Bovine Virus Diarree (BVD) - Dierenarts Zutphen- Laren

De Gezondheidsdienst voor Dieren Rund
Inhoud pagina
Inleiding 1
Pathogenese 1
BVD-virusdragers 2
Introductie in een niet-immuun koppel 3
Symptomen 3
Volwassen runderen 3
Kalveren 3
BVD-virusdragers 3
Diagnose 3
Kalveren 3
Volwassen runderen 4
Status 4
BVD-aanpak op het bedrijf 4
Afstemming BVD-onderzoek 5
GD QuickScan BVD 5
Aanvraag 6
Melkvee: combinatie van drie testen 6
Vleesvee: combinatie van diergroepen 6
Uitslag en vervolgactie 7
GD Programma BVD-virusvrij 8
Aanvraag 8
Opsporen dragers 8
Certificeren na GD Tankmelk BVD 9
Bewaking BVD-virusvrij status 10
Aanvoer niet BVD-virusvrije runderen 10
GD Tankmelk BVD 11
Aanvraag 11
Werkwijze 11
Opstap voor certificeren 11
GD BVD Afweerstoffen JongveeMonitor 11
GD BVD Jongvee DragerCheck 12
Checklist BVD-preventie 12
Vaccinatie 13
Schade 14
Praktijkmap Herkauwers
Bovine Virus Diarree
(BVD)
Inhoud pagina
Testmethodieken 14
PCR 14
Antigeen-ELISA 15
Antilichaam-ELISA 15
Viruskweek 16
Kostenaspecten 16
Inleiding
Het virus dat bovine virus diarree (BVD) veroorzaakt,
behoort samen met het Border Disease
Virus (BDV) en het Klassieke Varkenspestvirus
(KVP) tot het genus der Pestivirussen. Deze
virussen vertonen qua structuur en antigene
eigenschappen grote overeenkomsten. Dit betekent
dat overdracht van het BVD-virus tussen
varkens, schapen en runderen mogelijk is.
BVD kan op rundveebedrijven grote economische
schade veroorzaken. De bestrijding van BVD
is in 998 van start gegaan met een vrijwillig
BVD-programma. Doel van dit programma
is het elimineren van het BVD-virus door het
opsporen en afvoeren van dieren die het BVDvirus
permanent bij zich dragen (virusdragers).
Daarnaast biedt GD verschillende onderzoekspakketten
waarmee de BVD-situatie in kaart wordt
gebracht en bewaakt.
Pathogenese
Het BVD-virus wordt uitgescheiden in alle
secreta en excreta. De grootste hoeveelheid
virus wordt aangetroffen in het speeksel en de
neusuitvloeiing. Overdracht van het BVD-virus
gebeurt meestal via diercontact. Daarnaast is
indirecte verspreiding via mensen of materialen
(spuiten en naalden) mogelijk.
juni 2008 BVD

Opname van het virus geschiedt in het algemeen
via de orale en/of de nasale route. Het virus
vermenigvuldigt zich in de tonsillen en het
lymfoïde weefsel rond de oropharynx, waarna
systemische verspreiding en transport naar
mesenteriale en bronchiale lymfeknopen plaatsvindt.
Twee tot vier dagen na de orale of nasale
opname is het virus in het bloed aantoonbaar.
Tijdens de viremische fase scheiden de dieren
over het algemeen gedurende zeven tot veertien
dagen het virus uit. In sommige gevallen kan de
virusuitscheiding tot 30 dagen duren.
BVD-dragers zijn reeds intra-uterien besmet. Ze
hebben geen antilichamen en scheiden het virus
continu uit, in tegenstelling tot recent geïnfecteerde
viremische dieren. Het zijn voornamelijk
de dragers die zorgen voor de verspreiding van
het virus en het instandhouden van de infectie
in de rundveepopulatie.
Een recent geïnfecteerd viremisch dier scheidt
veel minder virus uit dan een drager. Het is niet
bekend in welke mate recent geïnfecteerde viremische
dieren als besmettingsbron van het BVDvirus
kunnen optreden, maar het kan wel een
bron van introductie op het bedrijf zijn.
Dieren die een BVD-infectie hebben doorgemaakt
(incubatietijd vijf tot zeven dagen),
vormen na twee tot drie weken afweerstoffen
en zijn, voorzover bekend, langdurig, zo niet
levenslang beschermd tegen een herinfectie.
Deze immuniteit voorkomt ook grotendeels
infecties van de vrucht bij drachtige dieren.
Vindt een BVD-infectie plaats bij een drachtig
dier dat geen afweerstoffen tegen BVD heeft,
dan kan dit leiden tot:
• afsterven van de vrucht, gevolgd door mummificatie,
resorptie of verwerpen. Dit treedt
met name op bij infecties gedurende de eerste
twee maanden van de dracht, het kan echter
gedurende de hele dracht optreden.
• de geboorte van een persistent met BVD-virus
geïnfecteerd kalf (dragerkalf). Dit gebeurt
overwegend als de vrucht in de eerste drie
maanden van de dracht wordt geïnfecteerd.
Omdat infectie plaatsvindt op het moment dat
het immuunapparaat van het kalf nog niet is
ontwikkeld, wordt het BVD-virus als lichaamseigen
beschouwd. Het kalf zal dan ook geen
antilichamen produceren. Precolostraal hebben
deze dieren geen afweerstoffen.
• geboorte van kalveren met waarneembare
afwijkingen, zoals oog-, vacht- en hersen-
2 BVD
juni 2008
afwijkingen. Deze dieren worden meestal
besmet tussen dag 00 en 50 van de dracht.
Beschreven zijn onder andere hypomyelinegenesis,
hydrocephalus, cerebellaire hypoplasie,
atrofie van de retina en microftalmie. Deze
afwijkingen komen zowel voor bij dragers als
niet-dragers.
• geboorte van kalveren met precolostrale
afweerstoffen. Bij infectie tijdens de
laatste drie maanden van de dracht is het
afweerapparaat zodanig ontwikkeld, dat het
kalf een BVD-infectie kan elimineren en
afweerstoffen vormt. Abortus en geboorte van
afwijkende of kleine zwakke kalveren is echter
nog steeds mogelijk.
Er worden twee verschillende genotypen van
het BVD-virus onderscheiden, type I en type
II. Type I vertegenwoordigt de klassieke stammen
die over het algemeen minder duidelijke
verschijnselen geven. Type II is verantwoordelijk
voor uitbraken met soms zeer ernstige verschijnselen.
Daarnaast worden op basis van hun karakteristieke
groei op celculturen twee biotypen
van het BVD-virus onderscheiden. Het cytopathogene
biotype (CP) veroorzaakt vacuolisatie
van het cytoplasma en degeneratie van de cellen,
in tegenstelling tot het non-cytopathogene
biotype (NCP). De NCP-virussen zijn verantwoordelijk
voor de transplacentaire infecties die
resulteren in abortus, congenitale afwijkingen
en de geboorte van persistent geïnfecteerde dieren
(dragers). CP-stammen induceren geen dragers,
maar zijn verantwoordelijk voor het optreden
van Mucosal Disease (MD). Zowel in Type I
als in Type II BVD-virus komt het cytopathogene
en niet-cytopathogene biotype voor.
BVD-virusdragers
Binnen de Nederlandse rundveepopulatie is
gemiddeld één tot twee procent van de dieren
ouder dan zes maanden BVD-drager. BVD-virusdragers
zijn de voornaamste bron van verspreiding
van BVD-virus binnen de rundveepopulatie,
omdat zij continu grote hoeveelheden virus uitscheiden.
Het afweersysteem van een BVD-drager
beschouwt het BVD-virus als lichaamseigen.
Het dier produceert geen antilichamen tegen
deze virusstam. Het is echter mogelijk dat de
drager antistoffen tegen een andere BVD-stam
produceert.
Nakomelingen van BVD-virusdragers zijn eveneens
dragers van het virus en daardoor ook
ongeschikt om aan te houden.
Praktijkmap Herkauwers

