Document openen - Maxius

Basisdocument echtscheiding
In samenwerking met
Febian Aps
Advocaat-vennoot maxius
Gewezen assistent Instituut voor Familiaal Vermogensrecht (K.U.Leuven)
Plaatsvervangend vrederechter
Hilde Vanbockrijck
Advocaat maxius
Gewezen assistente Instituut voor Personen-en Familierecht (K.U. Leuven)
Docente postgraduaat Familiale Bemiddeling (K.U.Leuven)
Tini De Craen
Advocaat maxius
Erkend bemiddelaar in familiezaken
www.maxius.be
1

Algemeen
Wat zijn de mogelijkheden om te scheiden na de echtscheidingswet van 27 april 2007 ?
Echtscheiding door onderlinge toestemming
Waarover moet er een akkoord bestaan bij echtscheiding door onderlinge toestemming?
Hoe verloopt de procedure bij een echtscheiding door onderlinge toestemming?
Wat gebeurt er indien één van de echtgenoten zich tijdens de procedure van
echtscheiding door onderlinge toestemming bedenkt?
Kunnen na de echtscheiding door onderlinge toestemming de voorafgaande
overeenkomsten nog worden gewijzigd ?
Echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting
In welke hypotheses kan een echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting van
het huwelijk worden verkregen?
Hoe wordt de procedure bij echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting
ingeleid en welke stukken moeten worden bijgevoegd?
Hoe verloopt de verdere behandeling bij de procedure bij echtscheiding op grond van
onherstelbare ontwrichting?
Welke echtgenoot kan een persoonlijk onderhoudsgeld na echtscheiding verkrijgen?
Op welke manier wordt het persoonlijk onderhoudsgeld na echtscheiding begroot?
Hoe lang dient het persoonlijk onderhoudsgeld na echtscheiding te worden betaald, en
kan het worden aangepast?
Kunnen er tijdens de echtscheidingsprocedure reeds bepaalde maatregelen worden
getroffen m.b.t. de echtgenoten en hun kinderen ?
Tot wanneer blijven de voorlopige maatregelen gelden ?
Handhavingsrecht
Welke acties kunnen worden ondernomen wanneer de onderhoudsuitkering niet wordt
betaald ?
Welke acties kunnen worden ondernomen wanneer de
verblijfsregeling/omgangsregeling niet wordt nageleefd?
2

Echtscheiding/feitelijke scheiding: enkele sociaalrechtelijke en fiscaalrechtelijke
implicaties
Heeft een uit de echt gescheiden persoon/feitelijk gescheiden echtgenoot recht op een
rustpensioen op basis van de loopbaan als werknemer van zijn (gewezen) echtgenoot?
Welke invloed heeft een (feitelijke) scheiding op de vestiging van de personenbelasting?
Wat zijn de fiscale gevolgen van het onderhoudsgeld?
Welke ouder kan na echtscheiding genieten van de verhoging van de belastingvrije som
wegens kind(eren) ten laste ?
3

Wat zijn de mogelijkheden om te scheiden na de echtscheidingswet van 27
april 2007?
Sinds de inwerkingtreding van de Wet van 27 april 2007 betreffende de hervorming van de
echtscheiding op 1 september 2007, kunnen grosso modo twee mogelijkheden worden
weerhouden om uit de echt te scheiden:
1. Echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT)
De echtscheiding door onderlinge toestemming werd behouden als afzonderlijke
echtscheidingsgrond. Essentieel blijft dat er een akkoord moet worden getroffen over alle
gevolgen van de echtscheiding, zowel voor tijdens de procedure als voor na de ontbinding van
het huwelijk (zie verder)
2. Echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting (EOO)
Er is sprake van een onherstelbare ontwrichting indien de voortzetting of de hervatting van
het samenwonen tussen de echtgenoten redelijkerwijs onmogelijk is geworden. De procedure
kan zowel worden opgestart door beide echtgenoten gezamenlijk, als door één van de
echtgenoten afzonderlijk, en de mogelijkheid bestaat om tijdens de procedure (deel)akkoorden
af te sluiten (zie verder).
Waarover moet een akkoord bestaan bij echtscheiding door onderlinge
toestemming ?
