Van elkaar leren om aandachtig zorg te leveren - sTimul Nederland

Van elkaar leren om
aandachtig zorg
te leveren
N e d e r l a n d
Kennismakingsmagazine sTimul Nederland

Inhoud
03
27
29
14
08
Voorwoord 03.
Welkom bij sTimul Nederland 04.
sTimul kent alleen maar winnaars 07.
Een zorgervaring met vérstrekkende gevolgen... (1) 08.
Klantonvriendelijkheid zit in je blinde vlek! 10.
Ethiek vormt onze volgende uitdaging 11.
Een ‘efteling’ ervaring 13.
sTimul volgens... Prof. Dr. Mieke Grypdonck & Dr. Aart Pool 14.
De waardigheidsuitdaging 16.
‘Typisch ZorgSaam: steeds vooraan bij innovatieve ontwikkelingen’ 17.
by the sTimul experience in a care-ethics lab
www.dignity-in-care.eu
Zo’n sessie levert veel discussie op! 19.
Studenten in sTimul ‘wat verstaan we onder goede zorg?’ 20.
Sponsors 22.
Een zorgervaring met vérstrekkende gevolgen... (2) 23.
Onderzoek naar de effectiviteit 25.
‘Verrijking voor onze wijk maar vooral voor de zorg’ 26.
Nieuwe ontwikkelingen bij sTimul 27.
Uit de keuken van Bachten Dieke: vergeten recept 28.
Investing in your future - Crossborder cooperation programme 2007-2013
07-029-BE_Dignity-in-Care
28
17
23
13
CZ steunt sTimul 29.
Website sTimul Nederland & colofon 31.
04
20
07
19
26
11
31
03
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
Voorwoord
Belevingsgericht werken staat hoog in het
vaandel bij ZorgSaam. Om dit te realiseren,
moeten medewerkers in staat zijn aan te sluiten
bij de emoties van de cliënten. Dit vraagt om
empatisch vermogen. ZorgSaam was dan
ook meteen enthousiast toen sTimul België
ons vroeg partner te worden in het project
‘Dignity in Care’. Het daarin uit te werken sTimulconcept
dat uitgaat van ervaringsleren sprak ons
zeer aan. Het gaat namelijk over het hart van
de zorg, namelijk het inspelen op de beleving
van de cliënt en aandacht hebben voor diens
leven en eigenheid. Het project ‘Dignity in Care’
leidde tot een stimulerende samenwerking en
uiteindelijk een eigen opleidings- en ervaringscentrum.
Voor de realisatie van sTimul Nederland is
een heleboel werk verzet door medewerkers
van ZorgSaam. Wij hebben echter ook
veel te danken aan de ondersteuning door
subsidieverstrekkers, sponsors en leveranciers.
De Raad van Bestuur van ZorgSaam Zeeuws-
Vlaanderen is bijzonder trots op de totstandkoming
van sTimul Nederland. Het past bij onze
uitgangspunten en het is dan ook een waardevolle
aanvulling op onze organisatie.
Arnold Schelfhout
Lid Raad van Bestuur
ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen

Welkom bij sTimul
Nederland
De sTimulans van het simu-leren. Het lab
voor zorgethiek heeft een uniek aanbod: een
ervaringsstage die daadwerkelijk laat meemaken
hoe het is om zorgafhankelijk te zijn. Zorgverleners
ervaren lijfelijk wat het betekent als er wel of niet
op behoeftes wordt ingespeeld. Ze krijgen op deze
manier nieuwe inzichten, leren zich verplaatsen in
een cliënt. Ze leren opnieuw luisteren naar de cliënt.
Monica Roose, manager P&M bij ZorgSaam en
directeur sTimul Nederland legt graag uit hoe sTimul
werkt. Ze wordt hierbij enthousiast aangevuld
door Alet Veldhuis, begeleider sTimul en ethicus
bij ZorgSaam. “We werken met inleefsessies.
Per inleefsessie wordt een groep van negen
zorgverleners verzorgd door acht tot tien leerlingen/
studenten. Dit gebeurt gedurende twee dagen en
de tussenliggende nacht. Intensief, maar effectief!”
Zorgverleners bepalen vooraf wat ze willen ervaren.
Ze stellen een bij de gewenste leerervaring passend
zorgprofiel op en dompelen zich tijdens de sessie
hierin onder. Alet Veldhuis legt uit: “Met minimale
supervisie van docenten wordt zorg geleverd. De
zorgverlening wordt dus niet steeds gecorrigeerd als
er iets fout gaat. Hierdoor moet creatief ingespeeld
worden op situaties en moeten ontstane problemen
zelf opgelost worden. Leerlingen en studenten
worden op deze manier sneller taakvolwassen. De
feedbacksessie en ethische reflectie aan het einde
van de simulatie leiden tot inzichten en voornemens
N e d e r l a n d
04
bij beide partijen. Na zes tot acht weken volgt een
terugkomsessie voor de zorgverleners. Successen
en tegenslagen bij het vertalen van ervaringen
naar de dagelijkse praktijk worden besproken. Ook
krijgen zorgverleners extra handvatten mee om de
ervaringen om te zetten naar de dagelijkse praktijk.”
Het zelf ervaren, het ‘aan den
lijve’ ondervinden is de basis van
verruiming van kennis en inzicht.
Monica Roose
Belevingsgerichte zorg
sTimul past bij belevingsgerichte zorg.
Belevingsgerichte zorg gaat er van uit dat de
zorgverlener probeert te ontdekken welke zorg nodig
is en welke zorg goed aansluit op de wereld van de
cliënt. Er vindt een dialoog plaats met de cliënt,
waarbij de autonomie van de zorgvrager in
hoge mate gerespecteerd wordt. Vanuit de
eigen mogelijkheden en verantwoordelijkheid
zoeken zorgverlener en cliënt de beste oplossing.
Deze gedachtegang, de belevingsgerichte
zorg, wordt via sTimul Nederland concreet
aangeleerd dankzij een ingrijpende, interactieve
en herkenbare simulatie van de zorgpraktijk.
“Voor de invoering van belevingsgerichte zorg in
een organisatie is uiteraard meer nodig dan een
eenmalige sessie”, aldus Monica Roose. “Het
gaat immers om het scheppen van een kader,
het aanreiken van hulpmiddelen en het invoeren
van een verandering in de zorgpraktijk. De
bijzonderheden en de gewoontes van de betreffende
instelling spelen daarbij een belangrijke rol. sTimul
Nederland kan dit traject begeleiden.” Alet Veldhuis
vult aan: “Voordat medewerkers uit een organisatie
deelnemen aan sTimul heeft de betrokken
leidinggevende al een inleefsessie meegemaakt
en eventueel een aanvullende cursus ethisch
leiderschap gevolgd. Hierdoor krijgt de
leidinggevende voldoende bagage mee om de
ervaringen van de medewerkers bespreekbaar
te maken en verbeteringen door te voeren.”
Monica Roose en Alet Veldhuis nodigen alle
zorgorganisaties en alle instellingen voor
zorgonderwijs uit om de unieke ervaring van sTimul te
ondergaan. “Ons aanbod is gericht op zorgverleners,
managers in de zorg, artsen en studenten,
docenten en scholieren. U vindt alle informatie en
de mogelijkheid om u aan te melden op onze site.”
w w w . s t i m u l n e d e r l a n d . n l
05
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
sTimul doet zorgverleners beseffen dat de zorg
beter kan. Door stil te staan bij de manier waarop
het werk tot nu toe werd uitgevoerd, dit ook
lijfelijk te ervaren, ontstaat nieuwe inspiratie.
De standaardformule van een inleefsessie
omvat een voorbereidingsgesprek, twee
simulatiedagen met één overnachting, een
feedbacksessie en een door een deskundige
begeleid reflectiegesprek. In principe start elke
week op maandagochtend en op donderdagochtend
een tweedaagse inleefsessie. Na zes tot acht
weken volgt een terugkomsessie van drie uur.
De deelnemers zijn zowel studenten
als mensen vanuit het zorgwerkveld.
Er is altijd sprake van twee partijen. Als combinaties
zijn mogelijk: zorgverleners – studenten, studenten
– studenten, zorgverleners – zorgverleners,
studenten – zorgverleners. Een instelling of
school hoeft niet alle kamers tegelijk af te huren.
Alet Veldhuis
Het is mogelijk om met andere instellingen te
combineren. Als binnen een instelling behoefte
is om een bepaalde ethische vraag specifiek
te simuleren, dan is dit zeker bespreekbaar.