Introductie in een niet-immuun koppel
De verspreiding van BVD in een koppel met runderen
zonder afweerstoffen gaat het snelst bij
introductie van BVD-virusdragers. Het virus zal
zich verspreiden totdat ongeveer 80 procent van
de dieren een infectie heeft doorgemaakt en als
gevolg daarvan afweerstoffen heeft gevormd.
Hier kan wel twee jaar overheen gaan. Dit hangt
af van de intensiteit van de diercontacten binnen
het bedrijf.
Een deel van de runderen zal drachtig zijn op
het moment van infectie, waardoor er BVD-virusdragers
worden geboren. Deze houden de virusverspreiding
op het bedrijf in stand, waardoor
de problemen nog langer aanhouden.
Komt de BVD-infectie het bedrijf binnen door
de introductie van een drager, dan zien we vaak
een aantal primaire infecties. Dit kan enkele
weken later tot een aantal abortussen leiden,
zes tot acht maanden later mogelijk gevolgd
door de geboorte van één of meer dragers. Vaak
wordt dan pas BVD als oorzaak van de problemen
onderkend.
Symptomen
De klinische verschijnselen van BVD zijn onder
meer afhankelijk van de immuniteitsstatus van
het dier c.q. het koppel. Dieren met afweerstoffen
zijn niet meer gevoelig voor een herinfectie.
Ook gevoelige runderen vertonen bij een infectie
niet altijd symptomen.
De incubatietijd is vijf tot zeven dagen.
Volwassen runderen
Een acute BVD-uitbraak kan gepaard gaan met
de volgende verschijnselen:
• productiedaling
• ontsteking van de slijmvliezen, wat leidt tot
diarree, koorts, speekselen, verminderde eetlust
en/of uitdroging
• abortus, fertiliteitsstoornissen
• geboorte van afwijkende kalveren
• geboorte van persistent met BVD-virus geïnfecteerde
kalveren (dragers)
• algemene weerstandsvermindering tegen pathogene
kiemen (onder andere longproblemen)
• sterfte
Type I en II-infecties kunnen bovendien een
haemorrhagisch syndroom veroorzaken, gekenmerkt
door zwarte of bloederige diarree en
petechiën (mond- en tongslijmvlies). Met type
II besmette dieren met dit beeld sterven veelal
binnen 48 uur.
Praktijkmap Herkauwers
Kalveren
Een BVD-infectie bij kalveren leidt tot
diarree- en luchtwegproblemen. BVD is niet
primair een longpathogeen, maar door de
immuniteitsverlagende eigenschappen kunnen
andere infecties eenvoudig toeslaan.
BVD-virusdragers
Ongeveer de helft van de dragerkalveren is bij
de geboorte afwijkend. Veel dieren zijn onderontwikkeld
of vertonen klinische afwijkingen.
Veel voorkomende afwijkingen zijn: hersenafwijkingen
(trilkalveren, sterrenkijkers), oogafwijkingen
en te lang krullend haar. BVD-dragers
blijven vaak achter in groei, zijn vaker ziek en
genezen moeilijker bij diarree- of longproblemen.
Dit is te verklaren door de weerstandsverlagende
eigenschappen van het BVD-virus.
Negentig procent van de dragers sterft voor
het tweede levensjaar, een deel door Mucosal
Disease (MD), een deel door de gevolgen van
een algemene weerstandsvermindering.
Dragers zijn intra-uterien ontstaan door infectie
met een NCP BVD-virus. Als infectie met een
homoloog CP BVD-stam plaatsvindt of het dragervirus
naar een homoloog CP biotype muteert,
kan MD optreden. Bij de acute vorm van MD
sterven de dieren binnen zeven tot veertien
dagen, voorafgegaan door een ernstig ziektebeeld
gepaard gaande met koorts, anorexie,
kreupelheid, profuse waterige, soms bloederige,
diarree en laesies op de mucosa van mondholte,
slokdarm en maagdarmkanaal. Deze laesies
kunnen zich uitbreiden tot in de submucosa.
Behandeling is niet mogelijk. In peracute gevallen
sterven de dieren voor klinische verschijnselen
waarneembaar zijn. In uitzonderlijke
gevallen wordt een drager geïnfecteerd met een
CP-virus, dat qua antigene structuur afwijkt van
het dragervirus. Dit leidt tot de chronische vorm
van MD met intermitterende diarree. De dieren
kwijnen binnen enkele weken tot achttien
maanden weg.
Diagnose
Kalveren
Bij kalveren wordt de diagnose vooral op basis
van klinische verschijnselen gesteld. De aanwezigheid
van maternale afweerstoffen bemoeilijkt
namelijk zowel het virologisch als het serologisch
onderzoek.
juni 2008 BVD 3

BVD aantonen bij jonge kalveren
Voor het aantonen van BVD-virus bij jonge kalveren zijn
de volgende punten van belang:
• jonger dan 4 maanden, wel biest gehad:
PCR, in verband met de mogelijke interferentie van
maternale afweerstoffen;
• jonger dan 4 maanden, precolostraal:
PCR of antigeen-ELISA, want het dier heeft nog geen
maternale afweerstoffen opgenomen;
• ouder dan 4 maanden:
PCR of antigeen-ELISA. Uit kostenoverweging wordt
meestal gekozen voor de ELISA.
Volwassen runderen
Een primaire infectie bij volwassen runderen
wordt aangetoond met gepaard serologisch
onderzoek met 2 dagen tussentijd.
Dragers worden opgespoord met herhaald aantonen
van virus, in combinatie met afwezigheid
van afweerstoffen.
Abortus
Bij abortus kan de diagnose worden gesteld door
middel van virologisch en serologisch onderzoek
van de vrucht en/of van het moederdier.
De uitslag van het bloedonderzoek van het moederdier
wordt als volgt beoordeeld:
• geen afweerstoffen aangetoond:
dit sluit BVD als oorzaak van het verwerpen
uit. Een moederdier zonder BVD-afweerstoffen
in het bloed kan wel BVD-virusdrager zijn. In
geval van abortus is dat echter meer uitzondering
dan regel.
• afweerstoffen aangetoond:
dit is moeilijk te interpreteren aangezien het
tijdstip van het ontstaan van de anti-lichamen
niet bekend is.
Gepaard serologisch onderzoek van het moederdier
is weinig zinvol aangezien de infectie
in de meeste gevallen al een tijd geleden heeft
plaatsgevonden en de dieren al afweerstoffen
hebben op het moment van verwerpen.
Beoordeling van het virologisch onderzoek van
de verworpen vrucht is als volgt:
• virus aangetoond: duidt op een intra-uteriene
infectie (bij niet-vers materiaal kunnen bij de
antigeen-ELISA vals-positieve reacties voorkomen);
• geen virus aangetoond, dit kan betekenen:
a. BVD speelt geen rol;
b. vrucht heeft infectie overwonnen en het
virus geëlimineerd. In dit geval heeft
het kalf afweerstoffen als gevolg van een
actieve infectie die in het laatste, derde
deel van de dracht heeft plaatsgevonden
4 BVD
juni 2008
(meestal is bij een verworpen vrucht het
serum ongeschikt voor dit onderzoek);
c. virus kan niet worden aangetoond door bijvoorbeeld
autolyse of rotting van de vrucht.
Status
Nederland
Uit onderzoeken blijkt dat zeventig tot tachtig
procent van de Nederlandse runderen ouder dan
zes maanden een besmetting met BVD heeft
doorgemaakt. Eén à twee procent van deze
leeftijdsgroep is BVD-virusdrager. Op dertig tot
veertig procent van de melkveebedrijven zijn
BVD-dragers aanwezig. Op basis van deze cijfers
wordt aangenomen dat drie tot vijf procent van
de kalveren als BVD-virusdrager wordt geboren.
Vijftig tot tachtig procent daarvan sterft binnen
een jaar. Negentig procent van de dragers sterft
voor het tweede levensjaar.
Buitenland
Gezien de grote economische verliezen die
BVD-infecties veroorzaken, zijn verschillende
Europese landen gestart met bestrijdings- en
certificeringsprogramma's. Deze zijn gericht op
het opsporen en verwijderen van virusdragers uit
de rundveepopulatie.
Finland is BVD-virusvrij. Noorwegen, Zweden en
Denemarken verwachten binnenkort BVD-virusvrij
te zijn. In deze landen is vaccineren tegen
BVD verboden. Oostenrijk heeft de Zweedse
aanpak overgenomen. In Duitsland worden per
deelstaat verschillende vrijwillige programma’s
aangeboden. Op januari 2007 gaat een landelijk
bestrijdingsprogramma van start. Men heeft
gekozen voor een scenario met het elimineren
van dragers in combinatie met vaccinatie. In
Frankrijk wordt naast het opsporen van persistent
geïnfecteerde dragers, vaccinatie geadviseerd.
In België wordt bij aankoop testen op
dragerschap geadviseerd.
BVD-aanpak op het bedrijf
De eerste stap in de aanpak van BVD op bedrijfsniveau
is nagaan of de ziekte voorkomt op
het bedrijf en het bepalen van het risico van
insleep. Speelt de ziekte geen rol, dan is het
van belang deze gunstige situatie te bewaken.
Hiervoor bestaan verschillende onderzoeksmogelijkheden.
De keus van het onderzoekspakket
is afhankelijk van het risico van insleep en de
zekerheid die de veehouder wenst. Komt BVD wel
op het bedrijf voor, dan is het van belang de
dragers systematisch op te sporen en af te voe-
Praktijkmap Herkauwers