De echtgenoten dienen een globaal akkoord te treffen in hun “voorafgaande
overeenkomsten”. Deze bestaan uit:
1. Regeling van de wederzijdse rechten
In deze overeenkomst treffen de echtgenoten een overeenkomst omtrent de vereffening en
verdeling van alle aspecten van hun huwelijksvermogensstelsel, alsook over hun wederzijdse
erfrechten tijdens de procedure:
- lot van de gezinswoonst en eventueel andere onroerende goederen: worden deze
toebedeeld aan één van de echtgenoten, worden ze verkocht, of eventueel in
onverdeeldheid gehouden (deze periode kan maximum vijf jaar bedragen,
behoudens verlenging) ?
- toebedeling van meubilair en andere roerende lichamelijke (bv. wagen) en
onlichamelijke (rekeningen, effecten, …) goederen;
- tenlasteneming van hypothecaire lening en andere schulden (Opgelet, deze
regelingen zijn niet tegenstelbaar aan derden !)
- regeling van de fiscale schulden of tegoeden voor de periode dat de echtgenoten
nog gezamenlijk worden belast (Opgelet, deze regelingen zijn niet tegenstelbaar
aan de fiscus !)
- regeling van eventuele de (afkoopwaardes van) levensverzekeringen,
groepsverzekeringen, pensioensparen, …
- regeling van de wederzijdse erfaanspraken voor het geval één van de echtgenoten
zou overlijden tijdens de procedure.
4

2. Familierechtelijke overeenkomst
In deze overeenkomst wordt de regeling omschreven omtrent:
- de verblijfplaats van de echtgenoten tijdens de proeftijd;
- de regeling van de uitoefening van het ouderlijk gezag over de persoon en de
goederen, en de verblijfsregeling/omgansregeling van hun gezamenlijke kinderen.
Deze regeling staat onder toezicht van het Openbaar Ministerie (zie verder ook
onder de bespreking inhoud voorlopige maatregelen).
- de bijdrage van beide echtgenoten in het levensonderhoud, de opvoeding en de
passende opleiding van voornoemde kinderen. Deze regeling staat onder toezicht
van het Openbaar Ministerie.
- het bedrag van de eventuele uitkering door de ene echtgenoot te betalen aan de
andere echtgenoot gedurende de proeftijd en na echtscheiding.
Hoe verloopt de procedure bij een echtscheiding door onderlinge
toestemming?
1. Inleiding van de procedure
De procedure wordt ingeleid bij verzoekschrift, ondertekend door beide echtgenoten, of door
ten minste één advocaat, of één notaris.
Mits respectering van de taalwetgeving, zijn de echtgenoten vrij de zaak in te leiden op een
rechtbank van eerste aanleg naar keuze.
Volgende stukken dienen als bijlage bij het verzoekschrift te worden gevoegd:
- de voorafgaande overeenkomsten (zie boven)
- de boedelbeschrijving, zo er een werd opgemaakt (de boedelbeschrijving is immers
facultatief, doch wanneer ze wordt opgesteld, dient dit te gebeuren in notariële
vorm.
- een uittreksel uit de geboorteakten en uit de huwelijksakte van de echtgenoten;
- een uittreksel uit de geboorteakte van de kinderen die de echtgenoten samen
opvoeden (ook al zijn het geen gemeenschappelijke kinderen)
- een bewijs van nationaliteit van de echtgenoten.
2. Verder verloop – aantal verschijningen
Na het indienen van het verzoekschrift bij de griffie van de Rechtbank van Eerste Aanleg,
zullen de partijen minstens 1 maal voor de rechter moeten verschijnen.
De eerste verschijning vindt plaats circa één maand na de indiening van het verzoekschrift.
Indien de echtgenoten aantonen dat ze op het ogenblik waarop de vordering wordt ingediend
al meer dan zes maanden feitelijk gescheiden zijn, worden ze vrijgesteld van de tweede
verschijning.
Indien de echtgenoten bij de inleiding van de vordering nog geen zes maanden feitelijk
gescheiden leven, dan blijft zoals voorheen een tweede verschijning vereist, met een
reflectieperiode van drie maanden tussen de twee verschijningen.
5

De echtgenoten zijn echter thans niet langer verplicht persoonlijk te verschijnen bij de tweede
verschijning. Zij kunnen zich laten vertegenwoordigen door een advocaat of notaris.
