Horlogebouwer heeft haast - Maartje de Gruyter

Het bijzonder aan het nieuwste
horloge van Wybe van der Gang is de
eeuwigdurende kalender. Maar Van
der Gang spreekt liever over eeuwdurend.
‘De kalender telt niet eeuwig
door. Die van mij wél tot 2499 en wie
weet nog langer, maar dat kan ik nu
nog niet overzien.’
Horlogebouwer heeft haast
In strijd
met de tijd
Horlogemaker Wybe van der Gang worstelt met de tijd. In het Friese
Dokkum ontwikkelt hij een uurwerk met eeuwigdurende kalender.
‘We hebben de techniek exact uitgedacht. Maar of alle radertjes
straks ook echt met elkaar samenwerken, is nog de vraag.’
TEKST: MAARTJE DE GRUYTER / FOTO’S: JOHANNES ABELING
jaar werk ik samen
met mijn medewerkers
aan dit nieuwe model.
Eerst moesten we alle
apparatuur en kennis in
huis halen waarmee we
dit horloge kunnen gaan
produceren. Nu zijn we
vijf
‘Al
zo ver dat we kunnen assembleren: alle
onderdelen in elkaar zetten. We beginnen
met de onze zogenoemde ‘complicatie’:
de eeuwigdurende kalender. Perpetual
calender, zo wordt het mechanisme op de
wijzerplaat dat tot in de spreekwoordelijke
eeuwigheid de juiste datum aangeeft
in het Engels genoemd. Niet meer dan
een paar horlogemerken in het hogere
segment hebben zo’n functie in hun uurwerken.
Het is bijzonder dat een klein
bedrijf als dat van ons, in staat is om zo’n
geavanceerd uurwerk te ontwikkelen en
te maken. Het kost alles bij elkaar nogal
wat aan investering. Onze eeuwigdurende
kalender geeft tot 2499 het jaartal aan.
Het kost ongelofelijk veel rekenwerk en
gepuzzel om dat kloppend te krijgen.
Geen enkel jaar bevat precies 365 dagen.
Om de kalender toch op dat aantal te
houden, kennen we schrikkeldagen in
elk jaar dat deelbaar is door vier, behalve
in eeuwjaren. Eeuwjaren kennen alleen
een schrikkeldag wanneer ze deelbaar
zijn door 400, zoals het jaar 2000. We
denken nu het mechanisme zo te kunnen
bouwen dat het wijzertje in elk geval de
komende eeuwen exact nauwkeurig de
datum kan aangeven. Zodra we daartoe
in staat zijn, staan we op de kaart in de
wereld van horlogemakers. We hebben
nog maar weinig tijd, in 2012 moet het af
zijn. En hoewel alles tot in detail is uitgedacht,
kan het nog steeds misgaan. Heel
spannend. Ik hoop tijdens het kerstdiner
de eerste versie van dit nieuwe horloge te
dragen.’
Rekenen en tekenen
‘Al tijdens mijn opleiding aan de Leidse
instrumentenmakers School heb ik een
leraar eens gevraagd: ‘Ik wil een horloge
maken, hoe moet dat?’ Maar nadat ik
mijn diploma kreeg, ben ik in 1990 met
een bedrijf in fijnmechanica gestart. We
maken minuscule onderdeeltjes die in
de luchtvaartindustrie en in apparatuur
voor medische- en laboratoriumtechniek
worden gebruikt. Die activiteiten komen
al heel dicht in de buurt het maken van
horlogeonderdelen. Doordat mijn bedrijf
goed liep, kon ik mijn grote droom gaan
najagen: een eigen horloge ontwikkelen.
Het begon als hobby. Na veel rekenen en
tekenen, durfde ik de stap te zetten om
48 PSYCHOLOGIE PSYCHOLOGIE
0
49

50
‘Echte kwaliteit
zit in de laatste 5
procent energie
die je in een
ontwerp steekt’
Dameshorloge 20031 M V1 geeft uren, minuten, datum, dag, maand
en maanstand aan. Dit is het eerste uurwerk met door Van der Gang
Watches zelf vervaardigde complicaties: de maanstand en de datum.
