NBN-EN 13043 en voldoet aan onderstaande
bepalingen:
6.2.6.1 Controlezeven
De controlezeven maken deel uit van de basisset + set 2 van NBN-EN 13043.
6.2.6.2 Aard, herkomst en geometrie
De volgende materialen zijn toegelaten :
- 6.1.1 Natuurlijk zand volgens categorie GF85 van NBN-EN 13043;
- 6.1.1 Brekerzand – brekerzand voldoet aan de categorieën GF85 of GA85 van NBN-EN
13043, waarbij daarenboven D 4; de uitstroomcoëfficiënt van brekerzand voldoet
aan categorie ECS35 van NBN-EN 13043 voor bouwklasse B1 t.e.m. B3 en aan ECS30
voor alle overige bouwklassen;
- 6.1.2.7 Brekerzand van roestvrijstaalslakken;
- 6.1.2.8 Zand met GBSM.
De toleranties op de korrelverdeling van de zanden voldoen aan categorie GTC10 van NBN-EN 13043.
In wat volgt, wordt met “zandfractie” het gedeelte tussen 2 en 0,063 mm bedoeld.
Zeer Open Asfalt (ZOA), Splitmastiekasfalt (SMA) en SME: de korrelverdeling van de gebruikte
brekerzanden voldoet aan categorie GF85 van NBN-EN 13043.
Asfaltbeton (AB): de zandfractie bestaat uit een mengsel van natuurlijk zand en brekerzand, waarvan
de korrelverdeling in doorval voldoet aan tabel III-6-4.
Maaswijdte van de
Doorval in % van de droge massa
controlezeven in mm
1 65 tot 100
Tabel III-6-4
0,50 30 tot 90
0,25 5 tot 60
0,125 0 tot 25
6.2.6.3 Kenmerken van de fijne deeltjes
De fijne deeltjes van elk zand voldoen aan de volgende categorieën van NBN-EN 13043:
AB toplagen B4-B10
AB onderlagen
AB toplagen B1-B3
SMA, SME, ZOA
Hoeveelheid Methyleenblauw
f3 n.v.t.
f10 MBF10
– f16 MBF10
– f22 MBF10
Tabel III-6-5: “” betekent toegelaten, “–“ niet toegelaten en “n.v.t.” niet van toepassing
In geval van een categorie f16 of f22 voldoen de fijne deeltjes van het zand bovendien aan de
categorieën van NBN-EN 13043 volgens tabel III-6-6. Deze kenmerken moeten in ieder geval door
een onpartijdige instantie bevestigd worden. Het percentage calciumhydroxide moet enkel declared
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-27

Hoofdstuk III - Materialen
worden in geval calciumhydroxide toegevoegd wordt. De categorie voor de holle ruimte is identiek
aan de vereiste categorie voor de aanvoervulstof van het asfaltmengsel.
Kenmerk Categorie
holle ruimte V28/38 of V38/45
wateroplosbaarheid WS10
watergevoeligheid Declared
% calciumhydroxide Declared
bitumengetal
Tabel III-6-6
Declared
6.2.6.4 Intrinsieke eigenschappen
De versnelde-polijstingscoëfficiënt voldoet aan de categorieën van NBN-EN 13043, aangegeven in
tabel III-6-7.
Toepassing Categorie
AB onderlagen
AB toplagen voor landbouwwegen en bouwklasse BF PSVNR
SMA, SME, ZOA
AB toplagen B1 tot B10, uitgezonderd landbouwwegen PSV50
Tabel III-6-7
6.2.6.5 Zuiverheid
Het gehalte aan kalkachtige stoffen volgens NBN 589-209 van het eventueel gebruikte schelpenzand
20 %.
Het zand is vrij van organische stoffen, bepaald volgens NBN-EN 1744-1 art. 15 en PTV 411.
6.2.7 Zand voor cementbeton voor gebouwen en kunstwerken
Zand voor cementbeton voor gebouwen en kunstwerken voldoet aan de volgende bepalingen
overeenkomstig de norm NBN-EN 12620 en PTV 411:
6.2.7.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand.
Het gehalte aan kalkachtige stoffen van het eventueel gebruikte schelpenzand beantwoordt aan de
categorie SA volgens PTV 411.
6.2.7.2 Korrelverdeling
De korrelverdeling beantwoordt aan de categorie GF85 met D 4 van de NBN-EN 12620.
Het gehalte aan deeltjes fijner dan 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f3 van de NBN-EN 12620.
De korrelverdelingsgrenzen van het gedeelte tussen 2 mm en 0,063 mm worden gegeven in de tabel
III-6-8.
Maaswijdte van de
Doorval in % van de droge massa
zeven in mm
1 65 tot 100
0,50 35 tot 100
III-28 Standaardbestek 250 april 2006

0,25 10 tot 60
0,125
Tabel III-6-8
6.2.8 Zand als nabehandelingsproduct
0 tot 3
0 tot 20 voor kunstmatig zand
Hoofdstuk III - Materialen
Zand als nabehandelingsproduct voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de norm
NBN-EN 13242 en PTV 411:
6.2.8.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand.
6.2.8.2 Korrelverdeling
De korrelverdeling beantwoordt aan de categorie GF85 van de NBN-EN 13242, met D 4.
Het gehalte aan deeltjes fijner dan 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f5 van PTV 411.
6.2.8.3 Kwaliteit van de fijne deeltjes
De methyleenblauwwaarde MBF 1.
6.2.9 Zand voor keibestratingen
Zand voor keibestratingen voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN
13242 en PTV 411:
6.2.9.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand.
6.2.9.2 Korrelverdeling
De rest op de zeef van 2 mm, uitgedrukt in percent van de droge massa van het zeefmonster, = 0 %.
Het gehalte aan deeltjes fijner dan 0,063 mm 5 % (categorie f5 van PTV 411).
De korrelverdelingsgrenzen van het gedeelte tussen 2 mm en 0,063 mm worden gegeven in de tabel
III-3-6-9.
Maaswijdte van de
Doorval in % van de droge massa
zeven in mm
1 100
Tabel III-6-9
0,50 100
0,25 45 tot 100
0,125 0 tot 15
6.2.9.3 Kenmerken van de fijne deeltjes
Het zandequivalent beantwoordt aan de categorie b volgens PTV 411.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-29

Hoofdstuk III - Materialen
6.2.10 Zand voor metselmortel
Zand voor metselmortel voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN 13139
en PTV 411:
6.2.10.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand.
6.2.10.2 Korrelverdeling
Naargelang de aard van het zand beantwoordt het gehalte aan deeltjes kleiner dan 0,063 mm aan de
categoriën (volgens PTV 411):
- f5 voor rond zand.
- f10 voor brekerzand.
6.2.11 Zand voor bepleisteringen bereid met bindmiddelen zoals cement,
hydraulische kalk, gips
Zand voor bepleisteringen bereid met bindmiddelen zoals cement, hydraulische kalk, gips voldoet aan
de volgende bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN 13139 en PTV 411:
6.2.11.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand.
6.2.11.2 Korrelverdeling
De rest op de zeef van 2 mm, uitgedrukt in percent van de droge massa van het zeefmonster, 30 %.
Het gehalte aan deeltjes fijner dan 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f10 (PTV 411). Bij
kunstmatig zand bestaan de deeltjes fijner dan 0,063 mm volledig uit deeltjes van dezelfde aard als het
gesteente van herkomst.
De korrelverdelingsgrenzen van het gedeelte tussen 2 mm en 0,063 mm worden gegeven in de tabel
III-6-10.
Maaswijdte van de
Doorval in % van de droge massa
zeven in mm
Tabel III-6-10
1 65 tot 100
0,50 35 tot 100
0,25 10 tot 100
0,125 0 tot 10
6.2.11.3 Poriënvolume
Het poriënvolume 35 % en 45 % (volgens NBN-EN 1097-3).
6.2.12 Zand als vulmateriaal voor steenslagfunderingen
Zand als vulmateriaal voor steenslagfunderingen voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig
de norm NBN-EN 13242 en PTV 411:
III-30 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
6.2.12.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand;
- 6.1.2.4 Puinbrekerzand;
- 6.1.2.7 Brekerzand van roestvrijstaalslakken (enkel toegelaten voor steenslagfundering
type A).
Het gehalte aan kalkachtige stoffen van het eventueel gebruikte schelpenzand beantwoordt aan de
categorie SA volgens PTV 411.
6.2.12.2 Korrelverdeling
De korrelmaat beantwoordt aan de categorie GF85 met D 4 en f16 volgens de norm NBN-EN 13242.
6.2.12.3 Kwaliteit van de fijne deeltjes
De methyleenblauwwaarde MBF 10.
6.2.13 Zand voor schraal beton voor funderingen van gebouwen en
kunstwerken
Zand voor schraal beton voor funderingen van gebouwen en kunstwerken voldoet aan de volgende
bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN 12620 en PTV 411:
6.2.13.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand;
- 6.1.2.4 Puinbrekerzand;
- 6.1.2.7 Brekerzand van roestvrijstaalslakken.
Het gehalte aan kalkachtige stoffen van het eventueel gebruikte schelpenzand 30 % (klasse SC
volgens PTV 411).
6.2.13.2 Korrelverdeling
De korrelmaat beantwoordt aan de categorie GF85 met D 4 en f10 volgens de norm NBN-EN 12620.
Bij kunstmatig zand bestaat de vulstof volledig uit deeltjes van dezelfde aard als het gesteente van
herkomst.
6.2.13.3 Kwaliteit van de fijne deeltjes
De methyleenblauwwaarde MBF 10.
6.2.14 Zand voor straatlagen van bestratingen van betonstraatstenen en
betontegels
Zand voor straatlagen van bestratingen van betonstraatstenen en betontegels voldoet aan de volgende
bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN 13242 en PTV 411:
6.2.14.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand;
- 6.1.2.4 Puinbrekerzand van gebroken betonpuin volgens 2.2.6.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-31

Hoofdstuk III - Materialen
6.2.14.2 Korrelverdeling
De korrelmaat beantwoordt aan de categorie GF85 met D 4 en f10 volgens de norm NBN-EN 13242.
6.2.14.3 Kwaliteit van de fijne deeltjes
De methyleenblauwwaarde MBF 10.
6.2.15 Zand voor bitumineuze mortel
Zand voor bitumineuze mortel voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN
13139 en PTV 411:
6.2.15.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand.
6.2.15.2 Korrelverdeling
De rest op de zeef van 4 mm, uitgedrukt in percent van de droge massa van het zeefmonster, is 0 %.
Het gehalte aan deeltjes fijner dan 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f5 volgens de PTV 411.
6.2.16 Zand voor voegvulling van bestratingen
Zand voor voegvulling van bestratingen voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de norm
NBN-EN 13242 en PTV 411:
6.2.16.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand;
- 6.1.2.4 Puinbrekerzand van gebroken betonpuin.
Het materiaal voor voegvulling is fijn en droog.
6.2.16.2 Korrelverdeling
De rest op de zeef van 2 mm, uitgedrukt in percent van de droge massa van het zeefmonster, is 0 %.
Het gehalte aan deeltjes fijner dan 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f10 volgens de PTV 411.
6.2.16.3 Kwaliteit van de fijne deeltjes
De methyleenblauwwaarde MBF 10.
6.2.17 Zand voor drainerende fundering van zandcement
Zand voor drainerende fundering van zandcement voldoet aan de volgende bepalingen
overeenkomstig de norm NBN-EN 12620 en PTV 411:
6.2.17.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Natuurlijk en kunstmatig zand;
- 6.1.2.4 Puinbrekerzand.
III-32 Standaardbestek 250 april 2006

6.2.17.2 Korrelverdeling
Het vulstofgehalte 3 %.
De fijnheidsmodulus is van de categorie CF volgens PTV 411.
Hoofdstuk III - Materialen
6.2.18 Zand voor ternair mengsel
Zand voor ternair mengsel voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN
13242 en PTV 411:
6.2.18.1 Aard en herkomst
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 6.1.1 Kunstmatig zand;
- 6.1.2.1 Brekerzand van hoogovenslak;
- 6.1.2.2 Gegranuleerde hoogovenslak.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-33

Hoofdstuk III - Materialen
7 STEENSLAG, ROLGRIND, RUWE STEEN EN BROKKEN PUIN
7.1 Steenslag en rolgrind
Steenslag en rolgrind als bouwmaterialen grove en all-in granulaten die, naargelang de toepassing,
beantwoorden aan de normen NBN-EN 12620, NBN-EN 13043, NBN-EN 13055, NBN-EN 13139,
NBN-EN 13242 of NBN-EN 13383.
Ze worden in paragraaf 7.1.1 en 7.1.2 geclassificeerd volgens aard en herkomst en volgens toepassing.
Alleen de steensoorten die uitdrukkelijk vermeld zijn in 7.1.2.1 tot 7.1.2.10 zijn toegelaten.
De verschillende types van steenslag en rolgrind worden afzonderlijk en, wanneer ze een samenstel
zijn van verschillende korrelmaten, per korrelmaat gestapeld, zodanig dat:
- vermenging met onderliggende en naastliggende materialen onmogelijk is;
- er goede ontwatering is;
- segregatie vermeden wordt.
De monsterneming en het voorbereiden van het laboratoriummonster gebeurt respectievelijk volgens
de normen NBN-EN 932-1 en NBN-EN 932-2.
7.1.1 Classificatie van steenslag en rolgrind volgens aard en herkomst
De classificatie van steenslag en rolgrind volgens aard en herkomst wordt gegeven in 7.1.1.1 en
7.1.1.2.
7.1.1.1 Steenslag
Steenslag wordt naargelang van de aard en herkomst ondergebracht in twee groepen:
7.1.1.1.A NATUURSTEENSLAG AFKOMSTIG VAN NATUURLIJK GESTEENTE
-
7.1.1.1.B KUNSTSTEENSLAG AFKOMSTIG VAN SECUNDAIRE GRONDSTOFFEN
De volgende gebroken secundaire grondstoffen worden als kunststeenslag beschouwd:
7.1.1.1.B.1 Gebroken hoogovenslak
Gebroken hoogovenslak volgens 2.2.1, voldoet aan de bepalingen van 7.1 en aan volgende eisen:
- de korrels zijn homogeen, zuiver, niet-glasachtig en weinig poreus;
- de verhouding CaO/SiO2 1,5;
- de droge volumemassa (D.V.M.) van het los gestort materiaal 1200 kg/m³;
- de korrels vertonen geen sporen van ontbinding na een onderdompeling van 48 uur in gedestilleerd
water;
- onderworpen aan het ultraviolette licht van een kwartslamp of een woodlamp, straalt de slak door
fluorescentie violet licht uit; hierbij komen noch talrijke afzonderlijke, noch in trossen
samengevoegde geïriseerde vlekken gaande van geel naar baksteenrood op lichte violette
achtergrond, noch kaneelkleurige vlekken voor;
- de wateropslorping < 4 %.
III-34 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
7.1.1.1.B.2 Rode mijnsteen
Rode mijnsteen volgens 2.2.5, voldoet aan de bepalingen van 7.1 en aan volgende eisen:
- de materialen vertonen geen grijze of grijs-roodachtige kleurschakeringen aan het oppervlak of in
het breukvlak;
- de doorval door de zeef van 0,400 mm is niet plastisch;
- de doorval door de zeef van 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f7 volgens PTV 411;
- de methyleenblauwwaarde MBF 10;
- de stabiliteit in water 90 %.
7.1.1.1.B.3 Gebroken betonpuin
Gebroken betonpuin volgens 2.2.6, voldoet aan de bepalingen van 7.1 en de samenstelling
beantwoordt aan PTV 406.
7.1.1.1.B.4 Niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin
Niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin volgens 2.2.8.1, voldoet aan de bepalingen van 7.1 en aan
volgende eisen:
- asfaltpuinsteenslag voor steenslagfunderingen en onderfunderingen moet afkomstig zijn van warm
bereide bitumineuze mengsels (geen koudasfalt) en beantwoordt aan de PTV 406;
- asfaltpuingranulaat voor bitumineuze mengsels beantwoordt aan volgende samenstelling (in
massapercentages):
- minimaal 95 % gebroken asfaltpuin, met een korrelmaat van 40 mm voor koude toevoeging en
63 mm voor warme toevoeging;
- maximaal 5 % ander natuurlijk steenachtig materiaal zoals cementbeton, baksteen,
funderinsmateriaal (zand, …), cementmortel, …;
- maximaal 1 % niet-steenachtig materiaal (zoals gips, rubber, plastic, isolatie, roofing, metaal,
organisch materiaal (hout, plantenresten), ...).
Asfaltpuin dat de volgende materialen en/of verontreinigingen bevat, wordt uitgesloten:
- bindmiddelen op basis van teer en teerderivaten;
- materialen afkomstig van plaatselijke herstellingen.
Een homogene partij voldoet aan de voorwaarde dat geen enkel proefresultaat meer mag afwijken
(in min of in meer) van de stapelreferentie dan:
- 1 % voor het bindmiddelgehalte;
- 10 % voor het gehalte aan steen;
- 3 % voor het vulstofgehalte;
en, voor het gerecupereerd bitumen, dan:
- 10 1/10 mm voor de indringing 5 s.
7.1.1.1.B.5 Teerhoudend gebroken asfaltpuin
Teerhoudend gebroken asfaltpuin volgens 2.2.8.2, voldoet aan de bepalingen van 7.1 en aan volgende
eisen:
- teerhoudend asfaltpuinsteenslag voor fundering van asfaltgranulaatcement moet afkomstig zijn van
teerhoudende bitumineuze mengsels of mengsels op basis van teer en waarvan de samenstelling
beantwoordt aan de PTV 406.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-35

Hoofdstuk III - Materialen
7.1.1.1.B.6 Gebroken mengpuin (metselwerk- en betonpuinmengsel)
Gebroken mengpuin volgens 2.2.9, voldoet aan de bepalingen van 7.1 en de samenstelling
beantwoordt aan PTV 406.
7.1.1.1.B.7 Gebroken metselwerkpuin
Gebroken metselwerkpuin volgens 2.2.10, voldoet aan de bepalingen van 7.1 en de samenstelling
beantwoordt aan PTV 406.
7.1.1.1.B.8 Gebroken beton- en asfaltpuin
Gebroken beton- en asfaltpuin volgens 2.2.16, voldoet aan de bepalingen van 7.1 en de samenstelling
beantwoordt aan PTV 406.
7.1.1.1.B.9 Steenslag van gebroken roestvrijstaalslakken
Steenslag van roestvrijstaalslakken volgens 2.2.3, voldoet aan de bepalingen van 7.1 en zijn ontstaan
bij het breken, zeven en behandelen van roestvrijstaalslakken.
De dimensionele stabiliteit van de slakken, bepaald volgens NBN-EN 1744-1 art. 19, bedraagt < 1%
na 7 dagen onder stoom.
7.1.1.2 Rolgrind
Rolgrind wordt naargelang van de aard en herkomst ondergebracht in drie groepen:
7.1.1.2.A BERGGRIND
Berggrind afkomstig van groeven.
7.1.1.2.B RIVIERGRIND
Riviergrind opgebaggerd uit rivieren.
7.1.1.2.C ZEEGRIND
Zeegrind afgebaggerd uit de zee.
7.1.2 Classificatie van steenslag en grind volgens toepassing
Steenslag en rolgrind bevatten geen materialen waarvan de aard, de vorm of het gehalte het gebruik
kan schaden, met name: kleiklonters, steenkool, ligniet, cokes, as en sintel, schadelijke oplosbare of
onoplosbare zouten, schiefer, granulaten die met een kleiachtige of krijtachtige film bedekt zijn,
vorstgevoelig materiaal, enz.
Het voor een mengsel gekozen steenslag en/of grind moet chemisch inert zijn ten aanzien van het in
het mengsel aangewende bindmiddel, vulstof, water, eventuele additieven en alle andere mogelijke
bestanddelen.
Organische stoffen worden bepaald volgens NBN-EN 1744-1 art. 15 en PTV 411. Ze mogen niet
schadelijk zijn voor de binding of verharding van hydraulisch gebonden mengsels.
De classificatie van steenslag en grind volgens toepassing wordt hieronder gegeven in 7.1.2.1 tot
7.1.2.10.
7.1.2.1 Steenslag of rolgrind voor onderfunderingen
Steenslag of rolgrind voor onderfunderingen voldoet aan de volgende bepalingen overeenkomstig de
norm NBN-EN 13242:
III-36 Standaardbestek 250 april 2006

7.1.2.1.A AARD EN HERKOMST
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 7.1.1.1.A Natuursteenslag;
- 7.1.1.1.B.1 Gebroken hoogovenslak;
- 7.1.1.1.B.2 Rode mijnsteen;
- 7.1.1.1.B.3 Gebroken betonpuin;
- 7.1.1.1.B.4 Niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin (maximaal 30 %);
- 7.1.1.1.B.6 Gebroken mengpuin;
- 7.1.1.1.B.7 Gebroken metselwerkpuin;
- 7.1.1.1.B.8 Gebroken beton- en asfaltpuin;
- 7.1.1.2 Rolgrind.
Hoofdstuk III - Materialen
7.1.2.1.B AFMETINGEN VAN DE GRANULATEN
De doorval door de zeef van 80 mm is 100 %.
De doorval door de zeef van 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f4 van de NBN-EN 13242.
7.1.2.2 Steenslag voor steenslagfunderingen met niet-continue korrelverdeling
Steenslag voor steenslagfunderingen met niet-continue korrelverdeling voldoet aan de volgende
bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN 13242:
7.1.2.2.A AARD EN HERKOMST
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 7.1.1.1.A Natuursteenslag;
- 7.1.1.1.B.1 Gebroken hoogovenslak;
- 7.1.1.1.B.3 Gebroken betonpuin.
7.1.2.2.B AFMETINGEN VAN DE GRANULATEN
De doorval door de zeef van 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f4 van de NBN-EN 13242.
7.1.2.2.C VORM VAN DE GRANULATEN
De vlakheidsindex beantwoordt aan de categorie FI35 van de NBN-EN 13242.
Het percentage gebroken en ronde stenen beantwoordt aan de categorie C50/10 van de NBN-EN 13242.
7.1.2.2.D WEERSTAND TEGEN VERBRIJZELING
De weerstand tegen verbrijzeling beantwoordt aan de categorie LA35 van de NBN-EN 13242.
7.1.2.3 Steenslag voor steenslagfunderingen met continue korrelverdeling
Steenslag voor steenslagfunderingen met continue korrelverdeling voldoet aan de volgende bepalingen
bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN 13242:
7.1.2.3.A AARD EN HERKOMST
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 7.1.1.1.A Natuursteenslag;
- 7.1.1.1.B.1 Gebroken hoogovenslak;
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-37

Hoofdstuk III - Materialen
- 7.1.1.1.B.3 Gebroken betonpuin;
- 7.1.1.1.B.4 Niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin is toegelaten voor het type IA en IIA, mits
toevoeging van minimum 15 % zand en eventueel steenslag;
- 7.1.1.1.B.6 Gebroken mengpuin in gebonden toepassingen van het type A;
- 7.1.1.1.B.9 Steenslag van gebroken roestvrijstaalslakken in gebonden toepassingen van het
type A.
7.1.2.3.B AFMETINGEN VAN DE GRANULATEN
De doorval door de zeef van 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f4 van de NBN-EN 13242.
7.1.2.3.C VORM VAN DE GRANULATEN
De vlakheidsindex beantwoordt aan de categorie FI35 van de NBN-EN 13242.
Het percentage gebroken en ronde stenen beantwoordt aan de categorie C50/10 van de NBN 13242.
7.1.2.3.D WEERSTAND TEGEN VERBRIJZELING
De weerstand tegen verbrijzeling beantwoordt aan de categorie LA40 van de NBN-EN 13242 of aan
categorie LA50 voor gebonden toepassingen van het type A. Deze eis is niet van toepassing voor de
materiaalfractie die uit niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin (7.1.1.1.B.4) bestaat.
7.1.2.4 Steenslag of rolgrind voor schraal beton voor funderingen van
wegverhardingen, wegelementen, gebouwen en kunstwerken
Steenslag of rolgrind voor schraal beton voor funderingen van wegverhardingen, wegelementen,
gebouwen en kunstwerken voldoet aan de volgende bepalingen bepalingen overeenkomstig de norm
NBN-EN 13242:
7.1.2.4.A AARD EN HERKOMST
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 7.1.1.1.A Natuursteenslag;
- 7.1.1.1.B.1 Gebroken hoogovenslak;
- 7.1.1.1.B.3 Gebroken betonpuin;
- 7.1.1.1.B.6 Gebroken mengpuin;
- 7.1.1.1.B.9 Steenslag van gebroken roestvrijstaalslakken;
- 7.1.1.2 Rolgrind.
7.1.2.4.B AFMETINGEN VAN DE GRANULATEN
De doorval door de zeef van 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f2 van de NBN-EN 13242.
7.1.2.4.C WEERSTAND TEGEN VERBRIJZELING
De weerstand tegen verbrijzeling beantwoordt aan de categorie LA40 van de NBN-EN 13242.
7.1.2.5 Steenslag voor cementbeton voor wegverhardingen en lijnvormige
elementen
Steenslag voor cementbeton voor wegverhardingen en lineaire wegelementen voldoet aan de volgende
bepalingen bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN 12620 tenzij anders vermel:
III-38 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
7.1.2.5.A AARD EN HERKOMST
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 7.1.1.1.A Natuursteenslag;
- 7.1.1.1.B.1 Gebroken hoogovenslak.
Voor lijnvormige wegelementen is ook het halfgebroken rolgrind (bepaald volgens NBN-EN 933-5)
toegelaten.
7.1.2.5.B AFMETINGEN VAN DE GRANULATEN
De maximale afmeting van D is 31,5 mm.
De spreiding op de korrelverdeling is GC85/20 volgens NBN-EN 12620.
De doorval door de zeef van 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f4 voor de korrelmaten 2/4 en
4/6,3 en f1,5 voor de grotere korrelmaten, volgens NBN-EN 12620.
Voor landbouwwegen is de categorie f4 voor alle korrelmaten.
7.1.2.5.C VORM VAN DE GRANULATEN
De vlakheidsindex beantwoordt aan de categorie FI20 volgens NBN-EN 12620.
Voor cementbeton voor lineaire elementen mag halfgebroken rolgrind gebruikt worden (bepaald
volgens NBN-EN 933-5).
Voor cementbeton voor wegverhardingen van landbouwwegen en voor lijnvormige elementen van
landbouwwegen mag rolgrind gebruikt worden.
7.1.2.5.D WEERSTAND TEGEN VERBRIJZELING
De verbrijzelingsweerstand voor steenslag voor cementbeton voor wegverhardingen en lineaire
elementen beantwoordt aan de categorie LA15 volgens NBN-EN 12620.
Voor landbouwwegen geldt de categorie LA35 volgens NBN-EN 12620.
7.1.2.5.E VERSNELDE-POLIJSTINGSCOËFFICIËNT PSV
De versnelde-polijstingscoëfficiënt PSV van het steenslag voor cementbeton voor wegverhardingen
beantwoordt aan de categorie PSV50 volgens NBN-EN 12620.
Indien het niet mogelijk is van het steenslag het voorgeschreven proefmonster te nemen, wordt het
genomen van ander steenslag afkomstig van hetzelfde moedergesteente.
Dit voorschrift is niet van toepassing op landbouwwegen en op de lijnvormige elementen en
fietspaden.
7.1.2.6 Steenslag voor begrinding van rijwegoppervlakken
Steenslag voor begrinding van rijwegoppervlakken voldoet aan de volgende bepalingen
overeenkomstig de norm NBN-EN 13043:
7.1.2.6.A AARD EN HERKOMST
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 7.1.1.1.A Natuursteenslag;
- 7.1.1.1.B.9 Steenslag van gebroken roestvrijstaalslakken.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-39

Hoofdstuk III - Materialen
7.1.2.6.B AFMETINGEN VAN DE GRANULATEN
De korrelmaten zijn volgens de tabel III-7-1.
Omschrijving van de begrinding
Begrinding van een koolwaterstofverharding
Korrelmaat van het steenslag
– type AB-1 en AB-4 4/6,3
– type AB-2 10/14
Begrinding van een éénlaagse bestrijking met enkelvoudige
begrinding
2/4; 4/6,3; 6,3/10; 10/14
Begrinding van een éénlaagse bestrijking met dubbele begrinding
– eerste begrinding 6,3/10; 10/14
– tweede begrinding 2/4; 4/6,3
Begrinding van een tweelaagse bestrijking
– begrinding van de 1ste laag 6,3/10; 10/14; 14/20
– begrinding van de 2de laag 2/4; 4/6,3
Begrinding van een voegvulling met bitumineuze mortel 2/4
Tabel III-7-1
De doorval door de zeef van 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f1 van de norm NBN-EN 13043.
7.1.2.6.C VORM VAN DE GRANULATEN
De vlakheidsindex beantwoordt aan de categorie FI25 voor de korrelmaat 4/6,3; aan de categorie FI20
voor de korrelmaten 6,3/10 en 10/14 en aan de categorie FI15 voor de korrelmaat 14/20.
Het gehalte aan gebroken stenen beantwoordt aan de categorie C100/0 van de norm NBN-EN 13043.
7.1.2.6.D WEERSTAND TEGEN VERBRIJZELING EN AFSLIJTING
De weerstand tegen verbrijzeling beantwoordt aan de categorie LA20 volgens NBN-EN 13043.
De weerstand tegen afslijting beantwoordt aan de categorie MDE15 volgens NBN-EN 13043.
7.1.2.6.E VERSNELDE-POLIJSTINGSCOËFFICIËNT
De versnelde-polijstingscoëfficiënt PSV beantwoordt aan de categorie PSV50 volgens NBN-EN 13043.
Indien het niet mogelijk is van het steenslag het voorgeschreven proefmonster te nemen, wordt het
genomen van een andere korrelmaat afkomstig van hetzelfde moedergesteente.
Voor steenslag van gebroken roestvrijstaalslakken moet de PSV gemeten worden na 7 dagen
onderdompeling in water.
7.1.2.6.F REFLECTIEFACTOR
De reflectiefactor van het steenslag voor de begrinding van bitumineuze verhardingen type AB-2
45,0 voor stenen met een lichte tint.
7.1.2.7 Steenslag voor begrindingen van bestrijkingen op het baanbed
Steenslag voor begrindingen van bestrijkingen op het baanbed voldoet aan de volgende bepalingen
bepalingen overeenkomstig de norm NBN-EN 13242:
III-40 Standaardbestek 250 april 2006

7.1.2.7.A AARD EN HERKOMST
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 7.1.1.1.A Natuursteenslag;
- 7.1.1.1.B.1 Gebroken hoogovenslak;
- 7.1.1.1.B.9 Steenslag van gebroken roestvrijstaalslakken.
Hoofdstuk III - Materialen
7.1.2.7.B AFMETINGEN VAN DE GRANULATEN
De korrelmaten zijn volgens de tabel III-7-2.
Omschrijving van de begrinding Korrelmaat van het steenslag
Begrinding van een éénlaagse bestrijking met enkelvoudige
begrinding
6,3/14
Begrinding van een tweelaagse bestrijking
– begrinding van de 1ste laag 2/4; 4/6,3
– begrinding van de 2de laag 2/4; 4/6,3
Tabel III-7-2
De doorval door de zeef van 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f2 volgens de norm NBN-EN
13043.
7.1.2.8 Steenslag voor cementbeton voor gebouwen en kunstwerken
Steenslag aangewend in beton voor de ter plaatse gestorte of geprefabriceerde constructiedelen e.d.,
die, onafgezien van mogelijke bekledingen, in aanraking kunnen komen met afvalwater en/of
rioolgassen, is van het type gebroken of ongebroken grind, steenslag van porfier, harde zandsteen of
harde kalksteen.
Steenslag voor cementbeton voor gebouwen en kunstwerken voldoet aan de norm NBN-EN 12620
tenzij anders vermeld en aan de volgende bepalingen:
7.1.2.8.A AARD EN HERKOMST
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 7.1.1.1.A Natuursteenslag.
7.1.2.8.B AFMETINGEN VAN DE GRANULATEN
De doorval door de zeef van 0,063 mm beantwoordt aan de categorie f1,5 van de NBN-EN 12620.
7.1.2.8.C VORM VAN DE GRANULATEN
De vlakheidsindex beantwoordt aan de categorie FI20 van de NBN-EN 12620.
Het percentage ronde stenen 30 % volgens de proefmethode NBN-EN 933-5.
7.1.2.9 Steenslag voor bitumineuze mengsels
Steenslag voor bitumineuze mengsels is volgens de norm NBN-EN 13043 en voldoet aan de volgende
bepalingen:
7.1.2.9.A CONTROLEZEVEN
De controlezeven maken deel uit van de basisset + set 2 van NBN-EN 13043
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-41

Hoofdstuk III - Materialen
7.1.2.9.B AARD EN HERKOMST
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 7.1.1.1.A Natuursteenslag;
- 7.1.1.1.B.1 Gebroken hoogovenslak;
- 7.1.1.1.B.4 Niet-teerhoudend gebroken asfaltpuin;
- 7.1.1.1.B.9 Steenslag van gebroken roestvrijstaalslakken.
7.1.2.9.C GEOMETRIE
De korrelverdeling van het steenslag voldoet aan de categorieën van NBN-EN 13043, aangegeven in
tabel III-7-3.
Korrelmaat Categorie korrelverdeling Categorie fijne deeltjes
2/4; 2/6,3; 6,3/14 GC85/15 f2
4/6,3; 6,3/10; 10/14; 14/20
Tabel III-7-3
GC85/20 f2
De toleranties op de korrelverdeling van het steenslag met D 2d voldoen aan categorie G25/15 van
NBN-EN 13043.
De vlakheidsindex van het steenslag voldoet aan de categorieën van NBN-EN 13043, aangegeven in
tabel III-7-4.
Toepassing D 8 8 < D 16 16 < D
Toplagen FI25 FI20 FI15
Onderlagen FI30 FI25 FI20
Tabel III-7-4
Het percentage gebroken oppervlak van steenslag beantwoordt aan categorie C90/1 voor SMA, SME en
ZOA-mengsels, en voor AB-mengsels aan de klasse C50/10 van NBN-EN 13043.
7.1.2.9.D INTRINSIEKE EIGENSCHAPPEN
De Los Angeles-coëfficiënt (LA), micro-Deval-coëfficiënt (MDE) en versnelde polijstingscoëfficiënt
(PSV) beantwoorden aan de categorieën volgens NBN-EN 13043, aangegeven in tabel III-7-5.
Toepassing LA MDE PSV
AB onderlagen
AB toplagen voor landbouwwegen en bouwklasse BF
LA25 MDE20 PSVNR
AB toplagen voor bouwklasse B1 tot B10,
uitgezonderd landbouwwegen
SMA, SME, ZOA
LA20 MDE15 PSV50
Tabel III-7-5
Voor steenslag van gebroken roestvrijstaalslakken moet de PSV gemeten worden na 7 dagen
onderdompeling in water.
7.1.2.9.E ZUIVERHEID
Bevat geen onzuiverheden bepaald volgens NBN-EN 1744-1 art. 15 en PTV 411.
7.1.2.10 Steenslag voor slemmengsels
Steenslag voor slemmengsels voldoet aan de volgende bepalingen bepalingen overeenkomstig de
norm NBN-EN 13242:
III-42 Standaardbestek 250 april 2006

7.1.2.10.A AARD EN HERKOMST
De volgende materialen zijn toegelaten:
- 7.1.1.1.A Natuursteenslag;
- 7.1.1.1.B.9 Steenslag van gebroken roestvrijstaalslakken.
7.1.2.10.B AFMETINGEN VAN DE GRANULATEN
De korrelmaten zijn volgens tabel III-7-6.
Omschrijving van de slem Korrelmaat van het steenslag
fijn; middelmatig 2/4
grof; zeer grof
Tabel III-7-6
2/4; 4/6,3
Hoofdstuk III - Materialen
7.1.2.10.C VORM VAN DE GRANULATEN
De vorm van de granulaten beantwoordt aan de categorie C95/1 volgens de NBN-EN 13043.
7.1.2.10.D VERSNELDE-POLIJSTINGSCOËFFICIËNT PSV
De versnelde-polijstingscoëfficiënt PSV beantwoordt aan de categorie PSV50 volgens de NBN-EN
13043.
Voor steenslag van gebroken roestvrijstaalslakken moet de PSV gemeten worden na 7 dagen
onderdompeling in water.
Indien het niet mogelijk is van het steenslag het voorgeschreven proefmonster te nemen, dan wordt het
genomen van een andere korrelmaat afkomstig van hetzelfde moedergesteente.
7.2 Waterbouwsteen voor schanskorven en voor bestortingen
Ruwe steen en brokken puin voor schanskorven en bestortingen zijn ruwe steen volgens de norm
NBN-EN 13381-1.
De ruwe steen en brokken puin worden afzonderlijk gestapeld per soort en per onderklasse zodanig
dat:
- vermenging met onderliggende en naastliggende materialen onmogelijk is;
- er goede ontwatering is;
- ontmenging vermeden wordt.
De monsterneming wordt uitgevoerd volgens de norm NBN-EN 13383-2.
7.2.1 Classificatie in soorten volgens aard en herkomst
7.2.1.1 Ruwe steen
Ruwe steen bevat geen afvalproducten, geen leisteen, geen leisteenachtig en vorstgevoelig materiaal.
De aanbestedingsdocumenten kunnen bijkomende beperkingen opleggen omtrent de te gebruiken
materialen.
Het gehalte aan organische stoffen 0,5 %.
Het totaal gehalte aan niet-steenachtig materiaal 3 massa-%.
De relatieve volumemassa van de stenen 2500 kg/m³.
De soorten ruwe steen zijn:
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-43

Hoofdstuk III - Materialen
7.2.1.1.A ROLSTEEN
Rolsteen is een steen met afgeronde vormen, voortkomend van de natuurlijke erosie van gesteenten
die niet door een zeef gaat met een maaswijdte van 125 mm en waarvan de kleinste afmeting meer dan
80 mm bedraagt.
7.2.1.1.B RUWE BREUKSTEEN
Breuksteen is een steen met hoekige vormen, bekomen door het breken met de hand of mechanisch,
die niet door een zeef gaat met een maaswijdte van 125 mm en waarvan de kleinste afmeting meer dan
80 mm bedraagt. De breuksteen kan worden gekenmerkt door 2 massa’s waartussen elke afzonderlijke
massa moet gelegen zijn of door hun afmetingen. Ruwe breuksteen is niet-bewerkte breuksteen. Nietbewerkte
breuksteen is breuksteen die geen andere bewerking heeft ondergaan dan het breken zelf.
Silex wordt beschouwd als ruwe breuksteen.
7.2.1.2 Brokken puin
Brokken puin zijn recycleerbare brokken afkomstig van afgebroken, al dan niet gewapende
betonmassieven of zijn afkomstig van herwonnen steen of herwonnen bewerkte breuksteen, of van
afgebroken baksteenmas-sieven.
De soorten brokken puin zijn:
7.2.1.2.A BROKKEN VAN BETONPUIN
Brokken van betonpuin hebben een samenstelling overeenkomstig PTV 406.
Ze mogen geen metaal of permetaal bevatten.
7.2.1.2.B BROKKEN VAN MENGPUIN (BETON- EN METSELWERKPUIN)
Brokken van mengpuin hebben een samenstelling overeenkomstig PTV 406.
7.2.1.2.C BROKKEN VAN METSELWERKPUIN
Brokken van metselwerkpuin hebben een samenstelling overeenkomstig PTV 406.
7.2.1.2.D BROKKEN VAN BREUKSTEENPUIN
Brokken van breuksteenpuin hebben volgende samenstelling:
In massapercentages:
- minimaal 85 % breuksteenpuin met een volumemassa 2600 kg/m³;
- maximaal 15 % gebroken ander steenachtig materiaal met een volumemassa 2100 kg/m³.
In massa- en volumepercentages:
- maximaal 5 % gebroken ander steenachtig materiaal met ten hoogste 2 % gebroken asfaltpuin;
- maximaal 1 % niet-steenachtig materiaal (zoals gips, rubber, plastic, isolatie, …);
- maximaal 0,5 % organisch materiaal (zoals hout, plantenresten, …).
7.2.2 Classificatie volgens de massagrenzen
Classificatie volgens massa is overeenkomstig de norm NBN-EN 13383-1 tabellen 2 tot en met 5.
7.2.3 Nihil
-
III-44 Standaardbestek 250 april 2006

7.2.4 Specificaties ter controle
Hoofdstuk III - Materialen
7.2.4.1 Korrelmaat en massapercentages
De massapercentages zijn overeenkomstig de norm NBN-EN 13383-1 tabellen 2 tot en met 5.
7.2.4.2 Vorm
De vorm voldoet aan de categorie LTA volgens de norm NBN-EN 13383-1 art. 4.3
7.2.4.3 Weerstand tegen afslijting
De weerstand tegen afslijting voldoet aan de categorie MDE20 volgens de norm NBN-EN 13383-1.
7.2.4.4 Weerstand tegen vriezen en dooien
De weerstand tegen vriezen en dooien beantwoordt aan de categorie FTA volgens de norm NBN-EN
13383-1.
7.2.4.5 Controle
Elke levering ruwe steen wordt visueel gecontroleerd op de aanwezigheid van andere materialen dan
rolsteen of ruwe breuksteen. De leveringen die duidelijk niet voldoen aan de specificaties qua massa,
samenstelling of vorm worden verder gecontroleerd op massa, samenstelling, vorm, korrelmaat,
druksterkte en vorstgevoeligheid. De brokken worden steeds aan alle controles onderworpen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-45

Hoofdstuk III - Materialen
8 CEMENT
Gewone cementen zijn overeenkomstig NBN-EN 197-1 en PTV 603. Speciale cementen zijn volgens
NBN B12-108 (cement met hoge weerstand tegen sulfaten – HSR) en NBN B12-109 (cement met
begrensd alkaligehalte – LA).
Voor ter plaatse gestort beton in een vochtig milieu (bv. wegenbeton, fietspaden, rijwegbijhorigheden
en kunstwerken, werken aan waterlopen) is enkel het gebruik van LA-cement toegelaten.
Voor geprefabriceerde betonproducten afkomstig van een fabrikant die zijn producten niet onder het
BENOR-keurmerk fabriceert en voor alle ter plaatse gestorte betonconstructies, welke onafgezien van
mogelijke bekledingen in aanraking kunnen komen met afvalwater en/of rioolgassen is enkel het C3Aarme
portlandcement CEM I-HSR toegelaten, tenzij, voorafgaandelijk aan en tijdens de productie,
door het keuringsorganisme op een ondubbelzinnige wijze het gebruik van een ander HSR-cement kan
gegarandeerd en gecontroleerd worden. Het keuringsorganisme dient in deze gevallen steeds het type
van HSR-cement op het afgeleverd attest te vermelden.
Afdoende voorzieningen worden getroffen opdat het cement ten allen tijde “poeder”-droog blijft:
- cement in zakken wordt gestapeld in tegen tocht en vocht beschutte loodsen, op een houten vloer
die minstens 5 cm boven een verharde vloer gelegen is. De stapels mogen de wanden van de loods
niet raken. Ze worden bij werkonderbrekingen bedekt met dekzeilen of plastiekfolie;
- cement in bulk wordt in waterdichte silo’s opgeslagen.
III-46 Standaardbestek 250 april 2006

9 KALK
Hoofdstuk III - Materialen
Kalk is volgens de normen NBN-EN 459-1, -2 en -3.
De classificatie volgens toepassing wordt hieronder gegeven in paragrafen 9.1, 9.2 en 9.3.
Afdoende voorzieningen worden getroffen opdat de ongebluste kalk:
- ten allen tijde droog blijft;
- bij de behandeling niet onvoorzien kan vrijkomen.
Daarom wordt hij geleverd in bulk, in gesloten containers en gestapeld in waterdichte silo’s.
Afdoende voorzieningen worden getroffen opdat het kalkhydraat en de hydraulische kalk ten allen
tijde droog blijven:
- kalkhydraat en de hydraulische kalk in zakken worden gestapeld in tegen tocht en vocht beschutte
loodsen, op een houten vloer die minstens 5 cm boven een verharde vloer gelegen is. De stapels
mogen de wanden van de loods niet raken. Ze worden bij werkonderbrekingen bedekt met
dekzeilen of plastiekfolie;
- kalkhydraat en de hydraulische kalk in bulk worden in waterdichte silo’s opgeslagen.
Monsterneming
De monsterneming is volgens de normen NBN-EN 413-1 en -2, voor luchtkalk gewijzigd door de
volgende bepalingen:
- Het verzamelmonster wordt samengesteld uit minstens 4 ongeveer gelijke deelmonsters met een
massa van minstens 1,5 kg.
- Elk van de 3 gereduceerde monsters, verkregen door de verdeling van het verzamelmonster in 3
delen, gaat in een zuivere glazen fles met geslepen stop. Elke fles wordt gemerkt en verzegeld.
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid kalk van hetzelfde type met dezelfde
kenmerken en verpakking, verdeeld in gelijke partijen die zo groot mogelijk zijn, doch niet groter dan
100 t.
9.1 Kalk voor het geschikt maken van grond als ophogings- en
aanvullingsmateriaal
Als kalk voor het geschikt maken van grond als ophogings- en aanvullingsmateriaal zijn geschikt:
9.1.1 Ongebluste kalk
Ongebluste kalk voldoet aan de voorschriften van PTV 459.
9.1.2 Kalkhydraat
Kalkhydraat dat voldoet aan volgende bepalingen:
9.1.2.1 Aard en herkomst
Hij is van de klasse CL90 – S volgens NBN-EN 459-1.
Het bevat geen materialen waarvan de aard, de vorm of het gehalte het gebruik kan schaden.
9.1.2.2 Korrelverdeling
De rest op de zeef van 0,063 mm, uitgedrukt in percent van de droge massa van het zeefmonster,
< 15 %.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-47

Hoofdstuk III - Materialen
9.1.2.3 Betaling
Indien het procentueel gehalte aan calciumhydroxide < 92 %, wordt het vermenigvuldigd met 100/92,
om het percentage van de geleverde massa dat voor betaling in aanmerking komt, vast te stellen.
9.2 Kalk voor onderfunderingen type I (namelijk voor de bovenlaag
bestaande uit zand, gemengd met gegranuleerde hoogovenslak en kalk)
Als kalk voor onderfunderingen type I (namelijk voor de bovenlaag bestaande uit zand, gemengd met
gegranuleerde hoogovenslak en kalk) is geschikt ongebluste kalk die voldoet aan de volgende
bepalingen:
9.2.1 Aard en herkomst
Kalk is van de klasse NBN-EN 459-1 CL90-Q
Hij bevat geen materialen waarvan de aard, de vorm of het gehalte het gebruik kan schaden.
Het gehalte aan calciumoxide > 85 %.
9.2.2 Korrelverdeling
De zeefresten, uitgedrukt in percent van de droge massa van het zeefmonster, zijn overeenkomstig
tabel III-9-1.
Zeef Zeefrest
2 mm < 5 %
0,200 mm < 10 %
0,063 mm
Tabel III--9-1
< 50 %
9.3 Kalk voor mortel voor betegeling of bestratingen
Als kalk voor mortel voor betegeling of bestratingen is geschikt hydraulische kalk die voldoet aan de
volgende bepalingen:
9.3.1 Aard en herkomst
Kalk is van de klasse NBN-EN 459-1 HL2, NBN-EN 459-1 NHL2 of een mengsel van NBN-EN 459-
1 CL90 – S met puzzolanen die dezelfde kenmerken ontwikkelen.
Hij bevat geen materialen waarvan de aard, de vorm of het gehalte het gebruik kan schaden.
9.3.2 Binding
De bindingstijd 24 h.
9.3.3 Druksterkte
De druksterkte na 7 dagen 1,2 MPa.
De druksterkte na 28 dagen 3,0 MPa.
III-48 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
10 VULSTOFFEN EN TOEVOEGSELS VOOR BITUMINEUZE
MENGSELS
10.1 Vulstof voor bitumineuze mengsels voor verhardingen
10.1.1 Algemeen
Vulstof voor bitumineuze mengsels voor verhardingen is een poedervormig aggregaat dat verwerkt
wordt in bitumineuze mengsels voor verhardingen.
Ze is een samenstelling van:
- zogenaamde “aanvoervulstof” volgens de norm NBN-EN 13043. Het gebruik van
poederkoolvliegas (2.2.12) is toegelaten. Het gebruik tot 20 % van AVI-vliegas (2.2.13.1) en tot
20 % SVI-vliegas (2.2.13.2) is eveneens toegelaten bij de fabricage van de aanvoervulstof;
- zogenaamde “teruggewonnen vulstof”, afkomstig van bouwzand en steenslag die gebruikt zijn voor
de fabricage van de bitumineuze mengsels.
Ze bevat geen materialen waarvan de aard, de vorm of het gehalte het gebruik kan schaden: klei, krijt,
enz.
De aanvoervulstof en het mengsel van aanvoervulstof en teruggewonnen vulstof, moeten een
percentage holle ruimte hebben dat binnen de grenzen ligt van eenzelfde type vulstof.
10.1.2 Specificaties volgens de norm NBN-EN 13043
Elk type vulstof voldoet aan de eisen in § 5 van de norm NBN-EN 13043.
De korrelverdeling van elk type vulstof is volgens tabel 24 van de norm NBN-EN 13043.
Verder gelden voor elk type vulstof de specificaties van tabel III-10-1.
Eigenschap Type Ia Type Ib Type IIa Type IIb NBN-EN 13043
Holle ruimte V28/38 V28/38 V38/45 of V44/55 V38/45 of V44/55 § 5.3.3.1
Ring & Kogel ∆R&BNR § 5.3.3.2
Watergevoeligheid waarde op te geven door de fabrikant § 5.4.2
Gehalte Ca(OH)2 KaNR KaNR KaNR Ka20 § 5.4.4
Gehalte CaCO3 CCNR CC70 CCNR CCNR § 5.4.3
Bitumengetal BN28/39, BN40/52 of BN53/62 § 5.5.2
Methyleenblauwwaarde
Tabel III-10-1
10.1.3 Levering en stapeling
MBF10 § 4.1.5
De aanvoervulstof en de teruggewonnen vulstof worden opgeslagen in afzonderlijke silo’s.
Afdoende voorzieningen worden getroffen opdat de aanvoervulstof en de teruggewonnen vulstof ten
allen tijde “poeder”-droog blijven:
- de aanvoervulstof wordt geleverd in bulk, in gesloten containers;
- de silo’s zijn waterdicht.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-49

Hoofdstuk III - Materialen
10.2 Poederkoolvliegas voor funderingsmengsels
Poederkoolvliegas voor funderingsmengsels is een aluminiumsilicaathoudend aggregaat dat verwerkt
wordt in vliegas-kalkmengsels, vliegas-cementmengsels, zandcement, schraal beton en
puzzolaanbeton voor funderingen.
10.2.1 Aard en herkomst
Poederkoolvliegas wordt langs droge weg opgevangen uit de rookgassen van met poederkool
gestookte en normaal werkende elektriciteitscentrales. Het simultaan gebruik van vloeibare of
gasvormige brandstoffen is toegelaten; andere vaste brandstoffen dan poederkool zijn echter verboden.
10.2.2 Kenmerken
Het gloeiverlies 7 % (meetmethode OCW MN. 66/93).
De hoogte met de opticompactproef h 20 mm (meetmethode OCW MN. 66/93).
Het gehalte aan SO3 1,5 % (volgens de norm NBN-EN 196-2).
10.2.3 Algemeen
De poederkoolvliegas wordt droog geleverd, in bulk en in gesloten containers en droog opgeslagen in
waterdichte silo’s, zodat de poederkoolvliegas te allen tijde “poeder”-droog blijft.
De monsterneming is op dezelfde wijze als voor vulstof, volgens NBN-EN 932-1.
10.3 Afdruipremmers voor bitumineuze mengsels
10.3.1 Cellulosevezels
De cellulosevezels voldoen aan volgende eisen:
- cellulosegehalte: 75 %;
- pH: 6 tot 8,5.
III-50 Standaardbestek 250 april 2006

11 KOOLWATERSTOFPRODUCTEN
Hoofdstuk III - Materialen
Koolwaterstofproducten zijn homogene mengsels met één, twee of meer van de hieronder omschreven
producten als hoofdbestanddeel.
- Petroleumbitumen
Petroleumbitumen, ook geraffineerd bitumen genoemd, is bitumen dat verkregen is door destillatie,
door destillatie en gedeeltelijke oxidatie, of door neerslag van de bitumenfractie van ruwe
petroleum.
Bitumen is een zeer viskeuze vloeistof of vaste stof, in hoofdzaak bestaande uit koolwaterstoffen
en koolwaterstofderivaten en vrijwel geheel in tolueen oplosbaar.
Opmerking: de term “bitumen” wordt ook oneigenlijk gebruikt voor een homogeen mengsel van
petroleumbitumensoorten en eventueel een relatief kleine hoeveelheid Trinidadasfalt.
- Petroleumolie
Petroleumolie is olie afkomstig van de destillatie van aardolie.
- Gezuiverd Trinidadasfalt
Gezuiverd Trinidadasfalt, kortweg ook Trinidadasfalt genoemd, is het gezuiverd natuurlijk mengsel
van water, organische producten, zand, vulstoffen en bitumen, dat gewonnen wordt in het
Trinidadmeer. De kenmerken ervan worden in de tabel III-11-1 gegeven.
De kenmerken van Trinidadasfalt worden bepaald op de zeefrest op de zeef van 0,063mm, na
zeving volgens NBN-EN 933-1.
Kenmerken Eenheden Trinidadasfalt
Relatieve volumemassa - 1,40 tot 1,42
Verwekingstemperatuur °C 92 tot 100
Oplosbaarheid % 53 tot 58
Indringing 5 s 0,1 mm 1 tot 4
Tabel III-11-1
- Uintah natuurbitumen
Uintah natuurbitumen is een zuivere, glanzend zwarte en natuurlijke koolwaterstofverbinding, die
bros is en gemakkelijk verpulverd kan worden.
Het voldoet aan de kenmerken van de tabel III-11-2.
Kenmerken Eenheden
Uintah
natuurbitumen
Relatieve volumemassa - 1,04 tot 1,06
Verwekingstemperatuur °C 160 tot 182
Oplosbaarheid % min. 99
Indringing bij 46 °C, 5 s 0,1 mm 0
Asgehalte % 0,2 tot 2,0
Onoplosbaar in n-heptaan
Tabel III-11-2
% min. 40
De koolwaterstofproducten worden in 11.1 tot en met 11.8 verdeeld in koolwaterstofproducten die
respectievelijk met de term “bitumen”, “vloeibitumen”, “bitumenemulsie”, “lak”, “polymeerbitumen”,
“extrahard bitumen” en “pigmenteerbaar bindmiddel” aangeduid worden.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-51

Hoofdstuk III - Materialen
Koolwaterstofproducten worden afzonderlijk, d.w.z. per type met dezelfde kenmerken, opgeslagen in
reservoirs of vaten. Vermenging met andere koolwaterstofproducten of met koolwaterstofproducten
van hetzelfde type, doch met andere kenmerken, moet hierbij worden voorkomen.
Monsterneming
Uit de partij, d.i. een op voorhand afgebakende hoeveelheid van een koolwaterstofproduct van
hetzelfde type en met dezelfde kenmerken, wordt met een lepel of door aftappen een representatief
verzamelmonster samengesteld.
Dat verzamelmonster wordt na zorgvuldig mengen verdeeld in drie gereduceerde monsters. Elk
gereduceerd monster wordt geborgen in een stevige zuivere metalen bus met een inhoud van 2 l,
voorzien van een waterdicht sluitend deksel. Elke bus wordt gemerkt en verzegeld.
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid koolwaterstofproduct van hetzelfde type en met
dezelfde kenmerken, verdeeld in gelijke partijen die zo groot mogelijk zijn, doch niet groter dan 100 t.
11.1 Nihil
-
11.2 Bitumen
Bitumen is een quasi niet-vluchtig, adhesief en hydrofoob materiaal dat afkomstig is van ruwe
aardolie, of aanwezig is in natuurlijk asfalt. Het is volledig of quasi volledig oplosbaar in tolueen en
erg viskeus tot bijna vast bij kamertemperatuur.
Bitumen wordt warm verwerkt.
11.2.1 Wegenbitumen
Wegenbitumen is bitumen dat gebruikt wordt om granulaten te omhullen bij de aanleg en onderhoud
van wegstructuren.
11.2.1.1 “Klassiek” wegenbitumen
De soorten wegenbitumen zijn volgens NBN-EN 12591.
11.2.1.2 Wegenbitumen met een positief indringingsgetal
De bitumensoorten met positief indringingsgetal (IG+) hebben de kenmerken zoals aangegeven in
tabel III-11-3.
Kenmerken Eenheden
Bitumen IG+
20 - 30
Bitumen IG+
35 - 50
Indringing 5 s 0,1 mm 20 tot 30 35 tot 50
Verwekingstemperatuur R&K °C 64 tot 72 57 tot 66
Kinematische viscositeit bij 135 °C mm²/s min. 1500 min. 700
Relatieve volumemassa - 1,00 tot 1,06 1,00 tot 1,06
Oplosbaarheid % min. 99,0 min. 99,0
Breekpunt van Fraass °C max. -8 max. -10
Indringingsgetal
Tabel III-11-3
- +0,1 tot +1,3 +0,1 tot +1,3
11.2.1.3 Hard wegenbitumen
Hard wegenbitumen heeft de kenmerken zoals aangegeven in tabel III-11-4.
III-52 Standaardbestek 250 april 2006

Kenmerken Eenheden
Hoofdstuk III - Materialen
Klassen
10/20 15/25
Indringing 5s 0,1 mm 10-20 15-25
Verwekingspunt R&K °C 58-78 55-72
Indringingsgetal - min. -1,5
Kinematische viscositeit bij 135 °C mm²/s min. 700 min. 600
Breekpunt van Fraass °C max. 3 max. 0
Oplosbaarheid % m/m min. 99,0
Vlampunt °C min. 245
Weerstand tegen
verharding bij 163 °C
Massaverandering % max. 0,5
Resterende indringing % min. 55
Toename verwekingspunt R&K °C max. 10
Verwekingspunt R&K na
verharding
°C > origineel min. + 2
Tabel III-11-4
Voor het verwekingspunt R&K dient de fabrikant een nauwer interval van 10 °C te bepalen en op te
geven binnen het in de tabel III-11-4 opgegeven interval.
Het verwekingspunt R&K na verharding zal ten minste 2°C hoger zijn dan de door de fabrikant
opgegeven minimumwaarde van het origineel bitumen.
11.3 Vloeibitumen
Koolwaterstofproducten aangeduid met de term vloeibitumen zijn koolwaterstofproducten bestaande
uit bitumen of bitumen met additieven vloeibaar gemaakt door toevoeging van min of meer vluchtige
petroleumoliën (cut-back). Ze worden warm verwerkt.
De vloeibitumensoorten en de kenmerken ervan zijn opgenomen in de tabellen III-11-5 en III-11-6.
11.3.1 Nihil
11.3.2 Vloeibitumen bereid met petroleumolie
Vloeibitumen
Residuaal bindmiddel
Tabel III-11-5
Kenmerken Eenheden
Vloeibitumen
MC 5000 1
Kinematische viscositeit bij 60°C mm²/s 5000
Vlampunt C.O.C. °C min. 66
Destillatie bij 225 °C % -
Destillatie bij 260 °C % 15
Destillatie bij 315 °C % 80
Gehalte aan residuaal bindmiddel % min. 80
Indringing 5 s 0,1 mm 70 tot 300
Oplosbaarheid % min. 99,0
1 MC is de afkorting van Medium curing cut-back (matig drogende cut-back)
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-53

Hoofdstuk III - Materialen
11.3.3 Vloeibitumen op basis van polymeerbitumen
Vloeibitumen op basis van polymeerbitumen is een bindmiddel samengesteld uit een nieuw
polymeerbitumen en vloeibaar gemaakt met een fluxolie die afgeleid is van petroleum.
Vloeibitumen
Residuaal bindmiddel
Tabel III-11-6
11.3.4 Opslag
Kenmerken Eenheden
Vloeibitumen met
polymeerbitumen
Viscositeit STV 60-10 s min. 30
Gehalte aan residuaal bindmiddel % min. 80
Indringing 5 s 0,1 mm 50 tot 150
Verweking °C min. 50
Breekpunt van Fraass °C max. -15
Rekbaarheid 5 °C cm min. 35
Elastische terugvering bij 25 °C % min. 50
Er moeten afdoende voorzieningen zijn om verbranding te voorkomen. De reservoirs of vaten moeten
zodanig afgesloten zijn dat verdamping van vluchtige oliën wordt beperkt.
11.4 Bitumenemulsies
Bitumenemulsies zijn emulsies waarbij het bitumen de disperse fase is. Deze emulsies mogen geen
fluxoliën bevatten.
Ze worden koud of licht verwarmd verwerkt.
Ze worden in paragrafen 11.4.1 en 11.4.2 verdeeld in anionische en kationische emulsies.
Bij vorstgevaar moeten er afdoende voorzieningen zijn om bevriezing te vermijden.
11.4.1 Anionische emulsies
Anionische emulsies zijn emulsies waarin de emulgator een negatieve lading overdraagt op de
bitumenpartikels die in dispersie zijn.
De soorten anionische emulsies en de kenmerken ervan zijn opgenomen in de tabel III-11-7.
Soorten anionische
Kenmerken Eenheden emulsies
A B
Emulsie
Breekindex - < 50 50
Residuaal bindmiddel
Tabel III-11-7
Watergehalte % max. 45
Rest op de zeef van 0,16 mm % max. 0,5
pH - min. 8
Kinematische viscositeit bij 20 °C mm²/s 15 tot 90
Indringing 5s 0,1 mm 50 tot 250
Relatieve volumemassa - 1,00 tot 1,06
Oplosbaarheid % min. 99,0
III-54 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
11.4.2 Kationische emulsies
Kationische emulsies zijn emulsies volgens NBN-EN 13808.
De toegestane soorten kationische emulsies en de kenmerken ervan zijn opgenomen in de tabel
III-11-8 en III-11-9.
De benamingen zijn volgens NBN-EN 13808.
Aanbevolen gebruik voor
Vroegere Huidige
kleeflaag
benaming benaming bestrijking kleeflaag met snelle slemlaag
breking
A1 C60B4
A2 C60B1 (*)
- C60B4(AA)
B C67B3
C -
D1 -
D2 -
E1 C69BP3
E2 C60BP1
E3 C60BP4
- C60BP3(AA)
G -
H -
Tabel III-11-8: kationische emulsies
(*)
aangezien een verschillende breekindex vereist is naar gelang de toepassing,
dient bij dit type emulsie op de technische fiche expliciet te worden vermeld
voor welke toepassing ze geschikt is
De code CxxB(P)y((AA)) wordt als volgt gelezen:
C : kationische emulsie
xx : bindmiddelgehalte (%)
B(P) : (polymeer)bitumen
y : klasse voor de breekindex
AA : anti-adhesief
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-55
(*)

Hoofdstuk III - Materialen
Kenmerken Eenheden
C60B4
Klassen
C60B1 C60B4(AA) C67B3
Emulsie Breekindex - 70-130 TBR 70-130 50-100
pH - max. 6
Bindmiddelgehalte
(via watergehalte)
% 58-62 58-62 58-62 65-69
Rest op de zeef van 0,5 mm % 0,2
Uitlooptijd 2 mm 40 °C s TBR TBR TBR TBR
Uitlooptijd 4 mm 40 °C s NR NR NR TBR
Residuaal Indringing 5 s 0,1 mm TBR TBR 100 TBR
bindmiddel Verwekingspunt R&K °C TBR
Elastische herstel bij 25 °C % NR
Tabel III-11-9: NR = No Requirement, er wordt geen waarde opgelegd
TBR = To Be Reported, te vermelden interval (dit kan half-open of gesloten zijn)
door de fabrikant. De fabrikant moet dit interval vermelden op de technische fiche
en bovendien moet dit interval overeenstemmen met een klasse zoals die per
eigenschap vermeld staan in de norm NBN-EN 13808.
De eis voor de “uitlooptijd 2 mm” geldt enkel wanneer een kleeflaag of een slemlaag aangelegd wordt.
De eis voor de “uitlooptijd 4 mm” geldt enkel wanneer een bestrijking aangelegd wordt.
11.4.3 Kationische emulsies van polymeerbitumen
Bij staalname van kationische emulsies van polymeerbitumen dient ten alle tijde rekening gehouden te
worden met de nota horende bij tabel 3 van de norm NBN-EN 13808. De termijn waarbinnen de
proeven dienen te gebeuren na staalname moeten opgegeven zijn op de technische fiche. Deze termijn
moet tenminste 36 uur bedragen. Indien de fabrikant meent dat voor staalname specifiek materieel
noodzakelijk is om tot een goede staalname te komen, dan moet hij dit zelf ter beschikking stellen.
De toegelaten soorten kationische emulsies met een polymeerbitumen zijn opgenomen in de tabel
III-11-10.
Kenmerken Eenheden
C69BP3
Klassen
C60BP1 C60BP4 C60BP4(AA)
Emulsie Breekindex - 50-100 TBR 70-130 70-130
pH - max. 6
Bindmiddelgehalte
(via watergehalte)
% 67-71 58-62 58-62 58-62
Rest op de zeef van 0,5 mm % 0,2
Uitlooptijd 2 mm 40°C s NR TBR TBR TBR
Uitlooptijd 4 mm 40°C s TBR NR NR TBR
Residuaal Indringing 5 s 0,1 mm 150 220 220 100
bindmiddel Verwekingspunt R&K °C 55 55 55 50
Elastische herstel bij 25°C % 50 50 50 TBR
Tabel III-11-10: NR = No Requirement, er wordt geen waarde opgelegd
TBR = To Be Reported, te vermelden interval (dit kan half-open of gesloten zijn)
door de fabrikant. De fabrikant moet dit interval vermelden op de technische fiche
en bovendien moet dit interval overeenstemmen met een klasse zoals die per
eigenschap vermeld staan in de norm NBN-EN 13808.
III-56 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De eis voor de “uitlooptijd 2 mm” geldt enkel wanneer een kleeflaag of een slemlaag aangelegd wordt.
De eis voor de “uitlooptijd 4 mm” geldt enkel wanneer een bestrijking aangelegd wordt.
11.5 Lak
Koolwaterstofproducten aangeduid met de term lak zijn koolwaterstofproducten of petroleumbitumen,
opgelost in vluchtige petroleumoliën.
Ze worden koud verwerkt.
Ze worden in 11.5.1 en 11.5.2 verdeeld in “lak zonder vulstof” en “lak met vulstof”.
De reservoirs of vaten moeten afgesloten zijn om verdamping van de vluchtige oliën te vermijden.
11.5.1 Lak zonder vulstof
Lak zonder vulstof is “bitumenlak” volgens de norm NBN B46-001.
11.5.2 Lak met vulstof
Lak met vulstof is een mengsel van in vluchtige petroleumoliën opgelost petroleumbitumen en
“zuurvaste vulstof” volgens NBN B46-002, in de volgende mengverhouding:
- 49 tot 55 % petroleumbitumen;
- 30 tot 35 % petroleumoliën;
- 12 tot 15 % vulstof.
Een “zuurvaste vulstof” is een vulstof die minder dan 5 % van haar gewicht verliest onder inwerking
van een chloorwaterstofoplossing met pH = 1,8.
De volumemassa bij 20 °C bedraagt 900 tot 1100 kg/m³.
Deze lak wordt inzonderheid gebruikt voor het beschermen van verzinkte metalen golfplaten. Hij bezit
de volgende kenmerken:
- in koude toestand is hij vloeibaar, indringend, klevend en homogeen en gemakkelijk te verspuiten
of met de borstel uit te strijken;
- aangebracht door spuiten naar rata van 500 g/m², is hij bij een omgevingstemperatuur van 20 °C in
minder dan 8 uren handdroog;
- hij is na droging bestand tegen temperaturen van -10 °C tot 100 °C;
- hij wordt na droging niet vloeibaar bij 100 °C. Om na te gaan of lak met vulstof vloeibaar wordt bij
100 °C, brengt men hem aan op een ijzeren plaatje naar rata van 150 g/m² en laat hem 24 u drogen.
Vervolgens stelt men het plaatje verticaal op gedurende 6 u bij 100 °C. De lak met vulstof mag
geen neiging vertonen tot aflopen.
- hij beschermt tegen corrosie. Om de bescherming tegen corrosie na te gaan brengt men op vier
ijzeren plaatjes lak met vulstof aan in een laagdikte van ongeveer 0,2 mm (na drogen gemeten) en
laat men hem 7 dagen drogen. Vervolgens laat men gedurende 500 u bij 20 °C op de plaatjes
respectievelijk een van volgende oplossingen inwerken:
- zwavelzuur 10 %
- zoutzuur 10 %
- ammoniak 10 %
- azijnzuur 10 %
De ijzeren plaatjes mogen geen sporen van aantasting door de respectieve oplossing vertonen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-57

Hoofdstuk III - Materialen
11.6 Polymeerbitumen
Koolwaterstofproducten aangeduid met de term polymeerbitumen zijn koolwaterstofproducten
bestaande uit bitumen, innig gemengd met een nieuw elastomeer. Voor gietasfalt, of indien expliciet
aangegeven in de aanbestedingdocumenten, mag een nieuw plastomeer gebruikt worden. Ze worden
warm verwerkt.
De soorten polymeerbitumina en de kenmerken ervan zijn opgenomen in de tabel III-11-11.
Nieuw-polymeerbitumen
Kenmerken Eenheden
50/85-50 50/85-65 85/130-75
Indringing 5 s 0,1 mm 50 tot 85 50 tot 85 85 tot 130
Verwekingspunt R&K °C min. 50 min. 65 min. 75
Rekbaarheid 5 °C cm min. 10 min. 35 min. 50
Breekpunt van Fraass °C max. -10 max. -12 max. -15
Elastische terugvering 25 °C
volgens NBN-EN 13398
% min. 50 min. 75 min. 75
Tabel III-11-11
De eisen in tabel III-11-12 zijn geen bindende waarden, maar richtwaarden waarnaar gestreefd moet
worden door de producent, gedurende een overgangsperiode.
Nieuw-polymeerbitumen
Kenmerken Eenheden
50/85-50 50/85-65 85/130-75
Weerstand
tegen
verharding
resterende indringing % min. 60 min. 60 min. 55
toename verwekingspunt R&K °C max. 8 max. 8 max. 9
afname verwekingspunt R&K °C max. 2 max. 2 max. 2
massaverandering % max. 0,5 max. 0,5 max. 0,8
elastische terugvering 25 °C % min. 50 min. 50 min. 60
DSR
G* kPa TBR TBR TBR
(52 °C; 1,6 Hz) δ ° TBR TBR TBR
BBR hoogste kritische temperatuur °C TBR TBR TBR
Dynamische viscositeit bij 135, 150, 165 en 180 °C mPa.s TBR TBR TBR
Tabel III-11-12: TBR = To Be Reported, mee te delen waarde door de producent (de bepaling van
deze kenmerken heeft als doel informatie in te winnen, met het oog op de latere
overschakeling naar Europese prestatienormen)
De “hoogste kritische temperatuur” voor de BBR-proef is de hoogste temperatuur van de volgende:
- temperatuur waarbij de stijfheid S na 60 s = 300 MPa
- temperatuur waarbij de helling “m” na 60 s (stijfheidscurve versus tijd) = 0,3
De hierna volgende gegevens worden door de leverancier verstrekt:
- de aanbevolen mengtemperatuur van het asfalt voor het vervaardigen van Marshalltabletten;
- de aanbevolen verdichtingstemperatuur van het asfalt voor het vervaardigen van Marshalltabletten;
- het % oplosbaarheid van het polymeergemodificeerd bitumen met het ter controle te gebruiken
solvent.
11.7 Extrahard bitumen
Het extrahard bitumen 0/1 is een extreem hard, asfalteenrijk, zuiver bitumen. Het product bevat geen
minerale stoffen en is volledig oplosbaar.
III-58 Standaardbestek 250 april 2006

Het extrahard bitumen heeft de kenmerken die in de tabel III-11-13 opgenomen zijn.
Kenmerken Eenheden Extrahard bitumen 0/1
Indringing 5 s 0,1 mm 0 tot 1
Verwekingstemperatuur R&K °C 120 tot 135
Relatieve volumemassa - 1,00 tot 1,20
Vlampunt
Tabel III-11-13
°C min. 300
11.8 Pigmenteerbaar bindmiddel
Hoofdstuk III - Materialen
Koolwaterstofproducten aangeduid met de term pigmenteerbaar bindmiddel zijn
koolwaterstofproducten die zich makkelijk binden met een kleurstof.
De soorten pigmenteerbare bindmiddelen en de kenmerken ervan zijn opgenomen in de tabellen
III-11-14 tot en met III-11-16.
11.8.1 Pigmenteerbaar bitumen
Kenmerken Eenheden
35 / 50
Pigmenteerbaar bitumen
50 / 70 70 / 100 100 / 150 160 / 220
Indringing 5 s 0,1 mm 35 tot 50 50 tot 70 70 tot 100 100 tot 150 160 tot 220
Verwekingspunt °C 47 tot 60 43 tot 56 40 tot 51 39 tot 48 34 tot 43
Oplosbaarheid % min. 99,0 min. 99,0 min. 99,0 min. 99,0 min. 99,0
Vlampunt °C min. 240 min. 230 min. 230 min. 230 min. 220
Tabel III-11-14
11.8.2 Kleurloos synthetisch bindmiddel
Kenmerken Eenheden
Kleurloos synthetisch bindmiddel
20 / 30 35 / 50 50 / 70 70 / 100
Indringing 5 s 0,1 mm 20 tot 30 35 tot 50 50 tot 70 70 tot 100
Verwekingspunt °C 48 tot 56 45 tot 53 41 tot 49 38 tot 46
Breekpunt van Fraass °C max. -2 max. -4 max. -8 max. -10
Vlampunt °C min. 230 min. 230 min. 230 min. 230
Tabel III-11-15
11.8.3 Met polymeren gemodificeerd kleurloos synthetisch bindmiddel
Kenmerken Eenheden
Met polymeren gemodificeerd
kleurloos synthetisch bindmiddel
20 / 30 35 / 70 70 /100
Indringing 5 s 0,1 mm 20 tot 30 35 tot 70 70 tot100
Verwekingspunt °C 56 tot 66 min. 46 44 tot 56
Breekpunt van Fraass °C max. -6 max. -8 max. -12
Vlampunt °C min. 230 min. 230 min. 230
Elastische terugvering 25 °C
Tabel III-11-16
% min. 25 min. 25 min. 25
De elastische terugvering van met polymeren gemodificeerd kleurloos synthetisch bindmiddel wordt
bepaald volgens nummer 08.31 van de “Aflevering Proefmethodes”.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-59

Hoofdstuk III - Materialen
12 METAALPRODUCTEN
De metaalproducten worden in 12.1 tot en met 12.16 geclassificeerd volgens toepassing.
Het vervoer, de behandeling en de stapeling gebeuren derwijze dat iedere vervorming of bevuiling
voorkomen wordt.
12.1 Staalproducten voor voegen in cementbetonverhardingen
12.1.1 Deuvels
Deuvels zijn rechte gladde staven met fijn afgeslepen uiteinden die zorgen voor de lastoverdracht ter
plaatse van dwarsvoegen. Ze voldoen aan de voorschriften in NBN-EN 13877-3.
De nominale diameter is 22 mm of 25 mm en de nominale lengte is 500 mm of 600 mm. Het staal is
volgens NBN A24-301 en A24-302. De kwaliteit is BE 220 S.
12.1.2 Ankerstaven
Ankerstaven zijn gladde staven of geribde staven die zorgen voor de verbinding ter plaatse van
langsvoegen.
De nominale diameter is 12 mm of 16 mm en de nominale lengte is 600 mm, 800 mm of 1000 mm.
Het staal is volgens NBN A24-301, A24-302 en PTV 302. De kwaliteit is BE 220 S (gladde staven) en
BE 400 S, of BE 500 S of BE 500 TS (geribde staven).
12.1.3 Steunen
Steunen zijn uit gladde draad vervaardigde dragers van deuvels of ankerstaven.
Het staal is volgens NBN A24-301 en A24-303 en addendum.
12.2 Staalproducten voor het wapenen of versterken van beton
12.2.1 Gladde staven en geribde staven
Gladde staven en geribde staven zijn volgens NBN A24-301, NBN A24-302 en PTV 302.
De kwaliteit is BE 220 S (gladde staven), BE 400 S, BE 500 S of BE 500 TS (geribde staven).
12.2.2 Gladde en geribde draden
Gladde en geribde draden zijn volgens NBN A24-301, NBN A24-303 en addendum, en PTV 304.
De kwaliteit is DE 500 BS.
12.2.3 Gelaste wapeningsnetten
Gelaste wapeningsnetten zijn volgens NBN A24-301, NBN A24-304 en addendum, en PTV 304.
De verbindingen zijn verwezenlijkt door weerstandlassen. De kwaliteit is BE 550 S, BE 500 TS,
DE 500 BS of een combinatie van deze kwaliteiten.
12.2.4 Dwarselementen
Een dwarselement (voor doorgaand gewapend beton) met ondersteuningspootjes is een dwarsstaaf
waaraan ondersteuningspootjes zijn gelast om de staaf in te stellen t.o.v. het funderingsoppervlak.
Aangezien de langsstaven aan de dwarsstaven bevestigd zijn, kunnen de ondersteuningspootjes
functioneren als verbinding tussen langs- en dwarsstaven.
III-60 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
Per 10 ton of fractie van 10 ton dwarselementen uit eenzelfde partij wordt een dwarselement als
monster genomen voor het bepalen van de kwaliteit.
De dwarselementen zijn staven van geribd staal van de kwaliteit BE 500 S, BE 500 TS of DE 500 BS.
Voor de ondersteuningspootjes worden geen kwaliteitseisen aan het staal gesteld.
De gelaste verbindingen beantwoorden aan de kwaliteitseisen van de NBN A24-304, behalve wat de
afschuifweerstand betreft. Aangezien de lassen geen andere functie hebben dan de wapeningen op hun
plaats te houden bij het betonneren, volstaat het dat de afschuifweerstand voor elke knoop een waarde
bereikt van 2,5 kN.
12.2.5 Staalvezels
Staalvezels voldoen aan volgende bepalingen.
12.2.5.1 Vorm
Staalvezels zijn korte stukken dunne staaldraad, waarvan de vorm en/of de oppervlaktestructuur een
mechanische verankering in het verhard beton verzekert.
12.2.5.2 Afmetingen
De nominale afmetingen van de staalvezels worden door de fabrikant bepaald.
Hierbij houdt hij ermee rekening dat:
- de nominale diameter (d) 0,40 mm en 1,00 mm moet zijn;
- de nominale lengte (l) 30 mm en 80 mm moet zijn;
l
- de verhouding 60;
d
- de tolerantie op de diameter is ± 0,05 mm;
- de tolerantie op de lengte is ± 5 mm;
- de verhouding
werkelijkelengte
werkelijkediameter
50.
12.2.5.3 Staalkwaliteit
De gewaarborgde karakteristieke treksterkte voor de onderscheiden diameters van staalvezels is
minstens 1000 MPa.
12.2.5.4 Bescherming tegen corrosie
Een eventuele bescherming tegen corrosie bestaat uit thermisch of elektrolytisch verzinken van de
staalvezels naar rata van gemiddeld 30 g per m².
12.3 Stalen vangrails
Stalen vangrails zijn constructies van staal die tot doel hebben te voorkomen dat voertuigen van de
weg af raken. Ze bestaan uit stalen profielen, stalen steunpalen, stalen tussenstukken, bouten en andere
hulpstukken om de profielen onderling te verbinden en om de profielen op de tussenstukken en de
tussenstukken op de steunpalen te bevestigen.
Stalen vangrails voldoen aan de normen NBN-EN 1317-1, NBN-EN 1317-2 en NBN-EN 1317-4,
ongeacht of de CE-markering al ingevoerd werd of niet. Zolang de permanente vangrails geleverd
worden zonder CE-markering, evenals voor de tijdelijke vangrails waarop de CE-markering niet van
toepassing is, moet de aannemer aantonen dat de door hem voorgestelde vangrail voldoet aan de
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-61

Hoofdstuk III - Materialen
voormelde normen door voorlegging van testrapporten, opgesteld overeenkomstig de norm NBN-EN
1317-1. De aannemer bezorgt de aanbestedende overheid uiterlijk 7 dagen vóór de uitvoering van de
vangrails een kopie van de testrapporten evenals de Nederlandse vertaling ervan, met vermelding van
de contactgegevens van het testorgaan dat de echtheid en de volledigheid van de testrapporten kan
bevestigen.
IPE-steunpalen en alle andere steunpalen met scherpe randen aan de zijde die naar het verkeer gericht
is, zijn verboden.
De aanbestedingsdocumenten vermelden:
- het minimaal vereiste kerend vermogen, zoals bedoeld in art. 3.2 van de norm NBN-EN 1317-2.
Als de aanbestedingsdocumenten terzake niets opleggen, dan is tenminste het volgende kerend
vermogen vereist:
- H2 voor permanente vangrails;
- T3 voor tijdelijke vangrails die alleen tijdens de uitvoering van de werken of in noodsituaties
gebruikt worden;
- de maximaal toelaatbare werkingsbreedte, zoals bedoeld in art. 3.4 en tabel 4 van de norm
NBN-EN 1317-2. Als de aanbestedingsdocumenten terzake niets opleggen, dan mag de
werkingsbreedte niet groter zijn dan de klasse W6 (W7 in geval van opstelling in dubbele rij) voor
permanente en W5 voor tijdelijke vangrails.
De aanbestedingsdocumenten kunnen bovendien vermelden:
- de vereiste schokindex, zoals bedoeld in art. 3.3 van de norm NBN-EN 1317-2. Als de
aanbestedingsdocumenten terzake niets opleggen, dan zijn enkel de schokindexen A en B, zoals
bedoeld in de norm NBN EN 1317-2, toegelaten;
- of een vangrail die verankerd moet worden in de bodem of op een kunstwerk, al of niet toegelaten
is;
- bepalingen over de toegelaten globale vormen en fabricagematen;
- waar een extra beschermplank geplaatst moet worden om de opening tussen de grond of het
wegoppervlak enerzijds en de balkconstructie anderzijds te verkleinen tot hoogstens 10 cm.
12.3.1 Standaard stalen vangrails
De vorm en de fabricagematen van de profielen van de standaard stalen vangrails en de toleranties op
die maten zijn volgens figuur III-12.3-1 en tabel III-12.3-1.
Nominale afmetingen Toleranties
H 310 -0 +6
A 81 -0 +6
E 81 -0 +5
h1 14 -0,5 +1
h2 82 -1 +2
d 27 -1 +1
r 24 -2 +2
a 10 -3 +3
x 39 -2 +3
Tabel III-12.3-1: lengten en afstanden in mm, hoeken in graden
III-62 Standaardbestek 250 april 2006