Deze mogelijkheid tot vertegenwoordiging geldt niet voor de eerste verschijning, waarbij de
persoonlijke verschijning van beide echtgenoten samen verplicht blijft, behoudens het geval
waarbij de voorzitter in uitzonderlijke omstandigheden bij gemotiveerde beschikking
vrijstelling kan verlenen van persoonlijke verschijning.
3. Mogelijkheid hoger beroep. Definitief worden echtscheiding
Sinds de wetswijziging van 2 juni 2010, beschikt niet langer enkel het Openbaar Ministerie
over de mogelijkheid om hoger beroep in te stellen tegen een vonnis dat de echtscheiding
uitspreekt, binnen de maand na het vonnis waarbij de echtscheiding wordt uitgesproken, maar
ook de partijen zelf. Dit kan echter slechts in één geval, namelijk indien de wettelijke
voorwaarden om de echtscheiding uit te spreken niet zijn vervuld.
Tegen een vonnis dat de echtscheiding weigert, kan zowel door het Openbaar Ministerie, als
door partijen hoger beroep worden aangetekend binnen de maand na het vonnis.
Na deze termijn, en bij gebreke aan hoger beroep, is de echtscheiding definitief tussen de
echtgenoten.
De griffie van de Rechtbank van Eerste Aanleg zal binnen de maand na het definitief worden
van de echtscheiding een uittreksel van het echtscheidingsvonnis toesturen aan de burgerlijke
stand van de gemeente waar het huwelijk heeft plaats gehad. Binnen de maand wordt het
echtscheidingsvonnis dan overgeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Vanaf dat
moment zijn de echtgenoten ook naar derden toe uit de echt gescheiden.
Wat gebeurt er indien één van de echtgenoten zich tijdens de procedure van
echtscheiding door onderlinge toestemming bedenkt?
Indien afstand wordt gedaan van de procedure, verbinden de voorlopige overeenkomsten de
partijen voorlopig, met name totdat er desgevallend een ander akkoord wordt bekrachtigd
door de echtscheidingsrechter in het kader van een procedure EOO, of totdat nieuwe
voorlopige maatregelen worden bevolen door de voorzitter in kort geding.
In geval één van de partijen niet meer komt opdagen op de tweede verschijning of in de loop
van de procedure te kennen geeft dat hij de procedure EOT niet wenst verder te zetten, dan
kan de meest gerede partij verzoeken dat de overgang wordt gemaakt naar de procedure EOO.
In dit geval telt de datum van de eerste verschijning in het kader van de procedure EOT als
aanvangspunt van de termijn van de vereiste één jaar feitelijke scheiding (zie verder).
Kunnen na de echtscheiding door onderlinge toestemming de voorafgaande
overeenkomsten nog worden gewijzigd ?
De overeenkomsten m.b.t. de kinderen kunnen door de bevoegde rechter worden gewijzigd
wanneer nieuwe omstandigheden buiten de wil van partijen hun toestand of die van de
kinderen ingrijpend wijzigen (naargelang het gaat om regelingen m.b.t. het ouderlijk gezag
6

en/of verblijfsregelingen/omgangsrecht, dan wel om zuiver alimentaire maatregelen, is de
jeugdrechtbank, respectievelijk de vrederechter bevoegd).
Het bedrag van de uitkering tussen de echtgenoten, zo er één werd overeengekomen, kan
voortaan, in afwijking van wat van toepassing was voor de inwerkingtreding van de nieuwe
echtscheidingswet, door de rechtbank worden verhoogd, verminderd, of afgeschaft indien
tengevolge van nieuwe omstandigheden onafhankelijk van de wil van de partijen het bedrag
ervan niet meer aangepast is, tenzij de echtgenoten deze wijzigingsmogelijkheid uitdrukkelijk
hebben uitgesloten.
Deze regeling is enkel van toepassing op overeenkomsten gesloten na 01.09.2007.
De onderhoudsuitkering tussen de echtgenoten blijft, net zoals vroeger, eveneens aanpasbaar
indien de echtgenoten hiertoe in hun familierechtelijke overeenkomst hebben voorzien via een
wijzigingsclausule.
De regelingen omtrent de vereffening en verdeling van het huwelijksvermogen zijn in
principe, en behoudens in het uitzonderlijke geval van nietigheid omwille van wilsgebreken,
niet meer wijzigbaar.
