Groningen, RK Parochie H. Walfried

In dit nummer:
Toekomst van de kerk
p. 5-10 + 14
KBO in Stad
p. 13
Parochiaan
v/h kwartaal
p. 11-12
This is Love
p. 7
Rembrandts tempel
p. 17-18
God dwingt niet
p. 14
Roomsch trouwen
p. 22
Kerk verzweeg
vrouwelijke apostel
p. 15
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
WALFRIED
Kwartaalblad
van de Walfriedparochie Groningen
Jaargang 22 Nr. 85 April 2013

2 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
Met vele anderen was ik in een volle
Der Aa-kerk, die 9 e februari 2013.
En we vierden de gedachtenis van
Herman Verbeek, die op 1 februari
was gestorven. En het deed mij goed
om daar te zijn, want we vierden het
visioen van waaruit Herman heeft
geloofd. Dat visioen heeft alles te
maken met het goede van moeder
aarde en met hen, die “land van recht
en voorspoed stichten” (woorden
van Herman).
Stem
Hij liet zich roepen
door mensen die
geen stem meer
hebben en hij was
steeds opnieuw
daar, waar moeder
aarde geweld werd
aangedaan, waar
mensen bedreigd
werden in hun bestaansrecht
en in hun zoeken naar
bevrijding. Het raakte Herman heel
diep, wanneer politiek en kerk zich
ver hadden verwijderd van de mensen
om wie het ging.
Op weg naar Pasen 2013 laat ik mij
graag inspireren door wat ik in de
Der Aa-kerk mocht beleven. En hoewel
de richtlijnen voor de goede
week 2013 er wat anders uitzagen,
willen wij ook nu de goede week
vieren zoals in voorgaande jaren; en
dat doen we ook in de drie andere
parochies van ons samenwerkingsverband
in Haren, Zuidhorn en Groningen-Zuid.
Ik ben blij, dat wij in
onze huidige 4 parochies kiezen voor
de plaatselijke geloofsgemeenschappen,
waarbinnen mensen elkaar nabij
zijn. Wij nodigen elkaar maar uit om
steeds opnieuw weer op te staan uit
alles wat ons onverschillig, moede-
VAN DE PASTOR
‘Wees bevrijders
voor elkaar, wees
elkaar tot herberg!’
loos en bang maakt. Want wij allen
zijn die kerk, ieder met onze eigen
stem, met ons eigen lied en met onze
eigen ruimte om er te mogen zijn. En
daartoe moeten wij steeds weer durven
opstaan.
Bronnen
Ook voor ieder van ons persoonlijk
hoop ik, dat je steeds opnieuw mag
ervaren, dat er meer is dan het hier
en nu en dat je steeds lieve mensen
om je heen mag vinden, die met je
meelopen. Want wij hebben vanuit
de bronnen van de Schrift elkaar
veel te vertellen. Het zijn goede verhalen,
die alle eeuwen door met
mensen zijn meegegaan. Ik hoop dat
je je in dit alles geraakt weet door
Jesus, Jodenman uit Nazareth.
En tot slot zou ik onze geloofsgemeenschap
dit willen toewensen:
wees bevrijders voor elkaar, wees
elkaar tot herberg en houdt vast wat
wij samen hebben opgebouwd. Sta
steeds weer op, ook wanneer je geneigd
bent om maar te berusten.
Ooit schreef bisschop Muskens een
boek met als titel Wees niet bang. Ik
zou dat willen onderstrepen, vooral
waar ’t om onze eigen plek binnen
het kerk-zijn gaat. Want het gaat om
mensen, om jou en mij, steeds op
zoek naar de bronnen die ons in gang
houden. Het gaat niet om een angstig
teruggrijpen naar wat voorbij is.
Ik hoop, dat de goede week en Pasen
een feest mogen zijn, een feest van
opstaan uit alles wat dood maakt.
Vrede en alle goeds,
Zalig Pasen
Dirk ten Dam
Colofon
Kwartaalblad ‘Walfried’
Lewenborg e.o. — Beijum — Hunze
— Meerstad
22e jaargang nr. 85,
— April 2013
Vrijwillige bijdrage graag op
gironummer 2465131
t.n.v. Penn. Walfried Parochie
Groningen o.v.v. Groene blad
Redactieadres:
Isebrandtsheerd 51, 9737 LH
Groningen, tel. 050 541 1985
E-mail: groeneblad@gmail.com
Redactie: Frans de Smit, Frits Langohr,
Ineke Siersema, Hiltje van Gijssel,
Martin Nieboer (eindredactie)
Fotografie: Bob Bouchier
Lay-out: Martin Nieboer
Het Parochieblad staat open voor brieven
en artikelen van lezers. De redactie
houdt zich het recht voor deze in te
korten of niet te plaatsen. Actuele berichten
kunnen sneller in de Rotonde
gepubliceerd worden of op de website.
Het eerstvolgende nummer
verschijnt eind juni 2013
Kopijdatum 1 mei 2013
Walfried
‘Walfried’ betekent ‘kracht door vrede’.
Dus niet: vrede door kracht! Zo’n naam
spreekt ons aan, het is de wereld omgekeerd.
Walfried (± 1000 n. Chr.) liep elke dag
naar Groningen om in de Sint Maartenkerk
te bidden. Vikingen hebben hem en
zijn zoon gedood. Hij werd geëerd als
martelaar, als landontginner en dijkenbouwer.
Hij wordt afgebeeld als iemand die
een schop in de grond steekt. Pastor Jan
Oosterwegel (†) heeft speciaal voor onze
parochie een stempel ontworpen.

REDACTIONEEL
Een nieuwe paus, een nieuwe koning,
ze zijn goed voor vele kleurrijke
uren tv. Maar ons eigen leven
dan? Op de plek waar we wonen en
leven, dat is onze eerste zorg. En
onze eerste kans. Laten we vooral
trots zijn op wat we goed doen in ons
persoonlijke leven, op school, op ons
werk, in onze parochie of wijk. En
vooral: dat goede blijven doen en ons
niet van de wijs laten brengen.
Macht is niet hetzelfde als gezag.
Wie de klok terug wil draaien, loopt
alleen maar verder achter. De wijzers
gaan juist vooruit, de winter is voorbij
en wij doen daarvan verslag.
Loopt ‘liefde’ als een rode (?) draad
door heel ons Lente-blad? Spontaan
diende het zich aan en laat het dan
maar gebeuren. Hoe ging vroeger dat
Roomsche trouwen? Wat maakt die
clip op MTV zo bijzonder? Welke
waarden neem je als kind mee van
thuis? Hoe zijn we een lichtbron
voor elkaar?
Waarom deel je
brood en wijn?
Wat bemint de
zanger, de dichter,
de schilder?
Veel leesplezier,
Martin Nieboer
Kennismakings-
exemplaar?
Kent u iemand
die ook interesse
in ons blad heeft?
Wij sturen graag
een kennismakingsexemplaar.
Geef naam en adres door aan
Wim Stam
demepse@hotmail.nl of
groeneblad@gmail.com
Bezorging
Vrijwilligers doen hun uiterste best
om u allemaal op tijd het nieuwe
nummer van Walfried te bezorgen.
Mocht dat in uw geval niet gelukt
zijn, neem dan contact op met
Wim Stam
demepse@hotmail.nl
Parochiedraaiboek
klaar
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 3
‘Handen ineen slaan om
continuïteit te garanderen!’
Op de informatieavond van 17 januari
waren weer veel mensen aanwezig.
We hebben u als parochianen op de
hoogte gebracht van de ontwikkelingen
rond de fusie en het afscheid van
onze pastor Dirk ten Dam. Voor iedereen
is hier een kort, bijgewerkt en
aangevuld overzicht.
Welkom
Begin januari is
als eerst aanspreekbare
pastor in de
Salvator / Mariaparochie,
Stefan
Mangnus, geïnstalleerd.
Hij is benoemd
in het pastoresteam
van het
samenwerkingsverband
van de 4 parochies.
Een afvaardiging van de besturen
van deze parochies was uitgenodigd
en kreeg ook de gelegenheid om
Stefan welkom te heten.
Stijl
Het pastoresteam heeft een pastoraal
beleidsplan samengesteld dat,
evenals het federatiestatuut, aan de
bisschop is gezonden.
Dirk heeft een gesprek met de bisschop
gehad waarin is afgesproken
dat hij per 1 mei officieel met emeritaat
gaat. De bisschop heeft toegezegd
dat hij, wat de opvolger betreft,
rekening zal houden met de stijl van
onze parochie(s).
In een bijeenkomst met afgevaardigden
van de parochies en de pastores
is een voorstel door het bisdom
gedaan voor de tijdelijke waarnemer.
De parochies hebben dit even in beraad
gehouden.
In het laatste weekend van mei nemen
we afscheid van Dirk. Hij gaat
PAROCHIENIEUWS
dus gewoon voor in de buitenviering
met Pinksteren.
Het bestuur van Damsterboord
heeft naar de bisschop gereageerd
naar aanleiding van zijn schrijven
over de vieringen in de Goede Week.
Er heeft een gesprek plaatsgevonden.
Taken
Inmiddels zijn we natuurlijk verder
gegaan om zaken te regelen om de
parochie op een goede manier door te
laten functioneren als Dirk straks
stopt met zijn taken als priester en
voorzitter.
Er is een draaiboek samengesteld van
de lopende zaken in onze parochie.
Rond dit draaiboek is het bestuur samen
met de pzg twee zaterdagen bij
elkaar geweest om bij de activiteiten
prioriteiten te stellen en de verantwoordelijke
personen in te vullen.
We begrijpen dat veel verantwoordelijkheid
bij het bestuur en de pastorale
zorggroep ligt, maar we kunnen het
niet zonder u en daar waar het nodig
is zullen we mensen benaderen om
bepaalde taken uit te voeren.
We zijn ervan overtuigd dat we in
onze geloofsgemeenschap met elkaar
de handen in één zullen slaan om de
continuïteit te garanderen.
Onze intentieverklaring (God wil wonen
in onze woorden en daden) houden
we staande en gaande.
Namens de pastorale
zorggroep en
het parochiebestuur
wens ik u
fijne Paasdagen,
Lidy van Duijn

4 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
"Dit is een complete verrassing", bekende
Dirk ten Dam nadat het langzaam
tot hem doordrong dat het etentje
een heel speciaal doel had. Geen
reünie, want dan hadden we veel
meer mensen moeten uitnodigen. We
wilden met een beperkt aantal oude
en nieuwe redactieleden van ons
groene blad Walfried informeel afscheid
nemen van onze pastor. We
hadden allemaal een plaatsje gevonden
aan een lange tafel in restaurant
De Biechtstoel. Buiten lag nog
sneeuw, het vroor, binnen tussen de
bijna manshoge beelden van engelen
en heiligen was het behaaglijk warm.
Een speciaal welkom was er die
avond voor Door Schaafsma, die op
PAROCHIENIEUWS
Groene Blad neemt afscheid van Dirk ten Dam
de uitnodiging spontaan had gereageerd:
"Dan kom ik namens Hans!"
Haar overleden man Hans Schaafsma
had begin 1992 samen met Ruud Huizenga
van het parochiebestuur de opdracht
gekregen om een blad op te
starten om de communicatie in de
parochie te bevorderen. Jan Schellekens
kwam vanaf 1995 de redactie
versterken. Clary Kortmann ging in
2002 meedoen. Hans, Ruud, Jan en
Clary zijn sprekende voorbeelden hoe
vele redactieleden al die jaren met
groot enthousiasme en creativiteit
keihard hebben gewerkt om het blad
tot een succes te maken. Het is aan
hun inzet en kwaliteit te danken, dat
er telkens weer nieuwe mensen te
Redactie– en oud-redactieleden en partners.
V.l.n.r.: Chris van Wissen, Hiltje van Gijssel, Clary Kortmann, Frans de Smit, Martin Nieboer,
Ineke Siersema, Dirk ten Dam, Anneke van Neijenhoff, Bonne Hulsman, Door Schaafsma,
Mieke Schellekens, Piet van Gijssel, Ruud Huizenga, Jan Schellekens. Foto: Bob Bouchier
Zangspel
Er gebeuren vreemde dingen op het
kerkhof. Twee mensen hoopten er
een stil plekje te vinden...
Het 700-jarig bestaan van het dorp
wordt niet gevierd, en tóch komt er
een feestje. Dorp op stelten, zo heet
het zangspel dat de KBOcabaretgroep
met groot succes opvoerde
op de parochieavond.
Tekst en regie: Renier Halsema. Verder
werkten o.m. mee: Jan Dol en Bob Bouchier
(decor) en Hans Ronde (geluid).
Op de foto (voorgrond v.l.n.r.): Jan van den
Hende (als wethouder), Thea Bouchier (als
kunstenares Agaath Wildevuur) en Marga
van den Hende (als manager Charlotte
Deen).
vinden zijn die het stokje willen overnemen
om het blad voort te zetten.
Vanaf het eerste nummer heeft Dirk
de opeenvolgende redacties aangemoedigd.
In zijn openingswoordje
schreef hij in de allereerste editie hoe
hij hoopte dat ze erin zouden slagen
"om dit blad onmisbaar te maken." En
ook al meteen wees hij erop dat zo'n
blad "bij uitstek geschikt zou kunnen
zijn om de nodige achtergrondinformatie
te geven en waar nodig dieper
op zaken in te gaan." Al die inhoudelijke
elementen zijn, denken we, nog
steeds aanwezig.
Nu, bij het ingaan van de 22e jaargang,
treffen we op de vertrouwde
plek op pagina 2 het laatste voorwoord
dat Dirk in zijn functie van
pastor van deze parochie heeft geschreven.
Of en hoe er een informeel
vervolg komt, wachten we maar af.
Dirk, bedankt! [M.N.]