Figuur III-12.3-1: standaard stalen vangrail (alle maten in mm)
12.3.2 Bescherming tegen corrosie
Hoofdstuk III - Materialen
De stalen onderdelen zijn aan alle zijden verzinkt door warme onderdompeling:
- de planken en hulpstukken volgens de norm NBN-EN ISO 1461 voor een nominale dikte van
3 mm,
- de bouten en moeren volgens de norm NBN-EN ISO 1461.
De verzinking is vrij van spatvorming, samenvloeiing of onbedekte gedeelten. Het zink is voor 98,5 %
zuiver.
12.3.3 Monsterneming
Wanneer de vangrails en de onderdelen gekeurd werden door een erkende onafhankelijke instantie
vervalt deze partijkeuring.
Ingeval de totale hoeveelheid stalen vangrails van een zelfde type minstens 750 m bedraagt, wordt ze
verdeeld in hoeveelheden van 500 m, met dien verstande dat de eventueel resterende hoeveelheid
gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 500 m wanneer ze minder dan 250 m
bedraagt. Zoniet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid beschouwd. De aldus uiteindelijk
verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid stalen vangrails van een zelfde type, kleiner dan 750 m, wordt als één partij
beschouwd.
Per partij worden volgens het toeval drie monsters genomen. Het eerste monster is bestemd voor de
proeven, de overige twee zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-63

Hoofdstuk III - Materialen
Een monster omvat één vangrail met inbegrip van alle voorziene hulpstukken en de nodige bouten en
moeren voor de montage.
12.4 Onderdelen van gietijzer of van vormgietstaal
Tenzij anders bepaald in de aanbestedingsdocumenten worden de rioleringsonderdelen van gietijzer of
van vormgietstaal vóór de voorlopige oplevering behandeld met een tweede laag blackvernis of
koolteervrije beschermingsvloeistof op basis van bitumen en petroleumderivaten. De eerste laag is in
de fabriek aangebracht. Een derde laag wordt aangebracht vóór de definitieve oplevering.
12.4.1 Rioleringsonderdelen voor afsluitingsinrichtingen die voorzien zijn als
mangaten
Rioleringsonderdelen voor afsluitinrichtingen die voorzien zijn als mangaten zijn volgens de PTV 800
of de PTV 801, tenzij ander vermeld in de aanbestedingsdocumenten.
12.4.1.1 Aanvullingen aan de PTV 800 en PTV 801
De hierna volgende producteisen zijn een aanvulling op artikelen in de PTV 800 en de PTV 801.
12.4.1.1.A AANGEWENDE MATERIALEN
Zowel het deksel als het kader moeten in nodulair gietijzer vervaardigd worden. Alle putdeksels en
ramen klasse D 400 (of hoger) zijn steeds uitgevoerd in nodulair gietijzer.
12.4.1.1.B KLASSE
De riooldeksels (ramen en deksels) in de rijweg zijn minimum klasse D 400.
De riooldeksels (ramen en deksels) in de voetpaden en in de zijbermen zijn minimum van de klasse C
250.
12.4.1.1.C IDENTIFICATIE
Bij een “gescheiden rioleringsstelsel” wordt, zowel op het kader als op het deksel, voor de identificatie
van de op de inspectieput aangesloten riolering, het type riolering vermeld met één van volgende
benamingen:
- een hemelwaterafvoerbuisleiding: RWA
- een afvalwaterbuisleiding: DWA
- een drainwaterafvoerleiding: DRAIN
Noot: Er mag geen benaming op riooldeksels voorkomen bij inspectieputten van gemengde
rioleringsstelsels.
12.4.1.1.D VORM VAN HET RAAM, REGELING VAN GEPREFABRICEERD BETON EN
ERANKERING VAN DE RIOOLDEKSELS
Algemeen is de vorm van het raam van de te leveren riooldeksels:
- vierkant van vorm bij plaatsing in verharding van keien, betonstraatstenen, betontegels e.d.;
- rond van vorm bij plaatsing in bermen en onverharde wegen, steenslagverhardingen, akker- en
weilanden e.d., omstort met een betonnen kader;
- rond van vorm bij plaatsing in verhardingen van cementbeton, bitumineuze verharding of in de
dakplaat van kunstwerken.
De regeling en verankering van de ramen, in de verschillende verhardingen, wordt uitgevoerd volgens
de figuren III-12.4-1 tot en met III-12.4-4 (de getekende types riooldeksels zijn slechts illustratief).
III-64 Standaardbestek 250 april 2006

12.4.1.1.D.1 Riooldeksel in cementbetonverharding
Figuur III-12.4-1 (alle maten in mm)
Hoofdstuk III - Materialen
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-65

Hoofdstuk III - Materialen
12.4.1.1.D.2 Riooldeksel in koolwaterstofverharding
Figuur III-12.4-2 (alle maten in mm)
III-66 Standaardbestek 250 april 2006

12.4.1.1.D.3 Riooldeksel in verharding van straatstenen of keien
Figuur III-12.4-3 (alle maten in mm)
Hoofdstuk III - Materialen
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-67

Hoofdstuk III - Materialen
12.4.1.1.D.4 Riooldeksel in akker- en weilanden
De minimumhoogte van de regeling bedraagt 20 cm.
De aangestorte geprefabriceerde regeling beantwoordt aan de voorschriften van PTV 101 + errata
(1999) - geprefabriceerde inspectieputten van beton.
Figuur III-12.4-4 (alle maten in mm)
12.4.1.2 Gietijzeren riooldeksel van het type I
Een deksel type I is met een rubberring of met drievoudige steun.
Het voldoet aan de PTV 800 en de PTV 801 en de aanvullingen 12.4.1.1.A t.e.m. 12.4.1.1.D.
III-68 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
12.4.1.3 Gietijzeren riooldeksel met verankeringsnok (type II)
Gietijzeren riooldeksel met verankeringsnok aan het deksel voor het afdekken van inrichtingen die
zich bevinden in kruispunten en in bochten van druk bereden verkeerswegen (hoofdwegen, primaire
en secundaire wegen).
Het voldoet aan de PTV 800 en de PTV 801 en de aanvullingen 12.4.1.1.A t.e.m. 12.4.1.1.D.
12.4.1.4 Waterdicht vergrendelbaar riooldeksel (type III)
Het waterdicht vergrendelbaar riooldeksel wordt gebruikt om een inspectieput of kunstwerk
waterdicht af te sluiten.
Het voldoet aan de PTV 800 en de PTV 801 en de aanvullingen 12.4.1.1.A t.e.m. 12.4.1.1.C.
12.4.1.4.A REGELING VAN GEPREFABRICEERD BETON EN VERANKERING VAN
HET RAAM
Volgens de bepalingen van 12.4.1.1.D.
De verankering van het raam met de afdekplaat bovenop de inspectieput moet voldoende stevig
worden uitgevoerd d.m.v. verankeringsstaven, derwijze dat de waterdichtheid verzekerd is tussen de
bovenbouw van de inspectieput en het raam.
12.4.2 Rioleringsonderdelen voor afdekkings- en afsluitinrichtingen (andere
dan in 12.4.1)
12.4.2.1 Enkelvoudige en meerdelige gietijzeren controleluiken
Enkelvoudige en meerdelige gietijzeren controleluiken bestaan uit een buitenkader en één of meer
luiken volgens de norm NBN-EN 124.
12.4.2.1.A BEPALING, VORM EN AFMETINGEN
De enkelvoudige en meerdelige gietijzeren controleluiken zijn voorzien van:
- een stevig vormvast buitenkader met de nodige wegneembare tussenbalken;
- een deksel van monoliete gietijzeren plaat met een gewafeld oppervlak met min. 400 wafels per m²;
- ingegoten uitlichtopeningen;
- lichtingssleutels (4 stuks per controleluik) waarbij de handgreep tot op ± 50 cm boven het
controleluik uitkomt.
12.4.2.1.B MATERIALEN
Kader en luik(en) zijn in nodulair gietijzer volgens de PTV 800 en de PTV 801.
Tussenbalk(en) zijn:
- ofwel van roestvrij staal – kwaliteit 1.4301 – volgens NBN-EN 10088 - deel 2;
- ofwel in verzinkt staal – kwaliteit S235-JR – volgens NBN-EN 10025, voorzien van een
bescherming met epoxyhars volgens III-30 op een hechtlaag van ijzerglimmerepoxyhars.
Schroef- en boutverbindingen zijn van roestvrij staal – kwaliteit type A2 – DIN 267 - deel II.
Lichtingssleutels zijn van roestvrij staal – kwaliteit 1.4301 – volgens NBN-EN 10088 - deel 2.
12.4.2.1.C PROEFBELASTING
De proefbelasting is volgens de norm NBN-EN 124.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-69

Hoofdstuk III - Materialen
12.4.2.1.D REGELING VAN BETON EN VERANKERING VAN HET RAAM
Volgens de bepalingen van 12.4.1.1.D.
De verankering van het raam met de afdekplaat bovenop de inspectieput moet stevig worden
uitgevoerd d.m.v. verankeringsstaven, derwijze dat de waterdichtheid verzekerd is tussen de
bovenbouw van de inspectieput en het raam en derwijze dat er geen verschuiving kan optreden tussen
het raam en de bovenbouw van de inspectieput.
12.4.2.1.E MONSTERNEMING
Het te leveren aantal stuks wordt als één partij beschouwd.
12.4.2.2 Klokrooster
De klokrooster is een constructie met stankscherm voor het verzamelen en afvoeren van water in
voetpaden en/of trottoir volgens de norm NBN-EN 124.
Het gietijzer is volgens de PTV 802.
12.4.2.2.A STERKTE
Het riooldeksel is van de klasse C 250.
12.4.2.3 Riooldeksel voor huisaansluitputje
Het riooldeksel bestaande uit een rond of vierkant deksel en geplaatst in een vierkant raam, wordt
gebruikt voor het afsluiten van huisaansluitputjes voor afval- of hemelwaters of drainering.
Het riooldeksel is volgens de norm NBN-EN 124.
Het gietijzer is volgens de PTV 800 en de PTV 801.
Afmetingen van het deksel: rond of vierkant 250 mm.
Het deksel is vierkant op huisaansluitputjes van DWA of gemengde afvoerriolen.
Het deksel is rond op huisaansluitputjes van RWA of drainering. Deze eis vervalt indien het deksel na
plaatsing niet uit het raam kan worden verwijderd.
Op het raam en deksel, bij gescheiden afvoer, is voor identificatie de benaming van het type van
afvoerleiding vermeld volgens 12.4.1.1.C. Deze eis vervalt voor het raam indien het deksel na
plaatsing niet uit het raam kan worden verwijderd.
12.4.2.3.A STERKTE
Het riooldeksel is van de klasse C 250.
12.4.3 Rioolkolken
Rioolkolken zijn volgens de PTV 802.
12.5 Enkelvoudige en meerdelige opendraaiende roestvrij stalen
controleluiken
12.5.1 Kenmerken
12.5.1.1 Vorm en afmetingen
De enkelvoudige en meerdelige opendraaiende roestvrij stalen controleluiken zijn voorzien van:
- een stevig vormvast buitenkader met de nodige wegneembare tussenbalken;
III-70 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
- rand- en volgeribd deksel in traanplaat voorzien van verstevigingsbalken (met afmetingen
afhankelijk van de vereiste belasting);
- rubberen afdichtingsringen;
- onzichtbare scharnieren van het zware type;
- dichtingsbouten en alle andere boutverbindingen;
- “openingshulp” d.m.v. gaspompen of mechanische veren (2 stuks per luik) in geval de hefkracht
per hefpunt groter is dan 350 N;
- de bevestigingspunten van de gaspompen of de mechanische veren moeten aangebracht worden aan
de zijde van de scharnieren;
- de gaspompen of mechanische veren zijn corrosiebestendig;
- de controleluiken draaien min. 100° open;
- de verankeringsijzers (voldoende in aantal) voor het stevig instorten in het beton;
- de knevelsluitingen van roestvrij staal;
- de lichtingssleutels (4 stuks per controleluik) waarbij de handgreep tot op ca. 50 cm boven het
controleluik uitkomt;
- verankeringsstaven voor het vasthouden van het deksel in geopende toestand.
12.5.1.2 Materialen
Alle onderdelen zijn volledig van roestvrij staal – kwaliteit 1.4301 – volgens NBN-EN 10088 - deel 2.
Rubberen afdichtingsringen van neopreen volgens NBN-EN 681-1.
12.5.1.3 Soorten controleluiken volgens proefbelasting
- type A, niet overrijdbaar door voertuigen: proefbelasting 50 kN
- type C, overrijdbaar buiten de rijweg: proefbelasting 250 kN
- type D, overrijdbaar in rijweg: proefbelasting 400 kN
De minimumafmetingen van het kader en luik zijn:
- type A:
- kader: L-profiel 80 × 60 × 8 mm;
- luik: traanplaat dikte 5/7 mm;
- type C & D:
- kader: L-profiel 90 × 90 × 9 mm;
- luik: traanplaat dikte 8/10 mm.
12.5.1.4 Proefbelasting volgens NBN-EN 124
De vervorming van het controleluik bij de respectievelijke proefbelasting bedraagt maximaal 1/500
van de overspanning.
12.5.2 Monsterneming
Het te leveren aantal stuks van 1 type voor een werf wordt als 1 partij beschouwd.
12.6 Wervelventiel
Het debietreducerend ventiel is van het type wervelventiel zonder bewegende delen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-71

Hoofdstuk III - Materialen
12.6.1 Kenmerken
12.6.1.1 Vorm en afmetingen
Het wervelventiel is van roestvrij staal kwaliteit 1.4310 volgens NBN-EN 10088 - deel 2 en bestaat uit
een cycloonvormige kamer met U-vormige inlaatpijp met verstelbare inlaathoogte.
De inlaatpijp is dusdanig gericht dat het water tangentiaal in het wervelventiel wordt ingevoerd
waardoor de vloeistof, bij stijgende drukhoogte, gaat roteren, waardoor de afvoer beperkt wordt.
Aan de uitlaatzijde van het ventiel is een horizontale mantelbuis gelast die juist past in de afvoerbuis
die het water verder dient af te voeren.
Het wordt ingebouwd in een dubbele kamer die aan weerszijden toegankelijk is. In beide kamers
wordt een stroomprofiel uitgewerkt conform de voorschriften van de constructeur en de specifieke
opstelling ter plaatse.
De inlaat- en uitlaatopening bevinden zich op hetzelfde peil en hebben een diameter van minimaal
180 mm.
12.6.1.2 Hydraulische karakteristieken
Voor het ventiel dient op voorhand een karakteristieke curve voorgelegd te worden die het debiet
weergeeft als functie van de opwaartse drukhoogte.
Deze karakteristiek dient zo te zijn dat het gemiddeld debiet door het ventiel over zijn vooropgesteld
werkingsgebied (vanaf H = 0 tot H = Hmax) ca. 90 % en zeker meer dan 80 % is van het nominale
(ontwerp)debiet. Dit ontwerpdebiet is het maximaal doorgevoerde debiet dat overeenkomt met de
maximale opgegeven waterhoogte voor het ventiel.
De aannemer geeft voor de specifieke toepassing, de afmetingen op van de:
- instroomopening;
- uitstroomopening;
- diameter van de cycloon.
De volgende karakteristieken worden in de aanbestedingsdocumenten aangegeven:
- ontwerp of nominaal debiet;
- max. waterhoogte bovenstrooms en benedenstrooms het ventiel t.o.v. de loop ter hoogte van het
ventiel waarbij het nominaal doorvoerdebiet gewaarborgd is.
12.6.2 Monsterneming
Elk wervelventiel wordt als een afzonderlijke partij beschouwd.
Elk type van wervelventiel moet worden gecertificeerd door een onafhankelijk erkende instelling
zowel inzake hydraulische karakteristieken als inzake materiaalkarakteristieken en constructie (lassen,
afmetingen). Het af te leveren attest mag niet ouder zijn dan 1 jaar.
12.7 Boomroosters
Boomroosters zijn volgens PTV 803.
12.7.1 Vorm en afmetingen
De vorm en nominale buitenafmetingen van het gehele boomrooster worden in de
aanbestedingsdocumenten aangegeven.
III-72 Standaardbestek 250 april 2006

12.8 Voorspanstaal
Als voorspanstaal worden aangewend koudgetrokken draden, strengen en staven.
Koudgetrokken draden zijn volgens NBN I10-001 en NBN I10-002.
Strengen zijn volgens NBN I10-001 en NBN I10-003.
Staven zijn volgens NBN I10-001.
Hoofdstuk III - Materialen
12.8.1 Keuring van de voorspanstaven
De aannemer levert een getuigschrift af uitgaande van het controleorganisme dat de fabricatie volgt,
met de waarborg dat de levering van de staven van het kunstwerk aan zijn controle onderworpen is
geweest.
Daarenboven zullen, op kosten van de aannemer, op één staaf per 1000 geleverde staven de volgende
proeven uitgevoerd worden in een erkend Belgisch laboratorium:
- trekproef op een niet bewerkte staaf met opgave van fp0,2-fm-A maximaal verdeeld-A10-Z;
- trekproef tot de breuk op een proefstuk van een met mof samengestelde staaf, indien deze
verbinding voorzien moet worden.
De proefuitslagen moeten voldoen aan de eisen gesteld voor de proeven in het land van herkomst.
12.9 Gaas voor het versterken van cementmortel
Gaas voor het versterken van cementmortel is een door middel van weerstandlassen gelast netwerk
met vierkante mazen dat voldoet aan volgende bepalingen.
12.9.1 Vorm en afmetingen
Het gaas wordt geleverd op matten of rollen.
De nominale afmetingen van de matten of rollen en de toleranties erop worden door de fabrikant
bepaald. Hierbij houdt hij ermee rekening dat de individuele breedte minstens 1 m moet zijn.
De nominale maaswijdte en de tolerantie erop worden door de fabrikant bepaald. Hierbij houdt hij
ermee rekening dat de individuele maaswijdte hoogstens 15 mm mag zijn.
De nominale diameter van de draad en de tolerantie erop worden door de fabrikant bepaald.
Hierbij houdt hij ermee rekening dat de individuele diameter minstens 0,5 mm moet zijn.
12.9.2 Staalkwaliteit
De draad is gladde laag-koolstofstaaldraad volgens NBN-EN 10016-1, 2, 3, 4 “Walsdraad van
ongelegeerd staal voor algemeen gebruik bestemd voor draadtrekken - soorten en kwaliteiten”.
Het koolstofgehalte is hoogstens 0,10 %.
De gewaarborgde karakteristieke treksterkte is minstens 350 MPa.
12.9.3 Bescherming tegen corrosie
Het gaas is beschermd tegen corrosie door het thermisch verzinken ervan naar rata van 100 g per m²
draadoppervlakte.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-73

Hoofdstuk III - Materialen
12.10 Wapeningsnetten van metaal voor bitumineuze verhardingen
12.10.1 Kenmerken
Wapeningsnetten van metaal voor bitumineuze verhardingen voldoen aan volgende bepalingen:
12.10.1.1 Vorm en afmetingen
Het zijn netten, gevlochten uit staaldraden met corrosiebescherming (verzinking of bedekking met
galfan), waarvan de zeshoekige mazen zijn ontstaan door het volledig om elkaar heen torderen van de
staaldraden. De netten zijn op regelmatige afstand versterkt met dwarsverstevigers (getordeerde draad
met rechthoekige doorsnede bij netten van type 1 en type 2, paar afzonderlijke draden bij net van
type 3), die ingeweven zijn tussen de torsies.
De maaswijdte is (80 ± 8) mm × (118 ± 10) mm en de afstand tussen de aslijnen van de
dwarsverstevigers is 235 ± 15 mm voor de strengen en 162 ± 12 mm voor het paar afzonderlijke
draden, die zelf 15 ± 3 mm van elkaar liggen.
De breedte van de wapeningsnetten is 100, 150, 200, 300, 330 of 400 cm.
12.10.1.2 Kenmerken van de draden
Kenmerken
Draadafmetingen in mm dwarsversteviger
Type wapeningsnet volgens dwarsversteviger
Type 1 Type 2 Type 3
weefdraad Ø 2,45 ± 0,06 Ø 2,20 ± 0,06 Ø 2,70 ± 0,06
(7,00 ± 0,20) ×
(3,00 ± 0,07)
(6,50 ± 0,20) ×
(2,00 ± 0,05)
Ø 3,40 ± 0,07
Corrosiebescherming in
weefdraad 250 (galfan) 240 (galfan)
260
(verzinking)
g/m² draadoppervlakte dwarsversteviger
150 (galfan) 150 (galfan)
200
(verzinking)
weefdraad 1800 1450 2100
Breukbelasting in N dwarsversteviger
12000 7500
14500
(per draad)
Tabel III-12.10-1: Type 1 = met getordeerde draad
Type 2 = met getordeerde draad
Type 3 = met paar afzonderlijke draden
12.10.2 Levering en stapeling
Wapeningsnetten voor bitumineuze verhardingen worden geleverd op rollen van minstens 25 m. De
rollen worden derwijze gestapeld dat beschadigingen voorkomen worden en de goede aanhechting
tussen de wapeningsnetten en kleeflaag/bitumineuze verharding niet in het gedrang komt.
12.10.3 Monsterneming
Uit elke partij worden volgens het toeval drie rollen gekozen. Uit iedere gekozen rol worden, over de
gehele breedte van de rol en op minstens 2 m van de uiteinden, drie monsters uitgesneden met
dusdanige afmetingen dat alle proeven voor de bepaling van de kenmerken uitgevoerd kunnen worden.
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid wapeningsnetten van hetzelfde type en met
dezelfde kenmerken, verdeeld in gelijke partijen die zo groot mogelijk zijn, doch niet groter dan
10000 m².
III-74 Standaardbestek 250 april 2006

12.11 Wapeningsnetten van metaal voor steenslagfunderingen
Hoofdstuk III - Materialen
Wapeningsnetten van metaal voor steenslagfunderingen voldoen aan de bepalingen van 12.10
betreffende het wapeningsnet type 1 of type 3.
12.12 Wapeningsnetten voor schanskorven
12.12.1 Algemene bepalingen
12.12.1.1 Schanskorven
Schanskorven bestaan uit wapeningsnetten gevuld met ruwe steen of brokken puin.
De wapeningsnetten voor schanskorven zijn opgebouwd uit een vlechtwerk dat door middel van
verzinkte of met galfan bedekte laag-koolstof staaldraden uit zeshoekige mazen is gevormd. De mazen
ontstaan door de staaldraden met dubbele torsie aan elkaar te verbinden. De dubbele torsie wordt
verkregen door ieder paar draden minstens drie halve wikkelingen (d.w.z. 3 x 180 °) rond elkaar te
draaien.
Van schanskorven in blokvorm is de mantel, bestaande uit de voor- en achterkant, het grondvlak en
het deksel, uit één stuk geweven. De zijkanten, geweven met hetzelfde maastype als de mantel zijn
continu over heel hun lengte aan het grondvlak vastgemaakt door het omdraaien van de mazen rond de
neggedraad (zelfkantdraad) of door middel van een spiraaldraad. Van schanskorven in matrasvorm
mag het bovenvlak (deksel) afzonderlijk worden geleverd.
De lengterichting van de schanskorf stemt overeen met de weefrichting.
12.12.1.2 Weefdraad
De weefdraad is de draad waaruit de mantel, de zijkanten en de tussenschotten geweven zijn.
12.12.1.3 Versterkingsdraad
De versterkingsdraad is de draad die ingeweven wordt daar waar de schanskorven tijdens de montage
worden geplooid. Dit inweven gebeurt tijdens de productie van de schanskorven.
De versterkingsdraden zijn alleen verplicht voor schanskorven in blokvorm.
12.12.1.4 Neggedraad (zelfkantdraad)
De neggedraad (zelfkantdraad) is de draad die aan alle vrije randen van de mantel en van de
tussenschotten moet zijn bevestigd. Deze bevestiging gebeurt machinaal.
12.12.1.5 Binddraad
De binddraad is de draad waarmee de mantel, de zijkanten en de tussenschotten bij het assembleren
van de korf worden verbonden. De binddraad mag vervangen worden door clips van staaldraad, met
een treksterkte van ca. 1600 N/mm², met dezelfde staalkwaliteit en met minstens dezelfde verzinkingsof
galfan bedekkingsgraad.
12.12.1.6 Tussenschotten
De schanskorven zijn om de meter in de lengterichting in cellen verdeeld door tussenschotten.
De tussenschotten bestaan uit hetzelfde soort vlechtwerk als de mantel en zijkanten.
Ze worden door middel van een spiraaldraad continu aan het grondvlak bevestigd. Deze bevestiging
gebeurt bij de fabrikant.
Bij schanskorven in matrasvorm zijn de tussenschotten in de mantel meegeweven.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-75

Hoofdstuk III - Materialen
12.12.2 Staalkwaliteit
12.12.2.1 Samenstelling
De draad is gladde draad met laag koolstofgehalte. De samenstelling van het staal voldoet aan
volgende bepalingen:
- C: max. 0,10 %;
- Mn: 0,25 tot 0,65 %;
- P: max. 0,06 %;
- S: max. 0,05 %;
- Si: max. 0,60 %.
12.12.2.2 Treksterkte
De gewaarborgde karakteristieke treksterkte bedraagt minimum 370 N/mm².
12.12.2.3 Verlenging bij breuk
De verlenging bij breuk bedraagt minimum 12 % voor niet-verwerkte draad en minimum 10 % voor
de draadstukken gerecupereerd uit een schanskorf.
12.12.3 Bescherming tegen corrosie
Alle draad wordt thermisch verzinkt volgens NBN-EN ISO 1461 of wordt voorzien van een galfan
bedekking in overeenstemming met NBN-EN 10244-2 (Zink-5%Aluminium-Mischmetall Alloy)
klasse A.
Het gebruikte zink is 99.99 % zuiver.
De hoeveelheid zink of galfan is weergegeven in de tabellen onder de respectievelijke vormen en
afmetingen.
De aanbestedingsdocumenten bepalen de keuze tussen bescherming met zink of bescherming met
galfan. Indien niet bepaald in de aanbestedingsdocumenten, gebeurt de standaardbescherming met
galfan.
12.12.4 Vorm en afmetingen
12.12.4.1 Schanskorven in blokvorm
12.12.4.1.A FORMATEN EN TOLERANTIES
- Lengte: 2,00 m / 3,00 m / 4,00 m (tolerantie ± 3 %);
- Breedte: 0,50 m / 1,00 m / 1,50 (tolerantie ± 5 %);
- Dikte: 0,30 m / 0,50 m / 1,00 m (tolerantie ± 10 % met een maximum van 6 cm).
12.12.4.1.B MAASTYPE
- Type 8 × 10 (80 mm × 118 mm).
De mazen zijn in overeenstemming met NBN-EN 10223-3 van december 1997,
waarbij D = 80 mm.
III-76 Standaardbestek 250 april 2006

12.12.4.1.C DRAADDIAMETER EN BESCHERMING
Diameter Tolerantie Gebruik
Hoofdstuk III - Materialen
Minimumgewicht in g/m²
zink galfan
2,40 mm ± 0,06 mm binddraad 250 230
3,00 mm ± 0,07 mm weefdraad 270 255
3,90 mm ± 0,07 mm versterkings- en neggedraad 280 275
3,00 mm ± 0,07 mm clips 270 255
Tabel III-12.12-1
De opgegeven toleranties zijn deze op het gemiddelde van minimum 10 metingen. De tolerantie op de
individuele metingen bedraagt het dubbele van de tolerantie op het gemiddelde.
De nominale diameters van de draad worden door de fabrikant opgegeven, binnen de gestelde grenzen.
De bescherming van de draad is volgens NBN-EN 10244-2 en NBN-EN 10244-3.
12.12.4.2 Schanskorven in matrasvorm
12.12.4.2.A FORMATEN EN TOLERANTIES
- Lengte: 3,00 m / 4,00 m / 5,00 m / 6,00 m (± 3 %);
- Breedte: 2,00 m (± 5 %);
- Dikte: volgens maastype:
- 5 × 7: 0,15 m / 0,20 m / 0,25 m / 0,3 m (± 10 % met max. van 2,5 cm);
- 6 × 8: 0,17 m / 0,23 m / 0,30 m (± 10 % met max. van 2,5 cm).
12.12.4.2.B MAASTYPE
- type I: 5 × 7 (50 mm × 70 mm)
- type II: 6 × 8 (60 mm × 95,5 mm)
De mazen zijn in overeenstemming met NBN-EN 10223-3 waarbij D = 50 mm voor type I en D = 60
mm voor type II.
12.12.4.2.C DRAADDIAMETER EN BESCHERMING
Diameter Tolerantie Gebruik
Minimumgewicht in g/m²
zink galfan
2,00 mm ± 0,05 mm binddraad 240 215
2,00 mm ± 0,05 mm weefdraad 240 215
2,40 mm ± 0,06 mm neggedraad 250 230
3,00 mm ± 0,07 mm clips 270 255
Tabel III-12.12-2: Type I (5 × 7)
Diameter Tolerantie Gebruik
Minimumgewicht in g/m²
zink galfan
2,00 mm ± 0,05 mm binddraad 240 215
2,20 mm ± 0,06 mm weefdraad 240 230
2,70 mm ± 0,06 mm neggedraad 260 245
3,00 mm ± 0,07 mm clips 270 255
Tabel III-12.12-3: Type II (6 × 8)
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-77

Hoofdstuk III - Materialen
De opgegeven toleranties zijn deze op het gemiddelde van minimum 10 metingen. De tolerantie op de
individuele metingen bedraagt het dubbele van de tolerantie op het gemiddelde.
De nominale diameters van de draad voor de types I en II worden door de fabrikant opgegeven, binnen
de gestelde grenzen.
De bescherming van de draad is volgens NBN-EN 10244-2 en NBN-EN 10244-3.
12.12.5 Proeven
12.12.5.1 Monsterneming
12.12.5.1.A VISUELE CONTROLE
Vooraleer tot monsterneming over te gaan wordt nagezien of de schanskorven voldoen aan de
algemene bepalingen.
Er zal o.a. nagezien worden:
- de aanwezigheid van neggedraden;
- de aanwezigheid van versterkingsdraden.
12.12.5.1.B PARTIJEN
De totale hoeveelheid schanskorven wordt verdeeld in partijen van 1000 m² (oppervlakte bovenvlak).
Elke resterende hoeveelheid kleiner dan 500 m² wordt bij de voorgaande partij gevoegd. Wanneer de
totale hoeveelheid kleiner is dan 1000 m², dan wordt ze als één partij beschouwd, ongeacht de
hoeveelheid.
Per partij worden 3 stuks van elke soort aangeduid en gelood. De schanskorven die minstens in één
van de nominale afmetingen en/of maastype verschillen, worden als afzonderlijke soort beschouwd.
12.12.5.2 Controle van de afmetingen
Alle schanskorven aangeduid volgens 12.12.5.1.B worden opgemeten. Alle metingen worden bepaald
met een nauwkeurigheid van 1 mm. Voor de maasafmetingen worden 10 mazen gemeten, willekeurig
verdeeld over de dwarsrichting van het vlechtwerk.
12.12.5.3 Controle van de kwaliteit van de staaldraad
Eén van de drie schanskorven wordt gekozen voor de controle van de draadkwaliteit. De twee andere
schanskorven worden bewaard voor eventuele tegenproeven betreffende de draadkwaliteit.
Deze bepalingen gelden voor elke afzonderlijke soort zoals bepaald onder 12.12.5.1.B.
Bij tegenproeven wordt het dubbel aantal monsters per proef genomen.
12.12.5.3.A CONTROLE VAN DE STAALKWALITEIT
Op elk monster wordt nagegaan of de staalkwaliteit voldoet aan 12.12.2.
Aantal monsters per proef: één per draadsoort. Onder draadsoort wordt verstaan een draad die
verschilt in nominale diameter en/of gebruik.
12.12.5.3.B CONTROLE VAN DE DIKTE VAN DE VERZINKTE OF MET GALFAN
BEKLEDE DRAAD
De draaddikte wordt gemeten door het uitvoeren van twee metingen loodrecht op elkaar, in éénzelfde
doorsnede. De metingen gebeuren op 0,01 mm nauwkeurig. De dikte is per definitie het gemiddelde
van de twee metingen. Per monster wordt de dikte op 4 plaatsen gemeten.
III-78 Standaardbestek 250 april 2006

Aantal monsters per proef: 3 per draadsoort.
Hoofdstuk III - Materialen
12.12.5.3.C CONTROLE VAN DE MASSA VAN DE ZINK- OF GALFANLAAG
De massa van de zink- of galfanlaag wordt bepaald volgens NBN-EN ISO 1460 op een draadlengte
van minimum 300 mm (gravimetrische methode).
Aantal monsters per proef: 3 per draadsoort.
12.12.5.3.D CONTROLE VAN DE HECHTING VAN DE ZINK- OF GALFANLAAG
Deze controle gebeurt volgens artikel 3.3.7.3. van NBN I04-001 + addendum (1988 en 1990), voor de
kwaliteit B.
Aantal monsters per proef: 3 per draadsoort.
12.12.5.3.E CONTROLE VAN DE TREKSTERKTE EN DE VERLENGING BIJ BREUK
De proef gebeurt volgens NBN-EN 10002-1. De treksterkte en de verlenging bij breuk moeten
voldoen aan de onder 12.12.2.2 en 12.12.2.3 gestelde eisen.
Aantal monsters per proef: 3 per draadsoort.
12.12.6 Levering en stapeling
De schanskorven worden ongeplooid of samengeplooid geleverd.
Per geleverde bundel is een merkteken aangebracht waardoor de leverancier kan worden
geïdentificeerd.
12.13 Rioleringsonderdelen in open kanalen en putten
Normen:
- Spindelpotten volgens NBN I06-010;
- Roestvrij staal AISI 316 = kwaliteit 1.4310 volgens NBN-EN 10088 - deel 2;
- Roestvrij staal AISI 304 = kwaliteit 1.4301 volgens NBN-EN 10088 - deel 2.
12.13.1 Wandafsluiters
De schuif bestaat uit HDPE, desgevallend voorzien van roestvrij staal (min. kwaliteit AISI 316) of
aluminium AlMgSi 0,7 F28 verstevigingsribben of roestvrij staal AISI 316, die moeten doorlopen tot
in de geleiding. Op de schuif bevindt zich een lippendichting van EPDM die eenvoudig verwisselbaar
is.
De open geleiders en het brugstuk worden uitgevoerd in hetzelfde materiaal als de
verstevigingsribben.
De achterplaat van de wandafsluiter bestaat uit HDPE en beslaat het volledige oppervlak van het
frame.
De spindel is uitgevoerd in roestvrij staal AISI 316 en de spindelmoer in kunststof of brons.
De afdichting tussen de betonwand en de achterplaat van de wandafsluiter bestaat uit EPDM.
Op het aluminium dient een anodisatie van min. 25 mm te worden toegepast, nadat alle verspanende
bewerkingen zijn uitgevoerd.
De minimum te keren waterhoogte in de zin van de afdichting en omgekeerd bedraagt minimum 5 m
WK of meer volgens beschrijving in de aanbestedingsdocumenten.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-79

Hoofdstuk III - Materialen
12.13.2 Steekschuiven
De schuif bestaat uit HDPE of aluminium of roestvrij staal. Op de schuif bevindt zich zowel zijdelings
als onderaan een dichting van EPDM die eenvoudig verwisselbaar is. De steekschuif is voorzien van
een stevige handgreep in hetzelfde materiaal als de schuif.
Het toegepaste aluminium is AlMgSi 0,7 F28. Op het aluminium dient een anodisatie van min. 25 mm
te worden toegepast, nádat alle verspanende bewerkingen zijn uitgevoerd. Het roestvrij staal is van de
kwaliteit AISI 316.
De schuif moet best met handkracht te openen en te sluiten zijn.
Met de schuif dient een bevestigingshaak in roestvrij staal AISI 316 mee te worden geleverd.
De minimum te keren waterhoogte bedraagt 5 m WK of meer volgens aanduiding in de
aanbestedingsdocumenten.
12.13.3 Schotbalken
Schotbalken bestaan uit AlMgSi1 F28.
Geleidingsprofielen - bodemprofiel in roestvrij staal AISI 316L.
Afdichtingsprofielen in EPDM.
De dikte van schotbalken is 50 mm, 90 mm of 150 mm.
12.13.4 Rioolterugslagklep
12.13.4.1 Type met scharnierende klep
De klep is vervaardigd uit HDPE, met een minimale dikte van 30 mm, en met eventueel
verstevigingen in HDPE of aluminium. Assen bestaan uit roestvrij staal AISI 316. De dichting is een
verwisselbaar afvalwaterbestendig elastomeer, dat bestaat uit EPDM bij normaal huishoudelijk
afvalwater.
Het huis bestaat uit HDPE, en heeft een flensaansluiting of is voorzien voor wandmontage naargelang
de toepassing.
De minimum te keren waterhoogte bedraagt 5 m WK of meer volgens aanduiding in de
aanbestedingsdocumenten.
12.13.4.2 Type met klep in de vorm van een eendenbek
De klep is vervaardigd uit EPDM (bij normaal huishoudelijk afvalwater), versterkt met een nylon
inlage en behoudt haar vorm door middel van een uitwendig aangebrachte, aangevulkaniseerde band.
12.13.5 Handwiel voor spindelbediening
12.13.5.1 Materialen
Het handwiel bestaat uit gietijzer of staal volgens NBN E29-304.
12.13.5.2 Afmetingen
De afmetingen voor de handwielen voor afsluiters in een leiding zijn volgens tabel III-12.13-1.
III-80 Standaardbestek 250 april 2006

Nominale diameter
afsluiter in mm
Diameter handwiel
in mm
40 - 50 200
65 - 80 250
100 - 150 315
200 400
250 - 300 500
350 - 400 550
500 600
600 650
700 700
Tabel III-12.13-1
De sluitingstijden zijn volgens tabel III-12.13-2.
Nominale diameter Maximum
afsluiter in mm in minuten

Hoofdstuk III - Materialen
De compensator moet kunnen dienst doen als inbouwkoppeling (= montagestuk), d.w.z. er moet een
opening ontstaan bij het losmaken aan één zijde.
12.13.7.1 Materialen
- flenzen: roestvrij staal AISI 304;
- trekstangen: roestvrij staal AISI 304;
- balg: in- en uitwendig EPDM.
12.13.7.2 Uitvoeringswijze
- balg: enkele golf, in- en uitwendig glad met drukvaste textielinlagen; voorzien van
aangevulkaniseerde rubberen dichtingsvlakken met een inwendige staaldrading;
- flenzen: drukklasse PN 10;
- de flenzen zijn losdraaiend bevestigd achter een rubberen kraag.
12.13.7.3 Type
- enkele golf in gesloten uitvoering waarbij de golf gevuld wordt met zacht rubber, de compensator
is voorzien van 2 achterliggende flenzen, die volledig los staan van de rubberbalg, de flenzen zijn
geboord, analoog aan de boring van de aangevulcaniseerde rubberflenzen met inwendige
staaldraadringen;
- trekvaste uitvoering;
- beschermhuls van roestvrij staal 304 (min. d = 4 mm), te voorzien aan één kant bevestigd rond de
flens. De beschermhuls is voldoende lang zodat de huls voldoende oversteekt over de andere flens
bij volledige axiale uitzetting, laterale en angulaire beweging van de compensator;
- de binnendiameter van de compensator moet minstens gelijk zijn aan de binnendiameter van de
leidingen.
12.13.7.4 Beschermingsmantel
Bij ondergrondse plaatsing moet de compensator uitgevoerd worden met een beschermingsmantel van
roestvrij staal AISI 304 (min. plaatdikte = 3 mm), voor het opnemen van de grondbelasting. De
bescher-mingsmantel zit zodanig rond de compensator dat bij volledige axiale uitzetting en/of laterale
of angulaire hoekverdraaiing van de compensator, elke beweging waarvoor de compensator ontworpen
is, gegarandeerd wordt.
12.13.8 Beluchters en ontluchters
Uitwendige oppervlaktebehandeling met beschermingssysteem volgens beschrijving in de
aanbestedingsdocumenten.
Een afsluiter moet voorzien worden in de aftakking van elke beluchter en ontluchter, zodat de
ventielen kunnen gereinigd worden met de persleiding onder druk.
Beluchters en ontluchters moeten voorzien zijn van ophaalogen, indien het totaal gewicht ervan 30 kg
overschrijdt.
Alle ontluchtingsventielen zijn voorzien van opvangreservoirs (b.v. schotelvormige platen) die via een
afvoerbuis Ø 1" verbonden zijn met een nabijgelegen lensput of afvoer, zodanig dat nergens water op
de vloer voorkomt.
Het materiaal is roestvrij staal AISI 304 al of niet in combinatie met kunststof.
De ontluchtingsventielen zijn van het type waarbij het dichtend element niet de vlotter zelf is, doch
gemonteerd op een as, aangedreven door de vlotter.
III-82 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De vrije ruimte tussen de vlotter en de behuizing bedraagt overal minimaal 100 mm. Het huis bestaat
uit gietijzer min. GG-25.
De te gebruiken beluchtings- en ontluchtingsventielen zijn van het type met flenzen.
Oppervlaktebehandeling inwendig in bitumen of met beschermingssysteem B.
12.14 Aluminium voor verkeerstekens
12.14.1 Beschrijving
Deze materialen worden gedefinieerd overeenkomstig de voorschriften van de normen ENV 1999-1-1
(aluminium constructies, algemeen), NBN-EN 573-3 & 4 (chemische samenstelling), NBN-EN 485-2,
-3 en -4, NBN-EN 754-1 en -2, NBN-EN 755-1 en -2 (mechanische eigenschappen en toleranties). De
afmetingen zijn volgens de bepalingen in hoofdstuk X.
12.14.1.1 Aluminiumplaat voor kleine verkeersborden
De aluminiumplaat voor kleine verkeersborden wordt gemaakt uit een plaat van tenminste 1,5 mm dik
uit een legering Al 99,5 met een treksterkte van minstens 110 N/mm² of een evenwaardige legering
volgens ENV 1999-1-1.
12.14.1.2 Aluminiumplaat voor middelgrote verkeersborden
De aluminiumplaat voor middelgrote verkeerstekens wordt gemaakt uit een plaat van tenminste 2 mm
dik uit een legering Al 99,5 met een treksterkte van minstens 110 N/mm² of een evenwaardige
legering volgens ENV 1999-1-1.
12.14.1.3 Aluminiumplaat voor het verticaal vlak van grote verkeersborden
De aluminiumplaat voor het verticaal vlak van grote verkeersborden heeft een dikte van tenminste
3 mm en bestaat uit een legering Al Mg2 Mn 0,3 G 21 of een evenwaardige legering volgens
ENV 1999-1-1.
12.14.1.4 Verbindingsplaten van aluminium voor middelgrote en grote borden
De verbindingsplaten van aluminium voor middelgrote en grote borden hebben dezelfde dikte en
dezelfde samenstelling als het bord waarop ze worden bevestigd.
12.14.1.5 Bevestigingsprofielen van aluminium voor verkeersborden
Bevestigingsprofielen van aluminium voor verkeersborden worden gemaakt uit een legering Al Mg Si
0,5 F 22 of een evenwaardige legering volgens ENV 1999-1-1.
12.14.1.6 Steunbuizen van aluminium voor verkeersborden
De steunbuizen van aluminium voor verkeersborden worden gemaakt uit een legering Al Mg Si 0,7,
Al Mg Si 1 of een evenwaardige legering volgens ENV 1999-1-1.
12.14.1.7 Aluminium klinknagels voor verkeersborden
Aluminium klinknagels voor verkeersborden hebben een ronde kop diameter 5 mm volgens DIN 660;
ze bestaan uit een legering Al Mg 5 of een evenwaardige legering volgens ENV 1999-1-1.
12.14.1.8 Beugels van aluminium voor de bevestiging van verkeersborden op de
steunen
De beugels van aluminium voor de bevestiging van verkeersborden op de steunen worden gemaakt uit
een legering Al Mg Si 0,7 F 26 of een evenwaardige legering volgens ENV 1999-1-1.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-83

Hoofdstuk III - Materialen
12.14.2 Proeven
12.14.2.1 Monsterneming
De monsterneming gebeurt in de werkhuizen van de fabrikant. Het vervaardigen van de proefmonsters
is ten laste van de aannemer. Er kunnen ook monsters genomen worden van de afgewerkte producten.
In dat geval wordt de vervanging, op kosten van de aannemer, van de hierbij beschadigde borden
beperkt tot 1 % (met een minimum van één stuk) van de te keuren hoeveelheid.
Een monsterneming omvat 3 proefmonsters: één monster voor de proef, één monster te bewaren bij de
aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en één monster te bewaren bij de aannemer
voor een eventuele tegenproef.
12.14.2.2 Uit te voeren proeven
Worden beproefd: afmetingen, chemische samenstelling, mechanische kenmerken (trekproef) en
vlakheid (bij platen) of rechtheid (bij profielen).
12.14.2.3 Aantal monsternemingen en afmetingen van de monsters
Er gebeurt één monsterneming per:
- 100 m² aluminiumplaat per dikte en per legering;
- 100 m bevestigingsprofiel per type;
- 500 m omrandingsprofiel;
- 250 m verbindingsprofiel;
- 100 m steunbuis met diameter 51 mm;
- 500 m steunbuis met diameter 76 en 89 mm;
- 100 m steunbuis met diameter 114 en 133 mm;
- 500 st klinknagels;
- 500 st halve beugels per diameter.
Benodigd aantal monsters voor de controle van de:
- afmeting en chemische samenstelling: 1 stuk (monsters van 10 cm lengte en de breedte van het
profiel of van 10 cm bij plaat);
- mechanische eigenschappen: 1 stuk (monsters van 20 cm lengte en de breedte van het profiel of
van 10 cm bij een plaat);
- vlakheid of rechtheid: 1 stuk.
12.15 Verbindingselementen van roestvrij staal voor verkeerstekens
12.15.1 Beschrijving
De verbindingselementen zijn van de minimum staalsoort A2 in de sterkteklasse 70 volgens NBN-EN
ISO 3506-1 t.e.m. 3.
- bouten met bijhorende zeskantmoeren en klemringen M8 × 25 volgens NBN-EN ISO 4017, NBN-
EN ISO 4032, NBN-EN ISO 8673 en NBN-EN 28738 voor de verbinding van L-vormige
aluminium profielen;
- binnenzeskantschroeven met bijhorende vierkantmoer en klemringen M8 × 25 volgens NBN-EN
ISO 4762, DIN 557 C en NBN-EN ISO 7092 voor de verbinding van de twee beugelhelften;
III-84 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
- zeskantschroeven met bijhorende zeskantmoeren en klemringen M8 × 20 volgens NBN-EN ISO
4017, NBN-EN ISO 4032, NBN-EN ISO 8673, NBN-EN ISO 7089 en NBN-EN ISO 7090 voor de
bevestiging van de beugels op de bevestigingsprofielen;
- schroeven M5 × 15 volgens NBN-EN ISO 1207, voor de verbinding van de delen van de
omrandingsprofielen voor grote borden;
- spanbussen diameter 5 × 12 volgens NBN-EN ISO 8752, voor de verbinding van de
aluminiumplaat met het omrandingsprofiel;
- stelschroeven M6 × 10 volgens NBN-EN ISO 4027, voor de beugelhelften.
12.15.2 Proeven
12.15.2.1 Monsterneming
De monsterneming gebeurt in de werkhuizen van de fabrikant. Het vervaardigen van de proefmonsters
is ten laste van de aannemer.
Een monsterneming omvat 3 reeksen proefmonsters: één monster voor de proef, één monster te
bewaren bij de aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en één monster te bewaren bij
de aannemer voor een eventuele tegenproef.
12.15.2.2 Uit te voeren proeven
De roestvastheid, de hardheid en het amagnetisme worden beproefd.
12.15.2.3 Aantal monsternemingen
Er gebeurt één monsterneming per:
- 200 st M8 × 25 (zeskant);
- 500 st M8 × 25 (binnenzeskant en vierkantmoer);
- 500 st M8 × 20 (zeskant);
- 200 st M5 × 15;
- 1000 st spanbussen M5 × 12;
- 200 st stelschroeven M6 × 10.
Er wordt één monster per verbindingselement of per geheel van een verbindingselement (bout, moer
en klemring) genomen.
12.16 Staal voor steunen van verkeerstekens
12.16.1 Beschrijving
12.16.1.1 Chemische samenstelling i.v.m. thermisch verzinken
De steunpaal, vakwerksteun en bijhorende voetplaat, die thermisch dienen verzinkt, moeten voldoen
aan één van volgende chemische samenstellingen; ofwel:
- het Si-gehalte moet kleiner zijn dan 0,03 % en bovendien moet (%Si + 2,5 × %P) < 0,09 %;
- het Si-gehalte moet begrepen zijn tussen 0,15 % en 0,25 %;
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-85

Hoofdstuk III - Materialen
12.16.1.2 Ronde stalen steunpalen
Ronde stalen steunpalen zijn normaalwandige stalen buizen in staal minimum S235JRH volgens de
normen NBN-EN 10210-1 en -2 of NBN-EN 10219-1 en -2.
12.16.1.3 Vakwerksteunen
Vakwerksteunen zijn samengesteld uit buizen zoals voor de ronde stalen steunpalen met uitzondering
van de staalkwaliteit; deze buizen hebben een verbinding in zigzag vorm bestaande uit stalen buizen
volgens NBN-EN 10255.
Alle buizen van vakwerksteunen hebben een staalkwaliteit S 235 J2G3.
12.16.1.4 Voetplaten voor vakwerksteunen
Voetplaten voor vakwerksteunen zijn van staalkwaliteit S 235 J2G3.
12.16.1.5 Ankerbouten voor de voetplaten van vakwerksteunen
De ankerbouten voor de voetplaten van vakwerksteunen zijn van staal klasse 4.6 voorzien van
zeskantmoeren en voldoen aan DIN 529C of DIN 529E.
12.16.2 Proeven
12.16.2.1 Monsterneming
De monsterneming gebeurt in de werkhuizen van de fabrikant. Het vervaardigen van de proefmonsters
is ten laste van de aannemer. Er kunnen ook monsters genomen worden van de afgewerkte producten.
In dat geval wordt de vervanging, op kosten van de aannemer, van de hierbij beschadigde borden
beperkt tot 1 % (met een minimum van één stuk) van de te keuren hoeveelheid.
Een monsterneming omvat 3 reeksen proefmonsters: één monster voor de proef, één monster te
bewaren bij de aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en één monster te bewaren bij
de aannemer voor een eventuele tegenproef.
12.16.2.2 Uit te voeren proeven
Worden beproefd: afmetingen, chemische samenstelling en mechanische kenmerken.
12.16.2.3 Aantal monsternemingen en afmetingen van de monsters
Er gebeurt één monsterneming per:
- 500 m steunbuizen met diameter 27 mm;
- 100 m steunbuizen met diameter 51 mm;
- 1000 m steunbuizen met diameter 76 mm;
- 1000 m steunbuizen met diameter 89 mm;
- 100 m steunbuizen met diameter 114 mm;
- 100 m steunbuizen met diameter 133 mm;
- 25 m² voetplaat;
- 1000 st ankerbouten.
Benodigd aantal monsters voor de controle van de:
- afmetingen en chemische samenstelling: 1 stuk van 10 cm lengte;
- mechanische kenmerken: 1 stuk van ten minste 30 cm lengte.
III-86 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
13 GEOKUNSTSTOFFEN (GEOSYNTHETICS - GEOFABRICS)
13.1 Plastiekfolie
Plastiekfolie is een dun kunststofvel met een eenvormige dikte.
Plastiekfolie wordt geleverd op rollen van minstens 100 m. De rollen worden, beschut tegen zon en
weer, gestapeld op een schoon stapeloppervlak dat vrij is van scherpe voorwerpen.
13.1.1 Beschrijving
13.1.1.1 Gewone plastiekfolie
Gewone plastiekfolie voldoet aan volgende bepalingen:
- massa 37 g/m²;
- dikte 0,04 mm;
- is onrotbaar;
- is waterdicht;
- kleeft of scheurt niet bij het ontrollen.
13.1.1.2 Plastiekfolie voor krimp- en langsvoegen
Plastiekfolie voor krimp- en langsvoegen voldoet aan volgende bepalingen:
- massa 90 g/m²;
- dikte 0,10 mm;
- is onrotbaar;
- is waterdicht;
- kleeft of scheurt niet bij het ontrollen.
13.1.2 Monsterneming
Uit elke partij worden volgens het toeval drie rollen gekozen.
Uit iedere gekozen rol worden over de gehele breedte van de rol en op minstens 2 m van het uiteinde
drie monsters uitgesneden met dusdanige afmetingen dat alle proeven ter bepaling van de kenmerken
uitgevoerd kunnen worden. Op ieder uitgesneden monster wordt de langsrichting aangeduid.
De monsters worden per drie verpakt. Elke verpakking wordt gemerkt en verzegeld.
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid plastiekfolie van hetzelfde type en met dezelfde
kenmerken, verdeeld in zo groot mogelijke gelijke partijen die niet groter zijn dan 10000 m².
13.2 Geotextiel
Geotextiel is volgens de PTV 829.
13.2.1 Beschrijving
13.2.1.1 Geotextiel voor ophogingen op samendrukbare grond
Geotextiel voor ophogingen op samendrukbare grond volgens de PTV 829.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-87

Hoofdstuk III - Materialen
13.2.1.2 Geotextiel voor draineerinrichtingen
Geotextiel voor draineerinrichtingen volgens de PTV 829.
13.2.1.3 Geotextiel voor aardebaan of baanbed van wegen
Geotextiel voor aardebaan of baanbed van wegen volgens de PTV 829.
13.2.1.4 Geotextiel voor het wapenen van grond
Geotextiel voor het wapenen van grond volgens de PTV 829.
13.2.1.5 Geotextiel voor het wapenen van de onderfundering of fundering
Geotextiel voor het wapenen van de onderfundering of fundering volgens de PTV 829.
13.2.1.6 Niet-geweven geotextiel voor scheurremmende lagen bij bitumineuze
overlagingen
Het geotextiel voldoet aan de eisen van tabel III-13.2-1.
Kenmerk Eenheid
Materiaal
polypropyleen polyester
Minimaal gewicht volgens NBN-EN 965 kg/m² 0,14 0,14
Maximale dikte volgens NBN-EN 964-1 mm 2,0 2,0
Minimale hoeveelheid vastgehouden bindmiddel kg/m² 0,5 0,5
Minimale treksterkte bij breuk in langs- en
dwarsrichting volgens NBN-EN ISO 10319
Minimale rek bij breuk in langs- en dwarsrichting
volgens NBN-EN ISO 10319
Minimale Vicat verwekingstemperatuur volgens
NBN-EN ISO 306
kN/m 6 6
% 40 40
°C 148 200
Tabel III-13.2-1
Polypropyleen mag alleen aangewend worden als de temperatuur van het geotextiel nooit hoger wordt
dan 120 °C.
13.2.1.7 Geotextiel voor verbetering van de fundering onder rioolsleuven
Geotextiel voor verbetering van de fundering onder rioolsleuven volgens de PTV 829.
13.2.1.8 Flexibel antiwortelscherm
Het flexibel antiwortelscherm is een niet-geweven propyleentextiel van thermisch gebonden
filamenten met daarop aangebracht een geëxtrudeerde propyleencoating dat beantwoordt aan de eisen
van tabel III-13.2-2.
Flexibel antiwortelscherm wordt geleverd op rollen van minstens 50 m. De rollen worden, beschut
tegen zon en weer, gestapeld op een schoon stapeloppervlak dat vrij is van scherpe voorwerpen.
III-88 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
Kenmerk Eenheid Eis Tolerantie
Gewicht volgens EN ISO 9864 g/m² 325 ± 5 %
Trekweerstand volgens NBN-EN ISO 10319
Rek bij breuk volgens NBN-EN ISO 10319
lengte 22,27
kN/m
breedte
22,20
lengte 63,5
%
breedte
50
± 10 %
± 25 %
Doordrukweerstand volgens NBN-EN ISO 12236 N 3455 ± 15 %
Doorlatendheid (5 m waterkolom) volgens DIN 18130 - 2,5 × 10 -12
Oppervlakteweerstand gecoate zijde volgens NBN-EN ISO 4288 µm 45 ± 16 %
Stijfheid / E-modulus volgens NBN-EN ISO 527-1
Chemische weerstand volgens Xenotest SN
195808/ISO 105/B 04
Tabel III-13.2-2
13.2.2 Monsterneming
lengte 76,2
N/mm
breedte
77,1
± 2 %
geen meetbaar verlies aan kracht na 60 uur bij:
- natuurlijk voorkomende zuren
- natuurlijk voorkomende alkaliën
- natriumcarbonaat (pH = 11,6) 15 dagen op
50°C
- melkzuur (pH = 12,5)
Uit elke partij worden volgens het toeval drie rollen gekozen.
Uit iedere gekozen rol worden over de gehele breedte van de rol en op minstens 2 m van het uiteinde
drie monsters uitgesneden met dusdanige afmetingen dat alle proeven ter bepaling van de kenmerken
uitgevoerd kunnen worden. Op ieder uitgesneden monster wordt de langsrichting aangeduid.
De monsters worden per drie verpakt. Elke verpakking wordt gemerkt en verzegeld.
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid geotextiel van hetzelfde type en met dezelfde
kenmerken, verdeeld in gelijke partijen die zo groot mogelijk zijn, doch niet groter dan 10000 m².
13.3 Grids
Grids zijn vlakke structuren, bestaande uit een regelmatig netwerk met trekvaste en in de knooppunten
onderling verbonden elementen. Afhankelijk van de gebruikte grondstof en de toegepaste
productietechnieken worden grids aangewend voor het wapenen van grond (taluds), onderfunderingen
en funderingen en als scheurremmende laag bij bitumineuze overlagingen.
13.3.1 Kenmerken
13.3.1.1 Vorm en afmetingen
Grids zijn opgebouwd volgens een loodrechte netwerkstructuur en worden verkregen door hetzij:
- het onder hoge temperatuur rekken van een geperforeerde plaat van polymeermateriaal, in
langsrichting of achtereenvolgens in langs- en dwarsrichting;
- het extruderen van polymeermateriaal;
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-89

Hoofdstuk III - Materialen
- het op een oordeelkundige wijze ordenen van vezels, die onderling en in de knooppunten door een
chemisch of fysisch proces verbonden worden.
De vorm en de wijdte van de mazen van de grids zijn afhankelijk van de beoogde toepassing (uni- of
biaxiale wapening) en van het materiaal waarmee zij dienen samen te werken. In het bijzonder dient
de maaswijdte voldoende groot te zijn in vergelijking met de maximale korrelgrootte van dit materiaal,
om een goede verankering van steenhoudende grond of steenslag in het grid te verkrijgen of een
voldoende hechting van bitumineuze materialen aan de onder het grid gelegen laag te waarborgen.
13.3.1.2 Materialen
13.3.1.2.A TOEGEPASTE MATERIALEN
Voor de wapening van grond, onderfunderingen en funderingen worden, afhankelijk van het al of niet
aanwezig zijn van een permanente belasting van het grid, onder meer de volgende polymeren
toegepast: polypropyleen, polyethyleen, polyester. Eventueel is het grid voorzien van een hechting of
coating op polymeerbasis.
Voor de wapening van bitumineuze materialen worden onder meer polypropyleen en polyester als
polymeren aangewend, evenals glasvezels. De grids van glasvezel zijn samengesteld uit glasdraden die
gebundeld zijn in langs- en dwarsrichting. De langs- en dwarsbundels liggen op elkaar, dus niet
geweven of doorgeweven. De glasdraden van de bundels in de dwarsrichting dienen volledig vlak en
parallel te liggen. In de knooppunten worden de bundels met elkaar verbonden door twee aparte
draden. Eventueel is het grid voorzien van een hechting of coating op basis van bitumen of polymeer.
13.3.1.2.B FYSISCHE BESTENDIGHEID
Grids dienen dermate temperatuurbestendig te zijn dat de voor het gekozen toepassingsgebied normale
verwerkings- en gebruikstemperaturen geen aanleiding geven tot een meetbare wijziging van hun
kenmerken. Deze bepaling is van essentieel belang voor het kruipgedrag van permanent belaste grids
en voor grids toegepast in bitumineuze materialen. In het bijzonder moet er, bij de toepassing van
grids van polypropyleen als wapening voor bitumineuze materialen, voor gezorgd worden dat de
temperatuur van het grid nooit hoger wordt dan 120 °C. In het geval van warm te verwerken
bitumineuze mengsels ( > 120 °C) zal hiertoe een geschikte bescherming moeten worden toegepast.
Voor toepassingen in de geotechniek dienen de grids, vervaardigd uit polymeren, UV-stabiel gemaakt
te zijn door optimale toevoegingen van roet of anti-oxiderende stoffen aan het grid zelf of aan de
eventueel aanwezige coating, zodanig dat de blootstelling aan het zonlicht tijdens een normale
verwerkingsperiode geen aanleiding geeft tot een meetbare wijziging van hun kenmerken.
Wanneer deze grids, vervaardigd uit polymeren, over een langere dan deze normale
verwerkingsperiode aan het zonlicht dienen te weerstaan, dan wordt minimaal 2 % roet toegevoegd,
bepaald volgens BS 2782 Part 4-method 452B 5 (1978-1983), waardoor zij in een niet afgedekte
opslag, blootgesteld aan zonlicht en het hier heersende klimaat, mimimaal 90 % van hun
kwaliteitscontrolesterkte behouden voor een duur van ten minste 25 jaar.
13.3.1.2.C BIOLOGISCHE BESTENDIGHEID
Bij toepassingen in de geotechniek mogen grids niet aangetast worden door insecten en microorganismen
die normaal in het verwerkingsmilieu aanwezig zijn.
13.3.1.2.D SCHEIKUNDIGE BESTENDIGHEID
Grids dienen bestand te zijn tegen alle normaal in het verwerkingsmilieu voorkomende chemicaliën.
Ze dienen bestand te zijn tegen waterige oplossingen van zouten, zuren en basen en tegen de courante
koolwaterstofproducten in bitumineuze materialen.
III-90 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
13.3.1.2.E TREKSTERKTE EN REK BIJ BREUK
De methode die moet worden gevolgd, hangt af van het basismateriaal en het type grid:
- Voor grids van kunststofvezel met volledig starre knooppunten worden de treksterkte en rek bij
breuk bepaald aan de hand van trekproeven volgens NBN-EN ISO 10319, waarbij volgende
opmerkingen moeten worden in acht genomen:
- proefresultaten waarbij breuk optreedt aan de inklemming moeten verworpen worden, alsook
indien glijding optreedt. Om dergelijke problemen te vermijden kunnen de proefstukken
eventueel met epoxylijm in de klemmen worden gekleefd.
- Voor grids van kunststofvezel die niet star zijn in de knooppunten en voor grids van glasvezel
worden de treksterkte en rek bij breuk bepaald aan de hand van trekproeven op smalle stroken
(strengen), volgens de hierna beschreven methode:
- de proef wordt uitgevoerd bij kamertemperatuur;
- er worden minstens vijf proefstukken getest, zowel in lengte- als dwarsrichting;
- de beginlengte van de proefstukken bedraagt 150 mm;
- de treksnelheid bedraagt: 75 mm/min; d.i. 50 % van de beginlengte/min;
- de voorspanning bedraagt hoogstens 1 % van de maximale trekspanning;
- er wordt gebruik gemaakt van trekklemmen;
- de treksterkte, αf, voor de dwars- en langsrichting (in kN/m) wordt afgeleid uit de kracht bij
breuk, Ff, rekening houdend met het aantal strengen per lengte-eenheid, N, in de langs- en
dwarsrichting respectievelijk: αf = Ff × N;
- de rek wordt bepaald met behulp van een extensometer;
- proefresultaten waarbij breuk optreedt aan de inklemming moeten verworpen worden. Er mag
eveneens geen glijding optreden aan de inklemming.
13.3.2 Beschrijving
13.3.2.1 Grids voor het wapenen van grond
Grids voor het wapenen van grond zijn volgens de PTV 829.
13.3.2.2 Grids voor het wapenen van onderfunderingen type II of
steenslagfunderingen
Grids voor het wapenen van onderfunderingen type II of steenslagfunderingen zijn volgens de PTV
829.
13.3.2.3 Grids voor scheurremmende lagen bij bitumineuze overlagingen
Grids voor scheurremmende lagen bij bitumineuze overlagingen voldoen aan de vereisten van tabel
III-13.3-1.
Polypropyleen mag alleen aangewend worden als de temperatuur van het grid nooit hoger wordt dan
120 °C (zie 13.3.1.2.B).
Het minimum gewicht aan glasvezel wordt afgeleid uit het totaal gewicht volgens proefmethode
NBN-EN 995, rekening houdend met het gloeiverlies volgens NBN-EN ISO 1172.
De bepaling van de mechanische kenmerken (treksterkte, rek bij breuk, kracht bij 5 en 1,5 % rek),
hangt af van het materiaal en het type grid (kunststofvezel, glasvezel) en van de starheid van de
knooppunten (zie 13.3.1.2.E).
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-91

Hoofdstuk III - Materialen
A B C1 C2
Kenmerk Eenheid polypropyleen polyester glasvezel glasvezel
Starheid van de knooppunten - volledig star niet star niet star niet star
Min. gewicht aan glasvezel kg/m² - - 0,14 0,28
Min. treksterkte bij breuk
Rek bij breuk
Min. kracht bij 5 % rek
Min. kracht bij 1,5 % rek
dwars 20 50 50 100
kN/m
langs
20 35 35 70
dwars
langs
dwars
langs
Min. Vicat verwekingstemperatuur
volgens NBN-EN ISO 306
Tabel III-13.3-1
13.3.3 Levering en stapeling
% 8 tot 15 10 tot 15 1,5 tot 4 1,5 tot 4
kN/m 9 9 - -
dwars - - 30 60
kN/m
langs
- - 15 30
°C 148 200 - -
Grids worden geleverd op rollen voorzien van de originele fabrieksbandages. De rollen worden
gestapeld op een zuiver oppervlak dat vrij is van scherpe voorwerpen.
Tijdens de stapeling worden de grids beschermd tegen zonlicht.
13.3.4 Monsterneming
De monsterneming is volgens 13.2.2.
13.4 Erosiewerende weefsels
Erosiewerende weefsels hebben tot doel grondoppervlakken, taluds en/of bodems te beschermen tegen
erosie door wind, golfslag en/of stroming van water, afkomstig hetzij van afstromende neerslag, hetzij
van afvloeiend oppervlaktewater.
Er kan onderscheid worden gemaakt tussen biodegradeerbare weefsels en niet-biodegradeerbare
weefsels, en tussen weefsels zonder vulling en weefsels met vulling:
- bio-degradeerbare weefsels bestaan uit biologisch afbreekbare materialen en hebben dus slechts
een beperkte levensduur. Deze levensduur is in verhouding tot het aantal groeiseizoenen die nodig
zijn om voldoende wortelgroei te realiseren teneinde de stabiliteit van het talud te verzekeren;
- niet-biodegradeerbare weefsels bestaan uit duurzame niet-biologisch afbreekbare materialen;
- weefsels zonder vulling bestaan uit één enkel materiaal;
- bij weefsels met vulling worden steeds meerdere materialen samengebracht om tot één weefsel te
worden verwerkt.
De hiernavolgende opgegeven breedten per type zijn de in de praktijk meest gangbare. De
aanbestedingsdocumenten kunnen evenwel andere afmetingen bepalen indien de noodzaak bestaat.
III-92 Standaardbestek 250 april 2006

13.4.1 Beschrijving
13.4.1.1 Biodegradeerbare weefsels
De materialen worden beschreven onder III-69.
13.4.1.2 Niet-biodegradeerbare weefsels
Hoofdstuk III - Materialen
13.4.1.2.A WEEFSELS ZONDER VULLING
Deze weefsels zijn van het driedimensionale type en bestaan uit een structuurmat van PP-, HDPE- of
polyamidevezels, die op een gepaste wijze UV-bestendig zijn gemaakt.
13.4.1.2.A.1 Vorm
Naar vorm zijn er verschillende typen te onderscheiden:
type 1: dit type bestaat uit 3 lagen bi-georiënteerde grids, waarvan het middelste grid mechanisch
geplooid is. De 3 lagen worden verbonden met een koord uit kunststofvezels.
type 2: dit type bestaat uit een wardradige structuur van monofilamentdraden, die op de plaatsen
waar zij elkaar raken zijn samengesmolten. De onderkant van het weefsel kan al dan niet tot
een zool afgeplat zijn.
13.4.1.2.A.2 Kenmerken
- treksterkte:
- d = 10 mm: 1,25 kN/m;
- d = 20 mm: 2 kN/m;
- indien polyamidedraden gebruikt worden, dan zijn zij gemaakt van polyamide 6 met een
volumemassa van het polymeer van 1100 kg/m³;
- volumemassa 20 kg/m³;
- temperatuurbestendigheid: van -30 °C tot minimum 100 °C;
- dikte:
- niet tot een zool afgeplat: 10 mm tot 20 mm;
- wel tot een zool afgeplat: min. 18 mm;
- breedte:
- type 1 en 2: 2 m;
- type 3: 1 m of 1,95 m of 3,85 m of 5,75 m.
13.4.1.2.B WEEFSELS MET VULLING
Deze weefsels zijn samengesteld uit een weefsel zoals beschreven onder 13.4.1.2.A dat wordt
samengevoegd met een grid of met een mengsel van steenslag en bitumen.
13.4.1.2.B.1 Samenstellende materialen
De samenstellende materialen kunnen zijn:
- een enkelvoudig weefsel van het driedimensionale type waarbij de onderkant van het weefsel tot
een zool is afgeplat;
- grid van polyester;
- steenslag: 2 mm tot 6 mm;
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-93

Hoofdstuk III - Materialen
- bitumen.
13.4.1.2.B.2 Kenmerken
De samenstellende materialen kunnen worden verwerkt naar verschillende typen van weefsels. Deze
zijn de volgende:
type 1: dit type bestaat uit een driedimensionaal weefsel en een grid dat geïntegreerd is in het
weefsel.
- treksterkte van het niet-gevulde driedimensionaal weefsel 1,8 kN/m;
- treksterkte van het grid 20 kN/m en afhankelijk van de specifieke toepassing;
- dikte van het samengestelde weefsel bij een treksterkte van het grid van
20 kN/m: 15 mm
35 kN/m: 16 mm
55 kN/m: 17 mm
110 kN/m: 18 mm
- breedte: 1 m of 2,90 m.
type 2: dit type bestaat uit een driedimensionaal weefsel dat vooraf wordt gevuld met steenslag en
gebonden met bitumen.
Het gevulde weefsel is flexibel, goed waterdoorlatend en goed doorgroeibaar.
Het driedimensionaal weefsel:
- smeltpunt van het polymeer: 218 °C;
- treksterkte van het polymeer 2,3 kN/m;
- het steenslag: gebroken basalt, korrelmaat 2/6.
Het bitumen:
- herkomst: van minerale olie;
- verwekingspunt R&K: van 60 tot 75 °C;
- geen toevoeging van solventen.
Het gevulde weefsel:
- dikte: minimum 20 mm;
- massa: 20 kg/m²;
- holle ruimte: 35 % HR 45 %;
- waterdoorlatendheid bij een waterkolom van 0,1 m: 45 l/s/m²;
- breedte: 4,80 m.
13.4.2 Monsterneming
De monsterneming is volgens 13.2.2.
13.5 Geocomposietmaterialen voor draineringen
Geocomposietmaterialen voor draineringen zijn geokunststoffen op basis van polyamide, polyester,
polyethyleen, polypropyleen of polyvinylchloride of een samenvoeging van deze materialen, die in
een fabriek worden gemaakt en die verpakt in rolvorm op de bouwplaats worden geleverd.
III-94 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
Deze materialen zijn opgebouwd uit een drainerende kern en één of twee geotextielfilters of uit één
geotextielfilter en een waterdicht membraan. Bij sommige geocomposietmaterialen wordt reeds van
bij de productie een waterdicht cunet ingebouwd, om de waterafvoer te verbeteren.
Bij sommige andere kan op de bouwplaats een soepele of stijve, niet omwikkelde draineerbuis van
polyvinylchloride of polyethyleen in de filter worden ingebracht, om tot een hogere
waterafvoercapaciteit te komen.
13.5.1 Beschrijving
De materialen voldoen aan de volgende bepalingen:
13.5.1.1 Geotextielfilters
Het materiaal is geotextiel voor draineerinrichtingen volgens 13.2.1.2, mits volgende afwijkingen:
- treksterkte 7 kN/m (in fabricagerichting en haaks erop);
- perforatie 45 mm.
13.5.1.2 Waterdichte membranen
De waterdichte membranen van plastiekfolie zijn volgens 13.1.1.2.
De waterdichte membranen op basis van bitumen zijn volgens III-29.
In de andere gevallen zijn de waterdichte membranen van geomembraan.
De grondstof, de dikte en de oppervlaktemassa van de waterdichte membranen worden aangeduid in
de aanbestedingsdocumenten.
13.5.1.3 Drainerende kernen
De mechanische kenmerken van de drainerende kernen worden aangeduid in de
aanbestedingsdocumenten (samendrukkingsweerstand bij kortstondige belasting volgens de
proefmethode “Short-term crushing strength of drainage cores”, University of Strathclyde, Glasgow,
UK).
Bij ontstentenis zijn de volgende bepalingen van toepassing:
- voor de kernen waarbij het spannings-vervormingsdiagram een maximum vertoont, bedraagt deze
samendrukkingsweerstand minstens 100 kPa;
- voor de andere kernen moet de relatieve vervorming in de gebruikstoestand beperkt worden tot
maximaal 20 %.
13.5.1.4 Geocomposietmaterialen voor draineringen
De geocomposietmaterialen voor draineringen moeten weerstaan aan de aantasting door de chemische
en biologische elementen die normaal in het wegmilieu aanwezig zijn, en dit zowel wat de
bestanddelen van deze materialen als de toegepaste verbindingstechnieken (zoals lijmen of lassen)
betreft.
In de aanbestedingsdocumenten worden de volgende gegevens aangeduid:
- het aantal met een geotextielfilter beklede vlakken en de eventuele aanwezigheid van een
waterdicht membraan of cunet;
- de hoogte en de dikte van het geocomposietmateriaal;
- de waterafvoercapaciteit (l/min) in het vlak van het geocomposietmateriaal, bij een gegeven
hydraulische gradiënt en mechanische belasting, gereduceerd naar een temperatuur van 10 °C
(proefmethode ASTM D-4716-87);
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-95

Hoofdstuk III - Materialen
- de vereiste hulpstukken voor het afwerken van de draineringen (eventueel in te brengen
draineerbuizen, eindstukken, koppelstukken voor aansluiting op rioleringsbuizen, stukken voor het
onderling verbinden van twee rollen, zinkers voor het kruisen van kabels en leidingen, …).
Wanneer de geocomposietmaterialen, voor hun samenvoeging op de bouwplaats, slechts gedeeltelijk
omhuld zijn met een filter of membraan, dan vertonen zowel de filter als het membraan de nodige
overbreedten om na de plaatsing hun continuïteit te kunnen verzekeren.
13.5.2 Levering en stapeling
Geocomposietmaterialen voor draineringen worden geleverd op rollen voorzien van de originele
fabrieksverpakkingen, die het materiaal beschermen tegen de schadelijke invloed van UV-stralen en
tegen transportschade. De rollen worden zo gestapeld en verder behandeld dat mechanische
beschadiging van het geocomposietmateriaal (filters, membraan en drainerende kern) voorkomen
wordt.
13.5.3 Monsterneming
De monsterneming is volgens 13.2.2.
13.6 Dragermateriaal voor ter plaatse uitgeharde buis (TPUB)
Het dragermateriaal bestaat uit vilt, gefabriceerd van synthetische of minerale vezels.
De vezelstructuur en de inwendige versterkingen zullen compatibel zijn met het harssysteem en
samengesteld uit één laag of uit meerdere met elkaar verbonden lagen. Samen met het harssysteem
moet het dragermateriaal de mechanische eigenschappen en de chemische weerstand volgens 44.3.2.6
(punt b) verschaffen aan de TPUB, vereist volgens VII-12.1.2.2.C en VII-12.1.2.3.
13.7 Kous voor ter plaatse uitgeharde buis (TPUB)
De dikte van de kous zal door de aannemer berekend worden, zodat deze voldoet aan de vereiste
geplaatste dikte, rekening houdend met de installatiemethode en moet worden goedgekeurd door de
aanbestedende overheid.
Waar de lining uit verschillende lagen bestaat moeten de verbindingen over de omtrek verspreid zijn.
13.7.1 Vervaardiging: impregnatie onder geconditioneerde omstandigheden
De impregnatie van de harsen in het dragermateriaal zal leiden tot de vervaardiging van een met hars
geïmpregneerde kous.
Het volume van het hars, gebruikt voor het impregneren van de kous, mag niet kleiner zijn dan het
volume aan poriën in het dragermateriaal, wanneer het samengedrukt wordt tot zijn nominale dikte.
Op de kous staan vermeld: de nominale diameter, de dikte en de codering door de kousfabrikant ter
identificatie.
III-96 Standaardbestek 250 april 2006

14 BANDEN VOOR DIVERSE TOEPASSINGEN
14.1 Bitumineuze voegband
14.1.1 (Zelfklevende) voorgevormde bitumineuze voegband
14.1.1.1 Bepaling
De plastische (zelfklevende) voorgevormde bitumineuze voegband is samengesteld uit
petroleumbitumen, elastomeren en harsen, zonder toevoeging van asbestvezels.
14.1.1.2 Afmetingen
De band heeft een rechthoekige doorsnede.
De hoogte komt overeen met de hoogte van de asfaltlaag plus ongeveer 5 mm.
De aanbevolen breedte is:
- 10 mm voor nieuwe uitvoeringen (asfalt tegen asfalt, asfalt tegen beton, …);
- 10 mm voor herstellingen;
- 15 mm langs spoorstaven.
Hoofdstuk III - Materialen
14.1.1.3 Kenmerken
- verwekingspunt “Ring & Kogel” (na 24 u bewaring bij 100 °C, volgens WILHELMI, DIN
1996-15): min. 100 °C;
- weerstand tegen vervorming op 45 °C (DIN 1996-17): max. 2,0;
- kogelvalproef (valhoogte 5 m, temperatuur -20 °C, volgens DIN 1996-18: 4 kogels beproeven
waarvan er 3 na de proef onbeschadigd moeten zijn;
- plooiproef op -5 °C (DIN 52123): de strip moet plooien zonder breuk.
14.1.1.4 Monsterneming
De totale hoeveelheid wordt verdeeld in partijen van 1000 m. Uit elke partij worden 3 monsters
genomen. Op elk monster moeten de voorgeschreven proeven kunnen worden uitgevoerd.
14.1.2 Warm geëxtrudeerde voegband
De warm geëxtrudeerde voegband voldoet aan de voorschriften van 14.1.1, met dien verstande dat hij
ter plaatse warm geëxtrudeerd wordt.
14.1.2.1 Monsterneming
De totale hoeveelheid wordt verdeeld in partijen van 1000 liter. Uit elke partij worden 3 monsters
genomen. Op elk monster moeten de voorgeschreven proeven kunnen worden uitgevoerd.
14.2 Geprefabriceerde klevende herstelband
14.2.1 Bepaling
De geprefabriceerde klevende herstelband bestaat uit elastomeerbitumen dat versterkt is met een
synthetisch weefsel.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-97