en om verdere schade door BVD te voorkomen.
Ook moet de kans op insleep worden beperkt.
GD heeft een aantal onderzoekspakketten om
de BVD-situatie in kaart brengen, te bewaken
en de ziekte aan te pakken. Deze pakketten zijn
op elkaar afgestemd en vullen elkaar aan. Voor
elke situatie is er een passend pakket. Daarnaast
ontwikkelde GD een checklist waarmee op eenvoudige
wijze het risico van insleep van BVD in
kaart wordt gebracht.
In de tabel zijn de pakketten en hun toepasbaarheid
op een rij gezet. De advieskaart BVD
geeft een overzicht van alle onderzoeksmogelijkheden,
de uitslagen en vervolgacties.
Afstemming BVD-onderzoek
Krijg zicht op BVD
De melkveehouder die inzicht wil krijgen in
de BVD-situatie op zijn bedrijf kiest voor GD
QuickScan BVD. Vleesveehouders maken hiervoor
gebruik van de GD QuickScan BVD Vleesvee.
Houd BVD in de gaten
Een gunstige BVD-situatie wordt bewaakt met
onderzoek van het melkvee via GD Tankmelk
BVD of onderzoek van het jongvee via GD BVD
Overzicht BVD-producten van GD
Praktijkmap Herkauwers
Jongvee DragerCheck of de GD Afweerstoffen
JongveeMonitor.
Pak BVD aan
Rundveehouders die hun bedrijf systematisch
BVD-virusvrij willen maken (melkvee- en vleesveebedrijven),
kiezen voor het GD Programma BVDvirusvrij.
Dit programma spoort alle dragers op.
Toon BVD-status
Met het GD Programma BVD-virusvrij is het
mogelijk het BVD-virusvrij certificaat te behalen
en te bewaken.
Check risico van BVD
De Checklist BVD-preventie helpt bij het maken
van een risico-inventarisatie inzake BVD. Heeft
een bedrijf veel of weinig kans op BVD-insleep
en/of verspreiding? De Checklist is geschikt voor
alle rundveebedrijven, maar wordt zeker aanbevolen
voor bedrijven die de genoemde BVD-producten
inzetten.
GD QuickScan BVD
De BVD-situatie op een melkveebedrijf kan eenvoudig
worden vastgesteld met de GD QuickScan
BVD. Voor vleesveebedrijven is hiervoor de
variant GD QuickScan BVD Vleesvee ontwikkeld.
Product Kenmerken Uitgangssituatie BVD Doel Wat wordt
onderzocht
GD QuickScan BVD
of
GD QuickScan BVD
Vleesvee
GD Programma
BVD-virusvrij
snel inzicht in bedrijfssituatie
effectief bestrijden en
certificeren
programma om BVD-virusvrij
certficaat te behalen
GD Tankmelk BVD eenvoudig en
gemakkelijk
GD BVD
Afweerstoffen
JongveeMonitor
GD BVD Jongvee
DragerCheck
BVD-situatie
onbekend
BVD-situatie
ongunstig, gunstig of
onbekend
inzicht krijgen in BVDsituatie
bij jongvee en
ouder vee (virus-circulatie
en aanwezigheid
dragers)
ziekte effectief bestrijden
door opsporen en afvoeren
van virusdragers en
BVD in de gaten houden
(certificeren)
BVD-situatie gunstig bewaken van gunstige
BVD-situatie
(opsporen viruscirculatie)
efficiënt en kostenbewust BVD-situatie gunstig opsporen nieuwe besmettingen
nieuwe dragers snel
opgespoord
BVD-situatie gunstig snel opsporen nieuwe
dragers
afweerstoffen in bloed bij 5
kalveren én eenmalig onderzoek
BVD-virus in tankmelk
gecombineerd met BVDafweerstoffen
in tankmelk
(bij melkvee) of afweerstoffen
in bloed bij 5 vaarzen
(vleesvee)
eenmalig onderzoeken:
BVD-virus in tankmelk, BVDvirus
in bloed bij jongvee,
droge koeien en kalveren
bewaking, twee keer per
jaar afweerstoffen in bloed
bij vijf kalveren
vier keer per jaar BVD
afweerstoffen in tankmelk
twee keer per jaar afweerstoffen
in bloed bij 5
runderen van 8 t/m 2
maanden
bloedonderzoek op virusdragers
van alle aanfok van
t/m 5 maanden
juni 2008 BVD 5

Geen BVD
aangetoond bij ouder vee en
jongvee
De inzet is waardevol in de volgende situaties:
• begeleiding van rundveebedrijven met
onbekende BVD-situatie
• omslag in uitslagen GD Tankmelk BVD van gunstig
naar ongunstig (alleen melkveebedrijven)
• verwerpersproblemen, waarbij BVD de mogelijke
veroorzaker is
• vruchtbaarheidsproblemen
• problemen bij de opfok, geboorte van
afwijkende kalveren
Aanvraag
Veehouders kunnen de GD QuickScan BVD of de
QuickScan BVD Vleesvee telefonisch aanvragen
bij GD via 0900- 770 of zich aanmelden via
de GD Webwinkel op www.gddeventer.com. Het
QuickScan-pakket met het benodigde monstermateriaal
wordt vervolgens toegezonden aan de
dierenartspraktijk. De kosten voor het bloedtappen
verrekent u rechtstreeks met de veehouder.
Melkvee: combinatie van drie testen
De GD QuickScan BVD is een unieke combinatie
van de volgende testen:
• tankmelkonderzoek op BVD-virus met behulp
van PCR-test. Dit toont de aanwezigheid van
een BVD-virusdrager bij de melkgevende dieren
aan. Op bedrijven met meer dan 30 melkgevende
koeien geldt een afwijkend protocol
voor het nemen van het tankmelkmonster (zie
pagina 5).
• tankmelkonderzoek op BVD-afweerstoffen
met behulp van ELISA. Hiermee wordt aangetoond
of er de afgelopen jaren nog dieren
in aanraking zijn geweest met het virus. Het
omslagpunt van gunstig naar ongunstig ligt
bij ongeveer 30 procent melkgevende runderen
BVD
GD Tankmelk BVD
(melkveebedrijven)
GD Programma BVD-virusvrij
BVD-aanpak op het bedrijf
Geen BVD aangetoond bij
jongvee, wel bij ouder vee
GD BVD Jongvee DragerCheck
of
GD BVD Afweerstoffen
JongveeMonitor
GD QuickScan BVD
juni 2008
Geen BVD aangetoond bij
ouder vee, wel bij jongvee
GD Programma BVD-virusvrij
met afweerstoffen.
• bloedonderzoek op afweerstoffen bij jongvee
(vijf dieren tussen acht en twaalf maanden).
Dit geeft aan of er onder het jongvee de afgelopen
tijd dieren in aanraking zijn geweest
met het virus (vaak komt dit door de geboorte
en/of de aanwezigheid van een drager).
Vleesvee: combinatie van diergroepen
De GD QuickScan BVD Vleesvee gaat uit van een
uitgekiende combinatie van bloedonderzoek bij
verschillende diergroepen.
• bloedonderzoek op afweerstoffen bij jongvee
(vijf dieren tussen acht en twaalf maanden).
Dit geeft aan of er onder het jongvee de afgelopen
tijd dieren in aanraking zijn geweest met
het virus (vaak komt dit door de geboorte en/
of de aanwezigheid van een drager).
• bloedonderzoek op afweerstoffen bij recent
afgekalfde vaarzen (vijf dieren). Dit geeft aan
of het oudere vee in aanraking is geweest met
het virus.
Uitslagen QuickScan BVD (tot en met 2007)
Tankmelk-
PCR: virus?
Tankmelk:
afweerstoffen?
BVD aangetoond bij jongvee
en ouder vee
GD Programma BVD-virusvrij
Jongvee:
afweerstoffen?
Nee Nee Nee 34,3
Nee Ja Nee ,9
Nee Ja Ja 27,2
Nee Nee Ja 8,
Ja Nee Nee 0,
Ja Ja Nee 0,3
Ja Ja Ja ,7
Ja Nee Ja 0,2
onvolledige monstername 5,7
Praktijkmap Herkauwers
Percentage
van de uitslagen