Vervang ‘natuurwet’ door omzien naar elkaar
De evangelist Lucas schreef zijn goede
boodschap rond het jaar 80, ruim
veertig jaar na de kruisdood van Jezus.
Hij wist van het leven, dood en
opstanding van Jezus en kon daarop
terugzien. Lucas is er niet op uit om
een historisch juiste biografie van
Jezus te schrijven. Hij wil aantonen
dat Jezus de zoon van God genoemd
kan worden. Christenen van zijn tijd
zochten een antwoord op de vraag:
wie was deze Jezus toch, hij kan toch
geen gewoon mens geweest zijn?
Lucas wilde hen een antwoord op die
vraag geven en in dat licht schreef
Lucas over het bezoek van Jezus aan
de tempel, een verhaal over een bijzonder
mens, een verhaal over de
zoon van God.
Lucas vertelt ons van Jozef en Maria
die met Jezus naar de tempel in Jeruzalem
trokken om daar aan hun jaarlijkse
religieuze verplichtingen te voldoen,
zoals zoveel Joden in hun tijd
deden. In zoverre geen bijzondere
gebeurtenis zou je zeggen. Ze reisden
mee in een groep pelgrims zoals men
gewend was te doen. Het kan door de
drukte van het reizen in een groep
pelgrims geweest zijn of door de in-
druk die een stad als Jeruzalem met
zijn tempel op hen maakte, maar toen
ze weer naar huis reisden bemerkten
ze dat Jezus er niet bij was, ze waren
hem kwijt! Jozef en Maria keerden
terug naar Jeruzalem en vonden hem
na drie dagen zoeken in de tempel
terug. Na drie dagen! Hier klinkt Pasen
door in het verhaal van Lucas.
Hier vinden zijn ouders hem na drie
dagen terug, na zijn dood zullen zijn
leerlingen hem na drie dagen weer
ontmoeten.
Tempel als thuis
In de tempel ontvouwde zich voor de
ongeruste ouders een bijzonder tafereel:
de 12-jarige Jezus was in gesprek
met oudere leraren en nam volledig
aan de discussie deel. Als 12jarige
werd je als religieus volwassen
beschouwd. Maar zijn ouders reageerden
zoals alle ongeruste ouders zouden
doen die hun kind na een lange
zoektocht terugvinden: “Kind wat doe
je ons aan, we hebben zo naar je gezocht!”
Het antwoord was voor de
ouders verrassend: “Wist u niet dat ik
in het huis van de Vader moest zijn?”
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 5
PAROCHIENIEUWS
Dit artikel is een bewerking van
een preek in de Emmauskerk n.a.v.
1 Joh. 3: 1-2, 21-24 en Lucas 2: 41-
52
Worden wat je in wezen al bent,
is een uitgroeien en toegroeien naar God
Wisten ze niet dat de tempel zijn huis
was? Hier zo dicht bij God, hoorde
hij thuis.
Jezus getuigt hier naar zijn ouders
van zijn Messiaanse roeping en zijn
bijzondere verhouding tot God. Zijn
leven zou worden getekend door zijn
relatie met God de Vader en dat
vormde ook de wijze waarop hij met
mensen omging. Die omgang werd
bepaald door de liefde van God. Die
liefde – het omzien naar de ander –
zou hij in zijn leven tot het uiterste
vorm geven. Zijn ouders begrepen
hem niet, ze konden op dat moment
in de tempel zijn woorden niet plaatsen.
Maar Maria, zegt Lucas, bewaarde
zijn woorden in haar hart: ze hield
ze bij zich en dacht erover na.
‘Natuurwet’
Dit verhaal van Lucas is het verhaal
van de Heilige Familie zoals dat elk
jaar door onze kerk gevierd wordt.
Het feest is aan het eind van de 19 e
eeuw door Paus Leo XIII ingesteld
om het gezin van Jozef, Maria en Jezus
als voorbeeld te stellen voor het
christelijk gezin. Het is dan ook niet
verwonderlijk dat
de vorige paus
Benedictus naar
aanleiding van dit
feest een week
voor het kerstfeest
2012 een toespraak
hield over
het gezin in de
samenleving. Dit
ter gelegenheid
van de Wereldvredesdag
die op
1 januari binnen
onze kerk gevierd
wordt. Hij noemde
in zijn rede het
homohuwelijk
een gevaar voor

6 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
de vrede. Slechts het huwelijk tussen
man en vrouw geeft stabiliteit, zei hij,
andere huwelijksvormen werken ontwrichtend
en zijn zo een gevaar voor
de vrede. En de pogingen om het homohuwelijk
juridisch gelijk te stellen
aan het huwelijk tussen man en vrouw
zag de paus als een vergrijp tegen de
waarheid.
Dit zijn grote woorden, heel grote
woorden, die dan ook een storm van
protest losmaakten en die storm is nog
niet geluwd. De paus, en met hem het
instituut kerk, is met een ware kruistocht
bezig tegen het toch in steeds
meer landen erkende homohuwelijk
en hij beroept zich in zijn verzet daartegen
op de ‘natuurwet’, een van God
geven natuurlijke ordening waarin het
gezin is vastgelegd als een uitsluitende
verbintenis tussen man en vrouw.
En als je van die ‘natuurwet’ afwijkt,
breng je de vrede die in die natuurlijke
ordening vervat zit, in gevaar.
Liefde
Maar hoe zit het dan met die
‘natuurwet’ waar de paus en de bisschoppen
zich zo vaak op beroepen?
Bestaat die wel? Het is een vast gegeven
dat 8% van de wereldbevolking
homoseksueel gericht is en
we weten vanuit de wetenschap
dat je een homoseksuele geaardheid
met je geboorte meekrijgt:
je kiest er niet voor, je bent het.
Hoort dát dan niet bij die veronderstelde
natuurlijke ordening?
In de tijd dat een bisschop hier
in het Groningse verklaarde dat
er tussen mensen van hetzelfde
geslacht geen liefde kon zijn,
herdacht ik in een viering de
verbintenis tussen twee mannen
die veertig jaar lang samen het
leven hadden gedeeld. Mag ik
dat liefde noemen?!
Ik verdenk de paus niet van
kwade gedachten en ik denk dat
hij oprecht bezorgd is over de
positie van het gezin in de samenleving
en het welzijn van
hen die daar deel van uitmaken.
In die zin wordt er overmatig op
zijn woorden gereageerd. Maar
ik denk evenzeer dat het goed
zou zijn, als de paus en met hem
onze kerk als gemeenschap het
begrip ‘natuurwet’ los zou laten
en het zou vervangen door een ander
begrip dat als leidraad in relaties tussen
mensen kan fungeren: dat van de
liefde, het omzien naar elkaar. Het
weten en voelen dat wij allen kinderen
van God zijn en zo met elkaar
een gezin, een familie mogen vormen.
Laten we ons daarop richten.
Er is een verbondenheid tussen mensen
die dieper ligt en breder is dan de
verwantschap die bepaald wordt door
bloedverwantschap. Familie van elkaar,
broers en zusters, zijn volgens
het evangelie alle mensen die luisteren
naar Gods woord en het ter harte
nemen en er naar leven. Dat wil zeggen:
zij die delen in Gods zorg voor
het welzijn en de vrede van allen die
hem hun Vader noemen.
Doen
De schrijver van de eerste brief van
Johannes begint zijn derde hoofdstuk
met een magistrale zin. Hij schrijft
ons, ja hij roept ons bijna toe:
“Bedenk toch hoe groot de liefde is
die de Vader ons heeft geschonken.
Wij worden kinderen van God genoemd,
en dat zijn we ook!” Dit zijn
toch woorden om heel stil bij te wor-
den als je die leest of hoort? Kind van
God: we mogen het zijn en we zijn
het! Ja wij worden zo geboren, maar
wij moeten het ook worden. Het is
een dynamisch proces: je moet worden
wat je in wezen al bent, het is een
uitgroeien en toegroeien naar God.
Johannes schrijft daarover dat wij aan
het eind van dat groeiproces aan Jezus
gelijk zullen zijn en Hem dan zullen
zien zoals Hij is, als hij dan aan ons
verschijnt.
Wat is er voor nodig om kind van
God te zijn? Allereerst: leven naar
Gods geboden en daarbij vooral leven
naar het gebod van de liefde. Het is de
opdracht om het evangelie te doen.
“Kinderen, we moeten niet liefhebben
met de mond, met woorden, maar
waarachtig, met daden. Dan weten we
dat we voortkomen uit de waarheid en
kunnen we met een gerust hart voor
God staan,” schrijft Johannes. En dan:
“Wie zich aan zijn geboden houdt,
blijft in God, en God blijft in hem.
Dat hij in ons blijft, weten we door de
Geest die hij ons heeft gegeven”.
Geschapen door eeuwige
Leven uit Gods liefde is: mensen nemen
zoals zij zijn. Het is weten
dat de ander, ook al is zijn geaardheid
anders dan die van
jou, net als jijzelf een kind van
God is en door de Eeuwige is
geschapen zoals hij of zij is.
Dan is er ruimte om te zien dat
elke relatie op liefde gebaseerd
kan, ja moet zijn, en dat het dan
niet alleen gaat om een heteroseksuele
relatie tussen een man
en vrouw. Twee mannen, twee
vrouwen, een man en een
vrouw, zij kunnen allen in liefde
een gezin vormen waarin
ook kinderen hun plaats kunnen
vinden.
Laten we de regels en voorschriften
van de veronderstelde
‘natuurwet’ dan los en laten we
ons in onze geloofsgemeenschap
en in ons leven van alledag
leiden door Gods liefde.
Gods Geest zal ons daarbij begeleiden.
Frans de Smit
fransdesmit@hotmail.com