zichtbaar beter...
www.zorgsaam.org
advertentiepagina
ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen is
dé specialist in zorg voor jong en
oud in de regio Zeeuws-Vlaanderen.
ZorgSaam biedt ziekenhuiszorg,
thuiszorg, ouderenzorg en
ambulancezorg.
Belevingsgericht werken
ZorgSaam heeft een visie op dienstverlening waarbij de beleving van
de cliënt, patiënt, bewoner en collega centraal staat: zo kan de patiënt
zich veilig voelen, blijft de cliënt baas in eigen huis, wordt elke oudere
gerespecteerd en is er goede samenwerking tussen collega’s. ZorgSaam
maakt op deze manier de zorg steeds menselijker en persoonlijker.
Innovatief
ZorgSaam biedt de zorg van vandaag met een blik op de toekomst. Of het
nu gaat om (medisch) technologische vernieuwingen of innovaties binnen
het zorgproces. sTimul Nederland is daar een prachtig voorbeeld van.
“sTimul kent
alleen
maar
winnaars”
“Een heel mooi innovatief initiatief van ZorgSaam
Zeeuws-Vlaanderen, waar we als provincie trots op
zijn”, vat Johan Francke zijn mening over sTimul
samen.
07
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
Johan Francke, senior beleidsmedewerker
curatieve zorg bij de Provincie Zeeland, is al
ruim 25 jaar betrokken bij de ontwikkelingen
in en rond de ziekenhuiszorg in Zeeland. De
belangen van patiënten en cliënten die afhankelijk
zijn van zorg, liggen hem na aan het hart.
Alleen maar winnaars
“Dit initiatief”, aldus Johan, “kent alleen maar
winnaars. De patiënten en cliënten zijn de
belangrijkste winnaars. Als verpleegkundigen
en verzorgenden erin slagen zo goed mogelijk in
de huid van hun patiënten te kruipen, dan wordt
de zorg daar ongetwijfeld beter door. Ook de
medewerkers winnen hierbij. Tevreden patiënten
geven de medewerkers een tevreden gevoel.
De zorginstellingen die met deze aanpak aan
de slag gaan, zullen hun inspanningen beloond
zien met goede beoordelingen door hun cliënten.
Voor de derde- en vierdejaarsstudenten van
de Hogeschool Zeeland en het ROC Zeeland
zijn dit ongetwijfeld onvergetelijke lessen in
belevingsgerichte zorg. Alleen maar winnaars dus.”
Praktijk beste leermeester
“We horen vaak: de praktijk is de beste leermeester”,
vervolgt Johan zijn enthousiaste reactie. “Bij
sTimul krijgt dit een dubbel accent. Theoretische
kennis opgedaan tijdens de opleiding breng je in
de praktijk en daardoor bouw je vaardigheden
op. Maar als je die praktijk daarnaast ook opdoet
door echt in de huid van de zorgbehoevende
patiënt te kruipen, is dat dubbel leerzaam.”
Grensoverschrijdend
Het idee komt uit België. “In die zin kan je het
grensoverschrijdend noemen. Voor ZorgSaam
Zeeuws-Vlaanderen is het project een logisch
vervolg op hun visie belevingsgericht werken. Maar
het feit dat ze de deuren van sTimul niet alleen
actief open zetten voor de eigen partners maar ook
voor andere zorginstellingen in Zeeland en in de rest
van Nederland, is eveneens grensoverschrijdend.
Het getuigt van maatschappelijk verantwoord
ondernemen, verantwoordelijkheid nemen over de
grenzen van de eigen organisatie heen. Wij wensen de
initiatiefnemers en allen die betrokken zijn bij sTimul
veel succes, in het belang van de patiënt en cliënt,”

Een zorgervaring
vérstrekkende
ZorgSaam heeft een belevingsgerichte visie en
raakte daardoor in gesprek met het Belgische
sTimul. Het inleven in de beleving van de cliënt krijgt
daar namelijk een speciale dimensie. Na meerdere
Vlaamse sessies, was ZorgSaam zo enthousiast
dat inmiddels sTimul Nederland is opgericht. Als
u de ervaringen van toen leest, begrijpt u waarom.
De eerste inleefsessies van ZorgSaam gebeurden
in het zorg-ethisch lab te Moorsele in België, in de
buurt van Kortrijk. Het zorg-ethisch lab aldaar is een
statig kloostergebouw dat helemaal verbouwd is
tot een modern woonzorgcentrum met de nieuwste
snufjes zoals een kantelbad en een tillift. Gedurende
twee inleefdagen én de tussenliggende nacht
krijgen leidinggevenden de rol van zorgbehoeftige
cliënten in een woonzorgcentrum. Hoe is het om
bijvoorbeeld gewassen te worden, in een tillift
verplaatst te worden en voor het eten een 12tal
medicijnen (tic-tac’s) te moeten slikken? Op
de tweede middag wordt er een feedbacksessie
gehouden om de ervaringen met elkaar te
delen en deze om te zetten naar de dagelijkse
praktijk. Enkele ervaringen die daar werden geuit:
Karin Schilleman, teamleider ZorgSaam Emmaus:
“Wat ik er van meegenomen heb, is dat er veel
gedacht wordt voor cliënten en niets gevraagd wordt
aan cliënten. Shocking! We hebben in Emmaus een
mevrouw wonen die telkens wegloopt. Ze wordt
agressief omdat ze steeds wordt gevolgd door
verzorgenden, die bang zijn dat ze weer wegloopt.
Nu ik zelf ervaren heb hoe dat voelt, kan ik de reactie
08
van die mevrouw heel goed begrijpen. Ik heb
dit besproken met de groep zorgverleners. Hoe
kunnen we zorg aan deze mevrouw geven, zonder
dat zij het gevoel heeft gevolgd te worden?
Een collega heeft bij een volgende keer dat de
mevrouw naar buiten loopt tegen haar gezegd:
“Ik ga gezellig met u mee wandelen”. Zo zie
je maar wat communicatie kan betekenen.”
“Ga ik ook zo om met onze cliënten?”
Jan van Breda, docent Hogeschool Zeeland:
“Twee dagen lang een zorgafhankelijke man zijn,
halfzijdig verlamd en depressief, dat is een uiterst
met
bijzondere ervaring geweest. Samen met mijn
‘collega simulanten’ hebben we zowel leuke als
moeilijke momenten meegemaakt. Maar bovenal erg
leerzame. Nu (pas) weet ik hoe een zorgafhankelijk
iemand zich voelt en wat hierbij belangrijk, of zelfs
essentieel is. En dat is…. te veel om op te noemen.
Daarvoor moet je het zelf ondergaan en ervaring
opdoen als (simulatie) patiënt. sTimul betekent
voor mij ervaringsleren; de ultieme vorm van leren!”
“Hoe voelt het als je blind bent
en niet in staat bent om zelf
(gemalen) voeding te eten?”
09
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
gevolgen... (deel 1)
Gerard Smits , manager ZorgSaam Bachten Dieke en
Koos de Zeeuw, manager ZorgSaam Vremdieke
kropen ook in de huid van een cliënt. Gerard
werd een 88-jarige man, sinds 3 maanden
weduwnaar, depressief, suïcidaal en afhankelijk
van een rollator. Koos werd een 85-jarige man, die
depressief en slecht ter been is, maar desondanks
geen loophulpmiddelen en medicijnen wil.
Gerard: “Je speelt het niet, maar je bent het zelf.
Bij mij waren er constant verzorgers om me heen
omdat ik suïcidaal was en zij bang waren dat ik
mezelf iets zou aandoen. Dat vond ik benauwend.
Ik was binnen een half uur mijn autonomie kwijt. Ik
kon niet meer gaan en staan waar ik wilde. Continu
werd ik achtervolgd, als ik naar de WC ging of naar
buiten liep. En als ik op de kamer was, werd ik
daar ook niet gelukkiger van. Er stond zo’n keurig
opgemaakte hoog-laag bed en een nachtkastje
zoals in een ziekenhuis, om nog maar te zwijgen
over de overige inrichting. Als dit voortaan je woonleefomgeving
is, voelt dat heel vreemd. Na sTimul
heb ik besloten dat de mensen in de nieuwe
verpleegafdeling zelf hun kamer mogen inrichten,
met hun eigen spullen. Ik heb onlangs toestemming
gegeven om aan de raamzijde van het appartement
in Bachten Dieke in het schoon metselwerk te laten
boren. De regels beletten dat tot nu toe, maar ik ga
nu anders om met regels. De mevrouw in kwestie
was altijd gewend dat haar kruimeldief achter het
gordijn ophing. Nu dus ook, het is toch haar huis.”
“Wij zijn alleen helpers,
geen overnemers.”
>> lees verder op blz. 23