In welke hypotheses kan een echtscheiding op grond van onherstelbare
ontwrichting van het huwelijk worden verkregen?
Er is sprake van een onherstelbare ontwrichting van het huwelijk indien de voortzetting of de
hervatting van het samenwonen tussen de echtgenoten redelijkerwijs onmogelijk is geworden.
Er kunnen hierbij drie hypotheses worden onderscheiden:
1. De onherstelbare ontwrichting waarvan het bewijs met alle wettelijke bewijsmiddelen
wordt geleverd (eerste “subgrond”)
De EOO moet dadelijk worden uitgesproken wanneer de rechter de onherstelbare
ontwrichting van het huwelijk vaststelt op basis van het bewijs ervan door de eisende partij.
Zowel foutieve gedragingen in de zin van de oude echtscheidingsgronden (overspel, zware
beledigingen) , als niet-foutieve gedragingen in deze zin (bv. geestesstoornis, verwijdering
van de echtgenoten door gevangenschap, …) komen hierbij in aanmerking.
Het bewijs van de onherstelbare ontwrichting kan worden geleverd met alle wettelijke
middelen. Ook de betrapping op overspel is nog steeds mogelijk.
2. De onherstelbare ontwrichting die voortvloeit uit een wettelijk bepaalde periode van
feitelijke scheiding (tweede “subgrond”)
De rechter moet, in tweede instantie, eveneens de echtscheiding uitspreken wanneer de
termijnen van feitelijke scheiding, zoals vooropgesteld door de wetgever, zijn verstreken.
In geval van een gezamenlijk of aanvaard verzoek tot echtscheiding, moeten de echtgenoten
meer dan zes maanden feitelijk gescheiden leven opdat de echtscheiding zou kunnen worden
uitgesproken.
Leven de echtgenoten meer dan zes maanden feitelijk gescheiden op het ogenblik van de
verschijning voor de rechter, dan spreekt de rechter de echtscheiding dadelijk uit.
Leven de echtgenoten op het ogenblik van de verschijning voor de rechter wel feitelijk
gescheiden, maar nog niet meer dan zes maanden, dan wordt een nieuwe zitting vastgesteld
7

op een datum die onmiddellijk volgt op het verstrijken” van de vereiste termijn van zes
maanden. De echtscheiding wordt op die zitting uitgesproken als de echtgenoten hun wil
daartoe bevestigen.
Gaat de vordering tot EOO uit van één van de echtgenoten en verklaart de andere zich er niet
akkoord mee, dan is een feitelijke scheiding van meer dan één jaar vereist.
Leven de echtgenoten op het ogenblik van de verschijning voor de rechter al meer dan een
jaar feitelijk gescheiden, dan spreekt hij de echtscheiding dadelijk uit.
Is de vereiste termijn van feitelijke scheiding nog niet verstreken bij de eerste verschijning,
dan wordt ook hier een tweede zitting vastgesteld op een datum die onmiddellijk volgt op het
verstrijken van de termijn van een jaar. Op die zitting kan het verzoek tot echtscheiding dan
worden gedaan door “een van de partijen”, dus ook enkel door de verweerder.
Het bewijs van de feitelijke scheiding van de echtgenoten kan worden geleverd door alle
wettelijke middelen, met uitzondering van de bekentenis en de eed.
De feitelijke scheiding zal in het overgrote deel van de gevallen worden aangetoond door een
getuigschrift van woonplaats, waaruit blijkt dat de echtgenoten de vereiste tijd op een
verschillend adres zijn ingeschreven.
3. De echtscheiding na herhaald verzoek (derde “subgrond”)
De echtgenoten kunnen ook scheiden zonder een minimale periode van feitelijke scheiding te
moeten doorlopen, namelijk wanneer ze de wil tot scheiden na een bepaalde reflectieperiode
herhalen.
In geval van een gezamenlijk of aanvaard verzoek tot echtscheiding, moeten de echtgenoten
een reflectietermijn van drie maanden in acht nemen vooraleer de echtscheiding kan worden
uitgesproken.
Indien op de eerste zitting de rechter vaststelt dat de echtgenoten nog geen zes maanden
feitelijk gescheiden leven, dan stelt hij een nieuwe zitting vast drie maanden na de eerste
verschijning van de partijen. Op die zitting spreekt de rechter de echtscheiding uit indien de
echtgenoten hun wil daartoe bevestigen.