Met songs bijdragen aan toleranter klimaat
Grote veranderingen
beginnen met kleine
stappen
Langs het strand lopen twee jongens
en twee meisjes. Ze zijn vrolijk, lachen.
De camera zoomt in op de jongen
met de donkere krulletjes, De-
Marco heet hij. Hij begint te zingen.
Here I am again, it’s you and I. Another
surfside night. I can see the
waves, I can see the moon, but mostly
I see you. Het beeld keert eerst terug
naar het viertal, ze zijn ergens gaan
zitten. Vervolgens komt de krullenkop
weer in zicht, hij staat vlak tegenover
de blonde jongen, Jason. Samen
zingen ze het refrein. When I see you,
in a moment, everything around us
falls away and all I see is you. Alles
en iedereen om je heen vergeet je, je
hebt alleen oog voor de ander van wie
je houdt.
Moed
Geen wonder dat hun liedje heet This
is Love. Op dit thema en deze woorden
bestaan ongetwijfeld miljoenen
varianten, lezers kennen er vast meer
dan ik. Het bijzondere schuilt erin dat
deze twee jongens het voor elkaar
zingen, niet alleen voor de show. Ze
zijn echt op elkaar verliefd en ze hebben
openlijk een relatie, heel Amerika
mag het weten. DeMarco DeCiccio
groeide op in een katholieke Italiaanse
familie in Canada. Jason Warner
komt uit Baltimore, waar zijn moeder
actief is in de Pinkstergemeente. De
jongens wonen nu in Los Angeles, in
2008 zijn ze getrouwd. Ze wonnen
met hun nummer en clip This is Love
de MTV Logo-prijs voor de beste video
van 2006. Ze hebben geen moeite
met hun christelijke achtergrond.
Naast hun optredens voor een groot
publiek zingen ze ook regelmatig in
kerken die positief staan tegenover
homoseksualiteit. Uit enthousiaste
reacties van fans uit alle delen van
hun grote land merken ze dat jongeren
moed putten uit hun voorbeeld.
Eenvoud
“Jongeren voelen dat ze niet
alleen zijn, dat het geen
doodvonnis is als je merkt
dat je homo bent, dat je een
eigen leven op mag bouwen.
Tijdens onze tournees merken
we in elke stad opnieuw
hoe nodig zo’n boodschap
is. Er zijn helaas veel jonge
mensen die niet weten waar
ze heen moeten omdat hun
ouders hun geaardheid niet
accepteren en hen soms
zelfs uit huis zetten. Via
onze songs en muziek proberen
we een bijdrage te leveren aan
een toleranter klimaat. Het gaat om
veel dan alleen onze muziek. We denken
dat we een onderdeeltje kunnen
zijn van een veel grotere beweging.
Martin Luther King Jr. had voor de
zwarte bevolking nooit kunnen doen
wat hij deed, als hij geen Afro-
Amerikaan was geweest. Wij hebben
onze geaardheid meegekregen bij
onze geboorte en we zijn er blij mee,
dat geeft ons kracht om er iets mee te
doen. Mensen moeten over hun vooroordelen
heen groeien en zich realiseren
dat we allemaal deel uitmaken
van één grote familie. We hebben
elkaar nodig. Helaas zijn er tragedies
en ontredderende ervaringen nodig
voor we wakker schrikken en dat allemaal
snappen. Als mensen onze muziek
horen en zien hoe we leven, gaan
ze hopelijk begrijpen dat ook al ben
je het niet met ons eens, je ons wel
kunt respecteren als mensen. De eenvoudige
boodschap van kerken zou
moeten zijn: Heb elkaar lief, Oordeel
niet, Behandel andere mensen zoals
jijzelf behandeld wil worden. Mensen
hoeven het heus niet over alles eens
te zijn, maar daarom kun je best in
vrede met elkaar leven. Dat is wat we
geloven en wat we willen zeggen.”
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 7
Meetlat?
Eigenlijk had ik voor u een hele beschouwing
willen schrijven over homoseksualiteit
en christendom. Aanleiding
zijn de telkens weer ophef
veroorzakende uitlatingen van de
paus en andere religieuze leiders over
homoseksualiteit. Ze leiden tot grote
verontwaardiging en woede, niet alleen
in de media, maar ook thuis en
onder vrienden. Wat moeten we er
eigenlijk mee? En praktischer: waar
komen we wel een stap verder mee?
De Amerikaanse theologe zr. Margareth
Farley komt in haar – door Rome
op de index geplaatste -- boek Just
Love (2006) tot een simpele conclusie.
Volgens haar kunnen voorstanders
én tegenstanders van het legaliseren
van same sex-relaties eigenlijk
geen doorslaggevend 'bewijs' halen
uit de bijbel. Bij alle passages in het
Oude en Nieuwe Testament die je kan
aanvoeren voor een absoluut verbod
of een volmondige zegen, zijn kanttekeningen
te maken. Zelf denk ik dat
er best heel interessante ontdekkingen
te melden zijn, maar dat blijft buiten
dit artikel. Farley zegt terecht dat we
ons oordeel het beste kunnen baseren
op de betrouwbaarste informatiebron

8 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
die er is, nl. de relaties die we nu in
onze eigen tijd zien ontstaan tussen
mensen. Het beste is om die relaties
gewoon langs precies dezelfde meetlat
te leggen als heteroseksuele relaties.
Herderlijk
Eigenlijk is die visie al in 1979 uitstekend
onder woorden gebracht door de
Nederlandse bisschop J. Bluyssen van
Den Bosch. In een herderlijke brief
schreef hij: “Waarom beoordelen wij
homofielen niet op de eerste plaats
zoals alle mensen? Als mensen die
net als iedereen rechtvaardig kunnen
zijn of onrechtvaardig, bekwaam in
hun beroep of niet bekwaam, oprecht
of onoprecht, geëngageerd of meer
afstandelijk, gelovig christen of meer
onverschillig in levenshouding.
Waarom hen een apart stempel opdrukken,
zonder hen allereerst te zien
als mensen voor wie dezelfde waarden
en normen gelden als voor ieder
ander? Is dat geen discriminatie?”
De emeritus-bisschop John Shelby
Spong van de Amerikaanse episcopaalse
kerk in Newark (New Jersey)
wil zich niet meer druk maken over
uitspraken als die van het Vaticaan.
“De strijd is gestreden, de overwinning
is een feit. Er bestaat geen twijfel
over de afloop. Homoseksuele
mensen zullen gewoon worden geaccepteerd
als gelijken, als volwaardige
mensen die volkomen legitiem een
beroep doen op alle rechten die zowel
de kerk als de staat aan ieder van ons
toekent. Gelijkheid is een in onze
grondwet verankerde, plechtige belofte
aan iedereen die in ons land
woont.”
Achterhoede
Natuurlijk blijft er een nimmer te
overtuigen groep tegenstanders van
aartsconservatieve protestantse, ka-
Zr. Margareth Farley, mgr. J. Bluyssen, bisschop John Shelby Spong, president Barack Obama
tholieke, joodse en islamitische huize.
Soms vinden ze elkaar en proberen ze
hun krachten te bundelen voor hun
achterhoedegevecht. Met hun telkens
weer opklinkende oproepen wakkeren
ze een klimaat aan van onverdraagzaamheid,
waarin anderen zich aangemoedigd
kunnen wanen tot pesterijen,
discriminatie en agressie. Het is dus
geenszins onschadelijk wat bepaalde
leiders van kerk, synagoge of moskee
doen. Onze emoties vertellen ons dat
ze grenzen over gaan en dat ze ernstig
inbreuk plegen op de intimiteit van
mensen. Blijven tegenspreken zal dus
wel nodig blijven. Hoewel? Bisschop
Spong is met de stemmingmakers
onder de clerus helemaal klaar:
“Eeuwenlang heeft de kerk de hardnekkige
vooroordelen tegen zwarte
mensen, joden, vrouwen en homoseksuele
mensen verbloemd met vrome
en hoogdravende retoriek. De tijd dat
zo’n mening nog acceptabel is, is wat
mij betreft echt voorbij. Ik zal niet
toestaan dat er in mijn nabijheid zo
wordt gepraat, ik wil het niet meer
horen!”
Verschil
Gelukkig is Nederland en eigenlijk
onze hele westerse wereld geleidelijk
een veilige plek aan het worden waarin
liefdevolle, stabiele relaties tussen
mensen van hetzelfde geslacht tot
ontwikkeling kunnen komen. Vooral
dankzij liberale en progressieve par-
tijen en organisaties krijgt gelijkheid
wettelijk vorm in partnerschapsregelingen
(civil union) en huwelijk (civil
marriage).
Grote veranderingen gaan langzaam
en beginnen met individuele mensen
die kleine stappen zetten. Grassroots
noemen ze dat in Amerika, ofwel:
bomen groeien alleen van onderop.
President Barack Obama zinspeelde
daarop in een toespraak: “Ondanks
tegenslagen en tegenwerking houden
jullie vol door mensen met goede argumenten
te overtuigen en door de
kracht die uitgaat van jullie persoonlijke
voorbeeld. Gewoon als ouder of
als vriend, of lid van de oudervereniging
van je school of als parochiaan…
Jullie maken het verschil. Zo is
het altijd gegaan in de beweging voor
eerlijke en gelijke behandeling, niet
alleen voor mensen die homoseksueel
zijn maar voor iedereen die in de loop
van onze geschiedenis werd buitengesloten
van rechten en verantwoordelijkheden.
Het is het verhaal van de
vooruitgang waar mensen naar hunkerden.
Mannen en vrouwen die
machteloos leken, maar die veranderingen
gedaan kregen door in stilte
persoonlijke daden te stellen waar en
wanneer ze dat maar konden.”
— En Jason en DeMarco? Zij horen
bij de positieve voorbeelden uit onze
eigen tijd en iedereen kan er uit eigen
kennis en waarneming talloze aan
toevoegen. We treffen mensen aan in
onze eigen parochie of gemeente, of
als leraren van onze kinderen op
school, als dochter of zoon en hun
partner, als moeder of vader, in onze
familie of als goede buur. Jason en
Marco zijn inmiddels vaders van een
gezonde tweeling.
Martin Nieboer
martinnieboer@planet.nl
http://www.youtube.com/watch?
v=RoXMe7OtwDI

Pleidooi voor kerk als maaltijdgemeenschap
‘Brood en wijn als tekens van
Christus’ aanwezigheid’
Hoe verhoudt de maaltijdpraktijk van
de kerk van nu zich tot de maaltijden
van Jezus van Nazareth?
In de Evangeliën wordt regelmatig
verteld dat Jezus maaltijd hield. Denk
bv. aan de maaltijd, bekend geworden
als de broodvermenigvuldiging, waarbij
Jezus het dankgebed uitspreekt,
het brood breekt en uitdeelt. Daarbij
hebben alle mensen volop te eten en
er blijven nog 12 manden met brood
over. Het is een maaltijd van overvloed
en daarin wordt iets zichtbaar
van het koninkrijk van God, want
waar God koning is, daar komt niemand
te kort, daar is geen honger en
geen armoede.
Er is die keer dat Jezus te gast is bij
de tollenaar Zacheüs. In die tijd werd
er bij de maaltijd een scherpe scheiding
zichtbaar tussen hen die als rein
en hen die als onrein golden. Jezus eet
en drinkt met mensen die van de
groepsmaaltijden werden buitengesloten.
Zo iemand was Zacheüs. Door
juist bij hem te gast te zijn bevrijdt
Jezus hem uit zijn isolement en krijgt
hij weer een plaats in de gemeenschap.
Deze maaltijd wordt gekenmerkt
door feestvreugde, omdat wie
verloren was, er weer bij hoort (denk
ook aan de gelijkenis van de verloren
zoon).
Aan tafel
In onze kerk wordt de eucharistie
vooral verbonden met die laatste
maaltijd van Jezus. Opmerkelijk is dat
in de Willibrordvertaling van 1980
boven het verhaal over die laatste
maaltijd staat: ‘de instelling van de
Eucharistie.’ In de Willibrordvertaling
van 1995 staat er: ‘Aan tafel met
de twaalf.’
De eucharistie zoals we die nu vieren,
is niet door Jezus op dat moment ingesteld.
Jezus zegt tot zijn leerlingen:
‘Blijf dit doen om mij te gedenken,’
maar hoe precies is er niet aan de orde.
Dat hebben zijn leerlingen zelf
moeten regelen.
In het boek Handelingen lezen we dat
in de jonge kerk de mensen samenkomen,
het brood breken en samen bidden.
Paulus schrijft in zijn brief aan
de Korinthiërs dat de manier waarop
zij samen eten, niet goed is, want
sommigen komen tekort, terwijl anderen
zich vol eten. Hier is nog sprake
van een echte maaltijd en niet van een
rituele maaltijd, zoals later het geval
is.
Wanneer kun je nu spreken over eucharistie
en wanneer over een ander
soort maaltijden?
Dat is niet zo duidelijk. Het is daarom
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 9
TOEKOMST VAN DE KERK
Kader
In zijn recente brief over de Goede
Week schrijft bisschop Gerard de
Korte dat naar zijn indruk “nogal
wat gelovigen de rijkdom van de
Eucharistie niet meer goed beseffen.”
Hij herinnert eraan dat katholieken
Witte Donderdag “traditioneel
verbinden met de instelling van
de Eucharistie.” Hij noemt Woord–
en Communievieringen heel zinvolle
gebedsdiensten, maar “toch anders
dan een Eucharistie.” In de eucharistie
“stellen wij in de vorm van een
maaltijd de levensgave van Christus
present.”
In haar 2e artikel over de Maaltijd
spiegelt pastor Hilda van Schalkwijk
de opvattingen van het episcopaat
aan de praktijk van Jezus en de eerste
christelijke gemeenschappen.
[M.N.]
beter om niet te zeggen dat Jezus de
eucharistie heeft ingesteld, maar dat
de eucharistie geworteld is in de
maaltijdpraktijk van Jezus.
Zouden we, wanneer we het brood
breken, alleen moeten denken aan het
laatste avondmaal of aan héél de