Hoofdstuk III - Materialen
De kleefprimer is een ééncomponent elastomeren-oplossing.
14.2.2 Afmetingen
De dikte van de band is nominaal 1,5 mm.
De breedte van de band is 50, 75 of 100 mm.
14.2.3 Kenmerken
- de treksterkte is minstens 90 N/cm en de rek bij breuk is minstens 20% (beproeving volgens DIN
30672);
- temperatuurgevoeligheid:
- het product gedraagt zich goed bij temperaturen tussen -20 °C en +75 °C;
- de kleefprimer weerstaat aan een temperatuur van +90 °C.
14.2.4 Monsterneming
De totale hoeveelheid wordt verdeeld in partijen van 1000 m. Uit elke partij worden 3 monsters
genomen. Op elk monster moeten de voorgeschreven proeven kunnen worden uitgevoerd.
14.3 Voegbanden voor betonconstructies
14.3.1 Voegbanden van het type rubber-staal of rubber alleen
14.3.1.1 Vorm en afmetingen
De voegbanden zijn van het type rubber-staal of rubber alleen. Bij beide types heeft het rubbergedeelte
een holle kern met een buitendiameter van ongeveer 44 mm en een binnendiameter van ongeveer
16 mm.
De uiteinden van de rubberband voor het type rubber-staal zijn voorzien van een rubberen knobbel
waarin een metalen plaat dikte 0,8 mm warm gevulkaniseerd is. De vorm van de rubberen knobbel is
zo dat bij optreden van dilatatiekrachten geen enkele kracht op de metalen platen kan overgebracht
worden.
14.3.1.1.A LASSEN VAN DE VOEGBANDEN
De rechte lassen en deze in T.X.L.-vorm worden op het werk of in de fabriek uitgevoerd. Het lassen
van de metalen platen gebeurt door warme vulkanisatie. Alle laswerkzaamheden worden volgens een
beproefde techniek door gespecialiseerde werklieden uitgevoerd.
14.3.1.2 Eigenschappen van de rubber
De rubber zal van een synthetische SBR-kwaliteit zijn, bestand tegen zee- en afvalwater, alle
weersomstandigheden en sporen van olie.
Fysische en mechanische eigenschappen:
- hardheid: 50-70 graden Shore;
- treksterkte: min 10 MPa;
- rek bij breuk: min 250 %;
- verouderingsproeven: proef van Beirer-Davis (na 3 dagen in een zuurstofbom tot 70 °C) of proef
van Geer-Evans (na 15 dagen in een droge luchtoven tot 70 °C);
- hardheid: max. verandering van 8 graden Shore;
III-98 Standaardbestek 250 april 2006

- treksterkte en rek bij breuk: max. verandering van 25 %;
- blijvende deformatie na 3 dagen tot 20 °C: max. 25 %.
Chemische weerstand:
- de chemische weerstand is volgens DIN 4060.
14.3.2 Voegbanden van het type PVC
Hoofdstuk III - Materialen
14.3.2.1 Vorm en afmetingen
De PVC-voegband heeft een holle of omegavormige kern en is vervaardigd van hoogwaardig
polyvinylchloride.
Indien een verlijming van voegbanden noodzakelijk is, wordt een technisch voorstel voorgelegd aan
de aanbestedende overheid. De verlijming mag slechts uitgevoerd worden na goedkeuring van dit
voorstel.
14.3.2.2 Materiaal
Het PVC heeft een hoge weerstand tegen oliën, bitumen, alkali en temperatuurschommelingen.
Fysische en mechanische eigenschappen:
- hardheid: 60-80 graden Shore;
- treksterkte: min. 10 MPa;
- rek bij breuk: min. 250 %;
- inscheurweerstand: min. 30 N/mm;
- temperatuurbestendigheid: bij -25 °C geen scheur- of breukvorming;
- alkalibestendigheid:
- gewichtsverandering max. 0,1 %;
- geen Shore hardheidsverandering.
De voegen die zichtbaar blijven aan de buitenzijde en de voegen aan de binnenzijde worden gedicht
met een elastische en soepel blijvende mastiek.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-99

Hoofdstuk III - Materialen
15 NABEHANDELINGSPRODUCTEN
Een nabehandelingsproduct is een vernis die op het oppervlak van vers beton wordt verstoven om een
ondoordringbare film te vormen die de waterverdamping en bijgevolg het uitdrogen van het beton
beperkt.
Het voldoet aan volgende bepalingen:
- het pigment is wit of metalliek (aluminiumschilfers);
- de doeltreffendheid is minstens 75 % (prEN 14754-1);
- het gehalte aan oplosmiddel wijkt hoogstens 5 % af van de opgegeven waarde;
- de viscositeit, gemeten met de AFNOR-uitstroombeker van 2,5 mm, bedraagt hoogstens 80 s bij
25 ± 1 °C;
- de droogtijd 1 uur.
15.1 Levering
Nabehandelingsproducten worden geleverd in vaten of containers.
15.2 Monsterneming
Uit drie willekeurig gekozen recipiënten, die vooraf heen en weer werden gerold om het
nabehandelingsproduct homogeen te maken, wordt ca. 10 l genomen om van elke partij een
verzamelmonster van minstens 30 l samen te stellen.
Dit verzamelmonster wordt na zorgvuldig wegen verdeeld in drie gereduceerde monsters. Elk
gereduceerd monster wordt geborgen in een stevige metalen bus met een inhoud van 10 l, voorzien
van een waterdicht sluitend deksel. Elke bus wordt gemerkt en verzegeld.
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid nabehandelingsproduct van hetzelfde type en
met dezelfde kenmerken, verdeeld in gelijke partijen die zo groot mogelijk zijn, doch niet groter dan
1000 l.
III-100 Standaardbestek 250 april 2006

16 VOEGVULLINGSPRODUCTEN
Hoofdstuk III - Materialen
Voegvullingsproducten zijn producten die in de voegsponningen en bij ontstentenis in de voegen van
een cementbeton- of asfaltverharding worden aangebracht om het indringen van water, opgeloste
dooizouten en harde voorwerpen te verhinderen. Ze worden volgens 16.1 en 16.2 ingedeeld in gegoten
en voorgevormde voegvullingsproducten.
16.1 Gegoten voegvullingsproducten
Gegoten voegvullingsproducten worden ingedeeld in warm verwerkte voegvullingsproducten en koud
verwerkte elastische voegvullingsproducten.
Gegoten voegvullingsproducten worden geleverd in de oorspronkelijke verpakking.
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid gegoten voegvullingsproduct van hetzelfde
type en met dezelfde kenmerken, verdeeld in gelijke partijen die zo groot mogelijk zijn, doch niet
groter dan 1000 l.
16.1.1 Warm verwerkte voegvullingsproducten
Warm verwerkte voegvullingsproducten mogen gebruikt worden in voegen in betonverhardingen, in
asfaltverhardingen of in een voeg tussen een asfalt- en een betonverharding en voegen tegen metalen
elementen.
Warm verwerkte voegvullingsproducten zijn volgens de norm NBN-EN 14188-1. Ze voldoen aan de
klasse N1. Voor specifieke gebruiken (tramrails, voegen breder dan 2,5 cm, …) mag afgeweken
worden van de eisen van de klasse N1. Bijzondere voorschriften dienen dan opgenomen te worden in
het bijzonder bestek.
Voor parkings, vliegvelden en tankplaatsen dienen de voegvullingsproducten te voldoen aan de klasse
F1 van de norm.
Betreffende artikel 5.12 (cohesie) van de norm NBN-EN 14188-1 worden de proeven uitgevoerd zoals
in tabel 2, lijn 11.1.
16.1.2 Koud verwerkte elastische voegvullingsproducten
Koud verwerkte elastische voegvullingsproducten mogen enkel gebruikt worden in voegen tussen
twee betonverhardingen.
Koud verwerkte elastische voegvullingsproducten zijn volgens de norm NBN-EN 14188-2. Ze zijn
van het type ns (tabel 2 in de hierboven vermelde norm). De klasse (tabel 3 in NBN-EN 14188-2) is
volgens de toepassing weergegeven in tabel III-16-1.
Klasse Toepassing
A Wegen
B Vliegvelden
C Parkings en tankplaatsen
D Bestand tegen een specifiek chemisch product (bvb opslagplaats solventen).
De fabrikant dient op de technische fiche te vermelden tegen welk chemisch
product het voegvullingsproduct bestand is.
Tabel III-16-1
Betreffende artikel 5.10 (cohesie) van de norm NBN-EN 14188-2 worden de proeven uitgevoerd zoals
in tabel 4, lijn 10.1.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-101

Hoofdstuk III - Materialen
16.2 Voorgevormd voegvullingsproduct
Voorgevormde voegvullingsproducten mogen enkel gebruikt worden in voegen tussen twee
betonverhardingen.
16.2.1 Bepaling
Het voorgevormde voegvullingsproduct voldoet aan prEN 14188-3.
16.2.2 Afmetingen en plaatsing
De afmetingen van de doorsnede van het profiel zijn zodanig dat het product altijd samengedrukt blijft
in geval van de maximale opening van de voegsnede.
Het profiel heeft constante afmetingen en bij plaatsing tussen 10 en 20 °C moet het
voegvullingsproduct tenminste 33 % samengedrukt worden.
16.2.3 Kenmerken
De hardheidsklasse is 40 of 50 (tabel 1 van prEN 14188-3).
De klasse voor dimensionele toleranties (§ 5.2 van prEN 14188-3) is E2.
16.3 Naadklever
16.3.1 Definitie
Een naadklever is een vezelversterkt polymeerbitumen waaraan geschikte vulstoffen zijn toegevoegd.
Deze massa bevat voldoende oplosmiddel om het koud aanbrengen, zonder afdruipen, met een
laagdikte van 2 tot 3 mm mogelijk te maken.
16.3.2 Samenstelling
- oplosbaar bindmiddel: 40 tot 60 %;
- vulstoffen: < 20 %.
16.3.3 Kenmerken na verdamping van het oplosmiddel
- verwekingspunt “Ring & Kogel” (Wilhelmi, DIN 1996-15): > 120 °C;
- rekbaarheid en hechtvermogen (SNV 671920): geen scheuren of loskomen bij 100 % rek;
- rekbaarheid en hechtvermogen na thermische veroudering (SNV 671920): geen scheuren of
loskomen bij 100% rek.
De verdamping van het oplosmiddel wordt bekomen door het uitstrijken van een 3 mm dikke laag op
siliconenpapier en droging ervan in een droogstoof met ventilatie bij 80 ± 2 °C, gedurende 5 dagen.
De thermische veroudering wordt bekomen op dezelfde manier, na een bijkomende periode van
5 dagen.
In afwijking van de SNV 671920, wordt de proef i.v.m. de rekbaarheid en het hechtvermogen,
uitgevoerd met asfaltprisma’s en bij -10 °C.
16.3.4 Monsterneming
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid naadklever verdeeld in gelijke partijen die zo
groot mogelijk zijn, doch niet groter dan 1000 liter.
III-102 Standaardbestek 250 april 2006

17 VOEGPLANKEN VOOR UITZETTINGSVOEGEN
Hoofdstuk III - Materialen
Voegplanken voor uitzettingsvoegen zijn platen met een afremmende drukweerstand en een goed
ontspannend herstelvermogen na langdurige samendrukking. Ze zijn vervaardigd uit rotvrije
materialen en hebben een beperkte waterabsorptie. Geëxpandeerd polystyreen is niet toegelaten als
materiaal voor voegplanken.
Ze voldoen aan de volgende bepalingen:
- ze hebben een lengte die gelijk is aan de breedte van de aangelegde strook, een breedte die gelijk is
aan de dikte van de aangelegde strook min 3 cm en een nominale dikte van 10 tot 20 mm. De
toleranties in min en in meer op de nominale dikte zijn 2 mm voor de individuele dikten;
- ze zijn gezaagd met scherpe ribben;
- ze zijn recht en zonder scheuren, kwasten of spint;
- ze zijn behandeld tegen rot en insecten.
Voegplanken worden beschut tegen zon en weer gestapeld.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-103

Hoofdstuk III - Materialen
18 VOEGINLAGEN
Een voeginlage bestaat uit een ronde strip vervaardigd uit kunststofschuim met gesloten cellen of uit
een losgeweven koord.
Ze voldoet aan de volgende bepalingen:
- de diameter moet 20 % groter zijn dan de voegbreedte;
- ze is samendrukbaar, d.w.z. dat bij inwerking van een geringe druk de afmetingen dwars op die
druk niet noemenswaardig veranderen;
- ze is onrotbaar;
- ze tast het voegvullingsproduct niet aan;
- bij warm verwerkte voegvullingsproducten moet ze weerstaan aan tenminste 160 °C.
III-104 Standaardbestek 250 april 2006

19 KLEEFVERNIS
Hoofdstuk III - Materialen
Kleefvernis is een product dat tot doel heeft de hechting van het voegvullingsproduct aan de wanden
van de voeg te verhogen.
De voorschriften van de fabrikant van het voegvullingsproduct dienen strikt nageleefd te worden.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-105

Hoofdstuk III - Materialen
20 HULPSTOFFEN EN TOEVOEGSELS VOOR MORTEL EN BETON
20.1 Hulpstoffen voor mortel en beton
Hulpstoffen voor mortel en beton zijn volgens de PTV 500.
20.2 Toevoegsels voor mortel en beton
Toevoegsels voor mortel en beton zijn volgens NBN B 15-001 (aanvulling op NBN-EN 206-1).
20.2.1 Vliegas voor beton
Vliegas voor beton is volgens de norm NBN-EN 450.
III-106 Standaardbestek 250 april 2006

21 NATUURSTEEN
De classificatie van natuursteen is overeenkomstig PTV 844.
Hoofdstuk III - Materialen
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-107

Hoofdstuk III - Materialen
22 CALCIUMCHLORIDE
Calciumchloride wordt in 22.1 en 22.22 volgens voorkomen ingedeeld in calciumchloride in schilfers
en calciumchloride in oplossing.
22.1 Calciumchloride in schilfers
Calciumchloride in schilfers is een scheikundig stabiel, sterk hygroscopisch product. Het gehalte aan
watervrij CaCl2 in de schilfers, bepaald door titratie, bedraagt 77 tot 80 %.
22.1.1 Levering en stapeling
Calciumchloride in schilfers wordt geleverd in plastiekzakken of in bulk.
Calciumchloride in schilfers, geleverd in plastiekzakken, wordt gestapeld op een vloer die vrij is van
scherpe voorwerpen.
Calciumchloride in schilfers, geleverd in bulk, wordt in waterdichte silo’s opgeslagen.
22.1.2 Monsterneming
In geval van levering in zakken wordt uit drie volgens het toeval gekozen zakken 300 g
calciumchloride in schilfers genomen om van elke partij een verzamelmonster van minstens 900 g
samen te stellen.
In geval van levering in bulk wordt op drie volgens het toeval gekozen plaatsen in de silo’s 300 g
calciumchloride in schilfers genomen om van elke partij een verzamelmonster van minstens 900 g
samen te stellen. Dit verzamelmonster wordt na zorgvuldig wegen verdeeld in drie gereduceerde
monsters. Elk gereduceerd monster wordt geborgen in een zuivere plastic of glazen fles met een
inhoud van 0,4 l voorzien van een hermetisch sluitende stop. Elke fles wordt gemerkt en verzegeld.
22.2 Calciumchloride in oplossing
Calciumchloride in oplossing is een scheikundig stabiele oplossing, die tot -20 °C niet bevriest. Het
gehalte aan watervrij CaCl2 in de oplossing, bepaald door titratie, bedraagt 32 tot 34 %.
22.2.1 Levering en stapeling
Calciumchloride in oplossing wordt geleverd in een tankwagen en opgeslagen in tanks of gesloten
reservoirs.
22.2.2 Monsterneming
Op drie volgens het toeval gekozen plaatsen in de tanks of gesloten reservoirs wordt d.m.v. een buis
die onderaan voorzien is van een klepsluiting 300 g calciumchloride in oplossing genomen om van
elke partij een verzamelmonster van minstens 900 g samen te stellen.
Dat verzamelmonster wordt na zorgvuldig wegen verdeeld in drie gereduceerde monsters. Elk
gereduceerd monster wordt geborgen in een zuivere plastic of glazen fles met een inhoud van 0,3 l
voorzien van een hermetisch sluitende stop. Elke fles wordt gemerkt en verzegeld.
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid calciumchloride van hetzelfde type en met
dezelfde kenmerken, verdeeld in gelijke hoeveelheden die zo groot mogelijk zijn, doch niet groter dan
10000 kg.
III-108 Standaardbestek 250 april 2006

23 BESTRATINGSELEMENTEN
Hoofdstuk III - Materialen
Bestratingselementen zijn geprefabriceerde elementen die naast elkaar geplaatst op een bed een
verharding vormen.
23.1 Keien
Keien zijn volgens de PTV 842.
De gebruikersklasse wordt opgegeven in de aanbestedingsdocumenten.
Keien zijn bestratingselementen van porfier, kwartsiet, graniet, of van harde zandsteen die geen
schilferige structuur heeft. Ze hebben een dicht aaneengesloten en homogene korrel, zonder
steenkorst, kwade aders of kwakaders en vertonen geen “diamantkop”.
Ze worden volgens hun wijze van verwerking ingedeeld in “in rijen te leggen keien” en
“mozaïekkeien”.
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid keien van hetzelfde type en met dezelfde
kenmerken, verdeeld in gelijke partijen die zo groot mogelijk zijn, doch niet groter dan 1000 m².
23.1.1 In rijen te leggen keien
In rijen te leggen keien beantwoorden aan de volgende bepalingen:
23.1.1.1 Formaten
De verschillende formaten en de afmetingen ervan zijn opgenomen in de tabel III-23.1-1.
Nominale kopafmetingen Kopbreedte Koplengte Staarthoogte
Vierkante keien
15 × 15 15 tot 16 15 tot 17 12 tot 14 14 tot 16
14 × 14 14 tot 15 14 tot 16 11 tot 13 13 tot 15
13 × 13 13 tot 14 13 tot 15 11 tot 13 13 tot 15
12 × 12 12 tot 13 12 tot 14 11 tot 13 13 tot 15
11 × 11 11 tot 12 11 tot 13 11 tot 13 13 tot 15
10 × 10 10 tot 11 10 tot 12 11 tot 13 13 tot 15
Langwerpige keien
14 × 20 14 tot 15 19 tot 23 11 tot 13 13 tot 15
13 × 19 13 tot 14 18 tot 22 11 tot 13 13 tot 15
12 × 18 12 tot 13 17 tot 21 11 tot 13 13 tot 15
11 × 17 11 tot 12 16 tot 20 11 tot 13 13 tot 15
10 × 16 10 tot 11 15 tot 19 11 tot 13 13 tot 15
9 × 15 9 tot 10 14 tot 18 10 tot 12 12 tot 14
Tabel III-23.1-1: alle afmetingen zijn in cm
23.1.2 Mozaïekkeien
Mozaïekkeien beantwoorden aan de volgende bepalingen:
23.1.2.1 Formaten
De verschillende formaten en de afmetingen ervan zijn opgenomen in de tabel III-23.1-2.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-109

Hoofdstuk III - Materialen
Formaat Kopbreedte Koplengte Staarthoogte
1 ste
7,0 to 7,5 7,0 tot 7,5 6,5 tot 7,0
2 de
3 de
4 de
5 de
Tabel III-23.1-2: alle afmetingen zijn in cm
23.2 Betonstraatstenen
7,5 tot 8,0 8,0 tot 8,5 7,5 tot 8,0
8,0 tot 8,5 9,0 tot 9,5 8,5 tot 9,0
8,5 tot 9,0 10,0 tot 10,5 9,5 tot 10,0
9,0 tot 9,5 10,5 tot 11,0 10,5 tot 11,0
Betonstraatstenen zijn overeenkomstig NBN-EN 1338 en NBN B21-311. Voor kleurvaste
betonstraatstenen gelden de aanvullende bepalingen van 23.2.1 en voor waterdoorlatende
betonstraatstenen gelden de bepalingen van 23.2.2.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren desgevallend het type, het formaat, de vorm, de textuur en
de kleur van de stenen en of de stenen kleurvast moeten zijn.
Tenzij anders gespecifieerd in de aanbestedingsdocumenten behoren de betonstraatstenen tot de
toepassingscategorie Ia of IIa volgens NBN B21-311 (o.a. klasse 3 van weersbestandheid – markering
D volgens NBN-EN 1338 = bestand tegen dooizouten).
Betonstraatstenen die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn nagezien,
mogen geleverd worden op het werk vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt verklaard
worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun
levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een partij betonstraatstenen (monsterneming en proeven) is
volgens NBN-EN 1338: Bijlage B en NBN B21-311: Bijlage A.
23.2.1 Kleurvaste betonstraatstenen
Kleurvaste betonstraatstenen bestaan uit een onderlaag en een deklaag. De deklaag bevat uitsluitend
kleurondersteunende granulaten en kleurvaste pigmenten. De granulaten worden zichtbaar gemaakt
door uitwassen, zandstralen of staalstralen van het bovenvlak of door een andere passende techniek.
De deklaag van witte kleurvaste betonstraatstenen voor wegmarkeringen bevat uitsluitend wit cement,
wit zand en wit kleurondersteunend granulaat. De helderheid van de deklaag met tussenplaatsing van
een tri-green filter moet minstens 65 bedragen ten opzichte van magnesiumoxide waaraan de
helderheid 100 wordt toegekend. De eventuele aanvaardingskeuring van een partij (zie 23.2 of 23.2.2)
wordt aangevuld met de keuring van de helderheid. Het monster bestaat uit 3 stenen. Elke steen
voldoet aan de eis.
23.2.2 Waterdoorlatende betonstraatstenen
Waterdoorlatende betonstraatstenen zijn overeenkomstig PTV 122.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren desgevallend de aard van de waterdoorlatende stenen (met
draineeropeningen en/of verbrede voegen en/of van poreus beton), de textuur, de kleur en of de stenen
kleurvast moeten zijn.
Waterdoorlatende betonstraatstenen die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie
zijn nagezien, mogen geleverd worden op het werk vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt
verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij
hun levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een partij waterdoorlatende betonstraatstenen (monsterneming
en proeven) is volgens § 11 van PTV 122.
III-110 Standaardbestek 250 april 2006

23.3 Betontegels
Hoofdstuk III - Materialen
Betontegels zijn overeenkomstig NBN-EN 1339 en NBN B21-211. Voor kleurvaste betontegels
gelden de aanvullende bepalingen van 23.3.1 en voor waterdoorlatende betontegels gelden de
bepalingen van 23.3.2.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren desgevallend het type, het formaat, de vorm, de textuur en
de kleur van de tegels en of de betontegels kleurvast moeten zijn.
Tenzij anders gespecifieerd in de aanbestedingsdocumenten behoren de betontegels tot de
toepassingscategorie IIa of IIIa volgens NBN B21-211 (o.a. klasse 3 van weersbestandheid –
markering D volgens NBN-EN 1339 = bestand tegen dooizouten).
Betontegels die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn nagezien, mogen
geleverd worden op het werk vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt verklaard worden door
de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun levering op het
werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een partij betontegels (monsterneming en proeven) is volgens
NBN-EN 1339: Bijlage B en NBN B21-211: Bijlage A.
23.3.1 Kleurvaste betontegels
Kleurvaste betontegels bestaan uit een onderlaag en een deklaag. De deklaag bevat uitsluitend
kleurondersteunende granulaten en kleurvaste pigmenten. De granulaten worden zichtbaar gemaakt
door uitwassen, zandstralen of staalstralen van het bovenvlak of door een andere passende techniek.
De deklaag van witte kleurvaste betontegels voor wegmarkeringen bevat uitsluitend wit cement, wit
zand en wit kleurondersteunend granulaat. De helderheid van de deklaag met tussenplaatsing van een
tri-green filter moet minstens 65 bedragen ten opzichte van magnesiumoxide waaraan de helderheid
100 wordt toegekend. De eventuele aanvaardingskeuring van een partij (zie 23.3 of 23.3.2) wordt
aangevuld met de keuring van de helderheid. Het monster bestaat uit 3 stenen. Elke steen voldoet aan
de eis.
23.3.2 Waterdoorlatende betontegels
Waterdoorlatende betontegels zijn overeenkomstig PTV 122.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren desgevallend de aard van de waterdoorlatende tegels (met
draineeropeningen en/of verbrede voegen en/of van poreus beton), de textuur, de kleur en of de tegels
kleurvast moeten zijn.
Waterdoorlatende betontegels die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn
nagezien, mogen geleverd worden op het werk vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt
verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij
hun levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een partij waterdoorlatende betontegels (monsterneming en
proeven) is volgens § 11 van PTV 122.
23.4 Gebakken straatstenen
Gebakken straatstenen zijn straatstenen, in hoofdzaak vervaardigd uit klei al dan niet gemengd met
leem, zand, brandstoffen of andere toeslagstoffen. Het materiaal wordt na in de gewenste vorm te zijn
gebracht, gedroogd en gebakken op een temperatuur die hoog genoeg is om keramische binding te
bewerkstelligen. De nominale afmetingen worden door de fabrikant bepaald.
Gebakken straatstenen zijn volgens de PTV 910.
De eventuele aanvaardingskeuring van een partij (monsterneming en proeven) is volgens PTV 910.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-111

Hoofdstuk III - Materialen
23.5 Grasbetontegels
Grasbetontegels zijn overeenkomstig PTV 121.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren de sterkteklasse en geven aan of de tegels enkel verticale
doorgaande openingen bevatten of aan de bovenkant tevens voorzien zijn van uitsparingen.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten zijn de grasbetontegels
rechthoekig. De dikte wordt bepaald door de vereiste sterkteklasse.
Grasbetontegels die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn nagezien, mogen
geleverd worden op het werk vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt verklaard worden door
de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun levering op het
werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een partij (monsterneming en proeven) is volgens PTV 121.
23.6 Gras-kunststofplaten
Gras-kunststofplaten zijn kunststofplaten met raatvormige structuur die aangewend worden voor het
wapenen van grasmatten.
23.6.1 Vorm en afmetingen
Kunststofplaten met raatvormige structuur en prismavormige verticale holten.
De begroeibare oppervlakte bedraagt minstens 90 % van de plaatoppervlakte.
De onderzijde van de plaat is geperforeerd ter plaatse van elke maas en aldus doorwortelbaar over
minstens 50 % van de inwendige maasoppervlakte.
De platen worden met een systeem van inkepingen of lippen met elkaar verbonden.
De nominale plaatgrootte in grondvlak is zodanig dat er maximum 10 stuks per m² zijn en dat de
verhouding lengte/breedte < 2 is.
De nominale plaatdikte is volgens de aanbestedingsdocumenten, zo niet bedraagt ze minstens 4,5 cm.
Maasvorm: vierkant, zeshoekig of vijfhoekig (l/b

Hoofdstuk III - Materialen
24 BUIZEN EN HULPSTUKKEN VOOR RIOLERING EN AFVOER
VAN WATER
Buizen en hulpstukken voor riolering en afvoer van water zijn geprefabriceerde waterdichte elementen
die, verbonden door middel van waterdichte verbindingen, dienen voor de afvoer van allerlei water.
Eventuele afdichtingsringen voldoen aan de toepasselijke voorschriften van 25.
24.1 Betonbuizen
Wanneer aan het cement en/of aan de toeslagmaterialen bijzondere eisen worden gesteld, dan worden
ze gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
24.1.1 Ongewapend-betonbuizen zonder inwendige druk
Ongewapend-betonbuizen zonder inwendige druk en hun hulpstukken zijn overeenkomstig NBN-EN
1916 en NBN B21-106 en voldoen ook aan de volgende bepalingen:
- de binnendoorsnede is cirkelvormig;
- de voegdichting van de buizen wordt verwezenlijkt hetzij met afdichtingsringen ingestort bij het
vervaardigen van de buizen, hetzij met glijdichtingsringen geplaatst ofwel in een passende groef in
het spie- of mofeinde van de buis ofwel gestut op het spie-einde van de buis;
- de afdichtingsringen zijn volgens 25.1;
- de nuttige lengte l van de buizen, hulpstukken uitgezonderd, is minstens 1 m wanneer DN 200, en
minstens 2 m wanneer DN > 200.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren de nominale binnendiameter DN volgens NBN B21-106:
tabel 3.
Behoudens verantwoording in de aanbestedingsdocumenten van een hogere sterkteklasse conform
NBN B21-106: §4.3.5, is de sterkteklasse die volgens NBN B21-106: tabel 6 in functie van de
nominale binnendiameter DN.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten worden de buizen vervaardigd
met een beton met verhoogde bestandheid tegen sulfaten conform NBN B21-106: § 4.3.8.
Ongewapend-betonbuizen die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn
nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt
verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij
hun levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een levering ongewapend-betonbuizen is volgens NBN
B21-106: Bijlage Q.
24.1.2 Gewapend-betonbuizen zonder inwendige druk
Gewapend-betonbuizen zonder inwendige druk en hun hulpstukken met inbegrip van de putbuizen,
zijn overeenkomstig NBN-EN 1916 en NBN B21-106 en voldoen ook aan volgende bepalingen:
- de voegdichting van de buizen wordt verwezenlijkt hetzij met afdichtingsringen ingestort bij het
vervaardigen van de buizen, hetzij met glijdichtingsringen geplaatst ofwel in een passende groef in
het spie- of mofeinde van de buis ofwel gestut op het spie-einde van de buis;
- de afdichtingsringen zijn volgens 25.2.1;
- de nuttige lengte l van de buizen, passtukken uitgezonderd, is minstens 2 m.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren de nominale binnendiameter DN volgens NBN B21-106:
tabel 3.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-113

Hoofdstuk III - Materialen
Behoudens verantwoording in de aanbestedingsdocumenten van een hogere sterkteklasse conform
NBN B21-106: § 4.3.5, is de sterkteklasse 135 volgens NBN B21-106: tabel 9.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten worden de buizen vervaardigd
met een beton met verhoogde bestandheid tegen sulfaten conform NBN B21-106: § 4.3.8.
Gewapend-betonbuizen die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn nagezien,
mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt verklaard
worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun
levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een levering gewapend-betonbuizen is volgens NBN B21-106:
Bijlage Q.
24.1.3 Met staalvezels versterkte betonbuizen zonder inwendige druk
Met staalvezels versterkte betonbuizen zonder inwendige druk zijn overeenkomstig NBN -EN 1916 en
NBN B21-106 en voldoen ook aan volgende bepalingen:
- de voegdichting van de buizen wordt verwezenlijkt hetzij met afdichtingsringen ingestort bij het
vervaardigen van de buizen, hetzij met glijdichtingsringen geplaatst ofwel in een passende groef in
het spie- of mofeinde van de buis ofwel gestut op het spie-einde van de buis;
- de afdichtingsringen zijn volgens 25.2.1;
- de nuttige lengte l van de buizen, hulpstukken uitgezonderd, is minstens 1 m wanneer DN 200 en
minstens 2 m wanneer DN > 200.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren de nominale binnendiameter DN volgens NBN B21-106:
tabel 3.
Behoudens verantwoording in de aanbestedingsdocumenten van een hogere sterkteklasse conform
NBN B21-106: § 4.3.5, is de sterkteklasse 135 volgens NBN B21-106: tabel 8.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten worden de buizen vervaardigd
met een beton met verhoogde bestandheid tegen sulfaten conform NBN B21-106: § 4.3.8.
Met staalvezels versterkte betonbuizen die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke
instantie zijn nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze
gebruiksgeschikt verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens
28 dagen oud bij hun levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een levering met staalvezels versterkte betonbuizen is volgens
NBN B21-106: Bijlage Q.
24.1.4 Betonbuizen en hulpstukken met plaatstalen kern
Betonbuizen en hulpstukken met plaatstalen kern zijn volgens de norm NBN-EN 639 en NBN-EN 641
en voldoen ook aan de volgende bepalingen:
- het gebruikte cement is volgens 8;
- de plaatstalen cilinders zijn standaard te vervaardigen van gewoon gelaste stalen platen;
- de plaatstalen conische ringen zijn van roestvrij staal;
- de betondekking op de wapening is minstens 30 mm aan de binnenkant van de buizen.
24.1.4.1 Levering
Ingeval de buizen en/of de hulpstukken, vóór hun levering op het werk, niet door een onafhankelijke
instantie zijn nagezien, zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun levering op het werk. Die termijn kan bij
gemeenschappelijk akkoord van de partijen worden ingekort wanneer de buizen en/of de hulpstukken
een versnelde verharding hebben ondergaan.
III-114 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
24.1.4.2 Monsterneming
Tenzij anders vermeld in de aanbestedingsdocumenten worden er per partij buizen en/of hulpstukken
monsters genomen voor de controle volgens NBN-EN 206-1 van de conformiteit van de druksterkte en
de wateropslorping door onderdompeling.
De partijen worden als volgt vastgesteld:
- ingeval de totale hoeveelheid buizen van hetzelfde type en met dezelfde afmetingen minstens 200
stuks bedraagt, dan wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 200 stuks, met dien verstande dat de
eventueel resterende hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 200
stuks wanneer ze minder dan 100 stuks bedraagt. Zoniet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid
beschouwd;
- de uiteindelijke aldus verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd;
- elke totale hoeveelheid buizen van hetzelfde type en met dezelfde afmetingen kleiner dan 200
stuks, wordt als één partij beschouwd.
Afhankelijk van het volume van de partij worden er, onder toezicht van de gemachtigde van de
aanbestedende overheid, controlekubussen vervaardigd met als nominale afmeting van de ribbe dn =
15 cm. Voor een partij met een betonvolume kleiner dan 150 m³ bedraagt het aantal controlekubussen
12. Voor een partij met een betonvolume groter dan 150 m³ is dit aantal 21. Dit aantal wordt gevormd
door 3 (als betonvolume 150 m³) of 6 (als betonvolume > 150 m³) controlekubussen voor de
bepaling van de druksterkte en 1 controlekubus voor de bepaling van de wateropslorping door
onderdompeling, en nog tweemaal zoveel controlekubussen voor de eventuele tegenproeven.
24.1.4.3 Merken
Op de buizen en de hulpstukken zijn op de dag van de vervaardiging onuitwisbaar de fabricagedatum,
het fabrieksmerk, het fabricagetype en, in voorkomende gevallen, het keurmerk en de aanduiding
“SR” (sulfaat-weerstandbiedend cement) aangebracht.
24.1.5 Voorgespannen-betonbuizen en hulpstukken
Voorgespannen-betonbuizen zijn volgens de norm NBN-EN 639 en NBN-EN 642.
Hulpstukken bestaan uit plaatstalen cilinders voorzien van een inwendige en een uitwendige bekleding
van beton, volgens 24.1.4.
24.1.5.1 Levering
Ingeval de buizen en/of hulpstukken, vóór hun levering op het werk, niet door een onafhankelijke
instantie zijn nagezien, zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun levering op het werk.
Die termijn kan bij gemeenschappelijk akkoord van de partijen worden ingekort wanneer de buizen
en/of hulpstukken een versnelde verharding hebben ondergaan.
24.1.5.2 Monsterneming
De bepalingen van 24.1.4.2 zijn van toepassing.
24.1.5.3 Merken
Op de buizen en de hulpstukken is op de dag van de vervaardiging onuitwisbaar de fabricagedatum,
het fabrieksmerk, het fabricagetype en, in voorkomende gevallen, het keurmerk en de aanduiding
“SR” (sulfaat-weerstandbiedend cement) aangebracht.
24.2 Nihil
-
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-115

Hoofdstuk III - Materialen
24.3 Gresbuizen en -hulpstukken
De gresbuizen voldoen aan de norm NBN-EN 295 deel 1 tot 7, met dien verstande dat de hulpstukken
eveneens volgens de norm NBN-EN 295 deel 1 tot 7 zijn, voorzien met dichtingssysteem C of F of
gelijkwaardig.
In afwijking van art. 2.14 van de norm NBN-EN 295 deel 1, dient de waterdichtheidsproef te worden
uitgevoerd bij 10 m WK waarbij er tijdens de proefduur van 15 minuten geen vallende druppel mag
worden waargenomen aan de buitenkant van de buizen en verbindingen.
De proef is uit te voeren op minimum 2 ineengeschoven buizen bij kamertemperatuur (15° C).
24.4 Kunststofbuizen en -hulpstukken
24.4.1 Afvoerbuizen en -hulpstukken van polyethyleen
Afvoerbuizen en -hulpstukken van polyethyleen DN Ø 315 mm zijn volgens NBN-EN 1519.
Afvoerbuizen van polyethyleen Ø 315 mm < DN Ø 630 mm zijn volgens NBN T42-112.
Afvoerbuizen van polyethyleen DN > Ø 630 mm zijn volgens DIN 8074/8075.
Eventuele afdichtingsringen zijn volgens 25.2.1.
24.4.1.1 Monsterneming
24.4.1.1.A BUIZEN
Ingeval de totale hoeveelheid buizen van hetzelfde type en met dezelfde afmetingen minstens 1000 m
bedraagt, dan wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 1000 m, met dien verstande dat de eventueel
resterende hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 1000 m wanneer ze
minder dan 500 m bedraagt. Zoniet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid beschouwd.
De aldus uiteindelijk verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid buizen van een zelfde type en met dezelfde afmetingen kleiner dan 1000 m
wordt als één partij beschouwd.
Per partij worden volgens het toeval drie monsters genomen. Het eerste monster is bestemd voor de
proeven, de overige twee zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Een monster omvat 5 m buizen.
24.4.1.1.B HULPSTUKKEN
Ingeval de totale hoeveelheid hulpstukken van een zelfde type en met dezelfde afmetingen minstens
100 stuks bedraagt, dan wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 100 stuks, met dien verstande dat de
eventueel resterende hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 100 stuks
wanneer ze minder dan 50 stuks bedraagt. Zoniet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid
beschouwd.
De aldus uiteindelijk verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid hulpstukken van een zelfde type en met dezelfde afmetingen kleiner dan 100
stuks, wordt als één partij beschouwd.
Per partij worden volgens het toeval drie monsters genomen. Het eerste monster is bestemd voor de
proeven, de overige twee zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Een monster omvat 2 hulpstukken.
III-116 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
24.4.1.2 Partijkeuringen van de buizen
Deze paragraaf is enkel geldig indien bij levering van de buizen géén certificaat van BENOR of
gelijkwaardig wordt afgeleverd.
1. Voor buizen waarvoor een keuringsattest overeenkomstig respectievelijk NBN T42-112, DIN 8074
en DIN 8075 (in het bijzonder met betrekking tot de langeduurproef) kan voorgelegd worden,
waarbij de proeven uitgevoerd zijn door een erkend labo van één van de leden van de CEN, mag
door COPRO een partijkeuringsattest worden afgeleverd nadat de korteduurproeven een gunstig
resultaat geven.
De attesten van de langeduurproeven dienen voorgelegd voor alle aangeboden diameters met een
maximum van drie. De afgeleverde attesten van de langeduurproeven mogen niet ouder zijn dan 3
jaar op het ogenblik van de levering van de buizen.
De lengte van een gekeurd lot bedraagt maximum 1000 m.
2. Voor buizen waarvoor geen attest van keuring overeenkomstig respectievelijk NBN T42-112, DIN
8074 en DIN 8075 kan voorgelegd worden of indien het attest niet afkomstig is van een erkend
keuringsorganisme van één van de leden van de CEN, mag slechts door COPRO een
partijkeuringsattest worden afgeleverd na volledige keuring onder COPRO-controle
overeenkomstig één van de van toepassing zijnde normen.
Wanneer echter een partij buizen aangeboden wordt die gelijkaardig (t.t.z. zelfde fabrikant, zelfde
technische kenmerken) is aan die waarvoor reeds een vroeger partijkeuringsattest werd afgeleverd,
dan mag door COPRO een partijkeuringsattest worden afgeleverd wanneer aan alle volgende
voorwaarden is voldaan:
a. het vroeger afgeleverde partijkeuringsattest van de volledige keuring is niet ouder dan 1 jaar;
b. de korteduurproeven werden uitgevoerd met gunstig resultaat;
c. de extrapolatie van de resultaten van de korteduurproeven bevestigen de resultaten van de
eerder uitgevoerde langeduurproeven.
De volledige keuring overeenkomstig één van de hoger van toepassing zijnde normen dient steeds
te gebeuren voor alle aangeboden diameters met een maximum van drie. De lengte van een gekeurd
lot bedraagt maximum 1000 m.
24.4.2 PVC-Buizen en -hulpstukken voor riolering
PVC-buizen en -hulpstukken voor riolering zijn volgens NBN-EN 1401 en PTV 1005.
Eventuele afdichtingsringen zijn volgens 25.2.1.
24.4.3 Buizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars (UP-GF)
Buizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars (UP-GF) zijn volgens NBN T41-101 en NBN
T41-102.
Naast de volgens de normen NBN T41-101 en NBN T41 - 102 vermelde centrifugaalgegoten buizen
van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars, worden de volgens een andere uitvoeringsmethode
gefabriceerde buizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars eveneens toegelaten, voor zover
de technische en kwalitatieve karakteristieke waarden van deze buizen overeenstemmen met de
specificaties vermeld in hoger vermelde normen.
Eventuele afdichtingsringen zijn volgens 25.2.1.
24.4.3.1 Algemeen uitzicht en afwerking
De buizen moeten een regelmatig en glad binnenoppervlak vertonen. Zij zijn van het type met gladde
buitenzijde. De kopse uiteinden van de buizen dienen ontdaan van alle bramen en dienen voorzien van
hoekafschuiningen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-117

Hoofdstuk III - Materialen
24.4.3.2 Koppelingen
De buizen worden onderling verbonden d.m.v. flexibele koppelingen, vervaardigd uit een mof van
polyester, versterkt met glasvezel, met aan de binnenzijde een geprofileerd afdichtingsprofiel of
afdichtingsringen en een stutsegment van EPDM-rubber.
Deze stutelementen zorgen voor de juiste centrering van de mof t.o.v. de te verbinden buiseinden. De
radiale stijfheid van de mof dient kleiner te zijn dan die van de buizen. De binnenzijde van de
koppelingen fungeren aan weerzijden als mof, waarin het buiseinde wordt binnengeschoven tot aan de
aanslag.
De flexibele koppelingen zullen minimaal volgende hoekverdraaiingen van de buizen toelaten:
- voor buizen Ø 200 tot Ø 500: 3°;
- voor buizen Ø 600 tot Ø 1000: 2°;
- voor buizen Ø 1100 tot Ø 1800: 1°;
- voor buizen Ø 2000 tot Ø 2400: 0,5°.
De flexibele koppelingen zullen een opening van 10 mm tussen het stutsegment en de beide
buiseinden mogelijk maken.
Bij elke toegelaten combinatie van hoekverdraaiing en opening tussen de buizen zal de koppeling
waterdicht zijn bij een overdruk van 0,5 bar gedurende 15 minuten.
24.4.3.3 Hulpstukken
24.4.3.3.A FLENSSTUKKEN
De flensverbindingen zullen bestaan uit een losse metalen flens met beschermingssysteem volgens
NBN-EN ISO 1461, waarbij de dikte van de metallisatie min. 0,120 mm bedraagt.
24.4.3.3.B MUURDOORGANGSTUKKEN
De aansluitingen met inspectieputten en kunstwerken van metselwerk en/of beton worden uitgevoerd
met speciale in de fabriek gemaakte muurdoorgangstukken.
De lengte van de muurdoorgangstukken dient steeds gelijk te zijn aan de wanddikte van de betonwand
waarin zij gestort worden.
Het muurdoorgangstuk is aan de buitenzijde voorzien van een profilering en inwendig van een
rubberen dichtingsring.
24.4.3.3.C PASSTUKKEN
Het buisstuk wordt bekomen door het verzagen van normale buizen op korte lengte.
Bij het verkorten van de buizen, dienen volgende voorschriften te worden nageleefd:
- de zaagsnede dient haaks te zijn op de as van de buizen;
- na het zagen worden alle hoeken afgeschuind;
- het verzaagd buiseinde dient zowel op het kopse uiteinde als op de binnen- en buitenzijde bestreken
met polyesterhars volgens DIN 16946-1 en -2 en dit over voldoende lengte (= halve breedte van de
koppelingen). Het hars dient verwerkt bij een omgevingstemperatuur van minstens 5 °C en het
buiseinde dient perfect droog, stof- en vetvrij gemaakt te worden.
24.4.3.4 Chemische bestendigheid
De buizen voldoen aan de controlevereisten van ASTM-D-3262-80, par. 6.3.2.1.
III-118 Standaardbestek 250 april 2006

24.4.3.5 Monsterneming
Hoofdstuk III - Materialen
24.4.3.5.A BUIZEN MET EEN NOMINALE BINNENDIAMETER < 1000 MM
De monsterneming is volgens de normen voor de ongewapend-betonbuizen NBN-EN 1916 en NBN B
21-106. Een monster omvat slechts 1 buis.
24.4.3.5.B BUIZEN MET EEN NOMINALE BINNENDIAMETER > 1000 MM
De monsterneming is volgens 24.4.1.1. Een monster omvat slechts 1 buis.
24.4.3.5.C PARTIJKEURINGEN VAN BUIZEN
1. Voor buizen waarvoor een keuringsattest overeenkomstig DIN 16869-1 en -2 (in het bijzonder met
betrekking tot de langeduurproef) kan voorgelegd worden, waarbij de proeven uitgevoerd zijn door
een erkend labo van één van de leden van de CEN, mag door COPRO een partijkeuringsattest
worden afgeleverd nadat:
a. de korteduurproeven een gunstig resultaat geven;
b. de extrapolatie van de resultaten na 1000 u de kwaliteit en de resultaten van het voorgelegde
attest bevestigen.
De attesten van de langeduurproeven dienen voorgelegd voor alle aangeboden diameters met
een maximum van drie. De afgeleverde attesten van de langeduurproeven mogen niet ouder zijn
dan 3 jaar op het ogenblik van de levering van de buizen.
De maximumlengte van een gekeurd lot bedraagt 1000 m.
2. Voor buizen waarvoor geen attest van keuring overeenkomstig DIN 16869-1 en -2 kan voorgelegd
worden of indien het attest niet afkomstig is van een erkend keuringsorganisme van één van de
leden van de CEN, mag slechts door COPRO een partijkeuringsattest worden afgeleverd na
volledige keuring onder COPRO-controle overeenkomstig DIN 16869-1 en -2.
Wanneer echter een volgende partij buizen aangeboden wordt die gelijkaardig (t.t.z. zelfde
fabrikant, zelfde technische kenmerken) is aan die waarvoor reeds een partijkeuringsattest werd
afgeleverd, dan mag door COPRO een partijkeuringsattest worden afgeleverd wanneer aan alle
volgende voorwaarden is voldaan:
a. het afgeleverde partijkeuringsattest van de volledige keuring is niet ouder dan 1 jaar;
b. de korteduurproeven werden uitgevoerd met gunstig resultaat;
c. en de extrapolatie van de resultaten na 1000 u bevestigen de resultaten van de eerder
uitgevoerde langeduurtest (10000 uur).
De volledige keuring overeenkomstig DIN 16.869 dient steeds te gebeuren voor alle aangeboden
diameters met een max. van drie. De maximumlengte van een gekeurd lot bedraagt 1000 m.
24.4.3.6 Merken
Op de buizen worden op de dag van de vervaardiging onuitwisbaar de fabricagedatum, het
fabrieksmerk, het fabricagetype en, in voorkomende gevallen, het keurmerk aangebracht.
24.4.4 PVC-U-composietleidingen
De PVC-U-composietleiding is een samengestelde buisleiding, met meerlagige wandconstructie met
gladde binnen- en buitenwand in compact PVC-U en innig verbonden d.m.v. een middenlaag in PVC
met gesloten celstructuur.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-119

Hoofdstuk III - Materialen
24.4.4.1 Grondstof
De binnenlaag kan worden vervaardigd uit herwerkte grondstof (= grondstof vervaardigd uit nietgebruikte
PVC-buisleidingen waarvan de grondstofformulatie gekeurd is) en gerecycleerd materiaal
(= grondstof vervaardigd uit gebruikte producten, die gereinigd en gebroken of gemalen worden).
De buizen moeten vervaardigd zijn op basis van ongeplastificeerd polyvinylchloride (PVC-U)
waaraan slechts die hoeveelheden hulpstoffen mogen zijn toegevoegd benodigd voor de fabricage van
de composietleidingen en waarvan de mechanische sterkte en eigenschappen in overeenstemming zijn
met deze beschrijving. Bovendien mogen die stoffen zijn toegevoegd, nodig voor het verkrijgen van
de beoogde kleur.
Het minimumgehalte aan PVC van de compactlaag (binnen- en buitenwand) bedraagt min 80 %
massa/massa. Het minimumgehalte aan PVC van de binnenlaag bedraagt min 60 % massa/massa.
Herwerkte grondstof en gerecycleerd materiaal met vastgelegde specificaties kunnen in de binnenlaag
toegepast worden. Deze specificatie van het opgewerkt materiaal dient te worden overeengekomen
tussen de leverancier van de grondstof, de buizenfabrikant en het controle-organisme.
Deze specificatie omvat tenminste de volgende eigenschappen 2 (1):
- PVC-gehalte (*);
- K-waarde (*);
- soortelijke massa (*);
- Vicat-verwekingstemperatuur (*);
- deeltjesgrootte;
- stabilisatiesysteem (*);
- verontreinigingen.
24.4.4.2 Voorschriften voor de afmetingen
24.4.4.2.A BUISMATEN
De buismaten worden beperkt tot de hierna volgende nominale buitendiameters DN met de
overeenstemmende wanddiktes enom vermeld in tabel III-24.4-1.
De buisstijfheid van de composietleiding is equivalent met de klasses SN4 en SN8 van de norm
prEN 13476.
De gemiddelde buitendiameter Du moet gelijk zijn aan of groter dan de nominale diameter DN. De
tolerantie van de buitendiameter in plus dient kleiner of gelijk te zijn dan deze opgenomen in de
equivalente norm prEN 13476.
De dikte van de compactlaag bedraagt minimum e1.
De totaalwanddikte wordt door de fabrikant opgegeven en volgens het herwerkte type grondstof. De
totaalwanddiktes zijn niet kleiner dan deze opgenomen in tabel III-24.4-1.
Conform NBN T42-402 wordt voor de bepaling van de afmetingen de 8 of 16-puntsmeting uitgevoerd
op gelijkmatig verdeelde afstanden over de volledige omtrek van de doorsnede. Alle afmetingen
moeten binnen de opgegeven toleranties van tabel III-24.4-1 vallen.
2 wanneer het materiaal afkomstig is van buizen en hulpstukken geproduceerd onder een nationaal of Europees
kwaliteitsmerk, dan behoeven de eigenschappen gemerkt met (*) niet beproefd te worden, wanneer de eis in de
daarvoor geldende norm overeenkomt met de overeengekomen specificatie
III-120 Standaardbestek 250 april 2006

Du buitendiameter
DN (=Dm,min) Dm,max
SN8 wanddikte
enom
SN4 wanddikte
Hoofdstuk III - Materialen
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-121
enom
wanddikte compactlaag
250 250,80 7,3 6,2 0,7
315 316,00 9,2 7,7 0,8
400 401,20 11,7 9,8 1,0
500 501,50 14,6 12,3 1,5
630 631,90 18,4 15,4 2,0
Tabel III-24.4-1: alle maten in mm
De afmetingen worden bepaald met een meetmicroscoop (vergroting 20 ×) voorzien van de gepaste
verlichting. Op de verplaatsbare meettafel wordt de laagdikte gemeten met behulp van twee
inbouwschroefmaten (kleinste aflezing minstens 0,01 mm).
Voor snelle werfcontroles kan de sjabloonloep (vergroting 7 ×) aangewend worden (kleinste aflezing
0,1 mm).
24.4.4.2.B TROMPEN EN AFSCHUININGSHOEK
De afschuiningshoek β van het gladde spie-eind bedraagt 75 ± 5°. De minimale wanddikte aan de
kopse kant bedraagt minimaal 0,5 × enom.
Het aangevormde trompeind is voorzien van een uitsparing waarin een elastische voegdichting
fabrieksmatig gefixeerd is, met behulp van een klemring. Het gebruik van rolringen is verboden. De
maximale hoekverdraaiing (vrij of geforceerd) wordt door de fabrikant opgegeven. Indien de fabrikant
een verhoogde insteekdiepte voorschrijft, dan dient dit te worden opgegeven.
24.4.4.2.C AFDICHTINGSRINGEN
De lipdichting bezit die mechanische eigenschappen die beantwoorden aan de norm NBN-EN 681-1
of NBN-EN 681-2.
De maatvoering wordt opgegeven door de fabrikant en is aangepast aan de uitsparing in het mofeind.
De gemonteerde afdichting is conform met de gestelde functionele dichtingseis (24.4.4.3.F). De
afdichtingsringen worden verplicht geleverd door de fabrikant van de buis.
24.4.4.3 Kwaliteitseisen
24.4.4.3.A STAAT EN UITZICHT
De buiseinden met tromp en spie zijn haaks en glad afgewerkt. Het uitwendig oppervlak van de buis is
glad en glanzend.
De buizen moeten recht zijn, inwendig glad en gaaf, en mogen geen groeven, putten, blazen of andere
fouten in het oppervlak vertonen.
In het materiaal van de compactlagen mogen geen zichtbare verontreinigingen of holten voorkomen.
De klemring is niet geknikt en fixeert de elastomeer lipdichtingsring.
24.4.4.3.B VICAT-VERWEKINGSTEMPERATUUR
De Vicat-verwekingstemperatuur van het PVC-U-materiaal gebruikt voor in- en uitwendige
compactlaag, bepaald volgens NBN-EN 727, mag niet lager zijn dan 79 °C.
24.4.4.3.C WEERSTAND TEGEN UITWENDIGE SLAG OF STOOT BIJ 0 °C
Een verhoogde slagvastheid is vereist overeenkomstig de waarden in tabel III-24.4-2.
el

Hoofdstuk III - Materialen
DN in mm Massa van het valgewicht in g Valhoogte in mm
125 750 2000
160 1000 2000
200 1600 200
250 2500 2000
315 3200 2000
400 3200 2000
500 3200 2000
630 3200 2000
Tabel III-24.4-2: valproef bij 0 °C en d = 90 mm volgens NBN-EN 744, beoordeling
en testparameters volgens prEN 13476-1 waarbij breuk 10 %
24.4.4.3.D WEERSTAND TEGEN SAMENDRUKKING
In de prEN (prEN 13476-1 / ISO 4435) met betrekking tot de composietleidingen in PVC-U, worden
deze leidingen geklasseerd in SN reeksen (nominal stiffness) op basis van hun initiële ringstijfheid
(STIS).
Testparameters: 23 °C; 3 % vervorming
Vervormingssnelheid: Du 200 : 5 ± 1 mm/min
200 < Du 400 : 10 ± 2 mm/min
Du < 500 : 20 ± 2 mm/min
Een vervormingstest wordt uitgevoerd (CEN draft TC155/N1296), waarbij de belasting constant wordt
opgevoerd, tot een deformatie van 30 %. Zowel aan de binnenzijde als aan de buitenzijde van de buis
mogen geen sporen van knik of scheuren voorkomen. Het proefstuk dient zijn gelijkmatige vorm tot
aan deze 30 % vervorming te behouden.
24.4.4.3.E TREKWEERSTAND
De trekweerstand wordt bepaald volgens NBN-EN ISO 6259-1, treksnelheid 5 mm/min. De treksterkte
bedraagt ten minste 20 MPa.
24.4.4.3.F DICHTHEID
Na beproeving volgens de in tabel III-24.4-3 opgenomen proeven, mag de verbinding geen lekkage
vertonen, dit overeenkomstig prEN 13476-1.
inwendige
druk
tijd minimum
hoekverdraaiing
verticale deformatie
mof/spie
+0,5 bar 15 min 0° 5 %
+0,5 bar 15 min
Tabel III-24.4-3
1,5° (DN < 315)
2° (DN > 315)
De verticale vervorming betreft het minimum vervormingsverschil tussen mof- en spie-eind,
uitgedrukt in %. De verticale vervorming wordt op het spie-eind aangebracht op een afstand van 0,5
DN van de mof (minimum van 100 mm).
III-122 Standaardbestek 250 april 2006
0 %

Hoofdstuk III - Materialen
24.4.4.3.G INWENDIGE SPANNINGEN
De lengteverandering die men verkrijgt wanneer men de proefstukken onderwerpt aan de krimpproef
beschreven in NBN-EN 743 mag ten hoogste 5 % bedragen. De proefstukken mogen tijdens de proef
niet delamineren.
24.4.4.4 Keuze van de buis
De aanbestedingdocumenten specificeren de buisklasse (die afhangt van de uitwendige belastingen,
aard en temperatuur van de vervoerde vloeistoffen, en de aanlegmethode).
24.4.4.5 Merken van de buizen
De buizen dienen op onuitwisbare wijze van de volgende aanduidingen te zijn voorzien:
1. fabrieksnaam of gedeponeerd handelsmerk;
2. het genormaliseerde symbool “PVC”;
3. de nominale diameter in mm;
4. de SN-klasse aanduiding;
5. in voorkomend geval het nummer van de van kracht zijnde normatieve referentie en het
overeenkomstigheidsmerk Benor;
6. de productiedatum.
Het laatstgenoemde gegeven mag desgewenst in code worden aangebracht.
24.4.4.6 Stapeling en vervoer
De stapeling en vervoer gebeurt volgens NBN-EN ISO 3126.
24.4.4.7 Monsterneming
De proefstukken voor de benodigde beproevingen zijn tenminste 24 uur oud. De totale hoeveelheid
buizen wordt in partijen verdeeld. Wordt als een partij beschouwd: een hoeveelheid buis van 1000 m,
van hetzelfde type en afmeting. Hoeveelheden kleiner dan 499 m worden bij de lagere partij
ingedeeld. Elke totale hoeveelheid buizen kleiner dan 1000 m, van hetzelfde type en met dezelfde
afmetingen, wordt als een partij beschouwd.
Per partij worden volgens toeval drie monsters van 10 m buis genomen.
24.4.5 Wandversterkte HDPE-buizen
Wandversterkte HDPE-buizen zijn buizen vervaardigd met gladde binnenwand, vervaardigd volgens
een naadloos en spiraalvormig proces, uitwendig voorzien van gelijktijdig ingewerkte
verstevigingsprofielen, verbonden d.m.v. labyrintdichting of lasverbinding. De buizen zijn volgens de
norm DIN 16.961, delen 1 en 2.
24.4.5.1 Afmetingen
Inwendige diameter Di is 300 mm t.e.m. 1600 mm in stappen van 100 mm, of Di is 1800 mm,
2000 mm, 2300 mm, 2500 mm, 2600 mm, 3000 mm en 3500 mm.
Lengtes van de buis zijn 3 m of 6 m.
24.4.5.2 Materiaal
Het HDPE is volgens de normen DIN 8075 en DIN 16.961 delen 1 en 2.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-123

Hoofdstuk III - Materialen
Het granulaat van de buizen is:
HDPE (zwart) dichtheid 955-961 kg/m³
smeltindex MFI 190/5 0,3-0,9 g/10 minuten
HDPE (natuur) dichtheid 953-960 kg/m³
smeltindex MFI 190/5 0,3-0,9 g/10 minuten
24.4.5.3 Mechanische en fysische kenmerken
- wrijvingscoëfficiënt kb = 0,25;
- E-modulus bij 20 °C: min. 1000 MPa;
- treksterkte: 19 tot 24 N/mm².
24.4.5.4 Ringstijfheid
De minimum theoretische ringstijfheid wordt berekend met de formule:
E c I
SR
3
r
waarin:
Ec kruipmodulus in kPa volgens tabel III-24.4-3;
I traagheidsmoment van het buisprofiel in m 4 ;
r gemiddelde straal aan de binnenkant van de buis in rusttoestand in m;
SR theoretische ringstijfheid.
Proefduur Minimum kruipmodulus in MPa
1 min. 800
24 uur 380
2000 uur 250
50 jaar 150
Tabel III-24.4-3
Voor het proefondervindelijk bepalen van de ringstijfheid wordt een typeproef uitgevoerd. De proef
zelf wordt uitgevoerd met een proefstuk van de profielbuis. Hiervan worden er drie vervaardigd met
een lengte 1 2 × di, maar met een maximum van 1 m. De proefstukken worden zodanig afgesneden,
dat randeffecten zoals het verliezen van een volledige profielomwenteling vermeden worden.
De proef moet gebeuren bij kamertemperatuur (23 ± 2 °C).
De proefkracht F wordt bepaald met de formule:
SR
0,
03
d i l
F
waarin:
F proefkracht in kN;
SR ringstijfheid volgens opgegeven profieltype in kPa;
di binnendiameter van het proefstuk in m, 3 keer gemeten op een afstand van 0,2 × di, met
een maximum van 50 mm van de zijkant van het proefstuk en hiervan het gemiddelde
genomen;
1 lengte van het proefstuk in m;
III-124 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
ε 0,1548 voor een voorgeschreven vervorming van 3 %.
De krachtopbouw moet stootvrij in een gelijkopgaande lijn via twee evenwijdige vlakken over de
gehele lengte van het proefstuk volgens figuur III-24.4-1 binnen de 10 minuten gebeuren.
De buisondersteuning moet vlak zijn en de buis over de gehele lengte gelijkmatig ondersteunen.
De binnendiameter van de buis wordt (steeds op dezelfde plaats) gemeten in verticale richting:
- voor het begin van de proef;
- één uur na het starten van de proef;
- zes uur na het starten van de proef;
- vierentwintig uur na het starten van de proef.
De metingen gebeuren met een tolerantie van 1 % die evenwel niet groter dan ± 1 mm mag zijn. Er
moeten drie metingen volgens deze manier uitgevoerd worden.
Het proefstuk voldoet aan de eisen als de gemiddeld gemeten vervorming na 24 uur t.o.v. de meting
voor het begin van de proef niet groter dan 3 % is.
Figuur III-24.4-1
Indien men een extrapolatie naar vijftig jaar wil maken, moet men de meting verder laten lopen over
tweeduizend uur en dan opnieuw de binnendiameter volgens voorgaande methode meten. De
ringstijfheid kan dan berekend worden met formule:
waarin:
SRp de proefondervindelijke ringstijfheid;
F testkracht in kN;
S
Rp
F
d
L
d iv gemiddelde verticale vervorming van het proefstuk in m;
L lengte van het proefstuk in m;
ε vervormingsbijwaarde voor de vervorming (0,1548 voor een voorgeschreven vervorming
van 3 %).
24.4.5.5 Smeltindex
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-125
iv
SRp SR
De smeltindex MFI 190/5 van elke granulaatlevering moet getest worden. De gemeten MFI-190/5waarde
moet tussen de 0,3 en 0,9 g/10 min liggen.

Hoofdstuk III - Materialen
24.4.5.6 Chemische eigenschappen
De HDPE-buizen zijn bestand tegen organische en anorganische stoffen waarmee ze in het gebruikte
milieu in aanraking komen. De chemische resistentie wordt bepaald volgens ISO/TR 10358.
24.4.5.7 Monsterneming
De monsterneming is volgens 24.4.1.1 met dien verstande dat een monster in plaats van 5 m buizen,
10 m buizen omvat.
24.4.6 Wandversterkte HDPE-buizen met kleine diameter voor buis-in-buisrenovatie
Wandversterkte HDPE-buizen zijn buizen vervaardigd met gladde binnenwand, volgens een naadloos
proces. Uitwendig zijn ze voorzien van een geribd verstevigingsprofiel. Ze worden verbonden door
middel van een extrusie-elektrolasverbinding.
24.4.6.1 Afmetingen en toleranties
DU in mm DI in mm
117 100
140 120
175 150
200 170
235 200
270
Tabel III-24.4-4
235
De maximale toleranties op de afmetingen in tabel III-24.4-4 zijn -1 mm en +3 mm.
24.4.6.2 Materiaal
Het materiaal is een polyethyleen van hoge densiteit:
- de volumemassa: min./max. 955 - 960 kg/m³ (NBN-EN ISO 1183 / NBN-EN ISO 1872-1 en 2 en
amendement);
- de smeltindex MFI (190 °C/5,0 kg): 0,50 - 0,80 g/10 min (NBN-EN ISO 1133).
Deze eigenschappen gelden zowel voor zwarte als natuurkleur HDPE.
24.4.6.3 Fysische kenmerken
De ringstijfheid wordt bepaald volgens NBN-EN ISO 9969 en voldoet aan tabel III-24.4-5
DU in mm Minimum ringstijfheid
117 4 kPa
140 4 kPa
175 4 kPa
200 4 kPa
235 4 kPa
270 4 kPa
Tabel III-24.4-5
Ringflexibiliteit: bij 30 % vervorming volgens NBN-EN 1446 mogen volgende fenomenen niet
optreden:
III-126 Standaardbestek 250 april 2006

- kraken of barsten van de inwendige binnenwand;
- delaminatie;
- breuk van het proefstuk;
- verandering van richting van de ribben van het beproefde stuk.
24.4.7 Hard-PVC-wikkelbuizen
Hoofdstuk III - Materialen
24.4.7.1 Vorm en afmetingen
De nominale diameter van de buizen die met deze techniek kunnen gerenoveerd worden, ligt tussen
200 en 2500 mm.
De uitwendige diameter van de wikkelbuis hangt af van de te renoveren diameter en van de
vooropgestelde ruimte die men tussen de oude en de nieuwe buis voorziet.
Karakteristieken van profiel Symbool Eenheid Voorschriften
Totale wanddikte eo mm opgegeven waarde maar niet
minder dan 4,5 mm
Dikte waterdichting ew mm opgegeven waarde maar niet
minder dan 1,5 mm
Neutrale as ea mm opgegeven waarde
Profielbreedte w mm opgegeven waarde
Specifieke oppervlakte Aw mm mm²/ mm opgegeven waarde
Traagheidsmoment Iw mm³ opgegeven waarde
Tabel III-24.4-6: afmetingen PVC profiel
Figuur III-24.4-2: voorbeeld van een dwarssectie van een PVC profiel
24.4.7.2 Grondstoffen
24.4.7.2.A PVC-PROFIEL
Het profiel bestaat uit slagvast gemodificeerd hard-PVC zonder weekmakers en vulstoffen, waaraan
enkel de voor het productieproces noodzakelijke stabilisatoren, pigmenten en toeslagstoffen zijn
toegevoegd.
24.4.7.2.A.1 Fysische kenmerken
- volumemassa (NBN-EN ISO 1183-3): 1,42 ± 0,05 g/cm³;
- elasticiteitsmodulus (NBN-EN ISO 527-2): 2000 MPa;
- treksterkte (EN ISO 527-1): 35 MPa;
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-127

Hoofdstuk III - Materialen
- slagvastheid (NBN-EN ISO 179-1): 10 kJ/m²;
- UV-bestendig: wordt niet aangetast door daglicht in de tijdspanne dat het verwerkt wordt.
De PVC-strip is aan de binnenkant volkomen glad en is aan de buitenkant verstevigd met een aantal Tvormige
ribben, dit om aan de binnenkant van de in situ gemaakte buis een zo klein mogelijke
wandruwheid te bekomen en toch een zo groot mogelijke stijfheid van de wikkelbuis te verkrijgen.
Bijkomende verstevigingselementen mogen samen met de PVC-strip gebruikt worden.
De PVC-strip is zo opgevat dat bij het wikkelen de zijkanten van de strip in elkaar grijpen en d.m.v.
dichtingen een perfecte afdichting verzekeren.
24.4.7.2.A.2 Chemische kenmerken
Er moet rekening gehouden worden met huishoudelijk en industrieel afvalwater. Behoudens speciale
eisen moet de PVC weerstaan aan afvalwater met een pH 1 tot 9 bij max. 35°C continu (ISO/TR
10358: 1993).
24.4.7.2.B INJECTIEMORTEL (GROUT)
In de strengen waar er ruimte gelaten wordt tussen de bestaande buis en de nieuw gewikkelde PVCbuis,
wordt deze opgevuld met een injectiemortel (grout). De toe te passen grout is een product met
hydraulische eigenschappen. De klasse van de grout wordt aangegeven in de
aanbestedingsdocumenten.
Eigenschappen na 28 dagen uitharding:
- drukvastheid 5MPa volgens NBN B14-209;
- krimp: maximum 1,5 % volgens NBN B14-217.
24.4.7.3 Levering en stapeling
De strip wordt geleverd in rollen die worden gestapeld op een zuiver stapeloppervlak dat vrij is van
scherpe voorwerpen.
De lengte is de te behandelen rioolstreng.
Rollen mogen niet op elkaar gestapeld worden.
De praktische richtlijnen van NBN-ENV 1046 en NBN-ENV 13801 zijn van toepassing.
24.4.7.4 Monsterneming en keuring
Voor de monsterneming van de PVC wordt elke hoeveelheid PVC-strip van hetzelfde type en met
dezelfde kenmerken, verdeeld in gelijke partijen die zo groot mogelijk zijn, doch niet groter dan 5000
strekkende m.
24.4.8 Gladde volwandige polypropyleen buizen voor drukloze ondergrondse
afvoer van afvalwater
24.4.8.1 Materiaal
De buizen en hulpstukken voldoen aan de norm NBN-EN 1852.
De sterkteklasse, de nominale diameter en de kleur van de buizen en de hulpstukken worden bepaald
in de aanbestedingsdocumenten.
24.4.8.2 Dichtingsringen
De dichtingsringen zijn volgens EN 681-1 of EN 681-4.
III-128 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
24.4.9 Volwandige polypropyleen buizen met gestructureerde wand voor
drukloze ondergrondse afvoer van afvalwater
24.4.9.1 Materiaal
De buizen en hulpstukken voldoen aan de PTV 1003.
De sterkteklasse, de nominale diameter en de kleur van de buizen en de hulpstukken worden bepaald
in de aanbestedingsdocumenten.
24.4.9.2 Dichtingsringen
De dichtingsringen zijn volgens EN 681-1 of EN 681-4.
24.4.10 Enkel- en dubbelwandige geribde polypropyleenbuizen en -hulpstukken
Enkel- en dubbelwandige geribde polypropyleenbuizen zijn geribde geëxtrudeerde buizen (coëxtrusie
van binnen- en buitenwand) vervaardigd met gladde binnenwand.
De standaardbuizen zijn geleverd met een aangevormde steekmofverbinding en een dichtring per mof.
De buizen en hulpstukken zijn volgens DIN 16961, delen 1 en 2.
24.4.10.1 Afmetingen en wanddiktes
De testmethode is volgens DIN 16961.
DN/OD DN/ID
DN dim,min DN dim,min
110 90 100 95
125 105 125 120
160 134 150 145
200 167 200 195
250 209 225 220
315 263 250 245
400 335 300 294
500 418 400 392
630 527 500 490
800 669 600 588
1000 837 800 785
1200 1005 1000 985
1200 1185
Tabel III-24.4-7: diameters in mm
In tabel III-24.4-7 is:
DN Nominale diameter
OD Buitendiameter
ID Binnendiameter
Minimale diameter
dim,min
24.4.10.2 Materiaal voor buizen en hulpstukken
De buizen en hulpstukken bestaan 100 % uit polypropyleen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-129

Hoofdstuk III - Materialen
24.4.10.3 Fysische kenmerken voor buizen en hulpstukken
De elasticiteitsmodulus op de buis (bepaald volgens NBN-EN ISO 899-2):
- kort: 1250 N/mm²
- lang: 312 N/mm²
24.4.10.4 Ringstijfheid
De buizen en hulpstukken hebben een stijfheidsklasse SN 8 (testmethode NBN-EN ISO 9969 en EN
ISO 13967 voor hulpstukken).
24.4.10.5 Schokproeven op buizen
Wordt bepaald volgens testmethode NBN-EN 744.
24.4.10.6 Schokproeven op koppelstukken
Wordt bepaald volgens testmethode NBN-EN 12061.
24.4.10.7 Dichtingsring
De dichtingsringen zijn volgens NBN-EN 681-1, -2 of -4 en addenda.
24.4.10.8 Chemische resistentie voor buizen en hulpstukken
De chemische resistentie van het gebruikte PP is volgens ISO/TR 10358.
De chemische resistentie van dichtingsring is volgens ISO/TR 4620.
24.4.10.9 Markering
De buizen en hulpstukken moeten minstens 1 keer, op een leesbare manier, de volgende markeringen
hebben:
- de nominale diameter DN;
- de fabrikant;
- het fabricatiejaar;
- voor de koppelingsstukken, de vermelding van het type.
24.5 Buizen en hulpstukken van nodulair gietijzer
De buizen en hulpstukken van nodulair gietijzer zijn volgens de NBN-EN 598.
Afdichtingsringen zijn uit NBR volgens de norm NBN-EN 681-1 reeks WG.
Composietafdichtingsringen zijn niet toegelaten.
24.5.1 Buizen en hulpstukken van nodulair gietijzer voor rioleringen
Muurdoorgangstukken: de aansluiting met inspectieputten en kunstwerken wordt uitgevoerd met in te
betonneren koppelstukken, aan de buitenzijde voorzien van een aangegoten flens.
24.5.2 Bekleding
24.5.2.1 Normale uitvoering
- inwendig: een laag mortel op basis van aluminaatcement;
III-130 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
- uitwendig: een zinkmetaallaag met bovenop een afwerkingslaag op basis van epoxyverf;
- t.h.v. spie- en mofeinde in- en uitwendig een bekleding met epoxyverf.
24.5.2.2 Bijzondere uitvoering
In de aanbestedingsdocumenten kunnen als inwendige en/of als uitwendige bekleding volgende
bijzondere uitvoeringen worden voorgeschreven, dit volgens de modaliteiten van de bijlagen A en B
van de norm NBN-EN 598:
- inwendig: een bekleding met PUR-verf (zie bijlage B van NBN-EN 598);
- uitwendig: een bijzondere uitwendige corrosiebescherming wordt voorzien wanneer er
omstandigheden aanwezig zijn waarbij risico op corrosievorming van de buiswand kan optreden
(zie bijlage B van NBN-EN 598).
De voor de buis corrosievormende omstandigheden zijn: zure grond, brak grondwater, grondweerstand
R < 2500 Ω.cm, zwerfstromen e.d. De te nemen beschermingsmaatregelen zijn afhankelijk van de ter
plaatse gemeten grondweerstand, het potentiaalverschil en stroomintensiteit. De te nemen
beschermingsmaatregelen t.a.v. corrosievorming zijn beschreven in de aanbestedingsdocumenten en
kunnen zijn:
- het aanbrengen van een waterdichte PE-folie (PE-kous) op de werf, volgens DIN 30674-5;
- het aanbrengen van een geëxtrudeerde PE-bekleding in de fabriek, volgens NBN-EN 14628;
- het aanbrengen van beschermbanden met PE-inlage in de fabriek, volgens DIN 30672-1;
- het aanbrengen van een aangepaste PUR-bekleding in de fabriek, volgens NBN-EN 15189.
De voegverbindingen van de buizen worden op analoge wijze overbrugd en bekleed als de bekleding
rond de buizen.
24.6 Nihil
-
24.7 Nihil
-
24.8 Nihil
-
24.9 Nihil
-
24.10 Nihil
-
24.11 Nihil
-
24.12 Nihil
-
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-131

Hoofdstuk III - Materialen
24.13 Nihil
-
24.14 Nihil
-
24.15 Nihil
-
24.16 Nihil
-
24.17 Nihil
-
24.18 Nihil
-
24.19 Nihil
-
24.20 Doorpersbuizen
24.20.1 Doorpersbuizen van beton
De doorpersbuizen van beton zijn gewapend-betonbuizen zonder inwendige druk voor doorpersingen
overeenkomstig NBN-EN 1916 en NBN B21-106. Ze voldoen ook aan de volgende bijzondere
bepalingen:
- de moffen zijn van het type 2 volgens NBN B21-106: 5.3.1.2;
- bij doorpersingen in bocht of bij doorpersingen met een lengte > 150 m is de mof steeds aan één
zijde te verankeren aan de wapening en in te storten in de buiswand;
- de glijdichtingsringen worden geplaatst in een passende groef op het spie-einde of dienen op een
gelijkwaardige wijze op hun plaats gehouden te worden;
- de lengte van de buizen is zo nodig aan te passen in functie van de afmetingen van de persput of
van de kromtestraal van de doorpersing.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren de nominale binnendiameter DN conform NBN B21-106:
tabel 3 voor gewapende buizen.
Behoudens verantwoording in deze documenten van een hogere sterkteklasse conform NBN B21-106:
4.3.5, is de sterkteklasse 135 volgens NBN B21-106: tabel 9 voor gewapende buizen.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten worden de buizen vervaardigd
met een beton met verhoogde bestandheid tegen sulfaten conform NBN B21-106: 4.3.8.
Doorpersbuizen van beton die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn
nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt
verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij
hun levering op het werk.
III-132 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De eventuele aanvaardingskeuring van een levering doorpersbuizen van beton is volgens NBN B21-
106: Bijlage Q.
24.20.1.1 Doorpersbuizen van beton voor tussendrukstations
Buizen voor tussendrukstations beantwoorden aan volgende bepalingen:
- enkel toegelaten voor toegankelijke leidingen (inw. Ø 1200 mm);
- gereduceerde wanddikte van de uit 2 helften bestaande bijzondere buisdelen moet voldoende sterk
zijn voor de op te nemen krachten tijdens de uitvoering van de persing (extra te wapenen);
- de uitwendige stalen mantelbuis heeft een minimumwanddikte van 10 mm;
- de dichting tussen de uitwendige stalen mantelbuis en de stalen mof is te verzekeren door 2
sleetbestendige, goed op hun plaats gehouden rubberen dichtingsringen;
- de ruimte tussen de uitwendige stalen buismantel en de betonbuis met inbegrip van de
voegverbinding moet na de uitvoering van de doorpersing op een perfecte wijze vanuit het
inwendige van de buis met een krimpvrije mortelspecie worden opgevuld;
- een detailplan en bijhorende stabiliteitsstudie is van elk tussendrukstationbuis ter goedkeuring voor
te leggen.
24.20.2 Nihil
-
24.20.3 Doorpersbuizen van gres
Doorpersbuizen van gres zijn buizen waarvan de wand enkel uit gres bestaat.
Doorpersbuizen van gres worden na het bakproces aan de einden planparallel gezaagd. De spie-einden
worden gefreesd waarbij al of niet een groef wordt ingefreesd. Aldus ontstaan zeer maatvaste spieeinden
waarover dichtingen worden aangebracht. Bij de kleine diameters (DN 150) kunnen de spieeinden
reeds voor het bakproces een afwerking voor het opvangen van de dichting ontvangen.
De doorpersbuizen van gres zijn in- en uitwendig geglazuurd en stemmen overeen met de NBN-EN
295-7.
De nominale afmetingen van de doorpersbuizen van gres en de toleranties op die afmetingen stemmen
overeen met de NBN-EN 295 deel 7.
De materiaaleisen waaraan de dichtingen moeten voldoen zijn vastgelegd in NBN-EN 681 deel 1, de
fysische eisen in NBN-EN 295 deel 7.
24.20.4 Doorpersbuizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars
24.20.4.1 Doorpersbuizen
24.20.4.1.A ALGEMEEN
De buizen beantwoorden aan de NBN T41-101.
Afwijkend op deze norm hebben de buizen een grotere wanddikte en hiermee samenhangend een
grotere stijfheid. De nominale wanddikte en druksterkte is vastgelegd door de fabrikant op basis van
de voorgeschreven belastings- en berekeningscriteria en de uitgeoefende perskrachten. De keuze van
het type buis wordt bepaald in functie van de tijdens het doorpersen optredende krachten en de
definitieve belastingstoestand.
De markering stemt overeen met deze vermeld in de norm met uitzondering van de vermelding van het
DIN-nummer en de nominale stijfheid.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-133

Hoofdstuk III - Materialen
De buizen beantwoorden aan de NBN T41-102 qua mechanische eigenschappen na extrapolatie van de
vermelde waarden naar de reële stijfheidsklasse. De extrapolatie verloopt zoals beschreven in prEN
1115-2.
De doorpersbuizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars zijn volgens de NBN T41-103 -
Leidingsystemen van glasversterkte thermohardende kunststoffen (GVK) op basis van onverzadigd
polyesterhars (UP) - Doorpers- en relining buizen - Specificaties.
24.20.4.1.B UITZICHT EN AFWERKING
De buizen moeten een regelmatig en glad binnenoppervlak vertonen.
De buizen zijn van het type met gladde en afgedraaide spie-einden en dit over een breedte gelijk aan
de halve breedte van de koppelingen.
De kopse uiteinden van de buizen dienen ontdaan van alle bramen en dienen voorzien van
hoekafschuiningen.
24.20.4.2 Roestvrij stalen
De doorpersbuizen worden verbonden met een roestvrij stalen mof voorzien van een geprofileerd
rubberen profiel.
Het roestvrij staal is van kwaliteit 1.4301.
De rubberen profielen zijn van EPDM-rubber.
24.20.4.3 Monsterneming
24.20.4.3.A BUIZEN MET EEN NOMINALE BINNENDIAMETER < 1000 MM
De monsterneming is volgens de normen NBN-EN 1916 en NBN B 21-106. Een monster omvat
slechts 1 buis.
24.20.4.3.B BUIZEN MET EEN NOMINALE BINNENDIAMETER 1000 MM
De monsterneming is volgens de normen NBN-EN 1916 en NBN B 21-106. Een monster omvat
slechts 1 buis.
De keuring van de buizen is volgens 24.4.3.5.C.
24.20.5 Doorpersbuizen en hulpstukken van beton met plaatstalen kern en
dubbel voegsysteem
Doorpersbuizen en hulpstukken van beton met plaatstalen kern bestaan uit een plaatstalen cilinder
voorzien van een inwendige en uitwendige buisvormige bekleding van beton.
Tijdens de doorpersing zorgt een plaatstalen mof, aangebracht aan de buitenzijde van de buis en een
rubberring gelegen in een passende groef op het spie-einde, voor de waterdichtheid tijdens de werken.
Zodra de persing voltooid is, worden de plaatstalen kernen doorverbonden met behulp van stalen
overlappen. Hiertoe is in de fabriek aan de binnenzijde van het mof- en spie-einde van de buis een
gedeelte van de plaatstalen kern vrijgelaten zodat de overlap eenvoudig kan aangebracht worden.
Aan de buitenzijde van de plaatstalen cilinders is in de uitwendige bekleding wapening aangebracht.
Opmerking: indien de buizen volgens 24.1.4 van een injectie-opening voor smering voorzien zijn,
kunnen ze ook als buizen voor doorpersing gebruikt worden.
24.20.5.1 Vorm en afmetingen van de buizen
De buizen zijn rechtlijnig en hebben een cirkelvormige doorsnede.
III-134 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De nominale binnendiameters van de buizen Di zijn: 1200, 1400, 1500, 1600, 1800, 2000, 2200, 2500,
2800, 3000 en 3200 mm.
De nuttige lengten van de buizen zijn minstens 2500 mm.
De toleranties op de nominale afmetingen van de buizen zijn voor de individuele afmetingen:
- ± 1 % op de nominale binnendiameter;
- ± 30 mm op de nuttige lengte;
- + 4 mm en - 2 mm op de nominale dikte van de inwendige bekleding van beton;
- + 4 mm en - 2 mm op de nominale dikte van de uitwendige bekleding van beton.
24.20.5.2 Vorm en afmetingen van de verbindingen van de buizen en de hulpstukken
De verbindingen van de doorpersbuizen worden tijdens de persing gevormd door een verankerde
plaatstalen mof en een rubberring geplaatst in een groef, alsmede aan de binnenzijde een stalen
overlap die na de persing wordt vastgelast.
24.20.5.3 Plaatstalen cilinders
De plaatstalen cilinders worden gevormd door aan elkaar gelaste platen van staal volgens NBN-EN
10025.
De kwaliteit is AE 235 B. De nominale dikte van de staalplaat wordt voorgesteld door de fabrikant,
met dien verstande dat ze minstens is:
- 2 mm wanneer de nominale binnendiameter van de buis 1200 mm is;
- 2,5 mm wanneer de nominale binnendiameter van de buis groter is dan 1200 mm.
De toleranties zijn volgens NBN 154-33.
24.20.5.4 Wapening
De wapening is volgens 12.2.1, 12.2.2 of 12.2.3.
De wapening in de uitwendige bekleding van beton bestaat uit een spiraalwikkeling en een aantal
langsgeneratrices die door lassen met de spiraalwikkeling verbonden zijn. De maximale afstand tussen
de wikkelingen is 20 cm.
De omhulling is minstens 20 mm aan de binnenzijde van de buis met plaatstalen kern en minstens
15 mm aan de buitenzijde ervan.
24.20.5.5 Beton
Het beton is volgens NBN B15-001 en NBN-EN 206-1 en als volgt gespecificeerd:
- blootstelling klasse XA3;
- sterkteklasse C40/50.
24.20.5.5.A WATEROPSLORPING DOOR ONDERDOMPELING
De individuele wateropslorping door onderdompeling is hoogstens 6 %.
De gemiddelde wateropslorping door onderdompeling is hoogstens 5,5 %.
24.20.5.5.B STRUCTUUR
Het beton is homogeen.
24.20.5.5.C TOESTAND VAN DE OPPERVLAKKEN
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-135