De rechter moet de kortste weg naar de echtscheiding volgen. Leven de echtgenoten op de
eerste zitting al meer dan drie maanden feitelijk gescheiden, dan zal de rechter met toepassing
van de “tweede subgrond”een zitting vastleggen onmiddellijk na het verstrijken van de
vereiste termijn van zes maanden feitelijke scheiding.
Gaat de vordering tot EOO uit van één van de echtgenoten en verklaart de andere echtgenoot
zich er niet akkoord mee, dan moet een reflectieperiode van één jaar worden nageleefd.
Indien op de eerste zitting de rechter vaststelt dat de echtgenoten nog geen jaar feitelijk
gescheiden leven, dan stelt hij een nieuwe zitting vast. Deze zitting vindt plaats een jaar na de
eerste zitting. Op die zitting spreekt de rechter de echtscheiding uit indien één van de partijen
– dus eventueel de verweerder – daarom verzoekt.
8

Hoe wordt de procedure bij echtscheiding op grond van onherstelbare
ontwrichting ingeleid en welke stukken moeten worden bijgevoegd?
1. Manier van inleiding
De normale manier van inleiding van de zaak gebeurt via een verzoekschrift op tegenspraak,
zowel ingeval de echtscheiding wordt gevorderd door één van de echtgenoten, als ingeval de
echtscheiding wordt gevorderd door de echtgenoten gezamenlijk op grond van feitelijke
scheiding of een herhaald verzoek.
Enkel wanneer een echtgenoot de echtscheidingsvordering steunt op grond van het bewijs van
de onherstelbare ontwrichting. blijft in principe een dagvaarding vereist.
De echtgenoten kunnen ook vrijwillig verschijnen.
De gedinginleidende akte kan ook de eventuele vorderingen bevatten inzake de voorlopige
maatregelen (zie verder).
2. Neer te leggen stukken
De eisende echtgenoot, hetzij de verzoekende echtgenoten gezamenlijk, dienen principieel
zelf in te staan voor de neerlegging hetzij voorafgaandelijk ter griffie, hetzij ten laatste op de
inleidingszitting, van volgende stukken betreffende ieder van de echtgenoten en de eventuele
kinderen:
- een bewijs van identiteit, van nationaliteit en van de inschrijving in het bevolkings,
vreemdelingen- of wachtregister;
- een voor eensluidend verklaard afschrift of uittreksel van de akten van geboorte van
de kinderen;
- een voor eensluidend verklaard afschrift van de laatste huwelijksakte, en een voor
eensluidend verklaard afschrift van de laatste huwelijksovereenkomst (wanneer de
echtgenoten niet zijn gehuwd volgens het wettelijk stelsel)
- indien deze verschilt met de verblijfplaats die in het rijksregister is vermeld, het
bewijs van de huidige verblijfplaats of, in voorkomend geval, een bewijs van de
gewone verblijfplaats in België sinds meer dan drie maanden;
In de meeste gevallen zal echter de eisende echtgenoot, hetzij de verzoekende echtgenoten,
gebruik kunnen maken van de vrijstellingen waarin de wetgever voorziet, en worden de
stukken, met uitzondering van het uittreksel uit de laatste huwelijksovereenkomst, door de
griffie zelf verzameld na consultatie van de registers van de burgerlijke stand. Uit de praktijk
blijkt echter dat de verzameling door de griffie zelf enige tijd in beslag kan nemen, zodat het
aan te raden is zelf de nodige stukken te verzamelen.
9

Hoe verloopt de verdere behandeling bij de procedure bij echtscheiding op
grond van onherstelbare ontwrichting?
1. Persoonlijke verschijning van de echtgenoten
Behoudens uitzonderlijke omstandigheden, is de persoonlijke verschijning van beide
echtgenoten vereist in geval van een gezamenlijke vordering, en in de andere gevallen de
persoonlijke verschijning van de verzoekende partij hetzij op hoofdeis, hetzij op tegeneis.
2. Behandeling in raadkamer. Aanmoediging van de bemiddeling
In alle hypotheses heeft de zitting plaats in raadkamer, zowel in geval van gezamenlijk
verzoek, als in geval van eenzijdig verzoek, en zowel in eerste aanleg als in graad van hoger
beroep
De rechter dient partijen pogen te verzoenen, en hen in dit kader in te lichten over het nut en
de rechtspleging van de gerechtelijke bemiddeling.