10 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
maaltijdpraktijk van Jezus? De bisschoppen
verbinden de eucharistie
m.n. met het laatste avondmaal, omdat
ze het offerkarakter van de eucharistie
benadrukken. Veel mensen hebben
moeite met de gedachte van een
offer, maar hoe je dat ook verstaat,
het is een belangrijk aspect van de
eucharistie / woord-communieviering
dat Jezus in trouw aan God en mensen
zijn leven gegeven heeft.
Welkom
Daarnaast zijn er andere aspecten die
van belang zijn: het brood dat gedeeld
wordt, herinnert ons aan het dagelijks
brood: heeft iedereen te eten, heeft
iedereen genoeg om van te leven?
(denk aan de opmerking van Paulus
aan de Korinthiërs en over de zorg
voor de weduwen in Handelingen).
Bisschop De Korte benadrukt regelmatig
dat eucharistie (en ik voeg
daaraan toe: woord-communieviering)
en diaconie bij elkaar horen.
Als Jezus met mensen maaltijd hield,
ervoeren ze iets van Gods nabijheid
en iets van de vreugde van het Rijk
van God, van een wereld die goed
was en waar ieder welkom was. Het
zou m.i. goed zijn als ook dat aspect
terug te vinden is in onze vieringen.
Verandering
De apostel Paulus spreekt op verschillende
manieren over het lichaam van
Christus. Hij spreekt van het brood en
de wijn als lichaam en bloed van
Christus en ook van de kerk als het
lichaam van Christus. Het is een spreken
in beelden over Christus die aanwezig
is als de gemeenschap samenkomt
en het brood deelt in zijn naam.
Christus is ook aanwezig in de gemeenschap
die leeft naar zijn woorden,
in zijn voetsporen gaat en zo iets
zichtbaar maakt van Gods goedheid.
De eerste 1000 jaar levert die manier
van spreken geen problemen op. Augustinus
(een van de invloedrijkste
theologen uit de kerkgeschiedenis,
levend in de 4 e eeuw n. Chr.) kon
daarom zeggen, wanneer hij het
brood uitdeelde: ‘Wordt wat u ontvangt:
lichaam van Christus.’
In de 11 e eeuw kreeg men het gevoel
dat men tekort deed aan de werkelijke
tegenwoordigheid van Christus. De
discussie is te ingewikkeld om in kort
bestek weer te geven, maar het leidde
ertoe dat men m.b.v. begrippen van
Aristoteles (een Griekse filosoof uit
de 4 e eeuw v. Chr.) probeerde uit te
leggen hoe Christus aanwezig is in
Brood en Wijn. Men gebruikt het begrip
transsubstantiatie: de substantie
van het brood en de wijn veranderen
in de substantie van het lichaam en
bloed van Christus. Dit is te simpel
weergegeven, maar zo wordt het tegenwoordig
vaak begrepen. Veel
mensen struikelen over dit punt. Dat
is niet verwonderlijk, want we hanteren
de begrippenleer van Aristoteles
niet meer. Hoe dat ook zij, de kerk
leert dat de verandering van de gaven
van Brood en Wijn plaatsvindt op het
moment dat de priester de consecra-
tiewoorden uitspreekt.
Dat zijn de woorden van
Jezus: ‘Dit is mijn
lichaam, dat voor u ge-
broken wordt; dit is mijn
bloed dat
voor u ver-
goten
wordt.’
Zinvoller
Het lijkt me zinvoller om niet langer
van transsubstantiatie te spreken, omdat
dat voor veel mensen een struikelblok
is geworden. Ik zou liever spreken
van transsignificatie. Daar zit het
woord significant in: veelbetekenend.
Brood en wijn veranderen niet van
substantie, maar wij geven er een andere
betekenis aan. Een voorbeeld om
het duidelijk te maken: een trouwring
is net als veel andere ringen van
goud, maar het is niet zomaar een
ring. Het is een ring die een bijzondere
betekenis heeft: hij vertelt over
trouw, over verbondenheid. Aan de
ene kant ís een trouwring geen gewone
ring, maar aan de andere kant zijn
wij het zelf die die ring een speciale
betekenis toekennen.
Als we spreken van transsignificatie,
dan veranderen brood en wijn niet op
een bepaald moment in het lichaam
en bloed van Christus. Het is een veel
diffuser gebeuren. Het is iets van de
traditie van de kerk, van de gemeenschap
die samenkomt, van de voor-
ganger, van de mensen die ook persoonlijk
betekenis hechten aan deze
tekenen van brood en wijn. Ik zou
zelf liever spreken over brood en wijn
als tekens van Christus’ aanwezigheid,
van wie hij was, van wie hij ís,
van de betekenis die hij heeft voor
ons vandaag.
Averechts
De verandering van de gaven hangt
niet af van de priester, maar van het
geloof van de kerk, van de gemeenschap
die samenkomt. Daarmee is
niet alles gezegd, want het hangt niet
alleen van ons af. Zou Gods Geest
niet aanwezig, werkzaam zijn, waar
mensen in Jezus’ naam bijeen zijn?
Dit maakt de rol van de priester niet
overbodig, maar relativeert deze wel.
De bisschoppen spreken over het belang
van de eucharistie, maar het lijkt
toch vooral ook over het belang van
de priester te gaan. Door het zo ver
door te voeren, werkt het m.i. averechts,
want het roept de vraag op of
de priester inderdaad zó wezenlijk is
als de bisschoppen zeggen. Als je je
dan gaat verdiepen in wat er in de
bijbel staat en hoe het gegaan is in de
geschiedenis, dan ontdek je dat er
nogal wat veranderd is en dat het niet
zo vast en zeker is als er wordt beweerd.
De vraag waarmee dit artikel begint,
lijkt mij een terechte vraag, een vraag
waarover we het met elkaar, inclusief
de bisschoppen moeten hebben: hoe
verhoudt de maaltijdpraktijk van de
kerk zich tot de maaltijden van Jezus
Christus?
En zouden we beter niet kunnen spreken
van de kerk als eucharistische
gemeenschap, maar van de kerk als
maaltijdgemeenschap?
pastor H. van
Schalkwijk
(Zuidhorn)
Voor mijn artikel
heb ik veel ontleend
aan het boek
Teken van aanwezigheid
van dr. Ton
van Eijk (voorheen docent systematische
theologie)

Mieke de Vries nam betrokkenheid uit
‘rood’ nest mee naar de Walfried
‘Enorme ontwikkeling van
parochiegemeenschap kun je
niet zomaar terugdraaien!’
Mieke de Vries woont aan de Boeg
en is vanaf de 1 e paal van de Emmaus
(1977) actief en betrokken
geraakt bij het schip van de
Walfried. Getrouwd met Hans maakte
ze kennis met het katholieke geloof
en werd ze enthousiast. Zo volgden
doop, vormsel en pastorale school.
Mieke is actief parochiaan en denkt
graag mee met de liturgie- en met de
VOM-groep en zoekt hierin de verbinding
met de ander. En dat niet
alleen...
Stadjer
Mieke is geboren en opgegroeid in
de stad Groningen aan de Johan Willem
Frisostraat in de Oranjewijk, als
oudste in een gezin van 5. Ze heeft
een Friese moeder en een Groningse
vader. “Ik kan het Fries verstaan,
Mieke (links vooraan) met ouders, broers en zus (1980)
maar ben een rasechte stadjer.” Het
gezin telt 3 jongens en 2 meisjes.
Mieke is de oudste van het stel, na
haar komen nog 3 jongens en 1
meisje. Haar jongste zusje – een nakomertje
– is 10 jaar jonger dan zijzelf.
“Ik vond het heerlijk, een jonger
zusje.” Dat is ook te zien in haar
fotoboek: een stralende Mieke met
een zusje op de arm, op schoot, in de
kinderwagen en tijdens het spelen.
“Ook toen we ouder werden, bleef
het intense contact met mijn zus.
Helaas is zij veel te jong overleden.
Dit gemis blijft altijd, ik voel het nog
steeds. Vooral vorig jaar bij het 60jarig
huwelijk van mijn ouders. Zij
missen hun dochter en ik m’n zus.
Daarom hebben we het feest bewust
in kleine kring gehouden, met een
etentje alleen voor de familie.”
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 11
Parochiaan
van het kwartaal
Personalia
Mieke de Vries
Boeg 78, Groningen
Geb. 21-09-1952 (60 jaar)
Gehuwd met Hans de Vries
Kinderen: Christa (37) en Robert (34)
Kleinkinderen: Luuk (9) en Feline (5)
Saamhorigheid
“Ik hou van volleyballen, ik doe het
recreatief. In Lewenborg zijn alle
nieuwe zalen lekker dichtbij. In een
groep van leeftijdsgenoten – 50plussers
– ga ik eens in de week
sporten. We doen niet alleen aan
volleybal, maar er is ook een stuk
gezelligheid. Veel lief en leed delen
we met elkaar. Als er bijvoorbeeld
iemand ziek is, dan is er extra aandacht
voor die persoon. Verder gaan
we aan het einde van het seizoen – in
de zomervakantie – een avondje met
elkaar uit eten. Voor morgenavond
staat er een film op het programma.
Rondom de volleybalclub is er dus
veel saamhorigheid. Eigenlijk kun je
de gemeenschapzin die ik heb in
mijn volleybalclub goed vergelijken
met de gemeenschapszin in de parochie.”
(Vervolg op pagina 12)

12 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
Hamsteren
Mieke komt uit een ‘rood’ nest. Haar
ouders, inmiddels 86 en 87, zijn rasechte
PvdA’ers, sociaal betrokken
mensen die actief zijn bij Humanitas
en zich inzetten voor het milieu. In
het ouderlijk huis is er veel aandacht
voor de ander. Deze betrokkenheid
heeft Mieke meegenomen naar de
parochie. Zelf niet opgegroeid met het
geloof, komt Mieke in aanraking met
het katholieke geloof door haar huwelijk
met Hans en het spreekt haar aan.
Dat heeft ook te maken met pastor
Kees van Dongen (de voorganger van
Dirk ten Dam). Van hem en zijn
vrouw leert ze veel en ze wordt gevraagd
mee te doen als vrijwilliger.
Dat is eerst bij de kindernevendienst –
dat heeft ze ruim 12 jaar met plezier
gedaan – en later bij het documentatiecentrum
(de bibliotheek). In diezelfde
tijd gaat ze de 2-jarige opleiding
doen aan de pastorale school.
“Hier heb ik veel geleerd over de bijbel
en de liturgie. De keus voor het
geloof was voor mij een bewuste
keus. Als je ergens bij hoort, dan
moet je er ook dingen voor gaan doen
en ervoor gaan. Het is fijn om mee te
denken en betrokken te zijn bij een
gemeenschap.” Als voorbeeld van
praktische betrokkenheid noemt zij
het hamsteren. “Tijdens de hamster-
weken met ‘2 voor de prijs van 1’
gaan Hans en ik hamsteren. De boodschappen
zijn een extraatje voor mensen
die het minder hebben dan wijzelf.”
Eigen keuze
Mieke is blij dat je tegenwoordig
geen verzuiling meer hebt. Want dan
zou je als rechtgeaard katholiek geen
VARA-blaadje in huis mogen hebben
en zou je moeten stemmen op de Katholieke
Volkspartij. “Die tijd is gelukkig
voorbij. En als het om mijn
kinderen gaat, ik heb ze in geloofszaken
de vrijheid gegeven.
Ikzelf ben immers niet
katholiek opgevoed en
heb bewust m’n keuze
gemaakt voor het geloof.
Daarom vond ik het belangrijk
dat ook mijn
kinderen hun eigen keuze
maakten om gevormd
te worden.”
Verdieping
“Natuurlijk ben ik een
oecumenisch mens. Er is
immers maar één god.
En binnen de oecumene
màg en kùn je je eigen
identiteit hebben. Geloof
gaat over mensen! Vanaf
het begin dat ik in Le-
wenborg woon, heb ik veel mensen
leren kennen. En als je elkaar ontmoet
in de Emmaus, kijk je niet of iemand
katholiek is of protestant. De oecumene
in Lewenborg is bijzonder en dat
zie ik ook terug bij de protestanten. Ik
doe graag mee aan oecumenische
diensten of DOP-diensten. Het mooie
eraan is dat je als groep samen een
thema voorbereidt, waarbij ieder zijn
eigen inbreng heeft. Je geeft je mening
en luistert naar de ander en zo
leer je veel van elkaar. Je bezint je op
een tekst en op een lied. Doordat je
als groep zo met de bijbel bezig bent,
ontstaat een stuk verdieping.”
Vertrouwen
“Ik ben erg blij met onze gemeenschap
in de Walfriedparochie, ik voel
me er thuis. Ik kijk positief naar de
samenwerking met anderen. Natuurlijk
gaan de diensten anders verlopen
als Dirk ten Dam weggaat en kan niet
alles hetzelfde blijven. Dat is het leven.
Onze gemeenschap heeft in de
afgelopen jaren een enorme ontwikkeling
doorgemaakt en dat kun je niet
zomaar terugdraaien. Daarom zie ik
de toekomst met vertrouwen tegemoet.”
Hiltje van Gijssel
Met zusje Hella op een hunebed
in Borger (± 1965)