Wie is Wybe
van der Gang?
1964: geboren te Dokkum
1983-1987: mts werktuigbouw
1987-1990: Leidse instrumentenmakers
School
1990: start eigen bedrijf
Exakt Fijnmechanika
2002: start Van der Gang Watches
2004: eerste horloge verkocht
2013: lancering horloge met
eeuwigdurende kalender.
Dat hij horlogemaker is geworden, is niet
verwonderlijk. De geboren en getogen
Fries heeft een hekel aan laat komen. Op
afspraken verschijnt hij eerder te vroeg.
Niet eens dankzij zijn zelfgebouwde
horloge, want dat vindt hij gewoon mooi.
‘Telkens als ik erop kijk, vind ik het weer
een prachtig ding. Het is geweldig om
iets van zo veel schoonheid te kunnen
maken.’
PSYCHOLOGIE
0
0
een apart bedrijfje op te richten, alleen
voor de horloges. We zijn begonnen met
het ontwikkelen en maken van een kast.
Daarvoor gebruiken we de bewerkingstechnieken
die we in de fijnmechanica
ook toepassen. Dat zorgt voor een hoogwaardiger
resultaat dan gangbaar is in de
horloge-industrie. Onze basis is daardoor
uniek. Een massief stuk roestvrij staal
van een kilo bewerken we tot een kast
overblijft van achttien gram. Ik durf te
beweren dat wij ’s werelds mooiste en
beste stalen kast maken. Een glad vlak
is bij ons werkelijk vlak, dus zonder
ook maar enige oneffenheid. De
uurwerken die we gebruiken komen
uit Zwitserland. De wijzerplaat en
de verschillende functies daarop,
zoals de secondewijzer en de
stopwatch, hebben we weer
zelf ontworpen zodat we onze
horloges een eigen uitstraling
kunnen geven. Zo wilde ik in
mijn meest recente model een
maanstandaanduiding die
anders is dan gebruikelijk.
Daarom hebben we een laag
extra op het uurwerk aangebracht
waarop de stand
van de maan weergegeven
wordt zoals die werkelijk
aan de hemel staat. Dus als
een sikkel, halfvol of vol. Zo
bouwen we steeds verder.
Het creatieve proces van ontwerpen
is bijzonder. Ik vind het
ontzettend leuk om iets moois
te maken. En ik zie altijd dingen
die beter kunnen, zoals de wijze
waarop het glas is geslepen, een
kast die te massief is. Soms pakt
een ontwerp zelfs mooier uit dan je
op de tekentafel of in de werkplaats
Een uurwerk bevat een paar
honderd onderdeeltjes.
Die worden allemaal
los gemaakt.
kunt bedenken. De eerste gouden kast
die we maakten, bevat een gouden ring
die een warme gloed op de wijzerplaat
werpt. Dat had ik niet voorzien toen we
het horloge ontwierpen. De uitstraling
ervan is daardoor echt een cadeautje.’
Elk detail moet kloppen
‘Mijn uitgangspunt is voortdurend: iets
nieuws creëren. Daarin zoek ik uitersten.
Ik wil de grens opzoeken. Hoe groot kan
ik de tellers op de wijzerplaat maken?
Hoe kan ik een tweede tijdsaanduiding
toevoegen zonder de vormgeving geweld
aan te doen? Het is een langzaam ontstaansproces
waarin alles moet kloppen.
De moeilijkheidsgraad van werken op de
vierkante millimeter is hoog. Zelfs de
meest moderne en geavanceerde apparatuur
en machines moeten door ons met
de hand worden bediend.
Vorm en techniek
hangen samen. Het
mechanisme achter
een teller of wijzer
bepaalt mede hoe het
horloge eruitziet.
Het maken van mechanische horloges
blijft een echt vakmanschap. Ik puzzel
net zo lang tot ik iets moois heb. Tot het
klopt, tot het goed voelt, tot het een
deel van mezelf geworden is. Dat
perfectionisme heb ik in alles.
Of ik nou een horloge maak
of een huis bouw. De allerlaatste
vijf procent die je
ergens insteekt, die
bepaalt of iets goed
is. En dat kleine
stukje kost bijna
net zo veel
energie als
Net als de tandarts
Een mechanisch horloge
maken, is delicaat vakwerk.