Klantonvriendelijkheid zit
We doen ons best om zo goed mogelijk te zorgen
voor de mensen die onze hulp nodig hebben. De ene
dag nog beter dan de andere. Maar ondertussen
slaan we menselijke flaters. Bent ù zich bewust
van de volgende misdragingen in de ogen van een
ander?
10
in je blinde vlek!
Zoekende mensen niet helpen
Zonder iets te zeggen met
een onderzoek beginnen Mensen wel
Mensen laten wachten
terwijl je een afspraak
met hen hebt
Onbedoeld onbeleefd zijn door
te zeggen ‘u mag’ terwijl het
eigenlijk moet zijn ‘wilt u…’
Tijdens gesprekken op je horloge kijken
begroeten, maar
ondertussen
naar het
computerscherm
blijven kijken
Wanneer mensen met een vraag komen zeggen ‘dan moet u niet bij
mij zijn’ en ook niet zeggen waar mensen wel moeten zijn
Klachten afdoen
Wanneer een
als gezeur
spreekuur uitloopt
dat niet even zeggen
Slecht nieuws gesprekken voeren of privacy gevoelige
onderwerpen bespreken in het bijzijn van anderen
11
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
“Ethiek vormt onze
volgende uitdaging”
Esther Viëtor, leidinggevende bij
Werkt voor Ouderen, in haar rol
tijdens de eerste inleefsessie
Ben van Belzen, hoofd HRM van Stichting Werkt
voor Ouderen in Vlissingen vertelt waarom zij meedoen
aan de inleefsessies bij sTimul Nederland.
“In onze zorgvisie staat dat het welzijn van onze
bewoners ons na aan het hart ligt. We zoeken
naar mogelijkheden om die visie echt wààr te
maken, bijvoorbeeld door onze scholingen op
het gebied van welzijn. We zijn al jaren bedreven
zorgverleners, de volgende stap was het bieden
van welzijn. Dit thema zijn we al enige tijd aan het
verkennen. 700 medewerkers zorg en huishouding
hebben een welzijnopleiding op niveau 2, 3 of 4
gevolgd. Nu zoeken we naar manieren om verder te
verdiepen. Ethiek vormt onze volgende uitdaging.”
“Van meer aandacht voor welzijn willen we naar
meer aandacht voor gevoel en gedrag en voor
het aansluiten van onze zorg op de zorgvragers.
We zijn tot het inzicht gekomen dat voor deze
praktische ethiek in het algemeen nog niet zo
heel veel aandacht bestaat. Via sTimul kunnen
we medewerkers direct kennis laten maken met
zorgethiek. sTimul laat mensen nadenken over de
dagelijkse, kleine dingen in de zorg. Hoewel klein,
zijn dit de details met de grootst mogelijke impact
op het leven van zorgvragers. Medewerkers die
in sTimul zijn geweest, kunnen vanuit hun eigen
ervaring anderen meenemen in veranderd gedrag
en een voorbeeld zijn voor de rest van de organisatie.
Het zou mooi zijn als iedereen bij iedere handeling
denkt: hoe komt dit over, ben ik goed bezig, past mijn
verbale en non-verbale gedrag bij deze zorgvrager?
Dit nadenken over gedrag en echt beseffen wat je
gedrag doet, maakt je een betere zorgverlener.”
“Ik verwacht dat de tevredenheid van klanten
aanzienlijk hoger zal zijn bij sTimul-gangers dan
bij degenen die sTimul niet hebben meegemaakt.
De ervaringen in sTimul zullen een blijvend effect
hebben op ons gedrag. Of, zoals Esther Viëtor,
leidinggevende bij Werkt voor Ouderen, zei na
haar inleefervaring: “Misschien is het gevoel wel
belangrijker dan de kwaal. Je moet daarom altijd de
automatische piloot uitschakelen. Het is belangrijk
om echt te luisteren naar de behoeften van de
patiënt.”

advertentiepagina
Meer dan
schilderen
alleen...
vastgoedonderhoud
Contact?
Kloosterzande:
Tel. 0114 - 69 02 31
Middelburg:
Tel. 0118 - 64 25 1 7
info@deschrijver.nl
www.deschrijver.nl
SB31848
Het is niet zo eenvoudig om de diagnose te
stellen van de ziekte van Crohn. Vele jaren
geleden, nadat ik met de verdenking van die
darmziekte was opgenomen, begon er meteen
een vermoeiende reeks onderzoeken. Op de dag
vóórdat ik een endoscopie zou krijgen, kwam een
verpleegkundige schoorvoetend naar mij toe. Hij
vroeg of hij dat eens mee mocht maken. Hij had
zoiets nog nooit gezien. Ik vond het prima omdat
het mij op het eerste gezicht een prima kerel
leek. Al bleef hij behoedzaam op een afstand.
Ik was enkele weken eerder ook al in mijn buik
geopereerd. Daaruit was het vermoeden van
Crohn voortgekomen. Als gevolg daarvan bleek
de slang van de endoscopie nu een spectaculaire
achtbaan te moeten afleggen. Talloze scheve,
steile bochten moesten er in mijn buik worden
genomen. Alsof mijn darmen in een achtbaan
waren veranderd, terwijl ikzelf als Efteling diende.
Er werd hard op mijn buik gedrukt met een soort
pollepel. Er werd gewrongen en geduwd. Er werd
binnensmonds gemopperd omdat het allemaal
zo moeizaam ging. Alles gebeurde trouwens
zonder verdoving. Met als argument dat de patiënt
dan beter kon meebewegen met het onderzoek.
Na afloop stond de verpleegkundige een beetje
beteuterd aan mijn bed. Ik grijnsde naar hem en zei:
“Heb je weleens een dominee horen vloeken? Nee?
Dan weet je nou hoe dat klinkt!” Hij grijnsde terug.
13
Een ‘efteling’
ervaring
Er was ijs tussen ons gebroken. We konden in de
weken na de diagnose zonder onderlinge afstand
praten over de zorg voor mij en anderen. Zonder
dat ik het gevoel had dat dit gebrek aan afstand
onprofessioneel werd. Het voelde goed, dat soort
wederkerigheid. Gelukkig is er nadien zelfs nog
méér naar patiënten geluisterd. Mijn laatste
endoscopie was onlangs héérlijk - onder verdoving!
Dick Stap
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
Geestelijk verzorger, ethicus en Crohnpatiënt