KBO Stad-voorzitter Nico Arends:
‘Zilveren generatie niet
uitgerangeerd!’
De Katholieke Bond van Ouderen zet
zich in voor het welbevinden van ouderen,
zowel in maatschappelijk opzicht
als wat betreft geestelijk welzijn.
Zij kan voor iedere oudere veel betekenen,
katholiek of niet.
Belangen
Dinsdagmiddag stap ik het kantoor
van de SOOG binnen, omdat ik een
afspraak heb met Nico Arends. Nico
laat mij trots het kantoor aan de Siersteenlaan
zien, waar het Stedelijk
Overleg Ouderenbonden Groningen
haar domicilie heeft. Door zijn toedoen
heeft dit SOOG hier een werkplek
gekregen. In dit bestuurlijke samenwerkingsverband
zitten elk twee
vertegenwoordigers van de Katholieke
Bond van Ouderen (KBO), de protestantse
tegenhanger PCBO en de
Algemene Nederlandse Bond van
Ouderen (ANBO). Het SOOG heeft
een 5-tal werkgroepen ingesteld met
elk hun eigen deskundigheid: Wonen,
Zorg & Welzijn, Politiek & Financiën,
Mobiliteit & Verkeer en Sociaal
Economische Hulp. Bij een probleem
overleggen ze bijv. met de gemeente
Groningen of leggen contact met
zorginstellingen, woningcorporaties
en de politiek. In het kantoor houdt
het SOOG elke dinsdagmorgen een
sociaal spreekuur voor ouderen. Je
kunt dan geholpen worden met aanvragen
voor bijzondere bijstand,
huurtoeslag, zorgtoeslag. Kwijtschelding
gemeentelijke belastingen e.d.
Ook kun je hier terecht om je belastingformulier
te laten invullen. Of
heel voordelig gekeurd worden voor
je rijbewijs.
Twee fronten
Nico is sinds 2001 voorzitter van de
KBO in de stad Groningen. Hij ver-
telt dat de KBO eigenlijk twee speerpunten
heeft: de ontmoeting tussen
ouderen en de belangenbehartiging
voor ouderen. Het KBO wil o.a. een
vuist maken. Bijv. bij de gemeente
aan de bel trekken, als er ouderen zijn
die niet rond kunnen komen of anderszins
in de knel komen.
Stad
Het KBO-Nieuws als bijlage in het
landelijke blad Nestor zorgt voor de
communicatie tussen de ongeveer
650 leden in de stad Groningen.
Daarin staan activiteiten e.d. vermeld.
Maandelijks zijn er middagbijeenkomsten
in de Emmauskerk. De ene
maand in de sfeer van ontspanning
(optreden van een zang- en/of muziekgroep
e.d.) en de andere maand
met een thematische onderwerp/
lezing. Met name het jaarlijks zangspel
door en voor eigen leden is een
geweldige publiekstrekker. Nico vertelt,
dat de belangenbehartiging eigenlijk
niet zo vaak ter sprake komt
op de maandelijkse bijeenkomsten.
Des te meer tijdens bestuursvergaderingen.
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 13
ACTIEF
Generaties
Globaal kun je zeggen dat er qua leeftijd
bijna twee generaties ouderen lid
zijn. Ouderen vanaf ongeveer 80 jaar
en de ouderen vanaf zo’n 50 à 60
jaar. Iedere ‘groep’ heeft zijn eigen
belangstelling. En met het organiseren
van activiteiten in de Emmauskerk
willen ze daar rekening mee
houden. Zo heeft onlangs een
‘gewoon’ koor dat te gast was, op
verzoek Maria- en kerstliederen ten
gehore gebracht.
Thuis
Waarom moet er een speciale katholieke
bond zijn? “Historisch is dat zo
gegroeid. Katholieken voelen zich
thuis bij elkaar. In het boekje van 25
jaar KBO in de stad staat, dat leden
een lichtbron voor elkaar kunnen zijn.
Er is een sfeer van welkom, thuis komen.
Elk kan met zijn/haar verhaal
bij elkaar terecht.” In september
wordt telkens het nieuwe seizoen geopend
met een eucharistieviering.
Actief
Ouderen kunnen nog van alles. “Ze
zijn niet zwak of ziek, niet uitgerangeerd.
Door het vele vrijwilligerswerk
dat vooral ouderen doen is het
zelfs de zilveren generatie in plaats
van de grijze golf.” Binnen de club
kunnen allerlei activiteiten worden
georganiseerd. Zo is er bijv. een leesclub,
die boeken bespreekt en een
toneelclub. Als er nog ideeën zijn,
mogen die in overleg met het bestuur
worden uitgevoerd. Iedere ouder die
zich geroepen voelt ook maatschappelijk
een steentje bij te dragen, kan
terecht bij het bestuur en/of bovengenoemde
werkgroepen alsook bij het
SOOG.
Wilt u ook eens kennismaken? Een
telefoontje naar de secretaris Reinier
Halsema (577 7552) is voldoende.
Ineke Siersema

14 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
Amerikaanse theoloog Hartshorne:
‘God is deel van universum en
voelt mee met gebeurtenissen’
Niet 'stilstand' maar 'ontwikkeling' –
dat was de grootste ontdekking na ±
1850 in alle wetenschappen. Eeuwenlang
dachten de mensen dat de aarde
was zoals-ie was, dat het leven en alle
soorten planten en dieren zo bestonden
sinds de schepping. Tot we met
de opkomst van de geologie en de
evolutiebiologie beseften dat alles aan
verandering onderhevig is en een ontwikkeling
doormaakt. Natuurkundigen
realiseerden zich dat zelfs tijd en
ruimte geen vaste achtergronden zijn
maar zelf vervormbaar en met elkaar
verweven. Zo'n zelfde doorbraak tekende
zich ook af in de filosofie en
theologie. Denkers als C. S. Peirce,
A. N. Whitehead en Henri Bergson
kwamen, onafhankelijk van elkaar, tot
een heel nieuwe kijk op de wereld:
alle leven en zelfs God is in ontwikkeling.
Reeksen
Alfred North Whitehead
(1861-
1947), een Brits-
Amerikaanse wis-
en natuurkundige,
was een van de
grondleggers van
wat we nu de
'procesfilosofie'
noemen. O.m. in zijn boek Process
and Reality (1929) legt hij uit wat hij
bedoelt. Onze wereld bestaat niet uit
onveranderlijke materie, onwrikbare
ideeën en wetmatigheden, waaraan
alle beweging en verandering ondergeschikt
zijn. Hoe vreemd het ons
nog steeds in onze oren mag klinken,
alles wat bestaat – van tafels en stoelen
tot levende wezens – alles is opgebouwd
uit reeksen piepkleine gebeurtenissen.
Dit sluit aan bij de inzichten
van o.m. de kwantummechanica,
waarmee Whitehead goed bekend
was.
Ook God 'gebeurt'. Voor Whitehead
heeft God een tijdloze kant én tegelijk
een ontwikkelingskarakter. God is
een deel van het hele universum en
hij voelt mee met de gebeurtenissen
in dat universum. God creëert nieuwe
mogelijkheden voor de schepping om
zich verder te ontwikkelen, zonder die
echter te dwingen.
Hoe
Een echte procestheologie kwam na
de Tweede Wereldoorlog van Charles
Hartshorne (1897-2000). Deze Amerikaanse
filosoof en theoloog kreeg
aanvankelijk bekendheid doordat hij
zich verdiepte in het middeleeuwse
'godsbewijs' van St. Anselmus van
Canterbury. Maar veel interessanter
werd het toen hij zich niet meer afvroeg
óf God wel bestaat, maar hóe
God bestaat. Anselmus en velen met
hem spraken over
God als de Almachtige,Onveranderlijke,Volmaakte.Hartshorne
vindt dat
starre begrippen.
Hij gaat er liever
vanuit dat niemand
God kan
overtreffen, maar
dat God wel zichzelf kan overtreffen
en dat hij dat ook doet. Zo creëert
God zijn schepping én blijft hij steeds
actueel aanwezig in die schepping.
Niet als een almachtige die van buitenaf
ingrijpt. God geeft mogelijkheden
aan en hij kan proberen zijn
schepping te beïnvloeden, maar zonder
een bepaalde ontwikkeling af te
dwingen of te bepalen. Niets is dus
voorbestemd, mensen moeten hun
eigen keuzes maken en wellicht is
God zelf verrast over wat er in zijn
schepping gebeurt. En als een deel
van zijn schepping lijdt, lijdt hij mee.
“Hier gebeurt God” — zo staat het
in de intentieverklaring van de
Walfriedparochie. Aanleiding voor
Merlijn de Smit om ons iets te vertellen
over de zgn. procestheologie:
over een God van het nu, een God
die met zijn schepping meeverandert.
Dialoog
Geen wonder dat deze moderne christelijke
procestheologie grote indruk
maakt op hedendaagse joodse theologen.
Immers, de God van het Oude
Testament verkeert in een constante
dialoog met zijn volk en verandert af
en toe zelfs van gedachte (zie Exodus
32, 14). Het godsbeeld dat Hartshorne
onder woorden brengt, past ook heel
goed bij de God van Jezus van Nazareth,
die het geknakte riet niet breekt,
de kwijnende vlam niet dooft, maar
leeft, sterft en weer opstaat met zijn
schepping.
Merlijn de Smit
(taalkundige aan de
universiteit van Turku, Finland)