Hoofdstuk III - Materialen
De eventuele afwerking heeft enkel tot doel het aanzien en de staat van de oppervlakken van de buizen
en hulpstukken te verbeteren. Hierbij mag hun structuur in geen geval beïnvloed worden.
Oppervlaktegebreken met een mogelijke terugslag op de waterdichtheid of op de corrosie van de
eventuele wapening moeten hersteld worden.
De oppervlakken moeten vrij van scheuren zijn. De oppervlakkige windbarstjes geven geen aanleiding
tot weigering voor zover hun opening 0,1 mm niet overschrijdt.
De oppervlakken zijn vrij van grindnesten. Een eventuele bestrijking of bescherming mag niet op
loskomende laagjes worden aangebracht.
24.20.5.6 Levering
De levering is volgens 24.1.4.1.
24.20.5.7 Monsterneming
De monsterneming is volgens 24.1.4.2.
24.20.5.8 Merken
Het merken is volgens 24.1.4.3.
24.21 Nihil
-
24.22 Nihil
-
24.23 Nihil
-
24.24 Nihil
-
24.25 Nihil
-
24.26 Nihil
-
24.27 Nihil
-
24.28 Nihil
-
24.29 Nihil
-
III-136 Standaardbestek 250 april 2006

24.30 Buizen voor drukleidingen
Hoofdstuk III - Materialen
24.30.1 Betonbuizen en hulpstukken met plaatstalen kern voor drukleidingen
Betonbuizen en hulpstukken met plaatstalen kern voor drukleidingen zijn volgens 24.1.4.
24.30.2 Voorgespannen betonbuizen en hulpstukken voor drukleidingen
Voorgespannen betonbuizen en hulpstukken voor drukleidingen zijn volgens 24.1.5.
24.30.3 Buizen van nodulair gietijzer voor drukleidingen
De buizen van nodulair gietijzer zijn volgens de NBN-EN 598. Afdichtingsringen zijn uit NBR
volgens de norm NBN-EN 681-1 reeks WG. Composietafdichtingsringen zijn niet toegelaten.
De hulpstukken van nodulair gietijzer zijn volgens NBN-EN 545. De hulpstukken zijn in- en
uitwendig geëpoxydeerd met een minimumdikte van 250 µm, volgens NBN-EN 14901.
24.30.4 Buizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars voor
drukleidingen
Buizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars voor drukleidingen zijn volgens de norm NBN
T41-101 en NBN T41-102.
Naast de volgens de normen NBN T41-101 en NBN T41-102 vermelde centrifugaalgegoten buizen
van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars met inwendige druk, worden de volgens een andere
uitvoeringsmethode gefabriceerde buizen van gevuld en glasvezelversterkt polyesterhars met
inwendige druk eveneens toegelaten, voor zover de technische en kwalitatieve karakteristieke waarden
van deze buizen overeenstemmen met de specificaties vermeld in hoger vermelde normen.
Eventuele afdichtingsringen zijn volgens 25.2.1. Verder zijn de bepalingen van 24.4.3 van toepassing.
24.30.4.1 Koppelingen
De buizen zijn voorzien van trekvaste elastische koppelingen t.h.v. bochten en op plaatsen waar
reactiekrachten op te nemen zijn.
24.30.4.2 Hulpstukken
24.30.4.2.A FLENSSTUKKEN
De flensverbindingen bestaan uit een losse metalen flens in roestvrijstaal AISI 304 en een
polyesterkraag.
24.30.4.2.B MUURDOORGANGSTUKKEN
De muurdoorgangstukken bestaan uit een koppelingsstuk, aan de buitenzijde voorzien van een flens
van polyester versterkt met glasvezel.
Het buitenoppervlak van het muurdoorgangstuk is ruw gemaakt door het aanbrengen van een
bezanding bij de fabricage.
Deze doorgangstukken worden hetzij ter plaatse, hetzij bij de prefabricage van de wand gemonteerd.
24.30.4.2.C PASSTUKKEN
Het buisstuk wordt bekomen door het verzagen van normale buizen op korte lengte.
Bij het verkorten van de buizen worden volgende voorschriften nageleefd:
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-137

Hoofdstuk III - Materialen
- de zaagsnede is haaks op de as van de buizen;
- na het zagen worden alle hoeken afgeschuind;
- het verzaagd buiseinde dient zowel op het kopse uiteinde als op de binnen- en buitenzijde bestreken
met polyesterhars volgens DIN 16946-1 en -2 en dit over voldoende lengte (= halve breedte van de
koppelingen). Het hars wordt verwerkt bij een omgevingstemperatuur van minstens 5 °C en het
buiseinde dient perfect droog, stof- en vetvrij gemaakt te worden.
24.30.4.3 Chemische bestendigheid
De bepalingen van 24.4.3.4 zijn van toepassing.
24.30.4.4 Monsterneming
De keuring van de buizen wordt uitgevoerd volgens 24.4.3.5.C.
24.30.5 Buizen en hulpstukken van PVC voor drukleidingen
NBN-EN 1452-1 Kunststofbuissystemen voor drinkwatertransport – PVC-U – Deel 1 Algemeen, en/of
NBN-EN 1456-1 Kunststofleidingssystemen voor boven- en ondergrondse rioolpersleiding – PVC-U -
Deel 1
NBN T42-603 PVC-U hulpstukken met elastomere afdichting (niet trekvast)
NBN T42-009 Stapeling, behandeling, vervoer en verbinding van kunststofleidingen
24.30.5.1 Monsterneming
De monsterneming is volgens 24.4.1.1 met dien verstande dat een monster in plaats van 5 m buizen,
10 m buizen omvat.
24.30.5.2 Stapeling, behandeling, vervoer en verbinding
De stapeling, behandeling, vervoer en verbinding zijn volgens de richtlijnen van NBN-ENV 1046 en
NBN-ENV 13801.
24.30.6 Buizen en hulpstukken van HDPE voor drukleidingen
De buizen en hulpstukken van HDPE voor drukleiding zijn volgens NBN-EN 13244.
De buizen zijn tevens voorzien van trekvaste koppelingen.
Buizen met een uitwendige Ø > 630 mm zijn buizen van HDPE type 1 volgens de norm DIN 8074/75.
24.30.6.1 Verbinding van de buizen
Alle buizen en hulpstukken worden met elkaar trekvast verbonden door middel van lassen (spiegellas
of elektromoflas) en/of met losse of vaste flenzen.
Alle laswerken worden uitgevoerd door terzake gespecialiseerde, gecertificeerde en ervaren lassers.
De flensverbindingen bestaan uit voorlaskragen van polyethyleen, te lassen aan de buizen of
hulpstukken en losse overschuifflenzen.
Tenzij andersluidende bepalingen in de aanbestedingsdocumenten zijn de losse overschuifflenzen en
bouten van roestvrij staal AISI 304 of van het type PP 30 % glasvezelversterkt met met stalen kern
waarvan de afmetingen voldoen aan ISO DIN 2501. De bouten zijn van roestvrijstaal AISI 304.
De toe te passen minimumsterkteklasse bij uitvoering als directional drilling bedraagt PN10.
III-138 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
24.30.6.2 Monsterneming
De monsterneming is volgens 24.4.1.1 met dien verstande dat een monster in plaats van 5 m buizen,
10 m buizen omvat.
24.30.6.3 Onderwerp en toepassingsgebied
De norm NBN-EN 13244 specificeert de grondstof, de afmetingen, de toelaatbare maatafwijkingen, de
kwaliteitseisen en het merken van buizen van polyethyleen van de klasse PE 80 gebruikt voor het
transport van rioolwater onder druk bij een temperatuur tot en met 45 °C.
De buizen mogen ingegraven, verzonken, blootgesteld aan de open lucht, maar beschermd tegen
zonnestralen of ondergedompeld zijn.
24.30.6.4 Definities en symbolen
Gerecycleerd materiaal: materiaal afkomstig van een vermalen product van externe oorsprong.
24.30.6.5 Grondstof
24.30.6.5.A MATERIAAL
Het materiaal moet PE 80 of PE 100 zijn. Het materiaal moet voldoen aan de vereisten vermeld in
§ 4.1 van NBN-EN 13244-1 en NBN-EN 13244-2.
24.30.6.5.B MASSADICHTHEID
De massadichtheid van het basishars, bepaald volgens NBN-EN ISO 1183, moet groter zijn dan of
gelijk zijn aan 930 kg/m³.
Het gebruik van gerecycleerd materiaal is verboden, met uitzondering van intern herverwerkbaar
produktierestant.
24.30.6.5.C SMELTINDEX
Voor een gegeven compound, moet de smeltindex, bepaald volgens NBN-EN ISO 1133
(proefvoorwaarde nr. 18), begrepen blijven binnen ± 20 % van de waarden bepaald bij de aanvaarding
van dat compound.
24.30.6.5.D GEHALTE AAN VLUCHTIGE STOFFEN
Het gehalte aan vluchtige stoffen van het compound, bepaald volgens de methode beschreven in
24.30.6.11.A, mag niet meer bedragen dan 350 mg/kg. In geval van betwisting, wordt het watergehalte
bepaald volgens NBN T02-201; dit moet lager zijn dan 250 mg/kg.
24.30.6.5.E GERECYCLEERD MATERIAAL
Het gebruik van gerecycleerd materiaal is verboden.
24.30.6.6 Afmetingen en drukken
24.30.6.6.A BUISMATEN
De buismaten worden beperkt tot de in tabel III-24.30-1 vermelde diameters en de overeenstemmende
wanddikten.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-139

Hoofdstuk III - Materialen
DE DM,min - DM,max
SDR 11 SDR 13,6 SDR 17
emin emax emin emax emin emax
32 32,0 - 32,3 3,0 3,4 2,4 2,8 2,0 2,3
40 40,0 - 40,4 3,7 4,2 3,0 3,5 2,4 2,8
50 50,0 - 50,4 4,6 5,2 3,7 4,2 3,0 3,4
63 63,0 - 63,4 5,8 6,5 4,7 5,3 3,8 4,3
75 75,0 - 75,5 6,8 7,6 5,6 6,3 4,5 5,1
90 90,0 - 90,6 8,2 9,2 6,7 7,5 5,4 6,1
110 110,0 - 110,7 10,0 11,1 8,1 9,1 6,6 7,4
125 125,0 - 125,8 11,4 12,7 9,2 10,3 7,4 8,3
140 140,0 - 140,9 12,7 14,1 10,3 11,5 8,3 9,3
160 160,0 - 161,0 14,6 16,2 11,8 13,1 9,5 10,6
180 180,0 - 181,1 16,4 18,2 13,3 14,8 10,7 11,9
200 200,0 - 201,2 18,2 20,2 14,7 16,3 11,9 13,2
225 225,0 - 226,4 20,5 22,7 16,6 18,4 13,4 14,9
250 250,0 - 251,5 22,7 25,1 18,4 20,4 14,8 16,4
280 280,0 – 281,7 25,4 28,1 20,6 22,8 16,6 18,4
315 315,0 – 316,9 28,6 31,6 23,2 25,7 18,7 20,7
355 355,0 - 357,2 32,2 35,6 26,1 28,9 21,1 23,4
400 400,0 - 402,4 36,3 40,1 29,4 32,5 23,7 26,2
450 450,0 - 452,7 40,9 45,1 33,1 36,6 26,7 29,5
500 500,0 - 503,0 45,4 50,1 36,8 40,6 29,7 32,8
560 560,0 - 563,4 50,8 56,0 41,2 45,5 33,2 36,7
630 630,0 - 633,8 57,2 63,1 46,3 51,1 37,4 41,3
710 710,0 - 716,4 52,2 57,6 42,1 46,5
800 800,0 - 807,2 58,8 64,8 47,4 52,3
900 900,0 - 908,1 53,3 58,8
1000 1000,0 - 1009,0 59,3 65,4
Tabel III-24.30-1: alle maten zijn in mm
24.30.6.6.B NOMINALE DRUKKEN PN
PE80: SDR 11 = PN 12,5
SDR 13,6 = PN 10
SDR 17 = PN 8
PE100: SDR 11 = PN 16
SDR 13,6 = PN 12,5
SDR 17 = PN 10
24.30.6.6.C GEMIDDELDE BUITENDIAMETER
De toegelaten afwijkingen op de gemiddelde buitendiameter Dm zijn die van de klasse N van NBN
T42-003. De minimale en de maximale waarden van de gemiddelde buitendiameter (Dm,min en Dm,max)
zijn gegeven in tabel III-24.30-1.
III-140 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
24.30.6.6.D WILLEKEURIGE BUITENDIAMETER
De toegelaten afwijkingen op een willekeurige buitendiameter D zijn zoals aangegeven in tabel
III-24.30-2.
DE 63 DE > 63
Rechte buizen 0,02 × Dm,min 0,015 × Dm,min
Opgerolde buizen 0,05 × Dm,min 0,06 × Dm,min
Tabel III-24.30-2
24.30.6.6.E WERKELIJKE WANDDIKTE
De toegelaten afwijkingen op de werkelijke wanddikte e zijn die van de klasse N van NBN T42-003.
De minimale en de maximale waarden van de werkelijke wanddikte (emin en emax) zijn gegeven in tabel
III-24.30-1.
24.30.6.6.F LENGTEN EN TOEGELATEN AFWIJKINGEN
De lengte van de buizen wordt door de partijen onderling bepaald.
De voorkeurslengten zijn 6, 12, 14 en 20 m.
De toegelaten afwijking voor rechte buizen bedraagt + 0,05 m tot 0 m.
De toegelaten afwijking voor opgerolde buizen bedraagt + 0,05 m tot 0 m.
24.30.6.6.G CONTROLE VAN DE CONFORMITEIT VAN DE AFMETINGEN
De controle van de conformiteit van de afmetingen wordt uitgevoerd volgens NBN T42-402.
24.30.6.7 Uitzicht van de buizen
De buizen moeten haaks afgezaagd zijn, de uiteinden glad en ontbraamd. De uit- en inwendige
oppervlakken van de buizen moeten uniform en glad zijn. Zij mogen geen krassen, puntsteken, blaren,
leegtes, insluitsels of scheuren vertonen.
De buizen zijn in- en uitwendig zuiver.
24.30.6.8 Kwaliteitseisen
24.30.6.8.A COMPOUND
Proeven
Proefreferentie
Bemonstering
prEN 13244-1 Frequentie Aantal monsters
Hoeveelheid koolstofzwart Deel 1 - § 4.4 1/5 leveringen 3
Verdeling koolstofzwart Deel 1 - § 4.4 1/5 leveringen 6
Thermische stabiliteit Deel 1 - § 4.4 1/5 leveringen 3
MFR Deel 1 - § 4.4 1/5 leveringen 3
Densiteit compound Deel 1 - § 4.4 1/5 leveringen 1
Tabel III-24.30-3
Opmerking: de grondstofleverancier zal per levering een proefverslag afgeven dat vergeleken wordt
met de eigen controleresultaten
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-141

Hoofdstuk III - Materialen
24.30.6.8.B INWENDIGE SPANNINGEN
Wanneer men drie proefstukken onderwerpt aan de proef beschreven in NBN-EN 743
(proeftemperatuur 110 ± 2 °C), mag de lengteverandering, voor elk van de proefstukken, ten hoogste
3 % bedragen.
24.30.6.8.C TREKKARAKTERISTIEKEN
De trekkarakteristieken worden bepaald volgens NBN-EN ISO 6259-1 op vijf proefstukken.
Voor elk van deze proefstukken, moet de spanning bij de vloeigrens ten minste 15 MPa bedragen en
de rek bij breuk ten minste 350 %.
24.30.6.8.D WEERSTAND TEGEN INWENDIGE DRUK
De buizen moeten voldoen aan de controleproeven voorzien in NBN-EN 13244.
De vijf proefstukken die volgens NBN-EN 921 + errata beproefd worden, mogen dus geen lekken of
scheuren vertonen onder de voorwaarden van temperatuur, spanning en duur gegeven in tabel III-
24.30-4.
Proefspanning in MPa
Proeftemperatuur Proefduur
PE 80 PE 100
20 °C 100 u 10,0 12,4
80 °C 165 u 4,6 5,5
80 °C 1000 u 4,0 5,0
Tabel III-24.30-4
De breuken bij 80 °C moeten van het brosse type zijn. Wanneer de proef bij 80 °C een ductiele breuk
geeft bij minder dan 165 uur, dan wordt de proef hernomen volgens tabel III-24.30-5.
Het overschrijden van de voorziene druk- en/of temperatuursgrens wordt opgetekend in het
proefverslag onder vermelding van de oorzaken en van de amplituden van de overschrijdingen.
PE 80 PE 100
Proefspanning Minimum eis Proefspanning Minimum eis
4,6 MPa 165 u 5,5 MPa 165 u
4,5 MPa 219 u 5,4 MPa 233 u
4,4 MPa 293 u 5,3 MPa 332 u
4,3 MPa 394 u 5,2 MPa 476 u
4,2 MPa 533 u 5,1 MPa 688 u
4,1 MPa 727 u 5,0 MPa 1000 u
4,0 MPa
Tabel III-24.30-5
1000 u
Indien daarentegen de druk en/of de temperatuur de benedengrenzen overschreden hebben, wordt de
proef in alle gevallen herbegonnen.
24.30.6.8.E LASBAARHEID
De buizen worden gestuiklast volgens de voorschriften van hoofdstuk 7 van NBN T42-010
(lastemperatuur: 210 ± 10 °C).
III-142 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
24.30.6.8.E.1 Uitzicht van de las
De uitwendige lasnaad moet uniform zijn en gesloten over de volledige buisomtrek. De hoogte van de
inwendige lasnaad mag niet meer bedragen dan h maal de nominale wanddikte van de buis (zie tabel
III-24.30-6).
DE h
125 0,6
160 0,5
Tabel III-24.30-6
24.30.6.8.E.2 Drukproef
De gelaste proefstukken worden onderworpen aan de proeven voorzien in 24.30.6.8.D.
Daarenboven mag de breuk zich niet voordoen in het lasgrensvlak, noch achter de lasnaad in een zone
gelijk aan een halve lasnaadbreedte.
24.30.6.8.E.3 Trekproef
De trekproef wordt uitgevoerd op een proefstuk bestaande uit twee aan elkaar gelaste buizen. De vrije
buislengte tussen de las en de rand van de bevestigingsklem bedraagt 3 maal de diameter van de buis.
De trekproef, uitgevoerd in de voorwaarden van 24.30.6.8.C, mag geen breuk veroorzaken in het
lasgrensvlak. De breuk mag zich bovendien nooit voordoen vooraleer de spanning bij de vloeigrens
bereikt is, noch vóór insnoering van de buis.
24.30.6.8.F THERMISCHE STABILITEIT
De thermische stabiliteit van het buismateriaal moet ten minste 20 min bedragen bij 200 °C.
24.30.6.8.G WEERBESTANDHEID
De buis wordt blootgesteld aan de weersomstandigheden volgens de voorschriften van 24.30.6.11.B.
Na te zijn blootgesteld aan een energieniveau van ten minste 3,5 GJ/m², moet de buis voldoen aan de
proeven van 24.30.6.8.C, 24.30.6.8.D en 24.30.6.8.E.
24.30.6.9 Merken van de buizen
Het merk omvat ten minste de volgende aanduidingen:
- de nominale buitendiameter, de nominale wanddikte en de nominale druk;
- de datum van fabricage (jaar, maand, dag);
- het type PE (PE80 of PE100);
- de SDR reeks (SDR11 of SDR 13,6 of SDR 17);
- de code van de extrusiemachine;
- de naam of het kenteken van de fabrikant.
De aanduidingen moeten onuitwisbaar zijn.
De cijfers en de letters moeten voldoende groot zijn:
- minimum 3 mm voor DE 63;
- minimum 5 mm voor DE 75.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-143

Hoofdstuk III - Materialen
De merkdiepte moet kleiner zijn dan 0,1 mm voor buizen DE 125 en kleiner dan 0,2 mm voor
buizen DE 160.
De aanduidingen moeten ten minste om de meter worden herhaald.
De buizen die op trommel geleverd worden, moeten een markering van de overblijvende lengte, in
meter, vertonen.
24.30.6.10 Verpakking
De fabrikant neemt alle nodige maatregelen om beschadiging van de buizen bij het opslaan, het laden
en het vervoer te vermijden. Het oprollen van polyethyleen buizen mag slechts gebeuren bij een
temperatuur van ten hoogste 30 °C. Voor de buizen die opgerold worden, moet de binnendiameter van
de rol ten minste 2,45 m bedragen voor DE 90 en DE 110 en ten minste gelijk zijn aan 24 × DE voor
de buizen DE < 90.
24.30.6.11 Proefmethodes
24.30.6.11.A BEPALING VAN HET GEHALTE AAN VLUCHTIGE STOFFEN BIJ 105 °C
24.30.6.11.A.1 Principe van de methode
De methode bestaat erin het massaverlies te bepalen van een monster in een weegkroesje van 35 mm
diameter dat gedurende 1 u in een niet geventileerde droogstoof bij 105 °C gehouden wordt.
24.30.6.11.A.2 Apparatuur
- niet-geventileerde droogstoof werkend bij 105 ± 2 °C;
- weegkroesje met een diameter van 35 mm;
- exsicator;
- analytische balans gevoelig tot op 0,1 mg.
24.30.6.11.A.3 Werkwijze
Weeg tot op 0,1 mg het weegkroesje en zijn deksel nadat het ten minste ½ uur in een exsicator
verbleven heeft (massa m0).
Breng in het weegkroesje ongeveer 25 g monster, plaats het deksel en weeg tot op 0,1 mg (massa m1).
Plaats het weegkroesje zonder deksel in een niet geventileerde droogstoof die afgesteld is op
105 ± 2 °C. Haal na 1 u het weegkroesje uit de droogstoof en plaats het in de exsicator gedurende 1 u.
Plaats daarna opnieuw het deksel en weeg tot op 0,1 mg (massa m2).
24.30.6.11.A.4 Uitdrukking van het resultaat
Bereken het gehalte aan vluchtige stoffen V, in milligram per kilogram, aan de hand van de formule:
waarin:
m0
m1
m2
m
m
1 2
V
m1
m 0
de massa is van het lege weegkroesje, in gram;
de massa van het weegkroesje met monster, vóór verblijft in de droogstoof, in gram;
de massa van het weegkroesje met monster, na verblijft in de droogstoof, in gram.
III-144 Standaardbestek 250 april 2006
10
6

24.30.6.11.B BEPALING VAN DE WEERSBESTANDHEID
Hoofdstuk III - Materialen
24.30.6.11.B.1 Plaats en omstandigheden van de blootstelling
De steunen en bevestigingssystemen moeten van inerte materialen zijn die het resultaat niet
beïnvloeden. Corrosievaste aluminium legeringen, roestvast staal en keramische materialen zijn voor
dit doel geschikt. Messing, staal of koper mogen niet in de nabijheid van de blootgestelde materialen
gebruikt worden. Instrumenten voor het registreren van de ontvangen zonne-energie en van de
omgevingstemperatuur moeten aanwezig zijn.
De buisproefstukken worden zo opgesteld dat hun blootgestelde oppervlakte een hoek van 45° vormt
met de horizontale in de richting van de evenaar. Normaal moet de blootstellingsplaats volledig open
zijn en ver van bomen of gebouwen. Bij blootstellingen op 45° gericht naar het zuiden, mag geen
enkele hindernis, gebouwen inbegrepen, in westelijke, zuidelijke of oostelijke richting een hoek
onderspannen van meer dan 20° in een vertikaal vlak, of in noordelijke richting, een hoek
onderspannen van meer dan 45°.
24.30.6.11.B.2 Proefstukken
Gebruik buisstukken van ongeveer 1 m lang. Neem deze proefstukken uit de buizen met de kleinste
wanddikte uit een willekeurig gekozen diameterreeks. Het lot buizen waaruit de proefstukken worden
genomen, beantwoordt aan alle voorwaarden van onderhavige norm.
24.30.6.11.B.3 Methode
De buisstukken worden geïdentificeerd en alle details van de resultaten van de korteduurproeven
volgens onderhavige norm worden genoteerd. Vervolgens worden ze blootgesteld aan een
energieniveau van ten minste 3,5 GJ/m².
Na deze blootstelling worden de buisstukken beproefd volgens de voorschriften van de paragrafen
24.30.6.8.C, 24.30.6.8.D en 24.30.6.8.G.
De uit te voeren proeven door de fabrikant zijn de volgende:
1. Bepaling van de rek bij breuk bij 23 °C volgens NBN-EN ISO 6259-1:
Begin fabricage voor elk buistype
2. Bepaling van de afmetingen volgens NBN T42-402:
Elke dag van fabricage op elk vervaardigd buistype
3. Bepaling van de lengteverandering na verwarming volgens NBN-EN 743:
1 proef perbuistype per 5 fabricagedagen
4. Bepaling van de weerstand tegen inwendige druk volgens NBN-EN 921 + errata:
2 proeven per week op twee verschillende buistypen
110 u - 80 °C - σ 5 N/m².
De uit te voeren proeven tijdens de partijkeuring zijn de volgende:
1. Bepaling van de afmetingen:
1 proef per te keuren buistype
2. Bepaling van de lengteverandering na verwarming:
1 proef per te keuren buistype
3. Bepaling van de weerstand tegen inwendige druk:
1 proef per te keuren buistype
1 u - 20 °C - σ 12 N/m².
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-145

Hoofdstuk III - Materialen
24.31 Nihil
-
24.32 Nihil
-
24.33 Nihil
-
24.34 Nihil
-
24.35 Nihil
-
24.36 Nihil
-
24.37 Nihil
-
24.38 Nihil
-
24.39 Nihil
-
24.40 Buizen voor plaatsing op palen en jukken
Volgende buizen kunnen een langsmoment opnemen en zijn aldus geschikt om opgelegd te worden op
palen:
- betonbuizen en hulpstukken met plaatstalen kern volgens 24.1.4;
- voorgespannen-betonbuizen en hulpstukken volgens 24.1.5.
Aanvullend wordt ter goedkeuring van de aanbestedende overheid steeds een sterkteberekening, zowel
in de omtreksrichting als in de langsrichting, overgelegd. De berekeningen zijn conform de eisen van
de normen NBN-EN 639 Annex B, NBN-EN 641 Annex A en NBN-EN 642 Annex C en D. Ook de
doorponsing ter plaatse van de afstandsteunen moet worden beschouwd.
Indien de buizen op prefabsokkels worden geplaatst dienen deze de buis over minstens 120° te
omhullen en een minimale lengte van 0,50 m te hebben. Het technologisch wapeningspercentage van
deze sokkels bedraagt minstens in elke richting 0,15 % van de betondoorsnede.
24.41 Nihil
-
III-146 Standaardbestek 250 april 2006

24.42 Nihil
-
24.43 Nihil
-
24.44 Nihil
-
24.45 Nihil
-
24.46 Nihil
-
24.47 Nihil
-
24.48 Nihil
-
24.49 Nihil
-
24.50 Flexibele aansluitmof voor buisaansluiting op inspectieput
Hoofdstuk III - Materialen
De flexibele aansluitmof voor aansluiting van buisleidingen op inspectieputten is een conische
verbindingsmanchet die over het buiseinde wordt geschoven en instaat voor een waterdichte elastische
aansluiting van de buis op een inspectieput.
24.50.1 Vorm en afmetingen
De flexibele mof voor buisaansluiting op inspectieput bestaat uit een mof van EPDM-rubber met een
uitwendige steunrand, die verhindert dat de aansluitmof in de hoofdbuis doorstoot.
De flexibele mof van EPDM-rubber is voorzien van dichtheidsgroeven op de omtrek t.h.v. beide
uiteinden voor een waterdichte aansluiting op het buiseinde en de wand van de inspectieput.
De waterdichte verbinding van de aangesloten buis met het flexibel mofstuk wordt verzekerd door een
uitwendige roestvrij stalen spanband aan te spannen in een voorziene gleuf.
24.50.2 Materialen
De flexibele mof is van EPDM-rubber bestand tegen afvalwater en voldoet aan de norm NBN-EN
681-1.
De inwendige en uitwendige spanring is van niet magnetisch roestvrij staal AISI 316
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-147

Hoofdstuk III - Materialen
24.50.3 Eigenschappen
De flexibele mof moet een waterdichte verbinding verzekeren tussen de inspectieput en de
aansluitende buis.
De controleproeven zijn volgens PTV 101.
24.50.4 Monsterneming
De aansluitmoffen worden geleverd met een certificaat van een erkende onafhankelijke instantie.
Partijkeuring gebeurt per 500 stuks.
24.51 Nihil
-
24.52 Nihil
-
24.53 Nihil
-
24.54 Nihil
-
24.55 Nihil
-
24.56 Nihil
-
24.57 Nihil
-
24.58 Nihil
-
24.59 Nihil
-
24.60 Mof voor huis- of straatkolkaansluiting op de riolering
24.60.1 Vorm en afmetingen
De mof voor huis- of straatkolkaansluiting op de riolering bestaat uit:
- een mofstuk voorzien van een uitwendige stootrand, die verhindert dat de aansluitmof in de
hoofdbuis doorstoot. De stootrand moet ook, om puntbelastingen te vermijden, aan de buitenradius
van de hoofdbuis aangepast zijn en een stevige wankelvrije verbinding waarborgen. Het mofstuk is
III-148 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
voorzien van een inwendige stootrand, die verhindert dat de aangesloten buis door de mof kan
stoten;
- een uitwendige dichting voor de waterdichte aansluiting van de mof op de hoofdbuis. Bij
aansluiting op gewapend betonbuizen moet deze afdichtingsring maximum 2/3 van de volledige
dikte van de boring waterdicht afsluiten, en moeten voorzieningen getroffen worden om corrosie
van de wapening tegen te gaan;
- een inwendige dichtring voor de waterdichte aansluiting van de aangesloten buis met de
aansluitmof aan afdichtingsring is zodanig gedimensioneerd, dat de tolerantie in de buitenradius
van de aangesloten buis kan opgevangen worden.
24.60.2 Materialen
Het mofstuk is van polypropyleen, EPDM (voldoet aan 25.1), PVC (voldoet aan 24.4.4) of gres
(voldoet aan 24.3).
De dichtingen zijn van SBR, EPDM of NBR en voldoen aan EN 681-1.
24.60.3 Mechanische eigenschappen
De aansluitmof mag geen lekken vertonen bij een waterdichtheidsproef van 10 m waterkolom
gedurende 15 minuten, die uitgevoerd wordt na een belastingsproef volgens NEN 7060 (6.2.3.) met
40 kN op een samenstel van rioolbuis, aansluitmof en aan te sluiten buis.
24.60.4 Monsterneming
Per 500 stuks is er een partijkeuring.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-149

Hoofdstuk III - Materialen
25 AFDICHTINGSRINGEN EN KRIMPMOFFEN
Afdichtingsringen zijn ringen, van een elastomeer gebruikt voor de waterdichte verbinding van buizen
en hulpstukken. Ze worden in 25.2 ingedeeld volgens hun aard.
Krimpmoffen zijn moffen voor de realisatie van een verbinding tussen buizen van al dan niet
verschillende diameter, bestemd voor de drukloze afvoer van afvalwater tot 65 °C. Ze worden in
25.2.4 beschreven.
25.1 Algemeen
25.1.1 Monsterneming
25.1.1.1 Afdichtingsringen
Ingeval de totale hoeveelheid afdichtingsringen van een zelfde type minstens 300 stuks bedraagt,
wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 300 stuks, met dien verstande dat de eventueel resterende
hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 300 stuks wanneer ze minder
dan 150 stuks bedraagt. Zoniet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid beschouwd. De aldus
uiteindelijk verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid afdichtingsringen van een zelfde type, kleiner dan 300 stuks, wordt als één
partij beschouwd.
Per partij worden volgens het toeval drie monsters genomen. Het eerste monster is bestemd voor de
proeven, de overige twee zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Een monster omvat 3 afdichtingsringen.
25.1.1.2 Krimpmoffen
De te leveren en te plaatsen stuks worden per werf per diameter als 1 partij beschouwd.
25.1.2 Waterdichtheid
De krimpmoffen dienen een waterdichtheid te verzekeren van 5 m WK (= geen merkbaar lek binnen
een tijdspanne van 15 minuten).
25.1.3 Chemische weerstand
De chemische weerstand is overeenkomstig DIN 4060.
25.2 Beschrijving
25.2.1 Afdichtingsringen van compact elastomeer
25.2.1.1 Afdichtingsringen van gevulcaniseerd rubber
Afdichtingsringen van compact elastomeer zijn volgens de norm NBN-EN 681-1.
Behoudens anders luidende bepaling in de aanbestedingsdocumenten zijn uitsluitend de elastomeren
SBR en EPM/EPDM toegelaten.
Wanneer aan de afdichtingsringen bijzondere eisen worden gesteld inzake bestandheid tegen
vloeistoffen, dan wordt het elastomeer gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
III-150 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
25.2.1.2 Afdichtingsringen van thermoplastisch rubber
Afdichtingsringen van compact elastomeer zijn volgens de norm NBN-EN 681-2.
Wanneer aan de afdichtingsringen bijzondere eisen worden gesteld inzake bestandheid tegen
vloeistoffen, dan wordt het elastomeer gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
25.2.2 Afdichtingsringen van cellulair elastomeer
Afdichtingsringen van cellulair elastomeer zijn volgens de norm NBN-EN 681-3.
Wanneer aan de afdichtingsringen bijzondere eisen worden gesteld inzake bestandheid tegen
vloeistoffen, dan worden ze gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
25.2.3 Afdichtingsringen van polyurethaan
Afdichtingsringen van polyurethaan zijn volgens NBN-EN 681-4.
Wanneer aan de afdichtingsringen bijzondere eisen worden gesteld inzake bestandheid tegen
vloeistoffen, dan worden ze gespecificeerd op de aanbestedingsdocumenten.
25.2.4 Krimpmoffen
Krimpmoffen zijn volgens de norm NBN-EN 295 - Deel 4.
25.2.5 Afdichtingsring voor verbinding tussen gres en pvc
Dichtingselementen voor de verbinding van de spie-einden van buizen in gietijzer of kunststof op
gresbuizen met dichtingssystemen F. Ze bestaand uit compact elastomeer conform 25.2.1 en voldoen
aan de norm EN 295 deel 4.
25.2.6 Kabeldoorgangstuk
Het kabeldoorgangstuk wordt ingezet om gresleidingen tussen moeilijk te verplaatsen leidingen door
te verbinden. Het bestaat uit een rubberen buiselement met een inwendige versterking d.m.v. een
vloeizone in de vorm van een halve gresschaal. Het buiselement wordt met beide gresspie-einden
verbonden d.m.v. spanbanden.
Met deze buitenste spanbanden wordt de huls met beide spie-einden verbonden. De lengte is aangepast
aan de te overbruggen hindernis. Deze flexibele koppeling is volgens NBN-EN 295-4.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-151

Hoofdstuk III - Materialen
26 MATERIALEN VOOR DRAINEERLEIDINGEN
26.1 Draineerbuizen en hulpstukken
26.1.1 Geribbelde draineerbuizen en hulpstukken van PVC
Draineerbuizen en hulpstukken van PVC zijn volgens de norm NBN T42-113.
Eén lot bedraagt 5000 m.
26.1.2 Draineerbuizen van polyethyleen
26.1.2.1 Gladde draineerbuizen van PE
26.1.2.1.A GRONDSTOF
De polyethyleen drainagebuis wordt vervaardigd vertrekkend van een volwand polyethyleenbuis. De
grondstof van deze volwand polyethyleenbuis voldoet aan NBN-EN 13244-1.
Voor de hulpstukken geldt NBN-EN 12201-3.
26.1.2.1.B AFMETINGEN
26.1.2.1.B.1 Afmetingen van de buis
De afmetingen van de uit de volwand buis vervaardige polyethyleen drainagebuis voldoet aan de norm
NBN-EN 13244-2, waarin de volgende klassen zijn weerhouden:
- voor PE 80 en PE 100: SDR 11, SDR 13.6, SDR 17 en SDR 17.6.
De drainagebuis wordt steeds haaks afgesneden.
26.1.2.1.B.2 Afmetingen van de hulpstukken
De afmetingen voor de hulpstukken zijn volgens NBN-EN 13244-3.
26.1.2.1.C PERFORATIES
De buizen, de hulpstukken uitgezonderd, zijn voorzien van perforaties die voldoen aan volgende eisen:
- de perforaties moeten gelijkmatig verdeeld over het hele buisoppervlak aangebracht zijn;
- de nominale breedte van de perforaties dient opgegeven te worden door de fabrikant. De nominale
breedte bedraagt minimaal 1,0 mm en maximaal 15,0 mm. De lengte van de perforaties dient gelijk
of groter te zijn dan de breedte van de perforaties. Zowel gesleufde als geboorde perforaties zijn
toegestaan.
26.1.2.1.D MONSTERNEMING
De monsterneming is volgens 24.4.1.1.
26.1.2.2 Geribde draineerbuizen van PE
26.1.2.2.A GRONDSTOF, AFMETINGEN EN WANDOPBOUW
De grondstof, afmetingen en wandopbouw dienen opgegeven te worden in het bijzonder bestek.
III-152 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
26.1.2.2.B PERFORATIES
De buizen, de hulpstukken uitgezonderd, zijn voorzien van perforaties die voldoen aan volgende eisen:
- de perforaties moeten in tenminste 3 rijen en gelijkmatig verdeeld over het hele buisoppervlak
verdeeld zijn;
- de nominale breedte van de perforaties dient opgegeven te worden door de fabrikant. De nominale
breedte bedraagt minimaal 1,0 mm en maximaal 15,0 mm. De lengte van de perforaties dient gelijk
of groter te zijn dan de breedte van de perforaties. Zowel gesleufde als geboorde perforaties zijn
toegestaan.
26.1.2.2.C MONSTERNEMING
De monsterneming is volgens 24.4.1.1.
26.1.3 Nihil
-
26.1.4 Draineerbuizen van gres
Draineerbuizen van gres zijn volgens NBN-EN 295 deel 5.
26.1.5 Draineerbuizen van beton
Draineerbuizen van beton zijn volgens PTV 104.
26.1.6 Wandversterkte HDPE draineerbuizen
Wandversterkte draineerbuizen zijn 2/3 of 3/3 van de buisomtrek geperforeerd en vervaardigd volgens
een naadloos en spiraalvormig proces en verbonden b.m.v. een steekmofverbinding.
26.1.6.1 Afmetingen
Inwendige diameters: 300, 400, 500, 600, 750, 900 en 1050 mm.
26.1.6.2 Fysische eigenschappen
- eigenschappen van het granulaat voor het vervaardigen van de buizen:
HDPE (zwart): dichtheid 950 - 961 kg/m³;
smeltindex 190/5 0,45 - 0,60 g/10 minuten.
HDPE (natuur): dichtheid 950 - 960 kg/m³;
smeltindex 190/5 0,45 - 0,60 g/10 minuten.
- E-modulus bij 20 °C: minimum 150 N/mm²;
- per strekkende meter buis moet een draineerinlaatoppervlak van ten minste 100 cm² bereikt
worden;
- bij de sterkteberekening wordt tevens rekening gehouden met:
- soortelijk gewicht van bovenliggende grond;
- verdichtingsgraad > 95 % proctorwaarde;
- werkelijke temperatuur rond de draineerbuizen;
- regenafvoer van 6 liter per seconde per hectare;
- zettingen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-153

Hoofdstuk III - Materialen
26.2 Filtermaterialen
26.2.1 Filtermaterialen in bandvorm van polypropyleen
Filtermaterialen in bandvorm bestaan uit met vezels vervaardigde banden, die eventueel met draden
versterkt zijn.
26.2.1.1 Vorm en afmetingen
De banden hebben een rechthoekige doorsnede.
De nominale breedte wordt door de fabrikant bepaald. De tolerantie in min op de nominale breedte is 0
mm voor de gemiddelde breedte.
De nominale dikte is 18 mm. De tolerantie in min op de nominale dikte is 6 mm voor de individuele
diktes en 0 mm voor de gemiddelde dikte.
De lengte wordt door de fabrikant bepaald.
26.2.1.2 Materialen
26.2.1.2.A GRONDSTOFFEN
De vezels zijn van polypropyleen.
De draden ter versterking van de banden zijn van een synthetisch materiaal, tenzij het materiaal niet
geweven is.
26.2.1.2.B UITZICHT
De vezels zijn gelijkmatig over de volledige oppervlakte van de band verdeeld.
26.2.1.2.C MASSA
De nominale massa is 600 g/m².
De tolerantie in min op de nominale massa is 150 g/m² voor de individuele massa’s en 0 g/m² voor de
gemiddelde massa.
26.2.1.2.D TREKSTERKTE
De gemiddelde treksterkte van de draden ter versterking van de banden is minstens 50 N.
De individuele treksterkte van de banden is minstens 50 N per 10 cm.
26.2.1.3 Monsterneming
Ingeval de totale hoeveelheid filtermateriaal in bandvorm van hetzelfde type en met dezelfde
afmetingen minstens 5000 m draineerbuis bedraagt, wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 5000 m
draineerbuis, met dien verstande dat de eventueel resterende hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst
afgebakende hoeveelheid van 5000 m draineerbuis wanneer ze minder dan 2500 m draineerbuis
bedraagt. Zo niet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid beschouwd. De aldus uiteindelijk
verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid kleiner dan 5000 m draineerbuis wordt als één partij beschouwd.
Per partij worden volgens het toeval drie monsters genomen. Het eerste monster is bestemd voor de
proeven, de overige twee zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Een monster omvat 10 m filtermateriaal in bandvorm.
III-154 Standaardbestek 250 april 2006

26.2.2 Gewikkelde polypropyleenvezels
Hoofdstuk III - Materialen
Gewikkelde filtermaterialen bestaan uit vezels die in de fabriek met draden om de draineerbuis
gewikkeld zijn en voldoen aan volgende bepalingen:
26.2.2.1 Vorm en afmetingen
De nominale dikte van de omhulling is 5 mm. De tolerantie in min op de nominale dikte is 0 mm voor
de gemiddelde dikte en 2 mm voor de individuele diktes.
26.2.2.2 Materialen
26.2.2.2.A GRONDSTOFFEN
De vezels zijn polypropyleenvezels.
De wikkeldraden zijn van synthetisch materiaal.
26.2.2.2.B UITZICHT
Het omhullingsmateriaal vormt een homogene laag van vezels die als een warrige structuur van vezels
rond de buizen aangebracht zijn door middel van synthetische wikkeldraden.
De eventuele naad is gesloten.
26.2.2.2.C MASSA
De nominale massa is 450 g/m². De tolerantie in min op de nominale massa is 110 g/m² voor de
individuele massa’s en 0 g/m² voor de gemiddelde massa.
26.2.2.2.D TREKSTERKTE
De gemiddelde treksterkte van de wikkeldraden is minstens 50 N.
26.2.2.2.E KARAKTERISTIEKE PORIEGROOTTE
De gemiddelde karakteristieke poriegrootte (O90)g is groter dan of gelijk aan 0,6 mm en kleiner dan of
gelijk aan 1,0 mm.
De karakteristieke poriegrootte O90 per buisstuk is niet kleiner dan 0,75 (O90)g en niet groter dan 1,25
(O90)g.
26.2.2.3 Monsterneming
Monsterneming is zoals 26.2.1.3.
26.2.3 Kokosvezels
p.m.
26.3 Draineerstructuurmatten
26.3.1 Algemeen
Tegen de achterzijde van de landhoofden, respectievelijk kokerwanden, respectievelijk keermuren,
wordt een draineerstructuurmat geplaatst teneinde de dichtheid, de afwatering en de bescherming van
de constructie te bewerkstelligen. De draineerstructuurmat bestaat uit een kern met langs een zijde een
geotextiel. Het geotextiel bevindt zich in contact met de aanaarding.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-155

Hoofdstuk III - Materialen
26.3.2 Kern
De kern is van UV-gestabiliseerd HDPE met een materiaaldikte van minstens 0,6 mm.
De kern is waterdicht en aan beide zijden van symmetrische noppen voorzien. Deze noppen hebben de
vorm van afgeknotte piramides met een hoogte van minstens 5 mm. Aldus ontstaat een
driedimensionele structuurmat met een totale dikte van minstens 10 mm.
De kernzijde in contact met het geotextiel vormt de eigenlijke drain, de andere kernzijde – in contact
met de te beschermen constructie – vormt een luchtspouw die zorgt voor ventilatie en afvoer van
eventueel insijpelend water.
26.3.3 Geotextiel
Het geotextiel voldoet aan de PTV 829, aangevuld met:
- het geotextiel is een niet-geweven thermisch gebonden vlies uit polypropyleen;
- het geotextiel vormt in feite de filter en heeft een waterdoorlaatbaarheid van minstens 90 l/m²/s.
26.3.4 Kern plus geotextiel
Het geheel van kern met langs een zijde een geotextiel vormt een draineerstructuurmat met een
drukweerstand van minstens 200 hPa en een afvoercapaciteit van minstens 0,50 l/m/s bij een verval
van i = 0,1 ‰ en bij een drukbelasting van 50 hPa.
De draineerstructuurmat wordt in banen geplaatst en mechanisch bevestigd met minstens 2
mechanische bevestigingen per m². De overlapping van de banen bedraagt minstens 0,10 m.
26.3.5 Aansluiting op wateropvangscherm met draineerbuis
De draineerstructuurmat sluit onderaan aan op een wateropvangscherm met draineerbuis.
Het wateropvangscherm bestaat uit een waterdichte kern van HDPE met op beide zijden symmetrische
piramidale nopjes, omhuld met een niet-geweven thermisch gebonden polypropyleen geotextiel. Dit
laatste omhult tevens een draineerbuis Ø 110 m die verder aansluit op het bestaande
afwateringssysteem.
26.3.6 Monsterneming
Ingeval de totale hoeveelheid noppenfolie van hetzelfde type en met dezelfde afmetingen minstens
1000 m² bedraagt, wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 1000 m², met dien verstande dat de
eventueel resterende hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 1000 m²
wanneer ze minder dan 500 m² bedraagt. Zo niet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid
beschouwd. De aldus uiteindelijk verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid kleiner dan 1000 m² wordt als één partij beschouwd.
Per partij worden volgens het toeval drie monsters genomen. Het eerste monster is bestemd voor de
proeven, de overige twee zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Een monster omvat 1 m² noppenfolie.
26.4 Noppenbaan van vormvast polyethyleen, voorzien van geotextiel
Een noppenbaan van polyethyleen is een beschermingsmat uit vormvast polyethyleen, voorzien van
noppen en aan de buitenzijde voorzien van geotextiel.
26.4.1 Materiaal
Het materiaal waaruit de noppenbaan vervaardigd is, is HDPE.
III-156 Standaardbestek 250 april 2006

Het geotextiel is vervaardigd uit polypropyleen.
26.4.2 Vorm en afmetingen
- materiaaldikte: min. 0,6 mm;
- noppenhoogte: 9 mm;
- noppenafstand: ca. 2,5 cm.
26.4.3 Fysische eigenschappen
- temperatuurbestendigheid: tussen -30 °C en 80 °C;
- drukweerstand: 400 kN/m²;
- retentiecapaciteit: 3,5 l/m².
26.4.4 Monsterneming
Hoofdstuk III - Materialen
Ingeval de totale hoeveelheid noppenfolie van hetzelfde type en met dezelfde afmetingen minstens
1000 m² bedraagt, wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 1000 m², met dien verstande dat de
eventueel resterende hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 1000 m²
wanneer ze minder dan 500 m² bedraagt. Zo niet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid
beschouwd. De aldus uiteindelijk verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid kleiner dan 1000 m² wordt als één partij beschouwd.
Per partij worden volgens het toeval drie monsters genomen. Het eerste monster is bestemd voor de
proeven, de overige twee zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Een monster omvat 1 m² noppenfolie.
26.5 Drainagematten
Een noppenbaan van polystyreen is een beschermings- en drainagemat van vormvast polystyreen,
voorzien van noppen en aan de buitenzijde voorzien van geotextiel.
26.5.1 Materiaal
Het materiaal waaruit de noppenbaan vervaardigd is, is polystyreen.
Het geotextiel is vervaardigd van polystyreen.
26.5.2 Vorm en afmetingen
- materiaaldikte: min. 0,72 mm ± 2 %;
- noppenhoogte: min. 9,5 mm ± 2 %;
- noppenafstand: min. 17,2 mm ± 2 %.
26.5.3 Fysische eigenschappen
- drukweerstand: min. 710 kN/m² ± 5 %;
- afvoercapaciteit (bepaald volgens DIN 4095): min. 0,40 l/s/m ± 5 %.
26.5.4 Monsterneming
De monsterneming is volgens 26.4.4.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-157

Hoofdstuk III - Materialen
27 METSELSTENEN
Metselstenen worden onderverdeeld in volle metselstenen, geperforeerde en holle metselstenen.
27.1 Volle metselstenen
27.1.1 Volle bakstenen
Volle gevelbakstenen of stenen voor niet-decoratief metselwerk zijn volgens de norm NBN-EN 771-1
(+ addendum A1) en de PTV 23-002 (gevelbaksteen) / PTV 23-003 (stenen voor niet-decoratief
metselwerk).
Behoudens andersluidende vermelding:
- behoren ze tot de categorie I (95% betrouwbaarheid van de verklaarde druksterkte);
- vallen ze onder de classificatie HD (hoge densiteit).
De legzijde van de volle bakstenen in het metselwerk is de zijde die, onderworpen aan de drukkracht
volgens de proef op de druksterkte, de in de aanbestedingsdocumenten voorgeschreven minimum
breukspanningen vertoont (cfr. NBN B24-301 + errata).
Ze zijn vorstbestendig, de vereiste vorstbestendigheidsklasse wordt aangegeven in de
aanbestedingsdocumenten. De algemene regel is dat ze van het type “zeer vorstbestendig” zijn,
bepaald aan de hand van de methode beschreven in de NBN B27-009 en zijn addendum.
27.1.2 Volle betonmetselstenen
Volle betonmetselstenen zijn overeenkomstig NBN-EN 771-3 en NBN B21-001 en behoren tot de
groep 1 volgens NBN B21-001: tabel 5.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten
- behoren ze tot de categorie I (95 % betrouwbaarheid van de verklaarde druksterkte);
- behoren ze tot de sterkteklasse f20 volgens NBN B21-001 (genormaliseerde druksterkte tenminste
20 MPa);
- is de metselsteencode C volgens NBN B21-001 (gewone metselstenen voor grondmetselwerk).
Volle betonmetselstenen die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn
nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt
verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij
hun levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een partij volle betonmetselstenen (monsterneming en proeven)
is volgens NBN-EN 771-3: Bijlagen A en B en NBN B21-001: Bijlage C.
27.2 Geperforeerde en holle metselstenen
27.2.1 Geperforeerde bakstenen
Geperforeerde gevelbakstenen of stenen voor niet-decoratief metselwerk zijn volgens de norm
NBN-EN 771-1 (+ addendum A1) en de PTV 23-003 (gevelbaksteen) / PTV23-003 (stenen voor nietdecoratief
metselwerk).
Behoudens andersluidende vermelding:
- behoren ze tot de categorie I (95% betrouwbaarheid van de verklaarde druksterkte);
- vallen ze onder classificatie LD (lage densiteit).
III-158 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De legzijde van de geperforeerde bakstenen in het metselwerk is de zijde die onderworpen aan de
drukkracht volgens de proef op de druksterkte, de in de aanbestedingsdocumenten voorgeschreven
minimum breukspanningen vertoont (cf. NBN B24-301 + errata).
Ze zijn vorstbestendig, de vereiste vorstbestendigheidsklasse wordt aangegeven in de
aanbestedingsdocumenten. De algemene regel is dat ze van het type “normaal vorstbestendig” zijn
bepaald aan de hand van de methode beschreven in de NBN B27-009 en zijn addendum.
27.2.2 Holle en geperforeerde betonmetselstenen
Holle en geperforeerde betonmetselstenen zijn overeenkomstig NBN-EN 771-3 en NBN B21-001 en
behoren tot de groepen 2 of 3 volgens NBN B21-001: tabel 5.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten:
- behoren ze tot de categorie I (95 % betrouwbaarheid van de verklaarde druksterkte);
- behoren ze tot de sterkteklasse f15 volgens NBN B21-001 (genormaliseerde druksterkte tenminste
15 MPa);
- behoren ze tot de klasse van volumemassa ρ1,9 volgens NBNB 21-001 (schijnbare droge
volumemassa groter dan 1600 kg/m³);
- is de metselsteencode C (gewone metselstenen voor grondmetselwerk).
Holle en geperforeerde betonmetselstenen die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke
instantie zijn nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze
gebruiksgeschikt verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens
28 dagen oud bij hun levering op het werk.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-159

Hoofdstuk III - Materialen
28 DRAINEERELEMENTEN VAN POREUS BETON
Draineerelementen van poreus beton zijn geprefabriceerde elementen van poreus beton die
samengevoegd een gronddichte drainerende wandbedekking vormen, met adequate uitsparingen
waarlangs het binnendringend grondwater kan worden gedraineerd en afgevoerd.
Naargelang van de afmetingen worden ze verdeeld in draineerblokken van poreus beton en
draineerplaten van poreus beton.
De monsterneming gebeurt op dezelfde manier als voor betonmetselstenen (cf. NBN B 21-001).
28.1 Draineerblokken van poreus beton
Draineerblokken van poreus beton voldoen aan de volgende bepalingen:
- de vorm is een balk: de nominale lengte is 39 cm, de nominale breedte 19 cm en de nominale
hoogte 9, 14 of 19 cm, de toleranties op die nominale afmetingen zijn +2 mm en -4 mm voor de
individuele afmetingen;
- de individuele druksterkte gemeten loodrecht op het legvlak is minstens 17,5 MPa; de individuele
druksterkte gemeten loodrecht op de andere vlakken is minstens 3,5 MPa;
- de individuele poreusheid is minstens 14 %.
28.2 Draineerplaten van poreus beton
Draineerplaten van poreus beton voldoen aan de volgende bepalingen:
- de vorm is een balk: de nominale lengte is 60 cm, de nominale breedte 10 cm en de nominale
hoogte 20 cm, de toleranties op die nominale afmetingen zijn +2 mm en -4 mm voor de individuele
afmetingen;
- de individuele druksterkte gemeten loodrecht op het legvlak is minstens 14 MPa, de individuele
druksterkte gemeten loodrecht op de andere vlakken is minstens 2,8 MPa;
- de individuele poreusheid is minstens 14 %.
III-160 Standaardbestek 250 april 2006

29 GEWAPEND BITUMEN VOOR AFDICHTINGSLAGEN
Hoofdstuk III - Materialen
Gewapend bitumen voor afdichtingslagen is gewapend bitumen met glasvlies volgens NBN B46-002.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-161

Hoofdstuk III - Materialen
30 PRODUCTEN BEREID MET EPOXYHARS TER BESCHERMING
VAN CEMENTGEBONDEN MATERIALEN
Producten bereid met epoxyhars ter bescherming van cementgebonden materialen bestaan uit zuiver
epoxyhars.
De specifieke kenmerken en de wijze van aanbrengen worden voorgeschreven in de
aanbestedingsdocumenten. Bij ontstentenis gelden de volgende bepalingen:
- de individuele totale laagdikte is minstens 0,3 mm wanneer het product bestaat uit zuiver
epoxyhars en zo niet minstens 0,4 mm. Tenzij anders vermeld op de aanbestedingsdocumenten
worden er ter controle minstens 10 metingen van de totale laagdikte verricht;
- de individuele aanhechtingssterkte aan het beton is minstens 2 MPa. Tenzij anders vermeld op de
aanbestedingsdocumenten worden er, nadat het epoxyhars verhard is, hetzij gedurende 10 dagen bij
minstens 10 °C, hetzij gedurende 7 dagen bij laboratoriumvoorwaarden (20 °C), hetzij gedurende
48 uren in een droogstoof bij 45 °C tot 50 °C, ter controle van de aanhechtsterkte minstens 5
geldige trekproeven verricht. Een trekproef omvat in volgorde:
- het kleven van een trekkop met een oppervlakte van 900 mm² op de bescherming van
epoxyhars;
- het inslijpen, na verharding van de kleefstof, van de bescherming van epoxyhars rond de
trekknop tot in het cementgebonden materiaal;
- het uitoefenen van een trekkracht op de trekknop naar rata van 2 N/s tot breuk optreedt.
Een aldus uitgevoerde trekproef is ongeldig enkel en alleen wanneer de breuk zich niet voordoet in
het scheidingsvlak tussen het cementgebonden materiaal en de beschermingslaag en de treksterkte
daarbij kleiner is dan 2 MPa.
III-162 Standaardbestek 250 april 2006

31 NATUURSTENEN TROTTOIRBANDEN (BORDUREN)
31.1 Technische voorschriften
Hoofdstuk III - Materialen
De natuurstenen trottoirbanden (borduren) dienen te voldoen aan de norm NBN-EN 1343 en PTV 843.
Tenzij anders bepaald in de aanbestedingsdocumenten behoren zij tot gebruiksklasse 3 zoals bedoeld
in de PTV 843.
De aanbestedingsdocumenten specificeren het soort natuursteen volgens PTV 844.
31.2 Vorm en afmetingen
De nominale hoogte h, de nominale afschuining a en
de nominale breedte e van de dwarse doorsnede,
aangegeven op figuur III-31-1, van de onderscheiden
types van natuurstenen trottoirbanden worden vermeld
in de tabel III-31-1. Gebogen natuurstenen
trottoirbanden hebben een vlakke achterkant en hun
breedte e wordt gemeten op de dwarse doorsnede van
de uiteinden.
De lengte van de rechte natuurstenen trottoirbanden
types A en B is minstens 80 cm.
De lengte van de gebogen natuurstenen trottoirbanden
types A en B is hoogstens 125 cm (ontwikkelde lengte
van het dagvlak).
De lengte van de rechte natuurstenen trottoirbanden
type C is begrepen tussen 30 en 75 cm.
31.3 Afwerking
Figuur III-31-1: dwarse doorsnede van een
trottoirband
Type h in cm a in cm e in cm
AI 1 25 2 15
AI 2 30 2 15
AI 3 35 2 15
AII 1 25 10 15
AII 2 30 10 15
AII 3 35 10 15
BI 1 25 2 20
BI 2 30 2 20
BII 30 15 20
CI 1 25 0 8
CI 2 30 0 8
CII 1 25 0 10
CII 2
Tabel III-31-1
30 0 10
De uiteinden van de natuurstenen trottoirbanden zijn vlak en haaks op het bovenvlak en het voorvlak.
De natuurstenen trottoirbanden types AII en BII hebben gezaagde dagvlakken.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-163

Hoofdstuk III - Materialen
De natuurstenen trottoirbanden types AI en BI hebben gezaagde verticale vlakken.
Het zichtbare bovenvlak wordt mechanisch behouwen met op 45 afgeschuinde kant, of wanneer
voorgeschreven in de aanbestedingsdocumenten, mechanisch behouwen in langsrichting met 12 slagen
per decimeter, hetzij gefrijnd, hetzij “sclypé”.
De natuurstenen trottoirbanden type C hebben een ruw bovenvlak dat met de hamer gevlakt is en
gezaagde verticale vlakken.
Geen enkel dagvlak vertoont barsten, afschilferingen of afsplinteringen van meer dan 4 cm².
31.4 Monsterneming
Voor de monsterneming wordt elke totale hoeveelheid natuurstenen trottoirbanden van hetzelfde type
en met dezelfde kenmerken, verdeeld in gelijke partijen die zo groot mogelijk zijn, doch niet groter
dan 1000 lopende m.
III-164 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
32 GEPREFABRICEERDE LIJNVORMIGE ELEMENTEN VAN BETON
VOOR WEGENBOUW
Onder geprefabriceerde lijnvormige elementen van beton voor wegenbouw worden de volgende
betonelementen verstaan:
- veiligheidsstootbanden (zie 32.7);
- betonboordstenen.
Betonboordstenen zijn overeenkomstig de normen NBN-EN 1340 en NBN B21-411 en worden
volgens NBN B21-411 in de volgende hoofdtypes ingedeeld:
- hoofdtype I, trottoirbanden (zie 32.1);
- hoofdtype II, partim kantstroken (zie 32.2);
- hoofdtype II, partim watergreppels ( zie 32.3);
- hoofdtype III, trottoirbanden-watergreppels (zie 32.4);
- hoofdtype IV, schampkanten (zie 32.5);
- hoofdtype V, betonboordstenen met een andere vorm en functie in de weg dan de voormelde (zie
32.6).
De aanbestedingsdocumenten specifiëren het hoofdtype, het type in het geval van
standaardboordstenen, het dwarsprofiel in de andere gevallen en desgevallend de andere
vormkenmerken, de lengte, de textuur en de kleur van de betonboordstenen.
Tenzij anders gespecifieerd in de aanbestedingsdocumenten behoren de betonboordstenen tot de
toepassingscategorie Ia of IIa volgens NBN B21-411 (o.a. klasse 3 van weersbestandheid – markering
D volgens NBN-EN 1340 = bestand tegen dooizouten).
Betonboordstenen die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn nagezien,
mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt verklaard
worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun
levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een partij betonboordstenen (monsterneming en proeven) is
volgens NBN-EN 1340: Bijlage B en NBN B21-411: Bijlage A.
32.1 Geprefabriceerde betonnen trottoirbanden
Geprefabriceerde betonnen trottoirbanden zijn overeenkomstig het hoofdtype I volgens de normen
NBN B21-411 en NBN-EN 1340.
Tenzij anders vermeld in de aanbestedingsdocumenten, worden standaard trottoirbanden geleverd.
32.2 Geprefabriceerde betonnen kantstroken
Geprefabriceerde betonnen kantstroken zijn overeenkomstig het hoofdtype II: partim kantstroken
volgens de normen NBN B21-411 en NBN-EN 1340.
Tenzij anders vermeld in de aanbestedingsdocumenten, worden standaard trottoirbanden geleverd.
32.3 Geprefabriceerde betonnen watergreppels
Geprefabriceerde betonnen watergreppels zijn overeenkomstig het hoofdtype II: partim watergreppels
volgens de normen NBN B21-411 en NBN-EN 1340.
Tenzij anders vermeld in de aanbestedingsdocumenten, worden standaard watergreppels geleverd.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-165

Hoofdstuk III - Materialen
32.4 Geprefabriceerde betonnen trottoirbanden-watergreppels
Geprefabriceerde betonnen trottoirbanden-watergreppels zijn overeenkomstig hoofdtype III volgens de
normen NBN B21-411 en NBN-EN 1340.
Tenzij anders vermeld in de aanbestedingsdocumenten, worden standaard trottoirbandenwatergreppels
geleverd.
32.5 Geprefabriceerde betonnen schampkanten
Geprefabriceerde betonnen schampkanten zijn overeenkomstig hoofdtype IV volgens normen NBN
B21-411 en NBN-EN 1340. Ze hebben geen voertuigkerende functie.
De figuur III-32-1 geeft de maatkenmerken (in mm) van een enkel en dubbel dwarsprofiel, type
“afgeknotte New Jersey”, waarvan de vorm als voorbeeld is aangegeven in de norm NBN B21-411:
figuur 5.
Figuur III-32-1: types afgeknotte New Jersey (alle maten in mm)
32.6 Andere geprefabriceerde betonboordstenen
Andere betonboordstenen zijn overeenkomstig het hoofdtype V volgens de norm NBN B 21-411.
32.7 Geprefabriceerde betonnen veiligheidsstootbanden
Geprefabriceerde betonnen veiligheidsstootbanden voldoen aan de normen NBN-EN 1317-1,
NBN-EN 1317-2 en NBN-EN 1317-4, ongeacht of de CE-markering al ingevoerd werd of niet, en aan
de PTV 124.
Zolang de permanente stootbanden geleverd worden zonder CE-markering, evenals voor tijdelijke
stootbanden waarop de CE-markering niet van toepassing is, moet de aannemer aantonen dat de door
hem voorgestelde stootbanden voldoen aan de voormelde normen door voorlegging van testrapporten,
opgesteld overeenkomstig de norm NBN-EN 1317-1. De aannemer bezorgt de aanbestedende
overheid, uiterlijk 7 dagen vóór de plaatsing van de stootbanden, een kopie van de testrapporten
evenals de Nederlandse vertaling ervan, met vermelding van de contactgegevens van het testorgaan
dat de echtheid en de volledigheid van de testrapporten kan bevestigen.
De stootbanden mogen aan de zijde die naar het verkeer gericht is geen openingen van meer dan
12 cm hoogte hebben. De totale doorstroomoppervlakte voor afvloeiend water bedraagt minimaal
100 cm²/m stootband.
De aanbestedingsdocumenten vermelden:
- het minimaal vereiste kerend vermogen, zoals bedoeld in art. 3.2 van de norm NBN-EN 1317-2.
Als de aanbestedingsdocumenten terzake niets opleggen, dan is tenminste het volgende kerend
vermogen vereist:
III-166 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
- H2 voor permanente stootbanden;
- T3 voor tijdelijke stootbanden die alleen tijdens de uitvoering van de werken of in noodsituaties
gebruikt worden;
- de maximaal toelaatbare werkingsbreedte, zoals bedoeld in art. 3.4 en tabel 4 van de norm
NBN-EN 1317-2. Als de aanbestedingsdocumenten terzake niets opleggen, dan mag de
werkingsbreedte niet groter zijn dan de klasse W6 (W7 in geval van opstelling in dubbele rij) voor
permanente en W5 voor tijdelijke stootbanden.
De aanbestedingsdocumenten kunnen bovendien vermelden:
- de vereiste schokindex, zoals bedoeld in art. 3.3 van de norm NBN-EN 1317-2. Als de
aanbestedingsdocumenten terzake niets opleggen, dan zijn enkel de schokindexen A en B zoals
bedoeld in de norm NBN-EN 1317-2 toegelaten;
- of een stootband die verankerd moet worden in de bodem of op een kunstwerk, al of niet toegelaten
is;
- bepalingen over de toegelaten globale vormen en fabricagematen.
Stootbanden die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn nagezien, mogen op
de bouwplaats geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt verklaard worden
door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun levering op de
bouwplaats.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-167

Hoofdstuk III - Materialen
33 GEPREFABRICEERDE BETONNEN TOEGANGS- EN
VERBINDINGSPUTTEN
Geprefabriceerde betonnen toegangs- en verbindingsputten zijn overeenkomstig de normen
NBN-EN 1917 en NBN B21-101 met dien verstande dat:
- alleen de toegangs- en verbindingsputten met nominale binnendiameter DN en binnenlengte
LN 1250 mm tot het toepassingsdomein van NBN-EN 1917 behoren;
- de toegangsputten met nominale binnendiameter DN en binnenlengte LN 1250 mm uitsluitend
behoren tot het toepassingsdomein van NBN B21-101 die de relevante bepalingen van
NBN-EN 1917 voor deze putten van toepassing stelt.
In toepassing van de normen NBN-EN 1917 en NBN B21-101 gelden de volgende bepalingen:
- toegangsputten zijn toegankelijk voor personen en hebben een nominale binnendiameter DN,
binnenlengte LN of binnenbreedte LW 1000 mm;
- verbindingsputten zijn niet toegankelijk voor personen, hebben een minimum nominale
binnendiameter DN, binnenlengte LN of binnenbreedte LW < 1000 mm maar 800 mm en hebben
een inbouwdiepte 2,00 m.
De onderlinge aansluithoek van de aansluitvoorzieningen worden bepaald bij de aanvang der werken
en na het sonderen van de ondergrondse leidingen door de aannemer.De aanbestedingsdocumenten
specifiëren tenminste de putsoort (toegangs- of verbindingsput), de verkeersklasse volgens NBN
B21-101: Tabel 1, de nominale binnenmaten DN, LN of LW indien groter dan de voorgeschreven
minima volgens NBN B21-101: Tabel 4, de inbouwdiepte van de putten en de aard en diameter van de
aan te sluiten buisleidingen.
Behoudens vermelding van een hogere mechanische sterkte in de aanbestedingsdocumenten, is de
mechanische sterkte van de putelementen met nominale binnenmaten DN of LN 1250 mm
overeenkomstig NBN B21-101: Tabel 1 die de eisen specifieert naargelang de putten binnen de rijweg
(verkeersklasse 1) of buiten de rijweg (verkeersklasse 2) toegepast worden. In het geval van
putelementen met nominale binnenmaten DN of LN 1250 mm waarvan de mechanische sterkte
verantwoord wordt door berekening volgens NBN B21-101 in functie van de aangrijpende
belastingen, worden de plans van de putelementen die door de fabrikant in overeenstemming verklaard
worden met de vereiste mechanische sterkte, hetzij vóór hun levering door een onafhankelijke
instantie nagezien, hetzij ter goedkeuring voorgelegd.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten worden de putten vervaardigd
met een beton met verhoogde bestandheid tegen sulfaten conform NBN B21-101: 3.3.9.
Betonnen toegangs- en verbindingsputten die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke
instantie zijn nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze
gebruiksgeschikt verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens
28 dagen oud bij hun levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een levering betonnen toegangs- of verbindingsputten is
volgens NBN B21-101: Bijlage Q.
III-168 Standaardbestek 250 april 2006

34 GEPREFABRICEERDE GEWAPENDE BETONNEN
POLYGONALE SEGMENTEN VOOR AFZINKPUTTEN
34.1 Beschrijving
Hoofdstuk III - Materialen
De polygonale schacht bestaat uit een 12-hoek met variabele segmentlengte. Door deze lengte te laten
variëren kunnen alle diameters tussen 6 m en 12 m gefabriceerd worden. De hoogte van de segmenten
is telkens 2,4 m.
De voegen bestaan uit een rubberprofiel dat geplaatst is in een groef. Met behulp van bouten wordt het
rubber samengedrukt.
De schachten kunnen worden gebruikt als vertrek- of aankomstputten voor doorpersingen. De
doorgangen voor de persingen zijn in staal uitgevoerd zodat er watersloten kunnen opgelast worden.
De schachten mogen ook gebruikt worden als definitieve inspectieput of pompkamer.
34.2 Afmetingen
De afmetingen van de ingeschreven cirkel ligt tussen 6 m en 12 m.
De nominale afmetingen worden opgegeven door de fabrikant.
De toleranties op deze afmetingen zijn:
- overlangs: ± 1 mm;
- hoogte: ± 1 mm;
- breedte: ± 1 mm;
- dikte: ± 2,5 mm;
- beschreven hoek: ± 0,25°;
- groef voor rubberringen: diepte ± 0,25 mm / breedte ± 0,25 mm;
- plaatsing centreringsnoppen en -holten: ± 0,5 mm.
34.3 Rubberkarakteristieken
De dichting wordt verwezenlijkt door twee rubberprofielen van SBR volgens 25.2.2 die tegen mekaar
gedrukt worden. De nominale waterdichtheid bedraagt minimaal 10 bar.
34.4 Betonkwaliteit
De betonkwaliteit is minstens C 50/60.
Een rekennota en wapeningsplannen worden ter goedkeuring van de aanbestedende overheid
voorgelegd. Daarbij wordt rekening gehouden met alle uitvoeringsfasen en met volgende belastingen:
- eventuele perskrachten;
- gronddrukken;
- waterdrukken;
- overlasten.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-169

Hoofdstuk III - Materialen
35 GEPREFABRICEERDE GRESINSPECTIEPUT
35.1 De gresinspectieput
De minimumdiameter van de schacht is 1000 mm.
De gresinspectieput is volgens NBN-EN 295 deel 6 en voldoet aan volgende voorwaarden:
- door de fabrikant van de geprefabriceerde inspectieput is de inspectieput volledig op de werf te
leveren, inclusief reductie- en afdekplaten;
- cement volgens 8;
- steenslag volgens 7.1.2.8;
- bijzondere eisen voor afstandhouders voor de wapening: de afstandhouders zijn ofwel van
kunststof ofwel van staal voorzien van kunststofkapjes;
- het beton en wapening beantwoorden aan de voorschriften van PTV 101 + errata (1999) van
Probeton;
- epoxybekleding volgens 43.3 of gelijkwaardig.
35.1.1 Vorm en afmetingen
35.1.1.1 Basiselementen
- het basiselement is te fabriceren uit gresbuizen van minimum sterkteklasse L;
- het basiselement is maximum 2,3 m hoog;
- de aan te sluiten diameters variëren van DN 100 mm tot DN 700 mm;
- de hoogte van de put, de aan te sluiten diameters, buistypes, peilen en hoeken worden vermeld in
de aanbestedingsdocumenten;
- de lengte van de aansluitstukken is max. 0,5 m, gemeten van de binnenwand van de put tot mof- of
spievlak van het aansluitstuk;
- de afdichting tussen alle gresdelen van de put geschiedt door middel van een epoxylijm die
beantwoordt aan de eisen van EN 295 deel 1 en 3;
- de onderkant van het basiselement is waterdicht opgevuld met gewapend beton, waarin de
hijshulpmiddelen zijn verankerd;
- de vloeilijn tot halve hoogte van de aan te sluiten buizen wordt uitgevoerd met gresschalen;
- de banketten worden schuin afhellend naar de cunet zuurvast afgewerkt (gresbetegeling of
epoxybekleding) met inbegrip van de voegafwerking ter hoogte van aansluiting met buiswand en
cunet met epoxyhars;
- de in te werken aansluitstukken van aan- en afvoer zijn van hetzelfde type buis als de aan te sluiten
leidingen.
35.1.1.2 Opzetstukken (schachten)
De opzetstukken hebben eenzelfde diameter als het basiselement. Ze hebben eenzelfde mof-spieverbinding
als de gresbuizen DN 1000 volgens EN 295. Bovenaan de put wordt op de kopse kant een
drukverdelingsband aangebracht.
Voor zover de afmetingen van de inspectieput het voor transport mogelijk maken, mag het basisstuk
verhoogd worden door in de fabriek ringvormige gressegmenten met epoxy op te kleven.
III-170 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
35.1.1.3 Afdekplaat
- uit te voeren in gewapend beton overeenkomstig PTV 101 + errata (1999) van Probeton;
- aansluitopening bovenbouw raaklijnig in het verlengde van de schachtwand (voor plaatsing
klimladder);
- bij toepassing in corrosieve omstandigheden is ook de onderkant van de afdekplaat tegen corrosie
beschermd door een epoxybekleding;
- bij toepassingen met vergrendelbare waterdichte putdeksels worden afdekplaat en bovenbouw aan
de schacht verankerd d.m.v. een roestvrijstalen verankeringssysteem.
35.1.2 Berekening
De aan te nemen verkeerslasten zijn volgens NBN B03-101.
Controle tegen opdrijven met:
- waterpeil = max. grondwaterpeil + 1 m;
- veiligheid tegen opdrijven = 1,1.
35.1.3 Voor te leggen documenten
De volgende documenten zijn door de aannemer voorafgaandelijk ter goedkeuring voor te leggen voor
elke inspectieput:
- detailplan met fabricageafmetingen van de gehele inspectieput;
- de stabiliteitsberekening van basisstuk, schacht en afdekplaat + veiligheid tegen opdrijving.
De inspectieput en de dekplaat worden onder BENOR-merk door de fabrikant op het werk geleverd.
35.2 Gresputbuizen
Geprefabriceerde gresputbuizen zijn samengesteld uit gresbuizen en hulpstukken volgens 24.3 en
maken de rioleringsinspectie met videocamera en hoge drukreiniging mogelijk.
De buizen, hulpstukken, dichtingen en toleranties zijn volgens NBN-EN 295 deel 1 tot 7.
Het zijn gres T- of Y-inspectieputten waarvan de afmetingen hoofdbuis tot spruitstuk in mm/mm de
volgende zijn: 150/150, 200/200, 250/250, 300/300, 400/400, 500/500, 600/600, 700/700 of 800/800.
De nominale hoogte h van het spruitstuk wordt bepaald door de fabrikant.
35.2.1 Wanddikte
De hoofdbuis van de inspectie-opening is van dezelfde kruindrukklasse en diameter als de erop aan te
sluiten buizen, d.w.z. dat de nominale wanddikte en de toleranties erop dezelfde zijn.
De hoofdbuis heeft een mof en een spiegedeelte met hetzelfde dichtingstype als de aan te sluiten
buizen.
35.2.2 Afdekking
De afdekking bestaat uit een profiel gefundeerd op de koffer van de weg. Tussen dit profiel en het
gresopzetstuk wordt een elastische voeg of grindmateriaal aangebracht om differentiële zettingen
mogelijk te maken zodat het putdeksel niet boven de afwerklaag van het wegdek gaat uitsteken.
Variante: De afdekking bestaat uit een profiel gefundeerd op de bovenkant van het spruitstuk.
Tussen dit profiel en het gresopzetstuk wordt een elastische stootband aangebracht die
oneffenheden opvangt. Na verwarming en montage verzekert deze elastische stootband
een waterdichte verbinding tussen profiel en gresopzetstuk.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-171

Hoofdstuk III - Materialen
35.2.3 Riooldeksel
Het riooldeksel bestaat uit een kader met bijpassend deksel of kan deel uitmaken van de afdekking en
is volgens 12.4.
Het type riooldeksel wordt gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
III-172 Standaardbestek 250 april 2006

36 INSPECTIEPUTTEN VAN KUNSTSTOF
36.1 Geprefabriceerde inspectieputten van polyethyleen
36.1.1 Samenstelling
Hoofdstuk III - Materialen
De geprefabriceerde inspectieput van polyethyleen wordt samengesteld uit verschillende
basisputelementen.
De putelementen kunnen vervaardigd zijn met de rotatie-spuittechniek in MDPE (Medium Dichtheid
Polyethyleen) of met de extrusietechniek in HDPE (Hoge Dichtheid PE).
De basiselementen van MDPE hebben een diameter van 1000 mm, met een wanddikte van minimum
8 mm.
De basiselementen van HDPE worden vervaardigd op basis van HDPE rioleringsbuizen DN 1000 mm
met een wanddikte van minimum 30,6 mm (volgens DIN 8074/8075) en HDPE-plaatmateriaal.
De putelementen in MDPE en HDPE worden met en door elkaar verbonden door middel van
extrusielas (warmlassen met toevoer van materiaal).
36.1.2 Vorm en afmetingen
Een geprefabriceerde inspectieput van polyethyleen wordt volledig fabrieksmatig samengesteld en op
de juiste hoogte gemaakt. De inspectieput bestaat uit een bodem, een putlichaam en de nodige
aansluitvoorzieningen.
36.1.2.1 Bodemelementen
De inspectieput wordt gemaakt met bolle bodem of profielbodem (door-stroomput), of met vlakke
bodem (bezinkput/sifonput).
De bodemelementen zijn van MDPE. Ze hebben een hoogte van minimaal 550 mm tot maximaal
1200 mm.
Om aansluitingen te verwezenlijken worden in de putwand de nodige gaten uitgeboord, waarna PEbuisstukken
door middel van extrusielas aangebracht worden.
De maximale aansluiting op een bodemelement is DN 800 mm.
Figuur III-36-1 Figuur III-36-2
Een profielbodem bestaat uit een HDPE-buis waarvan een sectie tussen 3/10 en 5/10 van de
buisdiameter wordt weggehaald over een voldoende lengte. De ruimte tussen stroomprofiel en
putlichaam wordt in de fabriek in afschot dichtgelast met HDPE-plaatmateriaal volgens een plat vlak
met een helling van ten minste 15° (figuur III-36-1).
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-173