Indien de rechter vaststelt dat een toenadering tussen de echtgenoten mogelijk is, dan kan hij,
zelfs tegen de wil van partijen in, de schorsing van de procedure bevelen teneinde de partijen
de mogelijkheid te bieden alle nuttige inlichtingen omtrent de bemiddeling in te winnen,
zonder dat echter deze schorsing meer dan één maand mag bedragen. Wordt binnen deze
termijn de bemiddeling daadwerkelijk opgestart, dan kan de echtscheidingsrechter de zaak
nog op een onbepaalde termijn uitstellen teneinde de bemiddeling een kans te geven, dit
overeenkomstig de gemeenrechtelijke bepalingen inzake de gerechtelijke bemiddeling.
3. Gerechtskosten
Na de veelvuldige kritiek op de oorspronkelijke regeling zoals bepaald in de wet van 27 april
2007, werd de regeling van de gerechtskosten gewijzigd bij wet van 17 november 2009.
In geval de echtscheiding wordt uitgesproken op grond van het bewijs van de onherstelbare
ontwrichting (art. 229, § 1 BW), of de echtscheiding wordt uitgesproken op verzoek van één
van de echtgenoten (art. 229, § 3 BW), dan draagt iedere partij zijn eigen kosten behoudens
andersluidend akkoord tussen de partijen of een andersluidende beslissing van de rechter.
In geval de echtscheiding wordt uitgesproken op gezamenlijk verzoek van de echtgenoten
(art. 229, § 2 BW), dan worden de gerechtskosten in principe gelijk tussen de partijen
verdeeld, behoudens andersluidende overeenkomst tussen de echtgenoten.
4. Mogelijkheid hoger beroep. Definitief worden echtscheiding
Zowel tegen een vonnis dat de echtscheiding uitspreekt, als tegen een vonnis dat de
echtscheiding weigert, kan door één van de echtgenoten hoger beroep worden aangetekend,
en dit uiterlijk binnen de maand na betekening van het vonnis.
Bij gebreke aan (tijdig) hoger beroep, treedt het vonnis in kracht van gewijsde en is het
definitief tussen de echtgenoten.
10

T.a.v. derden dient het beschikkend gedeelte nog te worden overgeschreven in de registers
van de burgerlijke stand, teneinde het vonnis ook t.a.v. hen definitief te maken (zie boven).
Welke echtgenoot kan een persoonlijk onderhoudsgeld na echtscheiding
verkrijgen?
1. Mogelijk akkoord tussen de echtgenoten
De echtgenoten kunnen in eerste instantie een akkoord treffen omtrent het onderhoudsgeld dat
de ene echtgenoot aan de andere zal betalen na echtscheiding.
Tijdens de procedure, voor de ontbinding van hun huwelijk, kunnen de echtgenoten wel geen
afstand doen van het recht op een onderhoudsuitkering na echtscheiding. Deze afstand kan
wel worden gedaan in het kader van een overeenkomst die wordt gehomologeerd in hetzelfde
vonnis dat de echtscheiding uitspreekt. Op dat moment kunnen trouwens ook andere
akkoorden worden gehomologeerd (bv. inzake de kinderen).
2. “Behoeftigheid” van de verzoekende echtgenoot.
De verzoekende echtgenoot die via de rechter een onderhoudsuitkering wenst te verkrijgen
dient niet langer, zoals dit het geval was onder het oude recht, aan te tonen dat hij de exclusief
onschuldige echtgenoot is.
De verzoeker zal daarentegen moeten aantonen dat hij behoeftig is.
De “behoeftigheid” dient hierbij niet als een absoluut begrip te worden begrepen: de
economisch zwakste ex-echtgenoot is ‘behoeftig’ en dus principieel onderhoudsgerechtigd, de
economisch sterkste ex-echtgenoot is principieel onderhoudsplichtig.
3. Uitsluiting- en temperingsgronden
Zelfs indien de verzoekende echtgenoot behoeftig is, zal deze geen uitkering kunnen
verkrijgen wanneer de principieel uitkeringsplichtige echtgenoot kan bewijzen dat de
principieel onderhoudsgerechtigde echtgenoot een “zware fout heeft begaan die de
voortzetting van de samenleving onmogelijk heeft gemaakt”. Er kan worden gedacht aan bv.
overspel, zware beledigingen, geweldddaden,…
De appreciatiebevoegdheid berust bij de rechter.