In zijn brief aan de gemeente van
Rome komt Paulus nog een keer
terug op de opvatting die hij van een
gemeente heeft. Hij roept hen op om
niet in het gareel van de wereld te
lopen. U moet ander mensen worden
met een andere gezindheid, zegt hij.
En wat de gemeente betreft: we
hebben allemaal verschillende gaven
van God gekregen. Gebruik die
gaven dan ook! Heb je de gave hulp
te geven of te onderwijzen, doe dat
dan. Als je anderen kunt
aanmoedigen, moedig hen aan. Als
je iets hebt om uit te delen, wees dan
vrijgevig. Wat Paulus voor ogen
heeft is, dat ieder de vaardigheden
die hij van God heeft ontvangen ten
dienste van de gemeenschap inzet.
Ieder levert zijn of haar bijdrage
vanuit de plaats die hij of zij in de
gemeente inneemt, maar in de
gemeente staat niemand boven de
ander want voor Christus zijn
mensen gelijkwaardig aan elkaar.
Gelijkwaardigheid
Het is een gewoonte van Paulus om
aan het eind van zijn brieven mensen
bij naam te groeten. Dat doet hij ook
in zijn brief aan de Romeinen en het
boeiende is, dat hij een flink aantal
vrouwen noemt. Hij beveelt Febe in
de aandacht van de Romeinen aan,
een zuster uit de havenstad Kenchrie
bij Korinthe. Zij is blijkbaar op reis
naar Rome, wellicht om de brief van
Paulus af te leveren. Hij vraagt hen
haar goed te ontvangen en haar hulp
te geven waar zij die nodig heeft. Zij
is voor tallozen een hulp geweest,
Paulus groet
apostel Junia
ook voor mij, schrijft Paulus. Hij
groet Prisca en Aquila, een echtpaar,
collega-tentenmakers, die lange tijd
zijn naaste medewerkers waren en
nu in Rome verblijven. Prisca of
Priscilla gaf leiding aan
verschillende jonge christengemeenten,
onder meer in Efese.
Beiden hebben voor hem hun leven
op het spel gezet, verzekert Paulus.
Hij groet Maria en de apostelen
Andronikus en Junia. De laatste,
Junia, is een vrouw. Er is de RKkerk
veel aan gelegen geweest om
aan te tonen dat Junia eigenlijke een
man is en geen Junia maar ‘Junias’
zou heten. Er is echter geen Romein
of Griek geweest die Junias heette,
het is echt Junia. Het bijzondere is
dat Paulus haar met Andronicus
‘apostelen’ noemt.
Blijkbaar komt in de opvatting van
Paulus de naam apostel aan meer
mensen toe dan aan de twaalf en
hemzelf. Paulus groet nog zijn
geliefde Persis en de moeder van
Rufus die ook voor hemzelf een
moeder is. Uit zijn brief klinkt
respect en genegenheid door voor de
vrouwen die hij groette. Van het
beeld van Paulus als de man die
vrouwen ongegeneerd op het tweede
plan zette, blijft weinig over.* Het
laat zien dat in de jonge
christengemeenten vrouwen een
belangrijke rol speelden, soms zelfs
aan de gemeenten leiding gaven. En
dit in volstrekte gelijkwaardigheid
aan de man.
Stormseizoen
Paulus wilde al veel langer naar
Rome, maar niet als gevangene zoals
nu gebeurde... Hij werd met enkele
andere gevangenen aan boord van
een schip gebracht dat langs de kust
verschillende havens aan zou doen.
Lucas, de schrijver van het boek
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 15
PAULUS — apostel van vrijheid
en menselijke waardigheid (16)
‘Laat ieder eigen gaven
gebruiken voor hele
gemeenschap!’
Handelingen, en Aristarchus (een
man uit Tessalonica) reisden met
hem mee. In Myra, aan de zuidkust
van Turkije, werden zij op een ander
schip overgebracht dat Italië als
bestemming had. Langs Rodos
bereikten zij aan de zuidkust van
Kreta een plaats die Goede Havens
heette.
De reis was door tegenwind
vertraagd en eigenlijk werd het
gevaarlijk om verder te varen. De
Middellandse Zee is een binnenzee,
waar het in het najaar en de winter
flink kan spoken. Zeker met de
schepen van die tijd was het riskant
om in het storm-seizoen de zee op te
gaan. Paulus bracht dit dan ook
onder de aandacht van de
bemanning. Maar die gaven geen
gehoor aan de woorden van hun
passagier. Was Paulus zeeman? En
ook nog een gevangene? Nou dan!
De haven waar zij nu lagen was
eigenlijk ongeschikt om er te
overwinteren en men besloot om
naar de noordkust van Kreta te varen
om in de haven Feniks bescherming
te vinden tegen het slechte weer dat
op handen was. Er stak vanuit het
zuiden een lichte bries op en de
bemanning dacht daarvan te kunnen
profiteren door zo dicht mogelijk
onder de kust om Kreta heen te
varen. Maar dat plan zou dramatisch
uitpakken…
(wordt vervolgd)
Frans de Smit
*In deel 8 uit deze artikelenreeks noemde ik
ook al een aantal vrouwen. Mijn
opmerkingen hier over de Romeinenbrief
staan in een wat andere context dan die destijds
over de Galatenbrief. Het gaat mij nu
om de grote aandacht die Paulus heeft voor
vrouwelijke medewerksters en hun grote
aandeel in de activiteiten van de eerste gemeenten.

16 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
Chrétien Schouteten verbonden
met honderden liederen :
‘Ik koester ze alle!’
Laat ik maar meteen met de deur in
huis vallen: ik hèb geen favoriet lied,
maar ken wel vele mooie liederen.
Waar ik overigens niet uit kan kiezen.
‘Wat is je favoriete lied?’ Ik kan geen
keuzes maken (in mijn muziekleven).
Ik mis gewoon die vaardigheid.
Daarom
Kunt u wèl kiezen tussen al die
prachtige liederen die bij zo vele verschillende
gelegenheden gezongen of
beluisterd kunnen worden? Leg mij
uit hoe u dat doet. Voorlopig speculeer
ik maar over uw aanpak van zo’n
probleem.
Heeft een verstillend luisterlied uw
voorkeur boven een lied dat u uit volle
borst mee kunt zingen? Vindt u het
prachtige kerstlied Stille nacht heilige
nacht mooier dan het uitvaartslied In
paradisum? Of een van de Ave Maria’s
mooier dan een van de ‘Ave
Verum’s’? Houdt u meer van meezingers
als Uit vuur en ijzer of De steppe
zal bloeien? Ja, nu maak ik het u
moeilijk, hè!?
Wekken die liederen bij u herinneringen
op, bijvoorbeeld aan een speciale
kerstviering, een ontroerende huwelijksmis,
een indrukwekkende uitvaart
of een gevoel van onderlinge verbon-
denheid? Bij mij in ieder geval wel.
Daarom kan ik niet kiezen.
Gelegenheid
Er zijn ècht honderden liederen waaruit
ik kan kiezen en met vele voel ik
me op een bepaalde manier verbonden.
Van de ene word ik blij, van de
andere stil of ontroerd. Een ander lied
geeft energie, activeert, laat mijn
bloed harder stromen. Ik koester ze
alle. Die verschillende gevoelens kan
ik niet wegen. Ze zijn me even lief.
Voor mij geldt eigenlijk: welk lied
past het best bij welke gelegenheid?
Ik moet mijn aandacht blijkbaar verleggen
en uitgaan van de gelegenheid
en die verbinden met het juiste lied.
Om een keuze te maken, moet ik dus
zoeken naar een geschikte gelegenheid.
Naar een favoriet moment, zo u
wilt. Het is een grijze, doordeweekse
winterse dag en ik zit in mijn eentje
achter mijn computer. Pasen, Kerst en
bijzondere vieringen zijn ver weg.
Dóórzingen
Op dit moment voel ik een sterke behoefte
aan Taizé-liederen, omdat die
bij mij zo’n gevoel van gezamenlijkheid
opwekken: ze zijn mooi en ie-
FAVORIET LIED (6)
dereen kan ze zingen. Het liefst wil ik
ze uren achter elkaar doorzingen. Iedere
keer frons ik mijn wenkbrauwen
als Vincent van Ravels, muzikaal leider
van het Emmauskoor, aangeeft
dat we met zo’n Taizé-lied stoppen…
Daarom kies ik nu voor zo’n lied.
Mijn voorkeur gaat uit naar Laudate
omnes gentes. Ik zou het lang willen
dóórzingen, zoals bij een canon. De
melodie is als de zee. De tekst de
golf, die me meevoert en overdraagt –
steeds weer opnieuw – aan een nieuwe
golf, waardoor ik één word met de
zee, me volledig overgeef aan de melodie.
Zo’n lied is voor dit moment
even mijn favoriete lied.
Chrétien Schouteten

1644. Nog steeds rouwt hij om Saskia,
die 2 jaar geleden stierf. Wie de
grote liefde van zijn leven missen
moet, zal tijden zonder antwoorden
zijn. En het is alsof hij ná de Nachtwacht
(1642) een time-out neemt:
even géén bestellingen voor portretten
of historiestukken. Juist dat geeft
hem de kans om verder te gaan met
het maken van honderden schetsen
en etsen naar verhalen uit de bijbel.
Dat boek dat de mensen heilig zijn
gaan noemen, maar dat tot zoveel
twist en tweespalt heeft geleid.
Stilte en studie
Er zijn in de republiek nogal wat
groepen die om religieuze redenen
elkaar onderling en zelfs binnen eigen
kring verketteren vanaf de kansel,
met pamfletten, petities aan
stadsbesturen, verbanningen. Rembrandt
wil daar niets mee te maken
hebben, van geen kerk is hij lid.
Maar in de taal van verhalen uit Oude
en Nieuwe Testament leren mensen
leven. Dat probeert hij steeds
opnieuw in beelden te vangen: niet
wat verdeelt, maar heelt of helpt.
Hem of zijn werk claimen, exclusief
'hij is van ons', is hem niet begrijpen.
Maar wie weet nou nog dat zijn vijf
Na de Nachtwacht
Rembrandt nodigt
uit tot meedenken
beroemde Staalmeesters verschillende
religieuze achtergronden vertegenwoordigen?:
katholiek, doopsgezind,
gereformeerd, remonstrants.
Het is zijn en hun stille bijdrage aan
de vroege Verlichting van verdraagzaamheid
— sinds kort weer te bewonderen
in Cuypers' prachtige gerenoveerde
Rijksmuseum.
Als bijna geen ander is Rembrandt
op de hoogte. Hij bestudeert een serie
bijbels, de nieuwe Statenvertaling
voorop, andere bronnen als
Erasmus en Flavius Josephus. Hij
leert ook van christelijke en joodse
geleerden die hij kent en spreekt in
zijn huis aan de Breestraat of elders
in de stad. En hij ziet het splinternieuwe
model van de tempel van
Salomo dat de Amsterdamse rabbi
Jacob Jehudah Leon heeft laten maken
en tentoongesteld.
Contrasten
Rembrandt werkt graag met contrasten
in zijn composities, in kleuren,
via licht en donker, in scherpte. Het
tafereel op de voorgrond van zijn
nieuwe paneel schildert hij tamelijk
gedetailleerd, de achtergrond zet hij
met snelle streken neer. Hij sluit aan
bij eerder werk, na De lofprijzing
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 17
ZIN & BEELD
van Simeon (1631) opnieuw een dramatische
scène in de tempel in Jerusalem:
Jezus en de overspelige
vrouw (1644). Zijn vakbroeders kiezen
uit dat verhaal eigenlijk altijd
het moment dat Jezus schrijft in het
stof. Hij vindt een eerder en ongewoner
moment: de beschuldiging.
Wij weten hoe het verder gaat, omdat
we het verhaal kunnen uitlezen
dat in de 4 e eeuw in het Johannesevangelie
is geplakt (nu Joh. 8, 1-
11). Het komt uit een andere bron,
maar past naadloos. Mogelijk is de
tekst ontstaan als een uitwerking van
het zinnetje Ga heen, zondig niet
meer.
Grimmig
We bevinden ons op de lage zuidzijde
van de zgn. priesterhof binnen het
tempelcomplex, niet ver van de Waterpoort.
Links van de man uit Nazareth
zien we zijn leerlingen in dezelfde
sobere, bruine kleden als hijzelf,
rechts staan de aanklagers. De
bebaarde priester tilt de sluier op van
de vrouw, het licht valt op de hand
waarmee hij haar toont. De farizeeër
in zijn goud doorstikte mantel leunt
(Vervolg op pagina 18)
National Gallery Londen