Hoofdstuk III - Materialen
Een vlakke bodem bestaat uit HDPE-plaatmateriaal met een wanddikte van minimum 25 mm (figuur
III-36-2).
De putbodem wordt door middel van extrusielas aan het putlichaam vastgelast.
36.1.2.2 Putlichaam
Het putlichaam wordt gevormd door opzetstukken in MDPE of HDPE-rioleringsbuis.
De opzetstukken in MDPE hebben een hoogte van maximaal 1000 mm. Ze worden aan elkaar en aan
het bodemelement verbonden door middel van extrusielas. De polyethyleen-buis in HDPE die het
lichaam van de inspectieput vormt, wordt op de nodige hoogte afgezaagd volgens de bijhorende
lengteprofielen en voorzien van de nodige aansluitingen. (zie 36.1.2.4).
De vrije opening bovenaan de inspectieput kan met een reductieplaat van HDPE en een stuk
ophoogbuis van HDPE DN 710 met een minimum wanddikte van 21,8 mm (volgens DIN 8074/8075)
en met een maximale hoogte van 300 mm, teruggebracht worden van DN 1000 tot DN 710 mm.
Met een concentrisch verlopend opzetstuk of kegelstuk kan eveneens een reductie van de vrije opening
verkregen worden.
36.1.2.3 Afwerking naar het maaiveld
De putafdekking is onafhankelijk van de PE-inspectieput en gebeurt door middel van een profiel of
een gewapende afdekplaat waarin een ronde opening voorzien is, en dat in de koffer van de weg
gefundeerd wordt. Hierdoor is de bovenbelasting die door de putwand wordt opgenomen zeer beperkt.
Tussen het profiel of de afdekplaat en het polyethyleen putlichaam wordt een elastische voeg
aangebracht bestaande uit ofwel een bitumenemulsie (volgens 11.4) ofwel een afdichtingsring van
cellulair elastomeer voor verticale schachtdelen en verticale inspectieputten volgens 25.2.2. Deze
maken differentiële zettingen mogelijk zodat het putdeksel niet boven de afwerklaag van het wegdek
gaat uitsteken.
Het riooldeksel bestaat uit een kader met bijpassend gietijzeren deksel (volgens 12.4) of kan deel
uitmaken van de afdekking. Het type riooldeksel wordt gespecificeerd in de
aanbestedingsdocumenten.
36.1.2.4 Aansluitvoorzieningen
Om aansluitingen te verwezenlijken worden in de putwand de nodige gaten uitgeboord, waarna
HDPE-buisstukken door middel van extrusielas aangebracht worden. Deze spie-uitvoering is geschikt
voor spiegellasverbinding, verbinding met electrolasmof en voor aansluiting op een steekmof met
dichtingsring. De buisstukken moeten minimum 30 cm zijn zodanig dat een PVC- of PE-steekmof van
corresponderende diameter gemakkelijk tot aan de stootrand op het spie-eind van het buisstuk kan
gemonteerd worden.
36.1.2.5 Hulpstukken
Hulpstukken zoals bochten of T-stukken die vast deel uitmaken van de constructie van de inspectieput
moeten in overeenstemming zijn met de voorschriften van een Belgische norm of een Belgisch
normatief document en/of het voorwerp uitmaken van een geldige Belgische Technische Goedkeuring
(ATG).
36.1.2.6 Kenmerken materialen
36.1.2.6.A GRONDSTOF: POLYETHYLEEN
De inspectieputten moeten vervaardigd zijn uitgaande van polyethyleen waaraan slechts antioxidantia,
koolzwart en de nodige hulpstoffen, nodig voor het vervaardigen van de putelementen, mogen
toegevoegd worden.
III-174 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De grondstof moet 1 tot 3 massaprocenten koolzwart bevatten, dat volkomen homogeen in de massa
verdeeld is (bepaling volgens ISO 11420, N 1163).
Het gebruikte materiaal moet een constante en homogene samenstelling hebben.
Het gebruik van MDPE (Medium Dichtheid Polyethyleen) of HDPE (Hoge Dichtheid Polyethyleen) is
afhankelijk van de toegepaste productietechniek en vormgeving.
Volumemassa: MDPE: min. 0,930 g/cm³
HDPE: min. 0,940 g/cm³
bepaling volgens NBN-EN ISO 1183
36.1.2.6.B FYSISCHE EN MECHANISCHE KENMERKEN
De opgegeven minimumwaarden gelden zowel voor MDPE als voor HDPE en zijn overeenkomstig
DIN 8074/8075:
- kleur: zwart;
- treksterkte bij breuk (NBN-EN 638): min. 17 N/mm²;
- rek bij breuk (NBN-EN ISO 638): min. 350 %;
- weerstand tegen samendrukking (NBN T41-011);
- elasticiteitsmodulus bij 5 % vervorming (NBN T41-011): min. 800 N/mm².
Onder alle uitwendige belastingen moet de wandspanning beperkt blijven tot een berekende waarde
van 6,3 N/mm² bij 20 °C.
- Slagvastheid (NBN-EN 744): geen breuk;
- Vicat verwekingstemperatuur (NBN-EN 727): min. 110 °C.
36.1.2.6.C CHEMISCHE BESTENDIGHEID
De chemische bestendigheid van de inspectieput stemt overeen met deze van de samenstellende
putelementen en wordt bepaald volgens ISO/TR 10358.
36.1.2.6.D WATERDICHTHEID
De waterdichte verbindingen tussen bodemelementen, opzetstukken, putbuizen en
aansluitvoorzieningen worden gerealiseerd door middel van extrusielas.
De waterdichte verbindingen tussen de kunststof afvoerleidingen en de polyethyleen inspectieput
wordt verzekerd door afdichtingsringen of door lassen.
De afdichtingsringen van compact elastomeer zijn overeenkomstig de voorschriften van NBN-EN
681-1 of NBN-EN 681-2.
De waterdichtheid wordt nagegaan volgens 36.1.2.7.B.
36.1.2.7 Proeven en controles
36.1.2.7.A VISUELE CONTROLES
36.1.2.7.A.1 Identificatie van de gebruikte onderdelen
- controle van de conformiteit der merking;
- controle van de afmetingen der putelementen; de bepaling van de afmetingen en de controle van de
toegelaten maatafwijkingen worden uitgevoerd volgens NBN T42-402;
- lengten worden gemeten op 1 cm nauwkeurig;
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-175

Hoofdstuk III - Materialen
- wanddikten van buisstukken worden gemeten op 0,1 mm nauwkeurig;
- wanddikten worden gemeten op 0,05 mm nauwkeurig.
36.1.2.7.A.2 Rondheid van de aansluitvoorzieningen
De gemiddelde buitendiameter (Du) moet gelijk zijn aan of groter zijn dan de nominale diameter (DN)
met een maximale maatafwijking van 1 mm.
Op geen enkele plaats in eenzelfde rechte doorsnede mag het verschil tussen de grootste en de kleinste
gemeten buitendiameter groter zijn dan 0,02 Dm (volgens NBN T42-112).
36.1.2.7.B WATERDICHTHEIDSPROEF
De aansluitingsvoorzieningen van de inspectieputten worden afgedicht met eindkappen, die normaal
gebruikt worden bij inwendige drukproeven.
De put wordt met water gevuld tot de bovenrand waarbij het water ten minste 1 uur blijft staan.
De proef wordt verricht bij omgevingstemperatuur, waarbij de watertemperatuur die is van de
toevoerbron (begrepen tussen 0 °C en 35 °C).
Tijdens en na de proef mogen geen lekken worden vastgesteld in de put of de aangebrachte lassen.
36.1.2.8 Merken
Op de geprefabriceerde polyethyleen inspectieputten zijn de volgende aanduidingen aangebracht:
- fabrieksmerk;
- fabricagedatum;
- putnummer;
- in voorkomend geval het keurmerk.
36.1.2.9 Keuring van een levering
De modaliteiten met betrekking tot de voorafgaande technische keuring zijn van toepassing.
Het merken, het bemonsteren en de controles betreffende het algemeen uitzicht, de afwerking en de
afmetingen van de inspectieputten gebeuren in de fabriek door een onafhankelijke instantie.
36.1.2.9.A MONSTERNEMING
In geval de totale hoeveelheid te leveren inspectieputten minstens 50 stuks bedraagt, wordt ze verdeeld
in hoeveelheden van 50 stuks, met dien verstande dat de eventuele resterende hoeveelheid gevoegd
wordt bij de laatste hoeveelheid van 50 stuks wanneer ze minder dan 25 stuks bedraagt. Zoniet wordt
ze als een afzonderlijke hoeveelheid beschouwd. De aldus uiteindelijk verkregen hoeveelheden
worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid inspectieputten kleiner dan 50 stuks wordt als één partij beschouwd.
Per partij worden drie monsters genomen. Het eerste monster is bestemd voor de controles, de overige
twee zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Bij elke afgewerkte PE-inspectieput moeten de uitgespaarde PE-stukken afkomstig van de boorgaten
voor de aansluitvoorzieningen aanwezig zijn (zie 36.1.2.9.B.3).
36.1.2.9.B UITVOERING VAN DE CONTROLES
De uitvoering van de controles gebeurt in de volgorde zoals hierna opgegeven:
III-176 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
36.1.2.9.B.1 Controle van de maat- en vormkenmerken
De metingen en waarnemingen ter controle van de maat- en vormkenmerken (zie 36.1.2.7.A) worden
uitgevoerd door een onafhankelijke instantie onmiddellijk na de bemonstering in de fabriek, en
gebeuren op de eerste monsters.
Indien de resultaten niet voldoen aan de eisen worden tegenproeven op de twee andere monsters
uitgevoerd. Indien de resultaten van de tegenproeven niet voldoen aan de eisen voor minstens één van
deze twee monsters wordt de partij geweigerd.
36.1.2.9.B.2 Controle van de waterdichtheid
Na de visuele controles worden op deze eerste monsters de waterdichtheid gecontroleerd volgens
36.1.2.7.B.
Indien de resultaten niet voldoen aan de eisen worden tegenproeven op de twee andere monsters
uitgevoerd. Indien de resultaten van de tegenproeven niet voldoen aan de eisen voor minstens één van
deze twee monsters wordt de partij geweigerd.
36.1.2.9.B.3 Controle van de mechanische en fysische kenmerken van de elementen
De proeven ter controle van de mechanische en fysische kenmerken van de putelementen (zie
36.1.2.6.B) worden in het laboratorium uitgevoerd nadat de resultaten van de controles volgens
36.1.2.9.B.1 en 36.1.2.9.B.2 bekend zijn.
Voor de uitvoering van deze controles wordt gebruik gemaakt van de uitgespaarde PE-stukken
afkomstig van de boorgaten voor de aansluitvoorzieningen. Deze PE-stukken dienen voor dit doel bij
elke afgewerkte PE-inspectieput aanwezig te zijn bij de monstername.
Volgende controles dienen te gebeuren:
- weerstand tegen samendrukking, bepaald volgens NBN T41-011 uitgaande van drie proefstukken;
- trekproef bij omgevingstemperatuur op één proefstuk, volgens NBN-EN ISO 6259-1.
36.1.2.10 Berekening
De aan te nemen verkeerslasten zijn volgens NBN B03-101.
Controle tegen opdrijven met:
- waterpeil = max. grondwaterpeil + 1 m;
- veiligheid tegen opdrijven = 1,1.
36.1.2.11 Verwerking van de geprefabriceerde inspectieputten
De geprefabriceerde inspectieputten van een partij mogen slechts worden verwerkt nadat alle
resultaten van de keuring bekend zijn en voldoening schenken.
36.2 Inspectieputten van glasvezelversterkt polyesterhars
36.2.1 Algemeen
Geprefabriceerde inspectieputten kunnen worden uitgevoerd als schachtput of als putbuis. Ze zijn
volledig vervaardigd in een fabriek gespecialiseerd in het aanmaken van producten van glasvezelversterkt
polyester en voldoen aan:
- door de fabrikant van de geprefabriceerde inspectieput is de inspectieput volledig op de werf te
leveren, inclusief de reductie- en afdekplaten;
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-177

Hoofdstuk III - Materialen
- cement volgens 8;
- steenslag volgens 7.1.2.8;
- het beton en wapening beantwoorden aan de voorschriften van PTV 101 + errata (1999) van
Probeton;
- de samenstellende buiselementen zijn buizen volgens 24.4.3;
- roestvrij stalen moffen kwaliteit 1.4301 - NBN-EN 10088 - deel 2.
36.2.2 Vorm en afmetingen
36.2.2.1 Schachtput
Een schachtput bestaat in principe uit een verticale schacht, een bodemplaat, minimaal twee
hoofdaansluitingen in rechte lijn of onder hoek en gewoonlijk een stroomprofiel. Als aansluitingen
worden ingewerkte moffen of aangelamineerde korte buiseinden met flexibele koppeling voorzien. De
afdichtingsringen zijn volgens 25.2.1. De stijfheid van de korte buiseinden stemt overeen met deze van
de aansluitende leidingen.
De schachtdiameter bedraagt minimaal 1000 mm en maximaal 2400 mm. De wanddikte van de
schacht is in functie van de optredende axiale belasting en bedraagt minimaal 18 mm.
Bij schachthoogtes groter dan 1500 mm kan de schacht opgesplitst worden in een basiselement en een
opzetstuk, verbonden door een koppeling.
Het stroomprofiel wordt opgebouwd uit buissegmenten volgens 24.4.3 of wordt naadloos gevormd uit
glasvezel-versterkt polyester met een totale dikte van minimum 6 mm. De ruimte tussen het
stroomprofiel en de bodemplaat wordt opgevuld met beton of een inert materiaal.
De bodemplaat onder de put wordt van een uitkraging van minimum 10 cm breed en 20 mm dik
voorzien waardoor een rand ontstaat als extra beveiliging tegen mogelijk opdrijven.
De wanddikte van de schachtput en schachten is minimum gelijk aan die van de grootste aansluitende
diameter.
De reductie- en afdekplaat is van gewapend beton overeenkomstig PTV 101 + errata (1999) van
Probeton.
Het beton is volledig tegen corrosie te beschermen d.m.v. één van volgende bekledingen:
1. een GVP-bekleding;
2. vezelversterkte epoxyharsbekleding.
De aansluitopening van reductieplaat en afdekplaat moet excentrisch en raaklijnig in het verlengde van
de buiswand van het basiselement of schacht doorlopen (plaatsing van klimladder).
De afdichting tussen het basiselement en de reductieplaat, tussen de reductieplaat en de schacht en de
afdekplaat en de schacht is uit te voeren d.m.v.:
- een zijdelings op de wand te voorziene dichtingsring voor het verzekeren van de waterdichtheid;
- een drukverdelingsband rondom op de draagvlakken van de elementen.
Bij inspectieputten waarop waterdichte vergrendelbare putdeksels komen, moet de bovenbouw van de
inspectieput via de schacht aan de onderbouw zijn verankerd d.m.v. een roestvrijstalen
verankeringssysteem.
36.2.2.2 Putbuis
De putbuis wordt enkel als doorloopinspectieput toegestaan, waarbij de afdekplaat van de inspectieput
zwevend tegenaan de schacht, op een waterdichte wijze, moet aansluiten. De putbuis dient verder te
beantwoorden aan de beschrijving onder 36.2.2.1.
III-178 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
Bij een putbuis wordt de verticale schacht d.m.v. een laminaat met dezelfde samenstelling van de buis
op een buiselement van de hoofdleiding bevestigd.
Bij schachthoogtes groter dan 1500 mm kan de schacht in een basiselement en een opzetstuk
opgesplitst worden, verbonden door een koppeling.
De schachtdiameter bedraagt minimaal 1000 mm. De diameter van de schacht is maximaal de
diameter van de hoofdleiding.
De schachten kunnen worden geplaatst op een recht buisstuk.
De lengte van de aansluitingen buiten de schacht bedraagt, tenzij anders gespecificeerd, 500 mm.
De sterktereeks van de schacht is gelijk aan de sterktereeks van de buizen.
36.2.3 Verbinding van de samenstellende delen
De samenstellende delen worden door middel van laminaten, verlijming of andere
verbindingstechnieken met elkaar verbonden.
36.2.4 Voor te leggen documenten
De volgende documenten zijn door de aannemer steeds voor elke inspectieput voor te leggen:
- detailplan met fabricageafmetingen van de gehele inspectieput;
- stabiliteitsberekening van het basisstuk, de schacht en de afdekplaat + veiligheid tegen opdrijving.
De volgende documenten zijn verder eveneens ter goedkeuring door de fabrikant van de inspectieput
voor te leggen bij levering:
- het type en de karakteristieken van de lijmverbindingen;
- de geometrische kenmerken van de verbindingen en van de afdichtingsringen;
- de gehele inspectieput (inclusief afdekplaat van gewapend beton) is onder BENOR-keurmerk door
de fabrikant op de werf te leveren.
36.2.5 Afwerking naar het maaiveld
Bovenop de schacht wordt een gewapende afdekplaat geplaatst, dikte minimum 150 mm.
Tenzij anders gespecificeerd wordt de inspectieput door middel van regeling met stelringen tot aan het
maaiveld opgetrokken. De regeling wordt uitgevoerd in beton voorzien van een corrosiebescherming.
36.2.6 Chemische kenmerken
De chemische bestendigheid van de inspectieput stemt overeen met deze van de samenstellende
buizen.
36.2.7 Berekening
De aan te nemen verkeerslasten zijn volgens NBN B03-101.
Controle tegen opdrijven met:
- waterpeil = max. grondwaterpeil + 1 m;
- veiligheid tegen opdrijven = 1,1.
36.2.8 Monsterneming
De monsterneming is volgens 36.1.2.9.A.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-179

Hoofdstuk III - Materialen
37 GEPREFABRICEERDE RECHTHOEKIGE KOKER VAN
GEWAPEND BETON
De geprefabriceerde rechthoekige kokerelementen van gewapend beton zijn overeenkomstig PTV 102.
Enkel de volgende types volgens PTV 102 zijn toegestaan:
- type Ia (voorzien van een verbinding met spie- en mofeinde in de wanddikte en van een
afdichtingsring en met naspanning van de samengevoegde elementen);
- type IIa (voorzien van een verbinding met spie- en mofeinde in de wanddikte en van een
afdichtingsring maar zonder naspanning van de samengevoegde elementen);
- type IIIb (voorzien van een vlak voegvlak zonder afdichtingsring en met naspanning van de
samengevoegde elementen), met dien verstande dat de voegvlakken tussen de elementen rondom
voorzien zijn van wachtstaven voor de uitvoering van betonvoegen met ter plaatste gestort beton en
in het voorkomend geval voorzien van een doorlopende voegband volgens de bepalingen van de
aanbestedingsdocumenten.
De relevante bepalingen zijn ook van toepassing op de hulpstukken onder de vorm van:
- taludelementen bestaande uit afgeschuinde elementen of uit bodemplaten, taludplaten en
kopbalken;
- hoek- of knikstukken voor de uitvoering van bochten en hoeken.
Verder gelden de volgende bepalingen:
- de afdichtingsringen zijn volgens 25.2.1;
- PVC-voegbanden zijn volgens 14.3.2;
- de verbinding met een afdichtingsring gebeurt door samendrukking van de ring;
- de dichtingsring wordt ingestort of op het spie-einde d.m.v. een verlijming op zijn plaats gehouden;
- de eventuele spankabels zijn volgens 12.8.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren het type (Ia, IIa of IIIb), de vereiste blootstellingsklasse
(XC2 + XA2 voor leidingen voor afvoer van afvalwater, XF4 voor andere kunstwerken), de
binnenafmetingen van de dwarsdoorsnede en de vereiste mechanische sterkte, uitgedrukt:
- hetzij als conventionele gebruiksbelasting op basis van de standaard belastingen volgens PTV 102
en uitgedrukt als een geheel veelvoud van 20 kN/m², maar niet kleiner dan 60 kN/m²;
- hetzij als een ad hoc gebruiksbelasting op basis van belastingsveronderstellingen aangegeven in de
aanbestedingsdocumenten.
De plans van de kokers en hun hulpstukken die door de fabrikant in overeenstemming verklaard
worden met de vereiste mechanische sterkte, worden hetzij vóór hun levering door een erkende
onafhankelijke instantie nagezien, hetzij ter goedkeuring voorgelegd. De plans van hulpstukken
worden steeds ter goedkeuring voorgelegd.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten, worden de kokers bestemd
voor de afvoer van afvalwater, vervaardigd met een beton met verhoogde bestandheid tegen sulfaten.
Wanneer op de aanbestedingsdocumenten voorzien is in een bijkomende bescherming van de
oppervlakken van de elementen, is de algemene regel dat ze aangebracht wordt in de fabriek waar de
elementen vervaardigd worden.
Betonnen kokerelementen die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn
nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt
verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij
hun levering op het werk.
III-180 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De eventuele aanvaardingskeuring van een levering betonnen kokerelementen is volgens PTV 102: §9.
37.1 Kokerelementen met naspanning
Bij toepassing van kokerelementen met naspanning is de lengte van de na te spannen strengen te
beperken tot 10 à 30 m, afhankelijk van de grootte van de kokerelementen en van de in de
aanbestedingsdocumenten voorgeschreven waterdichtheidseisen (normaal is geval 1 volgens
VII-1.3.4.1 van toepassing).
Na het aanspannen worden de langskanalen geïnjecteerd met speciale mortel. Er worden bijzondere
maatregelen genomen om de spankabels te beschermen tegen corrosie ter hoogte van de voegen.
Indien de kokerelementen voorzien zijn van voegen met wachtwapeningen, wordt het
voegvullingsbeton optimaal verdicht, zodat de koker een perfecte waterdichte leiding vormt. Bij
dergelijke lange kokerleidingen dient er om de 10 m een kokerelement te worden geleverd, rondom
voorzien van een ingestorte PVC-voegband.
37.2 Spankabels
De eventuele spankabels zijn volgens 12.8 en worden geleverd door de fabrikant van de kokers.
Ingeval de spankanalen niet geïnjecteerd worden, worden de spankabels beschermd tegen corrosie
d.m.v. een systeem waarvoor een technische goedkeuring is verleend, overeenkomstig het Ministerieel
Besluit van 18.7.1970 tot inrichting van de technische goedkeuring.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-181

Hoofdstuk III - Materialen
38 GEPREFABRICEERDE HUISAANSLUITPUTJES
38.1 Geprefabriceerde betonnen huisaansluitputjes
Geprefabriceerde betonnen huisaansluitputjes zijn overeenkomstig PTV 105.
De huisaansluitputjes zijn naar de keuze van de fabrikant, hetzij van ongewapend beton, hetzij van
gewapend beton, hetzij van met staalvezels versterkt beton.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten zijn ze van het standaardtype:
- B/I (zonder stankafsluiter) indien ze bestemd zijn voor de afvoer van regenwaters;
- B/II (met stankafsluiter) indien ze bestemd zijn voor de afvoer van afvalwaters.
Indien in de aanbestedingsdocumenten afgeweken wordt van de standaardtypes, dan wordt de
sterkteklasse voorgeschreven.
Betonnen huisaansluitputjes die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn
nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt
verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij
hun levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een levering betonnen huisaansluitputjes is volgens PTV 105:
§9.
38.2 Geprefabriceerde huisaansluitputjes van kunststof
Geprefabriceerde huisaansluitputjes van thermoplastische kunststof zijn afgedekte waterdichte
verticale constructies, die inspectie en eventueel onderhoud mogelijk maken op vrij verval
afvoerleidingen. Ze zijn bestemd voor de verzameling vóór hun aansluiting op het openbaar
rioleringsnet, van het huishoudelijk afvalwater en regenwater. Men onderscheidt de doorstroomputten
en putten met stankafsluiter.
38.2.1 Vorm en afmetingen
38.2.1.1 Doorstroom huisaansluitputjes
De geprefabriceerde huisaansluitput van kunststof is samengesteld uit een putlichaam voorzien van
een profielbodem en de aansluitingen. De profielbodem is naar de uitlaat georiënteerd.
Het putlichaam is bovenaan voorzien van een kraag, dit om de ophoging met een schachtstuk tot het
gewenste niveau mogelijk te maken.
De inwendige vorm van de huisaansluitput is een buiscilinder met minimale afmetingen Ø 315 mm.
De wanddikte bedraagt minimaal 6,2 mm.
Het putlichaam is in de fabriek voorzien van de nodige aansluitmoffen.
Het putlichaam en de aansluitmoffen zijn volgens 24.4.2.
38.2.1.2 Huisaansluitputjes met stankafsluiter
De huisaansluitput van kunststof is voorzien van bezinkingsruimte en stankslot.
De hoogte van het waterslot bedraagt minimum 4 cm.
De hydraulische doorsnede van de stankafsluiter zal de vrije uitloop van de huisaansluiting toelaten en
bedraagt minimum 100 cm².
III-182 Standaardbestek 250 april 2006

38.2.1.3 Tolerantie op de afmetingen
De tolerantie op de aansluitmoffen is conform NBN-EN 1401 en PTV/TRA 1401.
Hoofdstuk III - Materialen
38.2.2 Afdekking
Gewoonlijk wordt de schachthoogte zo bepaald dat het deksel 20 cm onder het maaiveld gesitueerd is.
Verder afgedekt met zand, zal een verdeelplaat de belastbaarheid garanderen en de plaats van het
huisaansluitputje markeren.
Indien doorgetrokken tot het maaiveld zal het huisaansluitputje van thermoplastische kunststof,
afgedekt worden met een gietijzeren deksel in gepaste maatvoering (vereiste draagkracht volgens
NBN-EN 124 type A 15 kN of type B 125 kN). De verkeerslasten dienen via een onafhankelijk
betonnen funderingskader overgebracht op de omringende aanvulgrond.
Een zettingsmogelijkheid dient voorzien, zodat de verkeerslasten niet rechtstreeks het rioolprofiel
belasten. De huisaansluitputten dienen het voorwerp uit te maken van een geldige Belgische
technische goedkeuring zoals ATG of gelijkwaardig. Het deksel dient zo geplaatst dat de rioolgeur
afgesloten blijft.
38.2.3 Mechanische en fysische kenmerken
38.2.3.1 Mechanische sterkte
De geprefabriceerde huisaansluitput van thermoplastische kunststof mag onder een belasting van
60 kN niet knikken, noch scheuren vertonen.
38.2.3.2 Waterdichtheid
De waterdichte verbinding tussen de kunststoffen afvoerleidingen en de aansluitmoffen van het
huisaansluitputje wordt verzekerd door gefixeerde rubberen lipdichtingen. De waterdichte verbinding
tussen het putlichaam en het schachtstuk wordt gerealiseerd hetzij door verlijming (PVC), door lassen
(PE) of met rubberen lipdichting (PP).
De lipdichting bezit goede mechanische eigenschappen en beantwoordt aan de norm NBN-EN 681-1
of NBN-EN 681-2. Hun maatvoering is aangepast aan de uitsparing in het mofeind. Ze worden
verplicht geleverd door de fabrikant van de geprefabriceerde aansluitputten.
De waterdichtheid tot 0,5 bar inwendige waterdruk gedurende 30 minuten dient gerespecteerd. Er mag
geen lekverlies optreden.
38.2.3.3 Slagvastheid
De bodem van het putlichaam wordt bij een temperatuur van 0 °C onderworpen aan een slagproef. Een
vallichaam met diameter 25 mm en een massa van 1 kg, wordt in vrije verticale val van 2,00 m op de
bodem van het proefstuk overgebracht. De proef is geslaagd wanneer er geen breuk optreedt. Bij een
breuk wordt de proef verder gezet op de twee andere stalen. Indien er geen breuk optreedt is de proef
geslaagd.
38.2.4 Merken
Op de geprefabriceerde huisaansluitputten van kunststof zijn de volgende aanduidingen aangebracht:
- fabrieksmerk;
- fabricagedatum;
- en in voorkomend geval het keurmerk.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-183

Hoofdstuk III - Materialen
38.2.5 Monsterneming
De te beproeven geprefabriceerde huisaansluitputten van thermoplastische kunststof zijn tenminste
24 u oud.
De totaal geleverde hoeveelheid huisaansluitputten wordt in partijen verdeeld. Wordt als een partij
beschouwd: een hoeveelheid putten welke minstens 50 stuks bedraagt. Werfsaldo’s van 25 stuks
worden bij de lagere partij ingedeeld.
Per partij worden 3 huisaansluitputjes genomen. Het eerste is bestemd voor de proeven, de overige
twee voor eventuele tegenproeven.
Ingeval van goedkeuring mag de aannemer de putten nog verwerken.
38.2.6 Proefmethodes
38.2.6.1 Mechanische sterkte
De mechanische sterkte van een geprefabriceerde huisaansluitput van thermoplastische kunststof
wordt bepaald door het putlichaam te belasten tot een belasting van 50 kN bereikt wordt. De belasting
wordt opgevoerd met een constante snelheid zodat in 5 min. de proefbelasting bereikt wordt.
Het putlichaam en het schachtstuk worden op een zandfundering van 20 cm geplaatst in een proefbak
(putbodem - 80 cm) en omhuld met zand. De proefbak dient dusdanig geconstrueerd dat bij het
aanbrengen van de proefbelasting de bak niet meer dan 3 mm vervormd.
In de aansluitmoffen worden PVC-U-buisstukken van SN2 (NBN-EN 1401) van minimum 10 cm
gemonteerd. Na het aansluiten van deze stukken wordt het zand rond het putlichaam laagsgewijs
gelijkmatig verdicht over de gehele diepte, zodat de gemiddelde indringing met de lichte slagsonde
40 mm/slag bedraagt.
Na de belastingsproef mag het putlichaam noch scheuren noch knikken vertonen.
De waterdichtheidsproef dient na het beproeven van de mechanische sterkte, op hetzelfde aansluitputje
uitgevoerd.
38.2.6.2 Waterdichtheidsproef
Visuele vaststelling van de waterdichtheid van een gemonteerde huisaansluitput, inclusief het
schachtstuk.
De proef wordt verricht bij omgevingstemperatuur, waarbij de watertemperatuur die is van de
toevoerbron (begrepen tussen 0 °C en 35 °C).
Reinig en monteer de kunststoffen aansluitleidingen en het schachtstuk. Gebruik indien nodig het door
de fabrikant aangeraden glijmiddel. Stut en sluit de aansluitleidingen hermetisch af. De bovenplaat is
voorzien van ontluchter, zodat bij het vullen de ingesloten lucht verdreven wordt. Houdt tijdens de
gehele duur van de proef (30 min.) in het te testen huisaansluitputje een inwendige overdruk aan van
0,5 bar (tolerantie + 0,05 bar).
Verricht op de buizen en dichtingsringen een visuele controle met het doel plaatselijke lekken of
scheuren op te sporen.
38.2.6.3 Slagvastheid
Proefmethode volgens NBN-EN 744.
Het putlichaam wordt op een stijve ondergrond geplaatst, zodat de valenergie volledig opgenomen
wordt door het putlichaam. Op de te beproeven putbodem worden slechts twee slagen uitgevoerd,
iedere keer in de as van de profielbodem, 10 cm van het center van de put.
III-184 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De waterdichtheidsproef dient na het beproeven van de slagvastheid op hetzelfde aansluitputje
uitgevoerd.
38.3 Geprefabriceerde huisaansluitputjes van gres
Geprefabriceerde huisaansluitputjes van gres zijn samengesteld uit gresbuizen en hulpstukken volgens
24.3 en maken de rioleringsinspectie met videocamera of de hogedrukreiniging van het riool mogelijk.
Huisaansluitputjes van gres zijn samengesteld uit een T of Y-vormig hulpstuk als basiselement waarbij
het spruitstuk (opzetstuk) eenzelfde diameter heeft als de hoofdbuis. Men onderscheidt doorstroomhuisaansluitputjes
en huisaansluitputjes met stankafsluiter.
In geval van een gescheiden rioolstelsel worden de aangesloten leidingen gemerkt met kleefband in
passende kleur en opschrift: ‘DroogWederAfvoer - DWA’ en ‘RegenWaterAfvoer - RWA’.
38.3.1 Vorm en afmetingen
De buiseinden, dichtingen en toleranties zijn overeenkomstig de NBN-EN 295. De uitwendige
afmetingen zijn bepaald door de inwendige afmetingen en de wanddikte. Het zijn putbuizen waarvan
de afmetingen hoofdbuis tot spruitstuk in mm/mm zijn: 150/150, 200/200 of 250/250.
De nominale hoogte h van het spruitstuk wordt bepaald door de fabrikant.
De hoofdbuis heeft een mof en een spiegedeelte met hetzelfde dichtingstype als de aan te sluiten
buizen.
38.3.1.1 Doorstroom-huisaansluitputjes
Dit huisaansluitputje is samengesteld uit een T- of een Y-vormig hulpstuk als basiselement, met een
bodemprofiel gelijk aan gresbuizen volgens 24.3.
38.3.1.2 Huisaansluitputjes met stankafsluiter
Dit huisaansluitputje is samengesteld uit een T- of een Y-vormig hulpstuk met stankafsluiter als
basiselement.
38.3.1.3 Wanddikte
De hoofdbuis van de putbuis is van dezelfde kruindrukklasse en diameter als de erop aan te sluiten
buizen, d.w.z. dat de nominale wanddikte en de toleranties erop dezelfde zijn.
38.3.2 Afdekking
De afdekking bestaat uit een profiel gefundeerd op de koffer van de weg. Tussen dit profiel en het
gresopzetstuk wordt een elastische voeg of grind aangebracht. Deze maakt differentiële zettingen
mogelijk zodat het putdeksel niet boven de afwerklaag van het wegdek gaat uitsteken.
Wanneer op de bovenafwerking geen verkeerslast komt wordt de mof mee in het voetpad gefundeerd
of eindigt de mof circa 50 cm onder het maaiveld bij onverharde bermen. Ter hoogte van het maaiveld
wordt in beide laatste gevallen een markering aangebracht.
38.3.3 Riooldeksel
Het riooldeksel bestaat uit een kader met bijpassend deksel of kan deel uitmaken van de afdekking en
is volgens 12.4.
Het type riooldeksel wordt gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
Is geen verkeerslast aanwezig, dan kan de bovenafwerking van hetzelfde type zijn als de omliggende
verharding.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-185

Hoofdstuk III - Materialen
38.3.4 Verbinding van de afvoerleiding
De verbinding met de afvoerleiding is volgens de aan te sluiten buizen.
III-186 Standaardbestek 250 april 2006

39 GEPREFABRICEERDE DIENSTPUT VAN GRES
Hoofdstuk III - Materialen
De geprefabriceerde dienstput van gres is volgens de norm NBN-EN 295 deel 6.
Dienstputten maken de toegang tot de riolering mogelijk voor apparaten voor reiniging, inspectie en
controle en voor de occasionele toegang van personeel dat met een harnas (gordels) moet uitgerust
zijn. De dienstputten hebben een minimale inwendige diameter van 800 mm.
Gres inspectie-openingen zijn samengesteld uit gresbuizen en hulpstukken volgens 24.3. Gres
inspectie-openingen zijn samengesteld uit een T-vormig basiselement waarbij het spruitstuk
(opzetstuk) eenzelfde diameter heeft als de hoofdbuis.
39.1 Vorm en afmetingen
De buiseinden, dichtingen en toleranties zijn overeenkomstig de norm NBN-EN 295 deel 1 tot 7.
De uitwendige afmetingen zijn bepaald door de inwendige afmetingen en de wanddikte.
Het betreft inspectie-openingen waarvan de afmetingen hoofdbuis tot spruitstuk in mm/mm zijn:
150/150, 200/200, 250/250, 300/300, 400/400, 500/500, 600/600, 700/700, 800/800.
De nominale hoogte h van het spruitstuk wordt bepaald door de fabrikant.
39.1.1 Wanddikte
De hoofdbuis van de inspectie-opening is van dezelfde kruindrukklasse en diameter als de erop aan te
sluiten buizen, d.w.z. dat de nominale wanddikte en de toleranties erop dezelfde zijn.
De hoofdbuis heeft een mof- en een spiegedeelte met hetzelfde dichtingstype als de aan te sluiten
buizen.
39.2 Afdekking
De afdekking bestaat uit een profiel gefundeerd op de koffer van de weg. Tussen dit profiel en het
gresopzetstuk wordt een elastische voeg aangebracht. Deze maakt differentiële zettingen mogelijk
zodat het putdeksel niet boven de afwerklaag van het wegdek gaat uitsteken.
39.3 Riooldeksel
Het riooldeksel bestaat uit een kader met bijpassend deksel of kan deel uitmaken van de afdekking en
is volgens 12.4.
Het type riooldeksel wordt gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
39.4 Verbinding van de afvoerleiding
De verbinding met de afvoerleiding is volgens de aan te sluiten buizen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-187

Hoofdstuk III - Materialen
40 GEPREFABRICEERDE BETONNEN BAKKEN VOOR STRAAT-
OF TROTTOIRKOLKEN
De geprefabriceerde betonnen bakken voor straat- of trottoirkolken zijn overeenkomstig PTV 105.
De bakken zijn naar keuze van de fabrikant hetzij van ongewapend beton, hetzij van gewapend beton,
hetzij van met staalvezels versterkt beton.
De aanbestedingsdocumenten geven aan of ze van het standaardtype A/I of A/II zijn. Indien in de
aanbestedingsdocumenten afgeweken wordt van de standaardtypes wordt de sterkteklasse
voorgeschreven.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren de in- en uitlaatvoorzieningen met de afvoerleidingen.
De eventuele afdichtingsring is volgens 25.2.1.
De nominale afmetingen van de afdichtingsring en de toleranties op die afmetingen worden door de
fabrikant bepaald. Hierbij houdt hij ermee rekening dat ze moeten overeenstemmen met de nominale
afmetingen van het spie-einde dat in de uitlaatopening wordt aangebracht, alsook met de toleranties op
die afmetingen.
Betonnen bakken voor straat- of trottoirkolken die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke
instantie zijn nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze
gebruiksgeschikt verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens
28 dagen oud bij hun levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een levering betonnen bakken voor straat- of trottoirkolken is
volgens PTV 105: §9.
III-188 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
41 GEPREFABRICEERDE KOP- EN KEERMUREN VAN GEWAPEND
BETON
Geprefabriceerde kop- en keermuren van gewapend beton zijn geprefabriceerde betonnen elementen
met afmetingen opgegeven in de aanbestedingsdocumenten, en hebben de functie van grondkering
voor de dekgrond bij overwelvingen of taludgedeelten.
Geprefabriceerde kop- en keermuren van gewapend beton zijn overeenkomstig de relevante
bepalingen van PTV 100.
Behoudens andersluidende vermelding in de aanbestedingsdocumenten behoren de kop- en keermuren
van gewapend beton tot de blootstellingsklasse XF4. Indien de aanbestedingsdocumenten een andere
blootstellingklassen specifiëren worden ze gekozen volgens PTV 100: tabel 4.
De druksterkte, bepaald op kubussen met zijde 150 mm, is niet kleiner dan 37 MPa. Hogere
druksterkte worden gespecifieerd in de aanbestedingsdocumenten.
Geprefabriceerde kop- en keermuren van gewapend beton die vóór hun levering door een erkende
onafhankelijke instantie zijn nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom
waarop ze gebruiksgeschikt verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze
minstens 28 dagen oud bij hun levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een levering geprefabriceerde kop- en keermuren van
gewapend beton is volgens PTV 100: §9, waarbij:
- het aantal stuks per partij n = 50;
- het aantal stuks per monster m = 3;
en 3 drukproeven en 2 wateropslorpingsproeven per te keuren stuk uitgevoerd worden.
41.1 Vorm en afmetingen
Voor zover geen andere bepalingen zijn opgenomen in de aanbestedingsdocumenten worden de
verbindingen tussen de kopmuren en de aansluitende buizen of kokers, gelijk genomen aan de
verbinding tussen de buizen of kokers onderling.
Indien het naspannen van de keermuurelementen d.m.v. spankabels voorzien in de
aanbestedingsdocumenten, worden er hiertoe, bij het betonstorten, in de wanden van de elementen
spankanalen uitgespaard en in de voegen drukvlakken met aangepaste afmetingen verwezenlijkt, om
de drukkracht evenwichtig over te dragen.
Ingeval de spankanalen geïnjecteerd worden met speciale mortel om de spankabels te beschermen
tegen corrosie, worden bijzondere maatregelen genomen om ze te beschermen ter hoogte van de
voegen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-189

Hoofdstuk III - Materialen
42 TALUDGOTEN, BEGIN- EN EINDSTUKKEN VAN BETON
De taludgoten van beton zijn geprefabriceerde elementen die dienen voor de waterafvoer van een
rijweg die in ophoging ligt.
De beginstukken sluiten aan op de afwateringsbuizen en/of de draineerbuizen.
De eindstukken worden geplaatst in de slootberm en worden aansluitend aan de slootrand of
slootversterking geplaatst.
Deze elementen voeren het water van de weg via het talud naar de sloot aan de teen van het talud.
42.1 Vorm en afmetingen
De taludgoten zijn trapeziumvormig. Ze zijn van het type A of B.
Tenzij anders vermeld in de aanbestedingsdocumenten worden de types en afmetingen weergegeven in
de figuren III-42-1 tot en met III-42-4 en de tabel III-42-1. De toleranties op die afmetingen bedragen
± 1 cm.
Figuur III-42-1: alle maten in mm
Type a b c A B d h H l L
A 400 300 200 530 430 50 200 255 80 830
B 660 500 400 840 680 80 340 430 100 1000
Tabel III-42-1
De taludgoten zijn onderaan voorzien van twee beugels diameter 10 staalkwaliteit BE 500 S welke
6 cm onder het element uitsteken. Zij worden in langse richting met de zijwand van het element
geplaatst.
III-190 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
Figuur III-42-2: detail van de geprefabriceerde taludgoten van beton, type A (alle maten in mm)
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-191

Hoofdstuk III - Materialen
Figuur III-42-3: beginstuk taludgoot, type A (alle maten in mm)
III-192 Standaardbestek 250 april 2006

Figuur III-42-4: eindstuk taludgoot, type A (alle maten in mm)
42.2 Beton
Het beton is volgens NBN 15-001 en NBN-EN 206-1.
De sterkteklasse is C30/37.
De blootstellingsklasse is XA3.
Het cement is CEM I of hoogovencement CEM III/A 42,5.
De gemiddelde wateropslorping bedraagt maximum 6 %.
42.3 Wapening
De wapening is volgens 12.2.1, 12.2.2 of 12.2.3.
42.4 Levering en stapeling
Hoofdstuk III - Materialen
Ingeval de geprefabriceerde elementen, vóór hun levering op het werk, niet door een onafhankelijke
instantie zijn nagezien, zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun levering op het werk. Die termijn kan bij
gemeenschappelijk akkoord van de betrokken partijen worden ingekort, wanneer de geprefabriceerde
elementen een versnelde verharding hebben ondergaan.
De levering en stapeling van de geprefabriceerde elementen gebeurt met voldoende
voorzorgsmaatregelen opdat ze geen schokken of krachten zouden ondergaan die schadelijk kunnen
zijn voor de kwaliteit (scheuren, afbrokkelingen, enz.).
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-193

Hoofdstuk III - Materialen
42.5 Monsterneming
42.5.1 Taludgoten
Ingeval de totale hoeveelheid taludgoten van hetzelfde type en met dezelfde afmetingen minstens 500
stuks bedraagt, wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 500 stuks, met dien verstande dat de eventueel
resterende hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 500 stuks wanneer ze
minder dan 250 stuks bedraagt. Zoniet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid beschouwd. De
aldus uiteindelijk verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid taludgoten van hetzelfde type en met dezelfde afmetingen kleiner dan 500
stuks, wordt als een partij beschouwd.
Per partij worden volgens het toeval drie monsters genomen. Het eerste monster is bestemd voor de
proeven, de overige twee zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Een monster omvat 4 taludgoten.
42.5.2 Beginstukken
Ingeval de totale hoeveelheid geprefabriceerde beginstukken minstens 50 stuks bedraagt, wordt ze
verdeeld in hoeveelheden van 50 stuks, met dien verstande dat de eventueel resterende hoeveelheid
gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 50 stuks wanneer ze minder dan 25 stuks
bedraagt. Zoniet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid beschouwd. De aldus uiteindelijk
verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid geprefabriceerde beginstukken kleiner dan 50 stuks, wordt als één partij
beschouwd.
Per partij worden volgens het toeval drie geprefabriceerde beginstukken ontnomen. Het eerste
geprefabriceerde beginstuk is bestemd voor de proeven, de overige twee zijn bestemd voor de
eventuele tegenproeven.
Ingeval van goedkeuring mag de aannemer het ontnomen geprefabriceerde beginstuk dat beproefd
werd verwerken, althans indien het volgens het oordeel van de leidend ambtenaar nog bruikbaar is.
42.5.3 Eindstukken
Idem beginstukken.
42.6 Merken
Op de geprefabriceerde elementen worden onuitwisbaar de fabricagedatum, het fabrieksmerk en in
voorkomende gevallen, het keurmerk aangebracht.
III-194 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
43 BEKLEDING VAN BETONBUIZEN EN INSPECTIEPUTTEN
De bekledingen worden in de regel aangebracht indien er corrosie te verwachten is. In dit geval wordt
ze ook aangebracht in inspectieputten.
43.1 Soepel-PVC-bekleding
43.1.1 Vorm en afmeting
De bekleding bestaat uit een soepele, doorlopende en voegloze PVC-bekleding. De dikte van deze
folie bedraagt minstens 2 mm.
Aan één zijde is de folie voorzien van verankeringsvoorzieningen bestaande uit individuele pennen of
doorlopende profielen, zij zijn uit hetzelfde materiaal als de folie.
De folie en verankeringsvoorzieningen vormen één geheel.
De hoogte van en de afstand tussen de verankeringsvoorzieningen zijn derwijze dat de bekleding:
- tijdens het betonstorten geen gedwongen vormveranderingen ondergaat;
- na verharding van het beton niet kan verschuiven, opstuiken of vervormen.
Behoudens anders luidende rechtvaardiging zijn de tussenafstanden tussen de verankeringen niet
groter dan 75 mm en is de diepte van de verankeringen niet kleiner dan 8 mm.
De soepel-PVC-bekleding wordt geprefabriceerd in een daarvoor uitgeruste fabriek tot afmetingen
welke voldoen aan de bekistingstekeningen of tot gehele “sokken” voor betonbuizen. Hierbij wordt
een uitstekende flap gerealiseerd, die ontdaan is van de verankeringsvoorzieningen. De lengte van de
flap moet voldoende groot zijn om een goede lasverbinding met de naastliggende buis te waarborgen.
Voor prefabricage worden geen verlijmingstechnieken toegepast.
Het storten en verdichten van het beton is derwijze dat de soepel-PVC-bekleding strak en glad op zijn
plaats blijft.
In het geval van soepel-PVC-bekleding met T-vormige verankeringsvoorzieningen, wordt de
bekleding zodanig in de buizen aangebracht dat de T-vormige verankeringsribben evenwijdig lopen
aan de lengteas van de buis.
Aan het spie- of mofeinde wordt een overlap aan bekleding voorzien. De lengte van de overlap is
derwijze dat een volkomen dichte lasverbinding kan gemaakt worden (zonder gebruik te maken van
een lasstrip). De overlap is fabrieksmatig van de verankeringsvoorzieningen ontdaan.
Het uitharden van de betonbuis dient in de mal te gebeuren.
43.1.2 Materialen
43.1.2.1 Grondstoffen
De grondstof is polyvinylchloride volgens DIN 16938.
43.1.2.2 Aanzien
De folie is zwart en vertoont geen verkleuringen. De gladde zijde is absoluut glad en vertoont geen
fouten die schadelijk zijn voor de kwaliteit zoals groeven, naden, blaasjes of korrels.
43.1.2.3 Volumemassa
De volumemassa is volgens DIN 16938.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-195

Hoofdstuk III - Materialen
43.1.2.4 Fysische bestendigheid
De folie is bestand tegen UV-stralen door toevoeging van roet en wordt niet aangetast door daglicht in
de tijdsspanne dat ze verwerkt wordt. De folie voldoet aan ASTM D 570.
43.1.2.5 Biologische bestendigheid
De volkomen gladde folie geeft knaagdieren geen kans om tot de aanbijthoek te komen.
De folie is bestand tegen worteldoorgroei. De folie is door prefabricage zoveel mogelijk naadloos,
zodat bacteriën geen kans krijgen zich te nestelen in de naden.
43.1.2.6 Scheikundige bestendigheid
De folie voldoet aan “Standard Specifications for Public Works Construction” uitgave 1982, paragraaf
210-2 “Kunststofbekleding”.
43.1.2.7 Treksterkte
De folie heeft een treksterkte 20 MPa.
De rek bij breuk bedraagt minstens 200 %.
De treksterkte van de las is groter dan deze van het materiaal.
43.1.3 Lassen en verbindingen
In het algemeen geldt dat zoveel mogelijk de verbindingen geprefabriceerd dienen te worden met
hoogfrequente lastechnieken.
Lassen op het werk dienen hete-luchtlassen te zijn waarbij een gevlochten metaaldraad in de kern van
de las wordt ingevoerd. De verbinding van de bekleding mag in geen geval gebeuren met lijm, kit of
andere middelen.
In geen enkel geval mogen lijmverbindingen worden toegepast en reparaties met vloeibare PVC
worden uitgevoerd. Alle lassen worden gecontroleerd met een vonktester op 15 tot 20 kV.
43.1.4 Levering en stapeling
Soepel-PVC-bekleding wordt geleverd als onderdeel van de levering van betonbuizen en
geprefabriceerde betonnen inspectieputten.
43.1.5 Keuringen
De voorafgaandelijke keuring is gebaseerd op de “Standard Specifications for Public Works
Construction” uitgave 1982, blz. 198 t/m 202.
43.1.5.1 Trekproef ter beproeving van de verankering
De verankering dient gedurende één minuut een trekkracht van 17,50 N/mm, uitgeoefend loodrecht op
het betonoppervlak te kunnen doorstaan zonder dat daarbij scheuren in de verankering optreden of dat
de verankering uit het beton wordt getrokken. Hiervoor wordt er in het midden tussen en parallel aan
de ribben een snede gemaakt zodat langs weerszijden van de rib een lip kan worden omgeplooid van
30 mm lengte. Rond de 2 omgeplooide lippen wordt een klem op de rib geplaatst, waarop de
trekkracht wordt uitgeoefend. De proef wordt niet tot breuk voortgezet.
Per vak worden er drie metingen verricht, gelijkmatig verspreid over het beschermde oppervlak en
gelegen op een onderlinge afstand van minstens 0,50 m.
III-196 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
43.1.5.2 Trekproef ter beproeving van de lasverbindingen
Vooraleer de laswerken worden aangevat wordt dagelijks een proeflas gemaakt. Deze proeflas wordt
dan telkens op trek beproefd.
Daarnaast zijn per proefvak 3 trekproeven uit te voeren op uitgesneden monsters van de ingestorte
lining.
De trekproef is uit te voeren overeenkomstig de voorschriften van de NBN-EN ISO 527-1, -2 en -3,
waarbij:
- een proefstrook uit de ingestorte bekleding t.h.v. de uitgevoerde las wordt gesneden, op een breedte
van 25 mm en een lengte van minimum 150 mm;
- de proefstrook wordt tussen 2 trekklemmen van een trekbank geplaatst;
- de uitgeoefende trekkracht op de proefstrook groeit met een snelheid van 50 mm/min aan.
Het resultaat van de uitgeoefende trekkracht bij breuk in de las dient voor elke proef minimaal 70 % te
bedragen van de minimum treksterkte van de bekleding.
43.1.5.3 Visuele inspectie van de verankeringsribben in het beton
Hiertoe wordt over een lengte van ca. 250 mm evenwijdig aan de verankering de bekleding tussen
twee naast elkaar gelegen verankeringsribben weggesneden.
De verankeringsribben moeten goed door beton zijn omgeven en strak in het beton liggen.
Per vak worden drie controles uitgevoerd, gelijkmatig verspreid over het beschermde oppervlak.
Bij gebeurlijke holle ruimten achter de bekleding worden de soepel-PVC-bekleding en het betonwerk
afgekeurd.
43.1.5.4 Controle op de dikte van de bekleding
Per vak worden er minstens drie metingen verricht, gelijkmatig verspreid over het beschermde
oppervlak en gelegen op een onderlinge afstand van minstens 0,50 m.
De maatafwijking mag naar beneden niet meer bedragen dan 0,10 mm. Een grotere maatafwijking kan
aanleiding geven tot weigering van de buis of het kunstwerk.
43.1.5.5 Controle op waterdichtheid
De controle op de waterdichtheid kan volgens het type van lasverbinding als volgt worden uitgevoerd:
- d.m.v. daartoe geschikte afvonkapparatuur (15-20 kV) bij toepassing van testdraden.
Bij de eerste proef mag geen vonkdoorslag worden vastgesteld.
Alle voegverbindingen dienen te worden beproefd.
Bij het niet voldoen aan bovenstaande eisen wordt de buis, de inspectieput of het kunstwerk
geweigerd.
43.1.5.6 Controle van de chemische eigenschappen
De chemische eigenschappen zullen aangetoond worden door de fabrikant.
43.1.6 Monsterneming
Voor buizen bestaat een vak uit 100 buizen van dezelfde inwendige diameter. Indien het resterend deel
kleiner is dan 100 buizen, doch groter dan 20 buizen wordt dit deel als een afzonderlijk vak
beschouwd. Indien het resterend deel kleiner is dan of gelijk aan 20 buizen, dan wordt het bij het
voorgaande vak gevoegd. Voor geprefabriceerde inspectieputten bestaat een vak uit 5 inspectieputten.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-197

Hoofdstuk III - Materialen
Indien het resterend deel kleiner is dan 5 inspectieputten doch groter dan 1 inspectieput, dan wordt dit
deel als een afzonderlijk vak beschouwd. Indien het resterend deel maar 1 inspectieput bevat, dan
wordt deze bij het voorgaande vak gevoegd.
43.2 Hard-PVC-bekleding voor beton, betonbuizen en geprefabriceerde
betonnen inspectieputten
43.2.1 Grondstof
Hard-PVC-bekleding is op basis van polyvinylchloride (PVC) waaraan de hulpstoffen mogen
toegevoegd worden die nodig zijn om de bekleding te vervaardigen met uitzondering van weekmakers
en vulstoffen.
43.2.2 Vorm en afmetingen
De dikte is 2 of 3 mm overeenkomstig de aanbestedingsdocumenten.
Aan één zijde is het hard-PVC-bekledingsprofiel glad. Aan de andere zijde zijn er
verankeringsvoorzieningen bestaande uit individuele pennen of doorlopende profielen van hetzelfde
materiaal als de bekledingsplaten.
De bekledingsplaten en de verankeringsvoorzieningen vormen één geheel.
Behoudens anders luidende rechtvaardiging zijn de tussenafstanden niet groter dan 75 mm en is de
diepte van de verankeringen niet kleiner dan 10 mm (tolerantie - 1 mm). De verankeringen zijn
gelijkmatig verdeeld over de bekledingsplaten en zijn zodanig ontworpen dat de bekleding:
- tijdens het betonstorten geen gedwongen vormveranderingen ondergaat;
- na de verharding van het beton niet kan verschuiven, opstuiken of vervormen.
De lengte van de profielen wordt door de partijen onderling bepaald, de toegelaten afwijking is
+ 0,05 m, - 0,0 m.
43.2.3 Uitzicht van de hard-PVC-bekledingsplaat
De gladde zijde vertoont geen fouten die schadelijk zijn voor de kwaliteit zoals: groeven, naden,
blaasjes, korrels en ongelijke tint. De hechtzijde vertoont geen fouten die schadelijk zijn voor de
verankering aan het beton.
43.2.4 Kwaliteitseisen
43.2.4.1 Volumemassa
De volumemassa, bepaald volgens NBN-EN ISI 1183, moet tussen 1,35 en 1,45 g/cm³ gelegen zijn.
43.2.4.2 Fysische bestendigheid
Wordt niet aangetast door daglicht in de tijdsspanne van de verwerking.
43.2.4.3 Chemische bestendigheid
De bekleding is chemisch bestendig volgens de normen DIN 8061 bijblad 1 of ISO/TR 10358.
43.2.4.4 Treksterkte
Bepaald volgens ISO/DIS 3504, moet de treksterkte 50 MPa. De rek bij breuk is 119 %.
III-198 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
43.2.4.5 Vicatverwekingspunt
Het vicatverwekingspunt van het bekledingsmateriaal, bepaald volgens NBN-EN 727, moet meer dan
79 °C bedragen.
43.2.5 Verbindingen
De hard-PVC-bekledingsplaten worden met elkaar verbonden door toepassing van klemlijsten met
elastomere afdichting volgens DIN 4060 deel 1.
Hoekaansluitingen en aansluitingen voor leidingen worden gemaakt overeenkomstig de voorschriften
van de leverancier en in overleg met de aanbestedende overheid van de werken.
De verbinding van de buizen is een spie- en mofverbinding. Op het spie-eind werd, bij de fabricage
van de buis, een synthetisch rubberen en massieve afdichtingsring aangebracht.
De bodem van de kraag (binnenzijde) van de buis is voorzien van een harde polyurethaanring waarin
een profiel van synthetisch rubber met celstructuur past.
Het profiel is tot 25 % samendrukbaar. Het spie-eind is eveneens voorzien van polyurethaan.
43.2.6 Levering en stapeling
Hard-PVC-bekleding wordt geleverd als onderdeel van de levering van betonbuizen en
geprefabriceerde betonnen inspectieputten.
Bij ter plaatse te storten kunstwerken wordt de bekleding geleverd met vermelding van de afmetingen
en genummerd per onderdeel. Deze delen worden opgeslagen op een zuiver stapeloppervlak dat vrij is
van scherpe voorwerpen.
43.2.7 Keuringen
43.2.7.1 Trekproef ter beproeving van de verankering
De verankering dient gedurende één minuut een trekkracht van 17,50 N/mm, uitgeoefend loodrecht op
het betonoppervlak te kunnen doorstaan zonder dat daarbij scheuren in de verankering optreden of dat
de verankering uit het beton wordt getrokken. De proef wordt niet tot breuk voortgezet.
Per vak worden er drie metingen verricht, gelijkmatig verspreid over het beschermde oppervlak en
gelegen op een onderlinge afstand van minstens 0,50 m.
43.2.7.2 Visuele inspectie van de verankeringsribben in het beton
Hiertoe wordt over een lengte van ca. 250 mm evenwijdig aan de verankering de bekleding tussen
twee naast elkaar gelegen verankeringsribben weggesneden.
De verankeringsribben moeten goed door beton zijn omgeven en strak in het beton liggen.
Per vak worden drie controles uitgevoerd, gelijkmatigverspreid over het beschermde oppervlak.
Bij gebeurlijke holle ruimten achter de bekleding zal de PVC-bekleding en het betonwerk worden
afgekeurd.
43.2.7.3 Controle op de dikte van de bekleding
Per vak worden er minstens drie metingen verricht, gelijkmatig verspreid over het beschermde
oppervlak en gelegen op een onderlinge afstand van minstens 0,50 m.
De maatafwijking mag naar beneden niet meer bedragen dan 0,10 mm. Een grotere maatafwijking
geeft aanleiding tot weigering van de buis of inspectieput.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-199

Hoofdstuk III - Materialen
43.2.7.4 Controle op waterdichtheid
Alle voegverbindingen dienen te worden beproefd. Bij het niet voldoen aan bovenstaande eis wordt de
buis, de inspectieput of het kunstwerk geweigerd.
43.2.8 Monsterneming
De monsterneming is volgens 43.1.6.
43.3 Bekleding op basis van solventvrij vezelversterkt epoxyhars
Het solventvrij vezelversterkt epoxyhars is een in situ op ter plaatse gestort beton of op
geprefabriceerde betononderdelen aan te brengen corrosiebescherming op basis van vezelversterkte
solventvrije epoxyharsen.
Het solventvrij vezelversterkt epoxyhars is een door de fabrikant voorgedoseerd twee-componenten
epoxyhars met inerte vulstoffen en vezels, dat na het vormen van een hechtlaag met een airless
spuitsysteem of met de hand en rol op het beton wordt aangebracht.
De epoxyharsbescherming wordt op de plaats van verwerking gemengd (hars + verharder) tot een
thixotroop spuitbaar product.
De epoxyharsbescherming is steeds aan te brengen op een hechtingslaag van hetzelfde epoxyhars
(primer) en afkomstig van dezelfde producent.
43.3.1 Grondstof
De vezelversterkte epoxyharsen bestaan uit komponent A en B en dienen te voldoen aan volgende
infrarood spectrum met golfgetallen tussen 4000 cm -1 en 600 cm -1 .
Er moeten pieken worden waargenomen bij de golflengten, aangegeven in tabel III-43-1.
Component A in cm -1 Component B in cm -1
2980 2910
2060 1590
1890 1360
1605 1255
1510 735
1180 695
830
Tabel III-43-1
695
Het product voor de hechtlaag wordt verplicht door dezelfde leverancier geleverd.
43.3.2 Vorm en afmetingen
De minimum dikte is 3 mm. Grotere laagdiktes kunnen in de aanbestedingsdocumenten worden
voorzien.
43.3.3 Aanbrengen epoxybekleding
43.3.3.1 Bewerking ondergrond
Het te beschermen oppervlak heeft een temperatuur van min. 5 °C en is afgeschermd van het
rechtstreeks zonlicht en slechte weersinvloeden. Bovendien wordt het grondig gegritstraald en met een
hogedrukreiniger gereinigd. Alle betonproducten zijn minstens 14 dagen oud.
III-200 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
43.3.3.2 Aanbrengen bekleding
Na het aanbrengen van een hechtlaag (laagdikte tussen 10 en 20 µm) wordt het epoxyhars met een
airless spuitsysteem of met de hand en rol aangebracht.
43.3.4 Uitzicht van de bekleding
De bekleding dient scheurvrij te zijn, vrij van gaten en kratervrij (zichtbare cirkelvormige holtes).
43.3.5 Kwaliteitseisen
43.3.5.1 Oppervlakte-oneffenheden
Het afgewerkte oppervlak mag geen oneffenheden vertonen van meer dan 3 mm, gemeten met een
oppervlakteprofielmeter.
43.3.5.2 Controle van de laagdikte
De laagdikte wordt gemeten door het boren van kleine kernen uit het oppervlak. Op elke kern wordt de
laagdikte op 4 plaatsen gemeten.
Elke individueel gemeten laagdikte moet minstens gelijk zijn aan 90 % van de voorgeschreven
waarde.
Om de gemiddelde laagdikte te verkrijgen wordt het rekenkundig gemiddelde gemaakt van de
hierboven gemeten waarde met beperking tot 1,1 maal de nominale waarde.
43.3.5.3 Visuele controle
Het oppervlak moet vrij zijn van scheuren, gaten en kraters.
43.3.5.4 Trekproef
De trekproef wordt uitgevoerd voor het meten van de hechting van de vezelversterkte epoxy aan het
betonoppervlak. De trekproef mag pas uitgevoerd worden ná een hardingsperiode van minstens 7
dagen bij minimum 10 °C.
De trekproef omvat volgende handelingen:
- het vooraf grondig reinigen van het te beproeven oppervlak;
- indien het oppervlak vochtig is, wordt het gedroogd met aceton;
- het kleven van vierkante trekkoppen van 5 cm × 5 cm. Dit omvat:
- het opruwen van de metalen (ALU) trekkop met grof schuurpapier;
- het reinigen van de trekkop;
- het aanbrengen van de twee componenten MMA-lijm (methyl methacrylaat);
- opkleven van de vooraf opgeruwde en grondig ontstofte trekkop;
- het tijdelijk op zijn plaats houden van de trekkop d.m.v. een sterke kleefstrip of, een houten lat,
enz.. tot uitharding van de lijm (= 24 uur);
- het inslijpen met waterkoeling van de vezelversterkte epoxy rond de trekkop, tot minstens 5 mm in
het onderliggend materiaal, d.m.v. een diamantschijf.
Het lineair en zonder stoppen opvoeren van de trekkracht, tot er breuk optreedt, ervoor zorg dragend
dat de trekkracht loodrecht op de trekkop staat.
De aanhechtingswaarde van de vezelversterkte epoxy aan de ondergrond bedraagt individueel
tenminste 2 MPa of overtreft de samenhang van de ondergrond.
De proef voldoet als de trekkracht bij breuk groter is dan 2 MPa.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-201

Hoofdstuk III - Materialen
Als de trekkracht bij breuk kleiner is dan 2 MPa en:
- het breukvlak is in de lijm: de proef is ongeldig en moet hernomen worden;
- het breukvlak is in de ondergrond: de proef voldoet;
- het breukvlak is gemengd: het breukvlak moet 1/4 ondergrond bevatten om te voldoen.
43.3.6 Chemische weerstand
Volgens NBN-EN ISO 2812-1: op de volgende producten en gedurende 4 maanden:
- citroenzuur 15 %;
- zoutzuur 20 %;
- salpeterzuur 15 %;
- zwavelzuur 25 %;
- natriumhypochloriet 10 - 14 %;
- natriumchloride (verzadigde oplossing);
- calciumchloride (verzadigde oplossing);
- ammoniumchloride (verzadigde oplossing);
- magnesiumchloride (verzadigde oplossing);
- benzine (loodvrij);
- motorolie (20/50);
- ethanol 30 %;
- methanol 30 %;
- zeewater;
- aluminiumchloride (verzadigde oplossing);
- natriumhydroxide 45 %.
43.3.7 Fysische eigenschappen
- buigsterkte (NBN-EN 196-1): gemiddeld 25 MPa;
- druksterkte (NBN-EN 196-1): gemiddeld 44 MPa;
- Treksterkte (NBN-EN 10002-1):
- op proefstukken van ca. 6 mm dikte: gemiddeld 8 MPa;
- op proefstukken van ca. 12 mm dikte: gemiddeld 14 MPa;
- hardness weerstand (NBN T41-010 + erratum): gemiddeld 96, wat een hard oppervlak beduidt;
- slagvastheid (NBN-EN ISO 6272):
- de 3 mm lining met valhoogte van 5: cm geen beschadiging of breuk;
- de 6 mm lining met valhoogte van 7: cm geen beschadiging of breuk;
- uithardingstijd: 7 dagen op 18 °C tot 20 °C;
- verwerkingstijd: 1 uur;
- hechtsterkte (NBN B14-210): de hechting van het systeem overtreft de samenhang van de
ondergrond of met een minimum hechtsterkte van 2 MPa;
- waterdoorlatendheid (NBN B15-222): laat geen water door bij 7 bar;
III-202 Standaardbestek 250 april 2006

- laagdikte: minimum 3 mm.
43.3.8 Te leveren documenten
Hoofdstuk III - Materialen
De te leveren documenten zijn:
- het attest inzake juiste samenstelling vastgelegd door een infraroodspectrogram voor de
identificatie van de bekleding en af te leveren door een onafhankelijk erkend keuringsorganisme;
- de verslagen van de laboratoriumtesten en in situ-onderzoeken;
- de lijst van bestendigheid tegen chemische aantasting;
- de referentielijst inzake uitvoeringen met onderhavig product.
43.4 HDPE-bekledingsplaten
43.4.1 Grondstof
43.4.1.1 HDPE-bekleding
HDPE-bekleding wordt vervaardigd door extrusie van een compound, op basis van polyethyleenhars
behorende tot de klasse HDPE 63 (zie NBN T42-008), waaraan slechts antioxidantia, koolzwart en
hulpstoffen, nodig voor de extrusie van de bekledingsplaat, werden toegevoegd. Het compound moet
tussen 2 en 2,6 % (m/m) koolzwart bevatten, volkomen homogeen en constant verdeeld in de massa.
Toevoeging van gelijk welke hulpstof tijdens de extrusie van de bekledingsplaat is verboden.
43.4.1.2 Volumemassa
De volumemassa van het basishars, bepaald volgens NBN-EN ISO 1183, moet groter zijn dan of
gelijk zijn aan 930 kg/m³.
43.4.1.3 Smeltindex
Voor een gegeven compound moet de smeltindex, bepaald volgens NBN-EN ISO 1133, begrepen
blijven binnen ± 20 % van de waarde bepaald bij de aanvaarding van dat compound.
43.4.1.4 Gehalte aan vluchtige stoffen
Het gehalte aan vluchtige stoffen van een compound, bepaald volgens de methode beschreven in
bijlage A van NBN-EN 13244-1, mag niet meer bedragen dan 350 mg/kg.
43.4.1.5 Gebruik van gerecycleerd materiaal
Het gebruik van gerecycleerd materiaal (materiaal afkomstig van een vermalen product) is verboden.
43.4.2 Vorm en afmetingen
43.4.2.1 Dikte
De nominale dikte van de HDPE-bekledingsplaat bedraagt:
- 2,0 mm (- 0,0 mm / + 0,4 mm);
- 4,0 mm (- 0,0 mm / + 0,5 mm);
- 4,0 mm (- 0,0 mm / + 0,6 mm);
- 5,0 mm (- 0,0 mm / + 0,7 mm);
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-203

Hoofdstuk III - Materialen
- 6,0 mm (- 0,0 mm / + 0,8 mm);
- 7,0 mm (- 0,0 mm / + 0,9 mm) of
- 8,0 mm (- 0,0 mm / + 1,0 mm).
43.4.2.2 Breedte en lengte
De breedte en de lengte wordt door de partijen onderling bepaald. De toegelaten afwijking bedraagt:
- voor rechte bekledingsplaten: + 0,05 m / - 0 m;
- voor de opgerolde bekledingsplaten: + 0,50 m / - 0 m.
43.4.2.3 Vorm
Aan één zijde heeft de bekledingsplaat verankeringsvoorzieningen, nl. individuele pennen of
doorlopende profielen bestaande uit hetzelfde materiaal als de platen. De verankeringsvoorzieningen
en platen vormen één geheel. Behoudens anders luidende rechtvaardiging, zijn de tussenafstanden niet
groter dan 75 mm en is de diepte van de verankeringen niet kleiner dan 8 mm. De verankeringen zijn
gelijkmatig verdeeld over de bekledingsplaat en zodanig ontworpen dat de bekleding:
- tijdens het betonstorten geen gedwongen vormveranderingen ondergaat;
- na verharding het beton niet kan verschuiven, opstuiken of vervormen.
43.4.3 Uitzicht van de HDPE-bekledingsplaat
De gladde zijde vertoont geen fouten die schadelijk zijn voor de kwaliteit zoals groeven, puntsteken,
blaren, leegtes, insluitsels of scheuren.
De hechtzijde vertoont geen fouten die schadelijk zijn voor de hechting aan het beton.
De bekledingsplaten moeten haaks afgezaagd zijn, de uiteinden glad en ontbraamd.
43.4.4 Kwaliteitseisen
De homogeniteit is overeenkomstig NBN-EN 13244-1.
De smeltindex van het bekledingsmateriaal, bepaald volgens NBN-EN ISO 1133 (proefvoorwaarde
nr. 18) mag niet meer dan 20 % verschillen van die gemeten op de grondstof.
Het gehalte aan vluchtige stoffen van het bekledingsmateriaal, bepaald volgens bijlage A aan
NBN-EN 13244-1, mag niet meer bedragen dan 350 mg/kg.
De lengteverandering, bepaald overeenkomstig NBN-EN 743 (proeftemperatuur 110 ± 2 °C) mag ten
hoogste 3 % bedragen.
De trekkarakteristieken worden bepaald volgens T42-401 op 5 proefstukken. Voor elk van de
proefstukken bedraagt de spanning bij de vloeigrens tenminste 15 MPa en is de rek bij breuk tenminste
350 %. De treksterkte aan de las is groter dan deze van het materiaal.
43.4.5 Verbinding en hulpstukken
De HDPE-bekledingsplaten worden met lassen (warmlassen met toevoer van materiaal, heteluchtlassen,
stuiklassen) en met behulp van aangepaste hoek- en verbindingsprofielen, gas- en
waterdicht aan elkaar gehecht. De lassen vertonen geen scheuren, barsten of andere ondichtheden. De
materiaaleigenschappen van alle hoek- en verbindingsprofielen zijn dezelfde als die van de HDPEbekledingsplaten.
III-204 Standaardbestek 250 april 2006

43.4.6 Verankeringssterkte
Hoofdstuk III - Materialen
De verankeringssterkte van de HDPE-bekleding aan het beton is derwijze dat de minimum kracht,
nodig om de bekleding van het beton los te rukken, 0,30 MPa. De verankeringssterkte wordt
gemeten volgens XIV-4.6 of XIV-4.7.
43.4.7 Gas- en waterdichtheid
De water- en gasdichtheid van de uitgevoerde bekleding wordt nagegaan met behulp van een
vonktester (15000 - 20000 Volt).
43.5 LDPE-bekleding
p.m.
43.6 Bekleding met keramische elementen
43.6.1 Beschrijving
De keramische elementen bestaan uit met epoxy aan elkaar gekleefde keramische tegels.
De keramische tegels voldoen aan NBN-EN 186-1.
De gewenste kromming of knikken in de dwarsrichting wordt in de fabriek ingesteld.
De afmetingen van de samenstellende elementen met hechtingsprofiel zijn 240 × 115 × 15 mm en de
volumemassa 2,3 g/cm³. De buigsterkte 25 N/mm². Er mag geen volumeverandering na 28 dagen
in H2SO4 met 70 % Vol % optreden.
De geprefabriceerde beklede betonbuizen of inspectieputten worden in de fabriek vervaardigd. De
keramische elementen zijn dezelfde als deze die voor sanering worden gebruikt.
43.6.2 Plaatsing
De te behandelen oppervlakte wordt gereinigd bij middel van hogedrukreiniging. De pH-waarde moet
neutraal zijn. Scheuren worden geïnjecteerd.
De vrijgekomen wapening wordt beschermd met aangepaste middelen.
De grote putten worden opgevuld met aangepaste uitstrijkmortels.
De elementen worden aangebracht met hechtingscement.
De voegen van de elementen worden opgevuld met epoxymortel.
De gebruikte producten voor het opvullen of hechten worden ter goedkeuring voorgelegd aan de
aanbestedende overheid.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-205

Hoofdstuk III - Materialen
44 KUNSTHARS
Kunsthars is, tenzij anders vermeld op de aanbestedingsdocumenten, volgens § 3.1. van NBN
T41-012, DIN 16945 en/of DIN 16946 1 en 2.
Het te verwerken type is overeenkomstig de voorschriften in de aanbestedingsdocumenten. Bij
ontstentenis daarvan wordt het type bepaald door de fabrikant, die daarbij rekening houdt met de
fysische en chemische eisen aangegeven in de aanbestedingsdocumenten.
Tenzij anders vermeld in de aanbestedingsdocumenten, is de keuze van de uithardingsmiddelen,
versnellers en andere hulpmiddelen vrij.
44.1 Hars voor ter plaatse uitgeharde buis (TPUB)
De viscositeits-, thixotropie- en potlife-eigenschappen van de harsen maken het mogelijk harsen onder
vacuüm te impregneren zodat na uitharding de TPUB aan de vereiste mechanische en chemische
bestendigheid voldoet zoals opgegeven in de tabel VII-12-1 van VII-12.1.2.3.
De gebruikte harsen zijn onverzadigde polyesters, epoxys of vinylesters beschreven in NBN T41-012,
rekening houdend met de chemische omstandigheden en temperaturen.
44.1.1 Eigenschappen van het harssysteem
Niet gekatalyseerde vloeibare polyesterharsen hebben een zuurwaarde van ten hoogste 24 bij
beproeving volgens NBN-EN ISO 2114 en een hydroxyl (OH)-waarde van minder dan 30 bij
beproeving volgens NBN-EN ISO 2554.
Het niet gewapend volledig uitgehard hars dient de volgende eigenschappen te hebben, bepaald
volgens de erbij vermelde normen of gelijkwaardig:
- treksterkte 70 N/mm² met een breukrek 2,5 % bij beproeving volgens NBN-EN ISO 527-1, 2,
3, 4 en 5;
- buigsterkte bij eerste breuk 100 N/mm² bij beproeving volgens NBN-EN ISO 178 met een
testsnelheid van 2 mm/min.;
- rek bij eerste breuk 2 % bij beproeving volgens NBN-EN ISO 527-2 met een testsnelheid van
5 mm/min.;
- vervormingstemperatuur 55 °C te bepalen volgens NBN-EN ISO 75 deel 2;
- volumekrimp < 3 %.
De eventueel aan het hars toegevoegde vulstoffen dienen voorgedroogd te zijn tot ze een vochtgehalte
0,3 % hebben, bepaald volgens NBN-EN ISO 787-2.
Teneinde de specifieke eigenschappen onder controle te houden dient de aannemer de harsen te
receptioneren en te stockeren onder geconditioneerde omstandigheden, beveiligd tegen UV- en
temperatuursschommelingen. Tevens dient per verwerkte harslevering de productiedatum en een door
de fabrikant gegarandeerde vervaldatum vermeld te worden. Alle rapporten voor receptie en controle
staan ter beschikking van de aanbestedende overheid.
Het gebruik van een kleurstofpigment in het harssysteem is toegelaten teneinde een betere meng- en
impregnatiecontrole te verkrijgen.
De aannemer specificeert de impregnatieprocedure in de fabriek. Deze gegevens worden binnen de 30
dagen na toewijzing aan de aanbestedende overheid overhandigd.
44.1.1.1 Chemische bestendigheid
De uitgeharde kous voldoet aan de controlevereisten van ASTM-D-3262-80, par. 6.3.2.1.
III-206 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
44.1.1.2 Bewaring en transport
Na vervaardiging wordt de kous onder gecontroleerde omgevingsomstandigheden qua temperatuur en
bescherming tegen UV-stralen getransporteerd om te verhinderen dat de polymerisatie van het hars
reeds begint.
44.1.1.3 Identificatieproeven voor het hars
De identificatieproeven voor het hars zijn volgens XIV-4.12.
Deze proeven gebeuren op het hars van elke kous om na te gaan of de gebruikte producten identiek
zijn voor elke kous. Het hars wordt weggenomen van de kous als die op de werf toekomt. De
resultaten van de proeven op de eerste kous dienen als referentie voor de volgende kousen.
44.2 Uitgehard hars zonder wapening
Uitgeharde harsen zonder wapening voldoen aan volgende vereisten:
- de rek bij breuk is groter dan 2,5 % bij beproeving overeenkomstig EN 61 met een uittreksnelheid
van 5 mm/min., en gebruik makend van een optische of spanningsmeter;
- de vervormingstemperatuur (bepaald volgens NBN-EN ISO 75, 1, 2, 3 + addendum 1 en 2) is ten
minste 20 °C hoger dan de verwachte continue maximale gebruikstemperatuur van de TPUB.
Nota: in rioleringen bedraagt de maximumtemperatuur 45 °C indien de diameter 200 mm en
35 °C voor diameters > 200 mm.
44.3 Polyurethaanharsen voor injectie
44.3.1 Algemeen
De te gebruiken harsen zijn waterreactieve een- of twee-componentpolyurethaanharsen.
De harsen worden in vloeibare vorm geleverd en na injectie onder druk, in een vochtig milieu,
polymeriseert het hars tot een flexibel vormbestendig polyurethaanschuim.
Voor elk gebruikt hars moet een volledig verslag van de erkenningsproeven ingediend worden met
vermelding van alle technische gegevens en materiaaleigenschappen overeenkomstig de proeven
beschreven in 44.3.2.
44.3.2 Erkenningsproeven voor polyurethaanharsen
44.3.2.1 Infraroodspectrum
Wordt uitgevoerd op alle componenten, volgens NF P98-140.
Het spectrum wordt opgenomen in het gebied van 4000 cm -1 tot 625 cm -1 .
44.3.2.2 Viscositeit
De viscositeit van alle componenten wordt gemeten bij 5 °C en bij 25 °C volgens NBN-EN ISO 3219.
Per component worden bij 5 °C en 25 °C drie metingen uitgevoerd. Alle individuele metingen zijn
lager dan de volgende maxima:
- bij 5 ° C: 2500 mPa.s;
- bij 25 °C: 800 mPa.s.
44.3.2.3 Hydroxylgetal
Het hydroxylgetal wordt gemeten op de polyolfractie van twee-componentsystemen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-207

Hoofdstuk III - Materialen
Er worden 2 metingen uitgevoerd; in het verslag worden beide resultaten en het gemiddelde
weergegeven.
De meetmethode is volgens DIN 53240.
44.3.2.4 NCO-getal (isocyanaatfractie)
Het NCO-getal wordt gemeten op de isocyanaatfractie van twee-componentsystemen en op elke eencomponenthars.
Er worden 2 metingen uitgevoerd. In het verslag worden beide resultaten en het gemiddelde
weergegeven.
De meetmethode is volgens NBN-EN ISO 11909.
44.3.2.5 Procent vaste stoffen
Her procent vaste stoffen wordt als volgt bepaald:
- het mengsel wordt aangemaakt in de verhouding, opgegeven door de fabrikant;
- na menging van 2 ± 0,2 g (= beginmassa) in een open recipiënt brengen met een diameter van
75 ± 5 mm;
- gedurende 24 uur laten reageren in kalme lucht bij 20 ± 3 °C en bij 50 ± 5 % relatieve vochtigheid,
aansluitend wegen (= tussenmassa);
- vervolgens 3 uur bij 105 °C in een geventileerde droogstoof plaatsen en nadien wegen
(= eindmassa).
In het verslag worden de begin-, tussen- en eindmassa vermeld, evenals de respectievelijke
procentuele verliezen.
Het gehalte aan vaste stof (= eindmassa) moet minimum 85 % bedragen van de beginmassa.
44.3.2.6 Chemische resistentie
De gebruikte producten moeten resistent zijn tegen pH 4 tot pH 11.
a) Bereiding van onder druk uitgeharde monsters
Een stalen buis, die langs beide kanten d.m.v. schroefdoppen volledig kan afgesloten worden, met
een diameter 2” en een lengte 50 - 60 cm wordt volledig gevuld met reactiemengsel (hars,
versnellers, water, ...) in de verhoudingen voorgeschreven door de fabrikant. Men laat 24 uur
reageren bij 20 ± 3 °C.
b) Bepaling van de chemische resistentie
Een onder druk uitgehard proefmonster van 20 ± 2 g wordt ondergedompeld in een oplossing van
zwavelzuur van pH 4 en in een oplossing van natriumhydroxide van pH 11 gedurende 30 dagen bij
20 ± 3 °C.
Het massaverlies of de massatoename mag maximum 10 % bedragen van de beginmassa.
44.3.2.7 Vlampunt
Het vlampunt wordt bepaald volgens de norm ASTM D-93.
De bepaling gebeurt volgens de methode van Pensky-Martens.
Het vlampunt bedraagt minstens 80 °C.
44.3.2.8 Nakrimp nat → droog
Van een onder druk uitgehard monster wordt het volume bepaald. Vervolgens wordt het monster
gedurende 5 dagen geconditioneerd bij 20 ± 3 °C.
III-208 Standaardbestek 250 april 2006