sTimul volgens...
Dr. Aart Pool
sTimul: een brug
tussen twee werelden
Er is een wereld waarin de gezonden leven en er is
een wereld waarin de zieken leven. Professionals
maken deel uit van de wereld van de gezonden.
Mensen die kampen met een langdurige ziekte
of aandoening moeten in beide werelden leven.
Wat dat werkelijk voor mensen betekent is voor
professionals moeilijk voor te stellen. Daarom
is het zo waardevol dat sTimul is ontwikkeld.
Je kunt als mens nooit in het innerlijk van een
ander kruipen. Bijvoorbeeld de angst bij een
hartinfarct, het verdriet bij een definitief verlies van
je gezondheid en de onzekerheid bij een chronische
aandoening zijn individu gebonden. Maar wat wel
mogelijk is, is zich proberen te verplaatsen in wat
het betekent afhankelijk te zijn van anderen. En
dan niet in woorden alleen, maar concreet in de
werkelijkheid. Afhankelijkheid beleven, daarop
14
reflecteren en zich bewust worden dat dit nog
maar een klein deel is van de ervaring van de
zieken en gehandicapten die afhankelijk zijn van
professionals…het is een bijzondere gevoeligheid
die een grote bijdrage kan leveren bij een werkelijk
belevingsgerichte zorg. Daarom dank voor sTimul.
Dr. Aart Pool is één van de grondleggers
van belevingsgericht werken in de zorg,
verpleegkundige, psycholoog en werkzaam
als docent aan de Hogeschool Rotterdam.
Prof. Dr. Mieke Grypdonck
Een contrast ervaring
sTimul biedt een contrast ervaring aan, een
contrast tussen hoe het gaat in de
dagelijkse praktijk en hoe het zou kunnen
gaan. Zeker voor studenten is dit een bijzondere
Dr. Aart Pool & Prof. Dr. Mieke Grypdonck
leerervaring. Het contrast tussen hoe het gaat
en hoe het zou kunnen gaan, geeft studenten de
mogelijkheid een brug te maken tussen wenselijkheid
en actualiteit. Ze denken daar in de ethische reflectie
over na, om zo te komen tot een bewuster realiseren
van het effect van hun zorghandelen op anderen.
Het is opvallend dat als verpleegkundigen zelf
ziek zijn, er een grote schrik bestaat voor het
zich laten wassen. Juist wassen is een handeling
die verpleegkundigen dagelijks veelvuldig
uitvoeren. Vaak zonder zich te blijven realiseren
hoe kwetsbaar zorgvragers hierin zijn. Dit
geldt voor vele handelingen: getild worden, het
betuttelend toespreken…... Bijna onvermijdelijk
sluipen deze zaken in de dagelijkse praktijk. In
sTimul de andere kant hiervan ervaren, brengt de
bewustwording op gang van het eigen handelen.
De sTimul ervaring geeft bijvoorbeeld ook de
mogelijkheid om na te denken over hoe om te
gaan met schaarste. Hoe kan ik de waardigheid
van mensen bewaren als ik maar 10% van
de middelen heb, die ik eigenlijk nodig heb?
Je kan ook de tragiek van de zorg ervaren:
een zeer goed bedoelde actie, kan een geheel
andere uitkomst hebben dan voorzien werd. Je
15
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
kan als student met de beste bedoelingen een
zorgvrager helpen, maar soms pakt dat helemaal
verkeerd uit. Dat kan vervelend zijn, maar het
is niet fout. Daarover nadenken in een ethische
reflectie, geeft een verdieping van de zorg en
stelt het eigen handelen in een responsief licht.
Mieke Grypdonck studeerde verpleegkunde
en medisch-sociale wetenschappen en
ziekenhuisbeleid en promoveerde tot doctor in de
verplegingswetenschap aan de Universiteit van
Manchester in 1980. Na gewerkt te hebben als
verpleegkundige en docent in de opleiding voor
verpleegkunde werd ze docent en vervolgens
hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven
en daarna aan de Universiteit Utrecht. Thans is
ze buitengewoon hoogleraar aan de Universiteit
Gent. In de jaren zeventig en tachtig van de
vorige eeuw ontwikkelde ze met de collega’s
van het Centrum voor Ziekenhuiswetenschap
de Integrerende Verpleegkunde. Sinds 1992
spitst haar onderzoek zich toe op mensen met
een chronische ziekte, en met name wat het
betekent met een chronische ziekte te leven.

Dorset
16
De waardigheidsuitdaging
ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen Terneuzen werkt
samen met KAHO Sint-Lieven Gent, sTimul: zorgethisch
lab Moorsele, Institut Catholique de Lille,
Hogeschool Zeeland Vlissingen en Partners in Care
East Dorset District Council Offi ces Wimborne aan
het verder uitbouwen van het sTimul concept. Via
het driejarige project Dignity in Care (Waardigheid
in Zorg) willen we het sTimul concept verder
uitbouwen naar nieuwe doelgroepen, zoals
medisch specialisten, ziekenhuismedewerkers en
welzijnswerkers.
Een belangrijk onderdeel van het project is het
uitwisselen van goede ideeën op het gebied
van Waardigheid in Zorg. Hiervoor bezochten
Alet Veldhuis en Monica Roose in juni vorig jaar
de county Dorset in Engeland. Hier maakten zij
kennis met een aantal Waardigheids-kampioenen.
Dit zijn zeer bevlogen zorgverleners die iedere
dag opnieuw hun cliënten ondersteunen bij
het behouden van een menswaardig bestaan.
Waardigheidkampioenen proberen de waardigheid
van patiënten en cliënten te behouden door zich
aan 10 regels te houden. Deze 10 regels heten in
Engeland de waardigheidsuitdaging (The Dignity
Challenge). Deze waardigheidsuitdaging past
naadloos bij onze Nederlandse cliëntgerichte
zorg. Vandaar dat we de waardigheidsuitdaging
hier afdrukken om zorgverleners die dit lezen te
inspireren tot het geven van waardevolle zorg.
Lille
01
Moorsele
Geen enkele vorm van mishandeling tolereren.
02 Cliënten verzorgen met dezelfde mate van respect
03
04
05
06
07
08
09
10
als je voor jezelf of een familielid zou wensen.
Cliënten behandelen als individuen door ze
passende zorg te bieden.
Mensen ondersteunen om zo veel mogelijk zelf
regie en keuzevrijheid te behouden.
Luisteren naar cliënten en hen helpen bij het
kenbaar maken van hun wensen en noden.
Het recht op privacy van cliënten respecteren.
Ervoor zorgen dat cliënten zich vrij voelen om te
Vlissingen
klagen, zonder angst voor sancties.
Familieleden en mantelzorgers benaderen als
Gent
partners in de zorgverlening.
Cliënten helpen bij het behouden van
zelfvertrouwen en een positief zelfbeeld.
Eenzaamheid en isolatie van cliënten
proberen te verlichten.
17
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
“Typisch ZorgSaam:
De burgemeester van Terneuzen is trots op ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen. Jan Lonink: “Ze
scoren landelijk zeer goed, en juist een project als sTimul bewijst dat ze dit verdienen omdat
ze bij vernieuwingen telkens de patiënt centraal stellen. En daar gaat het om in de zorg.”
steeds vooraan bij
innovatieve ontwikkelingen”
Zorgvragers zijn per defi nitie afhankelijk. Ze zijn
afhankelijk van de kwaliteit en professionaliteit
van de geboden zorg. “Wat in onze regio geboden
wordt, is uitstekend”, aldus Jan Lonink. “Maar het
gaat in de zorg om meer, het gaat om mensen. Het
gaat niet alleen om een ziekte die professioneel
behandeld wordt of een vraag om ondersteuning die
volgens de regeltjes beantwoord moet worden. Het
gaat vooral om het respecteren van de waardigheid
van de mensen die van zorg afhankelijk zijn.
Belevingsgericht werken was al een prima basis
voor een respectvolle bejegening. sTimul zal een
belangrijke motor zijn om nog verder te verbeteren”,
is de stellige overtuiging van de burgemeester.
Samenwerking
“ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen staat ook altijd
open voor samenwerking met collega’s, niet alleen
in de regio en in Zeeland maar ook in de rest van
Nederland en over de grens. Die visie gaat verder dan
samenwerking met alleen andere zorgaanbieders.
In het project sTimul, maar ook bij andere
ontwikkelingen, werken ze intensief samen
met kennisinstellingen (zie hiernaast). Deze
samenwerking vormt ongetwijfeld de basis
voor verdere vernieuwingen. Vernieuwingen die
respect voor de waardigheid van patiënten en
cliënten in de zorg, als centraal thema hebben.
Dat ze daarbij het trainingscentrum ook openstellen
voor andere zorgaanbieders in Nederland, getuigt
van een sterk verantwoordelijkheidsgevoel voor
het welzijn van patiënten en cliënten. Ik wil allen
die hierbij betrokken zijn feliciteren met de start
van sTimul en ik wens hen heel veel succes”,
besluit de burgemeester van Terneuzen Jan Lonink.