Mogelijke uitslagen GD QuickScan BVD, betekenis en vervolgacties
GD QuickScan BVD
uitslagcombinatie:
Tankmelk-
PCR: virus
aangetoond?
Tankmelk:
afweerstoffenaangetoond?
Jongvee:
afweerstoffenaangetoond?
Uitslag en vervolgactie
De GD QuickScan BVD kent acht uitslagcombinaties.
In het schema staat wat de uitslagcombinaties
betekenen en welke vervolgactie mogelijk is.
De GD QuickScan BVD Vleesvee kent vier uitslagmogelijkheden,
ook deze staan in een praktisch
overzicht op de volgende pagina met betekenis
en vervolgstappen. Een aantal vervolgacties
wordt hierna nader toegelicht: opsporen van
dragers, monitoren en vaccineren (zie Vaccinatie,
pagina 3).
Opsporen van dragers
Geeft de GD QuickScan BVD (Vleesvee) een sig-
Praktijkmap Herkauwers
GD QuickScan BVD
interpretatie: Vervolgactie:
1 Nee Nee Nee BVD speelt op dit moment geen
rol. Bedrijf is kwetsbaar.
2 Nee Ja Nee BVD heeft bij de melkkoeien
gecirculeerd. Waarschijnlijk is
sprake van oudere infectie en is
er geen drager aanwezig.
3 Nee Ja Ja BVD circuleert op het gehele
bedrijf. Mogelijk een drager aanwezig
(tussen jongvee: kans is 50
procent).
4 Nee Nee Ja BVD-circulatie alleen bij het jongvee.
Primaire infecties of drager
aanwezig (tussen jongvee: kans is
50 procent).
5 Ja Nee Nee Waarschijnlijk recente aanvoer
van een drager in melkveekoppel,
in kleine koppel mogelijk een
acute (primaire) infectie. Infectie
is (nog) beperkt gebleven tot het
melkvee.
6 Ja Ja Nee Er zijn dragers aanwezig in het
melkveekoppel.
7 Ja Ja Ja Er zijn dragers aanwezig in de
melkveestapel, mogelijk ook
elders op het bedrijf.
8 Ja Nee Ja Waarschijnlijk is recent een drager
vanuit het jongvee naar het
melkveekoppel gegaan. Ook is een
acute primaire infectie door melkvee
en jongvee mogelijk, waarbij
nog geen dragers zijn geboren.
. Huidige toestand blijven monitoren met GD
Tankmelk BVD.
2. Risico-analyse met Checklist BVD-preventie en,
afhankelijk van risico’s, vaccineren.
. Huidige toestand blijven monitoren: jaarlijks
GD QuickScan BVD of GD Jongvee DragerCheck
of GD Afweerstoffen JongveeMonitor.
2. Risico-analyse met Checklist BVD-preventie en,
afhankelijk van risico’s, vaccineren.
. Drager(s) opsporen: GD Programma BVD-virusvrij.
2. Eventueel vaccineren.
. Drager(s) opsporen: GD Programma BVD-virusvrij.
2. Eventueel vaccineren.
. Drager(s) in melkveekoppel opsporen: GD
Programma BVD-virusvrij.
2. Eventueel vaccineren.
Noot:
- aangevoerde dieren onderzoeken op BVD-virus
- situatie volgen door na 4 tot 8 weken tankmelkonderzoek te
herhalen; zowel PCR-test als onderzoek op afweerstoffen.
. Drager(s) in melkveekoppel opsporen: GD
Programma BVD-virusvrij.
2. Eventueel vaccineren.
. Drager(s) opsporen onder melkvee en jongvee:
GD Programma BVD-virusvrij.
2. Eventueel vaccineren.
. Dragers opsporen door individueel onderzoek:
GD Programma BVD-virusvrij.
2. Eventueel vaccineren.
naal dat er mogelijk een drager is, dan is het
GD Programma BVD-virusvrij het aangewezen
instrument om de aanwezige en eventueel nog
'onderweg zijnde' virusdragers op te sporen (zie
GD Programma BVD-virusvrij).
Monitoren/bewaken
Monitoren en/of bewaken van de gunstige situatie
is mogelijk met een jaarlijkse QuickScan
of met regelmatig jongveeonderzoek (GD BVD
Jongvee DragerCheck of GD BVD Afweerstoffen
JongveeMonitor). Voor melkveebedrijven zonder
afweerstoffen in de tankmelk is GD Tankmelk
BVD ook een goede optie.
juni 2008 BVD 7

Mogelijke uitslagen GD QuickScan BVD Vleesvee, betekenis en vervolgacties
BVD-antistoffen ELISA
(screening)
Kalveren Vaarzen
Niet
aangetoond
8 BVD
Niet
aangetoond
Interpretatie: Mogelijke vervolgstappen
Er is waarschijnlijk geen BVD-virusdrager
aanwezig op het bedrijf!
De dieren hebben geen of weinig
weerstand tegen BVD.
Aangetoond* Aangetoond* Zeer waarschijnlijk is er minimaal
één BVD-drager op het bedrijf of er
zijn heel recent één of meer BVDdragers
geweest.
Niet
aangetoond
Aangetoond* Niet
aangetoond
Aangetoond* Er is een BVD-infectie op het
bedrijf geweest. De kans op de
geboorte van een nieuwe BVD-
drager is vrij groot.
Waarschijnlijk is er recent een BVDdrager
op het bedrijf geboren (of
gekocht), die in contact is geweest
met de kalveren, maar (nog) niet
met de vaarzen (en oudere runderen).
Er is een vrij groot risico op
een BVD-uitbraak vanwege beperkte
weerstand bij de vaarzen (en oudere
runderen).
*Aangetoond: minimaal 3 runderen in de betreffende categorie hebben antistoffen.
GD Programma BVD-virusvrij
Het GD Programma BVD-virusvrij is gebaseerd
op het opsporen en afvoeren van BVD-virusdragers.
Hiervoor worden de runderen onderzocht
op BVD-virus. Is het bedrijf vrij, dan komt het
in aanmerking voor het BVD-virusvrij certificaat.
Het programma verloopt in twee fasen. De eerste
fase bestaat uit het integraal bedrijfsonderzoek.
Na afvoer van alle eventueel op het bedrijf
aanwezige virusdragers, volgt het jongveeonderzoek.
Hierbij worden gedurende 0 maanden
alle kalveren vanaf een leeftijd van 30 dagen op
BVD-virus onderzocht. Gedurende deze periode
mag het bedrijf geen runderen van niet-BVDvirusvrij
gecertificeerde bedrijven aanvoeren.
Daarnaast is het mogelijk na 8 opeenvolgende
gunstige uitslagen van GD Tankmelk BVD met
beperkt vervolgonderzoek te certificeren voor
BVD. Dit vervolgonderzoek bestaat uit afweerstoffen-
en virusonderzoek.
Aanvraag
Een veehouder kan zich via het 'aanmeldingsformulier
deelname aan vrijwillige rundveeprogramma's'
aanmelden. Dit aanmeldingsformulier is
verkrijgbaar bij de DGA Herkauwers (0900- 770).
juni 2008
• Vul de Checklist BVD-preventie in met de veehouder
• Risico’s op introductie van buitenaf beperken
• Vaccineren
• Controle op geboorte van BVD-dragers via GD BVD Jongvee
DragerCheck of monitoren met GD BVD Afweerstoffen
JongveeMonitor
• Vul de Checklist BVD-preventie in met de veehouder
• Opsporen en afvoeren BVD-dragers via het GD Programma
BVD-virusvrij
• Vul de Checklist BVD-preventie in met de veehouder
• Controle op geboorte van BVD-dragers via GD BVD Jongvee
DragerCheck of monitoren met GD BVD Afweerstoffen
JongveeMonitor
• Vaccineren
• Deze uitslagcombinatie is zeldzaam als alle runderen
op uw bedrijf direct contact hebben met elkaar. Zijn er
specifieke bedrijfsomstandigheden die deze uitslag verklaren?
Zet vervolg-stappen aan de hand van de bevindingen,
zoals controle op geboorte van BVD-dragers via
GD BVD Jongvee DragerCheck of monitoren met GD BVD
Afweerstoffen JongveeMonitor.
• Vul de Checklist BVD-preventie in met de veehouder
• Vaccineren
Aanmelden is ook mogelijk via de GD Webwinkel
op www.gddeventer.com.
Na aanmelding ontvangt de dierenarts het
inzendformulier (= stallijst) en de barcode-stickers
voor het certificeringsonderzoek. De veehouder
krijgt hiervan een afschrift.
Opsporen dragers
Het onderzoek naar BVD-dragers omvat twee
fasen:
. integraal bedrijfsonderzoek
2. jongveeonderzoek
1. Integraal bedrijfsonderzoek
Dit is de eerste fase van het GD Programma
BVD-virusvrij; het heeft ten doel dragers onder
het melkvee en jongvee vanaf een leeftijd van
30 dagen op te sporen. De melkgevende koeien
worden met behulp van de tankmelk-PCR onderzocht.
Op bedrijven met meer dan 30 melkgevende
koeien geldt een afwijkend protocol voor
het nemen van het tankmelkmonster (zie pagina
5). Via dit onderzoek wordt aangetoond of één
of meer melkgevende koeien BVD-virus uitscheiden.
Wordt in de tankmelk virus aangetroffen,
dan is het nodig om van alle melkgevende dieren
individuele bloedmonsters in te sturen voor
Praktijkmap Herkauwers

