Groningen, RK Parochie H. Walfried

Spotprent begin 18e eeuw:
paus zeeft Nederlandse katholieken
Macht
Rome ontsloeg ‘aartsbisschop’ Petrus
Codde in 1704. De jezuïeten in de
‘Hollandse zending’ hadden daarop
aangedrongen, want ze vonden zijn
strenge theologische opvattingen en
zijn gebrek aan pastorale souplesse
schadelijk voor de verboden katholieke
kerk. Maar niet iedereen was blij
met Coddes vertrek. Vooral de deftige,
welgestelde priesters die niet tot
een orde behoorden (zgn. seculieren),
kozen zijn kant. Ze waren heel streng
in de leer en keken minachtend naar
de priesters die in Rome hadden gestudeerd.
Zo ontstonden er twee kampen.
Pogingen om een geschikte opvolger
te benoemen strandden telkens
op een veto: stelden de Hollandse
Staten of de Utrechtse geestelijken
(Latijn: clerici, destijds heetten ze 'de
Cleresie') een kandidaat voor, dan
verwierp Rome die keus en omgekeerd.
Eigenlijk ging er iets heel anders
meespelen in deze kwestie, nl. een
veel algemenere strijd tegen de macht
Amsterdams kapitaal
ingezet tegen paus
Strenge oudkatholieken nu
veel moderner dan Rome
van de paus en de jezuïeten. Over de
grenzen heen groeide een bondgenootschap
met verwante 'jansenistische'
priesters in Frankrijk. De contacten
tussen hen en de Noord-
Nederlandse pastoors kwamen gemakkelijk
tot stand, omdat ze elkaar
nog kenden uit hun studietijd in Leuven.
1723
Na jarenlang aarzelen en vergaderen
durfden de Cleresie uiteindelijk de
knoop door te hakken om zelfstandig
verder te gaan. Op 27 april 1723 werd
de Leidse pastoor Cornelis Steenoven
gekozen tot eerste aartsbisschop. Dat
gebeurde niet in Utrecht, maar in Den
Haag in de pastorie bij de pas gebouwde
'kleine kathedraal' aan de
Juffrouw Idastraat om te demonstreren
dat deze stap de instemming had
van de autoriteiten. De afscheiding
(schisma of kerkscheuring) was een
feit, het was het begin van wat we nu
de oudkatholieke kerk noemen. Natuurlijk
ontstond er vervolgens de
vraag Hoe gaan we verder? Een door
Rome geschorste Franse bisschop,
Dominicus Varlet, woonde al een
paar jaar in Amsterdam. Hij was
graag bereid Steenoven te wijden en
dacht ook mee over een eigen seminarie-opleiding
voor nieuwe priesters.
Kerkgebouwen moesten aangekocht
worden en dat lukte wonderwel dankzij
de steenrijke Amsterdamse pastoor
Jacob Krijs en zijn kapitaalkrachtige
en invloedrijke familie. We zouden
hem nu een vastgoedmakelaar en financier
noemen.
De oudkatholieke kerk heeft tegenwoordig
zo'n 5000 leden, waarvan de
helft nazaten zijn van die eerste generatie;
de anderen zijn zoekende protestanten
die zich wel aangesproken
Walfried — jrg. 22 nr. 85 April 2013 19
De artikelenreeks Verboden Kerk gaat over
een vrij onbekend stukje kerkgeschiedenis van
de 16e t/m 19e eeuw in Groningen-stad, Ommelanden
en de rest van Nederland
voelen door de vrij traditionele katholieke
liturgie maar dan zonder de paus
van Rome. Je kunt het vergelijken
met de Anglicaanse kerk (high
church) in Engeland. Oudkatholieken
zijn verspreid over het hele land, in
25 parochies. Hun Sint Martinusparochie
beslaat het hele gebied van
het rk-bisdom Groningen-Leeuwarden.
Ze hebben 9 jaar hun diensten
gehouden in de Mamrehoeve
(Beijum, Groningen). Op lokaal niveau
bestonden er op die manier contacten
met de Walfriedparochie. In
een aantal opzichten zijn de oudkatholieken
juist heel modern. Ze hebben
eerder (in 1910) het Latijn in de
liturgie afgeschaft dan de katholieken.
Al sinds 1922 mogen hun priesters
trouwen, dat geldt dus ook voor hun
bisschoppen. Er zijn gewijde vrouwelijke
priesters en openlijk homoseksuele
priesters. Door al die factoren
heerst er een heel andere sfeer, wat
voor katholieken wel even wennen is.
Mijn vrouw en ik haalden ooit een
keer een van hun voorgangers van de
trein, hij zou de volgende dag voorgaan
in de oudkatholieke dienst in de
Mamrehoeve. Nauwelijks zat hij in
onze auto of hij riep enthousiast uit:
Ik word opa!
(wordt vervolgd)
VERBODEN KERK
Jacob Krijs
Fred Boelens