Indien de principieel uitkeringsplichtige echtgenoot kan bewijzen dat de andere echtgenoot
een veroordeling heeft opgelopen wegens de in de wet bepaalde misdrijven van
partnergeweld, heeft de rechter geen beoordelingsbevoegdheid.
Indien tenslotte de principiel uitkeringsplichtige echtgenoot kan bewijzen dat de staat van
behoefte van de principieel uitkeringsplichtige echtgenoot het gevolg is van een eenzijdig
genomen beslissing zonder dat de noden van de familie deze keuze gerechtvaardigd hebben
(“exceptie van luiheid”), dan kan de rechter de uitkeringsplichtige echtgenoot hetzij ontheffen
van het betalen van de uitkering, hetzij deze verplichten tot een verminderde uitkering.
11

Op welke manier wordt het persoonlijk onderhoudsgeld na echtscheiding
begroot?
Indien de behoeftigheid wordt aangetoond, en het bewijs van één van de uitsluitingsgronden
niet wordt geleverd, dan zal de rechter bij de bepaling van het bedrag rekening houden met de
inkomsten en mogelijkheden om inkomsten te verweren van beide echtgenoten, en met de
“aanzienlijke terugval van de economische situatie van de uitkeringsgerechtigde echtgenoot”.
Hierbij spelen de leeftijd van partijen, de duur van het huwelijk, en de manier waarop de
huishouding werd georganiseerd tijdens het samenleven (bv. het feit dat een van de
echtgenoten in gemeen overleg niet is gaan werken om de kinderen op te voeden) een
belangrijke rol.
Er is in rechtspraak en rechtsleer al heel wat discussie geweest hoe de economische terugval
concreet moet worden beoordeeld, met name welke twee situaties dienen te worden
vergeleken. In een eerste visie wordt geoordeeld dat de rechter de situatie van de
uitkeringsgerechtigde echtgenoot moest vergelijken met de situatie dat deze echtgenoot niet
zou zijn gehuwd met de uitkeringsplichtige. Waar zou deze echtgenoot dan professioneel
staan ? Stel dat een echtgenote met een hoger diploma dat in principe garantie biedt op hogere
carrièrekansen na de geboorte van de kinderen halftijds is gaan werken en dit in samenspraak
met haar echtgenoot teneinde deze toe te laten zijn carrière volop uit te bouwen. Door deze
beslissing heeft de vrouw hoogstwaarschijnlijk belangrijke promotiekansen gemist alsook
minder pensioenrechten opgebouwd. In geval van echtscheiding op een moment dat kan
worden verwacht dat deze echtgenote gelet op haar leeftijd haar beroepscarrière niet meer
naar behoren kan opbouwen, zal haar aanzienlijke economische terugval kunnen worden
gecompenseerd door een uitkering tot levensonderhoud na echtscheiding. Het feit dat deze
echtgenoot door de echtscheiding ook ee deel van haar huwelijkse levensstandaard verliest,
dient echter in deze visie niet te worden gecompenseerd. Dit is wel het geval in een tweede
visie die stelt dat de aanzienlijke economische terugval doelt op het verlies aan levenstandaard
door echtscheiding, m.a.w. deze visie vergelijkt de situatie van de echtgenote alsof er nooit
een echtscheiding was geweest. Het is duidelijk dat deze visie nauwer aansluit bij de
opvatting van het onderhoudsgeld na echtscheiding van voor de wet van 27 april 2007 en het
criterium va de gelijkwaardige levensstandaard. Sinds de tussenkomst van een arrest van het
Hof van Cassatie van 12 oktober 2009 kan er worden van uitgegaan dat, zonder het verlies
aan levenstaandaard volledig te moeten compenseren, de rechter rekening ook rekening kan
houden met het verlies aan levenstandaard door de echtscheiding.
Het minimumbedrag van de uitkering is de staat van behoefte (hier eerder opgevat als een
“echte” behoeftigheid), en de maximumgrens, zoals vroeger, één derde van de nettoinkomsten
van de uitkeringsgerechtigde, d.w.z. de inkomsten uit arbeid en vermogen, na
aftrek van de fiscale en sociale verplichtingen.