Intake GD Programma BVD-virusvrij
Onderzoek van alle runderen op BVD-virus door
tankmelk- en bloedonderzoek (niet-melkgevende)
BVD-virus aangetroffen in
tankmelk- en/of bloedmonsters
NEE
Alle runderen BVD-virusvrij
virusonderzoek met de antigeen-ELISA.
Het jongvee, de droogstaande koeien en de dieren
waarvan de melk buiten de tank is gehouden,
worden via het bloed onderzocht.
Alle runderen waarbij virus is aangetoond, moeten
binnen een week worden afgevoerd voor de
slacht.
2. Jongveeonderzoek
Nadat er, op basis van het integraal bedrijfsonderzoek,
geen virusdragers meer op het bedrijf
aanwezig zijn, gaat het jongvee-onderzoek van
start. Dit duurt minimaal 0 maanden, gedurende
welke alle kalveren die de leeftijd van
30 dagen bereiken, via bloedonderzoek worden
Praktijkmap Herkauwers
JA
Gedurende 10 maanden onderzoek jongvee
na bereiken leeftijd van 30 dagen
BVD-virus aangetroffen JA
NEE
BVD-virusvrij
certificaat
Individueel onderzoek
Afvoeren BVD-dragers
onderzocht op de aanwezigheid van BVD-virus.
De stickers hiervoor worden automatisch toegezonden.
Dit gebeurt 5 en 0 maanden na het
afgeronde integrale bedrijfsonderzoek.
Worden er bij deze onderzoeken geen virusdragers
aangetroffen, dan krijgt het bedrijf het
BVD-virusvrij certificaat. Worden er in dit traject
wel virusdragers gevonden, dan worden deze binnen
twee weken afgevoerd, waarna de periode
van 0 maanden jongvee-onderzoek opnieuw
ingaat.
Certificeren na GD Tankmelk BVD
Voorwaarde voor het certificeren is dat minimaal
8 opeenvolgende tankmelkuitslagen gunstig zijn.
Hieruit blijkt dat geen viruscirculatie bij het
melkvee heeft plaatsgevonden. Met aanvullend
onderzoek wordt gekeken of er dragers onder
het jongvee zijn en of er dragers onder de aangevoerde
runderen zijn. Het vervolgonderzoek
bestaat uit:
• afweerstoffenonderzoek van 5 runderen in de
leeftijd van 8 tot en met 2 maanden.
• afweerstoffenonderzoek van 5 runderen in de
leeftijd van 8 tot en met 24 maanden.
• virusonderzoek van alle aangevoerde runderen
tot een jaar terug, die nog geen gunstig virusonderzoek
hebben afgerond.
Zijn alle onderzoeken gunstig dan ontvangt het
bedrijf de status BVD-virusvrij. Worden bij maximaal
rund afweerstoffen aangetoond en is het
virusonderzoek gunstig dan ontvangt het bedrijf
de status BVD-virusvrij.
Worden bij 2 runderen afweerstoffen aangetoond
dan moeten deze 2 runderen en 5 tot 0 andere
runderen (opnieuw) worden onderzocht op
afweerstoffen.
Worden bij 3 of meer runderen afweerstoffen
gevonden dan dient cohortonderzoek plaats te
vinden om te certificeren. Is het virusonderzoek
ongunstig dan dienen dragers binnen 4 dagen
voor de slacht te worden afgevoerd en is aanvullend
jongveeonderzoek nodig.
Cohortonderzoek
Bij het cohortonderzoek BVD vindt virusbloedonderzoek
plaats van alle runderen in de leeftijdsgroep
tot en met maanden of tot en
met 24 maanden. De leeftijdsgroep is afhankelijk
van de groep dieren waarin afweerstoffen zijn
aangetoond. Geen virus aangetoond betekent
dat het bedrijf de status BVD-virusvrij ontvangt.
Vervolgens vindt bewaking van deze status
plaats. Wordt wel virus aangetoond dan adviseren
we de dragers op te ruimen en aanvullend
juni 2008 BVD 9

jongveeonderzoek te doen om eventuele andere
dragers ook op te sporen. Van elk onderzoek
krijgen de veehouder en zijn practicus de uitslag
met een advies voor de volgende stap.
Bewaking BVD-virusvrij status
De BVD-virusvrij status van een bedrijf kan op
twee wijzen worden bewaakt: met elke vier
maanden virusonderzoek of elke zes maanden
afweerstoffenonderzoek. De bewaking is daarmee
gelijk aan de GD BVD Jongvee DragerCheck of
de GD BVD Afweerstoffen JongveeMonitor (zie
pagina ). De veehouder kiest zelf de gewenste
methode en meldt dit vooraf aan GD. GD stuurt
vervolgens dit bewakingsonderzoek aan. Als er
niet genoeg dieren in de betreffende leeftijdscategorie
zijn, geeft GD aan van welke dieren nog
meer bloed voor onderzoek wordt afgenomen en
ingezonden.
Bewaking: virusonderzoek
Bewaking met virusonderzoek vindt om de vier
maanden plaats bij alle runderen van tot en
met 5 maanden die nog niet eerder op virus
zijn onderzocht. Geen virus aangetoond in dit
onderzoek betekent behoud van de status BVDvirusvrij.
Wordt er naar aanleiding van het bewakingsonderzoek
een BVD-drager aangetroffen, dan
behoudt het bedrijf de status 'in observatie',
mits de drager binnen een week wordt afgevoerd.
Om de BVD-virusvrij status terug te krijgen
wordt opnieuw aanvullend jongveeonderzoek
gedaan. Als gedurende dit 0 maanden durende
onderzoek geen andere BVD-dragers worden aangetroffen,
krijgt het bedrijf de BVD-vrij status
terug.
Bewaking: afweerstoffenonderzoek
Voor deze vorm van bewaking worden elke zes
maanden vijf runderen in de leeftijd van 8 tot
en met 2 maanden onderzocht op afweerstoffen.
Wanneer bij het bewakingsonderzoek bij
slechts één kalf afweerstoffen worden aangetroffen,
gaat het vrijwel altijd om afweerstoffen
uit biest. Er wordt geen actie ondernomen; het
bedrijf behoudt de status.
Worden bij meer dieren afweerstoffen gevonden,
dan horen daarbij deze vervolgacties:
• 2 kalveren met afweerstoffen:
deze uitslag wijst op een nieuwe virusintroductie
en verspreiding. Het bedrijf krijgt de
status 'in observatie'. Door bloed van de 2
dieren met antistoffen en van 5 niet eerder
onderzochte dieren in de aangegeven leeftijdscategorie
te onderzoeken, wordt daarover meer
0 BVD
juni 2008
zekerheid verkregen. Is de uitslag van het
heronderzoek ongunstig bij 0 tot 2 dieren, dan
krijgt het bedrijf de BVD-virusvrij status weer
terug. Worden bij 3 of meer dieren afweerstoffen
aangetoond, dan gelden de regels van 3 of
meer kalveren met afweerstoffen.
• 3 of meer kalveren met afweerstoffen:
er is zeer waarschijnlijk weer virus geïntroduceerd
en verspreid op het bedrijf. Deze
introductie heeft waarschijnlijk geleid tot de
geboorte van een virusdrager. Het bedrijf krijgt
de status 'in observatie'. Vervolgonderzoek op
de aanwezigheid van BVD-virus van alle dieren
(op dragerschap) van tot maanden is
noodzakelijk (cohortonderzoek).
Is het bewakingsonderzoek ongunstig (bij meer
dan twee kalveren), dan wordt in het cohortonderzoek
in 50 procent van de gevallen geen drager
aangetroffen. Meestal kan de viruscirculatie
dan worden verklaard door contacten met andere
dieren of andere wijzen van insleep (zie Insleep,
pagina 2).
Aanvoer niet-BVD-virusvrije runderen
Een gesloten bedrijfsvoering is de beste garantie
om virusinsleep te voorkomen. Aanvoer van of
contact met runderen van niet-BVD-virusvrije
bedrijven is risicovol. Bij een BVD-virusvrij
gecertificeerd bedrijf heeft dit tot gevolg dat het
bedrijf de status 'in observatie' krijgt.
Wil een bedrijf toch een niet-BVD-virusvrij rund
aanvoeren, dan wordt geadviseerd het rund op
het bedrijf van herkomst te laten onderzoeken
op de aanwezigheid van BVD-virus. De veehouder
loopt dan niet het risico een drager aan te voeren.
Onderzoeken na aanvoer niet-BVD-vrij rund
Om na aanvoer van niet-BVD-vrije runderen weer
de BVD-virusvrij-status terug te
krijgen, is binnen vier weken na aanvoer bij
de betreffende dieren bloedonderzoek op virus
noodzakelijk. De uitslagen van de onderzoeken
bepalen het vervolg:
. indien de uitslag gunstig is, krijgt het bedrijf
de status ‘BVD-virusvrij’ terug.
2. is de uitslag ongunstig en de veehouder voert
het dier binnen 4 dagen na ontvangst van
de uitslag voor de slacht af, dan wordt met
het 0 maanden durende jongveeonderzoek
de BVD-virusvrij-status weer teruggekregen.
Voorwaarde is wel dat er tijdens dit onderzoek
geen BVD-dragers worden aangetroffen.
Voert de veehouder de betreffende drager niet
af, dan verliest het bedrijf de BVD-virusvrij
Praktijkmap Herkauwers