18 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
(Vervolg van pagina 17)
voorover om vooral niks te missen
van hoe Jezus zal reageren, de soldaat
in zijn glinsterende kuras grijpt de
sleep van de vrouw vast; de man met
de rode mantel, tulband en zwaard, en
naast hem een man met een brede
joodse baret zijn ongetwijfeld notabelen.
Zodra de omstanders de aanklacht
horen, wordt de sfeer ineens grimmig:
loopt dit uit op een executie? "Regels
zijn regels, hier in dit huis en deze
stad geldt de Wet van Mozes, die is
klip en klaar en moet worden toegepast,"
zeggen de schriftgeleerden.
"Deze vrouw is op heterdaad betrapt
en er is maar één straf voor overspel:
steniging. Wat vind jij ervan?!" Jezus
zwijgt met z’n hand op z’n hart. En
als de vragensteller aandringt, zegt hij
nog niks, bukt zich voorover en
schrijft met z’n vinger in het stof op
de vloer. Schrijven op de grond is: je
zonden opschrijven of in dit geval de
eigen zonden van de farizeeërs. Of
wil hij gewoon niet ingaan op hun
provocaties?
Ze zijn immers de mensen met een
verborgen agenda, ze spelen een spelletje
met hem. In feite willen ze iets
heel anders dan de bestraffing van de
vrouw: ze hopen hem te betrappen op
een fout, zodat ze hem aan de schandpaal
kunnen nagelen, of nog liever
definitief met hem kunnen afrekenen.
Ze herhalen hun vraag. Ze gedragen
zich net als pesters, die ook iemand
uitdagen in de hoop dat... Pas dan antwoordt
hij: "Wie van jullie zelf zonder
zonden is, werpe de eerste steen."
Het laatste klinkt als een aanmoediging,
maar hij stelt een onmogelijke
voorwaarde...
Gewijde gelijk
Achter dit tafereel leidt een trap naar
het voorportaal met de 2 bronzen zuilen.
Rechts daarvan kijken we zo de
liturgische ruimte in waar de hogepriester
zetelt. De pilaren rondom zijn
bekleed met bladgoud. Een reusachtig
vergulde schild bedekt de achterwand
waarin de Sefer Torah, de rol met de
Torah (Wet) bewaard wordt. Dit is de
wereld van de macht, van de eeuwige
waarheid en het gewijde gelijk. Vóór
de hogepriester staat zijn sagan
(concelebrant) met kromstaf en wie-
rookvat klaar. Er begint een speciale
plechtigheid, de zgn. Sotah-ceremonie
rond een vrouw die niet op heterdaad
betrapt is maar door haar man verdacht
wordt van overspel. Ze zal zich
ongesluierd voor de hele geloofsgemeenschap
en de hogepriester moeten
onderwerpen aan een ingewikkeld
godsoordeel om vast te stellen of ze
schuldig is of niet. Zo moet ze o.m.
een eed zweren en een bitter drankje
drinken met kans op een miskraam of
onvruchtbaarheid.
En beneden?
Zodra de werkelijke betekenis van
Jezus’ aansporing tot de geestelijken
doordringt, druipen ze een voor een af
— tot alleen de knielende vrouw over
blijft. "Als er niemand is om je te beschuldigen,
zal ik het ook niet doen.
Ga heen, zondig niet meer."
Oud of Nieuw
Rembrandt heeft de kring van omstanders
niet gesloten. We hebben
zicht op alle hoofdrolspelers. Op de
witte trap laat hij zoveel ruimte, dat
wij als toeschouwers maar één stap
hoeven zetten om ook onze plaats
ertussen te zoeken. Bij wie sluiten we
ons aan? "Wat vind jij ervan?!" Laten
jij en ik ons meesleuren door een
gloedvol betoog en de letter van de
wet? Of bestaat er nog iets anders,
een besef van mededogen, de bereidheid
tot vergeving voor wie oprecht
spijt heeft? Zijn we voor de Oude Wet
of de Nieuwe Wet? De schilder maakt
duidelijk dat iedereen voor zulke keuzes
komt te staan in zijn of haar eigen
tijd en wereld. Voor Rembrandt in
17e-eeuws Amsterdam gaat het helemaal
niet om wat binnen de joodse
minderheid beleden wordt; hij mengt
zich in een landelijk debat over de
identiteit van de nieuwe republiek die
straks de Vrede van Münster (1648)
zal tekenen. Willen we een calvinistische
staat waar behalve de regenten
ook de dominees de koers bepalen of
een tolerante natie zoals Willem van
Oranje voor ogen stond? Binnen de
protestantse meerderheid
heerst grote
verdeeldheid.
Strenge calvinisten
vinden dat er naast
de officiële burgerlijke
rechtsspraak
ook kerkelijke rechtbanken moeten
komen om moreel wangedrag te bestrijden.
Vrijzinnige remonstranten en
doopsgezinden zijn faliekant tegen.
Zelfs de Statenbijbel die de schilder
raadpleegt, blijft niet neutraal in een
voetnoot bij het Johannesverhaal:
"Christus veroordeelt haar niet, maar
spreekt haar ook niet vrij, omdat het
niet zijn ambt is om vonnissen te vellen
over misdadigers. Als leraar wil
hij mensen tot inkeer brengen over
wat ze fout deden."
Innerlijk
Hoe maakt Rembrandt dit zichtbaar?
Met licht en kleur. Voor de lichtcirkel
bestaat geen bron van buiten of van
boven. Het gaat eerder om iets van
binnenuit, een soort innerlijk licht dat
de man uit Nazareth uitstraalt en dat
kennelijk de vrouw bereikt. Haar
kleed is niet wit omdat ze onschuldig
zou zijn, dat is ze nl. wel, maar omdat
er bij haar herkenning en besef daagt
wie hij is. Een innerlijke stem zegt
haar: hier in deze mens ontmoet je
'God'. De priester draagt een zwarte
pij, omdat hij wegens onreinheid zelf
geschorst is en voorlopig geen dienst
mag doen in de tempel. Uitgerekend
hij neemt het voortouw! De vrouw is
vol berouw, haar tranen zijn echt, terwijl
het haar aanklager aan elk zelfinzicht
ontbreekt.
Rembrandts scène rond de overspelige
vrouw gaat dus niet alleen over de
identiteit van ons land, maar raakt ook
aan dilemma’s op menselijk niveau.
Niemand legt vrijheid uit als een vrijbrief
om er maar op los te leven. Maar
hoe reageer je als de grens van goed
en kwaad overschreden wordt? Beoordelen
we elkaar en trouwens ook
onszelf uitsluitend op grond van collectieve
regels en geboden? Hebben
overtreders voorgoed afgedaan? Of
hebben we oog voor de mogelijkheid
van persoonlijke groei, gewetensvorming
en individuele verantwoordelijkheid?
Sluiten we mensen uit of
blijven ze welkom?
Martin Nieboer
Rabbi Jacob Jehuda Leon

Spotprent begin 18e eeuw:
paus zeeft Nederlandse katholieken
Macht
Rome ontsloeg ‘aartsbisschop’ Petrus
Codde in 1704. De jezuïeten in de
‘Hollandse zending’ hadden daarop
aangedrongen, want ze vonden zijn
strenge theologische opvattingen en
zijn gebrek aan pastorale souplesse
schadelijk voor de verboden katholieke
kerk. Maar niet iedereen was blij
met Coddes vertrek. Vooral de deftige,
welgestelde priesters die niet tot
een orde behoorden (zgn. seculieren),
kozen zijn kant. Ze waren heel streng
in de leer en keken minachtend naar
de priesters die in Rome hadden gestudeerd.
Zo ontstonden er twee kampen.
Pogingen om een geschikte opvolger
te benoemen strandden telkens
op een veto: stelden de Hollandse
Staten of de Utrechtse geestelijken
(Latijn: clerici, destijds heetten ze 'de
Cleresie') een kandidaat voor, dan
verwierp Rome die keus en omgekeerd.
Eigenlijk ging er iets heel anders
meespelen in deze kwestie, nl. een
veel algemenere strijd tegen de macht
Amsterdams kapitaal
ingezet tegen paus
Strenge oudkatholieken nu
veel moderner dan Rome
van de paus en de jezuïeten. Over de
grenzen heen groeide een bondgenootschap
met verwante 'jansenistische'
priesters in Frankrijk. De contacten
tussen hen en de Noord-
Nederlandse pastoors kwamen gemakkelijk
tot stand, omdat ze elkaar
nog kenden uit hun studietijd in Leuven.
1723
Na jarenlang aarzelen en vergaderen
durfden de Cleresie uiteindelijk de
knoop door te hakken om zelfstandig
verder te gaan. Op 27 april 1723 werd
de Leidse pastoor Cornelis Steenoven
gekozen tot eerste aartsbisschop. Dat
gebeurde niet in Utrecht, maar in Den
Haag in de pastorie bij de pas gebouwde
'kleine kathedraal' aan de
Juffrouw Idastraat om te demonstreren
dat deze stap de instemming had
van de autoriteiten. De afscheiding
(schisma of kerkscheuring) was een
feit, het was het begin van wat we nu
de oudkatholieke kerk noemen. Natuurlijk
ontstond er vervolgens de
vraag Hoe gaan we verder? Een door
Rome geschorste Franse bisschop,
Dominicus Varlet, woonde al een
paar jaar in Amsterdam. Hij was
graag bereid Steenoven te wijden en
dacht ook mee over een eigen seminarie-opleiding
voor nieuwe priesters.
Kerkgebouwen moesten aangekocht
worden en dat lukte wonderwel dankzij
de steenrijke Amsterdamse pastoor
Jacob Krijs en zijn kapitaalkrachtige
en invloedrijke familie. We zouden
hem nu een vastgoedmakelaar en financier
noemen.
De oudkatholieke kerk heeft tegenwoordig
zo'n 5000 leden, waarvan de
helft nazaten zijn van die eerste generatie;
de anderen zijn zoekende protestanten
die zich wel aangesproken
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 19
De artikelenreeks Verboden Kerk gaat over
een vrij onbekend stukje kerkgeschiedenis van
de 16e t/m 19e eeuw in Groningen-stad, Ommelanden
en de rest van Nederland
voelen door de vrij traditionele katholieke
liturgie maar dan zonder de paus
van Rome. Je kunt het vergelijken
met de Anglicaanse kerk (high
church) in Engeland. Oudkatholieken
zijn verspreid over het hele land, in
25 parochies. Hun Sint Martinusparochie
beslaat het hele gebied van
het rk-bisdom Groningen-Leeuwarden.
Ze hebben 9 jaar hun diensten
gehouden in de Mamrehoeve
(Beijum, Groningen). Op lokaal niveau
bestonden er op die manier contacten
met de Walfriedparochie. In
een aantal opzichten zijn de oudkatholieken
juist heel modern. Ze hebben
eerder (in 1910) het Latijn in de
liturgie afgeschaft dan de katholieken.
Al sinds 1922 mogen hun priesters
trouwen, dat geldt dus ook voor hun
bisschoppen. Er zijn gewijde vrouwelijke
priesters en openlijk homoseksuele
priesters. Door al die factoren
heerst er een heel andere sfeer, wat
voor katholieken wel even wennen is.
Mijn vrouw en ik haalden ooit een
keer een van hun voorgangers van de
trein, hij zou de volgende dag voorgaan
in de oudkatholieke dienst in de
Mamrehoeve. Nauwelijks zat hij in
onze auto of hij riep enthousiast uit:
Ik word opa!
(wordt vervolgd)
VERBODEN KERK
Jacob Krijs
Fred Boelens

20 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
ACHTER DE WERKELIJKHEID
Onvervuld moederschapsverlangen bij dichteres:
Hoe te tillen de dag
en zijn gewicht?
Henriëtte Roland Holst trad op 16
januari 1896 in het huwelijk met de
beeldend kunstenaar Richard (Rik).
Het huwelijk zou kinderloos blijven
en in haar gedichten speelt zij
voortdurend met de gedachten wat het
moeder-zijn betekent. Op ontroerende
wijze brengt zij dit onder woorden:
Eens zag ik een vrouw op de drempel
van een hut in avondzon staan ,
zij speelde met haar kindje
en moedigde ‘t lachend aan
- want het probeerde te lopen -
en riep het, en lachte weer,
toen deed zij haar armen open
en knielde, het opvangend, neer.
En ja, ik zag de band
en zag het hart, open en zacht
als een bloem als een roos ontloken,
geurig... En in de nacht
voelde ik een handje op mijn borst
en een mondje dat dronk uit mij
en bezat u in droom mijn kind,
maar met het morgenrood dreef ge
voorbij;
ik hoorde de merels zingen
in het koele grijze licht
en verwonderde mij hoe te tillen
de dag en zijn gewicht.
Vreemd dat de rook van een droom
hangt over de dag zo zwaar.
(uit de bundel De Nieuwe Geboort, 1903)
Henriëtte is haar Rik altijd trouw
gebleven, maar Rik heeft tijdens hun
huwelijk zo’n dertig jaar een
verhouding gehad met de zangeres
Ina Santhagens-Waller. In haar
geschriften en brieven laat Henriëtte
zich daar niet over uit, maar, samen
met haar ongewilde kinderloosheid,
moet dit een zware druk op haar
huwelijk hebben gelegd.
Vuur
Zij was zevenentwintig jaar oud toen
ze op aandringen van de dichter
Herman Gorter kennis maakte met de
SDAP. Dat was de zich op het
marxisme baserende Sociaal
Democratische Arbeiderspartij, de
parlementaire variant van de
Nederlandse sociaaldemocratie. Samen
met Rik werd Henriëtte in 1897
tijdens het paascongres van de SDAPlid,
waarna ze zich vol vuur in het
partijleven stortte en daar een
verbijsterende activiteit ontplooide.
Zij reisde het land door om lezingen
te geven en schreef aan stroom aan
artikelen en brochures. Kortom, zij
ontwikkelde zich binnen enkele jaren
tot een vooraanstaande marxiste.
In 1907 verschijnt haar bundel
Opwaartse Wegen. Het is voor haar
de verwoording van de opgang naar
het socialisme, de uitdrukking van
haar verlangen naar een
gemeenschap.
Nog een keer verwoordt ze haar
verlangen naar het moederschap:
Lief, wij hadden een kind gewild
om te leven na ons, onze daad,
om het beste uit ons, handvol zaad
te strooie’ over d’ aarde mild.
Schets van Henriëtte Roland-Holst
door Albert Hahn (± 1905)
Wij hadden een kind gewild
om schoner te leven dan wij,
om opwaarts te planten de rij
der mensenwezens door de tijd;
zulk een kind heeft nu de Mensheid.
Zij droeg het in haar diep schoot,
zij baarde ‘t in smartelijke nood,
aan haar borst ligt het gevleid
dat pure jong kind der Mensheid
en drinkt van haar zuivere melk
als een bij uit de bloemkelk.
Al wat wij hebben gewild
het wordt aan dit kind gestild.
(uit de bundel Opwaartse Wegen, 1907)
Nieuwe aarde en hemel
Het socialisme is het ‘kind’ waaraan
zij zich nu wil wijden. Henriëtte heeft
het denken van Spinoza omarmd:
God is voor haar geen persoonlijke
God die je kunt aanspreken, maar de
scheppende kracht, de grond van ons
bestaan, die samenvalt met de Natuur.
Buiten het universum bestaat geen
scheppende kracht. Van daaruit zoekt
zij een ‘aardse godsdienst’. Maar
toch, zij kan geen afstand doen van de
Hemel:
Gedachte en poëzie zullen zich klaar
over het leven welven, stralend feest,
zo, als die gulden lucht zonder gewemel
en teder toelachen zullen elkaar
‘t mensen-zijn en het werk van
mensengeest;
de nieuwe aarde en de nieuwe hemel.
(uit de bundel Opwaartse Wegen, 1907)
(wordt vervolgd)
Frans de Smit