Het is vergelijkbaar
met wat een tandarts doet:
met fijne instrumenten op
de duizendste millimeter
nauwkeurig precisiewerk
verrichten.
In de kast van roestvrij staal
of een edelmetaal als goud
de eerste 95 procent. Je kunt een geweldig
huis bouwen, maar als je daktrimmetje
net niet goed is, dan breek je dat hele huis
af. Ik kijk voortdurend naar de details en
ben altijd kritisch. En het is bij mij bijna
nooit goed. Voor de mensen die met mij
werken, kan dat best lastig zijn. Op hoog
niveau iets voor elkaar krijgen betekent
continu worstelen. Ik denk niet dat ik
mijn ambities zal vervullen omdat ik in
het algemeeen verschrikkelijk intelligent
ben. Maar ik ben wel extreem intelligent
op een bepaald gebied. Het zit hem in het
doorzien van hoe iets moet worden. Je
moet weten welke stap de volgende is, hoe
je de verschillende stappen in een proces
aan elkaar koppelt. Ik zet graag een
puntje in de verte neer en daar werk ik
dan naartoe. Ik ben vaak al een paar
punten verder dan de ander, niet iedereen
kan volgen wat ik in mijn hoofd heb.’
Doorgaan tot het lukt
‘Het ontwikkelen van de eeuwigdurende
kalender is een bijzonder en ambitieus
project. Ik heb nooit gedacht: dat doen
we even. We begonnen vijf jaar geleden 0
komt het uurwerk. Dat wordt
aangevuld met, zoals ze dat in
de horloge-industrie noemen,
complicaties. Bijvoorbeeld een
secondewijzer, een maanstand-
aanduiding of een extra tijds-
aanduiding. Zo kan de drager
van het horloge ook wanneer
hij in New York is zien hoe
laat het thuis in Nederland is.
In tegenstelling tot digitale
kwartshorloges lopen de
uurwerken van mechanische
horloges op een opwindmechanisme
met een veer.
Dat werkt handmatig via een
opwindkroon of automatisch
met een opwindmechanisme
dat reageert op de beweging
van de pols.
PSYCHOLOGIE
51

52
‘Waarschijnlijk ziet een klant
niet eens alle details waar
wij zo hard aan werken’
Een mechanisch
uurwerk vergt
vakmanschap
én geavanceerde
apparatuur.
0 al met achterstand. Want we startten op Na drie jaar hebben we besloten om de
nul, moesten alle kennis en techniek nog ontwikkeling over een compleet andere
ontwikkelen. Het voordeel van blanco boeg te gooien. We stonden niet meer
beginnen, is dat je niet wordt gehinderd achter het ontwerp van de nieuwe wijzer-
door enige kennis.
plaat. Daardoor moest de achterliggende
techniek ook opnieuw worden uitgedacht.
Toch voelt de tijd en energie die we in
Handgemaakt
statement
Zo’n 1500 mensen lopen rond met een
Van der Gang om hun pols. Per jaar
dat proces hebben gestoken niet als weggegooid.
We hebben er veel van geleerd,
en ik zou onmogelijk iets kunnen maken
waarin ik niet geloof. En als ik iets wil
kunnen, ga ik net zo lang door tot het
lukt. Voor ik begon met het maken van
horloges wist ik niet of dat commercieel
verlaten een paar honderd exemplaren
ook een succes zou worden, iets wat ik
de fabriek in Dokkum, variërend in prijs
als ondernemer natuurlijk wel belangrijk
van 5000 tot 20.000 euro. Elk horloge
vind. Maar gelukkig maken we al winst.