status. Om deze te herkrijgen is het noodzakelijk
om helemaal opnieuw met het GD
Programma BVD-virusvrij te beginnen.
Indien een drachtig dier wordt aangevoerd, kan
het voorkomen dat het ongeboren kalf een BVDdrager
is. Door dit kalf zo spoedig mogelijk na
de geboorte op virus te onderzoeken, kan dat
worden aangetoond. De GD BVD Jongvee Drager-
Check is daarvoor een goed instrument.
GD Tankmelk BVD
GD Tankmelk BVD is een eenvoudige manier van
controle op recente BVD-viruscirculatie. Het
programma is bestemd voor bedrijven die hun
gunstige BVD-situatie blijvend in de gaten willen
houden.
Via het abonnement wordt de melk vier keer per
jaar onderzocht op afweerstoffen (ELISA). Een
gunstige uitslag geeft aan dat minder dan 20
tot 30 procent van de melkgevende dieren BVDafweerstoffen
heeft. Deelnemers krijgen de status
‘BVD-tankmelk onverdacht’. Deze status geeft
aan dat op het bedrijf geen BVD-afweerstoffen
in de tankmelk zijn aangetroffen; er is geen
recente viruscirculatie geweest.
Een ongunstige uitslag kan wijzen op recente
viruscirculatie. Dit hoeft echter niet het geval
te zijn. Op bedrijven met weinig seropositieve
dieren (minder dan 5 procent) kan een verandering
in de groep melkgevende runderen de tankmelkuitslag
beïnvloeden.
Aanvraag
Veehouders kunnen zich schriftelijk aanmelden
bij GD. Het aanvraagformulier is op te vragen via
0900- 770. Aanmelden is ook mogelijk via de
GD Webwinkel op www.gddeventer.com. Na aanmelding
worden de monsters telkens automatisch
via de RMO genomen.
Het abonnement wordt jaarlijks stilzwijgend
verlengd tenzij de veehouder zich schriftelijk
afmeldt.
Werkwijze
De melkmonsters voor GD Tankmelk BVD worden
via de RMO direct aangeleverd bij GD. De veehouder
hoeft dus geen actie te ondernemen.
Is de uitslag gunstig, dan blijft de status
‘BVD-tankmelk onverdacht’ gehandhaafd. De
veehouder krijgt jaarlijks een overzicht van de
uitslagen.
Is een uitslag ongunstig, dan wordt eerst een
bevestigingsonderzoek uitgevoerd. De veehouder
Praktijkmap Herkauwers
en de practicus krijgen direct bericht met een
advies voor de vervolgaanpak. Is deze uitslag
weer ongunstig, dan vervalt de status ‘BVD tankmalk
onverdacht’ en wordt ‘onbekend’. De veehouder
krijgt hiervan direct bericht
In geval van een omslag adviseert GD om aanvullend
een GD QuickScan BVD uit te voeren,
om na te gaan of de omslag het gevolg is van
recente viruscirculatie en dan de vervolgaanpak
te bepalen.
Wanneer een deelnemer een rund aanvoert van
een niet-BVD-virusvrij gecertificeerd bedrijf, ontvangt
hij een bericht van GD met het advies het
rund te laten onderzoeken. Deelnemers zijn niet
verplicht dit onderzoek uit te voeren. Na aanvoer
behouden zij hun status.
Opstap voor certificeren
GD Tankmelk BVD is een opstap voor BVD-vrij
certificeren. Na minimaal 8 opeenvolgende
gunstige tankmelkuitslagen voor BVD kan het
bedrijf met vervolgonderzoek het BVD-virusvrij
certificaat behalen. Zie verder GD Programma
BVD-virusvrij: certificeren na GD Tankmelk BVD
(pagina 9).
GD BVD Afweerstoffen
JongveeMonitor
De GD BVD Afweerstoffen JongveeMonitor signaleert
viruscirculatie onder het jongvee. Het
geeft daarmee aan of BVD op een bedrijf actief
is of onlangs actief is geweest. Het bestaat uit
twee keer per jaar bloedonderzoek op afweerstoffen
bij 5 runderen in de leeftijd van 8 tot
en met 2 maanden. De GD BVD Afweerstoffen
JongveeMonitor is interessant voor bedrijven
waarop het melkvee besmet is geweest met
BVD en nu afweerstoffen heeft. Deze bedrijven
kunnen niet via tankmelkonderzoek de situatie
bewaken. Afweerstoffenonderzoek bij het
jongvee is dan een goed alternatief. Veehouders
die deelnemen aan de GD BVD Afweerstoffen
JongveeMonitor ontvangen de status ‘deelnemer
BVD’.
Aanvraag
Veehouders kunnen de GD BVD Afweerstoffen
JongveeMonitor telefonisch aanvragen bij GD
via 0900- 770 of zich aanmelden via de GD
Webwinkel op www.gddeventer.com.
juni 2008 BVD

Aansturing
GD stuurt de veehouder tijdig een lijst met de
te onderzoeken dieren. Voor het bloedonderzoek
gebruikt u serumbuizen met oranje stop. De
kosten voor het bloedtappen verrekent u rechtstreeks
met de veehouder.
Werkwijze
Na aanmelding ontvangt de veehouder het
verzoek bloedmonsters in te sturen van 5 runderen
in de leeftijdscategorie 8 tot en met 2
maanden. Zijn er te weinig runderen in deze
leeftijdscategorie dan wordt het aantal runderen
aangevuld met runderen uit de leeftijdscategorie
8 tot en met 5 maanden. De runderen moeten
minimaal 0 weken op het bedrijf aanwezig zijn.
Twee keer per jaar vindt het afweerstoffenonderzoek
plaats. Is de uitslag ongunstig dan krijgt
de veehouder schriftelijk advies op welke wijze
de schade door BVD kan worden beperkt.
Veehouders die runderen aanvoeren van een
niet-BVD-virusvrij bedrijf krijgen hiervan bericht
met het advies de runderen te laten onderzoeken.
Deelnemers zijn niet verplicht dit onderzoek
uit te voeren. Na aanvoer behouden deelnemers
hun status ‘deelnemer BVD'.
2 BVD
GD BVD Jongvee DragerCheck
De GD BVD Jongvee DragerCheck spoort zo
vroeg mogelijk BVD-virusdragers op door elke
vier maanden alle runderen van tot en met 5
maanden te onderzoeken. Hiermee houdt de veehouder
goed zicht op de BVD-situatie en is hij er
vroeg bij als een drager wordt gevonden.
Worden dragers gevonden dan krijgt de veehouder
het advies deze zo snel mogelijk af te
voeren en de situatie te blijven bewaken via de
GD BVD Jongvee DragerCheck. Veehouders die
deelnemen aan de GD BVD Jongvee DragerCheck
ontvangen de status ‘deelnemer BVD’.
Aanvraag
Veehouders kunnen de GD BVD Jongvee Drager-
Check telefonisch aanvragen bij GD via 0900-
770 of zich aanmelden via GD Webwinkel op
www.gddeventer.com.
Aansturing
GD stuurt de veehouder tijdig een lijst met de
te onderzoeken dieren. Voor het bloedonderzoek
gebruikt u serumbuizen met oranje stop. De
kosten voor het bloedtappen verrekent u rechtstreeks
met de veehouder.
juni 2008
Werkwijze
Na aanmelding ontvangt de veehouder het
verzoek bloedmonsters in te sturen van alle
runderen in de leeftijdscategorie van tot en
met 5 maanden die nog niet eerder op BVD zijn
onderzocht. Dit onderzoek vindt drie keer per
jaar plaats. Bij een ongunstige uitslag ontvangt
de veehouder het advies de virusdragers af te
voeren.
Veehouders die runderen aanvoeren van een
niet-BVD-virusvrij bedrijf krijgen hiervan bericht
en het advies de runderen te laten onderzoeken
op BVD-virus. Deelnemers zijn niet verplicht dit
onderzoek uit te voeren. Na aanvoer behouden
deelnemers hun status ‘deelnemer BVD'.
Checklist BVD-preventie
In hoeverre voorkomt de bedrijfsvoering insleep
en verspreiding van BVD-infecties? Op deze
vraag geeft de Checklist BVD-preventie antwoord
(zie bijlage achter dit hoofdstuk). Voor alle
rundveebedrijven is het nuttig deze Checklist
door te lopen ter voorkoming van insleep en verspreiding
van BVD.
Gebruikers van een van de BVD-producten ontvangen
de Checklist gratis.
Werkwijze
Met de Checklist BVD-preventie gaat u samen
met de veehouder na in hoeverre het bedrijf kans
loopt op insleep en verspreiding van BVD. U
overlegt gezamenlijk over het belang van elk van
de risicofactoren voor het bedrijf. Dit is de basis
van een overwogen besluit over eventuele maatregelen,
bijvoorbeeld vaccinatie, op het bedrijf.
De risicofactoren zijn te verdelen in factoren van
belang voor insleep en factoren van belang voor
versleep binnen het bedrijf. De factoren voor
insleep spelen vooral een rol op bedrijven die
niet in het BVD-vrij certificeringstraject zitten.
Insleep
De risicofactoren voor insleep geven aan waar
zich een risico bevindt voor het binnenhalen van
de BVD-infectie op het bedrijf.
• Aanvoer van dieren van bedrijven met een
lagere BVD-status.
• Het gebruiken van gezamenlijke veetransportmiddelen
en materialen met andere
(niet-vrije) bedrijven.
• Het inslepen van virus met medicijnflesjes,
naalden, spuiten, handschoenen, kleding, laarzen
etc.
Praktijkmap Herkauwers