De volumevermindering na deze periode mag maximaal 5 % bedragen.
44.3.2.9 Hechtingsproef op beton
De meting van de hechting op de ondergrond gebeurt volgens de norm NBN B14-210.
De hechtsterkte bedraagt minstens 0,1 MPa of er treedt breuk op in het beton.
44.3.2.10 Shore A-hardheid
De meting gebeurt op een onder druk uitgehard monster van minstens 10 mm dikte.
De Shore A-hardheid bedraagt minstens 30 en maximaal 75 punten.
44.3.3 Identificatieproeven
Hoofdstuk III - Materialen
Alvorens een “erkend” product voor een bepaalde herstelling kan gebruikt worden, dienen een aantal
identificatieproeven uitgevoerd te worden ter controle. De identificatieproeven zijn het IR-spectrum,
de viscositeit, het NCO-getal en het OH-getal (indien van toepassing).
De gebruikte meetmethodes zijn dezelfde als bij de erkenningsproeven.
44.3.3.1 Infraroodspectrum
Van het te identificeren product wordt een IR-spectrum opgenomen. Dit moet overeenstemmen met
het spectrum van de erkenningsproeven.
44.3.3.2 Viscositeit
De viscositeit van alle componenten wordt 3 keer gemeten bij 5 °C en bij 25 °C. Alle individuele
metingen moeten lager zijn dan de volgende maxima:
- bij 5 °C: 2500 mPa.s;
- bij 25 °C: 800 mPa.s.
44.3.3.3 Hydroxylgetal
Er worden twee metingen uitgevoerd.
Voor de beide individuele metingen wordt een maximale afwijking van 10 % toegestaan t.o.v. het
gemiddelde van de erkenningsproeven.
44.3.3.4 NCO-getal
Er worden twee metingen uitgevoerd.
Voor de beide individuele metingen wordt een maximale afwijking van 10 % toegestaan t.o.v. het
gemiddelde van de erkenningsproeven.
44.4 Polyurethaanharsen voor ter plaatse uitgeharde deelrenovatie
44.4.1 Algemeen
De te gebruiken harsen zijn twee componenten polyurethaanharsen. De harsen worden onder vloeibare
vorm geleverd en hebben geen extra water nodig om te reageren. Voor elk gebruikt hars moet een
volledig verslag van de erkenningsproeven ingediend worden met vermelding van alle technische
gegevens en materiaaleigenschappen overeenkomstig de proeven beschreven in de diverse hieronder
vermelde normteksten en richtlijnen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-209

Hoofdstuk III - Materialen
44.4.2 Erkenningsproeven voor niet-waterreactieve polyurethaanharsen
44.4.2.1 Infraroodspectrum
Wordt uitgevoerd op alle componenten, volgens EN1767.
Het spectrum wordt genomen in het gebied van 4000 cm -1 tot 625 cm -1 .
44.4.2.2 Viscositeit
De viscositeit van alle componenten wordt gemeten bij 10 °C en bij 25 °C volgens NBN-EN
ISO 3219.
Per component worden bij 10 °C en 25 °C drie metingen uitgevoerd. Alle individuele metingen zijn
lager dan de volgende maxima:
- bij 10 °C: 1600 mPa.s;
- bij 25 °C: 800 mPa.s.
44.4.2.3 Hydroxylgetal
Het hydroxylgetal wordt gemeten op de polyolfractie van twee-componentsystemen.
Er worden 2 metingen uitgevoerd; in het verslag worden beide resultaten en het gemiddelde
weergegeven. De meetmethode is volgens NBN-EN ISO 2554.
44.4.2.4 NCO-Index (isocyanaatfractie)
De NCO-index wordt gemeten op de isocyanaatfractie van twee-componentsystemen.
Er worden 2 metingen uitgevoerd. In het verslag worden beide resultaten en het gemiddelde
weergegeven. De meetmethode is volgens NBN-EN ISO 11909.
44.4.2.5 Chemische resistentie
De gebruikte producten moeten resistent zijn tegen pH 4 tot pH 11.
Een onder druk uitgehard proefmonster van 20 ± 2 g wordt ondergedompeld in een oplossing van
zwavelzuur van pH 4 en in een oplossing van natriumhydroxide van pH 11 gedurende 30 dagen bij
20 ± 3 °C.
Het massaverlies of de massatoename mag maximum 10 % bedragen van de beginmassa.
44.4.3 Identificatieproeven
Een aantal identificatieproeven kunnen uitgevoerd te worden ter controle. De identificatieproeven zijn
het IR-spectrum, de viscositeit, het NCO-getal en het OH-getal.
De gebruikte meetmethodes zijn dezelfde als bij de erkenningsproeven.
44.4.3.1 Infraroodspectrum
Van het te identificeren product wordt een infraroodspectrum opgenomen. Hiervan worden 5 pieken
met de hoogste intensiteit genomen. Op de golflengte van deze pieken controleert men de intensiteit.
Deze mag niet meer afwijken dan ±20 % van het spectrum van de erkenningsproeven.
44.4.3.2 Viscositeit
De viscositeit van alle componenten wordt 3 keer gemeten bij 10 °C en bij 25 °C: alle individuele
metingen moeten lager zijn dan de volgende maxima:
- bij 10 °C: 1600 mPa.s;
III-210 Standaardbestek 250 april 2006

- bij 25 °C: 800 mPa.s.
Hoofdstuk III - Materialen
44.4.3.3 Hydroxylgetal
Er worden twee metingen uitgevoerd.
Voor de beide individuele metingen wordt een maximale afwijking van 10 % toegestaan t.o.v. het
gemiddelde van de erkenningsproeven.
44.4.3.4 NCO-Index (isocyanaatfractie)
Er worden 2 metingen uitgevoerd.
Voor de beide individuele metingen wordt een maximale afwijking van 10 % toegestaan t.o.v. het
gemiddelde van de erkenningsproeven.
44.4.4 Glasvezeldoek
44.4.4.1 Algemeen
Glasvezeldoek wordt gebruikt als dragermateriaal voor de deelrenovatie. Het doek bepaalt mede de
mechanische en fysische eigenschappen van de deelrenovatie en zal dus bepaalde eigenschappen
moeten bezitten. Voor elk gebruikt glasvezeldoek moet een volledig verslag van de erkenningsproeven
ingediend worden met vermelding van alle technische gegevens en materiaaleigenschappen
overeenkomstig de proeven beschreven in de diverse hieronder vermelde normteksten en richtlijnen.
44.4.4.2 Erkenningsproeven voor glasvezeldoek
Het gebruikte glasvezeldoek is een ECR-glas, conform de classificatie ASTM D578-00 en NBN-EN
ISO 2078:1995.
44.5 Epoxyhars voor het kleven van keramische elementen
Epoxyhars voor het kleven van keramische elementen voldoet aan:
- gemiddelde treksterkte volgens NBN-EN ISO 527-1 en 527-2: minstens 20 N/mm²;
- hardheid Shore D: 88 ± 5 volgens ISO 868;
- buig-E-modulus: minstens 4500 N/mm² volgens NBN EN 178;
- thermische uitzettingscoëfficiënt: tussen 60 en 80 × 10 -6 K -1 volgens ISO 11359-2;
- buigsterkte 50 N/mm² als gemiddelde waarde uit 10 epoxystaafjes.
De proef gebeurt volgens NBN-EN ISO 10545-4. De proefstaafjes worden opgelegd op en belast
via ronde balkjes van 20 mm diameter en 2 mm dikke gummiplaatjes. De afstand tussen de
oplegpunten is 80 mm. De proefstaafjes hebben een doorsnede 30 × 30 mm en een lengte van
100 mm. De belastingssnelheid bedraagt 0,5 kN/s. De proefstaafjes moeten minstens 2 uur bij
kamertemperatuur bewaard worden voorafgaand aan de proef.
- chemische bestendigheid: is gegarandeerd voor de in het algemeen in riolen voorkomende
chemicaliën. Een proef wordt uitgevoerd met zwavelzuur bij pH 0 en natriumhydroxide bij pH 14
op 10 stalen conform NBN-EN 295-3. De maximum toegelaten volumewijziging bedraagt 2 %.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-211

Hoofdstuk III - Materialen
45 GLASVEZELVERSTERKTE KUNSTSTOFFEN
45.1 Glasvezelversterkt kunstharsschaaldeel
Glasvezelversterkt kunstharsschaaldeel (GVK) is het product, gefabriceerd in een vaste permanente
fabriek gespecialiseerd in het vervaardigen van dergelijke producten, gebruikt voor de renovatie van
de binnenwand van man-toegankelijke, cirkelvormige en niet-cirkelvormige rioolleidingen en
inspectieputten.
45.1.1 Algemeenheden
Glasvezelversterkt kunstharsschaaldeel is overeenkomstig NBN T41-012.
45.1.2 Vorm en afmetingen
De vorm van glasvezelversterkte kunstharsschaaldelen is zo, dat de samengevoegde schaaldelen de
vorm hebben van de te renoveren rioolleiding of inspectieput.
De afmetingen van de GVK-schaaldelen worden door de fabrikant bepaald, daarbij rekening houdend
met:
- de afmetingen van de toegangsschacht;
- de nood aan voldoende ruimte, tussen de oude wand en de nieuwe, voor het injecteren;
- de afvoercapaciteit die de gerenoveerde rioolleiding nog moet hebben;
- de te verwezenlijken totale wanddikte, nodig voor de stabiliteit van de rioolleiding.
Tenzij anders vermeld op de aanbestedingsdocumenten wordt de dikte door de fabrikant bepaald.
45.1.3 Fysische en chemische kenmerken
De fysische en chemische kenmerken worden vermeld in de aanbestedingsdocumenten.
45.1.4 Wapening
Wanneer bijzondere eisen gesteld worden aan de wapening (aard en samenstelling, versterking met
andere dan glasvezelwapening), wordt dat gespecificeerd op de aanbestedingsdocumenten.
45.1.5 Verbinding
In de algemene regel gebeurt de verbinding met een tand- en groefsysteem, verlijmd met een
watercompatibel kunsthars.
45.1.6 Controle
De controle van de fysische en chemische kenmerken is overeenkomstig de van toepassing zijnde
norm, vermeld in paragraaf 6 van NBN T41-012.
45.1.7 Levering
Alle nodige maatregelen moeten worden genomen om beschadiging van de GVK-schaaldelen bij het
opslaan, het laden, het vervoer en de plaatsing te vermijden.
III-212 Standaardbestek 250 april 2006

45.1.8 Monsterneming
Hoofdstuk III - Materialen
In het geval dat de totale hoeveelheid GVK-schaaldelen met dezelfde afmetingen 500 stuks bedraagt,
wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 100 stuks met dien verstande dat de eventueel resterende
hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 100 stuks.
Per afgebakende hoeveelheid worden 3 schaaldelen ontnomen, 1 voor de proeven en de 2 andere voor
eventuele tegenproeven.
45.2 Glasvezelversterkte polyesterschelpen
45.2.1 Vorm en afmetingen
De schelpen hebben dezelfde vorm als het te renoveren deel van de rioolsectie.
De hoogte wordt opgegeven in de aanbestedingsdocumenten en is zodanig dat voor ronde buizen de
bekleding minimum 1/3 van de omtrek bedekt.
Voor ovoïde of andere vormen bedraagt de minimumhoogte 30 cm.
De lengte is aangepast aan de grootte van de bouwput, inspectieput of werkput.
Het aantal en de grootte van de bouwputten worden door de aanbestedende overheid opgegeven.
De wanddikte bedraagt minimum 8 mm, bezanding niet inbegrepen.
De schelpen zijn uitwendig met zand bezet (korrelmaat 1 - 3 mm).
De schelpen hebben een “tand en groef-verbinding” met afmetingen door de aanbestedende overheid
op te geven. Deze worden in de groef met mousse (= zacht rubber met open celstructuur),
polyurethaanmastiek, epoxyhars of GVP-mastiek afgedicht.
45.2.2 Grondstoffen
45.2.2.1 Elementen in GVP
De materialen beantwoorden aan de norm NBN T41-012 “Specificaties voor gewapende kunststoffen -
Algemeenheden”.
Het polyesterhars is van het type isoftaalhars. De glasvezels voldoen aan de norm NBN-EN ISO 1886,
NBN ISO 1887, NBN ISO 1888, NBN-EN ISO 2078, NBN S22-008, NBN ISO 2559, NBN ISO 2113
en NBN ISO 3341.
In de lagen met glasvezel bedraagt de hoeveelheid glas minimum 1/3 van de hoeveelheid hars.
De dikte van de harslaag aan de binnenkant van het element is minimaal 1,5 mm.
De eerste 2 lagen glasvezel (langs de binnenzijde van het element) moeten bestaan uit gesneden
glaspartikels met een maximumlengte van 35 mm.
45.2.2.1.A MECHANISCHE KENMERKEN
Voor het bepalen van de mechanische kenmerken van het materiaal (GVP-composiet) moet rekening
gehouden worden met een maximale vervorming “Strain” van 0,5 % (cfr. WRC 3 plc 1994 volume III
blz. 21 en 22 “Mechanical properties”).
- treksterkte op korte termijn 85 MPa;
3 WRC = Water Research Center - UK - Manual, derde editie 1994 volume III
(ter inzage of te koop bij vzw WEL, Marktplein 16 te 2110 Wijnegem, tel. 03-353 72 53)
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-213

Hoofdstuk III - Materialen
- treksterkte op lange termijn (= treksterkte op effectieve vezel/polyester dikte) 45 MPa;
- buigsterkte op korte termijn 95 MPa;
- buigsterkte op lange termijn 55 MPa;
- elasticiteitsmodulus op korte termijn 10000 MPa;
- elasticiteitsmodulus op lange termijn 4500 MPa.
45.2.2.1.B DUURZAAMHEID
De eigenschappen op lange termijn worden gebruikt voor de berekeningen.
Het materiaal mag geen aanleiding geven tot:
- absorptie van water leidend tot de oplossing van bepaalde componenten, het verlies aan gewicht na
onderdompeling in water gedurende 3000 uren bij 75 °C moet < 2 %.
Het materiaal moet weerstand bieden aan:
- chemische belasting: er moet rekening gehouden worden met huishoudelijke en industriële
afvalwaters;
- behoudens speciale eisen moet het materiaal weerstaan aan afvalwater met een pH 1 tot 9 bij max.
35 °C continu;
- slijtage: beproefd volgens WRC-methode “Abrasive wheel test” - Materials Group Report N° 011,
het verlies in massa mag maximum 0,4 % bedragen.
45.2.2.1.C UITWENDIGE DRUK
De elementen moeten weerstaan aan de uitwendige druk.
- op korte termijn:
- groutdruk (uniforme druk van de injectiemortel: 35 kPa; druk aan injectiepunt: 50 kPa);
- op lange termijn:
- verkeers- en grondbelasting: berekening volgens WRC-methode type I renovatie;
veiligheidsfactor 2;
- grondwaterdruk: berekening volgens WRC-methode type II renovatie.
45.2.2.1.D VOEGEN (TUSSEN DE ELEMENTEN ONDERLING EN BIJ DE
AANSLUITINGEN)
Boven de waterlijn en in droge omstandigheden mag eventueel gebruik gemaakt worden van een
polyesterglasvezelmastiek. Onder water of in vochtig milieu wordt gebruik gemaakt van een onder
water uithardende epoxyhars.
De voegen worden langs binnen dichtgemaakt.
45.2.3 Levering
Alle nodige maatregelen moeten worden genomen om beschadiging van de GVP-elementen bij het
opslaan, het laden, het vervoer en de plaatsing te vermijden.
45.2.4 Monsterneming
In het geval dat de totale hoeveelheid GVP-elementen met dezelfde afmetingen 500 stuks bedraagt,
wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 100 stuks met dien verstande dat de eventueel resterende
hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 100 stuks.
III-214 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
Per afgebakende hoeveelheid worden 3 elementen ontnomen, 1 voor de proeven en de 2 andere voor
eventuele tegenproeven.
45.3 Glasvezelversterkte polyesterpanelen
45.3.1 Vorm en afmetingen
De buizen, samengesteld uit panelen, kunnen aan de ronde of andere vorm van het riool aangepast
worden. De exacte maximale buitenvorm van de elementen wordt d.m.v. een gabariet en/of door de
berekeningsnota vastgelegd.
De lengte en het aantal panelen zijn aangepast aan de grootte van de bouwput, die wordt opgegeven
door de aanbestedende overheid.
De langsvoegen zijn van het type “tand en groef” en worden op die plaatsen voorzien waarbij het
moment van de verticale belasting (grond + verkeer) nul is.
De wanddikte van de panelen (maximaal 8 mm), type en dikte van de grout worden bepaald d.m.v. een
berekeningsnota volgens WRC-methode type I renovatie, veiligheidscoëfficiënt 2. De
berekeningsnota wordt bij aanbesteding of voor de gunning aan de aanbestedende overheid
voorgelegd.
De nominale afmetingen en de toleranties op die afmetingen worden door de aannemer bij zijn
inschrijving bepaald.
De panelen zijn uitwendig met grof zand bezet, voor goede hechting met het injectiemiddel (grout).
De uit panelen met langsvoegen samengestelde buizen of elementen hebben elk een “mof-spie”- of
“tand en groef”-verbinding.
Deze worden met epoxy en/of glasvezelversterkte polyestermastiek aan elkaar gelijmd.
45.3.2 Grondstoffen
De grondstoffen zijn volgens 45.2.2.
45.3.3 Levering en stapeling
Elementen worden verticaal of horizontaal gestapeld. Beschadigingen aan de uiteinden moeten
vermeden worden.
45.3.4 Monsterneming
De monsterneming is volgens 45.2.4.
45.4 Glasvezelversterkte polyesterpanelen voor sliplining
45.4.1 Vorm en afmetingen
De elementen hebben dezelfde vorm als de te renoveren leiding. De gemiddelde opening tussen de
oude en de nieuwe leiding is ca. 5 cm rondom. De exacte maximale buitendiameter van de elementen
wordt d.m.v. een gabariet en/of door de berekeningsnota vastgelegd.
De lengte is aangepast aan de grootte van de bouwput.
De wanddikte van de elementen, soort en dikte van de grout worden bepaald d.m.v. een
berekeningsnota volgens WRC-methode type I renovatie; veiligheidscoëfficiënt 2.
De nominale afmetingen en de toleranties op die afmetingen worden door de fabrikant bij zijn
inschrijving bepaald.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-215

Hoofdstuk III - Materialen
De elementen zijn uitwendig met grof zand bezet, voor goede hechting met het injectiemiddel (grout).
De buizen hebben elk een “mof-spie” verbinding. Deze worden met epoxy en/of glasvezelversterkte
polyestermastiek aan elkaar waterdicht verbonden.
45.4.2 Grondstoffen
45.4.2.1 Elementen van GVP
De elementen van GVP zijn volgens 45.2.2.1.
45.4.2.2 Injectiemortel (grout)
De injectiemortel is volgens 24.4.7.2.B.
45.4.3 Levering en stapeling
De elementen worden verticaal of horizontaal gestapeld. Beschadigingen aan de uiteinden moeten
vermeden worden.
45.4.4 Monsterneming
De monsterneming is volgens 45.2.4.
III-216 Standaardbestek 250 april 2006

46 GLASVEZELVERSTERKTE SCHAALDELEN
46.1 Glasvezelversterkt cementschaaldeel
Hoofdstuk III - Materialen
Glasvezelversterkt cementschaaldeel (GVC) is het product, geprefabriceerd in een vaste permanente
fabriek, gespecialiseerd in het vervaardigen van dergelijke producten, gebruikt voor de renovatie van
de binnenwand van man-toegankelijke, cirkelvormige en niet-cirkelvormige rioolleidingen en
inspectieputten.
46.1.1 Definities
- GVC: glasvezelversterkt cement;
- vers aangemaakte toestand: die fase in de productie van het glasvezelversterkt cementschaaldeel
waarbij al de fysische processen die de aard van het materiaal zouden kunnen wijzigen, voltooid
zijn, maar waarbij de glasvezel nog door middel van stromend water kan gescheiden worden van de
matrijs of gietvorm;
- aggregaat/cement verhouding: de verhouding van de massa van het totale droge aggregaat tot de
massa van het droge cement in het glasvezelversterkt cement;
- water/cement verhouding: de verhouding van de massa van het totaal aan water tot de massa van
het droge cement in het glasvezelversterkt cement in vers aangemaakte toestand;
- glasvezelgehalte volgens massa (Wf): de verhouding (in % uitgedrukt) van de massa van de
glasvezels tot de totale massa glasvezelversterkt cement in vers aangemaakte toestand;
- glasvezelgehalte volgens volume (Vf): de verhouding (in % uitgedrukt) van het volume glasvezels
tot het totale volume glasvezelversterkt cement in vers aangemaakte toestand;
- proefvel (of proefplaat): vel glasvezelversterkt cement dat tijdens de productie gemaakt wordt
voor de vaststelling van de kwaliteit van de geproduceerde glasvezelversterkte cementschaaldelen.
Het proefvel zal, bij voorkeur, een monster zijn van het gefabriceerde product. Indien dat niet
mogelijk is, moet het proefvel op dezelfde wijze gemaakt worden als het product, zodat het
representatief is voor wat betreft de materiaalkwaliteit en de dikte;
- proefstukken: uit een proefvel gesneden monsters met als doel een bepaalde eigenschap vast te
stellen;
- proefmonster: het totaal aantal proefstukken dat uit een proefvel gesneden wordt en beproefd om
een bepaalde eigenschap vast te stellen.
46.1.2 Vorm en afmetingen
De vorm van glasvezelversterkte cementschaaldelen is zo, dat de samengevoegde schaaldelen de vorm
hebben van de te renoveren rioolleiding of inspectieput.
De afmetingen van de samenstellende GVC-schaaldelen worden door de fabrikant bepaald, daarbij
rekening houdend met:
- de afmetingen van de toegangsschacht;
- de nood aan voldoende ruimte, tussen de oude wand en de nieuwe, voor het injecteren;
- de afvoercapaciteit die de gerenoveerde rioolleiding nog moet hebben;
- de te verwezenlijken totale wanddikte nodig voor de stabiliteit van de rioolleiding. De dikte is, in
de regel, 1 cm.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-217

Hoofdstuk III - Materialen
46.1.3 Materialen
46.1.3.1 Glasvezel
Is volgens NBN-EN ISO 2078 en moet alkalibestendig zijn.
46.1.3.2 Cement
Is volgens 8, CEM I (LA of HSR) of CEM III/A (LA of HSR) van de sterkteklasse 42,5.
46.1.3.3 Aggregaten
De aggregaten zijn natuurlijk zand, kalksteen, graniet of andere stabiele, harde, duurzame en zuivere
materialen, met een gepaste korrelverdeling. De aggregaten mogen geen bestanddelen bevatten die
schadelijk zijn voor de sterkte en/of duurzaamheid van het GVC-schaaldeel.
46.1.3.4 Water
Het water is volgens NBN B15-001 en NBN-EN 206-1.
46.1.3.5 Hulpstoffen
Bij gebruik van hulpstoffen moeten de aanbevelingen van de leverancier ervan, gevolgd worden. De
fabrikant mag geen hulpstoffen gebruiken die bestanddelen bevatten die schadelijk zijn voor de sterkte
en duurzaamheid van het GVC-schaaldeel.
46.1.4 Samenstelling van het GVC-schaaldeel in vers aangemaakte toestand
46.1.4.1 Aggregaat/cement verhouding
De aggregaat/cement verhouding is groter dan of gelijk aan 0,3.
46.1.4.2 Water/cement verhouding
De water/cement verhouding zal niet groter zijn dan nodig voor het productieproces.
46.1.4.3 Glasvezelgehalte
Het glasvezelgehalte Vf zal groter zijn dan of gelijk aan 3,6 %.
46.1.5 Vervaardiging
Het GVC-schaaldeel wordt vervaardigd zodanig dat de glasvezels regelmatig verdeeld zijn over de
gietvorm of matrijs, en volgens een, in hoofdzaak, twee-dimensionele willekeurige schikking.
De verduurzaming moet onder gekende omstandigheden gebeuren (luchtvochtigheid, temperatuur,
tijd).
46.1.6 Monsterneming
Tijdens de productie wordt per 100 GVC-schaaldelen (partij) minstens 1 proefvel GVC ontnomen. Uit
dat proefvel wordt het aantal proefstukken gesneden die nodig zijn voor de controle van de
kenmerken. Na de bepaling van het glasvezelgehalte, wordt het (de) proefvel(len) verduurzaamd onder
dezelfde omstandigheden als de GVC-schaaldelen van de desbetreffende partij.
De beproeving moet gebeuren binnen de drie dagen na de beëindiging van die gecontroleerde
verduurzaming. Tijdens die periode van drie dagen zal het proefvel koel en droog bewaard worden.
III-218 Standaardbestek 250 april 2006

46.1.7 Proeven
Hoofdstuk III - Materialen
46.1.7.1 Bepaling van het glasvezelgehalte
Minstens drie proefstukken zullen genomen worden uit het proefvel in vers aangemaakte toestand. Het
glasvezelgehalte wordt bepaald overeenkomstig de voorschriften van Deel 1 van “Methods of Testing
Glassfibre Reinforced Cement” 4 van de “Glassfibre Reinforced Cement Association” (G.R.C.A.).
46.1.7.2 Bepaling van de schijnbare volumemassa (soortelijk gewicht in natte
toestand)
Minstens twee proefstukken zullen uit het verduurzaamd proefvel genomen worden waarop de
volumemassa zal bepaald worden overeenkomstig de voorschriften van Deel 3 van “Methods of
Testing Glassfibre Reinforced Cement”.
46.1.7.3 Buigkarakteristieken
46.1.7.3.A BEPALING VAN DE PROPORTIONALITEITSGRENS EN DE BUIG-
BREUKSPANNING
Minstens vier proefstukken zullen uit het verduurzaamd proefvel genomen worden. De
proportionaliteitsgrens en de breukspanning zullen bepaald worden overeenkomstig de voorschriften
van Deel 4 van de “Methods of Testing Glassfibre Reinforced Cement”.
Twee der proefstukken worden beproefd met de bovenzijde onder spanning en twee met de onderzijde
onder spanning.
46.1.7.3.B BOVEN/ONDERZIJDE VERHOUDING
De boven/onderzijde-verhouding (BOV) wordt berekend aan de hand van breukspanningswaarden met
boven- of onderzijde onder spanning.
46.1.8 Eisen
gemiddeldebreukspanning
met bovenzijdeonder
spanning
BOV
gemiddeldebreukspanning
met onderzijdeonder
spanning
46.1.8.1 Gelijkmatige verdeling van de glasvezel
Wordt visueel nagegaan.
46.1.8.2 Glasvezelgehalte
Het minimum glasvezelgehalte volgens volume is 3,6 %
waarin:
Vf
Wf
Mc
V
f
Wf
M
M
glasvezelgehalte (% per volume);
glasvezelgehalte (% per massa);
volumemassa van het GVC in natte toestand (kg/m³);
4 Te koop bij: Suite 9, Buckingham Row, Northway Wigan WN1 IXL, UK
tel. +44 1942 82 53 71, fax +44 1942 49 54 69
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-219
f
c

Hoofdstuk III - Materialen
Mf
volumemassa van glasvezel (2680 kg/m³).
46.1.8.3 Proportionaliteitsgrens
De karakteristieke proportionaliteitsgrens (Lk) zal minstens 6,5 MPa bedragen, indien ze gemeten
wordt overeenkomstig de proefmethode A van Deel 4 van de “Methods of Testing Glassfibre
Reinforced Cement” van de G.R.C.A..
46.1.8.4 Breukspanning
De karakteristieke breukspanning zal niet kleiner zijn dan 21,0 MPa gemeten volgens de proefmethode
A of proefmethode B van Deel 4 van de “Methods of Testing Glassfibre Reinforced Cement” van de
G.R.C.A.
46.1.8.5 Boven/Onderzijde verhouding
De Boven/Onderzijde-verhouding is niet kleiner dan 0,8 en niet groter dan 1,25.
46.1.8.6 Volumemassa in natte toestand
De volumemassa is minstens 2000 kg/m³.
46.1.9 Toleranties
46.1.9.1 Glasvezelgehalte
Voor geen enkel proefvel zal het gemiddelde kleiner zijn dan 4,8 % (per massa) of 3,6 % (per
volume).
46.1.9.2 Volumemassa (natte toestand)
Voor geen enkel proefvel zal het gemiddelde kleiner zijn dan 2000 kg/m³.
46.1.9.3 Boven/Onderzijde verhouding
Geen enkel proefvel mag een Boven/Onderzijde-verhouding hebben die kleiner is dan 0,8 of groter
dan 1,25.
46.1.9.4 Proportionaliteitsgrens
De gemiddelde proportionaliteitsgrens wordt bepaald overeenkomstig Proefmethode A of
Proefmethode B van Deel 4 van de “Methods of Testing Glassfibre Reinforced Cement” van de
G.R.C.A..
De gemiddelde proportionaliteitsgrens, berekend aan de hand van de gemiddelde vloeigrenzen van
gelijk welke groep van vier opeenvolgende proefvellen, moet groter zijn dan 7,3 N/mm² (beproefd
volgens Proefmethode A) of 9,0 MPa (beproefd volgens Proefmethode B).
Voor geen enkel proefvel mag de gemiddelde proportionaliteitsgrens kleiner zijn dan 5,5 MPa
(beproefd volgens Proefmethode A) of 6,8 MPa (beproefd volgens Proefmethode B).
46.1.9.5 Breukspanning
De gemiddelde breukspanning wordt bepaald overeenkomstig Proefmethode A of Proefmethode B van
Deel 4 van de “Methods of Testing Glassfibre Reinforced Cement” van de G.R.C.A.
De gemiddelde breukspanning, berekend aan de hand van de gemiddelde breukspanningen van gelijk
welke groep van vier opeenvolgende proefvellen, moet groter zijn dan 23,5 MPa.
Voor geen enkel proefvel mag de gemiddelde breukspanning lager zijn dan 17,8 MPa.
III-220 Standaardbestek 250 april 2006

46.2 Glasvezelversterkt betonschaaldeel (GVB) met PE-lining
46.2.1 Algemeen
Hoofdstuk III - Materialen
Alle geleverde en geplaatste materialen voldoen aan de hierna beschreven kwaliteit. Als waarborg
worden kwaliteitscontroles uitgevoerd per lot van 100 m, tenzij anders bepaald in de
aanbestedingsdocumenten. Indien het project een omvang heeft kleiner dan 100 m, zal het lot de totale
projectgrootte bedragen.
De monsterneming en de proeven zijn ten laste van de aannemer.
46.2.2 GVB
Het GVB wordt voorafgaandelijk gekeurd.
De druksterkte van het GVB voldoet aan de door de aanbestedende overheid te bepalen waarde, met
een minimum van 25 MPa en een maximum van 45 MPa. De druksterkte van het GVB wordt bepaald
volgens de norm NBN-EN 196-1.
De buigtreksterkte van het GVB is ten minste 12 MPa. De buigtreksterkte van het GVB wordt bepaald
volgens de norm NBN-EN 1170-4.
De korte-duurelasticiteitsmodulus van het GVB bedraagt minstens 15000 MPa. De E-modulus wordt
bepaald met de volgens 46.1.7.3 verkregen waarden en de formule:
5 C L
E
27 y b e
waarin:
E de korteduur-E-modulus in kN/mm²;
C de kracht, waarbij het krachtvervormingsdiagram ophoudt rechtlijnig te verlopen
(proportionaliteitsgrens) in N;
L de overspanning tussen de buitenste dragers van de 4-puntsbuigtrekbank in mm;
y de doorbuiging bij de evenredigheidsgrens in mm;
b de breedte van het proefmonster in mm;
e de dikte van het proefmonster in mm.
46.2.3 PE
Van de PE worden door de leverancier afzonderlijk monsters ten behoeve van de keuring met de
schaaldelen meegeleverd.
Indien de vereiste chemische resistentie in de aanbestedingsdocumenten is vastgelegd, dan wordt van
de toegepaste PE (LDPE, LLDPE of HDPE) door de leverancier een chemische resistentielijst ter
goedkeuring overgelegd. Slechts in dit geval moet de chemische resistentie beproefd worden en zal de
proefmethode in overleg met de opdrachtgever worden bepaald.
De volumemassa van de PE bedraagt minstens 900 kg/m³. De volumemassa van de PE wordt bepaald
volgens de norm NBN-EN ISO 1183.
De PE moet voldoende vastgehecht zijn aan het GVB met een minimale gemiddelde hechtsterkte van
0,4 MPa. De hechtsterkte van de PE wordt bepaald door een trekproef op vastgelijmde ronde
trekkoppen, zoals hieronder beschreven:
Uit de GVB-schalen met PE-lining wordt een monster gezaagd van 400 × 100 mm.
Voor de proef zijn benodigd 6 stuks ronde trekkoppen met een diameter van 20 mm. Ter plaatse,
waar de 6 trekkoppen op de PE zullen worden gelijmd, wordt de PE zorgvuldig ingesneden, met
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-221
3
3

Hoofdstuk III - Materialen
een diameter van 20 mm, tot op het GVB. Alvorens de trekkoppen op de PE te lijmen wordt het
oppervlak ingesmeerd met een door de leverancier te leveren voorstrijkmiddel. Na 24 uur wordt
hierop de trekkop gelijmd met rekstrooklijm. Vervolgens wordt met een gangbare trekbank de PE
met de trekkoppen van het GVB getrokken, waarna de gemiddelde hechtkracht en hechtsterkte in
MPa worden bepaald.
Indien er een breukvlak optreedt in de lijm, met een trekkracht < 0,4 MPa, dan is de proef ongeldig
en wordt hij opnieuw uitgevoerd.
46.2.4 Vezelversterkte expoxyharsen
De vezelversterkte epoxyharsen zijn volgens 43.3.
III-222 Standaardbestek 250 april 2006

47 GEPREFABRICEERDE PROFIELELEMENTEN
Hoofdstuk III - Materialen
Geprefabriceerde profielelementen bestaan uit al dan niet gewapende betonelementen die,
samengevoegd, een doorlopend open kanaal vormen.
Naargelang de bepalingen van de aanbestedingsdocumenten zijn de profielelementen voorzien van
draineeropeningen.
47.1 Halve betonbuizen
De halve betonbuizen vertonen de kenmerken beschreven onder 24.1, met uitzondering van de
voorschriften omtrent de weerstand tegen verbrijzeling.
47.2 Geprefabriceerde profielelementen van gewapend beton
47.2.1 Vorm en afmetingen
De profielelementen worden, naargelang de vorm van het beoogde afvoerprofiel, onderverdeeld in:
47.2.1.1 Bakprofiel
Bakprofiel, gekenmerkt door een horizontale bodem en verticale wanden (de hoeken zijn al dan niet
voorzien van afschuiningen):
- bodembreedte = de breedte tussen de verticale wanden;
- vleugelhoogte = de verticale afstand tussen de bodem (loopvlak van de afwatering) en de
bovenrand van de wand.
47.2.1.2 Grachtprofiel
Grachtprofiel, gekenmerkt door een horizontale bodem en zijwanden onder een bepaalde helling t.o.v.
de horizontale (de hoeken zijn al dan niet voorzien van afschuiningen):
- bodembreedte = de breedte tussen de snijlijnen van het bodemvlak (loopvlak van de afwatering) en
de vlakken van de vleugels;
- vleugelhoogte = de afstand tussen de snijlijn van het bodemvlak met het vlak van de vleugel en de
bovenrand van de vleugel;
- vleugelbreedte = de horizontale breedte tussen de bovenranden van beide vleugels.
De nominale afmetingen en de toleranties op die afmetingen worden bepaald door de fabrikant.
Hierbij houdt hij er rekening mee dat:
- de nominale afmetingen moeten begrepen zijn binnen de op de aanbestedingsdocumenten
aangegeven grenzen voor de nominale afmetingen;
- de toleranties op de nominale afmetingen, voor de individuele afmetingen hoogstens mogen
bedragen:
- ± 10 mm op de nominale vleugelhoogte;
- ± 10 mm op de nominale vleugelbreedte;
- ± 10 mm op de nominale bodembreedte;
- ± 30 mm op de nuttige lengte;
- -2 mm en + 10 mm op de nominale wanddikten.
De elementen worden dwars op de lengteas van de geprefabriceerde elementen van gewapend beton
verbonden d.m.v. een spie- en mofverbinding in de dikte.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-223

Hoofdstuk III - Materialen
De nominale afmetingen van het spie-einde en van het mofeinde en de toleranties op die afmetingen
worden bepaald door de fabrikant.
47.2.2 Wapening
De wapening is volgens 12.2.1, 12.2.2 of 12.2.3.
De omhulling is minstens 20 mm.
47.2.3 Beton
47.2.3.1 Samenstelling
Wanneer bijzondere eisen worden gesteld aan het cement en/of aan de toeslagmaterialen wordt dat
gespecificeerd op de aanbestedingsdocumenten.
47.2.3.2 Druksterkte
De nodige individuele druksterkte wordt vastgesteld door de fabrikant.
Hierbij houdt hij er rekening mee dat ze minstens 35 MPa moet bedragen.
47.2.3.3 Wateropslorping door onderdompeling
De individuele wateropslorping door onderdompeling is hoogstens 6%.
47.2.3.4 Structuur
Het beton is homogeen.
47.2.3.5 Toestand van de oppervlakken
De eventuele afwerking heeft enkel tot doel het aanzien en de staat van de oppervlakken van de
elementen te verbeteren. Hierbij mag hun structuur in geen geval beïnvloed worden.
Oppervlaktegebreken met een mogelijke invloed op de corrosie van de eventuele wapening, moeten
hersteld worden.
De oppervlakken moeten vrij van scheuren zijn. De oppervlakkige windbarstjes geven geen aanleiding
tot weigering voor zover hun opening 0,1 mm niet overschrijdt.
De oppervlakken zijn vrij van grindnesten. Een eventuele bestrijking of bescherming mag niet op
loskomende laagjes worden aangebracht.
47.2.4 Levering en stapeling
Ingeval de elementen vóór hun levering op het werk, niet aan de voorafgaande technische keuring
door een onafhankelijke instantie worden onderworpen, zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun
levering op het werk. Die termijn kan bij gemeenschappelijk akkoord van de betrokken partijen
worden ingekort, wanneer de elementen een versnelde verharding hebben ondergaan.
De levering en stapeling van de elementen gebeurt met voldoende voorzorgsmaatregelen opdat ze
geen schokken of krachten zouden ondergaan die schadelijk kunnen zijn voor hun verder behoud
(scheuren, afbrokkelingen, enz.). Inzonderheid worden ze tegen plotse temperatuurschommelingen
beschermd teneinde scheurvorming tengevolge van grote temperatuurgradiënten te vermijden.
III-224 Standaardbestek 250 april 2006

47.2.5 Monsterneming
Hoofdstuk III - Materialen
Per type profielelement worden drie willekeurige elementen ontnomen teneinde van elk type drie
monsters samen te stellen. Het eerste monster is bestemd voor de proeven, de overige twee monsters
zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Uit elk monster dat gecontroleerd wordt, worden daartoe:
- 4 cilinders met een nominale diameter d = 113 mm geboord;
- 2 cilinders voor de bepaling van de wateropslorping door onderdompeling;
- 2 cilinders voor de bepaling van de druksterkte.
In geval van goedkeuring mag de aannemer de ontnomen monsters die beproefd werden, verwerken,
wanneer ze, mits herstelling, volgens het oordeel van de leidend ambtenaar nog bruikbaar zijn.
47.2.6 Merken
Op de elementen worden op de dag van vervaardiging onuitwisbaar de fabricagedatum, het
fabrieksmerk, het fabricagetype en, in voorkomende gevallen, het keurmerk aangebracht.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-225

Hoofdstuk III - Materialen
48 GEPREFABRICEERDE BETONELEMENTEN VOOR
DRAINERENDE TALUD- EN/OF BODEMBEKLEDING
48.1 Enkelvoudige geprefabriceerde betonelementen
De enkelvoudige geprefabriceerde betonelementen onder de vorm van draineer- en doorgroeiplaten
voor talud- en/of grondbekleding zijn overeenkomstig PTV 123. De aanbestedingsdocumenten
specifiëren de aard van het betonelement (draineerplaat of doorgroeiplaat).
Draineer- en doorgroeiplaten die vóór hun levering door een erkende onafhankelijke instantie zijn
nagezien, mogen op het werk geleverd worden vanaf de ouderdom waarop ze gebruiksgeschikt
verklaard worden door de fabrikant. In het tegenovergestelde geval zijn ze minstens 28 dagen oud bij
hun levering op het werk.
De eventuele aanvaardingskeuring van een levering draineer- en doorgroeiplaten is volgens PTV 123:
§9.
48.2 Samengestelde geprefabriceerde betonelementen
Samengestelde geprefabriceerde betonelementen zijn samengesteld uit betonelementen volgens 48.1
en een eraan vastgehecht geotextiel volgens 13.2.
48.2.1 Kenmerken
48.2.1.1 Betonelementen
De lengte van de zijden van een betonelement mag maximum 0,45 m bedragen.
De oppervlakte van de draineeropeningen bedraagt minimum 25 %.
48.2.1.2 Geotextiel
Het gewicht bedraagt minimum 150 g/m².
De conventionele korreldichtheid D90 is minimum 200 µm.
De rek bij breuk is minimum 10 %.
De waterdoorlatendheid is minimum 40 l/m²/sec bij een druk van 0,1 m waterkolom.
De treksterkte is minimum 45 kN/m.
48.2.2 Samenstellende elementen
De betonelementen worden zodanig aan het geotextiel gehecht dat ze onder de invloed van hun eigen
gewicht niet loskomen van het geotextiel. Dit kan worden gecontroleerd door de elementen op te
heffen via het geotextiel. Hierbij moeten natuurlijk voldoende hijspunten gebruikt worden om
scheuren in het geotextiel te voorkomen. Voor gebruik in waterlopen mag de hechting niet gebeuren
door kleven.
De schikking van de betonelementen op het geotextiel is zo uitgevoerd dat:
- aan één zijde er geen overlap van het geotextiel is;
- aan de tegenoverliggende zijde er een overlap blijft van minimum 0,5 m;
- de boven- en onderkant eveneens een overlap vertonen; die van de onderkant is minimum 0,4 m.
III-226 Standaardbestek 250 april 2006

48.2.3 Levering en stapeling
Idem als paragraaf 48.1.
48.2.4 Monsterneming
De monsterneming gebeurt volgens de bepalingen van de samenstellende elementen.
Hoofdstuk III - Materialen
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-227

Hoofdstuk III - Materialen
49 GEPREFABRICEERDE BETONELEMENTEN VOOR
TEENVERSTERKING EN DAMWANDEN
Geprefabriceerde betonelementen voor teenversterking en damwanden vormen samengesteld ofwel
een doorlopende wand (damplanken) of vormen een betuining (palen en kantplaten) die tot doel
hebben de afschuiving van het talud te verhinderen.
49.1 Algemeen
49.1.1 Afmetingen van de elementen
De nominale afmetingen en de toleranties op die afmetingen worden bepaald door de fabrikant.
Hierbij houdt hij er rekening mee dat:
- de nominale afmetingen moeten begrepen zijn binnen de op de aanbestedingsdocumenten
aangegeven grenzen voor de nominale afmetingen;
- de toleranties op de nominale afmetingen bedragen:
- damplanken:
- ± 1 % op de nominale lengte;
- -2 mm en +5 mm op de nominale dikte;
- ± 10 mm op de nominale breedte.
- betonpalen:
- ± 1 % op de nominale lengte;
- ± 2 mm op de nominale dwarsafmetingen.
- betonplaten:
- ± 10 mm op de nominale lengte;
- ± 10 mm op de nominale hoogte;
- -2 mm en +5 mm op de nominale dikte.
49.1.2 Beton
49.1.2.1 Samenstelling
Wanneer bijzondere eisen worden gesteld aan het cement en/of aan de toeslagmaterialen, wordt dat
gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
49.1.2.2 Druksterkte
De nodige individuele druksterkte wordt vastgesteld door de fabrikant. Hierbij houdt hij er rekening
mee dat ze minstens 35 MPa moet bedragen.
49.1.2.3 Wateropslorping door onderdompeling
De individuele wateropslorping door onderdompeling is 6 %.
49.1.2.4 Structuur
Het beton is homogeen.
III-228 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
49.1.2.5 Toestand van de oppervlakken
De eventuele afwerking heeft enkel tot doel het aanzien en de staat van de oppervlakken van de
elementen te verbeteren. Hierbij mag hun structuur in geen geval beïnvloed worden.
Oppervlaktegebreken met een mogelijke invloed op de waterdichtheid of op de corrosie van de
eventuele wapening, moeten worden hersteld.
De oppervlakken moeten vrij van scheuren zijn. De oppervlakkige windbarstjes geven geen aanleiding
tot weigering voor zover hun opening 0,1 mm niet overschrijdt.
De oppervlakken zijn vrij van grindnesten. Een eventuele bestrijking of bescherming mag niet op
loskomende laagjes worden aangebracht.
49.1.3 Levering en stapeling
Ingeval de elementen vóór hun levering op het werk, niet aan de voorafgaande technische keuring
door een onafhankelijke instantie worden onderworpen, zijn ze minstens 28 dagen oud bij hun
levering op het werk. Die termijn kan bij gemeenschappelijk akkoord van de betrokken partijen
worden ingekort, wanneer de elementen een versnelde verharding hebben ondergaan.
De levering en stapeling van de elementen gebeurt met voldoende voorzorgsmaatregelen opdat ze
geen schokken of krachten zouden ondergaan die schadelijk kunnen zijn voor hun verder behoud
(scheuren, afbrokkelingen, enz.). Inzonderheid worden ze tegen plotse temperatuurschommelingen
beschermd teneinde scheurvorming tengevolge van grote temperatuurgradiënten te vermijden.
49.1.4 Merken
Op de elementen worden op de dag van vervaardiging onuitwisbaar de fabricagedatum, het
fabrieksmerk, het fabricagetype en, in voorkomende gevallen, het keurmerk aangebracht.
49.2 Damplanken
49.2.1 Wapening
De omhulling van de wapening is minstens 30 mm voor het gedeelte beneden de 30 cm van de kop
van de damplank.
49.2.2 Vorm
De vorm en afmetingen van de groef-en-messingverbinding en de afgeschuinde damplankpunt
(schoen) worden door de fabrikant bepaald, doch beogen een optimale dichtheid van de uitgevoerde
wand.
49.2.3 Monsterneming
Er worden drie willekeurige elementen van elk type ontnomen teneinde van elk type drie monsters
samen te stellen. Het eerste monster is bestemd voor de proeven; de overige twee monsters zijn
bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Uit elk monster dat gecontroleerd wordt, worden daartoe 4 cilinders met een nominale diameter
d = 113 mm geboord:
- 2 cilinders voor de bepaling van de wateropslorping door onderdompeling;
- 2 cilinders voor de bepaling van de druksterkte.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-229

Hoofdstuk III - Materialen
49.3 Geprefabriceerde betonnen palen
49.3.1 Vorm
De geprefabriceerde betonnen palen zijn onderaan voorzien van symmetrische afschuiningen over
maximum 15 cm. De palen zijn eventueel voorzien van een console, passend voor het ondervangen
van de bijhorende kantplaten.
49.3.2 Wapening
De wapening, inzonderheid de beugels aan het kopseinde zijn voldoende dicht geplaatst om de
belastingen bij het intrillen of inheien te ondervangen.
De sectie, in m², van de langswapening is afhankelijk van de lengte van de paal, en bedraagt ten
minste de lengte in meter × 0,00012 m ijzer te verdelen over vier gelijke staven.
De omhulling van de wapening is minstens 20 mm.
49.3.3 Monsterneming
Uit elke partij worden twee willekeurige palen ontnomen teneinde twee monsters samen te stellen. Het
eerste monster is bestemd voor de proeven, het tweede voor eventuele tegenproeven.
Uit het eerste monster worden 3 cilinders geboord met een nominale diameter dn = 56 mm, bestemd
voor de drukproeven. De druksterkte wordt hierop bepaald volgens NBN B15-220.
De aldus verkregen uitslagen worden omgerekend volgens NBN B15-220 naar kernen van 113 mm.
Voor de bepaling van de wateropslorping (overeenkomstig NBN B15-215) worden 3 schijven gezaagd
zodanig dat het volume ongeveer 1 dm³ is (15 × 15 × ca. 5 cm).
49.4 Geprefabriceerde betonnen kantplaten
49.4.1 Vorm
De geprefabriceerde kantplaten passen op de console van de palen en vormen samengesteld een
doorlopende band waartegen de grond van het talud kan steunen en waarop eventueel een
taludbekleding kan rusten.
49.4.2 Wapening
De wapening, afhankelijk van de vormgeving en de afmetingen, dient aangepast aan de
noodwendigheden, doch de sectie, in m², van de langswapening bedraagt ten minste de nuttige lengte
in meter × 0,00012 m ijzer gelijkmatig te verdelen over het volledige oppervlak.
De omhulling van de wapening is minstens 20 mm.
49.4.3 Monsterneming
Uit elke partij worden twee willekeurige platen ontnomen teneinde twee monsters samen te stellen.
Het eerste monster is bestemd voor de proeven, het tweede voor eventuele tegenproeven.
Uit het eerste monster worden 3 cilinders geboord met een nominale diameter dn = 56 mm voor het
bepalen van de druksterkte en twee cilinders met een nominale diameter dn = 150 mm voor het bepalen
van de wateropslorping. De drukproeven worden uitgevoerd volgens NBN B15-220.
De wateropslorping door onderdompeling wordt bepaald volgens NBN B15-215.
III-230 Standaardbestek 250 april 2006

50 HOUTEN ELEMENTEN VOOR TEEN- EN
TALUDVERSTERKINGEN
50.1 Algemene bepalingen
50.1.1 Visuele beoordeling
Hoofdstuk III - Materialen
Bij de visuele beoordeling van alle houtsoorten worden volgende eisen gesteld:
- boordergangen: beperkt toelaatbaar;
- kwasten: zachte kwasten niet toelaatbaar (diameter van de kwast max. 0,15 % van de omtrek ter
plaatse gemeten dwars op de vezelrichting);
- scheuren:
- haarscheuren toelaatbaar;
- langsscheuren max. ½ van de diameter;
- schimmelaantasting: matig toelaatbaar;
- zacht spint niet toelaatbaar.
50.1.2 Verduurzaming
De aanbestedingsdocumenten bepalen of het hout wordt verduurzaamd en op welke wijze. Wanneer
niet gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten wordt het hout niet verduurzaamd.
In de klassieke waterbouwkunde worden houten elementen verduurzaamd door verzouting volgens
STS.04.3, uitgave 1989. De houten elementen behoren tot de risicoklasse 4, homologatiecode A4.2.
50.1.3 FSC- of gelijkwaardig label
De aanbestedingsdocumenten bepalen of het hout een FSC of gelijkwaardig label draagt, wat
garandeert dat het hout afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen. Het geleverde FSC-gelabelde hout
moet vergezeld zijn van een CoC-certificaat (Chain-of-Custody of handelsketen), met CoC-nummer of
FM-nummer.
Een gelijkwaardig label is gebaseerd op een systeem van labeling met geloofwaardige traceerbaarheid
van de gelabelde producten (chain of custody), waardoor het product uit verantwoord beheerde bossen
op een betrouwbare manier kan onderscheiden worden van andere producten. De bewijslast dat een
label gelijkwaardig is met het FSC-label berust bij de aannemer/leverancier.
Gezien FSC-gelabelde houtsoorten in wisselende mate beschikbaar zijn en/of niet steeds voorradig in
de gewenste afmetingen, schrijven de aanbestedingsdocumenten i.p.v. een specifieke houtsoort een
aantal kwalitatief minstens gelijkwaardige houtsoorten voor, ofwel schrijven de
aanbestedingsdocumenten de minimale kwaliteitsvereisten van het hout voor, zoals duurzaamheid,
hardheid, …
Bij levering dient een attest van de leverancier voorgelegd te worden dat naast soortnaam, ook de
herkomst van het hout weergeeft. Het attest moet daarenboven aangeven welk hout FSC gecertificeerd
is, en wat het CoC- of FM-nummer is.
50.2 Houten palen
50.2.1 Ronde palen
De aanbestedingsdocumenten bepalen of de palen al dan niet worden ontschorst. De
aanbestedingsdocumenten bepalen eveneens of de palen al dan niet worden verduurzaamd. Wanneer
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-231

Hoofdstuk III - Materialen
niet gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten, worden de palen die permanent onder water
blijven niet ontschorst en niet verduurzaamd, en worden de palen die gedeeltelijk of tijdelijk boven
water kunnen komen, ontschorst en verduurzaamd.
50.2.1.1 Houtsoorten
De houtsoorten zijn:
- Europees grenen (grove den, noors grenen of pijnboom) – Pinus sylvestris;
- Europees vuren (fijnspar of epicea) – Picea abies;
- Europese lariks of lork – Larix decidua;
- Europese douglas – Pseudotsuga menziesii;
- zilverspar – Abies alba;
- Europese eik, wintereik en zomereik – Quercus Petraea en Q. Robur;
- tamme kastanje – Castanea sativa;
- valse acacia (robinia) – Robinia pseudoacacia.
Indien de aanbestedingsdocumenten dit bepalen is het hout voorzien van een FSC- of een
gelijkwaardig label, volgens 50.1.3.
Indien andere houtsoorten dan de hierboven vermelde soorten toegelaten worden in de
aanbestedingsdocumenten, dan zijn deze andere soorten steeds voorzien van een FSC- of
gelijkwaardig label.
50.2.1.2 Dikteklassen
De aanbestedingsdocumenten bepalen welk type met welke lengte wordt toegepast.
Type Dikteklasse
Omtrek in mm
min/max gemiddelde
Aanbevolen lengte in cm
min. max.
I 9/10 265/330 300 100 150
II 11/12 330/395 360 150 250
III 15/16 455/520 485 250 300
IV 17/18 520/580 550 300 400
V 20/21 610/675 640 400 500
Tabel III-50.2-1: dikteklassen (diameter in cm)
50.2.1.3 Maatafwijkingen
Nominale maten Maximaal toelaatbare maatafwijkingen van de nominale maat
in m individueel (mm) gemiddeld (mm)
lengte < 2 ± 30 ± 10
lengte > 2 ± 50 ± 10
omtrek geen maatafwijkingen buiten de dikteklasse ± 5
Tabel III-50.2-2
Per 1000 palen of minder worden 20 stuks gemeten op 10 cm van de kop (dikste uiteinde). De maten
worden genomen onder de schors.
50.2.1.4 Uitzicht
Het kopvlak (grootste diameter) is loodrecht op de lengteas afgezaagd (afwijking haaksheid max. 5).
III-232 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
Benedeneinde is gepunt, en komt in aanmerking bij de lengtebepaling.
Plaatselijke beschadigingen tengevolge van de bewerkingen zijn toegestaan mits niet dieper dan 3 mm
(schors niet inbegrepen).
Verloop van de omtrek: max. 40 mm/m.
Vervorming lengteas:
- palen 2 m: max. 20 mm;
- palen > 2 m: max. 20 mm/2 m;
Excentriciteit dmin > 0,6 dmax.
De geschilde palen dienen aan het kopseinde gekroond, de oppervlakte van schors/cambium wordt
beperkt tot max. 6 % en tot max. 60 cm² per individuele plaats.
50.2.2 Vierkante palen
50.2.2.1 Houtsoorten
De houtsoorten zijn:
- Europese eik, wintereik en zomereik – Quercus Petraea en Q. Robur.
Indien de aanbestedingsdocumenten dit bepalen is het hout voorzien van een FSC- of een
gelijkwaardig label, volgens 50.1.3.
Indien andere houtsoorten dan de hierboven vermelde soorten toegelaten worden in de
aanbestedingsdocumenten, dan zijn deze andere soorten steeds voorzien van een FSC- of
gelijkwaardig label.
50.2.2.2 Uitzicht en toleranties
De kop is haaks op de as afgezaagd (afwijking haaksheid max. 5).
De palen zijn gepunt.
De toleranties op de lengte zijn:
- lengte 2 m: ± 30 mm individueel, gemiddeld +20 mm / -10 mm;
- lengte > 2 m: ± 50 mm individueel, gemiddeld +20 mm / -10 mm.
De toleranties op de dwarsafmetingen: +5 mm / -2 mm.
50.2.3 Perkoenpalen
Perkoenpalen zijn ronde palen gebruikt voor (al dan niet natuurtechnische) oever- en dijkwerken.
50.2.3.1 Niet-uitschietende perkoenpalen
Indien de aanbestedingsdocumenten geen houtsoort noch kwaliteitseisen specificiëren, is de aannemer
vrij een keuze te maken uit de onderstaande soorten. Vooraleer de werken gestart worden zal de
aannemer zijn keuze bekendmaken aan de leidend ambtenaar.
50.2.3.1.A HOUTSOORTEN
De toegelaten houtsoorten voor natuurvriendelijk oeverherstel met biodegradeerbare materialen zijn:
- Europees grenen (grove den, noors grenen of pijnboom) – Pinus sylvestris;
- Europees vuren (fijnspar of epicea) – Picea abies;
- Europese lariks of lork – Larix decidua;
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-233

Hoofdstuk III - Materialen
- Europese douglas – Pseudotsuga menziesii;
- zilverspar – Abies alba;
- Europese eik, wintereik en zomereik – Quercus Petraea en Q. Robur;
- tamme kastanje – Castanea sativa;
- valse acacia (robinia) – Robinia pseudoacacia.
Indien de aanbestedingsdocumenten dit bepalen is het hout voorzien van een FSC- of een
gelijkwaardig label, volgens 50.1.3.
50.2.3.1.B DIKTEKLASSEN
Tabel III-50.2-3 geeft per type en dikteklasse de minimale en maximale omtrek in mm aan, gemeten
onder de eventuele schors, en de minimale en maximale aanbevolen lengte in cm.
Type Dikteklasse
Omtrek in mm
min/max gemiddelde
Aanbevolen lengte in cm
min. max.
Natuurvriendelijke
oevers
I 9/10 265/330 300 100 150
II 11/12 330/395 360 150 250
III 15/16 455/520 485 250 300
Algemeen IV 17/18 520/580 550 300 400
gebruik V 20/21 610/675 640 400 500
Tabel III-50.2-3: dikteklassen (diameter in cm)
De aanbestedingsdocumenten bepalen welk type paal met welke lengte wordt toegepast.
50.2.3.1.C MAATAFWIJKINGEN
Nominale maten Maximaal toelaatbare maatafwijkingen van de nominale maat
in m individueel (mm) gemiddeld (mm)
lengte < 2 ± 30 + 20 / - 10
lengte > 2 ± 50 + 20 / 10
omtrek geen maatafwijkingen buiten de dikteklasse + 10 / - 5
Tabel III-50.2-4
Per 1000 palen of minder worden 20 stuks gemeten op 10 cm van de kop (dikste uiteinde). De maten
worden genomen onder de schors.
50.2.3.1.D KENMERKEN
Niet-uitschietende perkoenpalen zijn al dan niet ontschorst, volgens de bepalingen van de
aanbestedingsdocumenten.
De perkoenpalen zijn vrij van barsten. De kop van de perkoenpalen (het dikste uiteinde) is haaks op
hun as afgezaagd. Niet-uitschietende perkoenpalen zijn vierkant gepunt aan het smalste uiteinde.
De doorsnede van een niet-uitschietende perkoenpaal is rond. De maximaal toegestane kromming over
de totale lengte is 1 %.
De perkoenpalen zijn niet verduurzaamd.
50.2.3.2 Uitschietende perkoenpalen
Indien geen houtsoort noch kwaliteitseisen gespecificeerd worden, is de aannemer vrij een keuze te
maken uit onderstaande soorten. Vooraleer de werken gestart worden zal de aannemer zijn keuze
bekendmaken aan de leidend ambtenaar.
III-234 Standaardbestek 250 april 2006

50.2.3.2.A HOUTSOORT
De uitschietende perkoenpalen zijn van vers en dus levend wilgenhout.
Volgende wilgensoorten komen in aanmerking:
- schietwilg – Salix alba;
- katwilg – Salix viminalis.
Hoofdstuk III - Materialen
50.2.3.2.B DIKTEKLASSEN
Tabel III-50.2-5 geeft per type en dikteklasse de minimale en maximale omtrek in mm aan, gemeten
onder de schors, en de minimale en maximale aanbevolen lengte in cm.
Type Dikteklasse
Omtrek in mm
min/max gemiddelde
Aanbevolen lengte in cm
min. max.
I 9/10 265/330 300 100 150
II 11/12 330/395 360 150 250
III 15/16 455/520 485 250 300
Tabel III-50.2-5: dikteklassen (diameter in cm)
De aanbestedingsdocumenten bepalen welk type paal met welke lengte wordt toegepast.
50.2.3.2.C MAATAFWIJKINGEN
Nominale maten Maximaal toelaatbare maatafwijkingen van de nominale maat
in m individueel (mm) gemiddeld (mm)
lengte < 2 ± 30 + 20 / - 10
lengte > 2 ± 50 + 20 / - 10
omtrek geen maatafwijkingen buiten de dikteklasse + 10 / - 5
Tabel III-50.2-5
Per 1000 palen of minder worden 20 stuks gemeten op 10 cm van de kop (dikste uiteinde). De maten
worden genomen onder de schors.
50.2.3.2.D KENMERKEN
Uitschietende perkoenpalen worden niet-ontschorst geleverd en zijn vrij van barsten. De kop van de
perkoenpalen (het smalste uiteinde) wordt haaks op hun as afgezaagd.
Uitschietende perkoenpalen worden bij voorkeur op de werf – om uitdroging te voorkomen – vierkant
gepunt aan de dikste kant (de basis).
De doorsnede van een uitschietende perkoenpaal is rond. De maximaal toegestane kromming over de
totale lengte is 1 %.
De perkoenpalen zijn niet verduurzaamd.
50.2.3.2.E WINNING EN BEWARING
Het wilgenhout wordt gekapt tussen 1 november en 15 april. In de herfst-winter wordt het hout ten
hoogste 30 kalenderdagen voor de verwerking gekapt, in de lente ten hoogste 10 kalenderdagen voor
het gebruik. Tijdens het kappen, het vervoeren, het stockeren en het gebruik moet de uitdroging van
het hout vermeden worden door het afdekken van het materiaal met een zeil. Verstikking van het
materiaal moet worden voorkomen. Tijdens vorstperioden moet het hout beschermd worden tegen de
vorst.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-235

Hoofdstuk III - Materialen
50.2.4 Piketten en pennen
50.2.4.1 Niet-uitschietende piketten
50.2.4.1.A HOUTSOORTEN
De toegelaten houtsoorten voor natuurvriendelijk oeverherstel met biodegradeerbare materialen zijn:
- Europees grenen (grove den, noors grenen of pijnboom) – Pinus sylvestris;
- Europees vuren (fijnspar of epicea) – Picea abies;
- Europese lariks of lork – Larix decidua;
- Europese douglas – Pseudotsuga menziesii;
- zilverspar – Abies alba;
- Europese eik, wintereik en zomereik – Quercus Petraea en Q. Robur;
- tamme kastanje – Castanea sativa;
- valse acacia (robinia) – Robinia pseudoacacia.
Indien de aanbestedingsdocumenten dit bepalen is het hout voorzien van een FSC- of een
gelijkwaardig label, volgens 50.1.3.
50.2.4.1.B AFMETINGEN
Niet-uitschietende piketten hebben een lengte van 50 tot 80 cm en een doorsnede van 7 tot 9 cm,
gemeten onder de eventuele schors.
50.2.4.1.C KENMERKEN
De niet-uitschietende piketten zijn recht en vrij van barsten. De maximaal toegestane kromming over
de totale lengte is 1 %. Niet-uitschietende piketten zijn al dan niet ontschorst, conform de
aanbestedingsdocumenten.
De kop van de niet-uitschietende piketten (het dikste uiteinde) is haaks op hun as afgezaagd. Nietuitschietende
piketten zijn gepunt aan het smalste uiteinde.
De piketten zijn niet verduurzaamd.
50.2.4.2 Uitschietende piketten
50.2.4.2.A HOUTSOORTEN
De uitschietende piketten zijn van vers en dus levend wilgenhout. Volgende wilgensoorten komen in
aanmerking:
- schietwilg – Salix alba;
- katwilg – Salix viminalis.
50.2.4.2.B AFMETINGEN
Uitschietende piketten hebben een lengte van 50 tot 80 cm en een doorsnede van 7 tot 9 cm, gemeten
onder de schors.
50.2.4.2.C KENMERKEN
De uitschietende piketten zijn niet ontschorst.
III-236 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De kop van de uitschietende piketten (het smalste uiteinde) wordt haaks op hun as afgezaagd.
Uitschietende piketten worden gepunt aan de dikste kant, bij voorkeur op de werf (tegen uitdrogen).
Ze zijn vrij van barsten en recht (de maximaal toegestane kromming over de totale lengte is 1 %).
De piketten zijn niet verduurzaamd.
50.2.4.2.D WINNING EN BEWARING
Het wilgenhout wordt gekapt tussen 1 november en 15 april. In de herfst-winter wordt het hout ten
hoogste 30 kalenderdagen voor het gebruik gekapt, in de lente ten hoogste 10 kalenderdagen voor het
gebruik. Tijdens het kappen, het vervoeren, het stockeren en het gebruik moet de uitdroging van het
hout vermeden worden door het afdekken van het materiaal met een zeil. Verstikking van het
materiaal moet worden voorkomen. Tijdens vorstperioden moet het hout beschermd worden tegen de
vorst.
50.2.4.3 Pennen
Hiervoor wordt verwezen naar 76.2.3.1.
50.3 Tropisch hardhouten matten
50.3.1 Houtsoorten
De houtsoorten zijn:
- azobé.
50.3.2 Vorm
De matten bestaan uit goed aan elkaar sluitende, gevlochten houten stroken (breedte 10 cm en 5 tot 7
mm dikte) met ten minste twee dwarsstrippen van dezelfde afmetingen per strekkende meter.
De kruisingen van stroken en strippen zijn aan elkaar geniet.
De minimumlengte van de matten bedraagt 4,00 m.
50.4 Kantplanken, damplanken en kespen
50.4.1 Houtsoorten en kwaliteitseisen
50.4.1.1 Houtsoorten
De houtsoorten zijn:
- Europees grenen (grove den, noors grenen of pijnboom) – Pinus sylvestris;
- Europees vuren (fijnspar of epicea) – Picea abies;
- Europese lariks of lork – Larix decidua;
- Europese douglas – Pseudotsuga menziesii;
- zilverspar – Abies alba;
- Europese eik, wintereik en zomereik – Quercus Petraea en Q. Robur.
Indien de aanbestedingsdocumenten dit bepalen is het hout voorzien van een FSC- of een
gelijkwaardig label, volgens 50.1.3.
Indien andere houtsoorten dan de hierboven vermelde soorten toegelaten worden in de
aanbestedingsdocumenten, dan zijn deze andere soorten steeds voorzien van een FSC- of
gelijkwaardig label.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-237

Hoofdstuk III - Materialen
50.4.1.2 Kwaliteitseisen
- Boordergangen: beperkt toelaatbaar indien geen kans op uitbreiding;
- Hart: niet toelaatbaar voor tropisch hardhout;
- Ingegroeide schors en/of bast: niet toelaatbaar, beperkt toelaatbaar voor kantplanken;
- Kwasten:
- zachte kwasten niet toelaatbaar;
- harde kwasten (vast): toelaatbaar voor naaldhout en eikenhout, niet voor tropisch hardhout;
- harde kwasten (los): niet toelaatbaar behalve voor kantplanken;
- kwastaandeel (naaldhout en eik): max 0,30 % van de oppervlakte van het vlak waarin ze zich
bevinden;
- Scheuren:
- haarscheuren toelaatbaar;
- langsscheuren, eindscheuren en splijtscheuren beperkt toelaatbaar (niet langer dan de
houtbreedte);
- Schimmelaantasting: enkel blauw tot grijs beperkt toelaatbaar voor naaldhout en eikehout, niet
toelaatbaar voor tropisch hardhout;
- Spint:
- niet toelaatbaar voor kespen en damplanken in tropisch hardhout;
- naaldhout en eikenhout: zacht spint niet toelaatbaar;
- Wan: niet toelaatbaar voor damplanken en kespen;
- Mechanische beschadiging:
- toelaatbaar in de vorm van losgeraakte of gebroken vezels, mits niet dieper in het hout dan 0,1 ×
de houtdikte;
- ingesnoerde gedeelten zijn toelaatbaar indien de vezels ongeschonden zijn;
- Vervorming (gebogen, scheluw, krom):
- kantplanken: beperkt toelaatbaar;
- kespen en damplanken: zeer beperkt toelaatbaar en mits een goede passing van de messing en
groef of een koppeling van de kespen gehandhaafd blijft.
50.4.2 Vorm en afmetingen
50.4.2.1 Kantplanken
- nominale dwarsafmetingen: 0,038 × 0,225 m;
- toleranties op de breedte: ± 5 mm;
- toleranties op de dikte: ± 2 mm.
De kantplanken worden geleverd in lengtes van minimum 3 m.
50.4.2.2 Kespen
De nominale dwarsafmetingen zijn:
- type 1: 0,032 × 0,125 m;
- type 2: 0,050 × 0,15 m;
- type 3: 0,063 × 0,175 m.
III-238 Standaardbestek 250 april 2006

De toleranties op de breedte zijn:
- individueel: ± 2 mm;
- gemiddeld: +0,5 mm / -0 mm.
50.4.2.3 Damplanken
De werkende breedte van de damplanken moet liggen tussen de 150 en 350 mm.
De gangbare maten en types zijn:
- type 1: dikte 40 mm - lengte 125 cm tot 200 cm;
- type 2: dikte 50 mm - lengte 200 cm tot 300 cm;
- type 3: dikte 60 mm - lengte 300 cm tot 400 cm;
- type 4: dikte 80 mm - lengte 400 cm tot 600 cm.
Toleranties op de nominale afmetingen:
- lengte: individueel ± 100 mm; gemiddeld 0 mm;
- dikte: individueel ± 2 mm; gemiddeld +0,5 mm / -0 mm.
Hoofdstuk III - Materialen
Figuur III-50-1
De damplanken (zie figuur III-50-1) zijn voorzien van een trapeziumvormige messing en groef. De
groef wordt altijd 2 mm wijder en dieper dan de messing gemaakt.
De schuine zijde van de groef maakt een hoek van 15°, bij de messing is deze hoek 17°. De
messingdikte is gelijk aan 1/3 van de dikte van de damplank en wordt gemeten op de helft van de
messinglengte.
De messinglengte l bedraagt eveneens 1/3 van de dikte van de damplank.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-239

Hoofdstuk III - Materialen
De damplanken zijn aan de onderkant voorzien van een afschuining (zoeker). Deze schuine kant zorgt
ervoor dat de plank tijdens het inheien goed tegen zijn voorganger wordt aangedrukt.
De breedte b van de zoeker wordt bepaald door de structuur van de grond.
De lengte L is 3 × de breedte b, met een minimum van 150 mm.
50.4.3 Verduurzaming
Kantplanken, damplanken en kespen van naaldhout of eikehout worden steeds verduurzaamd volgens
verzouting volgens STS.04.3, uitgave 1989, behalve indien op de aanbestedingsdocumenten anders
wordt gespecificeerd.
50.4.4 Monsterneming
Per 1000 planken of minder worden er 10 stuks gemeten.
50.5 Rijs- of griendhout
50.5.1 Houtsoorten en kwaliteitseisen
Rijshout, ook griendhout genoemd, zijn takken en twijgen van bomen en heesters die worden gebruikt
in rijswerk. De takken en twijgen, met bast bedekt, moeten gezond en van eerste kwaliteit zijn. Het
rijshout dient in ieder opzicht geschikt te zijn voor het gebruik waarvoor het bestemd is.
50.5.1.1 Niet-uitschietend rijshout
Toegelaten zijn:
- wilgenhout – Salix sp.;
- elzenhout – Alnus sp.;
- dennenhout – Pinus sp.;
- hazelaarhout – Corylus avellana.
De aanbestedingsdocumenten kunnen ook volgende houtsoorten toelaten: essen-, kastanje-, esdoornof
robiniahout.
De aanbestedingsdocumenten kunnen de houtsoort specifiëren en bepalen of het hout uit gebiedseigen
winningen moet komen.
Elke stam en/of twijg moet recht, bladerloos en van alle dood hout ontdaan zijn. Rijshout moet
veerkrachtig, buigzaam en vrij van schimmel zijn. Rijshout wordt ongesorteerd en ongepeld geleverd.
50.5.1.2 Uitschietend rijshout
Rijshout, dat zal gebruikt worden in constructies waar uitschieten vereist is, bestaat uit vers en dus
levend wilgenhout.
Volgende wilgensoorten komen in aanmerking:
- schietwilg – Salix alba;
- katwilg – Salix viminalis.
De aanbestedingsdocumenten schrijven desgevallend de wilgensoort voor.
De aanbestedingsdocumenten bepalen of het hout uit gebiedseigen winningen moet komen.
III-240 Standaardbestek 250 april 2006

50.5.2 Afmetingen
Hoofdstuk III - Materialen
Het rijshout heeft een doormeter van gemiddeld 3 tot 6 cm, afhankelijk van de verwerkbaarheid.
De lengte van het rijshout is minimaal 2,50 m.
50.5.3 Winning en bewaring
50.5.3.1 Met uitloop van de tenen
Indien uitloop van de wilgentenen gewenst is, worden ze gekapt tussen 1 november en 15 april. Het
wilgenhout wordt in de herfst-winter ten hoogste 30 kalenderdagen voor de verwerking gekapt, in de
lente ten hoogste 10 kalenderdagen voor de verwerking. Het wilgenhout voorafgaand aan het kappen
is maximaal 1 jaar oud. Tijdens het kappen, het vervoeren, het stockeren en het verwerken moet de
uitdroging van het hout vermeden worden door het afdekken van het materiaal met een zeil.
Verstikking van het materiaal moet worden voorkomen. Tijdens vorstperioden moet het hout
beschermd worden tegen de vorst.
50.5.3.2 Zonder uitloop van de tenen
Het hout wordt gekapt tijdens de herfst of winter. Wilgentenen dienen nadien minimaal 1 jaar
gestockeerd te worden, tenzij anders bepaald in de aanbestedingsdocumenten. Alle heruitschietende
tenen worden geweigerd.
50.5.4 Classificatie naar toepassing
50.5.4.1 Rijs- of griendhout als takkenbossen
50.5.4.1.A NIET-UITSCHIETEND TAKKENBOS
Een niet-uitschietend takkenbos is een bundel niet-uitschietend rijshout zoals bepaald in 50.5.1.1,
50.5.2 en 50.5.3.2.
Een niet-uitschietend takkenbos heeft een lengte van minimaal 3,00 m. De diameter van een nietuitschietend
takkenbos is 20 tot 45 cm gemeten op 30 cm van het uiteinde.
Een niet-uitschietend takkenbos wordt gebonden met twee of meer banden van groen wilgen- of
hazelaarhout, met gevlochten hennep- of sisaltouw van 400 g per 100 m, of, wanneer de
aanbestedingsdocumenten dit bepalen, met een uitgegloeide ijzerdraad van 1,5 mm.
De aanbestedingsdocumenten kunnen verdere technische kenmerken opgeven en de diameter
specificiëren.
50.5.4.1.B UITSCHIETEND TAKKENBOS
Een uitschietend takkenbos wordt vervaardigd met uitschietend rijshout zoals bepaald in 50.5.1.2,
50.5.2 en 50.5.3.1.
Een uitschietend takkenbos heeft een lengte van minimaal 3,00 m. De diameter van een uitschietend
takkenbos is 10 tot 30 cm gemeten op 30 cm van het uiteinde.
Een uitschietend takkenbos wordt gebonden met twee of meer banden van groen wilgen- of
hazelaarhout, met gevlochten hennep- of sisaltouw van 400 g per 100 m, of, wanneer de
aanbestedingsdocumenten dit bepalen, met een uitgegloeide ijzerdraad van 1,5 mm.
De aanbestedingsdocumenten kunnen verdere technische kenmerken opleggen en de diameter
specifiëren.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-241

Hoofdstuk III - Materialen
50.5.4.2 Rijs- of griendhout als matten
50.5.4.2.A NIET-UITSCHIETENDE MATTEN
Een niet-uitschietende mat wordt vervaardigd met niet-uitschietend rijshout zoals bepaald in 50.5.1.1,
50.5.2 en 50.5.3.2.
Een niet-uitschietende mat bestaat uit evenwijdig lopend rijshout dat met gevlochten hennep- of
sisaltouw van 400 g per 100 m, of, wanneer de aanbestedingsdocumenten dit bepalen, met een
uitgegloeide ijzerdraad van 1,5 mm aan elkaar wordt bevestigd. De afstand tussen de twijgen is
afhankelijk van de functie van de mat. Voor erosiewering worden de twijgen naast elkaar gelegd.
Indien aanslibbing het hoofddoel is, kunnen de twijgen verder van elkaar gelegd worden, met een
maximale afstand van 10 cm.
De breedte van de matten bedraagt maximaal 3,00 m. De lengte van de matten wordt bepaald door de
verwerkbaarheid.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren de gewenste materialen, de functie en de daaraan gelinkte
afstand tussen de twijgen en de afmetingen van de mat.
50.5.4.2.B UITSCHIETENDE MATTEN
Een uitschietend mat wordt vervaardigd met uitschietend rijshout zoals bepaald in 50.5.1.2, 50.5.2 en
50.5.3.1.
Een uitschietende mat bestaat uit evenwijdig lopend rijshout dat met gevlochten hennep- of sisaltouw
van 400 g per 100 m, of, indien de aanbestedingsdocumenten dit bepalen, met een uitgegloeide
ijzerdraad van 1,5 mm. aan elkaar wordt bevestigd. De afstand tussen de twijgen is afhankelijk van de
functie van de mat. Voor erosiewering worden de twijgen naast elkaar gelegd. Indien aanslibbing het
hoofddoel is, kunnen de twijgen verder van elkaar gelegd worden, met een maximale afstand van
10 cm.
De breedte van de matten bedraagt maximaal 3,00 meter. De lengte van de matten wordt bepaald door
de verwerkbaarheid.
De aanbestedingsdocumenten specifiëren de gewenste materialen, de functie en de daaraan gelinkte
afstand tussen de twijgen en de afmetingen van de mat.
50.5.4.3 Wiepen
Wiepen zijn een aaneenschakeling in de lengte van bundels rijshout en worden meestal machinaal
vervaardigd.
50.5.4.3.A NIET-UITSCHIETENDE WIEP
Een niet-uitschietende wiep wordt vervaardigd met rijshout zoals bepaald in 50.5.1.1, 50.5.2 en
50.5.3.2.
De lengte van een niet-uitschietende wiep wordt bepaald door de transportmogelijkheden en bedraagt
maximaal 14,00 meter. De minimale lengte is 3,00 m. De bundeldiameter meet gemiddeld 10, 12, 15
of 20 cm. De toegelaten afwijking bedraagt maximaal 20 % op het gemiddelde.
Voor het maken van niet-uitschietende wiepen worden de ondereinden van het rijshout (dat zijn de
dikke uiteinden) in de bovendelen van de volgende bundel gestoken. De overlap bedraagt minstens 2
maal de diameter van de wiep.
Een niet-uitschietende wiep wordt gebonden met banden van groen wilgen- of hazelaarhout, met
gevlochten hennep- of sisaltouw van 400 g per 100 m, of, indien de aanbestedingsdocumenten dit
bepalen, met een uitgegloeide ijzerdraad van 1,5 mm. In totaal worden minstens 4 banden per
strekkende m geplaatst. Alleszins is er een band ter hoogte van elke overlap. Indien wiepen op de werf
afgezaagd worden, moeten de uiteinden afgebonden worden.
III-242 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De aanbestedingsdocumenten kunnen nadere afmetingen en het aantal banden specifiëren.
50.5.4.3.B UITSCHIETENDE WIEP
Een uitschietende wiep wordt vervaardigd met rijshout volgens 50.5.1.2, 50.5.2 en 50.5.3.1.
Volgende wilgensoorten komen in aanmerking:
- schietwilg – Salix alba;
- katwilg – Salix viminalis.
De lengte van een uitschietende wiep wordt bepaald door de transportmogelijkheden en bedraagt
maximaal 14,0 meter. De minimale lengte is 3,00 m. De bundeldiameter meet gemiddeld 10, 12, 15 of
20 cm. De toegelaten afwijking bedraagt maximaal 20 % op het gemiddelde.
Voor het maken van uitschietende wiepen worden de ondereinden van het rijshout (dat zijn de dikke
uiteinden) in de bovendelen van de volgende bundel worden ingestoken. De overlap bedraagt minstens
2 maal de diameter van de wiep.
Een uitschietende wiep wordt gebonden met banden van groen wilgen- of hazelaarhout, met
gevlochten hennep- of sisaltouw van 400 g per 100 m, of, indien de aanbestedingsdocumenten dit
bepalen, met een uitgegloeide ijzerdraad van 1,5 mm.
In totaal worden minstens 4 banden per strekkende m geplaatst. Alleszins is er een band ter hoogte van
elke overlap. Indien wiepen op de werf afgezaagd worden, moeten de uiteinden afgebonden worden.
De aanbestedingsdocumenten kunnen nadere afmetingen en het aantal banden specificiëren.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-243

Hoofdstuk III - Materialen
51 GEPREFABRICEERDE AFVOERGOTEN MET METALEN
ROOSTER
Geprefabriceerde afvoergoten met metalen rooster voldoen aan de norm NBN-EN 1433 en aan
volgende bepalingen:
51.1 Vorm en afmetingen
De lengte en breedte dienen te worden opgegeven in het bijzonder bestek.
51.2 Beton
51.2.1 Samenstelling
Wanneer bijzondere eisen gesteld worden aan het cement en/of de toeslagmaterialen wordt dat
gespecificeerd op de aanbestedingsdocumenten.
51.2.2 Druksterkte
De individuele druksterkte op uitgeboorde kernen is minstens 50 MPa.
51.2.3 Wateropslorping door onderdompeling
De individuele wateropslorping door onderdompeling is hoogstens 6 %.
51.2.4 Structuur
Het beton is homogeen.
51.3 Proeven
De uit te voeren proeven zijn deze die voorzien zijn in de norm NBN-EN 1433 + de proef om de
wateropslorping te bepalen (NBN B15-215).
51.4 Monsterneming
Ingeval de totale hoeveelheid geprefabriceerde betonnen weggoten van een zelfde type minstens 1000
stuks bedraagt, wordt ze verdeeld in hoeveelheden van 1000 stuks, met dien verstande dat de
eventueel resterende hoeveelheid gevoegd wordt bij de laatst afgebakende hoeveelheid van 1000 stuks
wanneer ze minder dan 500 stuks bedraagt. Zoniet wordt ze als een afzonderlijke hoeveelheid
beschouwd. De aldus uiteindelijk verkregen hoeveelheden worden als partijen beschouwd.
Elke totale hoeveelheid geprefabriceerde betonnen weggoten van een zelfde type, kleiner dan 1000
stuks, wordt als één partij beschouwd.
Per partij worden volgens het toeval drie monsters genomen. Het eerste monster is bestemd voor de
proeven, de overige twee zijn bestemd voor de eventuele tegenproeven.
Een monster omvat 2 elementen, waardoor 4 proeven ter bepaling van de druksterkte, 4 proeven ter
bepaling van de wateropslorping door onderdompeling en eventueel één proef ter controle van de
toegelaten belasting kunnen worden verricht.
III-244 Standaardbestek 250 april 2006

52 BETONZUILEN VOOR TALUDBESCHERMING
52.1 Vorm en afmetingen
Hoofdstuk III - Materialen
Betonzuilen voor taludbescherming zijn cilinder-, of prismavormig en kunnen voorzien zijn van zijden
twee aan twee concaaf en convex voor ineenpassing.
De diameter van de ingeschreven cilinder is minstens 10 cm.
De hoogte van de zuilen kan gaan van 10 cm tot 2 m.
52.2 Beton
Het beton is volgens 51.2.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-245

Hoofdstuk III - Materialen
53 POEDERCOATING VOOR VERKEERSTEKENS
53.1 Beschrijving
De poedercoatings zijn alifatische polyesterpoeders in één van volgende tinten:
- geel volgens RAL 1023;
- oranje volgens RAL 2009;
- rood volgens RAL 3020;
- blauw volgens RAL 5017;
- groen volgens RAL 6024;
- grijs volgens RAL 7043;
- wit volgens RAL 9016;
- zwart volgens RAL 9017.
Volgende kenmerken worden nagegaan volgens de proeven van XIV-3.53.
53.1.1 Kleur en glans
Aan het einde van de waarborgperiode mogen de kleuren slechts een klein visueel verschil vertonen
ten opzichte van de RAL-kleuren.
Voor nieuwe, niet opgestelde borden moet de glans voor alle kleuren minimum 80 % bedragen. De
glans na één jaar buitenopstelling moet voor alle kleuren nog minimum 60 % bedragen.
53.1.2 Laagdikte
De gemiddelde droge laagdikte (alle lagen inbegrepen) moet minimum 60 µm bedragen.
53.1.3 Hechting
De beschadigingsgraad Gt2 wordt niet overschreden.
53.1.4 Hardheid
Het metaal mag nergens zichtbaar zijn over het door de stift afgelegde traject.
53.1.5 Elasticiteit
De coating mag niet loslaten en geen scheurtjes noch barstjes vertonen.
53.1.6 Watervastheid
De coating moet haar oorspronkelijke toestand herkregen hebben, zes uur nadat ze uit het water werd
genomen.
53.1.7 Kleurvastheid
Na afloop van één van de proeven mag de tint niet noemenswaardig veranderd zijn.
III-246 Standaardbestek 250 april 2006

53.2 Proeven
53.2.1 Monsterneming
Hoofdstuk III - Materialen
Een monsterneming omvat 3 proefmonsters: één monster voor de proef, één monster te bewaren bij de
aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en één monster te bewaren bij de aannemer
voor een eventuele tegenproef.
Er kunnen ook monsters genomen worden van de afgewerkte producten. In dat geval wordt de
vervanging, op kosten van de aannemer, van de hierbij beschadigde borden beperkt tot 1 % (met een
minimum van één stuk) van de te keuren hoeveelheid.
53.2.2 Uit te voeren proeven
Alle kenmerken van 53.1 worden beproefd.
53.2.3 Aantal monsternemingen en afmetingen van de monsters
Er gebeurt één monsterneming per:
- 100 m² geverfde aluminiumplaat (per kleur);
- 100 m geverfde versterkingsprofielen;
- 500 st geverfde bevestigingsbeugels;
- 500 m geverfd omrandingsprofiel;
- 500 m geverfde steunbuis.
Een volledige reeks monsters omvat:
- 6 proefplaatjes van 10 × 10 cm die op de normale wijze van een verflaag zijn voorzien; het eerste
proefplaatje dient voor de controle van de kleur en glansgraad en de laagdikte en als
vergelijkingsmonster voor de controle van de hechting, hardheid, elasticiteit, watervastheid en
kleurvastheid;
- 2 proefstukjes van 30 cm lengte uit 2 versterkingsprofielen die op de normale wijze van een
verflaag zijn voorzien voor de controle van de kleur en glansgraad, de laagdikte en de hechting;
- 2 beugels die op de normale wijze van een verflaag zijn voorzien voor de controle van de kleur en
glansgraad, de laagdikte en de hechting;
- 2 proefstukjes van 30 cm lengte uit omrandingsprofielen die op een normale wijze van een verflaag
zijn voorzien voor de controle van de kleur en glansgraad, de laagdikte en de hechting;
- 2 stukken van 30 cm lengte uit steunbuizen die op de normale wijze van een verflaag zijn voorzien
voor de controle van de kleur en glansgraad, de laagdikte en de hechting.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-247

Hoofdstuk III - Materialen
54 BEKLEDINGSMATERIAAL VOOR NIET-INWENDIG VERLICHTE
VERKEERSBORDEN
54.1 Beschrijving
Het bekledingsmateriaal is een kunststoffolie bestaande uit meerdere lagen. De achterzijde ervan is
voorzien van een lijmlaag zodat de folie op een stijf steunvlak kan gekleefd worden.
In het voorvlak van de retroflecterende folie zijn er onuitwisbare tekens aangebracht om het product te
allen tijde te kunnen identificeren. Deze tekens zijn in principe watermerken.
Enkel indien de zichtbare constructiewijze duidelijk afwijkt van andere bestaande folies, mag dit
watermerk worden weggelaten.
De retroflecterende folies worden ingedeeld in type 1, 2 en 3 volgens stijgende retroflectiecoëfficiënt.
Type 3 folie komt voor onder twee vormen voor: type 3.1 en 3.2.
54.2 Kenmerken
De kenmerken worden beproefd volgens XIV-3.54.
54.2.1 Kleur en luminicatiefactor
54.2.1.1 Retroflecterend bekledingsmateriaal
De kleur en de luminantie van het retroflecterende folies moet voldoen aan tabellen 5 en 6 van
NBN-EN 12899-1.
In nieuwe toestand geldt klasse R2 van NBN-EN 12899-1.
Gedurende de bruikbaarheidsperiode geldt klasse R1 van NBN-EN 12899-1.
Voor de fluorescerende folies geldt in beide gevallen de tabel III-54-1.
kleur
fluo geel
fluo citroengeel
fluo oranje
coördinaten van de hoekpunten
minimumwaarde van de
luminantiefactor
1 2 3 4 type 1 type 2 type 3
x
y
0,521
0,424
0,557
0,442
0,479
0,520
0,454
0,491
- - 0,38
x 0,387 0,460 0,438 0,376
y 0,610 0,540 0,508 0,568
x 0,595 0,645 0,570 0,531
y 0,351 0,355 0,429 0,414
- - 0,50
- - 0,20
Tabel III-54-1: fluorescerende folies
De luminantie van type 3 folies moet, voor de overige kleuren, voldoen aan de tabel III-54-2.
kleur wit geel oranje rood groen blauw bruin
luminantie 0,40 0,24 0,20 0,03 0,03 0,01 -
Tabel III-54-2: folies type 3
54.2.1.2 Niet-retroflecterend bekledingsmateriaal
De kleur en de luminantie van niet-retroflecterende folies moet voldoen aan tabellen 3 en 4 van
NBN-EN 12899-1.
III-248 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
In nieuwe toestand geldt, voor grijze folies, klasse NR2 van NBN-EN 12899-1.
Gedurende de bruikbaarheidsperiode, geldt voor grijze folies, klasse NR1 van NBN-EN 12899-1.
Voor zwarte folies geldt steeds klasse NR1 van NBN-EN 12899-1.
54.2.2 Retroflectiecoëfficiënt
Voor folie type 1 geldt, uitgezonderd voor grijze folies, klasse R’ ref. 1 van NBN-EN 12899-1. Voor
folie type 2 geldt, uitgezonderd voor grijze folies, klasse R’ ref. 2 (Tabel 9) van NBN-EN 12899-1.
Voor folie type 3.1 geldt de tabel III-54-3 met β2 = 0°.
waarnemingshoek
α
0,2°
0,33°
1°
1,5°
invalshoek
β
wit
geel
rood
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-249
groen
blauw
bruin
geel
fluo
oranje
citroengeel
5° 430 350 110 45 25 - 300 130 375
30° 235 195 60 25 14 - 165 70 200
5° 300 250 75 33 17 - 210 90 270
30° 150 125 35 15 8 - 105 45 140
5° 80 65 20 10 5 - 56 24 70
30° 50 40 12 5 2,5 - 35 15 43
5° 30 24 6 3 1,5 - 21 9 24
30° 20 16 4 2 1 - 14 6 16
Tabel III-54-3: folie type 3.1
Voor folie type 3.2 geldt de tabel III-54-4 met β2 = 0°.
waarnemingshoek
α
0,1°
0,2°
0,33°
1°
invalshoek
β
wit
geel
oran-je
rood
groen
blauw
bruin
geel
fluo
oranje
citroengeel
5° 850 550 425 170 85 55 - 550 260 700
30° 425 275 210 85 40 28 - 275 95 340
5° 625 400 310 125 60 40 - 400 140 500
30° 325 210 160 65 30 20 - 210 70 260
5° 425 275 210 85 40 28 - 275 95 340
30° 225 145 110 45 20 15 - 145 49 180
5° 30 20 9 6 4 2 - 20 7 24
30° 10 7 4 2 1 1 - 7 3 8
Tabel III-54-4: folie type 3.2
Alle waarden gelden voor folies die nog niet aan het licht werden blootgesteld en waarvan de
retroflectie wordt gemeten binnen een tijdspanne van één jaar na de levering.
De retroflectiecoëfficiënt van al de folies is na 5 jaar buitenstand nog steeds groter dan 80 % van
bovenstaande waarden in nieuwe toestand.