advertentiepagina
doet meer!
Net als ZorgSaam is ook Streekbeeld
steeds op zoek naar vernieuwing!
Onlangs is ons
printerbestand
uitgebreid met een
nieuwe Océ Colorwave
600 voor formaten
van A2 tot A0 en
groter.
Prachtige,
hoogwaardige prints
op gewoon papier
Als u de voordelen van de Colorwave wilt
ontdekken, neem dan contact met ons op!
Bezoekadres: Industrieweg 30A Terneuzen
Postbus 385, 4530 AJ Terneuzen. Telefoon 0115-649800. redactie@streekbeeld.nl
Informeer ook naar onze voordelige tarieven voor • Drukwerk
• Huis-aan-huis bladen • Periodieken • Digitaal Printen
“Zo’n
sessie
levert
veel
discussie
19
op!”
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
Het koud hebben op een harde stoel met een Libelle van 5 jaar oud, en horen ‘dat is goed voor u’. Het is een
rare gewaarwording volgens zorgcoördinatoren Ina Augustinus en Anita Michielsen. Zij verruilden aarzelend hun
drukke afdeling in het ziekenhuis voor de sTimul-kamers. Nu zeggen ze: “het doet je belangrijke zaken beseffen”.
Je voelt lijfelijk hoeveel pijn het doet als die rollator
veel te laag staat of hoe koud de vloer is als je uit bed
bent gevallen. Het duurt ook allemaal zo lang, je zit
daar en ze zeggen het eten komt straks hoor. Maar als
je niks kunt en niets te doen hebt, wat is dan straks…”
Anita en Ina merkten dat ze die dagen in hun rol
van leidinggevende bleven zitten. “Je ziet alles en
denkt waarom zien ze dat nu zelf niet, waarom
pakken ze dat niet op. Vooral op de emotionele
begeleiding en bijvoorbeeld het omgaan met
pijn hadden de studenten wel meer actie mogen
ondernemen. Je zag nu de onervarenheid tegenover
het isolement van de patiënten, ook al omdat
je de afhankelijkheid zelf zo duidelijk ervaart.”
Anita vult aan: “Terwijl de leerlingen het prima
hadden voorbereid, zelfs een muziekquiz hadden
georganiseerd, heel leuk. Maar er werd veel
gefocust op verpleegtechnische handelingen en
minder op sociale problematiek. Onze groep maakte
het ze ook niet makkelijk. We hebben wel veel
gelachen, bijvoorbeeld over gestolen medicatie en
onbetrouwbare smarties. En toch is het heel serieus.
De gezamenlijke reflectie die veel verbeterpunten
oplevert, is een mooi besluit van de sessie.”
Marja van Jole, afdelingshoofd van Ina en Anita,
vindt het belangrijk dat de zorgcoördinatoren
sTimul hebben ervaren. “Ze weten waarmee je
geconfronteerd wordt en wat dat met je doet. Als
straks de andere teamleden van sTimul terugkomen,
kunnen ze hen goed begeleiden. Ze hebben wat
dat betreft een sleutelrol om het te laten beklijven.
Om verbeterpunten te herkennen, op te pakken en
door te vertalen naar nog belevingsgerichtere zorg.
En als sTimul een verdiepingsslag maakt in relatie
tot de ziekenhuiswereld, die situatie nog meer
nabootst, kan er nog meer winst worden behaald.”

20
Studenten in sTimul
“Wat verstaan we
Toch wel een paar weken zijn wij, zeven studenten
van de HBO-V te Vlissingen, bezig geweest met de
voorbereidingen om 32 uur continue zorg te verlenen.
Onze docente liet ons gelukkig niet in de steek en
heeft ons goed voorbereid. Ze liep met ons mee. We
hebben een draaiboek gemaakt met een planning
en een werkverdeling. Het thema was: ‘wat verstaan
we onder goede zorg?’. Met zijn allen kwamen we uit
op ‘belevingsgerichte zorg’ en dat de wensen van de
bewoners centraal staan. We waren nieuwsgierig of
we dat in de ‘praktijk’ konden toepassen. We hebben
de kans dan ook met 2x7 handen aangepakt!
Met grootse plannen gingen we om 6 u ’s ochtends
op pad naar Terneuzen. Na een warm welkom,
kennismaking en rondleiding gingen we vol
goede moed aan de slag. Na het afnemen van de
anamneses zijn we allemaal in een totaal andere
wereld gestapt. Door verwardheid in de ene hoek,
rusteloosheid in de andere en met onrust daartussen
in, begon het wat chaotisch. Er was wel tijd voor
koffie, de krant en een gesprek. Tijdens de maaltijd
zat iedereen pas echt goed in zijn rol en vlogen de
soepballetjes vrolijk over en weer. Na de lunch kreeg
iedereen de gelegenheid om uit te rusten. De rest
van de middag werd besteed aan een wandeling
in de heerlijke herfstzon en een spelletje bingo.
Rond een uur of vijf mochten we allemaal een
uurtje uit onze rol. Even van gedachten wisselen en
ervaringen delen. Bij het diner stapte iedereen weer
in zijn rol. Eén oudere dame wilde steeds naar huis en
stond regelmatig op de uitkijk of de taxi al kwam. En
’s avonds kwam haar echtgenoot even langs en deed
alsof hij de taxichauffeur was. Toen waren we bijna
twee bewoners kwijt, want er waren meer kandidaten
die een ritje naar huis wel wenselijk vonden.
De nep-medicatie in de vorm van smarties werd
vervolgens niet vertrouwd. Telkens een andere
kleur tablet, dat kon niet kloppen. De dame gaf
de medicatie weg aan een andere bewoner die
het wel vertrouwde en de smarties snel op at.
Maar toen deze meneer na een uurtje nog steeds
rechtop in zijn stoel zat, durfde ze het ook wel aan.
’s Avonds genoot men van een wijntje, sjoelen en
een muziekquiz. Aan het eind van de avond bleek dat
een bewoner de medicatie en de medicatielijsten
had gestolen, deze had zij in haar rollator verstopt.
Bij navraag hoe laat de bewoners op wilden staan,
bleek een bewoner al vroeg naar de markt te
willen. De andere bewoners wilden graag mee...
De volgende ochtend lag er een bewoner naast haar
bed, nadat ze nodig naar het toilet moest maar de bel
niet kon vinden. Tijdens het ontbijt zat iedereen weer
goed in zijn rol en werden de pillen weer met elkaar
uitgewisseld. De ochtend duurde lang, iedereen
was erg moe. Rond half 11 zijn alle bewoners
onder begeleiding naar de markt gegaan. Daarna
werd iedereen weer warm met een bakje koffie en
een stukje taart. Na de middagmaaltijd vond de
feedback ronde en de ethische reflectie plaats. Om
4 uur ‘s middags was de sessie ten einde….vakantie!
Tirza Padding,
Carmen Platschorre,
Saramaria van Zessen,
Nadine de Visser,
Juvanah Callender,
Ilse Sprangers
en Sunaina Goercharn.
21
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
onder goede zorg?”
Gedicht van de leerlingen van Hogeschool Zeeland
die deelgenomen hebben aan de twee daagse
inleefsessie van het zorg ethisch lab, sTimul,
eerder in België:
Twee dagen een ander spelen,
de verschillende ziektebeelden verdelen.
Goede acteurs hebben we gezien,
veel valpartijen bovendien.
Soms was het moeilijk, soms was het zwaar,
maar na de soep is het gelukkig klaar.
Nu hebben we onze buikjes vol,
dus val maar uit je rol.