is uniek genummerd, elk model wordt
Onze klanten zijn leuke mensen, onder-
in beperkte oplage gemaakt. Het 5de
nemende types die iets maken van hun
model, met de eeuwigdurende kalender,
leven. Ze waarderen de echtheid van
Draadloos wordt in 2012 getest en uitontwikkeld. en draagbaar onze horloges. Waarschijnlijk ziet een
In 2013 komt het op de markt. Enkele
klant niet eens alle details waar wij zo
Rklanten ugzakken hebben waarin er al een speakers besteld, voor zijn verwerkt die het leven hard aan werken. ontwerp. Maar Ze geeft de optelsom les in van
40.000 zijn geïntegreerd euro. De kosten en truien lopen zo op makkelijker moeten maken. al die details Fashionable zien je Technology aan de uitstraling in
omdat met warmtesensoren. er een uurwerk Het in zit zijn dat bestaat Of in elk geval leuker. van De het geheel. New Ik York vind en publiceerde het mooi als de mijn
uit allemaal enkele zogeheten honderden, wearables. in huis, vervaar- Oostenrijkse econoom klanten werkelijk boeken aandacht Functional Aesthetics hebben voor
digde Deze afkorting onderdeeltjes. staat voor Het horloge is Sabine voor Seymour is een wat ik maak. (2010) Concessieloos en Fashionable zijn is in mijn
ontwerper wearable technology, Wybe van der Gang vooral pionier als het gaat om vak een vaardigheid, Technology (2008) in de omgang vol foto’s met
een draagbare statement, technologie hiermee dus. kan hij laten het zien samenbrengen van anderen kan en het informatie onhandig over zijn. draagbare Gelukkig
waartoe Kleding waarin zijn bedrijf digitale in staat of is en zet wetenschap, hij technologie, heb ik door en mijn draadloze ondernemerschap multifunctionele op
het mechanische op de kaart slimmigheden in de horlogewereld. mode en design in een dat vlak een kleding flinke en inhaalslag accesoires. gemaakt.
Ik kom er steeds meer achter dat vlotte
PSYCHOLOGIE
types niet per se ook charismatisch zijn
of over meer eigenheid beschikken. Ik
conformeer me niet en doe niet mee met
anderen. Ik merk steeds meer dat dat een
kwaliteit kan zijn.’
Iets moois wat werkt
‘We hebben nu een team van twaalf,
Daaronder een horlogemaker, een constructeur,
een vormgever en technici. Ik
ben zelf niet opgeleid als horlogemaker,
ik ben degene die dingen vlot trekt en
voor de vooruitgang zorgt. Voorlopig
houd ik me nog bezig met de volledige
bedrijfsvoering. Maar in de toekomst
hoop ik het managen van mijn bedrijven
meer aan anderen over te kunnen laten.
Dan kan ik zo veel mogelijk van mijn tijd
besteden aan het uitdenken en het verwezenlijken
van mijn ideeën. Het gaat
mij er vooral om iets moois te maken wat
echt werkt. Ik vind het geweldig dat we
nu met behulp van een Zwitserse tandwielfreesmachine
zelf rondseltjes en
tandwieltjes kunnen produceren. Twee
jaar geleden had ik niet gedacht dat ooit
te kunnen. Wij leveren zelfs op bestelling
onderdeeltjes aan een Zwitsers horlogemerk
dat een luxe mobiele telefoon met
een ingebouwd uurwerk ontwikkelt. De
Zwitsers kijken vol belangstelling naar
ons. Als ik ooit stop met werken, wil ik
de eerste horlogefabriek in Nederland
hebben neergezet. Waarom? Als je je bij
alles wat je doet afvraagt wat de zin is,
dan begin je niet eens. Dit werk is mijn
passie en dat is het mooiste tijdverdrijf
dat ik kan bedenken.’
questpsychologie@quest.nl
MEER INFORMATIE
www.vandergangwatches.nl: website van
de horlogemaker.
7 0
Het maken van één horloge
vergt zo’n 2 volle werkweken.
De uurwerkmaker
zet de laatste 2 dagen het
uurwerk in elkaar en test
of alles goed werkt.
Herenhorloge 20020 V1 is zoals alle horloges die Van der Gang
ontwikkelt klassiek en sober vormgegeven. Een apart mechanisme
in het uurwerk zorgt voor het aantal tikken per uur, het tikgetal van
dit model is 28.800 tikken per uur. Hoe groter het tikgetal, hoe
groter de precisie van het uurwerk.
PSYCHOLOGIE
53