Hoofdstuk III - Materialen
54.2.3 Hechting
54.2.3.1 Hechting van retroflecterende folie op het bord
Het mag niet mogelijk zijn, met de hand, folie los te maken zonder deze te breken of een met een
scherp mes losgemaakt stuk folie, met de hand, zonder breken los te maken.
54.2.3.2 Hechting van folie op retroflecterende folie
Het loskomen van de folie mag geen 50 mm overschrijden onder een belasting van 8 N gedurende 5
minuten.
54.2.3.3 Hechting van inkt op retroflecterende folie
Het resultaat is gunstig indien de beschadigingsgraad Gt1 niet overschreden wordt.
54.2.4 Stootvastheid van retroflecterende en niet-retroflecterende
bekledingsmaterialen
Er mogen geen barsten of delaminatie optreden buiten een cirkel met straal 6 mm die het contactpunt
als middelpunt heeft.
54.2.5 Corrosieweerstand
Na de zoutneveltest mag er geen beschadiging zijn en zowel kleur als retroflectie dienen nog te
voldoen aan de eisen van het product in nieuwe toestand.
54.2.6 Weerstand tegen versnelde veroudering
Na de proef mag er geen beschadiging noch vervorming zijn
De dagzichtbaarheid moet nog minstens voldoen aan de eisen die gesteld zijn gedurende de
bruikbaarheidsperiode.
De retroflectiecoëfficiënt, gemeten met α = 0,33° en β = 5°, moet nog minstens 80 % bedragen van de
waarde bij nieuwe toestand.
54.3 Proeven
54.3.1 Monsterneming
Een monsterneming omvat 3 proefmonsters: één monster voor de proef, één monster te bewaren bij de
aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en één monster te bewaren bij de aannemer
voor een eventuele tegenproef.
Er kunnen ook monsters genomen worden van de afgewerkte producten. In dat geval wordt de
vervanging, op kosten van de aannemer, van de hierbij beschadigde borden beperkt tot 1 % (met een
minimum van één stuk) van de te keuren hoeveelheid.
54.3.2 Uit te voeren proeven
Alle kenmerken van 54.2 worden beproefd.
54.3.3 Aantal monsternemingen en afmetingen van de monsters
Er gebeurt één monsterneming per:
- 100 m² blauwe folie (per type);
III-250 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
- 100 m² witte folie (per type);
- 100 m² rode folie (per type);
- 100 m² oranje folie (per type);
- 50 m² groene folie (per type);
- 50 m² gele folie (per type);
- 50 m² grijze folie (per type);
- 50 m² zwarte folie (per type).
Benodigd aantal monsters voor de controle van de:
- kleur en luminantiefactor en retroflectiecoëfficiënt van de in de massa gekleurde folie: 1 st;
- kleur en luminantiefactor en retroflectiecoëfficiënt van de met transparante inkt bedrukte folie: 1 st;
- kleur en luminantiefactor en retroflectiecoëfficiënt van de met “overlay” folie beklede folie: 1 st;
- hechting van de folie op de drager: 1 st;
- hechting van folie op folie: 1 st;
+ strook folie van 5 × 20 cm: 1 st;
- hechting van de zeefdrukinkt: 1 st;
- stootvastheid: 1 st;
- corrosieweerstand: 1 st;
- versnelde veroudering: 1 st.
Alle monsters meten 15 × 15 cm.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-251

Hoofdstuk III - Materialen
55 SOKKELS VOOR VERKEERSTEKENS
55.1 Betonsokkels voor verkeerstekens
55.1.1 Beschrijving
De normen NBN B15-001 en NBN-EN 206-1 zijn van toepassing alsook de in deze norm vermelde
andere normen.
De sokkels worden vervaardigd uit beton C20/25 en blootstellingsklasse XF4.
De consistentie van dat beton is in principe S3. Voor grote ongewapende en ter plaatse gebetonneerde
sokkels kan de consistentie S1 zijn.
De granulaten hebben een korrelmaat van minstens 20 mm voor ter plaatse gebetonneerde sokkels en
14 mm voor geprefabriceerde sokkels.
55.1.2 Proeven
55.1.2.1 Monsterneming
De monsterneming gebeurt in de werkhuizen van de fabrikant. Het vervaardigen van de proefmonsters
is ten laste van de aannemer.
Een monsterneming omvat 3 reeksen proefmonsters: één voor de proef, één te bewaren bij de
aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en één te bewaren bij de aannemer voor een
eventuele tegenproef.
55.1.2.2 Uit te voeren proeven
De druksterkte wordt bepaald volgens de norm NBN B15-220.
55.1.2.3 Aantal monsternemingen en afmetingen van de monsters
Er gebeurt één monsterneming:
- per 100 stuks prefabsokkels;
- per 100 stuks ter plaatse te betonneren sokkels voor steunen met een maximum diameter van
89 mm;
- per 50 stuks ter plaatse te betonneren sokkels voor steunen met diameter 114 en 133 mm of voor
vakwerksteunen.
De monsters zijn proefkubussen van 150 mm zijde.
55.2 Sokkels van gerecycleerde kunststof voor verkeerstekens
55.2.1 Beschrijving
Alle recycleerbare kunststoffen komen in aanmerking.
De druksterkte op proefkubussen van 120 mm zijde bedraagt minstens 6 N/mm² en de buigsterkte op
balkjes van 120 × 120 × 700 mm bedraagt minstens 12 N/mm². Het betreft de 3-puntsbuigtreksterkte
volgens NBN-EN ISO 178.
III-252 Standaardbestek 250 april 2006

55.2.2 Proeven
Hoofdstuk III - Materialen
55.2.2.1 Monsterneming
De monsterneming gebeurt in de werkhuizen van de fabrikant. Het vervaardigen van de proefmonsters
is ten laste van de aannemer.
Er kunnen ook monsters genomen worden van de afgewerkte producten. In dat geval wordt de
vervanging, op kosten van de aannemer, van de hierbij beschadigde borden beperkt tot 1 % (met een
minimum van één stuk) van de te keuren hoeveelheid.
Een monsterneming omvat 3 reeksen proefmonsters: één voor de proef, één te bewaren bij de
aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en één te bewaren bij de aannemer voor een
eventuele tegenproef.
55.2.2.2 Uit te voeren proeven
De druksterkte en de buigsterkte worden beproefd.
55.2.2.3 Aantal monsternemingen en afmetingen van de monsters
Er gebeurt één monsterneming per 100 stuks sokkel.
Uit iedere proefsokkel wordt één kubus van 120 mm zijde en één balkje van 120 × 120 × 700 mm
genomen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-253

Hoofdstuk III - Materialen
56 CHEMISCHE VERANKERINGEN
De chemische verankeringen worden toegepast voor het bevestigen van constructieonderdelen
(ladders, leuningen, rioleringsonderdelen, e.d.) aan een betonwand.
56.1 Vorm en afmetingen
Een chemische verankering bestaat uit:
1. een roestvrij stalen verankeringsbout of verankeringsdraadstang;
2. injectieharsmortelsysteem op basis van 2 componenten (= zogenaamde hybride-injectiemortel);
3. ofwel kan in uitzonderlijke gevallen in plaats van punt 2 of gecombineerd met punt 2: 2 glazen
ampullen gescheiden gevuld met epoxyhars + cementpasta.
Het geheel van hars en verankeringsbout wordt achtereenvolgens aangebracht in een op passende
afmetingen in het beton te boren gat.
De afmetingen van de verankeringsbout of verankeringsdraadstang (diameter en lengte verankering)
worden op basis van een voor te leggen berekeningsnota verantwoord als functie van betonkwaliteit,
uitgeoefende trekkracht en toegelaten trekspanning (beton en staal).
De veiligheid tegen optreden van een scheur in het beton moet groter zijn dan 2 (proefbelasting =
2 × maximale dienstbelasting).
De toegelaten proefbelasting wordt gewaarborgd door de leveranciers van de kunstharsen en de
verankeringsbouten.
56.2 Materialen
1. Roestvrij stalen verankeringsbouten in AISI 304 volgens NBN-EN ISO 3506-1 voorzien van ISOmetrische
draad, borging en zeskantmoer, inclusief isolatiering in geval van corrosiegevaar.
(AISI 304 = kwaliteit 1.4301 volgens NBN-EN 10088 - deel 2)
2. Injectiemortelsysteem op basis van 2 componenten:
- component A: synthetisch hars op basis van urethaanmetacrylaat met anorganische vulstof
(= organische component);
- component B: pasta van dibenzoylperoxide met inerte vulstof (= anorganische component).
Het injectiemortelsysteem bestaat uit een injectiemortelvulpatroon, waarbij de 2 componenten
volledig gescheiden zijn. De injectiemortelvulpatroon is voorzien van een mengbek waarin de
2 componenten onder de juiste verhouding gemengd worden.
3. ofwel in uitzonderlijke gevallen:
2 glazen ampullen gevuld met 2 verschillende componenten, als samengesteld pakket geleverd:
- component A: gemodifieerd epoxy-acrylaathars met anorganische vulstof;
- component B: dibenzoylperoxidepasta met inerte vulstof.
Het systeem met glazen ampullen is slechts in uitzonderlijke omstandigheden als
uitvoeringssysteem aanvaardbaar.
Noot: de toe te passen injectieharsmortel moet geschikt zijn om een goede hechting te verzekeren van
de verankeringsbout in vochtig beton.
III-254 Standaardbestek 250 april 2006

57 COLLOÏDAAL BETON
57.1 Karakteristieken van de aangewende materialen
57.1.1 Cement
Hoofdstuk III - Materialen
Voldoet aan de bepalingen van 8. Colloïdaal beton bij kunstwerken bevat minimum 350 kg cement per
m³ beton.
57.1.2 Aanmaakwater
Het aanmaakwater moet zuiver zijn en het gehalte aan schadelijke stoffen beperkt en dient te
beantwoorden aan de bepalingen van de NBN B15-001 § 2.3 en NBN-EN 206-1.
57.1.3 Grove granulaten (korrelmaat 4/14)
Beantwoordt aan de bepalingen van de norm NBN-EN 12620. Bij kunstwerken bedraagt de maximale
diameter van het te gebruiken granulaat 20 mm.
57.1.4 Hulpstof voor colloïdaal beton
De toeslagstoffen moeten in overeenstemming zijn met de voorschriften van de norm NBN T61. Zij
moeten toelaten een beton te vervaardigen dat voldoet aan de opgelegde eisen.
57.2 Karakteristieken van waterdicht colloïdaal beton
57.2.1 Consistentie
De consistentie van het beton op de schoktafel (flow) dient begrepen te zijn tussen 1,30 en 1,59. Mits
toevoeging van superplastificeerders aan het beton op de werf, kan de consistentie verhoogd worden
voor zover de voorschriften in 57.2.4 van toepassing blijven. De controle geschiedt volgens de norm
NBN B15-232, -233, -234 en -235.
57.2.2 Karakteristieke druksterkte
57.2.2.1 Voor vulling van schanskorven e.d.
De karakteristieke druksterkte na 28 dagen bedraagt minimum 7 N/mm².
57.2.2.2 Voor constructieve toepassingen bij kunstwerken e.d.
De karakteristieke druksterkte R’wk na 28 dagen dient 30 N/mm² te bedragen. De voorschriften van
IX-3 zijn van toepassing.
57.2.3 Uitwassing (voor vulling van schanskorven)
Beantwoordt aan de voorschriften van de Omzendbrief nr. 576-NM/3 van het Ministerie van Openbare
Werken met een gemiddeld maximum van 5 %.
57.2.4 Waterdoorlatenheid (kunstwerken)
De gemiddelde waterindringingsdiepte in de proefstukken mag maximum 60 mm bedragen (controle
volgens NBN B15-222).
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-255

Hoofdstuk III - Materialen
57.2.5 Doorlatendheidscoëfficiënt (schanskorven)
De doorlatendheidscoëfficiënt k is gemiddeld > 1 x 10 -5 cm/sec.
III-256 Standaardbestek 250 april 2006

58 GEPREFABRICEERDE GEWAPEND BETONNEN
AFSLUITPLATEN
Hoofdstuk III - Materialen
Afsluitplaten zijn geprefabriceerde betonnen platen met aangepaste afmetingen volgens de af te sluiten
opening. De afsluitplaat heeft als functie:
- het opvangen van de gronddruk ter beveiliging van de voorlopige wand in metselwerk;
- het beschermen van de voor de helft in de wand van de inspectieput en/of kunstwerk ingestorte
voegband van PVC.
De geprefabriceerde afsluitplaat is een onderdeel van de constructie die een toekomstige aansluiting
met elastische voegverbinding tussen een nieuwe buis en een bestaande inspectieput en/of kunstwerk
op een gemakkelijke manier op een waterdichte wijze mogelijk moet maken.
58.1 Vorm en afmetingen
58.1.1 Vorm
De vorm van de plaat is vierkant of rechthoekig. De plaat is voorzien van een vooruitspringende rand
ter bescherming van de voegband. De plaat moet aan de bovenzijde voorzien worden van 2 ingestorte
hijsogen.
58.1.2 Wanddikte
De tolerantie in min op de wanddikte is 5 mm voor de gemiddelde dikte.
58.2 Wapening
De afsluitplaat is gewapend. De wapening is volgens 12.2.
58.3 Beton
58.3.1 Samenstelling
Het cementgehalte is minstens 300 kg per m³ beton.
Het beton is volgens NBN B15-001 en NBN-EN 206-1: C30/37 XA2.
58.3.2 Druksterkte
De nodige individuele druksterkte wordt vastgelegd door de aannemer. Hierbij houdt hij ermee
rekening dat ze minstens 30 MPa moet zijn.
58.3.3 Structuur
Het beton is homogeen.
58.3.4 Toestand van het oppervlak
De eventuele afwerking heeft enkel tot doel het aanzien en de staat van het oppervlak van het element
te verbeteren. Hierbij mag de structuur in geen geval beïnvloed worden.
Oppervlakgebreken met mogelijke terugslag op de waterdoorlatendheid of op de corrosie van de
eventuele wapening moeten hersteld worden. De oppervlakken moeten vrij zijn van scheuren en
grindnesten.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-257

Hoofdstuk III - Materialen
59 TROTTOIRPAALTJES
59.1 Trottoirpaaltjes van gewapend kunsthars
59.1.1 Vorm en afmetingen
De trottoirpaaltjes van gewapend kunsthars bestaan uit een stalen buis bekleed met gemiddeld 10 mm
kunsthars.
De stalen buis heeft een diameter DN 80 mm of DN 100 mm. De diameter wordt bepaald in de
aanbestedingsdocumenten.
Onderaan blijft de buis over een lengte van minimum 350 mm zichtbaar, zodat het paaltje kan
ingegoten worden in een fundering.
Om de hechting te verbeteren wordt in de onderkant van de buis een dwars staafje van min. 8 mm
diameter ingebouwd.
De harsbedekking kan in een vorm gegoten worden volgens de bepalingen van de
aanbestedingsdocumenten. De gewenste RAL-kleur wordt in de aanbestedingsdocumenten vermeld.
59.1.2 Materialen
59.1.2.1 Metalen kern
De metalen kern bestaat uit een stalen buis volgens ISO 4200, DN 80 (buitendiameter 88,9 mm) of
DN 100 (buitendiameter 114,3 mm), reeks E.
59.1.2.2 Kunsthars
De bekleding van kunsthars voldoet aan volgende kenmerken:
- slagvastheid volgens ISO 180: min. 13 kJ/m²;
- hardheid volgens ISO 868: 70 ± 5 shore D;
- treksterkte volgens ISO 37: min. 22 MPa;
- rek bij breuk volgens ISO 37: 30 ± 5 %.
De minimale bedekking op elke plaats is 8 mm.
59.1.2.3 Eindafwerking
De eindafwerking gebeurt met een primer en eindlak van alifatisch polyurethaan gekleurd in dezelfde
RAL-kleur als de kunstharsbekleding.
59.1.3 Mechanische eigenschappen
De paaltjes, ingeklemd met het eindstuk bestemd voor de fundering, en belast met een horizontale
belasting op een hoogte van 50 cm, geven maximum volgende doorbuiging:
- DN 80 bij belasting van 15 kN: max. 50 mm;
- DN 100 bij belasting van 20 kN: max. 40 mm.
Na de proef mag de harsbekleding geen zichtbare beschadigingen vertonen.
59.1.4 Levering
De paaltjes worden individueel verpakt op de bouwplaats geleverd.
III-258 Standaardbestek 250 april 2006

59.1.5 Keuring
Hoofdstuk III - Materialen
De paaltjes worden geleverd met een keuringsattest van een erkende onafhankelijke instantie.
59.2 Trottoirpaaltjes van hout
p.m.
59.3 Trottoirpaaltjes van gietijzer
Het gietijzer is van de kwaliteit EN-GJS-500-7 volgens NBN-EN 1563. De geometrie dient opgegeven
te worden in het bijzonder bestek.
59.3.1 Monsterneming
Een partij bestaat uit 250 stuks. Per partij wordt er 1 monster genomen.
59.4 Trottoirpaaltjes van staal
p.m.
59.5 Trottoirpaaltjes van roestvrij staal
p.m.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-259

Hoofdstuk III - Materialen
60 FYTOFARMACEUTISCHE PRODUCTEN
Fytofarmaceutische producten zijn o.a.:
- stoffen en preparaten ter:
- vernietiging of afwering van schadelijke dieren, planten, micro-organismen of virussen;
- bevordering of regeling van de plantengroei;
- bewaring van planten, delen van planten en plantaardige producten;
- voorkoming of remming van ongewenste groei;
- micro-organismen en virussen ter bestrijding van parasieten;
- uitvloeiers, hechtmiddelen of andere toevoegsels die de werking van de bovenvermelde stoffen en
preparaten bevorderen, en die tot dat doel in de handel worden gebracht.
Ze worden gespecificeerd op de aanbestedingsdocumenten.
60.1 Levering
Fytofarmaceutische producten worden geleverd in de originele verpakking overeenkomstig de
desbetreffende wets- en reglementsbepalingen.
60.2 Monsterneming
De monsters worden genomen overeenkomstig de desbetreffende wets- en reglementsbepalingen.
III-260 Standaardbestek 250 april 2006

61 MESTSTOFFEN
Hoofdstuk III - Materialen
Meststoffen zijn scheikundige of organische producten die inzonderheid ter verbetering van de
vruchtbaarheid aan de grond worden toegevoegd.
Ze worden gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
61.1 Levering
De meststoffen worden geleverd in de originele verpakking van maximum 50 kg overeenkomstig de
desbetreffende wets- en reglementsbepalingen.
61.2 Monsterneming
De monsters worden genomen overeenkomstig de desbetreffende wets- en reglementsbepalingen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-261

Hoofdstuk III - Materialen
62 BODEMVERBETERINGSMIDDELEN
Bodemverbeteringsmiddelen zijn organische en fysische middelen die inzonderheid ter verbetering
van de structuur aan de grond worden toegevoegd.
Ze worden gespecificeerd op de aanbestedingsdocumenten.
62.1 Groencompost
62.1.1 Beschrijving
Groencompost is een product verkregen door een gecontroleerde aërobe compostering van groenafval
(bestaande hoofdzakelijk uit snoeihout met een diameter van max. 10 cm, planten (resten),
haagscheersel, bladeren, gazon- en wegbermmaaisel) tot volledige rijping, voorafgegaan of gevolgd
door mechanische behandelingen (verkleining, zeving, …).
Het product heeft tijdens de fabricage een natuurlijke verhitting van de volledige massa ondergaan
gedurende ten minste 4 dagen bij 60 °C of meer (of ten minste 12 dagen bij 55 °C of meer).
Indien het product ten minste 22 % organische stof bevat mag de kwalificatie “rijk aan organische
stof” aan de benaming worden toegevoegd.
Samenstelling:
- gemiddeld droge stof gehalte van 50 tot 65 %, met een minimum van 45 %;
- gemiddeld gehalte aan organische stof van 16 tot 22 %, met een minimum van 14 %;
- gemiddeld totaal stikstofgehalte van 0,5 tot 0,8 %;
- pH(water) is minimum 6,5, maximum 9,5.
Groencompost wordt geproduceerd volgens de eisen en criteria van het Vlaco-lastenboek, d.w.z.:
- vrij van kiemkrachtige zaden;
- goed gestabiliseerd;
- voldoen aan de wettelijke eisen voor maximaal toegelaten gehaltes aan zware metalen;
- voldoen aan de maximaal toegelaten hoeveelheid verontreinigingen (glas, plastic, metaal groter dan
2 mm en steentjes groter dan 5 mm).
Groencompost beantwoordt aan volgende texturale samenstelling:
- 99 % van het product gaat door een zeef van 25 mm.
In geval de aanbestedingsdocumenten fijne groencompost vermelden, dan wil dit zeggen dat 99 % van
het product door een zeef van 15 mm gaat.
62.2 GFT-compost
62.2.1 Beschrijving
GFT-compost is het product verkregen door een gecontroleerde aërobe compostering (anaërobe
vergisting met een aërobe nacompostering in het geval van humotex) van het gescheiden ingezamelde
organische deel van het huishoudelijk afval (bestaande hoofdzakelijk uit keukenafval en het fijne, niethoutige,
gedeelte van het tuinafval) tot volledige rijping.
Het totaal gehalte aan niet verteerbaar materiaal in deze organische fractie (plastic, glas, metaal,
stenen, …) bedraagt maximum 3 %.
III-262 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
Het product heeft tijdens de fabricage een natuurlijke verhitting van de volledige massa ondergaan
gedurende ten minste 4 dagen bij 60 °C of meer (of ten minste 12 dagen bij 55 °C of meer). Indien het
product ten minste 22 % organische stof bevat mag de kwalificatie “rijk aan organische stof” aan de
benaming worden toegevoegd.
Samenstelling:
- gemiddeld droge stof gehalte van 60 tot 75 % (50 tot 60 % voor humotex), met een minimum van
45 %;
- gemiddeld gehalte aan organische stof van 20 tot 30 % (18 tot 25 % voor humotex), met een
minimum van 14 %;
- gemiddeld totaal stikstofgehalte van 1,0 tot 1,4 % (0,6 tot 0,9 % voor humotex);
- pH(water) is minimum 6,5, maximum 9,5.
GFT-compost wordt geproduceerd volgens de eisen en criteria van het Vlaco-lastenboek, d.w.z.:
- vrij van kiemkrachtige zaden;
- goed gestabiliseerd;
- voldoen aan de wettelijke eisen voor maximaal toegelaten gehaltes aan zware metalen;
- voldoen aan de maximaal toegelaten hoeveelheid verontreinigingen (glas, plastic, metaal groter dan
2 mm en steentjes groter dan 5 mm).
GFT-compost beantwoordt aan volgende texturale samenstelling:
- 99% van het product gaat door een zeef van 25 mm.
In geval de aanbestedingsdocumenten fijne GFT-compost vermelden, dan wil dit zeggen dat 99 % van
het product door een zeef van 15 mm gaat.
62.2.2 Controle
Groencompost en GFT-compost beschikken over een Vlaco-keuringsattest.
Alle controle-analyses gebeuren volgens het “Compendium voor monsterneming en analyse (CMA) in
uitvoering van het afvalstoffendecreet en het bodemsaneringsdecreet” van OVAM.
62.3 Andere bodemverbeteringsmiddelen dan GFT- of groencompost
Andere bodemverbeteringsmiddelen dan GFT- of groencompost zijn organische of fysische
bodemverbeterende middelen zoals vermeld in het K.B. van 7 januari 1998 en zijn latere wijzigingen
betreffende de handel in meststoffen en bodemverbeterende middelen.
62.4 Zand voor bezanden
Zand voor bezanden voldoet aan volgende samenstelling:
- natuurlijk zand;
- het gehalte deeltjes kleiner dan 63 µm 10 %;
- de gemiddelde korrelgrootte (M50-cijfer) bedraagt 125 tot 212 µm;
- het maximaal gehalte organische stof wordt bepaald in de aanbestedingsdocumenten;
- het bevat geen materialen waarvan de aard, de vorm of het gehalte het gebruik kan schaden zoals
kleiklonters en zout.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-263

Hoofdstuk III - Materialen
62.5 Algemeen
62.5.1 Levering
De bodemverbeteringsmiddelen worden geleverd overeenkomstig de desbetreffende wets- en
reglementsbepalingen.
De bodemverbeteringsmiddelen worden geleverd in een gepaste verpakking van 25 kg of in bulk.
De leveringsdocumenten vermelden steeds de naam van de producent van het verbeteringsmiddel.
Het niet voldoen aan de gestelde eisen kan geen aanleiding zijn om de werken te vertragen.
62.5.2 Monsterneming
De monsters worden genomen overeenkomstig de desbetreffende wets- en reglementsbepalingen.
62.5.3 Controle
Groencompost en GFT-compost zijn door Vlaco gecertificeerd.
Alle controle-analyses gebeuren volgens het “afvalstoffenanalysecompendium” van OVAM.
62.5.4 Aanvaarding of weigering
Afwijkingen bij Groencompost en GFT-compost inzake der zuurtegraad naar boven met 10 % worden
aanvaard.
Hogere gehaltes dan wettelijk te waarborgen hoedanigheden geven geen recht op bijkomende
vergoedingen op basis van de hogere gehaltes, noch op een kwantitatieve vermindering van het te
leveren product.
III-264 Standaardbestek 250 april 2006

63 ZADEN
63.1 Algemeen
Hoofdstuk III - Materialen
Zaden zijn graszaden of andere erkende zaden.
Wanneer de zaadsoorten waaruit het handelszaad is samengesteld afzonderlijk geleverd worden,
voldoet elke zaadsoort aan de wettelijke bepalingen inzake mechanische zuiverheid en kiemkracht.
Wanneer het handelszaad als mengsel wordt geleverd gelden de volgende bepalingen:
- de mechanische zuiverheid van het handelszaad is minstens gelijk aan de mechanische zuiverheid
die bepaald wordt op basis van de wettelijke minimumeisen voor de onderscheiden zaadsoorten die
deel uitmaken van het mengsel en op grond van het aandeel van die soorten in het mengsel, d.w.z.
dat de kiemkracht niet lager mag zijn dan een vastgelegde waarde (de kiemkracht neemt immers af
in de loop van de tijd);
- de samenstelling van het zuivere zaad, d.w.z. het handelszaad ontdaan van alle onzuiverheden,
stemt overeen met de voorgeschreven samenstelling, omgerekend in zuiver zaad. Afwijkingen in
min zijn toegelaten in de mate dat elke afwijking in min kleiner is dan 5 % en de som van de
afwijkingen kleiner is dan 10 %;
- de kiemkracht van elke zaadsoort bedraagt minstens het wettelijke minimum. Afwijkingen in min
zijn toegelaten in de mate dat elke afwijking in min kleiner is dan 5 % en de som van alle
afwijkingen in min kleiner is dan 10 %.
63.2 Samenstelling van zadenmengsels voor natuurtechnische milieubouw
63.2.1 Algemeen
Het gebruik van Engels raaigras – Lolium perenne – is niet toegestaan. Ook het gebruik van veredeld
materiaal of zogenaamde cultivars, gekweekt voor de vorming van dikke grasmatten, zoals
bijvoorbeeld variëteiten van rood zwenkgras voor gazons of voetbalvelden, is niet toegelaten.
63.2.2 Basismengsels van graszaden
De aanbestedingsdocumenten leggen de graszadenmengsels op in functie van beheertype of
bestemming van het gebied of het bodemtype. De aanbestedingsdocumenten bepalen ook de
mengverhouding en de dosering.
OF
De aanbestedingsdocumenten bepalen in functie van het vastgestelde bodemtype welke standaard
zadenmengsels (soorten, mengverhoudingen, doseringen) mogen ingezaaid worden. Deze
zadenmengsels mogen enkel de onder 63.2.2 opgelijste soorten bevatten.
63.2.2.1 Beheertype of bestemming gebied
Voor de ontwikkeling van een ruigte die niet gemaaid moet worden:
- rietzwenkgras –Festuca arundinacea;
- kropaar – Dactylis glomerata.
Voor een korte vegetatie die gemaaid of begraasd wordt:
- Italiaans raaigras – Lolium multiflorum, meerjarige variëteiten van Italiaans raaigras mogen niet
gebruikt worden.
In natuurgebieden, gebieden grenzend aan natuurgebieden en andere ecologisch waardevolle gebieden
kan men het maaisel van nabijgelegen waardevolle vegetaties van gelijkaardige milieuomstandigheden
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-265

Hoofdstuk III - Materialen
gebruiken als inzaaimateriaal. De aanbestedingsdocumenten bepalen welk maaisel gebruikt moet
worden en/of op welke lokatie daarvoor gemaaid moet worden.
63.2.2.2 Bodemtype
Per zaadmengsel worden hieronder soorten opgesomd voor eerder natte standplaatsen tot droge
standplaatsen. In gradiëntsituaties, zoals op taluds van waterlopen, kunnen alle soorten van het
mengsel opgenomen worden.
63.2.2.2.A KALKARME ZAND-, LEMIG ZAND- EN ZANDLEEMGRONDEN
De soorten, van nat naar droog, zijn:
- fioringras – Agrostis stolonifera;
- rood zwenkgras – Festuca rubra;
- veldbeemdgras – Poa pratensis;
- fijn schapegras – Festuca filiformis.
63.2.2.2.B KLEIGRONDEN
De soorten, van nat naar droog, zijn:
- grote vossenstaart – Alopecurus pratensis;
- beemdkamgras – Cynosurus pratensis;
- fioringras – Agrostis stolonifera;
- rood zwenkgras – Festuca rubra;
- veldbeemdgras – Poa pratensis.
63.2.2.2.C KALKHOUDENDE ZANDLEEM- EN LEEMGRONDEN
De soorten, van nat naar droog, zijn:
- beemdkamgras – Cynosurus pratensis;
- gewoon reukgras – Anthoxanthum odoratum;
- rood zwenkgras – Festuca rubra.
63.2.3 Mengsels van kruidenzaden
63.2.3.1 Meerjarige soorten
Aan het basismengsel van graszaden (samenstelling volgens 63.2.2), eventueel uitgebreid met een
aanvullend mengsel éénjarige soorten volgens 63.2.3.2, kan een mengsel van kruidenzaden
toegevoegd worden naar rato van 1 % zaad van elke gekozen plantensoort. Kruidenrijke en weinig
productieve grasvegetaties zijn minder erosiegevoelig en hebben een betere doorworteling dan
soortenarme en bemeste grasvegetaties.
De aanbestedingsdocumenten specificeren uit volgende lijst de gewenste soorten die ingezaaid moeten
worden:
- duizendblad – Achillea millefolium;
- margriet – Chrysanthemum leucanthemum;
- biggenkruid – Hypochoeris radicata;
- echt knoopkruid – Centaurea jacea;
III-266 Standaardbestek 250 april 2006

- herfstleeuwetand – Leontodon autumnalis;
- scherpe boterbloem – Ranunculus acris;
- Sint-Janskruid – Hypericum perforatum;
- smalle weegbree – Plantago lanceolata;
- wilde peen – Daucus carota.
Hoofdstuk III - Materialen
63.2.3.2 Aanvullende mengsels van éénjarige soorten
Aan het basismengsel van graszaden (samenstelling volgens 63.2.2), eventueel uitgebreid met een
aanvullend mengsel meerjarige kruiden volgens 63.2.3.1, kan een mengsel van éénjarige soorten
toegevoegd worden naar rato van 1 % zaad per gekozen plantensoort. De éénjarige soorten zorgen
voor het vastleggen van de zode, geven het geheel na inzaaien een bloemrijke aanblik, en verdwijnen
na enkele jaren uit de vegetatie.
De aanbestedingsdocumenten specificiëren uit volgende lijst de gewenste soorten die ingezaaid
moeten worden:
- grote klaproos of gewone klaproos – Papaver rhoeas;
- bleke klaproos of kleine klaproos – Papaver dubium;
- korenbloem – Centaurea cyanus;
- echte kamille – Matricara recutita.
63.3 Levering
De verschillende zaadsoorten worden ofwel afzonderlijk, ofwel gemengd geleverd. De zaden moeten
ter plaatse gebracht worden in gelode zakken, vergezeld van een keuringscertificaat overeenkomstig
de wettelijke bepalingen. De keuringsetiketten worden op de plaats van levering aan de leidend
ambtenaar bezorgd, bij het openen van de zakken.
63.4 Monsterneming
Op het ogenblik van de levering kunnen ter plaatse monsters genomen worden waarop de volgende
analyses worden uitgevoerd:
- bepaling van de kiemkracht per soort;
- bepaling van de zuiverheid per soort of van het mengsel;
- bepaling van de samenstelling (indien het zaad in mengsel wordt geleverd).
De monsters worden genomen op de bouwplaats volgens de internationale regel voor
zaaizaadonderzoek die door de I.S.T.A. (International Seed Testing Association) is vastgesteld.
63.5 Aanvaarding of weigering
Het geleverde zaad wordt niet aanvaard wanneer niet voldaan is aan alle voorwaarden.
Het aanvaarden door de aanbestedende overheid van het geleverde zaad ontslaat de aannemer niet van
alle verdere verantwoordelijkheid voor een normale opkomst en groei van het gewas na het zaaien.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-267

Hoofdstuk III - Materialen
64 GRASZODEN
De herkomst van de graszoden en de te gebruiken types graszoden worden gespecificeerd in de
aanbestedingsdocumenten.
64.1 Blokzoden, plakzoden of rolzoden
64.1.1 Herkomst
De aanbestedingsdocumenten bepalen de herkomst van de zoden. Indien niet gespecificieerd in de
aanbestedingsdocumenten, dan zijn ze afkomstig uit de voor dit doel gekweekte grasvelden.
Rolzoden, blokzoden of plakzoden zijn afkomstig van speciaal voor dit doel gekweekte grasvelden.
EN/OF
Blokzoden of plakzoden worden gestoken op gebiedseigen winplaatsen (grasperken of weiden)
aangegeven in de aanbestedingsdocumenten en/of aangegeven door de leidend ambtenaar.
De door de aannemer aangeboden winplaatsen dienen minstens te voldoen aan volgende kenmerken
en voorwaarden:
- Kenmerken gebiedseigen winplaats:
- winplaats onder de vorm van een grasperk, weiland of hooiland ter plaatse van de bouwplaats of
in de nabijheid van de bouwplaats (nabijheid betekent binnen de grenzen van de gemeente waar
de bouwplaats gelegen is);
- niet gelegen in kwetsbare, beschermde of ecologisch waardevolle gebieden;
- praktisch toegankelijk voor materieel;
- vlakke grondslag;
- zelfde bodemtype als op de bouwplaats;
- niet bemest en vrij van verontreinigingen;
- vertoont gesloten, goed doorwortelde begroeiing bestaande uit 95% grassen.
- Voorwaarden gebiedseigen winplaats:
- de bodem is te bemonsteren op bodemtype en verontreinigingen. De monsterneming is
overeenkomstig de norm NBN B11-012. Het verzamelmonster heeft een massa van tenminste
30 kg. De monsterneming en de labobewerkingen zijn ten laste van de aannemer. De
bemonsterde bodem dient van eenzelfde bodemtype te zijn als de bouwplaats in kwestie en is
vrij van verontreinigingen. Bij afwijkend bodemtype en/of verontreinigingen wordt de winplaats
geweigerd;
- de winplaats wordt samen met het analyserapport voorgesteld aan de leidend ambtenaar. Deze
laatste heeft drie werkdagen de tijd om de aangeboden winplaats te aanvaarden of te weigeren.
In geval van weigering dient de aannemer een nieuwe geschikte winplaats voor te stellen. In
geval de aanvaarde winplaats een ontoereikende winningsoppervlakte heeft, dient de aannemer
uiteraard een bijkomende nieuwe geschikte winplaats voor te stellen.
64.1.2 Kenmerken
64.1.2.1 Algemeen
64.1.2.1.A BLOKZODEN OF PLAKZODEN AFKOMSTIG VAN GEBIEDSEIGEN
WINPLAATSEN
De blokzoden of plakzoden afkomstig van gebiedseigen winplaatsen hebben volgende kenmerken:
III-268 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
- de vorm is vierkantig;
- de dikte van de grondlaag is overeenkomstig 64.1.2.2, de grondlaag is volledig compact,
samenhangend en met wortels doorgroeid;
- de begroeiing wordt voor de winning gemaaid tot een hoogte van 2 tot 5 cm;
- de begroeiing bestaat voor minimum 95 % uit grassen;
- er zijn geen stenen, afval of plantaardige resten in de begroeiing en grondlaag merkbaar.
64.1.2.1.B ROLZODEN, BLOKZODEN OF PLAKZODEN AFKOMSTIG VAN SPECIAAL
TOT DIT DOEL GEKWEEKTE GRASVELDEN
De rolzoden, blokzoden of plakzoden afkomstig van speciaal tot dit doel gekweekte grasvelden
hebben volgende kenmerken:
- de vorm is rechthoekig voor de rolzoden en vierkantig voor de blokzoden of plakzoden;
- de dikte van de grondlaag is overeenkomstig 64.1.2.2, de grondlaag is volledig compact,
samenhangend en met wortels doorgroeid;
- de begroeiing wordt voor de winning gemaaid tot een hoogte van 2 tot 4 cm;
- de begroeiing bestaat voor minimum 95 % uit grassen, de samenstelling van het gras wordt
gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten;
- er zijn geen stenen, afval of plantaardige resten in de begroeiing en grondlaag merkbaar.
64.1.2.2 Afmetingen
Voor zover niet nader gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten, zijn de afmetingen als volgt:
- breedte:
- voor blokzoden en plakzoden is de breedte minimaal 25 cm en maximaal 100 cm;
- voor rolzoden is de breedte minimaal 30 cm en maximaal 100 cm.
- lengte:
- bij blokzoden en plakzoden is in de regel de lengte gelijk aan de breedte;
- bij rolzoden is de lengte maximaal 2,50 m.
- dikte:
- blokzoden hebben een minimale dikte van 10 cm;
- plakzoden hebben een minimale dikte van 2 tot 5 cm;
- rolzoden hebben een minimale dikte van 2 cm.
64.1.3 Winning, transport en stapeling
De winning van blokzoden, plakzoden of rolzoden gebeurt door afsteken.
Het afsteektijdstip en de afsteekmethode voor blokzoden en plakzoden te winnen op gebiedseigen
winplaatsen dient door de leidend ambtenaar aanvaard te worden. Dit afsteken gebeurt wanneer de
grond enigszins vochtig is en zo snel mogelijk na het afmaaien van het op de te winnen zoden
groeiend gewas.
OF
Het afsteektijdstip voor blokzoden, plakzoden of rolzoden afkomstig van speciaal tot dit doel
gekweekte grasvelden wordt in samenspraak met de leidend ambtenaar bepaald. Dit afsteken gebeurt
hoogstens 24 uur vóór de levering van de zoden op de bouwplaats. Bij overschrijden van deze termijn
worden de zoden geweigerd en afgevoerd.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-269

Hoofdstuk III - Materialen
De af te steken hoeveelheid wordt in samenspraak met de leidend ambtenaar bepaald als functie van
de vordering van de bezodingswerken. In de regel mogen niet meer zoden gewonnen en aangevoerd
worden als er op één werkdag overeenkomstig de voorgeschreven uitvoeringswijze kunnen verwerkt
worden.
Bij het transport en het op de bouwplaats opslaan van de zoden worden door de aannemer afdoende
beschermingsmaatregelen getroffen tegen verlies van aarde, uitdrogen, neerslag, bevriezen en broei.
Indien een aantal zoden niet kunnen verwerkt worden binnen de 24 uur na het op de bouwplaats
brengen, moeten de zoden worden opgeslagen:
- blokzoden en plakzoden afkomstig van gebiedseigen winning worden naast elkaar gelegd op een
geotextiel op een plaats aanvaard door de leidend ambtenaar;
- blokzoden en plakzoden afkomstig van speciaal tot dit doel gekweekte grasvelden worden
gestapeld in stapels met een basisvlak van maximaal 1,0 m × 1,0 m en met een hoogte van
maximaal 70 cm;
- rolzoden afkomstig van speciaal tot dit doel gekweekte grasvelden worden opgeslagen in stapels
met een basisvlak waarvan de breedte maximaal 2 × de rolbreedte bedraagt en met een hoogte van
maximaal 3 rollen.
Het opslaan van de zoden is echter een tijdelijke maatregel en mag hoogstens 24 uur duren. Bij
overschrijding van deze termijn worden de zoden geweigerd en afgevoerd.
64.1.4 Levering
Rolzoden, blokzoden of plakzoden afkomstig van speciaal tot dit doel gekweekte grasvelden zijn
vergezeld van de nodige keuringscertificaten van de in de zoden gebruikte zaden overeenkomstig de
wettelijke bepalingen.
De keuringscertificaten en originele leveringsbonnen worden bij levering op de plaats van levering aan
de leidend ambtenaar bezorgd.
64.1.5 Keuring
Gebiedseigen winplaatsen door de aannemer aangeboden, worden gekeurd op basis van de bepalingen
van 64.1.2.1.A.
Zoden afkomstig van speciaal tot dit doel gekweekte grasvelden ondergaan bij levering een visuele
keuring welke gebaseerd is op de bepalingen van 64.1.2.1.B samen met een nazicht van de originele
leveringsbon en keuringscertificaten.
64.1.6 Aanvaarding of weigering
De zoden worden niet aanvaard wanneer niet voldaan is aan alle voorwaarden.
Het aanvaarden door de aanbestedende overheid van de geleverde zoden ontslaat de aannemer niet van
alle verdere verantwoordelijkheid voor wat betreft een normaal aanslaan en hergroeien van de zoden
na de aanleg ervan.
III-270 Standaardbestek 250 april 2006

65 MATERIALEN VOOR BOOMSTEUNEN
Materialen voor boomsteunen omvatten boompalen en boombanden.
65.1 Naaldhouten boompalen
Hoofdstuk III - Materialen
De boompalen zijn afkomstig van een levende velling van naaldhout. Ze zijn volledig recht en
ontschorst, onderaan gepunt en bovenaan gekruind. Ze hebben een minimum diameter van 8 cm en
een lengte van 2,50 m, tenzij anders gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten. Het naaldhout is
onbehandeld, tenzij anders gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten. In dat geval zijn ze
behandeld met zouten in een vacuümdrukketel volgens risicoklasse A4, beschreven in STS 04 5 .
65.2 Kastanjehouten boompalen
De boompalen zijn afkomstig van een levende velling van tamme kastanje, hout behorende tot
duurzaamheidsklasse II. Ze zijn volledig recht en ontschorst, onderaan gepunt en bovenaan gekruind.
In de aanbestedingsdocumenten wordt een keuze gemaakt tussen rondhout en gekloven hout. Bij
ontstentenis hiervan wordt rondhout gebruikt. Voor het rondhout wordt de sectie gespecificeerd:
diameter 6/8 of 8/10 (maten in cm), bovenaan gemeten. Gekloven hout komt voort uit rondhout sectie
10/12 (maten in cm), bovenaan gemeten. De boompalen hebben een lengte van 2,50 m, tenzij anders
gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
65.3 Boombanden
De boombanden zijn voldoende lang, voldoende sterk en minstens 2,2 cm breed. Indien de
aanbestedingsdocumenten geen materiaal voorschrijven zijn ze vervaardigd uit gerecycleerd rubber.
De boombanden worden aan de boompalen bevestigd met roestvrije nagels met een brede platte kop.
5 STS: Spécifications Techniques / Technische Specificaties, opgesteld door het Ministerie van Verkeer en
Infrastructuur, Dienst Kwaliteit, Directie Goedkeuring en Voorschriften
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-271

Hoofdstuk III - Materialen
66 HOUTACHTIGE GEWASSEN
De houtachtige gewassen hebben de volgende algemene kenmerken:
- er zijn geen mossen, ziekten en verwondingen merkbaar;
- het hout van de eenjarige twijgen is volledig uitgerijpt;
- het wortelgestel is in verhouding tot het bovengrondse gedeelte en overvloedig en geregeld met
haarwortels bezet. De wortels zijn perfect gespreid en gezond en vertonen geen tekenen van een
spiraal- of knotvormige structuur;
- de eventuele kluit is in verhouding tot het bovengrondse gedeelte, compact, volledig met wortels
doorgroeid en samenhangend. De kluit is onkruidvrij. Hij is verpakt in zuivere jute of een
gelijkaardig volledig verteerbaar materiaal of in een container. Voor levering van planten in
draadkluit wordt de jute of het gelijkaardig materiaal verpakt in niet-verzinkte, nietgegalvaniseerde
gegloeide vlechtdraad;
- voor levering van planten in container is de container in verhouding met de bovengrondse delen
van de plant. Het recipiënt is uit kunststof of uit een doorwortelbaar, afbreekbaar materiaal, dat
evenwel samenhangend moet blijven tot na de aanplanting. De plant is in de container opgekweekt
gedurende minimum het laatste volledige groeiseizoen voor de levering en niet langer dan 2
groeiseizoenen in dezelfde container. Het substraat in de container is volledig doorworteld zonder
dat er zich ronddraaiende wortels hebben ontwikkeld of dat er zich wortels buiten de container
hebben ontwikkeld. De kluit in de container mag geen krimpranden vertonen;
- alle houtachtige gewassen worden ongesnoeid op de bouwplaats geleverd.
Bij levering dient een conformiteitsattest van de leverancier voorgelegd worden dat naast soort,
eventueel ondersoort of variëteit, ook de herkomst van het materiaal weergeeft.
Bij levering is iedere verpakkings- of verkoopseenheid voorzien van een duurzaam etiket. Op de
etiketten is leesbaar vermeld:
- de volledig wetenschappelijke naam van de plant;
- de plantenmaat (zoals voorgeschreven in paragrafen 66.1 t.e.m. 66.7);
- het aantal takken (alleen voor de soorten waarvoor deze aanduiding voorgeschreven is).
Op aanvraag van de leidend ambtenaar deelt de aannemer de herkomst van de geleverde planten mee.
66.1 Bosgoed
Het wortelgestel is naakt. De wortels zijn minstens 10 cm lang.
De plant moet voldoen aan zijn natuurlijke habitus. De soort en eventueel de variëteit (var) of
cultuurvariëteit (cv), de teelt en de lengte van de stam worden gespecificeerd in de
aanbestedingsdocumenten.
De algemene regel is, dat na de benaming achtereenvolgens de teelt en de hoogte van de stam worden
gespecificeerd.
Voor zover bij de aanduiding van de leeftijd en de aard van plantmateriaal gebruik is gemaakt van een
codering, is te verstaan onder:
- 1+0 = éénjarige zaailing
- 1A1 = tweejarige zaailing, die na één jaar werd afgepend;
- 1+1 = tweejarige zaailing, als éénjarige verplant;
- 2+1 = driejarige zaailing, als tweejarige verplant;
- 1+1+1 = driejarige zaailing, als één- en als tweejarige verplant;
III-272 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
- 0+1 = éénjarige bewortelde stek;
- 2×0 = tweejarige, gepikeerde zaailing;
- 1×1 = éénjarige, gepikeerde en dan verplantte zaailing.
Hierbij duidt de som van de getallen de leeftijd van de plant aan, terwijl de letter A aanduidt dat de
plant is afgepend. Daarnaast kan achter één van de getallen de letter G voorkomen, die aanduidt dat de
plant gesneden is.
De hoogte wordt gemeten vanaf de wortelhals tot aan de eindknop en wordt aangegeven in cm door
twee getallen die respectievelijk de minimum- en de maximumhoogte bepalen.
66.2 Heesters
Bladverliezende heesters worden met naakt wortelgestel geleverd, tenzij anders gespecificeerd in de
aanbestedingsdocumenten. De wortels zijn minstens 10 cm lang.
Bladhoudende heesters worden met (draad)kluit of in container geleverd, tenzij anders gespecificeerd
in de aanbestedingsdocumenten. Bij levering met naakt wortelgestel zijn de wortels minstens 10 cm
lang.
De soort en eventueel de variëteit (var) of cultuurvariëteit (cv), de hoogte, het minimum aantal takken
ter hoogte van de wortelhals en eventueel de diameter van de heester worden gespecificeerd in de
aanbestedingsdocumenten.
De algemene regel is, dat na de benaming achtereenvolgens de hoogte en het minimumaantal takken
ter hoogte van de wortelhals worden gespecificeerd.
De hoogte wordt voor elke vereiste tak gemeten vanaf de wortelhals tot aan de eindknop en wordt
aangegeven in cm door twee getallen die respectievelijk de minimum- en de maximumhoogte bepalen.
Het minimumaantal gesteltakken ter hoogte van de wortelhals, wordt aangegeven door een getal,
gevolgd door de letter “t”.
De diameter, gemeten op de halve hoogte, wordt aangegeven door de letter “D”, gevolgd door twee
door een horizontaal streepje gescheiden getallen, die de minimum- en de maximumdiameter in cm
aangeven.
De bladhoudende heesters zijn van onder tot boven volledig en regelmatig met bladeren bezet.
66.3 Hoogstammen
Hoogstammen worden met naakt wortelgestel geleverd, tenzij anders gespecificeerd in de
aanbestedingsdocumenten. Voor hoogstammen met een minimum stamomtrek tot en met 14 cm zijn
de wortels minstens 25 cm lang. Voor hoogstammen met een stamomtrek meer dan 14 cm moet de
minimum wortellengte het dubbel zijn van de minimummaat van de in de aanbestedingsdocumenten
opgegeven stamomtrek.
Hoogstammen hebben een takvrije stam, behoudens voor specifieke soorten, gespecificeerd in de
aanbestedingsdocumenten. De kruin bestaat uit meerdere gesteltakken en één harttak. In geen geval
mag de harttak gaffels vertonen. De stam is volledig recht en regelmatig gevormd. De stamlengte
wordt gemeten vanaf de wortelhals tot aan de eerste vertakking van de kruin (eerste gesteltak) en is
minimum 1,80 m en maximum 2,20 m. Alle snoeiwonden op de stam zijn volledig omgroeid met
callus. De stamlengten van hoogstammen van eenzelfde soort die op eenzelfde plaats worden geplant,
mogen hoogstens 20 cm verschillen.
De kruin is evenwichtig en vrij piramidaal opgebouwd. De gesteltakken staan op een regelmatige
manier verdeeld op de harttak die de normale verlenging van de stam vormt. Alleen takken die onder
een hoek van meer dan 30° ingeplant zijn, worden als gesteltakken in aanmerking genomen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-273

Hoofdstuk III - Materialen
De algemene regel is dat na de benaming achtereenvolgens het minimumaantal gesteltakken en de
stamomtrek worden gespecificeerd.
Het minimumaantal gesteltakken wordt aangegeven door een getal gevolgd door de letter “g”.
De stamomtrek gemeten op 1 m boven de wortelhals, wordt gespecificeerd door twee door een schuine
streep gescheiden getallen, die de minimum- en maximumomtrek van de stam in cm aangeven.
66.4 Spillen
Spillen worden met naakt wortelgestel geleverd, tenzij anders gespecificeerd in de
aanbestedingsdocumenten. De wortels zijn minimum 25 cm lang.
De spillen hebben een recht doorgaande stam van aan de wortelhals tot aan de eindknop. De stam mag
in geen geval vergaffeld zijn. Deze stam is vanaf de basis tot aan de top bezet met zijtakken, de
sterkste onderaan. Deze zijtakken zijn op een regelmatige manier ingeplant zowel wat de tussenafstand
als wat de richting betreft.
De algemene regel is dat na de benaming de maat van de plant wordt gespecificeerd.
De maat is de hoogte gemeten vanaf de wortelhals tot aan de eindknop en aangegeven in cm door twee
getallen die respectievelijk de minimum- en de maximummaat aangeven.
66.5 Coniferen
Coniferen moeten een goed bewortelde en vaste kluit hebben, die in de juiste verhouding staat tot de
grootte van de coniferen.
Coniferen zonder kluit vallen onder bosgoed.
Recht opgroeiende soorten hebben een doorgaande aslijn, met uitzondering van kegelvormige soorten
en variëteiten.
Coniferen zijn, overeenkomstig de kenmerken van de variëteit, volledig vertakt vanaf de begane
grond. Sterk groeiende coniferen moeten regelmatig vertakt zijn tot aan het laatste schot. De afstand
tussen de takkransen, alsmede de lengte van het laatste schot moeten in de juiste verhouding staan tot
de gehele plant.
De soort en eventueel de variëteit (var) of cultuurvariëteit (cv), de hoogte en eventueel de breedte
worden gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
De hoogte en/of de breedte van de coniferen wordt gemeten in hun natuurlijke vorm en uitgedrukt in
cm. Voor platgroeiende vormen wordt de breedte gemeten volgens de grootste breedte.
66.6 Hagen
In de aanbestedingsdocumenten wordt gespecificeerd of de haagplanten moeten voldoen aan de eisen
van bosgoed volgens 66.1 of heesters volgens 66.2, zoniet voldoen ze aan de eisen van bosgoed
volgens 66.1.
66.7 Houtachtige gewassen voor natuurtechnische milieubouw
Het materiaal is steeds afkomstig van levende winning op inheemse gewassen met als winperiode de
maanden november, december, januari, februari en maart. Winning dient te gebeuren in
overeenstemming met de wettelijke bepalingen en lokale verordeningen.
Het materiaal is steeds vers, goed uitgerijpt, ziektevrij en zonder beschadigingen.
Het materiaal wordt te allen tijde beschermd tegen uitdroging, schimmels, broei en bevriezing.
Het materiaal wordt steeds gewonnen, vervaardigd en geleverd zo kort mogelijk aansluitend op het
specifieke uitvoeringstijdstip. Indien een gedeelte van het materiaal niet verwerkt kan worden binnen
III-274 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
de 24 uur na het op de bouwplaats brengen, dan moet dit worden opgeslagen tot op het tijdstip van
verwerking:
- hetzij met de basis gezet in fris water;
- hetzij omwikkeld in steeds vochtig te houden doeken.
Het eventuele bindmateriaal is bio-degradeerbaar tenzij anders voorgeschreven in de
aanbestedingsdocumenten.
De levering is steeds vergezeld van een conformiteitcertificaat van de leverancier waarin minstens
volgende gegevens vermeld zijn: plaats en tijdstip van winning, tijdstip van vervaardiging,
materiaalkwaliteit en plantensoort, tijdstip van levering, leverancier, werf, aannemer.
66.7.1 Staken
Staken zijn takken van schietwilg (Salix alba) of katwilg (Salix viminalis).
Staken zijn steeds vers en van meerjarig hout (2- tot 5-jarige takken). Ze zijn recht van vorm (de
maximaal toegestane kromming over de totale lengte is 1 %) en zijn volledig ontdaan van zijtakken en
twijgen. De dunste zijde behoudt zijn natuurlijke kruin. De dikste zijde (de basis) wordt schuin
afgezaagd (scherpe gladde snijwond). De gemiddelde diameter bedraagt minstens 6 cm gemeten in het
midden van de staak, wat overeenstemt met een omtrek van minstens 19 cm. De lengte bedraagt
minimaal 3,00 m. De staken moeten gezond zijn en gecontroleerd zijn op watermerkziekte.
De aanbestedingsdocumenten bepalen de eventuele winplaats, de boomsoort, de diameter of de omtrek
en/of de lengte van de staken.
66.7.1.1 Winning en bewaring
De staken worden gekapt tussen 1 november en 15 april. Het wilgenhout wordt in de herfst-winter ten
hoogste 30 kalenderdagen voor het poten gekapt; in de lente ten hoogste 10 kalenderdagen voor het
poten. Tijdens het kappen, het vervoeren en, eventueel, het stockeren moet de uitdroging van het hout
vermeden worden door het afdekken ervan met een zeil. Verstikking van de staken moet worden
voorkomen. Tijdens vorstperioden moet het hout beschermd worden tegen de vorst.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-275

Hoofdstuk III - Materialen
67 KRUIDACHTIGE GEWASSEN
Kruidachtige gewassen zijn doorlevende planten die ieder jaar opnieuw kruidachtige bovengrondse
plantedelen vormen, bol- en knolgewassen, varens, siergrassen en als tweejarige geteelde vaste
planten.
Het wortelgestel is niet afkomstig van een verse scheuring of van het midden van een oude plant en
bevindt zich in een compacte, volledig met wortels doorgroeide en samenhangende kluit in container
of pot, uitgezonderd helmgras met blote wortel en bol- en knolgewassen.
De container of pot is niet kleiner dan 9 × 9 cm en vervaardigd uit kunststof of uit een doorwortelbaar,
afbreekbaar materiaal, dat evenwel samenhangend moet blijven tot na de aanplanting. Het substraat in
de container of pot is volledig doorworteld zonder dat er zich ronddraaiende wortels hebben
ontwikkeld of dat er zich wortels buiten de container hebben ontwikkeld. De kluit in de container of
pot mag geen krimpranden vertonen.
De soort en eventueel de variëteit (var) of cultuurvariëteit (cv), alsmede het aantal vereiste groeipunten
worden gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
67.1 Levering
Alle onderscheiden kruidachtige gewassen zijn voorzien van een duurzaam en leesbaar etiket, waarop
de specificaties zijn aangegeven die in de aanbestedingsdocumenten vermeld zijn.
Op aanvraag van de aanbestedende overheid deelt de aannemer de herkomst van de geleverde planten
mee.
III-276 Standaardbestek 250 april 2006

68 WATER- EN OEVERPLANTEN
Hoofdstuk III - Materialen
Bij levering dient een conformiteitsattest van de leverancier voorgelegd worden dat naast soort,
eventueel ondersoort of variëteit, ook de herkomst van het materiaal weergeeft.
68.1 Water- en oeverplanten andere dan riet
De groep van water- en oeverplanten bestaat uit:
- de echte waterplanten (hydrofyten) die wortelen in de onderwaterbodem of volledig in het water
drijven;
- de drijfbladplanten (wortelen in de onderwaterbodem en bezitten drijvende bladeren);
- de oeverplanten, ook moerasvegetatie genoemd;
De soort en eventueel de variëteit, alsmede het aantal vereiste groeipunten worden gespecificeerd in de
aanbestedingsdocumenten.
Alle onderscheiden gewassen zijn voorzien van een duurzaam en leesbaar etiket, waarop de
specificaties zijn aangegeven die in de aanbestedingsdocumenten vermeld staan.
De herkomst van het materiaal is inheems. Het is daarenboven gebiedseigen indien voorgeschreven
door de aanbestedingsdocumenten.
Het geleverde materiaal vertoont niet de minste verschijnselen van uitdroging, broei of bevriezing;
beschadigingen en kneuzingen aan het geleverde materiaal worden met de meeste omzichtigheid
voorkomen.
De aanbestedingsdocumenten bepalen onder welke vorm het plantmateriaal opgekweekt en geleverd
wordt. Het geleverde materiaal wordt onderworpen aan een visuele keuring gebaseerd op de
bepalingen 68.1.1 t.e.m. 68.1.6 en het aangeleverde herkomst- en conformiteitscertificaat.
Al naargelang de soort, kunnen water- en oeverplanten geleverd worden als:
68.1.1 Wortelstok
De wortelstokken zijn minstens 1 cm dik en bezitten minstens twee onbeschadigde internodiën met
drie onbeschadigde knoppen. De wortelstokken zijn afkomstig van winning of van scheuring. Ze
worden zo vochtig mogelijk geleverd. De wortelstokken zijn zo vers als mogelijk. De
aanbestedingsdocumenten bepalen of de wortelstokken worden geleverd in containers om
beschadiging te voorkomen bij transport.
Soorten die als wortelstok aangeplant worden, zijn:
- mattenbies (Scirpus lacustris): aanplant in april-mei net onder de gemiddelde zomerwaterstand (0
tot -50 cm), plantdichtheid 1-6 per m², wortelstokken minstens 10 cm lang, wortelstok met
meerdere stengeldelen kan gescheurd en afzonderlijk geplant worden;
- grote lisdodde (Typha latifolia): aanplant in maart-april net onder of net ter hoogte van de
gemiddelde zomerwaterstand (0 tot -80 cm), plantdichtheid 1-5 per m²;
- kleine lisdodde (Typha angustifolia): aanplant in maart-april net onder of net ter hoogte van de
gemiddelde zomerwaterstand (0 tot -80 cm), plantdichtheid 1-5 per m²;
- gele lis (Iris pseudacoris): aanplant in maart-april net onder of net ter hoogte van de gemiddelde
zomerwaterstand (0 tot -50 cm), plantdichtheid 1-5 per m², wortelstokken met meerdere
stengeldelen kunnen gescheurd en afzonderlijk geplant worden;
- scherpe zegge (Carex acuta), oeverzegge (Carex riparia) en moeraszegge (Carex acutiformis):
aanplant in mei-juli (desgevallend ook gehele jaar) net onder of net ter hoogte van de gemiddelde
zomerwaterstand (0 tot -50 cm), plantdichtheid 4-6 per m².
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-277

Hoofdstuk III - Materialen
68.1.2 Wortelstok met grond
De wortelstokken worden samen met de grond waarin ze voorkomen gewonnen op een plaats en op
een wijze zoals bepaald in de aanbestedingsdocumenten (zelfde soorten als in 68.1.1). De
aanbestedingsdocumenten bepalen of de wortelstokken worden geleverd in containers om
beschadiging te voorkomen bij transport.
68.1.3 Wortelknol
De wortelknollen zijn overjarig, goed gevleesd en vitaal. De wortelknollen hebben restanten van
wortels en plantendelen. Ze zijn ofwel afkomstig van kweek, ofwel samen met de grond waarin ze
voorkomen gewonnen op een plaats en op een wijze zoals bepaald in de aanbestedingsdocumenten. De
wortelknollen worden zo vochtig mogelijk geleverd. De aanbestedingsdocumenten bepalen of de
wortelstokken worden geleverd in containers, m.n. om beschadiging te voorkomen bij transport.
Soorten die als wortelknol aangeplant worden, zijn:
- heen - zeebies (Scirpus maritimus): aanplant voornamelijk in zandige bodem net onder de
gemiddelde zomerwaterstand (0 tot -50 cm);
- de meeste fonteinkruiden.
68.1.4 Containerplant
Containerplanten zijn wortelstokken (of zaailingen) die gedurende enkele maanden verder in een
container zijn opgekweekt. De recipiënt is uit kunststof of uit een doorwortelbaar, afbreekbaar
materiaal, dat evenwel samenhangend moet blijven tot na de aanplanting. Het substraat in de container
is volledig doorworteld zonder dat er zich ronddraaiende wortels hebben ontwikkeld of dat er zich
wortels buiten de container hebben ontwikkeld. De kluit in de container mag geen krimpranden
vertonen.
Het afbreekbaar materiaal moet van hernieuwbare bron zijn, dat evenwel samenhangend moet blijven
tot na de aanplanting. Bij biologisch afbreekbare containers is het substraat in de container volledig
doorworteld en moeten de eerste wortels door de containerwand verschijnen.
Kunstofcontainers zijn bodemloos of minstens met geprefabriceerde gaten in de bodem. Het substraat
in de container is volledig doorworteld, zonder dat zich ronddraaiende wortels hebben ontwikkeld of
dat zich wortels buiten de container hebben ontwikkeld.
Containerplanten in kunststof, enerzijds geleverd in een container met zijdelingse gaten en met
wortelgroei doorheen deze gaten, of anderzijds met wortelstokgroei buiten de voorziene bodemgaten
van de container (behalve bodemloze containers), worden geweigerd (wortelbeschadiging bij
uitplanten).
De leeftijd van de plant is steeds van groot belang en moet minstens 8-10 weken bedragen. Indien
oudere planten vereist zijn (minstens één jaar oud), zoals bij extreme omstandigheden en buiten het
groeiseizoen, dan wordt dit bepaald door de aanbestedingsdocumenten.
Enkele containermaten zijn: 66 mm rond, 120 mm rond, P7, P9, P11, 1 liter, 1,5 liter, 2 liter,
logatainer, 5 liter. Standaard worden de meeste planten in een 66 mm ronde container of in een P9container
geteeld. Grote planten worden op bestelling gekweekt.
De aanbestedingsdocumenten bepalen de minimumleeftijd van de plant en de grootte van de container.
Planten gekweekt uit zaad zijn op gepaste tijdstippen verspeend en verpot zodanig dat ze beschikken
over een goed ontwikkelde en doorwortelde kluit met jonge wortelstokken met naargelang de
kweekleeftijd, ofwel minstens één jonge opschietende spruit, ofwel met nog overblijfselen van
afgestorven plantendelen. Planten uit zaad dienen afgehard te zijn.
Planten, gekweekt uit wortelstokken, beschikken over een goed ontwikkelde en doorwortelde kluit
waarin reeds bijkomende vorming van wortelstokken. Naargelang de kweekleeftijd vertonen de
planten, ofwel minstens drie jonge opschietende spruiten, ofwel meerdere overblijfselen van
III-278 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
afgestorven plantendelen. De wortelstokken zijn minstens 10 mm dik en bezitten minstens twee
onbeschadigde internodïen met drie onbeschadigde knoppen. De wortelstokken zijn afkomstig van
winning of van scheuring. Ze worden zo vochtig mogelijk geleverd. De wortelstokken zijn zo vers als
mogelijk.
Soorten die als containerplant aangeplant worden, zijn:
- mattenbies (Scirpus lacustris): aanplant in april-mei net onder de gemiddelde zomerwaterstand (0
tot -50 cm), plantdichtheid 1-6 per m², plant van zaailing;
- grote lisdodde (Typha latifolia): aanplant in maart-april net onder of net ter hoogte van de
gemiddelde zomerwaterstand (0 tot -80 cm), plantdichtheid 1-5 per m², plant van zaailing;
- gele lis (Iris pseudacoris): aanplant in maart-april net onder of net ter hoogte van de gemiddelde
zomerwaterstand (0 tot -50 cm), plantdichtheid 1-5 per m², plant van wortelstok, wortelstok met
scheut planten;
- scherpe zegge (Carex acuta), oeverzegge (Carex riparia) en moeraszegge (Carex acutiformis):
aanplant in mei-juli (desgevallend ook gehele jaar) net onder of net ter hoogte van de gemiddelde
zomerwaterstand (0 tot -50 cm), plantdichtheid 4-6 per m².
68.1.5 Logatainerplant
Dit is een gepatenteerde containerplant of gelijkwaardig met een smalle, rechthoekige en spits
toelopende wortelkluit die bijna substraatloos is. De planten zijn geschikt voor aanplant tussen
schanskorven of breukstenen.
68.1.6 Zode
Dit is een plant onder de vorm van een zode ofwel speciaal daartoe opgekweekt, ofwel afkomstig van
een winplaats gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
Zoden, speciaal tot dit doel gekweekt, hebben een rechthoekige vorm met een maximale oppervlakte
van 0,25 m² en een dikte begrepen tussen 15 en 20 cm. De zode bestaat, naast de levende, organische
substantie, uit een niet wegspoelbaar organisch vezelsubstraat. De zode is volledig doorworteld en
samenhangend van structuur. De zoden zijn ontdaan van afgestorven en verdroogde plantendelen.
Zoden afkomstig van (gebiedseigen) winning hebben minstens volgende afmetingen: 0,20 m × 0,20 m
× 0,20 m, tenzij anders bepaald in de aanbestedingsdocumenten. De gewonnen zoden worden met de
meeste omzichtigheid behandeld. Onsamenhangende of beschadigde zoden worden geweigerd.
Soorten die als zode aangeplant worden, zijn:
- mattenbies (Scirpus lacustris): aanplant in april-mei net onder de gemiddelde zomerwaterstand (0
tot -50 cm);
- grote lisdodde (Typha latifolia): aanplant in maart-april net onder of net ter hoogte van de
gemiddelde zomerwaterstand (0 tot -80 cm);
- gele lis (Iris pseudacoris): aanplant in maart-april net onder of net ter hoogte van de gemiddelde
zomerwaterstand (0 tot -50 cm);
- scherpe zegge (Carex acuta), oeverzegge (Carex riparia) en moeraszegge (Carex acutiformis):
aanplant in mei-juli (desgevallend ook gehele jaar) net onder of net ter hoogte van de gemiddelde
zomerwaterstand (0 tot -50 cm).
68.2 Riet – Phragmites australis
De herkomst van het materiaal is inheems. Het is daarenboven gebiedseigen, indien voorgeschreven
door de aanbestedingsdocumenten.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-279