Sponsors
De ontwikkeling van sTimul Nederland is
mede mogelijk gemaakt door een groot aantal
fantastische sponsors:
ABC Promotion
Terneuzen
ABC Zonnepanelen
Terneuzen
Bouwbedrijf Van der Poel
Terneuzen
CZ Fonds
Tilburg
DB Pictures
Sas van Gent
De Schrijver Vastgoedonderhoud
Kloosterzande
De Bokx aannemingsbedrijf
Terneuzen
Den Doelder Pallets
Axel
Elektra 21
Terneuzen
Europees Fonds voor Regionale
Ontwikkeling (EFRO) via INTERREG IV A ‘2
Mers Seas Zeeën’- programma
Even Kijken Project
Terneuzen & Zuidzande
Hampshire Hotel
Terneuzen
22
Henno Cysouw Optiek
Terneuzen
Hydrozorg
Rilland
Jurry Terneuzen
Terneuzen
Van Kerckhoven Bouw
Kloosterzande
Van Kouteren
Terneuzen
Welzorg
Almere
Paree
‘s-Heerenhoek
Provincie Zeeland
Middelburg
Streekbeeld
Terneuzen
Soka
Terneuzen
Tena
Zeist
Van Rijn Installaties
Axel
Wokplaza
Sluiskil
Zeeuwse Verwarmings Unie
Terneuzen
Een zorgervaring met
vérstrekkende gevolgen...
(deel 2)
Koos: “Je moet je eens voorstellen, die zogenaamde
gezellige activiteiten in de recreatieruimte... Er
werd heel de middag Marco Borsato gedraaid,
omdat de meesten dat leuk vinden. Maar als je
zoals ik van klassieke muziek houdt, dan hang je.
Neem ook de bingo. Iedereen werd meegesleurd
voor de bingo, want dat is gezellig! Ik was wat
geïrriteerd opgestapt om me maar bezig te
houden met het oplossen van kruiswoordpuzzels.
De verzorgende kwam bij me zitten en keek mee,
even later riep ze luid richting de anderen: “Koos
kan echt goed puzzelen”. Nou… ik voelde me
toen als een klein kind dat een pluimpje kreeg.”
“Als je van klassieke
muziek houdt, dan hang je!“
Gerard: “Wij gingen met z’n allen eten, vroeg
een verzorgende of ik soep wilde, ‘nee’ was mijn
antwoord. Kwam de volgende met dezelfde vraag
en weer zei ik nee. In totaal hebben ze vijf keer
gevraagd en vijf keer zei ik nee. En wat krijg ik, jawel
soep! Toen ik weer thuiskwam die avond, vroeg mijn
vrouw met de beste bedoelingen of ik soep wilde.
Ik riep snauwend ‘neeee’, die boosheid zat er nog
zo in! Vooral de geestelijke impact is overweldigend.
Je raakt je autonomie kwijt. Ga maar na… je staat
onder douche of je bent op de WC, de verzorgende
klopt op de deur en staat zo binnen. ’s Nachts ook!”
“Ze hebben wel 5 keer gevraagd of
ik soep wilde en 5 keer zei ik ‘nee’.
En wat krijg ik, jawel soep!”
Koos: “Je moet mensen mensen laten met
hun beperkingen en ze niet als een getrainde
zeehond benaderen. We moeten zorgen
23
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
dat mensen zelf de eigen regie houden.
Wij zijn alleen helpers, geen overnemers!”
Alet Veldhuis, ethicus bij ZorgSaam:
“Het feit dat je als ervaren zorgverlener in de huid
kruipt van een zorgontvanger en kan en mag ervaren
wat het voor jou als mens betekent om afhankelijk te
zijn, is een ervaring van grote waarde. Je merkt dan
dat goede zorg oneindig veel meer is dan structuur
en procesbewaking. Je krijgt als het ware een grote
spiegel voorgehouden. Je krijgt inzicht in hoe de
geboden zorg ervaren wordt, wat afhankelijkheid
met een mens doet, wat dit alles met jou als
mens doet, etc. Dat kun je vervolgens meenemen
en omzetten in je dagelijkse zorgverlening aan de
kwetsbare personen die ons zijn toevertrouwd.”

SB31848
advertentiepagina
T e l e C o m
Voor al uw installaties!
Elektra 21 B.V.
InduCon 21 B.V.
TeleCom 21 B.V.
Mr. F.J. Haarmanweg 38
4538 AS Terneuzen
Tel 0115 649121
www.elektra21.nl
www.inducon21.nl
www.telecom21.nu
25
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
Onderzoek naar de
effectiviteit
uitgevoerd in juli 2011
De vraag is of sTimul leidt tot daadwerkelijke
veranderingen in de werkwijze van
verzorgenden en verpleegkundigen. Om dit te
meten is een kwalitatief onderzoek opgezet.
Via interviews is gevraagd naar de ervaringen
van de deelnemers. Met name is gevraagd naar
de kernwaarden die sTimul wil bereiken, zoals
inlevingsvermogen in de cliënt, respect voor privacy,
respect voor normen en waarden en leren luisteren.
Alle geïnterviewde medewerkers en
teamleiders hebben sTimul positief ervaren.
De algemene ervaring is dat sTimul een
zeer waardevolle en leerzame sessie is.
Het meest bijgebleven bij alle medewerkers
is dat stille personen weinig aandacht krijgen
en bewoners die veel aandacht vragen (door
bellen, roepen of weglopen) dit ook krijgen.
“Ik heb geleerd dat mensen die
het hardst schreeuwen, de meeste
aandacht krijgen. Mensen die veel
aandacht vragen, krijgen dit ook.
Nu geleerd dat je mensen die rustig
zijn, ook aandacht moet geven.
Ik ga er even bij zitten.”
Ook de afhankelijkheid en daarmee de gelatenheid
waar men snel in vervalt, is vaak genoemd.
Deelnemers geven aan dat ze snel alles over zich
heen laten komen, omdat ze het niet op kunnen
brengen om continu de eigen regie in handen
te nemen. Kennelijk zorgt de situatie er al snel
voor dat een persoon de regie uit handen geeft.
“Dat je je eigen ‘ik’ verliest. Je laat het snel
allemaal over je heen komen. Je voelt dat
gebeuren. Het gebeurde ’s middags aan
tafel, toen kwam ik nog voor mezelf op,
maar later dacht ik, laat maar. We gingen
taarten bakken en ik wilde niet meedoen,
maar het werd zo vaak gevraagd dat
ik toch maar meedeed.”
Onze conclusie is dat de sTimul sessies bij
de geïnterviewde deelnemers vooral een
positief effect hebben op de aandacht voor
de cliënt, het inlevingsvermogen en het
belevingsgericht werken. Ook kunnen zij hun
ervaringen goed toepassen in de praktijk.
Voor de meeste deelnemers heeft sTimul
ook een positief effect op het respect voor
de privacy en het luisteren naar cliënten.
“Ik kan me zeker meer verplaatsen
in de cliënt, door sTimul sta je er
meer bij stil.”
Op de vraag of men nu betere zorg levert en of de
cliënt meer tevreden is, wordt wisselend geantwoord.
Geïnterviewden geven aan dat ze denken dat de
veranderingen in hun denken en handelen niet
altijd opvallen bij de cliënt, soms zullen cliënten
het als vanzelfsprekend ervaren, bijvoorbeeld
aandacht voor de privacy. En dat is logisch ook.