Muizen
Helaas, vaak maar al te waar......
De pastoor had erg veel last van muizen
in de kerk.
Die muizen renden zelfs tijdens de
mis door het Godshuis.
DIE MALLE KERK
Humor in de kerk
Kent u ook leuke anekdotes of Roomse grapjes, stuur ze op.
Vertrokken
De pastoor strooide gif, zette muizenvallen,
liet een paar katten los, maar
niets hielp. Overal liepen
er opnieuw muizen.
Op een zondag, voor hij met de preek
begon, riep hij de hulp in van de beminde
gelovigen.
Wie van hen had een oplossing voor
die muizenplaag?
Er stond een oude vrouw op en zei;
“Meneer pastoor, U moet die muizen
dopen”.
“Dopen?”
Helpt dat dan?”
“Jawel meneer pastoor, ik heb 11 kinderen,
allemaal gedoopt en er komt er
geen één meer in de kerk”.
(ingestuurd door Sale & Ineke Varwijk)
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 21
Veranderd!
Ineke Siersema
(inekesiersema@gmail.com)
Een man besluit na 30 jaar weer
eens te gaan biechten.
Hij loopt de kerk binnen en ziet aan
de zijkant 2 deuren. Hij doet een
deur open, gaat naar binnen en ziet
tot zijn verbazing een goed gevulde
minibar, een fles in een ijsemmer,
een schaal gebrande amandelen, een
schaaltje met moncherie bonbons en
plaatjes met topless meiden aan de
muren.
Dan ziet hij de priester binnenkomen
en zegt:
“Eerwaarde, vergeef mij, het is al
heel lang geleden dat ik voor het
laatst in de kerk ben geweest, maar
ik moet zeggen: er is een boel veranderd.”
Waarop de priester antwoordt:
“Eruit man, je zit aan mijn kant!”
Doopje

22 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
Kerk hield vinger aan de pols bij trouwen
Strakke regels voor katholieke
bruid en bruidegom
Stelletjes die zich in tijden van het
Rijke Roomse Leven in de echt wilden
laten verbinden, konden dat niet
zomaar doen. Ze moesten eerst op
bezoek bij de pastoor om toestemming
te vragen. Die overhoorde zelfs
de catechismus. Als je niet door die
test kwam, kon je je trouwdatum beter
verplaatsen. Voordat van trouwen
sprake kon zijn, waren de verliefden
al een tijdje verloofd. Want, hoewel
niet uitsluitend voorbehouden aan
katholieken, ook een verloving hoorde
tot de vaste patronen van het leven.
Ter gelegenheid van zo’n verloving
werden er zelfs speciale prentjes uitgegeven
waarop stond: “God, wij
hebben het plan opgevat, samen door
het leven te gaan en een gezin te
stichten”. Dit laatste was van eminent
belang, want uiteindelijk moesten er
uit een huwelijk kinderen
worden geboren. De pastoors
en kapelaans zagen
er persoonlijk op toe dat
dit ook gebeurde.
Wit
Hoe kan het ook anders in
die tijden van weleer?
Voor zo’n verkeringstijd
waren er reeksen voorschriften
en richtlijnen.
Het boekje Trouwen in het
wit was een handleiding
voor meisjes in hun verke-
ringstijd. De titel had te maken met
reinheid. Meisjes die in het huwelijk
traden, deden dit in het wit om daarmee
hun reinheid en zuiverheid te
tonen. Meisjes die nog vóór de huwelijksplechtigheid
zwanger waren geworden,
mochten niet in het wit op
het altaar verschijnen. Voor mannen
bestond het boekje Zo bouwen.
Biecht
En als de trouwdag werkelijk in zicht
kwam, dan gingen de aanstaande echtelieden
naar de pastoor van de kerk
van de bruid, want er werd in die tijd
uitsluitend vanuit het huis van het
meisje getrouwd. Bij de pastoor gingen
de verloofden hun aanstaande
huwelijk ‘aantekenen’. Daarmee
maakten ze duidelijk dat ze het voornemen
hadden om te gaan trouwen.
De pastoor onderzocht
dan nog of er geen huwelijksbeletselenwaren.
Als alles in orde
was, dan werd gedurende
drie zondagen vanaf
de preekstoel aan de
kerkgangers verteld wie
voornemens hadden om
in de echt te worden
verbonden. Voor al deze
zaken moest natuurlijk
wel betaald worden.
Kort voor het huwelijk
moesten beide verloof-
HET RIJKE ROOMSE LEVEN
den ook nog te biecht gaan. Hiervan
moest een biechtbriefje met stempel
aan de pastoor worden overlegd vóór
de kerkelijke huwelijksinzegening.
De katholieke bruid en bruidegom
wisten op het moment dat ze elkaar
voor het altaar het jawoord gaven,
heel goed wat de kerk van hen verwachtte.
En dat was niet mals, zoals
ze van de pastoor al te horen hadden
gekregen. Tevens werd hun een boekje
overhandigd met de naam Korte
onderrichtingen en nuttige wenken
voor gehuwden. Hierin stond o.a. dat
elke handeling om het verwekken van
kinderen onmogelijk te maken was
verboden: je pleegde dan
‘huwelijksmisbruik’.
Zijaltaar
Huwelijken tussen b.v. katholiek en
protestant of als de vrouw al in verwachting
was, leverden grote problemen
op. Een gemengd huwelijk en
een ‘moetje’ waren zoiets als vloeken
in de kerk. De plechtigheden bij dergelijke
huwelijken waren aanzienlijk
soberder en werden niet voor het
hoogaltaar maar voor een zijaltaar of
in de sacristie afgesloten.
Cadeau gegeven bij de huwelijksplechtigheid
was het huwelijkskruis.
Het kunstwerkje
was van keramiek en werd
doorgaans beschikbaar gesteld
door pastoors en
kloosters. Vooral de paters
van het H. Hart bleken leveranciers
geweest te zijn van grote
hoeveelheden van deze kruisjes. Het
idee om kruisjes bij het huwelijk cadeau
te geven is komen overwaaien
uit Frankrijk. Meestal kwamen deze
kruisjes in de slaapkamer te hangen.
Bij ons hangt het al 50 jaar boven de
deur van de woonkamer en kan het
dus ook dienen als inzegening voor de
woningen.
Jan Schellekens

KORT
VERHUIZEN?
— LAAT JE KENNEN!
Gemeentes in Nederland lichten de
parochies niet meer in bij verhuizing.
Geef daarom zelf uw verhuizing
door aan de parochiële ledenadministratie.
U kunt dat doen op de
volgende manieren.
Stuur een e-mailtje naar onze ledenadministratie:
walfriedledenadm@gmail.com
of
stuur een briefje /
verhuiskaart aan:
Parochie Ledenadministratie
De Vlasakker 28
9781 LG
Bedum
Dank voor uw
medewerking!
OPROEP
Beijumers
Wilt u na het stoppen
van het blad
Kerk en Heerd toch
op de hoogte blijven
van onze parochie?
En wilt u die
informatie op papier
ontvangen of
digitaal? Stuur een
briefje naar:
Secr. Walfriedparochie,
Lepelaar 23,
9728 XC
Groningen
of ga naar onze website
www.walfriedparochiegroningen.nl
en laat het ons daar weten.
Jan van de Hende
Gespreksgroep
Op elke vierde woensdag vindt in de
Emmauskerk om 20.00 uur een gespreksgroep
plaats. Opgave niet nodig:
u kunt zo maar binnen lopen.
Viering in Mercator
Elke vrijdag om 9.45 uur: viering
voor ouderen in de kapel van Mercator,
op de derde verdieping. Ook ouderen
uit de wijk zijn welkom!
Enkele plaatsen vrij in
Emmauskoor Walfried
Doordat er enkele koorleden zijn vertrokken is het weer mogelijk om ons koor
te komen versterken.
Lijkt het je leuk om mee te zingen, dan kun je op dinsdagavond een keer
langskomen. We repeteren van 20.00 tot 22.00 uur in de Emmauskerk.
Ook kun je contact opnemen met een van de bestuursleden:
Chretien Schouteten voorzitter : chretienschouteten@kpnplanet.nl
Vincent van Ravels muzikaal leider: vvanravels@home.nl
Gerard Sleumer secretaris: sleumer@home.nl
Website : http://www.walfriedparochiegroningen.nl/emmauskoor
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 23
Mariahoekje
Binnen onze parochie zijn mensen die
in de kerk een devotieplek missen.
Een plaats waar je in alle rust bij Maria
een kaarsje kunt ontsteken, bidden
of in stilte mediteren.
Elke donderdagmorgen van 10—12
uur is de kerkzaal daartoe geopend en
ingericht. U bent dan welkom om een
kaarsje op te steken of met iemand te
praten als u daar behoefte aan hebt.
U bent van harte welkom op de donderdagmorgen.
Frans de Smit
Rembrandt van Rijn, Christus en de
overspelige vrouw (1644)
(centrale detail)
in de National Gallery London —
Olieverf op paneel (84 × 65 cm)
In– en uitzoomen kan op:
http://www.nationalgallery.org.uk/
paintings/rembrandt-the-woman-takenin-adultery

24 Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013
Mooier dan nu
Mooier dan nu zal de wind nooit over dit
water waaien
Zal geen sleepboot ooit in dit laatste zonlicht
draaien
Zullen wij niet langs de kant te kijken
staan
Mooier dan nu zal het nooit gaan
Mooier dan nu zal de wind die wolken
nooit verplaatsen
Zal de hemel nooit in die flatramen weerkaatsen
Zullen wij dit ademloos niet gadeslaan
Mooier dan nu zal het nooit gaan
Mooier dan nu zal geen meeuw ooit stilhangend
zwijgen
Zal die rook nooit uit fabrieksschoorstenen
stijgen
En zien wij dit samen niet sprakeloos aan
Mooier dan nu zal het nooit gaan
Hier langs het stilstromende water
Met zijn eeuwig klinkend lied
Van vergeet het maar, vergeet het maar
Maar vergeet het niet
Mooier dan nu zal het licht aan de overkant
nooit schijnen
Zullen wij niet in de duisternis verdwijnen
En begint het morgen weer van vooraf aan
Mooier dan nu zal het nooit gaan
De Dijk
http://www.clipnl.nl/de-dijk/mooier-dan-nu-livevideo_d647aadcc.html