Hoofdstuk III - Materialen
Het geleverde materiaal vertoont niet de minste verschijnselen van uitdroging, broei of bevriezing.
Beschadigingen en kneuzingen aan het geleverde materiaal zijn met de meeste omzichtigheid
voorkomen.
De aanbestedingsdocumenten bepalen onder welke vorm het plantmateriaal opgekweekt en geleverd
wordt. Het geleverde materiaal wordt onderworpen aan een visuele keuring gebaseerd op de
bepalingen van 68.2.1 t.e.m. 68.2.6 en het aangeleverde herkomst- en conformiteitscertificaat.
Riet (Phragmites australis) kan geleverd worden als:
68.2.1 Wortelstok
De wortelstokken zijn minstens 1 cm dik, wit van kleur en bezitten minstens twee onbeschadigde
internodiën (luchtkamers) met drie onbeschadigde knoppen. De wortelstok bezit minstens één
onbeschadigde afgestorven stengel. De wortelstokken zijn afkomstig van winning of van scheuring. Ze
worden zo vochtig mogelijk geleverd. De wortelstokken worden zo vers mogelijk geleverd. Eventuele
bewaring geschiedt op een koele, donkere en vochtige plaats door de leidend ambtenaar aanvaard.
68.2.2 Wortelstok met grond
De wortelstokken worden samen met de grond waarin ze voorkomen gewonnen op een plaats en op
een wijze zoals bepaald in de aanbestedingsdocumenten.
68.2.3 Containerplant
Containerplanten zijn wortelstokken die gedurende enkele maanden verder in een container zijn
opgekweekt. De recipiënt is uit kunststof of uit een doorwortelbaar, afbreekbaar materiaal, dat
evenwel samenhangend moet blijven tot na de aanplanting. Het substraat in de container is volledig
doorworteld zonder dat er zich ronddraaiende wortels hebben ontwikkeld of dat er zich wortels buiten
de container hebben ontwikkeld. De kluit in de container mag geen krimpranden vertonen.
Het afbreekbaar materiaal moet van hernieuwbare bron zijn, dat evenwel samenhangend moet blijven
tot na de aanplanting. Bij biologisch afbreekbare containers is het substraat in de container volledig
doorworteld en moeten de eerste wortels door de containerwand verschijnen.
Kunstofcontainers zijn bodemloos of minstens met geprefabriceerde gaten in de bodem. Het substraat
in de container is volledig doorworteld, zonder dat zich ronddraaiende wortels hebben ontwikkeld of
dat zich wortels buiten de container hebben ontwikkeld.
Containerplanten in kunststof, enerzijds geleverd in een container met zijdelingse gaten en met
wortelgroei doorheen deze gaten, of anderzijds met wortelstokgroei buiten de voorziene bodemgaten
van de container (behalve bodemloze containers), worden geweigerd (wortelbeschadiging bij
uitplanten).
De leeftijd van de plant is steeds van groot belang en moet minstens 8-10 weken bedragen. Indien
oudere planten vereist zijn (minstens één jaar oud), zoals bij extreme omstandigheden en buiten het
groeiseizoen, dan wordt dit bepaald door de aanbestedingsdocumenten.
Enkele containermaten zijn: 66 mm rond, 120 mm rond, P7, P9, P11, 1 liter, 1,5 liter, 2 liter,
logatainer, 5 liter. Standaard worden de meeste planten in een 66 mm ronde container of in een P9container
geteeld. Grote maten worden op bestelling gekweekt.
De aanbestedingsdocumenten bepalen de minimumleeftijd van de plant en de grootte van de container.
Planten gekweekt uit zaad zijn op gepaste tijdstippen verspeend en verpot zodanig dat ze beschikken
over een goed ontwikkelde en doorwortelde kluit met jonge wortelstokken met naargelang de
kweekleeftijd, ofwel minstens één jonge opschietende spruit, ofwel met nog overblijfselen van
afgestorven stengels. Planten uit zaad dienen 6 tot 8 weken oud en afgehard te zijn.
Planten gekweekt uit wortelstokken beschikken over een goed ontwikkelde en doorwortelde kluit
waarin reeds bijkomende vorming van wortelstokken. Naargelang de kweekleeftijd vertonen de
III-280 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
planten, ofwel minstens drie jonge opschietende spruiten, ofwel meerdere overblijfselen van
afgestorven stengels. De wortelstokken zijn minstens 10 mm dik en bezitten minstens twee
onbeschadigde internodiën met drie onbeschadigde knoppen. De wortelstokken zijn afkomstig van
winning of van scheuring. Ze worden zo vochtig mogelijk geleverd. De wortelstokken zijn zo vers als
mogelijk.
68.2.4 Logatainerplant
Dit is een gepantenteerde containerplant of gelijkwaardig met een smalle, rechthoekige en spits
toelopende wortelkluit die bijna substraatloos is. De planten zijn geschikt voor aanplant tussen
schanskorven of breukstenen.
68.2.5 Rietzode
Dit zijn rietplanten onder de vorm van een zode, ofwel speciaal daartoe opgekweekt, ofwel afkomstig
van een winplaats gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
Rietzoden, speciaal tot dit doel gekweekt, hebben een rechthoekige vorm met een maximale
oppervlakte van 0,25 m² en een dikte begrepen tussen 15 en 20 cm. De zode bestaat, naast de levende,
organische substantie, uit een niet wegspoelbaar organisch vezelsubstraat. De zode is volledig
doorworteld en samenhangend van structuur. De geleverde zoden zijn niet ontdaan van afgestorven en
verdroogde plantendelen.
Rietzoden, afkomstig van (gebiedseigen) winning door afsteken met een scherp mes uit een gemaaid
rietland, hebben minstens volgende afmetingen: 0,20 m × 0,20 m × 0,20 m, tenzij anders bepaald in de
aanbestedingsdocumenten. De gewonnen rietzoden worden met de meeste omzichtigheid behandeld.
Onsamenhangende of beschadigde rietzoden worden geweigerd.
68.2.6 Rietrhizomen
De rietrhizomen zijn afkomstig uit een door de aanbestedingsdocumenten gespecificeerde waterloop,
stilstaand water (vijver, meer, wachtbekken, …) en/of van een welbepaalde locatie. De rhizomen
worden volgens de aanwijzingen van de aanbestedende overheid gewonnen uit de droge sectie van de
oever of op het land, en dit door zo minimaal mogelijk (ecologische) schade te berokkenen aan de
rhizomen, de oevers en de omgeving. Indien de aanbestedingsdocumenten dit bepalen wordt de
winning gecombineerd met andere werken. De hoeveelheid rhizomen met grond moet minder dan
250 m³ bedragen. Vanaf hoeveelheden van 250 m³ is de VLAREBO-wetgeving van toepassing.
68.3 Voorbeplante matrassen, rollen, blokken, geotextielen
68.3.1 Beschrijving
Voorbeplante matrassen, rollen, blokken of geotextielen zijn matrassen, rollen, blokken of
geotextielen van biodegradeerbare materialen die vooraf op een kwekerij beplant werden met water-,
moeras- en/of oeverplanten. Door verdere opkweek en nazorg hebben deze water-, moeras- en/of
oeverplanten zich volledig ingeworteld in het materiaal waarin ze aangeplant werden. De matrassen,
rollen, blokken en geotextielen zijn met andere woorden volledig doorworteld. Om een volledig
doorworteld materiaal te bekomen moet voldoende tijd voorzien worden voor de opkweek van de
planten.
De aanbestedingsdocumenten specificeren de te gebruiken materialen, plantensoorten, plantverbanden
en -dichtheden.
68.3.2 Herkomst
Voorbeplante matrassen, rollen, blokken, geotextielen zijn speciaal voor dit doel gekweekt.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-281

Hoofdstuk III - Materialen
68.3.3 Kenmerken
68.3.3.1 Materialen
De materialen voor voorbeplante matrassen, rollen, blokken, geotextielen zijn:
- matrassen overeenkomstig 75.2, in beplante vorm worden matrassen soms ook paletten genoemd
indien ze kleiner zijn dan 1,0 m × 1,5 m;
- rollen overeenkomstig 75.1;
- blokken overeenkomstig 75.3;
- geotextielen overeenkomstig 69. Enkel doorgroeibare geotextielen uit kokosvezel of jutevlies, of
composieten met kokosvezel komen in aanmerking. De geotextielen moeten bovendien over
voldoende massa beschikken en een structuur bevatten waarin de plantenwortels zich goed kunnen
vastzetten (zoals bijvoorbeeld een wirwarstructuur van vezels in dikke kokosvezelmatten);
- water-, moeras- en/of oeverplanten overeenkomstig 68.1 en 68.2.
De aanbestedingsdocumenten bepalen de plantensoorten.
De aanbestedingsdocumenten bepalen het aantal planten per lopende meter of per m² in functie van de
plantensoorten. Indien geen aantallen opgegeven worden, dan geldt het volgende:
- rol met diameter 20 cm: 8 planten per lopende meter;
- rol met diameter 30 cm: 10 planten per lopende meter;
- rol met diameter 40 cm: 12 planten per lopende meter;
- rol met diameter 50 cm: 20 planten per lopende meter;
- blok 40 cm × 40 cm: 16 planten per lopende meter;
- matrassen: 16 planten per m².
68.3.3.2 Kenmerken voorbeplante matrassen, rollen, blokken, geotextielen
De voorbeplante matrassen, rollen, blokken, geotextielen hebben volgende kenmerken:
- de matrassen, rollen, blokken, geotextielen zijn volledig compact, samenhangend en met wortels
doorgroeid. Zij zijn vrij van algen, mossen, wieren, schimmels e.d.;
- de begroeiing is overeenkomstig de specificaties in de aanbestedingsdocumenten en vertoont geen
afgestorven, zieke of kwijnende planten;
- de in de matrassen, rollen, blokken, geotextielen aangeplante water-, moeras- en/of oeverplanten
zijn volledig ingeworteld in het substraat.
68.3.4 Winning, transport en stapeling
Bij het transport en het op de bouwplaats opslaan van de voorbeplante matrassen, rollen, blokken,
geotextielen worden door de aannemer afdoende maatregelen getroffen tegen beschadiging, uitdrogen,
neerslag, bevriezen en broei.
Indien een aantal voorbeplante matrassen, rollen, blokken, geotextielen niet verwerkt kunnen worden
binnen de 24 uur na het op de bouwplaats brengen, dan moeten deze matrassen, rollen, blokken,
geotextielen worden opgeslagen tot op het tijdstip van verwerking. De wijze van opslaan wordt ter
goedkeuring voorgelegd aan de leidend ambtenaar.
III-282 Standaardbestek 250 april 2006

68.3.5 Levering
Hoofdstuk III - Materialen
Voorbeplante matrassen, rollen, blokken, geotextielen zijn vergezeld van de nodige
conformiteitsattesten van de leverancier betreffende de gebruikte matrassen, rollen, blokken,
geotextielen, water-, moeras- of oeverplanten.
68.3.6 Keuring
Visuele keuring gebaseerd op de bepalingen van 68.3.3 en nazicht van originele leveringsbon en
conformiteitsattesten.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-283

Hoofdstuk III - Materialen
69 BIOLOGISCH AFBREEKBARE GEOTEXTIELEN
69.1 Algemeen
69.1.1 Beschrijving
Biologisch afbreekbare geotextielen zijn gronddoeken onder de vorm van weefsels, vliezen, matten en
composieten, bestaande uit natuurlijke vezels, die na verloop van tijd door compostering verteren. Ze
kunnen worden toegepast in lichte constructies met een gering veiligheidsrisico. Ze vervullen een
tijdelijke functie die later komt te vervallen of wordt overgenomen door de vegetatie. Biologisch
afbreekbare geotextielen kunnen de functie van filter, wapening, erosiebescherming, drainage en
scheiding vervullen.
69.1.2 Levering
De leveringsdocumenten vermelden steeds de naam van de producent van het biologisch afbreekbaar
geotextiel, het materiaal, de dichtheid en andere kenmerken van het product.
69.1.3 Transport en tijdelijke opslag
Onbegroeide biologisch afbreekbare geotextielen, die niet binnen de 24 uur na de aankomst op de werf
verwerkt kunnen worden, moeten droog opgeslagen worden tot het tijdstip van verwerking.
Bij het transport en indien ze niet verwerkt kunnen worden binnen de 24 uur na aankomst op de werf,
moeten er voor de vooraf beplante of begroeide biologisch afbreekbare geotextielen afdoende
beschermingsmaatregelen getroffen worden tegen uitdrogen, neerslag, bevriezen en broei. De
stapelhoogte bedraagt maximaal 2 rollen. Het basisvlak van de stapel bedraagt maximaal 2 × de
rolbreedte.
69.1.4 Monsterneming
De monsters worden genomen op de bouwplaats en hebben minimaal volgende afmetingen 1,50 m ×
1,50 m. Per levering en per type van biologisch afbreekbaar geotextiel wordt één monster genomen.
69.1.5 Controles en proeven
Een trekproef wordt uitgevoerd op een monster met breedte 0,20 m.
69.2 Classificatie van biologisch afbreekbare geotextielen volgens
kenmerken
69.2.1 Grondstoffen
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen grondstoffen die op vezelniveau worden verwerkt en
grondstoffen die niet op vezelniveau worden verwerkt.
69.2.1.1 Grondstoffen die op vezelniveau verwerkt worden
69.2.1.1.A CELLULOSEVEZEL
Oorsprong: cellulose wordt onder de vorm van viscose-rayon, een semi-synthetische vezel,
toegepast in de textielindustrie.
Samenstelling: 100 % cellulose
III-284 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
69.2.1.1.B HENNEP (CANNABIS SATIVA L.)
Oorsprong: hennepbastvezel is afkomstig van hennep: een eenjarig gewas, behorende tot de
familie van de Cannabaceae.
Samenstelling: hennepbastvezel bestaat uit 70 % cellulose en 3-5 % lignine.
69.2.1.1.C VLAS (LINUM USSITATISSUM L.)
Oorsprong: vlasbastvezel is afkomstig van vlas: een éénjarig gewas, behorende tot de familie van
de Linaceae. Voor het verkrijgen van de bastvezels wordt vezelvlas gebruikt. De
vezels worden gewonnen uit de stengel van de plant.
Samenstelling: vlas bestaat voor 70 % uit cellulose en 2-3 % uit lignine.
69.2.1.1.D KOKOS (COCOS NUCIFERA)
Oorsprong: de kokospalm behoort tot de familie van de Palmae en wordt vooral geïmporteerd uit
Sri-Lanka, Thailand en India. Afhankelijk van de productiewijze zijn verschillende
vezeltypes te onderscheiden.
Samenstelling: kokosvezel bestaat voor 40-45 % uit lignine en 35-45 % uit cellulose.
69.2.1.1.E JUTE (CORCHORUS CAPSULARIS, CORCHORUS OLITORIUS)
Oorsprong: jute behoort tot de familie van de Tiliacea. De jutevezel wordt gewonnen uit de steel
van de éénjarige plant die groeit in tropische en subtropische gebieden.
Samenstelling: jute bestaat voor 13 % uit lignine en 70 % uit cellulose.
69.2.1.1.F SISAL (AGAVE SP.)
Oorsprong: sisal is een bladvezel die wordt gewonnen uit diverse Agave-soorten die behoren tot
de familie van de Agavaceae. Omdat er veel verschillende plantensoorten zijn, is de
variatie in de vezel groot. Sisal wordt voornamelijk in Brazilië, Kenya en Tanzania
geproduceerd.
Samenstelling: sisal bestaat voor 11 % uit lignine en 73 % uit cellulose.
69.2.1.2 Grondstoffen die niet op vezelniveau verwerkt worden
69.2.1.2.A HOUT
Oorsprong: houtsnippers en -spaanders komen vrij als bijproduct tijdens de winning en bewerking
van massief hout en snoeihout.
Samenstelling: de samenstelling varieert sterk en is afhankelijk van de houtsoort.
69.2.1.2.B RIET (PHRAGMITES SP.)
Oorsprong: riet is een overblijvende plant die op vele plaatsen in het water en in drassige gebieden
groeit. Riet wordt geoogst in de winter en loopt opnieuw uit in het voorjaar.
69.2.1.2.C STRO (TRITICUM, AVENA E.A.)
Oorsprong: stro is een bijproduct van de graanproductie.
Samenstelling: de samenstelling van stro varieert sterk met de graansoort en het oogstseizoen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-285

Hoofdstuk III - Materialen
69.2.1.2.D MISCANTHUS (MISCANTHUS SINENSIS)
Oorsprong: miscanthus of olifantsgras is een grassoort die 3 tot 4 meter hoog wordt. Het gewas
kan elk jaar worden geoogst.
69.2.1.2.E VLAS (LINUM USSITATISSUM L.)
Oorsprong: vlasscheven zijn de houtige stukjes stengel die als restproduct bij de vlasproductie
overblijven.
69.2.2 Aard
Met natuurlijke grondstoffen kunnen verschillende typen geotextielen worden geproduceerd.
- geweven biologisch afbreekbare geotextielen (weefsels)
Bij een weefsel wordt eerst een garen gesponnen, waarna via een brei- of weeftechniek een
geotextiel wordt gemaakt. De eigenschappen van een geotextiel kunnen verschillen in twee
loodrechte richtingen: de ketting en de inslag. Bij eenzelfde belasting is de rek in de kettingrichting
meestal lager dan in de inslagrichting.
- niet-geweven biologisch afbreekbare geotextielen (vliezen)
Als grondstof worden snippers, vezels en uit vezels gesponnen garens gebruikt. Vliezen kenmerken
zich door een chaotische structuur, waarin vezels onderling worden gebonden. Deze binding wordt
tot stand gebracht door toevoegen van afbreekbare of synthetische bindmiddelen (bv. papierpulp of
cellulose derivaten) in combinatie met thermische binding.
- matten bestaan ofwel uit stengels (van bv. riet of miscanthus) die onderling worden gevlochten met
een draad, ofwel uit vezels in een wirwarstructuur (jute, vlas, kokos of cellulose) doorstikt met
katoendraad of verpakt tussen twee weefsels of geknoopte netten. Gevulde matten worden
matrassen genoemd. Matrassen worden besproken onder 75.2.
- composieten zijn combinaties van verschillende productietechnieken en/of materialen. De
verschillende afzonderlijke eigenschappen worden gecombineerd in één eindproduct.Voor
composieten met een combinatie van natuurlijke en synthetische grondstoffen wordt voor de
synthetische materialen verwezen naar 13.4.1.2.
69.2.3 Functionele levensduur
De vereiste functionele levensduur van het geotextiel wordt bepaald door de tijdsduur die de
aangebrachte vegetatie nodig heeft om de belastingen van de oever zelf op te nemen. Om een geschikt
materiaal te kiezen moet de vereiste levensduur korter zijn dan de te verwachten levensduur van het
materiaal onder de heersende omstandigheden.
De functionele levensduur wordt bepaald door volgende formule:
waarin:
Lmat
fi
Lfunc
L f f
f L
mat
1
2
III-286 Standaardbestek 250 april 2006
i
funct
de geschatte noodzakelijke levensduur (zie tabel III-69-1)
reductiefactoren (zie tabel III-69-2)
de vereiste functionele levensduur
Het aangegeven interval in tabel III-69-1 is onder meer afhankelijk van de volumemassa van het
geotextiel. Algemeen kan gesteld worden dat een hogere volumemassa een grotere levensduur tot
gevolg heeft. De gegeven levensduur is gebaseerd op toepassing boven water op kalkrijke grond.

Materiaal
Cellulose
Schapenwol
Dichtheid
in g/m²
Vlas 400-1400 6-18
Houtsnippers
Riet 1500-2000 6-18
Stro 800-1000 6-12
Miscanthus
Kokos 250-1400 18-60
Jute 390-1000 9-24
Sisal 400-800 9-24
Hoofdstuk III - Materialen
Levensduur Levensduur Lmat in jaar
in maanden 1 2 3 4 5
Tabel III-69-1: levensduur Lmat van verschillende afbreekbare materialen onder optimale
omstandigheden bij toepassing als vlies, mat of weefsel en in functie van de
dichtheid van het materiaal
Vegetatie
Constructie
Omgeving
Aanlegperiode fper
voor of in het groeiseizoen 1,0
na het groeiseizoen 0,3-0,75
Aanlegzone fzone
boven water 1,0
water/windlijn 0,8
onderwater 0,9-1,0
Zuurgraad fzuur
kalkrijke grond 1,0
kalkarme grond 0,8-1,0
Micro-organismen fmicro
humusarme grond 1,0
humusrijke grond 0,8-0,9
UV-straling fUV
met grondbedekking 1,0
zonder grondbedekking 0,8-1,0
Tabel III-69-2: reductiefactoren op de levensduur
69.3 Classificatie van biologisch afbreekbare geotextielen volgens functie en
toepassing
69.3.1 Biologisch afbreekbare geotextielen voor het tijdelijk onderdrukken van
erosie ten gevolge van wind en regen
Deze geotextielen worden voornamelijk gebruikt op steile weg- en spoorwegbermen.
De geotextielen worden verwerkt binnen de 24 uur na aankomst op de werf. Indien dit niet mogelijk
is, dan worden ze droog opgeslagen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-287

Hoofdstuk III - Materialen
Verschillende types geotextielen worden onderscheiden:
69.3.1.1 Niet-gevulde weefsels
De samenstellende materialen van niet-gevulde weefsels kunnen zijn:
- stro;
- kokosvezels;
- katoendraad;
- jute;
- sisal.
69.3.1.1.A ENKELLAGIGE TYPES
69.3.1.1.A.1 Type 1
Dit type bestaat uit een 100 %-stromat, éénzijdig voorzien van een stevig jutenet.
Het weefsel is aan elkaar genaaid met een katoenen draad.
- massa: 450 g/m²;
- breedte: 1,2 m, 2,4 m;
- functionele levensduur: 1 tot 2 jaar;
- treksterkte:
- langsrichting: 0,90 kN/m;
- dwarsrichting: 0,60 kN/m.
69.3.1.1.A.2 Type 2
Dit type bestaat uit een 100 %-stromat, tweezijdig voorzien van een stevig jutenet.
Het weefsel is aan elkaar genaaid met een katoen- of jutedraad.
- massa: 450 g/m²;
- breedte: 1 m, 1,2 m, 2 m, 3 m, 4m;
- functionele levensduur: 1 tot 2 jaar;
- treksterkte:
- langsrichting: 1,25 kN/m;
- dwarsrichting: 0,80 kN/m.
69.3.1.1.A.3 Type 3
Dit type bestaat uit een 50 %-stro- en 50 %-kokosvezelmat, tweezijdig voorzien van een stevig jutenet.
Het weefsel is aan elkaar genaaid met een katoen- of jutedraad.
- massa: 450 g/m²;
- breedte: 1 m, 1,2 m, 2 m, 3 m, 4m;
- functionele levensduur: 1 tot 5 jaar;
- treksterkte:
- langsrichting: 1,40 kN/m;
III-288 Standaardbestek 250 april 2006

- dwarsrichting: 0,95 kN/m.
Hoofdstuk III - Materialen
69.3.1.1.A.4 Type 4
Dit type bestaat uit een 100 %-kokosvezelmat, tweezijdig voorzien van een stevig jutenet.
Het weefsel is aan elkaar genaaid met een katoen- of jutedraad.
- massa: 450 g/m²;
- breedte: 1 m, 1,2 m, 2 m, 3 m, 4m;
- functionele levensduur: 3 tot 6 jaar;
- treksterkte:
- langsrichting: 1,65 kN/m;
- dwarsrichting: 1,10 kN/m.
69.3.1.1.A.5 Type 5
Dit type bestaat uit fijnmazig geweven kokos, jute of sisal. De aanbestedingsdocumenten specificeren
het gewenste materiaal en eigenschappen.
- het aantal kettingdraden en inslagdraden bedraagt tussen de 30 en 40 per 10 cm;
- massa: 250 g/m² voor kokos, 400 g/m² voor jute en sisal;
- functionele levensduur: 2 jaar;
- treksterkte: 10,00 kN/m in beide hoofdrichtingen;
- goede doorgroeibaarheid;
- lichtdoorval is toegelaten.
69.3.1.1.A.6 Type 6
Dit type bestaat uit grofmazig geweven of geknoopte kokos of jute. De aanbestedingsdocumenten
specificeren het gewenste materiaal en eigenschappen.
- maaswijdte: 20 tot 30 mm;
- massa: 400 g/m²;
- functionele levensduur: 2 jaar of te bepalen in de aanbestedingsdocumenten;
- treksterkte: 10,0 kN/m in beide hoofdrichtingen;
- goede doorgroeibaarheid, ook voor grootbladige plantensoorten;
- lichtdoorval is toegelaten.
69.3.1.1.B MEERLAGIGE TYPES
69.3.1.1.B.1 Type 7
Dit type bestaat uit 100 % kokosvezelmat, bovenaan voorzien van een geknoopt kokosnet van
400 g/m².
- massa: 850 g/m²;
- breedte: 1,2 m, 2,4 m;
- duurzaamheid: 3 tot 5 jaar;
- treksterkte:
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-289

Hoofdstuk III - Materialen
- langsrichting: 7,00 kN/m;
- dwarsrichting: 6,00 kN/m.
69.3.1.1.B.2 Type 8
Dit type bestaat uit 100 %-kokosvezelmat, bovenaan voorzien van een geknoopt kokosnet van
700 g/m².
- massa: 1050 g/m²;
- breedte: 1,2 m, 2,4 m;
- duurzaamheid: 3 tot 5 jaar;
- treksterkte:
- langsrichting: 10,0 kN/m;
- dwarsrichting: 9,0 kN/m.
69.3.1.2 Gevulde weefsels
Toegelaten zijn meerlagige geotextielen zoals:
- fijnmazige geweven biologisch afbreekbare geotextielen uit kokos, jute of sisal;
- matten van kokosvezels;
- vliezen van cellulose, wol, vlas, houtsnippers, stro, kokos, jute of sisal;
- composieten.
De materialen moeten doorgroeibaar zijn en van dien aard dat zij de zaden kunnen vasthouden.
De aanbestedingsdocumenten specificeren de gewenste materialen en bepalen met welke
zadenmengsels ze worden ingezaaid (dosering minimaal 30 g/m²).
- graszaden volgens 63.
69.3.1.2.A TYPES
69.3.1.2.A.1 Type 1bis, 2bis, 3bis, 4bis, 5bis, 7bis en 8bis
Bij de typen 1, 2, 3, 4, 5, 7 en 8 kan de toevoeging van een zaadmengsel (> 30 g/m²) en humus (> 100
g/m²) worden verkregen. Deze weefsels worden onderaan voorzien van een papieren vlies (> 30 g/m²).
De massa bedraagt ten minste 700 g/m² voor type 1bis, 2bis en 3 bis, 4bis en 5bis, ten minste 800 g/m²
voor type 7bis en ten minste 1300 g/m² voor type 8bis.
De (minimale) treksterkte is dezelfde als voor de niet-gevulde weefsels.
69.3.2 Biologisch afbreekbare geotextielen voor tijdelijke taludverdediging
(bescherming tegen erosie ten gevolge van wind en water)
69.3.2.1 Materialen
De volgende materialen zijn toegelaten:
- geweven biologisch afbreekbare geotextielen uit kokos;
- vliezen uit kokos (enkel voor traagstromend water);
- composieten.
III-290 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
De aanbestedingsdocumenten specificeren de gewenste materialen en bepalen of de geotextielen voorof
achteraf worden ingezaaid met graszaden (met minimaal 30 g/m²) en of ze al dan niet beplant
worden met bosgoed of wilgenstaken en/of (voor)beplant worden met water-en oeverplanten.
- zaden volgens 63;
- inzaaien volgens XI-8;
- water- en oeverplanten volgens 68.1 en 68.2;
- aanleg van water- en oeverplanten volgens XI-11 of voorbeplanting volgens 68.3;
- bosgoed volgens 66.1;
- wilgenstaken volgens 66.7.1;
- aanleg van bosgoed en wilgenstaken volgens XI-10.
69.3.2.2 Functionele levensduur
De functionele levensduur wordt opgegeven in de aanbestedingsdocumenten en bepaald volgens
69.2.3. Indien niet gespecificeerd, is de functionele levensduur minimaal 2 groeiseizoenen.
69.3.2.3 Eigenschappen
De doorgroeibaarheid is goed.
De treksterkte bedraagt minimaal 10,0 kN/m in beide hoofdrichtingen.
Het gewicht bedraagt minimaal:
- in stilstaand tot traag stromend water (maximale snelheid: 0,25 m/s): 700 g/m²;
- in snelstromend water: 900 g/m².
Lichtdoorval is toegelaten.
De aansluiting met de ondergrond is goed.
De aanbestedingsdocumenten specificeren de gewenste eigenschappen.
69.3.2.4 Opslag
Wanneer de verwerking niet binnen de 24 uur na aankomst op de werf kan gebeuren, dan dient het
geotextiel droog te worden opgeslagen.
Ingezaaide geotextielen worden zo kort mogelijk opgeslagen. De wijze van opslaan wordt ter
goedkeuring voorgelegd aan de leidend ambtenaar.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-291

Hoofdstuk III - Materialen
70 RIOOLRENOVATIEPRODUCTEN
70.1 Groutmortel
Groutmortel wordt aangewend voor het opvullen van de holle ruimtes tussen de nieuw aangebrachte
buis en de bestaande riolering.
Groutmortel bestaat uit voorgedoseerde mortel waaraan enkel water wordt toegevoegd tot de gewenste
consistentie wordt bekomen.
Als functie van de aard van de rioolrenovatie onderscheidt men 5 verschillende klassen van
groutmortels:
klasse I: groutmortel die enkel tot doel heeft de holle ruimte op te vullen tussen de nieuwe
constructie en de bestaande riolering;
klasse II: groutmortel die tot doel heeft om de holle ruimtes op te vullen tussen de nieuwe
constructie en de bestaande riolering, en tevens moet deel uitmaken van de stabiliteit van
de nieuwe constructie;
klasse III: groutmortel die tot doel heeft de holle ruimtes op te vullen tussen de nieuwe en de
bestaande riolering, en tevens deel moet uitmaken van de stabiliteit van de nieuwe
constructie;
klasse IV: groutmortel die tot doel heeft de holle ruimtes tussen de nieuwe buis en de bestaande op
te vullen, en tevens deel moet uitmaken van de stabiliteit van de nieuwe constructie;
klasse V: alle andere groutmortels.
Minimumvereisten:
Klasse Druksterkte na 28 dagen
volgens NBN B14-218
Krimp en uitzetting na 28 dagen bij
20 °C en 90 % R.V. (NBN-EN 480-3)
I > 1 MPa maximum 1,5 %
II > 9 MPa maximum 1,5 %
III > 12 MPa maximum 1,5 %
IV > 25 MPa maximum 1,5 %
V druksterkte wordt vermeld in
de aanbestedingsdocumenten
-
Tabel III-70-1
70.2 Cementgebonden guniteermortel
70.2.1 Mortel met versnelde binding
Korrelmaat (volgens NBN-EN 933-2): 0 tot max. 3 mm (tolerantie: 5 %).
Volumemassa van het droge mengsel (volgens NBN-EN 1097-7): 1,7 ± 0,1 kg/l.
Vochtgehalte (volgens NBN-EN 1097-5): max. 1 %.
Volumemassa na menging met water: 2,2 ± 0,1 kg/l.
Buigtreksterkte (volgens NBN B14-209, prisma’s 4 × 4 × 16 cm): min. 8 MPa na 28 dagen.
Druksterkte (volgens NBN B14-209, prisma’s 4 × 4 × 16 cm): min. 20 MPa na 1 dag, min. 40 MPa na
28 dagen
Hechtsterkte volgens NBN B14-210: minimum 1,5 MPa op betondrager.
III-292 Standaardbestek 250 april 2006

70.2.2 Mortel met normale binding
Hoofdstuk III - Materialen
Korrelmaat (volgens NBN-EN 933-2): 0 tot max. 3 mm (tolerantie: 5 %).
Volumemassa van het droge mengsel (volgens NBN-EN 1097-7): 1,7 ± 0,1 kg/l.
Vochtgehalte (volgens NBN-EN 1097-5): max. 1 %.
Volumemassa na menging met water: 2,2 ± 0,1 kg/l.
Buigtreksterkte (volgens NBN B14-209, prisma’s 4 × 4 × 16 cm): min. 8 MPa na 28 dagen.
Druksterkte (volgens NBN B14-209, prisma’s 4 × 4 × 16 cm): min. 40 MPa na 28 dagen
Hechtsterkte volgens NBN B14-210: minimum 1,5 MPa.
70.3 Cementgebonden spuitmortel
70.3.1 Twee-componenten voorgedoseerde mortel
Component A: hars.
Component B: cement + vulstoffen.
Korrelmaat (volgens NBN-EN 933-2): 0 tot max. 1 mm (tolerantie: 5 %).
Volumemassa van de verse mortel (volgens NBN-EN 1097-7): 2,1 ± 0,1 kg/l.
Buigtreksterkte (volgens NBN B14-209, prisma’s 4 × 4 × 16 cm): min. 8 MPa na 28 dagen.
Druksterkte (volgens NBN B14-209, prisma’s 4 × 4 × 16 cm): min. 40 MPa na 28 dagen
Hechtsterkte volgens NBN B14-210: minimum 1,5 MPa.
70.3.2 Een-component voorgedoseerde mortel
Korrelmaat (volgens NBN-EN 933-2): 0 tot max. 2 mm (tolerantie: 5 %).
Volumemassa van het droge mengsel (volgens NBN-EN 1097-7): 1,6 ± 0,1 kg/l.
Volumemassa van de verse mortel (volgens NBN-EN 1097-7): 2,1 ± 0,1 kg/l.
Buigtreksterkte (volgens NBN B14-209, prisma’s 4 × 4 × 16 cm): min. 8 MPa na 28 dagen.
Druksterkte (volgens NBN B14-209, prisma’s 4 × 4 × 16 cm): min. 40 MPa na 28 dagen
Hechtsterkte volgens NBN B14-210 met kleeflaag: minimum 1,5 MPa.
70.4 Hechtmortel voor keramische elementen
De hechtmortel voor het hechten van keramische elementen op de rioolwand is een cementmortel met
goede corrosiewerende eigenschappen, krimparm, plastisch en kunststofgemodificeerd:
- korrelmaat 1 mm;
- consistentie: plompbaar tot stijfplastisch;
- hoogalkalisch: ph > 12,5;
- sulfaatbestendige cement (HSR) volgens III-8.
70.4.1 Typetest voor de treksterkte
Vierkante segmenten gezaagd uit platen (50 mm × 50 mm) gekleefd met specifieke hechtmortel op
betonondergrond na 28 dagen: test volgens NBN-EN 10145-12.
Test op een 20 uur onder water opgeslagen gezandstraalde betonoppervlak:
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-293

Hoofdstuk III - Materialen
- eerst wordt 12 mm mortel opgebracht;
- dan 8 mm op de achterkant van het testplaatje vlak afgetrokken en hierop in dwarsrichting nog eens
8 mm dwars op de ribben;
- vervolgens wordt het testplaatje in het mortelbed gedrukt met een schuivende beweging en dit
wordt gedurende 1 minuut met 600 N/m² belast.
Het staal wordt 28 dagen, bewaard bij 20 °C en 95 % relatieve vochtigheid.
De hechtsterkte van de trekproef op 5 stalen moet gemiddeld minimum 2 N/mm² zijn.
De treksterkte van de mortel voldoet minstens aan de waarde van de NBN-EN 12004 type C1 en
“hoge graad van aanhechting” bij trekbelasting ( 1 N/mm²), optioneel kenmerk 1d en dit conform de
testprocedure uit EN 1348, 1997 § 8.2.
III-294 Standaardbestek 250 april 2006

71 DROGE HYDRAULISCHE MORTEL
Hoofdstuk III - Materialen
Droge hydraulische mortel wordt gebruikt voor het uitvlakken van grote holtes en onregelmatigheden
van betonnen oppervlakken.
De mortel is droog voorgemengd, op basis van hydraulische bindmiddelen met polymeren, vezels en
microsilicaten.
71.1 Fysische en mechanische eigenschappen
Volumemassa (volgens NBN B14-218): min. 1800 kg/m³.
Druksterkte (volgens NBN-EN 196-1): min. 30 MPa na 28 dagen.
Buigsterkte na 28 dagen (volgens NBN-EN 196-1): min. 7 MPa.
Hechtsterkte na 28 dagen (volgens NBN B 15-211): min. 2 MPa.
Verwerkingstijd:
- 60 min. bij 20° C;
- 30 min. bij 40 °C.
Maximale laagdikte: 50 mm per laag.
Minimale laagdikte: 5 mm per laag.
Minimumverwerkingstemperatuur: 5 °C.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-295

Hoofdstuk III - Materialen
72 GEPREFABRICEERDE GEWAPENDE BETONNEN
POLYGONALE OF CIRKELVORMIGE SEGMENTEN VOOR
AFZINKPUTTEN
72.1 Beschrijving
De polygonale schacht bestaat uit een veelhoek met minimaal 12 hoeken en met gelijke
segmentlengte.
De cirkelvormige schacht bestaat uit cirkelsegmenten met gelijke segmentlengte.
De hoogte van de segmenten is minstens 2 meter. Indien nodig dienen bovenaan passtukken met
kleine hoogte voorzien te worden.
De segmenten worden zodanig geplaatst dat de verticale voegen van twee boven elkaar staande
segmenten nooit in elkaars verlengde liggen.
De voegen bestaan uit een rubberprofiel dat geplaatst is in een groef. Met behulp van bouten wordt het
rubber samengedrukt.
De schachten kunnen worden gebruikt als pers- of ontvangstputten voor doorpersingen. De
doorgangen voor de persingen zijn in staal uitgevoerd zodat er watersloten kunnen opgelast worden.
De schachten – of delen ervan – mogen ook gebruikt worden als definitieve inspectieput of
pompkamer.
De elementen zijn voorzien van centreringsnoppen, zodanig uitgevoerd dat ze ook na aantrekken van
de elementen geen steunpunt vormen voor het betrokken element.
72.2 Rubberkarakteristieken
De dichting wordt verwezenlijkt door 2 rubberprofielen van SBR volgens 25.2.2 die tegen elkaar
gedrukt worden. De nominale waterdichtheid bedraagt minimaal 10 bar.
72.3 Betonkwaliteit
De betonkwaliteit is minstens C50/60. De wapening dient voldoende te zijn om de scheurwijdte Wk in
alle uitvoeringsfasen te beperken tot max. 0,3 mm.
Een rekennota, bekistingsplannen, wapeningsplannen en detailplannen van de verbindingen worden ter
goedkeuring voorgelegd aan het bestuur. Daarbij wordt rekening gehouden met alle uitvoeringsfasen
en met volgende belastingen:
- eventuele perskrachten;
- gronddrukken;
- waterdrukken;
- overlasten.
III-296 Standaardbestek 250 april 2006

73 METSEL- EN PLEISTERMORTEL
73.1 Metselmortel
Hoofdstuk III - Materialen
Deze paragraaf is een aanvulling op de norm NBN-EN 998-2, voorheen de Belgische norm NBN
B14-001. De in onderstaande tekst aangegeven paragrafen verwijzen steeds naar de norm NBN-EN
998-2.
73.1.1 Terminologie
Binnen de in de centrale klaargemaakte metselmortels (§ 3.4.1) onderscheiden we 2 categorieën: droge
metselmortel en metselklare mortel (terminologie volgens B14-001). Volgens NBN-EN 998-2 spreken
we nu van respectievelijk fabrieksmatig vervaardigde droge mortel en fabrieksmatig vervaardigde
natte mortel.
Noot: buiten de in 73.1.1 besproken types, zijn er in NBN-EN 998-2 (§3) nog andere types voorzien
voor specifieke toepassingen.
73.1.1.1 Fabrieksmatig vervaardigde droge mortel
Een fabrieksmatig vervaardigde droge mortel is een mortel samengesteld en droog gemengd in een
fabriek, op de bouwplaats gemengd met water overeenkomstig de richtlijnen van de fabrikant.
73.1.1.2 Fabrieksmatig vervaardigde natte mortel
Een fabrieksmatig vervaardigde natte mortel is een mortel samengesteld en gemengd in een fabriek,
geleverd op de bouwplaats gemengd gereed voor gebruik.
73.1.1.3 Basterdmortel
In de vervallen norm B14-001 sprak men van een basterdmortel als de mortel uit ten minste twee
verschillende bindmiddelen bestond. Meestal is dit naast cement ook nog kalk. Binnen de norm
NBN-EN 998-2 bestaat deze categorie van mestelmortel niet meer. De gebruiker kan aan de hand van
het label nagaan of het om een vroegere basterdmortel gaat (zie 73.1.5).
73.1.2 Verwerkbaarheidstijd (§ 5.2.1)
De leveringsbon bevat steeds de verwerkbaarheidstijd bepaald volgens NBN-EN 1015-9. Indien deze
niet vermeld is moet hij tenminste 2h30 bedragen.
Voor fabrieksmatig vervaardigde droge mortels is dit de tijd na bevochtiging.
73.1.3 Vervaardiging en gebruik
73.1.3.1 Mortel gedoseerd en aangemaakt op de bouwplaats
De bindmiddelen worden opgeslagen in een droge plaats, beschut tegen de weersomstandigheden. Het
zand moet zodanig worden opgeslagen dat het niet bevuild wordt door vreemde bestanddelen.
Het mengen moet gebeuren in een menger of in een betonmolen. De kuip dient proper te blijven.
De bestanddelen worden afgemeten met behulp van afgewogen doseervaten. De samenstelling van de
mortel wordt nabij de betonmolen zichtbaar aangeplakt. De volumes van de bestanddelen worden
zodanig afgemeten dat de gekozen verhoudingen bestendig behouden blijven en nagezien worden.
Het aanmaken wordt voortgezet totdat het mengsel volkomen homogeen is en dit ten minste
gedurende 5 minuten nadat het aanmaakwater toegevoegd is.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-297

Hoofdstuk III - Materialen
De mortel moet beschut tegen de weersomstandigheden bewaard blijven. Hij wordt verwerkt binnen
de 2h30 na het aanmaken en in elk geval vooraleer de binding optreedt. Mortel die een begin van
binding ondergaan heeft, mag niet opnieuw aangemaakt worden.
73.1.3.2 Fabrieksmatig vervaardigde natte mortel
Mortel wordt verwerkt, ten hoogste 2h30 nadat hij op de bouwplaats geleverd werd, tenzij zijn binding
vertraagd werd door toevoeging van een bindingsvertrager. In dit geval wordt de gebruiksduur door de
producent vastgesteld of door voorafgaande proeven bepaald.
Op de bouwplaats mag geen water toegevoegd worden.
73.1.3.3 Fabrieksmatig vervaardigde droge mortel
Indien de mortel geleverd wordt in zakken, dan moeten die worden opgeslagen op stapelborden op een
droge plaats, beschut tegen de weersomstandigheden.
De droge mortel wordt verbruikt binnen de 6 maanden na levering.
De droge mortel en het water worden gemengd in een menger of een betonmolen, bij voorkeur met
automatische dosering, zodat een constante massaverhouding water/droge mortel bekomen wordt.
De optimale massaverhouding water/droge mortel wordt door de leverancier als inlichting gegeven.
Afhankelijk van het gebruikte materieel, wordt het aanmaken voortgezet totdat de mortel volkomen
homogeen is.
De alzo bereide mortel wordt verwerkt binnen de tijd die door de leverancier aangeduid wordt, of,
wanneer deze informatie niet verstrekt wordt, binnen de 2h30 nadat hij aangemaakt is. Mortel die een
begin van binding ondergaan heeft, mag niet opnieuw aangemaakt worden.
73.1.4 Transport
73.1.4.1 Fabrieksmatig vervaardigde natte mortel
Het transport van de mortel dient te gebeuren in een doelmatig transportmiddel, zodanig dat de
eigenschappen van de mortel niet wijzigen.
Truckmixers dienen de mortel tijdens het transport en tijdens eventuele wachttijden te agiteren.
73.1.4.2 Fabrieksmatig vervaardigde droge mortel
Het transport van de droge mortel dient te gebeuren in:
- een daartoe geschikte mortelsilo, bestemd voor stationering op de bouwplaats;
- goed gesloten zakken of bulkzakken;
- een bulkauto.
De eigenschappen van de mortel mogen door de verpakking, opslag en transport niet nadelig
beïnvloed worden.
73.1.5 Leveringsbon
De leveringsbon bevat naast het verplichte CE-merk en de daaraan gekoppelde verplichte bepalingen
(Figuur ZA.1 van de norm NBN-EN 998-2) ook volgende informatie:
- de categorie van het geleverde mortel;
- de gebruikte cementklasse;
- de verschillende bindmiddelen en hun hoeveelheden;
III-298 Standaardbestek 250 april 2006

- de verwerkbaarheidstijd (na bevochtiging);
- eventuele hulpmiddelen.
73.1.6 Keuring van verse mortel
73.1.6.1 Monsterneming
Monsterneming van mortel gebeurt volgens NBN-EN 1015-2.
Hoofdstuk III - Materialen
73.1.6.2 Controle van de watervasthouding
De watervasthouding wordt gemeten volgens de werkwijze beschreven in NBN B14-212.
Er wordt driemaal gemeten op drie grepen voortkomend van het verzamelmonster. Het gemiddelde
van de drie metingen is het in aanmerking te nemen resultaat.
73.1.6.3 Controle van de druksterkte
De druksterkte wordt gecontroleerd volgens NBN-EN 1015-11.
73.2 Pleistermortel
Deze paragraaf is een aanvulling op de norm NBN-EN 998-1, voorheen de Belgische norm B14-002.
De in onderstaande tekst aangegeven paragrafen verwijzen steeds naar de norm NBN-EN 998-1.
73.2.1 Terminologie
Binnen de in de centrale klaargemaakte pleistermortels (§ 3.4.1) onderscheiden we 2 categorieën:
droge pleistermortel en metselklare pleistermortel (terminologie volgens B14-002). Volgens NBN-EN
998-1 spreken we nu van respectievelijk fabrieksmatig vervaardigde droge mortel en fabrieksmatig
vervaardigde natte mortel.
Noot: buiten de in 73.2.1 besproken types, zijn er in NBN-EN 998-1 (§3) nog andere types voorzien
voor specifieke toepassingen.
73.2.1.1 Fabrieksmatig vervaardigde droge mortel
Een fabrieksmatig vervaardigde droge mortel is een mortel samengesteld en droog gemengd in een
fabriek, op de bouwplaats gemengd met water overeenkomstig de richtlijnen van de fabrikant.
73.2.1.2 Fabrieksmatig vervaardigde natte mortel
Een fabrieksmatig vervaardigde natte mortel is een mortel samengesteld en gemengd in een fabriek,
geleverd op de bouwplaats gemengd gereed voor gebruik.
73.2.1.3 Basterdmortel
In de vervallen norm B14-002 sprak men van een basterdmortel als de mortel uit twee verschillende
bindmiddelen bestond. Meestal is dit naast cement ook nog kalk. Binnen de norm NBN-EN 998-1
bestaat deze categorie van pleistermortel niet meer. De gebruiker kan aan de hand van het label nagaan
of het om een vroegere basterdmortel gaat (zie 73.2.5).
73.2.1.4 Isolerende bepleistering (§3.5.6)
Bepleistering met thermisch isolerende eigenschappen: λ < 0,20 W/m.K
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-299

Hoofdstuk III - Materialen
73.2.2 Verwerkbaarheidstijd (§ 5.3.1)
De leveringsbon bevat steeds de verwerkbaarheidstijd bepaald volgens NBN-EN 1015-9.
Voor fabrieksmatig vervaardigde droge mortels is dit de tijd na bevochtiging.
73.2.3 Vervaardiging en gebruik
73.2.3.1 Fabrieksmatig vervaardigde natte mortel
Het is verboden om water toe te voegen.
Het is verboden om mortel die reeds een begin van verharding heeft ondergaan opnieuw aan te maken.
De vaten die worden gebruikt voor de behandeling van vochtige mortel worden voor elke menging
afgespoeld en afgeschraapt.
73.2.3.2 Fabrieksmatig vervaardigde droge mortel
Indien de mortel geleverd wordt in zakken, dan moeten die worden opgeslagen op stapelborden op een
droge plaats, beschut tegen de weersomstandigheden.
De droge mortel wordt verbruikt binnen de bewaringstermijn.
Het water wordt aan het droge mengsel toegevoegd op het ogenblik van het mengen, dat bij voorkeur
mechanisch gebeurt.
De mengverhouding water/droge mortel wordt als aanwijzing door de leverancier gegeven en/of
aangepast volgens de eisen die de verwerking ervan stelt.
Het aanmaken wordt voldoende lang voortgezet totdat een volkomen homogeen mengsel bekomen is.
De alzo bereide mortel wordt verwerkt binnen de tijd die door de leverancier aangeduid wordt. Mortel
die een begin van binding ondergaan heeft, mag niet opnieuw aangemaakt worden.
De vaten die worden gebruikt voor de behandeling van vochtige mortel worden voor elke menging
afgespoeld en afgeschraapt.
73.2.4 Transport
73.2.4.1 Fabrieksmatig vervaardigde natte mortel
Het transport van de mortel dient te gebeuren in een doelmatig transportmiddel, zodanig dat de
eigenschappen van de mortel niet wijzigen.
Truckmixers dienen de mortel tijdens het transport en tijdens eventuele wachttijden te agiteren.
73.2.4.2 Fabrieksmatig vervaardigde droge mortel
Het transport van de droge mortel dient te gebeuren in:
- een daartoe geschikte mortelsilo, bestemd voor stationering op de bouwplaats;
- goed gesloten zakken of bulkzakken;
- een bulkauto.
De eigenschappen van de mortel mogen door de verpakking, opslag en transport niet nadelig
beïnvloed worden.
73.2.5 Leveringsbon
De leveringsbon bevat naast het verplichte CE-merk en de daaraan gekoppelde verplichte bepalingen
(Figuur ZA.1 van de norm NBN-EN 998-1) ook volgende informatie:
III-300 Standaardbestek 250 april 2006

- de categorie van het geleverde mortel;
- de verschillende bindmiddelen en hun hoeveelheden;
- de verwerkbaarheidstijd (na bevochtiging).
73.2.6 Controle en keuring van verse mortel
73.2.6.1 Monsterneming
Monsterneming van mortel gebeurt volgens NBN-EN 1015-2.
Hoofdstuk III - Materialen
73.2.6.2 Controle van de watervasthouding
De watervasthouding wordt gemeten volgens de werkwijze beschreven in NBN B14-212.
Er wordt driemaal gemeten op drie grepen voortkomend van het verzamelmonster. Het gemiddelde
van de drie metingen is het in aanmerking te nemen resultaat.
73.2.6.3 Controle van de hechting
De hechtsterkte wordt gemeten overeenkomstig NBN B14-210, waarbij men volgende
proefvoorwaarden in acht neemt:
- de proef heeft plaats op de werkelijke drager of bij gebrek daaraan op een referentiedrager,
samengesteld uit betontegels conform prNBN B 21-211, die zich in droge toestand bevinden; dit
wil zeggen nadat ze een week in een laboratorium zijn bewaard bij 20 ± 2 °C en bij een relatieve
vochtigheid van 50 ± 5 %. In overleg met de leverancier en de gebruiker kunnen andere types van
dragers worden gekozen;
- de mortel wordt bij voorkeur in verse toestand afgesneden;
- men maakt gebruik van een verdeelplaat
73.2.6.4 Controle van de oppervlaktehardheid
Men laat met een slingerbeweging een stalen kogel met een massa M = 1 kg op het verticale element
vallen. Men noteert de diameter d van de kogel, valhoogte h, de waargenomen beschadiging en de
diameter van de vastgestelde indruk.
73.2.6.5 Controle van de vorstbestendigheid
De proeven worden, overeenkomstig NBN B27-009, op vijf proefstukken uitgevoerd.
De proefstukken bestaan uit de pleistermortel, die aangebracht is op zijn drager. Minimale afmetingen
zijn die van een metseldelen waarvan de hoogte minimaal 24 cm bedraagt en de minimale lengte 50
cm bedraagt.
De ouderdom op het ogenblik van impregnering van de proefstukken is 28 dagen, behoudens
andersluidende aanduiding.
De proefstukken worden met water doordrenkt door eenvoudige onderdompeling, volgens het schema
van figuur III-73-1.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-301

Hoofdstuk III - Materialen
h 5cm
drager
pleistermortel
water tot h+5cm
gedurende 72 uur
water tot 4/5h
gedurende 24 uur
water tot 3/5h
gedurende 24 uur
water tot 2/5h
gedurende 24 uur
water tot 1/5h
gedurende 24 uur
7 dagen
Figuur III-73-1
Als men niet over de werkelijke drager beschikt op het ogenblik van de proeven, dan neemt men twee
reeksen proefstukken die door twee types van drager worden gekenmerkt, zodat men de werkelijke
poreusheid van de beschouwde drager kan omvatten.
74 NIHIL
-
III-302 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
75 BIOLOGISCH AFBREEKBARE, NIET HOUTIGE ELEMENTEN
VOOR TEEN- EN TALUDVERSTERKINGEN
Deze materialen kunnen al dan niet beplant worden. Voor voorbeplante materialen, zie 68.3. Voor
beplanting ter plaatse worden plantgaten gemaakt, gevuld met levend materiaal conform 68 en/of
XI-10.2.
75.1 Biologisch afbreekbare oeverrollen
75.1.1 Materialen
Oeverrollen bestaan uit natuurvezelstoffen die worden samengevoegd tot een cilindrische structuur en
omgeven door een net. De binnenste laag heeft enkel tot doel het volume te verhogen. De buitenste
laag (of lagen) houdt het geheel samen en voorkomt de uitspoeling van het kernmateriaal, dat goed
moet worden samengeperst.
Toegelaten materialen zijn, volgens 69.2.1:
- voor de vulling: kokos, vlasscheven of houtspaanders;
- voor het omhullend geotextiel: jute, vlas, sisal, kokos;
- voor het net: vlas-, jute-, sisal-, kokostouw van minstens 400 g per 100 m;
- eventuele beplanting volgens 68.
De afmetingen van de rollen zijn afhankelijk van de toepassing en variëren in diameter van 20 tot
100 cm en in lengte van 1,00 tot 6,00 m. De keuze van de diameter en/of het aantal rollen is
afhankelijk van het waterpeil, de schommeling van het waterpeil en/of de golfhoogte. De soortelijke
massa van de rollen is afhankelijk van de vulling en bedraagt minimaal 125 kg/m³ voor kokosrollen.
De aanbestedingsdocumenten specificeren de gewenste afmetingen, materialen en eigenschappen en
bepalen of de rollen al dan niet vooraf beplant zijn.
75.1.2 Functionele levensduur
De levensduur van biologisch afbreekbare oeverrollen is afhankelijk van het type materiaal en de
dichtheid, conform de gegevens uit tabel III-69-1. De levensduur van oeverrollen in kokos bedraagt 5
tot 10 jaar, afhankelijk van de dichtheid.
75.1.3 Levering, transport en stapeling
Wanneer de verwerking niet binnen de 24 uur na aankomst op de werf kan gebeuren, dan dienen de
niet voorbeplante rollen droog te worden opgeslagen. Voorbeplante rollen moeten goed vochtig
worden gehouden. Alle nodige maatregelen moeten genomen worden om sterfte, uitdroging en rotting
van de planten te voorkomen.
De rollen zijn vergezeld van de nodige conformiteitsattesten.
75.1.4 Controle
Minstens een visuele keuring en nazicht van originele leveringsbon en conformiteitsattesten.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-303

Hoofdstuk III - Materialen
75.2 Biologisch afbreekbare matrassen
75.2.1 Materialen
Gevulde biologisch afbreekbare matrassen (ofwel gevulde matten) bestaan uit plantaardige vezels,
omhuld door een biologisch afbreekbaar geotextiel en een net.
Toegelaten materialen zijn, volgens 69.2.1:
- voor de vulling: kokos, stro, vlasscheven of houtspaanders;
- voor het geotextiel: jute, vlas, kokos, sisal;
- voor het net: jute-, vlas-, sisal- of kokostouw van minstens 400 g per 100 m;
- eventuele beplanting volgens 68.
De gevulde matrassen zijn 4 tot 8 cm dik en hebben een breedte van 0,75 tot 1,00 meter. De lengte van
de matrassen is maximaal 5,00 meter. De treksterkte bedraagt minimum 20,0 kN/m in beide
hoofdrichtingen.
De aanbestedingsdocumenten specificeren de gewenste afmetingen, materialen en eigenschappen en
bepalen of de matrassen al dan niet vooraf beplant zijn.
75.2.2 Functionele levensduur
De levensduur van biologisch afbreekbare matrassen bedraagt 1 tot 5 jaar, afhankelijk van de
gebruikte materialen.
75.2.3 Levering, transport en stapeling
De matrassen worden opgerold geleverd. Wanneer de verwerking niet binnen de 24 uur na aankomst
op de werf kan gebeuren, dienen de niet-voorbeplante matrassen steeds droog te worden opgeslagen.
Voorbeplante matrassen moeten goed vochtig gehouden worden. Alle nodige maatregelen moeten
genomen worden om sterfte, uitdroging en rotting van de planten te voorkomen.
De matrassen zijn vergezeld van de nodige conformiteitsattesten.
75.2.4 Controle
Minstens een visuele keuring en nazicht van originele leveringsbon en conformiteitsattesten.
75.3 Kokosblokken
75.3.1 Materialen
Kokosblokken bestaan uit 100 % gecompacteerde kokosvezel die tot een balkvormige structuur is
samengevoegd, omringd door een (afbreekbaar) geknoopt kokosnet. De lengte bedraagt 2,00 tot 6,00
meter. De doorsnede is minimaal 40 × 40 cm. Het soortelijk gewicht bedraagt minimaal 125,0 kg/m³.
De aanbestedingsdocumenten bepalen of de kokosblokken al dan niet zijn voorbeplant.
Eventuele beplanting is volgens 68.
75.3.2 Functionele levensduur
De levensduur van kokosblokken bedraagt 3 tot 5 jaar.
III-304 Standaardbestek 250 april 2006

75.3.3 Levering, transport en stapeling
Hoofdstuk III - Materialen
Wanneer de verwerking niet binnen de 24 uur na aankomst op de werf kan gebeuren, dan dienen de
niet-voorbeplante blokken steeds droog te worden opgeslagen, bij voorkeur in een loods, niet afgedekt
en los van elkaar. Voorbeplante matrassen moeten goed vochtig gehouden worden. Alle nodige
maatregelen moeten genomen worden om sterfte, uitdroging en rotting van de planten te voorkomen.
De blokken zijn vergezeld van de nodige conformiteitsattesten.
75.3.4 Controle
Minstens een visuele keuring en nazicht van originele leveringsbon en conformiteitsattesten.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-305

Hoofdstuk III - Materialen
76 BEVESTIGINGSMIDDELEN VOOR EROSIEWERENDE
ELEMENTEN
76.1 Samenstellende materialen
De samenstellende materialen zijn:
- houten verankeringspalen;
- houten piketten;
- houten pennen;
- stalen pennen;
- metalen binddraad;
- biodegradeerbaar koord.
76.2 Kenmerken
76.2.1 Houten verankeringspalen
De verankeringspalen verankeren onderaan en bovenaan (volgens het dwarsprofiel van de waterloop)
de erosiewerende weefsels.
De minimale criteria zijn:
- houten palen volgens 50.2.3.
76.2.2 Houten piketten
De houten piketten bevestigen de erosiewerende weefsels en verbeteren het contact tussen de
erosiewerende weefsels en de ondergrond.
De minimale criteria zijn:
- houten piketten volgens 50.2.4.
76.2.3 Pennen
76.2.3.1 Houten pennen
De houten pennen bevestigen de erosiewerende weefsels en verbeteren het contact tussen de
erosiewerende weefsels en de ondergrond.
De toegelaten houtsoorten zijn deze zoals bepaald in 50.2.4.1.A.
De overige criteria zijn:
- lengte: 30 of 40 cm;
- sectie: 1 cm × 2 cm;
- onderaan spievormig afgezaagd;
- bovenaan voorzien van een dwarse pin;
- de pennen hebben een zekere ruwheid om een goede verankering te verzekeren.
III-306 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
76.2.3.2 Stalen pennen
De stalen pennen bevestigen de erosiewerende weefsels en verbeteren het contact tussen de
erosiewerende weefsels en de ondergrond. Het gebruik ervan is beter te vermijden bij
biodegradeerbare materialen.
De minimale criteria zijn:
- onbehandelde U-vormige of J-vormige stalen pennen (bouwstaal van laagste kwaliteit, niet
beschermd tegen corrosie);
- de pennen roesten in ca. 10 jaar weg;
- deze pennen hebben een lengte van minimaal 30 cm, een breedte (hart op hart, bij U-vormige
pennen) van 8 cm en een diameter van 4,0-6,0 mm.
76.2.4 Bindmiddelen
76.2.4.1 Metalen binddraad
- bestaat uit uitgegloeide ijzerdraad;
- treksterkte: 370 N/mm²;
- minimale diameter: 3 mm (tolerantie + 0,1 mm), tenzij anders vermeld.
Metalen binddraad is voor natuurtechnische toepassingen – voor zover al toegelaten in de
aanbestedingsdocumenten – niet beschermd tegen corrosie.
76.2.4.2 Biodegradeerbaar koord
- het materiaal is hennep, katoen, jute, sisal, kokos of vlas;
- de functionele levensduur van het koord dient minimaal 3 maal deze van de biodegradeerbare
weefsels te zijn;
- het koord heeft een gewicht van minstens 400 g per 100 m;
- het bindkoord aan de verankerings- en/of perkoenpalen heeft een sectie die minstens 2 maal de
sectie van het bindmateriaal is van de erosiewerende weefsels;
- het bindkoord aan de piketten heeft een sectie die minimaal gelijk is aan de sectie van het
bindmateriaal van de erosiewerende weefsels.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-307

Hoofdstuk III - Materialen
77 BOMENZAND
Bomenzand is een grondmengsel met speciale eigenschappen, geschikt om het plantgat onder de
aanpalende verharding uit te breiden zonder dat er verzakkingen ontstaan. Bomen kunnen er goed in
wortelen. Het is echter geen ideaal substraat, maar enkel een mengsel dat toelaat om de
doorwortelbare ruimte te vergroten op plaatsen waar bomen in verharding worden geplant.
Bomenzand bestaat voor ongeveer 90 % uit ééntoppig zand, waaraan organische stof en wat klei zijn
toegevoegd. Eéntoppig zand is zoet rivierzand en bestaat uit gezeefde zandkorrels van vrijwel gelijke
grootte.
De kenmerken van bomenzand worden in de tabel III-77-1 gegeven.
Kenmerken Eenheden Bomenzand
Korrelgrootte zandfractie – M-50 cijfer µm 450-600
Korrelverdeling (D60/D10) - max. 2,5
Organische stof a
gewichtsprocent 4 - 5
Klei gewichtsprocent < 4
pH – KCl - 5,0 - 6,5
EC-waarde b
mS/cm < 1,5
MgO g/kg droge stof 1,0 - 1,5
Fosfaat (P2O5) g/kg droge stof 0,25 - 1
K-HCl (K2O) mg/kg droge stof 150 - 350
CaO g/kg droge stof 5 - 20
Tabel III-77-1:
a
de organische stof moet voldoende afgerijpt zijn en afgezeefd
met een zeef van max. 15 mm. Er wordt bij voorkeur fijne,
volledig afgerijpte groen- of GFT-compost gebruikt (zie 62
voor beschrijving).
b de EC-waarde (het elektrisch geleidingsvermogen) is van
belang om de zoutbelasting te bepalen. Indien de waarde niet
kan berekend worden, dan is een even goed alternatief de
bepaling van het C-cijfer: het zoutgehalte in het bodemvocht.
In dat geval geldt 1 gr NaCl per liter als een absoluut
maximum.
Elke levering van bomenzand is vergezeld van een certificaat van oorsprong en een recent
analyseverslag, waarin minimaal de resultaten voor de bovenvermelde kenmerken zijn opgenomen.
III-308 Standaardbestek 250 april 2006

78 MOBIELE AFSLUITING
Hoofdstuk III - Materialen
De mobiele afsluiting is samengesteld met geprefabriceerde panelen, die geplaatst worden in
bijbehorende, verplaatsbare voetstukken.
78.1 Vorm en afmetingen
Minimum hoogte van de afsluiting: 1,80 m.
Geen uitstekend deel mag gevaar vormen voor verwonding van voetgangers.
78.2 Materialen
De geprefabriceerde panelen bestaan uit een kader van verzinkt stalen buizen, waartegen een verzinkt
of geplastificeerd draadnet is bevestigd. Het geheel heeft voldoende stijfheid en weerstand.
De bijbehorende, verplaatsbare voetstukken zijn voor bovengrondse plaatsing, van geprefabriceerd
beton met een vorm en massa in verhouding tot de panelen en voorzien van steekgaten voor een
stabiele bevestiging van de panelen.
De koppelstukken en andere bevestigingsmiddelen om panelen aan elkaar te verbinden zijn van
kunststof en/of staal dat afdoende tegen corrosie beschermd is.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-309

Hoofdstuk III - Materialen
79 GRONDWATERPEILBUIZEN
79.1 Vorm en afmetingen
Een peilbuis is op de diepte waarop de stijghoogte moet worden gemeten, geperforeerd. Het
geperforeerde deel van de peilbuis wordt aangeduid als filterelement, het niet-geperforeerde deel als
opstijgbuis.
Onderaan wordt de peilbuis afgesloten met een stop. Bovenaan wordt de peilbuis voorzien van een
stop met kleine opening.
De afmetingen zijn aangeduid in de aanbestedingsdocumenten.
Minimale nominale diameter: 4 cm.
79.2 Materialen
Peilbuizen zijn vervaardigd van hard-PVC.
Het filterelement is voorzien van voldoende evenwijdige verticale spleten van ca. 0,3 à 0,5 mm die
gelijkmatig over het filterelement zijn aangebracht. De gezamenlijke oppervlakte van de spleten
bedraagt minstens 4 % van de buisoppervlakte over de filterlengte.
De verbinding tussen filterelement en opstijgbuis is goed sluitend.
III-310 Standaardbestek 250 april 2006

80 BOOMPLATEN
80.1 Vorm en afmetingen
Hoofdstuk III - Materialen
De boomplaten zijn vierkant en hebben de volgende afmetingen: 35 × 35 cm, 50 × 50 cm of 70 × 70
cm, tenzij anders gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
80.2 Materialen
De boomplaten bestaan volledig uit biodegradeerbare materialen, voor 100 % vervaardigd uit
recyclageproducten.
De samenstelling van de boomplaten is als volgt:
- minimum 40 % papierslib (afkomstig van de waterzuivering van papierfabrieken);
- minimum 40 % GFT-compost volgens 62.2;
- maximum 20 % papiervezels.
Het gewicht van de platen bedraagt 3 kg/m². Afwijkingen in min en in meer van 15 % zijn toegelaten.
De boomplaten voldoen integraal aan de wettelijk voorziene milieuhygiënische normen voor GFTcompost.
De boomplaten hebben een centrale opening en een rechte snede, zodat ze op eenvoudige wijze rond
de planten kunnen aangebracht worden. Boomplaten die aangewend worden voor bomen beschikken
over een extra opening in de plaat voor het aanbrengen van een boompaal.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-311

Hoofdstuk III - Materialen
81 BESCHERMINGSELEMENT UIT KUNSTSTOF
81.1 Vorm en afmetingen
De beschermingselementen zijn spiraalvormig en hebben de volgende afmetingen: 60 cm, 75 cm of
100 cm, tenzij anders gespecificeerd in de aanbestedingsdocumenten.
81.2 Materialen
De beschermingselementen bestaan uit kunststof, zijn voorzien van gaatjes met een maximum
diameter van 2,5 cm en hebben een diameter van minimaal 3,0 cm en maximaal 4,0 cm.
82 NIHIL
-
83 NIHIL
-
84 NIHIL
-
85 NIHIL
-
86 NIHIL
-
87 NIHIL
-
88 NIHIL
-
89 NIHIL
-
III-312 Standaardbestek 250 april 2006

90 MARKERINGSPRODUCTEN
90.1 Algemeen
90.1.1 Kleur van het markeringsproduct
Hoofdstuk III - Materialen
De kleurcoördinaten x en y van wegenverf moeten beantwoorden aan de specificaties vermeld in
goedkeurings-en certificatieleidraad G0023 van de BUtgb.
De kleurcoördinaten x en y van thermoplasten moeten beantwoorden aan de specificaties vermeld in
goedkeurings-en certificatieleidraad G0024 van de BUtgb.
De kleurcoördinaten x en y van andere markeringsproducten moeten voldoen aan NBN-EN 1871.
Oranje markeringsproducten dienen de kleurcoördinaten te hebben, zoals aangegeven in tabel III-90-1.
coördinaten van de hoekpunten
kleur
oranje
Tabel III-90-1
1 2 3 4
x 0,490 0,500 0,610 0,550
y 0,413 0,375 0,390 0,450
90.1.2 Luminantiefactor van het markeringsproduct
Koudplasten dienen minstens een luminantiefactor van 0,80 te halen (LF6 van NBN-EN 1871).
De luminantie van wegenverf moet beantwoorden aan de specificaties vermeld in goedkeurings-en
certificatieleidraad G0023 van de BUtgb.
De luminantie van thermoplasten en voorgevormde thermoplasten moet beantwoorden aan de
specificaties vermeld in goedkeurings-en certificatieleidraad G0024 van de BUtgb.
Voorgevormde markeringsproducten die geen thermoplast zijn, hebben een luminantiefactor van 0,60
(klasse B5 van NBN-EN 1790).
Oranje markeringsproducten hebben minstens een luminantiefactor van 0,40.
Voor de vaststelling van de luminantiefactor in het laboratorium worden de markeringsproducten niet
nabestrooid.
90.2 Wegenverf
90.2.1 Beschrijving en kenmerken
Wegenverf moet beantwoorden aan de specificaties vermeld in goedkeurings- en certificatieleidraad
G0023 van de BUtgb. Producten die een ATG-certificaat bezitten, dienen niet opnieuw beproefd te
worden.
90.2.2 Proeven
90.2.2.1 Monsterneming
De monsterneming gebeurt in de opslagruimte van de aannemer of op de bouwplaats.
Een monsterneming omvat 3 proefmonsters: 1 monster voor de proeven, 4 monster te bewaren bij de
aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en eventuele controle van de houdbaarheid in
opslag, 1 monster te bewaren bij de aannemer voor een eventuele tegenproef.
Bij een één-componentverf bestaat 1 monster uit 1 l verf.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-313

Hoofdstuk III - Materialen
Bij een twee-componentenverf bestaat 1 monster uit de te mengen componenten afzonderlijk, in de
juiste mengverhouding en zodanig dat de componenten samen ca. 1,5 kg wegen.
Teneinde na te gaan of de verf beantwoordt aan de hiervoor beschreven voorschriften, wijst de leidend
ambtenaar of zijn afgevaardigde, op de plaats van de monsterneming en in het bijzijn van de
aannemer, een aantal bussen aan overeenkomstig tabel III-90-2, die voor de ter keuring aangeboden
partij bussen representatief zijn. De nominale inhoud van de bussen is 25 liter.
Grootte van de ter keuring
aangeboden partij
Grootte van het
representatief monster
tot 100 bussen 4 bussen
101 tot 250 bussen 8 bussen
251 tot 500 bussen 12 bussen
500 tot 1000 bussen 16 bussen
Tabel III-90-2
Een partij is een geheel van bussen van dezelfde verf, van een zelfde fabricage en van maximum
25000 liter.
De uitslagen, verkregen bij de beproeving van de monsters voortkomend van een bepaalde
monsterneming, zijn representatief voor gans de beschouwde partij.
De behandeling van de bussen en de monsterneming gebeuren door het personeel van de aannemer,
met diens materieel en op diens kosten en risico.
Werkwijze:
1. de bussen worden geopend;
2. de verf moet worden gemengd; is er bezinksel op de bodem van een bus en kan men dit niet
opnieuw laten in suspensie brengen, dan wordt de partij verf afgekeurd;
3. met de lepel in één schep twee liter verf scheppen en die in een zuivere bus gieten waarvan de
inhoud groot genoeg is voor het geheel van de monsternemingen;
4. wanneer al de delen die samen het voor de partij representatieve monster moeten vormen, in de
daartoe bestemde bus zijn bijeengegoten, wordt de verf door krachtig oproeren gehomogeniseerd;
5. tenslotte worden drie monsters van telkens 1 liter genomen:
- één monster is bestemd voor beproeving in een door de leidend ambtenaar aangewezen erkend
laboratorium;
- één monster is bestemd voor de aannemer;
- één monster is bestemd voor de aanbestedende overheid en wordt bewaard voor eventuele
tegenproeven.
De bussen voor de monsterneming moeten een wijde opening hebben, hermetisch sluiten en een
bruikbare inhoud van 1 liter hebben, zodat het peil van de verf bij vulling tot op 0,5 cm à 1 cm van de
rand van het ingedrukte deksel reikt. De bussen moeten bovendien volkomen zuiver zijn.
Na vulling worden de bussen op een doeltreffende wijze verzegeld en van de volgende
identificatiegegevens voorzien:
- de vermelding “wegenverf”;
- het referentienummer van het monster;
- de datum van de monsterneming;
- referenties van de aanbestedingsdocumenten.
Vervolgens worden de bussen in een stevige verpakking geplaatst.
III-314 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
90.2.2.2 Uit te voeren proeven
De kenmerken uit de goedkeurings- en certificatieleidraad G0023 van de BUtgb worden beproefd,
tenzij het product in het bezit is van een ATG-goedkeuring.
90.2.2.3 Aantal monsternemingen
Er gebeurt één monsterneming per 25000 l wegenverf (één- of meer-componenten).
90.3 Koudplasten
90.3.1 Beschrijving
Koudplasten moeten voldoen aan NBN-EN 1871.
De UV-weerstand voldoet aan klasse UV1 van NBN-EN 1871.
De Tröger-weerstand voldoet aan klassen TW0 en TWU0 van NBN-EN 1871.
90.3.1.1 Bindmiddelgehalte
Het gehalte aan bindmiddel van de basiscomponent wordt vastgesteld volgens de methode waarnaar in
XIV-3.90.3 verwezen wordt. Het resultaat wordt uitgedrukt in massaprocenten.
Er dient overeenstemming te zijn tussen de proefresultaten van het product dat wordt aangeboden voor
voorafgaande technische keuring en het product dat op de weg wordt aangebracht.
90.3.1.2 Type van bindmiddel
Het type van bindmiddel in de basiscomponent wordt geïdentificeerd. De voorbereiding van het
monster gebeurt volgens de methode waarnaar in XIV-3.90.3 verwezen wordt.
Er dient overeenstemming te zijn tussen de proefresultaten van het product dat wordt aangeboden voor
voorafgaande technische keuring en het product dat op de weg wordt aangebracht.
90.3.1.3 Gehalte aan titaniumdioxide
Het gehalte aan titaniumdioxide van de basiscomponent wordt vastgesteld en uitgedrukt in
massaprocenten. De voorbereiding van het monster gebeurt volgens de methode waarnaar in
XIV-3.90.3 verwezen wordt.
Er dient overeenstemming te zijn tussen de proefresultaten van het product dat wordt aangeboden voor
voorafgaande technische keuring en het product dat op de weg wordt aangebracht.
90.3.1.4 Gehalte aan glasmengparels
Het gehalte aan glasmengparels van de basiscomponent wordt bepaald volgens de methode waarnaar
in XIV-3.90.3 verwezen wordt. Het wordt uitgedrukt in massaprocenten.
Er dient overeenstemming te zijn tussen de proefresultaten van het product dat wordt aangeboden voor
voorafgaande technische keuring en het product dat op de weg wordt aangebracht.
90.3.2 Proeven
90.3.2.1 Monsterneming
De monsterneming gebeurt in de opslagruimte van de aannemer of op de bouwplaats. Een
proefmonster bestaat uit de verschillende te mengen componenten afzonderlijk, in de juiste
mengverhouding en zodanig dat de componenten samen 1 kg wegen.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-315

Hoofdstuk III - Materialen
Een monsterneming omvat 3 proefmonsters van 1 kg: 1 monster voor de proeven, 1 monster te
bewaren bij de aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en 1 monster te bewaren bij de
aannemer voor een eventuele tegenproef.
De aannemer bepaalt de werkwijze die er moet toe leiden dat representatieve monsters genomen
worden en zorgt ervoor dat hiertoe het nodige gereedschap aanwezig is.
90.3.2.2 Uit te voeren proeven
Alle kenmerken vermeld onder 90.1 en 90.3.1 worden beproefd.
90.3.2.3 Aantal monsternemingen
Er gebeurt één monsterneming per 25000 kg markeringsproducten (= alle componenten samen in de
juiste mengverhouding).
90.4 Thermoplasten
90.4.1 Beschrijving en kenmerken
Thermoplasten en voorgevormde thermoplasten moeten beantwoorden aan de specificaties vermeld in
goedkeurings- en certificatieleidraad G0024 van de BUtgb. Producten die een ATG-certificaat bezitten
dienen niet opnieuw beproefd te worden.
90.4.2 Proeven
90.4.2.1 Monsterneming
De monsterneming gebeurt in de opslagruimte van de aannemer of op de bouwplaats.
Een monsterneming omvat 3 proefmonsters van 1 kg: 1 monster voor de proeven, 1 monster te
bewaren bij de aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en 1 monster te bewaren bij de
aannemer voor een eventuele tegenproef.
De aannemer bepaalt de werkwijze die er moet toe leiden dat representatieve monsters genomen
worden en zorgt ervoor dat hiertoe het nodige gereedschap aanwezig is.
90.4.2.2 Uit te voeren proeven
De kenmerken uit de goedkeurings- en certificatieleidraad G0024 van de BUtgb worden beproefd,
tenzij het product in het bezit is van een ATG-goedkeuring.
90.4.2.3 Aantal monsternemingen
Er gebeurt 1 monsterneming per 25000 kg markeringsproduct.
90.5 Voorgevormde markeringen
90.5.1 Beschrijving
Voorgevormde markeringen moeten voldoen aan NBN-EN 1790.
De UV-weerstand voldoet aan klasse UV2 van NBN-EN 1790.
90.5.1.1 Verwijderbaarheid
Voor permanente voorgevormde markeringen gelden de voorschriften van X-2.3.4.9.
Voor tijdelijke voorgevormde markeringen gelden de voorschriften van X-2.3.4.8.
III-316 Standaardbestek 250 april 2006

Hoofdstuk III - Materialen
90.5.1.2 Houdbaarheid bij opslag
Opgeslagen in een vorstvrije en koele ruimte in hun originele verpakking, moeten de voorgevormde
markeringen nog toepasbaar blijven gedurende een periode van minimum één jaar.
90.5.1.3 Specifieke bijkomende eisen
90.5.1.3.A VOORGEVORMDE THERMOPLASTEN
Voorgevormde thermoplasten voldoen aan de voorschriften van de thermoplasten.
90.5.1.3.B VOORGEVORMDE KOUDPLASTEN
Voorgevormde koudplasten voldoen aan de voorschriften van de koudplasten.
90.5.1.4 UV-veroudering
De luminantiefactor mag hoogstens met 0,10 gedaald zijn na de blootstelling vermeld in XIV-3.90.5.
90.5.2 Proeven
90.5.2.1 Monsterneming
Een monsterneming omvat 3 proefmonsters van 1 m²: 1 monster voor de proeven, 1 monster te
bewaren bij de aanbestedende overheid voor een eventuele tegenproef en 1 monster te bewaren bij de
aannemer voor een eventuele tegenproef.
90.5.2.2 Uit te voeren proeven
Alle kenmerken vermeld onder 90.1 en 90.5.1 worden beproefd.
90.5.2.3 Aantal monsternemingen
Er gebeurt 1 monsterneming per 1000 m² voorgevormde markering.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-317

Hoofdstuk III - Materialen
91 GLASPARELS EN STROEFMAKENDE MIDDELEN VOOR
MARKERINGSPRODUCTEN
91.1 Glasparels voor voormenging
NBN-EN 1424 en PTV 882 zijn van toepassing voor de glasparels voor nabestrooiing, stroefmakende
middelen voor nabestrooiing en hun mengsel.
91.2 Glasparels voor nabestrooiing
NBN-EN 1423 en PTV 881 zijn van toepassing voor de glasparels voor nabestrooiing, stroefmakende
middelen voor nabestrooiing en hun mengsel.
91.3 Stroefmakend middel voor nabestrooiing van markeringen
NBN-EN 1423 en PTV 881 zijn van toepassing voor de glasparels voor nabestrooiing, stroefmakende
middelen voor nabestrooiing en hun mengsel.
91.4 Mengsels van glasparels en stroefmakend middel voor nabestrooiing
van markeringen
NBN-EN 1423 en PTV 881 zijn van toepassing voor de mengsels van glasparels en stroefmakende
middelen voor nabestrooiing.
III-318 Standaardbestek 250 april 2006

92 WEGDEKREFLECTOREN
92.1 Beschrijving en kenmerken
Hoofdstuk III - Materialen
De wegdekreflectoren dienen te voldoen aan de voorwaarden van NBN-EN 1463-1 en NBN-EN
1463-2. Ze zijn retroflecterend voor één richting of voor beide richtingen.
De retroflectie (mcd/lx) moet voldoen aan klasse PRP1 van NBN-EN 1463-1.
De kleur van de reflectoren moet voldoen aan klasse NCR1 van NBN-EN 1463-1 (kleuren wit, geel of
amber). De kleur van de behuizing is neutraal (grijsachtig).
De wegdekreflectoren moeten voldoen aan klassen DV0, R1 en S1 van norm NBN-EN 1463-2 inzake
levensduur.
De hoogte van het gedeelte dat boven het wegoppervlak uitsteekt, voldoet aan klasse H0, H1, H2 of
H3 van de norm NBN-EN 1463-1, bepaald in het bijzonder bestek. Indien het bestek niets vermeldt,
dan geldt klasse H3 voor verankerde aluminium wegdekreflectoren en H2 voor andere.
De lengtes van de horizontale zijden van de wegdekreflectoren meten ten hoogste 160 mm voor
verankerde aluminium wegdekreflectoren en 120 mm voor andere.
Bij verankerde aluminium wegdekreflectoren zijn de behuizing en het anker beiden in aluminium en
vormen ze één geheel.
april 2006 Standaardbestek 250 versie 2.1 III-319

Hoofdstuk III - Materialen
Hoofdstuk III werd opgemaakt door Werkgroep 2
voorzitter en secretaris
Philippe Keppens
leden van de werkgroep
Erik Barbé, Valère Cornelis, Marcel De Brael, Ronald De Groot, Toon De Ruyver, Hubert
Decramer, Theo De Vos, Lucien Heleven, Henk Keymeulen, Dirk Lacaeyse, Jean-Pierre Martens,
Christian Mauroit, André Onderbeke, Armand Rouffaert, Erik Seynaeve, Hendrik Van Den Bergh,
Joseph Vanderkimpen (oud-voorzitter), Frans Venstermans, Jan Weckx
III-320 Standaardbestek 250 april 2006