“Verrijking voor onze wijk
maar vooral voor de zorg”
Inleving, empathie en kwaliteit, drie begrippen die
regelmatig voorkomen in de enthousiaste reactie
van mevrouw Hennie Klein Hesselink op de komst
van het trainingscentrum van sTimul Nederland
naar de Terneuzense wijk Oudelandse Hoeve.
26
Mevrouw Hennie Klein Hesselink is om meerdere
redenen verheugd over de komst van sTimul
Nederland. Als voorzitster van de Wijkraad en
Buurtvereniging De Oudelandse Hoeve/Katspolder
is ze blij dat het voormalige schooltje aan de
Händellaan een nuttige bestemming heeft gekregen.
“Stel je voor dat het gebouw voor langere tijd
leeg was blijven staan. Leegstand betekent
verpaupering. Verpaupering trekt meestal een
hoop ellende aan en dat kunnen we hier missen
in onze fi jne wijk”, aldus mevrouw Klein Hesselink.
Ervaringsdeskundige
Passie en gedrevenheid klinken door in haar stem
als ze praat over de inhoud van de trainingen die
sTimul Nederland aanbiedt. Tijdens haar loopbaan
heeft ze veel ervaring opgedaan in de zorg. Ze was
jarenlang afdelingshoofd in het bejaardenhuis De
Blide. Ook was ze voorzitter van de Cliëntenraad
van Thuiszorg Zeeuws-Vlaanderen en van de
Cliëntenraad ZorgSaam. “Ik had indertijd les van
een verpleegkundige van De Blauwe Hoeve in Hulst.
Stel je voor, zei de docente, dat je als patiënt in bed
ligt en afhankelijk bent van de zorg van anderen.
De maandagochtend staan twee zusters aan je
bed die je verzorgen en die zijn alleen maar aan
het kletsen over hun ervaringen van het voorbije
weekend. Ellendig voel je je dan. Je bent dan
een patiënt die goed verzorgd wordt, maar geen
persoon. Dat voorbeeld zal ik nooit vergeten. Dat
is nu juist wat leidinggevenden, verpleegkundigen,
verzorgenden en studenten bij sTimul aan den
lijve kunnen ervaren. Onvergetelijke lessen die
de zorg een kwaliteitsimpuls zullen geven.”
“Ik hoop”, besluit mevrouw Klein Hesselink, “dat
sTimul Nederland een groot succes mag worden, in
het belang van de zorg in Zeeuws-Vlaanderen, in heel
Zeeland, en tot ver buiten onze provincie. Een prachtig
initiatief van ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen.”
27
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
Ontwikkelingen?
sTimul Nederland organiseert inleefsessies voor in
ieder geval ouderenzorg, ziekenhuis, thuiszorg en GGZ
instellingen. Voor iedere setting wordt een specifi ek
programma ontwikkeld, samen met ROC´s en de HZ.
Maar sTimul Nederland doet meer dan het
verzorgen van inleefsessies. We ontwikkelen
een reeks workshops, gericht op praktische
ethische thema’s als Eten & Drinken, Macht en
Onmacht, Wassen & Plassen etc. Deze workshops
kunnen dienen als vervolgbijeenkomsten voor
zorgverleners die de inleefsessies hebben
meegemaakt. Zo kunnen ze thema’s verder
uitdiepen en blijft de ervaring actueel. De workshops
staan daarnaast open voor zorgverleners die
specifi ek in deze thema’s geïnteresseerd zijn.
Verder ontwikkelen we workshops op maat
op verzoek van organisaties. Een voorbeeld
hiervan is de workshop voor huishoudelijk
medewerkers bij ZorgSaam Thuis. Deze
workshop leert medewerkers om te gaan met de
veranderende situaties in de huishoudelijke zorg.
sTimul Nederland biedt ook trajectbegeleiding
Nieuwe
ontwikkelingen bij
sTimul
aan. Voor de invoering van cliëntgerichte of
belevingsgerichte zorg is immers meer nodig dan een
eenmalige inleefsessie. Het gaat om het scheppen
van een kader, het aanreiken van hulpmiddelen en
het invoeren van veranderingen in de zorgpraktijk.
De bestaande cultuur van de betreffende instelling
speelt een belangrijke rol. Vanuit sTimul Nederland
verzorgen wij professionele begeleiding van dit
traject. Uiteraard gaat het hierbij om maatwerk.
sTimul Nederland ontwikkelt samen met sTimul in
België bovendien een leergang ethisch leiderschap.
Deze leergang is in eerste instantie bedoeld voor
leidinggevenden die direct zorgverleners aansturen.
De leergang richt zich op het leren gebruiken van
je eigen kracht als leidinggevende en heeft als
thema’s: verbinden, speelruimte creëren, moed
tonen, richting wijzen en persoonlijke ontwikkeling.
Via onze website www.stimulnederland.nl kunt u op
de hoogte blijven van de nieuwe ontwikkelingen.