• Het gebruik van sperma uit het niet-reguliere
circuit (bijvoorbeeld via internet) of van oud
sperma uit het eigen vat (ouder dan 7 jaar).
• Het gemak waarmee dieren kunnen uitbreken
naar niet-vrije buurtbedrijven.
• Bezoek aan niet-vrije keuringen.
• Over-de-draadcontacten met buurtbedrijven.
• Ongecertificeerde buurtbedrijven met bebouwing
die grenst aan het bedrijf en die veel
aanvoer van levende dieren hebben (‘afmelkbedrijven’).
Het contact met wild zoals reeën, wordt ingeschat
als een zeer geringe tot onbetekenende
risicofactor. De rol van schapen is onduidelijk.
Versleep
Ook op gecertificeerde bedrijven zijn de factoren
voor versleep van belang. Het is immers niet uitgesloten
dat op een BVD-vrij bedrijf toch weer
een BVD-dragerkalf wordt geboren. Uit onderzoek
is gebleken dat deze introducties voor ongeveer
70 procent zijn te verklaren door bovenstaande
factoren voor insleep. Dat betekent dat 30 procent
van de insleep van BVD niet is te verklaren.
Daarom is de bewaking van de vrije status
gericht op een zo snel mogelijke detectie van de
geboorte van eventuele virusdragers.
Detectie van de dragers dient te geschieden
voordat contact is gemaakt met drachtige runderen
(pinken, vaarzen en koeien). Als het jongvee
wordt samengevoegd met oudere, mogelijk
drachtige dieren vóór een gunstige uitslag van
het bewakingsonderzoek, levert dat een aanzienlijk
risico op voor de geboorte van (soms grote
aantallen) BVD-dragers. De belangrijkste risicofactor
voor versleep is dus:
• het in contact brengen van kalveren met
drachtig (jong)vee terwijl er nog geen gunstige
uitslag is van het bewakingsonderzoek
van de kalveren.
Vaccinatie
Gezien de hoge besmettingsgraad in Nederland
is een volledige garantie tegen (her)introductie
van BVD-virus niet te geven. Vooral op bedrijven
met een reëel of groot besmettingsrisico (zie
Checklist BVD-preventie) kan bedrijfsvaccinatie
de gevolgen van insleep beperken. Het doel van
vaccineren is het beschermen van ongeboren kalveren
tegen een BVD-infectie en het voorkomen
van klinische ziekte en schade.
Vaccinatie geeft meerwaarde bij:
. grote kans op introductie van buitenaf:
inschatting op basis risico-analyse (Checklist
Praktijkmap Herkauwers
BVD-preventie): bescherming van niet-immune
dieren (geen afweerstoffen).
2. grote kans op besmetting vanuit het bedrijf
zelf: aanwezigheid van viruscirculatie en aanwezigheid
van niet-immune diergroepen.
Ook in diergroepen waar wel afweerstoffen
zijn aangetoond, zijn niet meteen alle runderen
in zo’n groep immuun en beschermd. Door
vervanging komen ook na verloop van tijd
nieuwe niet-immune dieren in het koppel.
Gebruik een vaccin dat volledige bescherming
biedt tegen intra-uteriene en acute infecties.
Modelonderzoek naar effecten vaccinatie
GD heeft samen met Wageningen UR modelonderzoek
uitgevoerd naar de epidemiologische en
economische effecten van het toepassen van het
BVD-vaccin bij verschillende scenario's.
Keuze afhankelijk van bedrijfssituatie
Uit deze studie wordt geconcludeerd dat:
• vaccinatie de infectiekans en dus de schade na
een infectie verlaagt, maar entkosten met zich
meebrengt;
• vaccinatie economisch niet aantrekkelijk
is op een gesloten bedrijf (lage
(her)introductiekans) met veel runderen met
afweerstoffen en een goede scheiding tussen
de leeftijdsgroepen;
• op niet-gesloten bedrijven waar slechts weinig
runderen afweerstoffen hebben, vaccinatie
vaak wel rendabel is;
• de keuze van wel of niet vaccineren in overleg
tussen veehouder en dierenarts wordt gedaan
aan de hand van de kans op (her)introductie
voor het betreffende bedrijf. De risicohouding
van de veehouder speelt hierin een belangrijke
rol;
• vaccinatie de financiële gevolgen van een
BVD-infectie en herintroductie van BVD vermindert
en kan worden gezien als een soort
verzekeringspolis.
Aanbevelingen
GD vindt vaccinatie op BVD-virusvrije bedrijven
met een verhoogd insleeprisico een waardevolle
optie (vaccinatieschema volgens bijsluiter).
Indien op een bedrijf nog dragers aanwezig zijn,
zullen de baten van vaccinatie pas op langere
termijn positief worden, aangezien BVD-dragers
bij vaccinatie geen afweerstoffen vormen en
virus blijven verspreiden. Opsporen en afvoeren
van dragers is daarom een belangrijk onderdeel
van de deze aanpak.
juni 2008 BVD 3

4 BVD
Schade
Het grootste deel van de schade door BVD,
wordt veroorzaakt door BVD-dragers. Dragers
groeien en ontwikkelen slecht, zijn vaker ziek
en sterven veelal al voor het tweede levensjaar.
Een klein deel wordt veroorzaakt door acute
infecties, productiedaling, abortussen, slechtere
vruchtbaarheid, groeivertraging, sterfte en
behandelingskosten.
De hoogte van de schade door BVD is
afhankelijk van:
• huisvesting van jongvee en oudere dieren:
gescheiden of onder één dak;
• percentage runderen met afweerstoffen op het
moment van de infectie;
• in welk deel van het koppel de drager zich
bevindt.
Modelberekening WUR BVD-schade
Om inzicht te krijgen in de economische gevolgen
van BVD-infecties op bedrijfsniveau heeft
de Vakgroep Agrarische Bedrijfseconomie van
WUR een modelberekening uitgevoerd (Modelling
the economics of the BVD-virus control at
farm level, Dijkhuizen, A.A.; Groenendaal, H.;
Jalvingh, A.W.; Zimmer, G., 997). De modelberekening
gaat uit van een aantal aannames. Zo
is er een BVD-drager aanwezig en worden aan
de infectie schadeposten toegekend. Gekozen
is voor een berekening van de schade en kosten
van bestrijding over een periode van vijf
jaar. Schadeposten zijn onder andere: medicijn-
en dierenartskosten na klinische infectie,
sterfte, melkproductiedaling, abortus en lagere
opbrengsten bij verkoop van dragers.
De kosten van bestrijding bestaan onder andere
uit de kosten van bloedonderzoek en het afvoeren
van dragers voor de slacht.
Het bedrijfseconomisch effect van het BVDbestrijdingsprogramma
is berekend door de
schade zonder bestrijding te vergelijken met
de schade op hetzelfde bedrijf, maar dan met
bestrijding. Ook de schade die ontstaat door
een herinfectie op een BVD-vrij bedrijf is meegenomen
in de berekeningen.
De berekeningen zijn gemaakt voor een bedrijf
met 50 melkkoeien. De geïntroduceerde drager
bereikt een leeftijd van 2,5 jaar. Er worden twee
typen bedrijven onderscheiden:
• jongvee wordt apart gehuisvest van de melkkoeien;
• jongvee en melkkoeien staan in één ruimte.
Daarnaast is onderscheid gemaakt tussen bedrijven
waarbij:
juni 2008
• 0 procent van de melkkoeien afweerstoffen
heeft;
• 0 procent van de melkkoeien afweerstoffen
heeft.
Discussie en conclusie
Voor alle doorgerekende bedrijven is deel-name
aan het GD Programma BVD-virusvrij rendabel.
De terugverdientijd ligt tussen de twee en drie
jaar. Op bedrijven waar het jongvee en het melkvee
in dezelfde ruimte worden gehouden, is de
schade zonder bestrijding groter en de terugverdientijd
van het GD Programma BVD-virusvrij
korter.
Aangenomen kan worden dat als er meer dan één
drager op een bedrijf aanwezig is, de terugverdientijd
zelfs minder dan twee jaar is.
Als herinfectie op een vrij bedrijf optreedt,
is de schade slechts beperkt. Dit dankzij de
bewaking van de BVD-virusvrij status, waarmee
infecties vroegtijdig worden opgespoord.
In dit rekenmodel is gerekend met de kosten
voor de antigeen-ELISA. De PCR-test die nu
gebruikt wordt, betekent voor de meeste bedrijven
een kostenbesparing op het onderzoek. Dat
houdt in dat de terugverdientijd voor die bedrijven
nog korter zal worden.
Testmethodieken
GD maakt gebruik van vier testen om BVD aan te
tonen:
PCR
Met de PCR-test wordt BVD-virus aangetoond in
tankmelk of serum. Omdat de PCR ongevoelig
is voor maternale afweerstoffen is de test ook
geschikt voor onderzoek van kalveren jonger dan
een maand. Met deze zeer gevoelige test is het
mogelijk zowel via tankmelkmonsters (tot maximaal
30 melkgevende dieren) als bloedmonsters
een virusdrager te vinden. Wanneer meer dan
30 melkgevende dieren via tankmelk moeten
worden onderzocht, wordt op een andere wijze
een tankmelkmonster verkregen (zie pagina 5).
Te gebruiken buizen bij BVD-onderzoek
Onderzoek Test Buis
Tankmelkonderzoek
Bloedonderzoek
PCR Speciale melkbuis
(Let op: conserveermiddel)
Antilichaam
ELISA
Speciale melkbuis
(Let op: conserveermiddel)
Antigeen-ELISA Serum, oranje stop
Antilichaam
ELISA
Serum, oranje stop
Praktijkmap Herkauwers