Uit de keuken van
vergeten recept
bloedworst met ui,
pastinaak &
aardappelen
28
Bachten Dieke
In sTimul worden maaltijden geserveerd uit
zorgcentrum Bachten Dieke, ook onderdeel van
ZorgSaam. Jos Ollebek, Hoofd voeding Bachten
Dieke, Vremdieke en Emmaus vertelt over de visie
op voeding en geeft een recept prijs.
“De keuken van Bachten Dieke staat samen met
die van woonzorgcentra Vremdieke en Emmaus
dagelijks voor de uitdaging om kwalitatief
hoogwaardige en uitgebalanceerde maaltijden te
presenteren aan haar klanten. De speciaal hiervoor
ontwikkelde visie op voeding geldt als leidraad:
• Zichtbaar beter, ambachtelijk gastvrij en
eigen-wijs!
• Onze maaltijden zijn te herkennen vanuit haar
ambachtelijke werkwijze met hoogwaardige
producten. Met een smaakherkenning van
weleer, want eten is immers voor velen, het
belangrijkste moment van de dag.
• Hiernaast is de gastvrije werkwijze geënt op
het creëren/overtreffen van een positieve
beleving voor alle cliënten en haar gasten.
• Verder zijn wij: onderscheidend, trendsettend,
verfrissend en innovatief in “zorgland”.
“Je moet het ervaren”, besluit Jos.
Hoe te bereiden?
• De ui pellen en in halve ringen snijden.
Jacky Regeling, kok bij
Bachten Dieke, toont
het vergeten recept.
• De pastinaak schillen en in stukken snijden
en in een pan doen.
• De bloedworst met een klontje boter, om en
om mooi goudbruin bakken.
• De pastinaak samen met de aardappelen op
het vuur zetten en koken.
• Ondertussen maken we een saus van bloem,
boter en melk.
• Deze brengen we op smaak met nootmuskaat
peper en zout.
• Na het bakken van de bloedworst, bakken we
de uien in dezelfde pan in hetzelfde vet.
• Wanneer de uien goudbruin gebakken zijn,
wordt de bloedworst op de uien gelegd, waarna
deze weer langzaam mag worden opgewarmd.
• De aardappelen en pastinaak worden
•
afgegoten en genapeerd (bedekt) met de daar
voor gemaakte saus.
Een deel van het afgegoten vocht wordt
opgebonden met een justabletje.
• De groenten worden rondom het bord
•
gedrapeerd, met in het midden, op een bedje
van geglaceerde uien de bloedworst.
De jus wordt apart geserveerd.
CZ steunt sTimul
Wim van der Meeren, bestuursvoorzitter van Zorgverzekeraar CZ krijgt het nawoord van dit blad. “CZ ondersteunt
sTimul via CZ Fonds omdat we aandacht voor menslievendheid, zorgzaamheid heel belangrijk vinden. Een eerlijke en
oprechte bejegening, en aandacht voor de kwetsbaarheid van de mens!”
“Er zijn nog steeds zorgverleners”, aldus Van der
Meeren, “die niet goed in de gaten hebben hoe bang
en hoe onzeker patiënten zijn omdat het voor hen
een dagelijkse routine is geworden. Het herkennen
van die kwetsbaarheid en dat even aan de patiënt
bevestigen… Hoe vaak ik al niet heb gehoord dat
even ‘iemands hand vasthouden’ of zeggen ‘we gaan
goed voor u zorgen’ nu net het verschil uitmaakt.
Dat is reusachtig belangrijk. Dus: wat een goed idee
om de rollen om te draaien en zorgverleners twee
dagen te laten ervaren hoe het is patiënt te zijn!”
Op de vraag of een zorgverzekeraar tijd en geld
Bron: Menslievende zorg in de praktijk. Berichten uit het St Elisabeth
ziekenhuis. onder red. van Carlo Leget en Gert Olthuis. Verschijnt
maart 2012, bij uitgeverij Lemma.
29
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
in dit soort, specifi ek op zorgverleners gerichte
projecten moet steken, zegt hij: “Ik vind dat we
allemaal de opdracht hebben de maatschappij
een stukje beter te maken. Goede zorg en goed
verzekeren, daar gaat het natuurlijk bij CZ om.
Maar ik vind het ook heel belangrijk dat je nadenkt
over wat je beter kunt doen, en waar de kern van
het maken van eventuele fouten zit. Je moet willen
blijven leren en dat wil ik zelf ook doen. In dat
opzicht mogen aandacht, toewijding en oprechte
interesse in de mens achter de patiënt in de zorg
nooit ontbreken. Dat is heel belangrijk: voor onze
medewerkers, en voor onze verzekerden/
patiënten. Vanuit deze maatschappelijke
betrokkenheid is snel de link met het zorgethisch
lab gemaakt. Het is mooi om te zien dat dit
thema zowel bij CZ als ZorgSaam op een heel
natuurlijke wijze is verbonden met onze identiteit.”
Gelooft Van der Meeren dat menslievendheid
een integraal onderdeel zal worden van de zorg?
“Ja, dat geloof ik wel. De huidige verzekerde
is kritischer geworden en verwacht ook dat hij
aardiger en meer begripvol tegemoet wordt
getreden. Hij heeft natuurlijk ook een eigen
verantwoordelijkheid. Je kunt daarover somber
zijn, maar ik denk dat dit de zorg zal verbeteren.
In vergelijking met tien jaar geleden staat het
er beter voor, en over tien jaar, wellicht ook door
aandacht voor dit specifi eke aspect, weer beter!”
Wim van der Meeren zat meer dan tien jaar in de
Raad van Bestuur van het St. Elisabeth Ziekenhuis
(ook bekend als “Lief Ziekenhuis”) voordat hij in
2009 bestuursvoorzitter werd van CZ.

SB31850
SB31847
advertentiepagina
Jurry Terneuzen b.v.
projektinrichting, kantoormeubilair
Mr. F.J. Haarmanweg 46, 4538 AS Terneuzen
Tel. Mr. F.J. Haarmanweg (0115) 69 59 46, 51 4538 AS Terneuzen
Jurry Terneuzen Fax Mr. Tel. F.J. Haarmanweg (0115) 69 46, 69 59 b.v. 4538 53 59 51 AS Terneuzen
Homepage Tel. Fax (0115) www.jurry.nl (0115) 69 59 69 51 59 53
BIJ KONINKLIJKE
projektinrichting, E-mail info@jurry.nl
BESCHIKKING Fax Homepage kantoormeubilair
projektinrichting, (0115) www.jurry.nl 69 59 53 kantoormeubilair
HOFLEVERANCIER
ISO 9001
BIJ KONINKLIJKE Homepage
Mr. F.J. Haarmanweg
E-mail www.jurry.nl
BESCHIKKING 46, 4538
info@jurry.nl
AS Terneuzen
HOFLEVERANCIER
Tel. (0115)
E-mail
69 Tel. 59 51
info@jurry.nl
ISO 9001
(0115) 69 59 51
Fax (0115) 69 Fax 59 53 (0115) 69 59 53
Homepage www.jurry.nl Homepage www.jurry.nl
E-mail BIJ KONINKLIJKE info@jurry.nl
BESCHIKKING
HOFLEVERANCIER
Jurry Terneuzen b.v.
projektinrichting, kantoormeubilair
deuren, trappen en kozijnen
onderhoudswerk woningen
dakkapellen en schuifpuien
interieur betimmeringen
binnen- en buitenzonwering
rolluiken
garagedeuren
horren
Jurry Terneuzen b.v.
Mr. F.J. Haarmanweg 46, 4538 AS Terneuzen
E-mail info@jurry.nl
ISO 9001
Industrieweg 33 4538 AG Terneuzen 0115 - 694 263
www.vankouteren.nl
ISO 9001
bezoek
onze
showroom!
Voor meer
sTimul:
www.stimulnederland.nl
31
kennismakingsmagazine sTimul Nederland
Colofon:
sTimul Nederland
Willem Andriessenlaan 2
4536 CA Terneuzen
T 0115-640360
E stimulnederland@zzv.nl
Redactie
Margaret Lafort, René Maas, Jos Ollebek,
Marit de Pagter, Pol Puype, Monica Roose,
Dick Stap, Alet Veldhuis, Josephine Vogel
Eindredactie
René Maas
Ontwerp & vormgeving
Rémy de Bruyn
Fotografi e
Rémy de Bruyn, René Maas, Pol Puype en
archief
Advertentie-acquisitie
Streekbeeld Terneuzen
Druk
Streekbeeld Terneuzen
Coverfoto:
met dank aan
Natella Askerova
fotografi e
Rémy de Bruyn
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,
vermenigvuldigd of geproduceerd worden zonder
schriftelijke toestemming van sTimul Nederland.

sTimul experience in N e da ecare-ethics r l a n d lab
www.dignity-in-care.eu
sTimul Nederland
Willem Andriessenlaan 2
4536 CA Terneuzen
T 0115-640360
E stimulnederland@zzv.nl
www.stimulnederland.nl
Investing in your future - Crossborder cooperation programme 2007-2013
07-029-BE_Dignity-in-Care
“The document reflects the author’s views. The INTERREG IVA 2 Seas Programme
Authorities are not liable for any use that may be made of
the information contained therein.”