Tankmelkmonster bij meer dan 130 melkgevende koeien
Voor betrouwbare uitslagen van BVD-virusonderzoek in tankmelk
is het van belang dat er van niet meer dan 30 koeien
melk in het tankmelkmonster vertegenwoordigd is. Bij een
monster van meer dieren treedt te veel verdunning op om
nog een virusdrager te kunnen aantonen. Heeft een bedrijf
meer dan 30 melkgevende koeien dan zijn er twee opties
voor het nemen van bruikbare tankmelkmonsters. De betreffende
monsters worden steeds in duplo genomen, om te zorgen
dat er voldoende onderzoeksmateriaal beschikbaar is.
Optie 1
De melkkoeien worden steeds gehuisvest en gemolken in
twee of meer groepen, elk met minder dan 30 melkgevende
koeien.
Het nemen van het monster:
. Op dag 0 wordt de tank geleegd. Tijdens de eerstvolgende
melkbeurt stopt de veehouder met melken na de eerste
groep (met minder dan 30 melkgevende koeien).
2. Registreer op de ontvangen stallijst van welke dieren het
monster is samengesteld. Markeer deze dieren met M1.
3. Door lucht in de melkleiding te laten, komt ook de melk
van de laatst gemolken koeien in de tank. Laat de melk
in de tank goed mengen.
4. Er worden twee monsters genomen (duplo) van de melk
in de tank.
Let op: De melkbuizen bevatten conserveringsmiddel. Tap
daarom melk af om de buizen (volledig) te vullen.
5. Draai de dop stevig aan, zodat de buizen tijdens transport
niet gaan lekken.
. Zwenk de buis licht, om de melk te vermengen met het
conserveringsmiddel.
7. Markeer de buizen met het cijfer 1 (watervaste stift) en
bewaar ze rechtop en gekoeld.
8. Nadat de tank opnieuw is geleegd (meestal op dag 3),
melkt de veehouder de andere groep (minder dan 30
dieren) eerst. Voor de monstername worden stap 2 tot
Antigeen-ELISA
Met de antigeen-ELISA (ADT = antigeen detectie
test) wordt het virus aangetoond in serum.
Deze test wordt gebruikt voor het opsporen van
BVD-virusdragers. Vanwege het mogelijk effect
van maternale afweerstoffen is deze test alleen
geschikt voor dieren ouder dan een maand. De
sensitiviteit van de test is 99%. De specificiteit
is 99,5%.
Antilichaam-ELISA
Met de antilichaam-ELISA worden afweerstoffen
tegen BVD aangetoond in serum of tankmelk. Bij
gepaard bloedonderzoek wordt de ELISA-titratie
gebruikt. De ELISA-screening geeft het wel of
niet aanwezig zijn van afweerstoffen aan. De
sensitiviteit van de test is 98%. De specificiteit
is 99,2%.
Dieren die zijn gevaccineerd met geïnactiveerde
vaccins (Bovilis® BVD van Intervet of PregSure®
van Pfizer Animal Health), hebben na vaccinatie
niet of nauwelijks antilichaamtiters in de
ELISA van GD. In deze test worden namelijk anti-
Praktijkmap Herkauwers
en met 7 herhaald. Markeer de stallijst nu met M2 en de
buizen met het cijfer 2.
9. Stuur de vier buizen goed verpakt naar het laboratorium
van GD en stuur de stallijsten naar GD, afdeling DGA. Bij
een ongunstige uitslag (intake GD Programma BVD-virusvrij)
worden de stallijsten gebruikt om vast te stellen
welke dieren individueel worden onderzocht.
Optie 2
De melkkoeien worden in één of meer groepen gemolken
die groter zijn dan 30 melkkoeien. Het is nodig individuele
monsters te nemen van alle melkgevende dieren.
Het nemen van het monster:
. De veehouder/dierenarts neemt contact op met GD op
0900- 770 en maakt een afspraak voor monstername
door een HGZ-buitendienstmedewerker. De kosten (voorrijkosten
en uren op het bedrijf) komen ten laste van de
veehouder.
2. De buitendienstmedewerker verzamelt individuele melkmonsters
en maakt daarvan geschikte mengmonsters van
maximaal 30 dieren. Hij vult hiermee de tankmelkbuizen
(in duplo).
3. Registreer op de geleverde stallijsten direct van welke
dieren er melk in welk mengmonster zit. Markeer de dieren
op de stallijst met een M, gevolgd door het betreffende
volgnummer (M1, M2).
4. De buitendienstmedewerker merkt de buizen met een
watervaste stift met een volgnummer (1, 2; duplo’s krijgen
hetzelfde volgnummer).
5. Stuur de buizen verpakt volgens voorschrift naar het laboratorium
van GD en stuur de stallijsten naar GD, afdeling
DGA. Bij een ongunstige uitslag (intake GD Programma
BVD-virusvrij) worden de stallijsten gebruikt om vast te
stellen welke dieren individueel worden onderzocht.
lichamen gericht op het zogenaamde NS3-eiwit
(ook wel p80 genoemd) gemeten. NS3 is een
niet-structureel eiwit, het maakt geen deel uit
van de mantel van het virus, maar komt alleen
tot expressie tijdens vermenigvuldiging van
virus in de gastheercel. Dit betekent dat er na
een veldinfectie antilichamen tegen NS3 worden
aangetoond. Na vaccinatie worden deze antilichamen
niet of nauwelijks aangetoond, omdat de
geïnactiveerde virusdeeltjes uit de vaccins niet
vermenigvuldigen.
Heronderzoek na aantonen virus
Wanneer via bloedonderzoek virus is aangetoond zijn er
twee mogelijkheden:
. het is een drager (> 90% gevallen);
2. het rund is onlangs in aanraking geweest met het
BVD-virus. Zo'n dier heeft enkele dagen virus in het
bloed en zal na zo'n 3 weken afweerstoffen hebben
aangemaakt. Tot die tijd kan het virus zich
verspreiden. Door het rund na 3 weken opnieuw te
onderzoeken kan worden vastgesteld of het dier een
drager of viremisch is:
• wederom virus aangetoond: drager
• geen virus meer aangetoond: viremisch
juni 2008 BVD 5

Viruskweek
De viruskweek wordt gebruikt om virusstammen
te isoleren in heparinebloed.
Deze test wordt niet routinematig toegepast,
behalve bij sectieonderzoek. Bij sectiemateriaal
wordt deze test gebruikt om
de diagnose Mucosal Disease te stellen.
Kostenaspecten
De onderzoekskosten, dierenartskosten en
de bewakingskosten voor de GD QuickScan
BVD (Vleesvee), het GD Programma BVDvirusvrij,
GD Tankmelk BVD, de GD BVD
Jongvee DragerCheck en de GD BVD
Afweerstoffen JongveeMonitor komen
voor rekening van de veehouder. De abonnementskosten
zijn gereduceerd voor
deelnemers aan GD PlusZorg. De Checklist
BVD-preventie is gratis voor deelnemers
van bovenstaande producten.
De actuele tarieven kunt u vinden op DAP
Contact, de GD-website voor practici op
www.gddeventer.com.
De Gezondheidsdienst voor Dieren
GD, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04
www.gddeventer.com, info@gddeventer.com
BVD
juni 2008
Praktijkmap Herkauwers