Hoe lang dient het persoonlijk onderhoudsgeld na echtscheiding te worden
betaald, en kan het worden aangepast?
1. Wettelijke maximumduur
12

De duur van de uitkering is maximaal beperkt tot de duur van het huwelijk. De rechter kan
uiteraard ook een kortere duur bepalen.
Na het verstrijken van de door de rechter bepaalde termijjn, of na het verstrijken van de
termijjn gelijk aan de duur van het huwelijk, vervalt de uitkering van rechtswege, zonder dat
de uitkeringsplichtige echtgenoot zich tot de rechter moet wenden.
De rechter kan enkel na het verstrijken van deze termijn, en op verzoek van de
uitkeringsplichtige echtgenoot, de termijn verlengen, indien deze buitengewone
omstandigheden aantoont, namelijk dat hij, om reden onafhankelijk van zijn wil, nog steeds in
een staat van behoefte verkeert. De uitkering zal in dit geval worden beperkt tot het bedrag
dat noodzakelijk is om de staat van behoefte (minimumbegrip) te dekken.
De in de wet bepaalde maximumduur is volgens de oorspronkelijke wet ook van toepassing
op de onderhoudsuitkeringen die definitief werden vastgelegd in uitspraken voor de
inwerkingtreding van de nieuwe echtscheidingswet. In dit geval neemt de maximumtermijn
aanvang vanaf 01.09.2007. Het Grondwettelijk Hof heeft echter deze bepaling nietig
verklaard.
2. Verval van de uitkering
De uitkering vervalt van rechtswege indien de onderhoudsgerechtigde echtgenoot wettelijk
gaat samenwonen of een nieuw huwelijk aangaat.
Indien de echtgenoot feitelijk gaat samenwonen, dan kan de rechter de uitkering afschaffen of
verminderen.
Ook bij overlijden van de uitkeringsplichtige echtgenoot vervalt het onderhoudsgeld,
onverminderd de mogelijkheid om een onderhoudsuitkering lastens de nalatenschap te
vorderen.
3. Wijziging van de uitkering
Indien tengevolge nieuwe omstandigheden onafhankelijk van de wil van partijen het bedrag
van de uitkering niet meer aangepast is, kan de rechter in een later vonnis op verzoek van één
van de partijen de uitkering wijzigen, tenzij de echtgenoten zijn overeengekomen deze
wijzigingsmogelijkheid uit te sluiten.
Ook de wijziging in de vermogenstoestand van de echtgenoten tengevolge hun rechten in de
vereffening-verdeling van het huwelijksvermogensstelsel, geeft de mogelijkheid om een
aanpassing te verzoeken.
Kunnen er tijdens de echtscheidingsprocedure reeds bepaalde maatregelen
worden getroffen m.b.t. de echtgenoten en hun kinderen ?
1. Inhoud van de maatregelen. Algemeen
Net zoals de echtgenoten in de hypothese dat er nog geen echtscheidingsprocedure hangende
is dringende voorlopige maatregelen kunnen bekomen van de vrederechter m.b.t. henzelf
persoonlijk, hun goederen, en hun kinderen, kunnen zij ook om maatregelen verzoeken voor
13

de periode dat de echtscheidingsprocedure hangende is. Het gaat hier om “voorlopige
maatregelen” bevolen door de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg, zetelend in kort
geding.
Het mogelijk voorwerp van de gevraagde maatregelen is identiek aan de maatregelen die aan
de vrederechter kunnen worden gevraagd. Klassiek bestaan deze uit de vraag tot:
- afzonderlijke verblijfplaatsen met desgevallend de mogelijkheid tot gedwongen
uitdrijving;
- voorlopige tenlasteneming van de hypothecaire lening en andere schulden;
- voorlopig gebruiksrecht inboedel en andere roerende zaken;
- vervreemdingsverbod gemeenschappelijke (gemeenschapsstel) of onverdeelde
goederen (stelsel van scheiding van goederen) en vraag tot inventarisatie;
- persoonlijke onderhoudsbijdrage;
- regeling ouderlijk gezag en verblijfsregeling/omgangsregeling kinderen;
- financiële bijdrage omtrent de kinderen: maandelijkse onderhoudsbijdrage en
bijdrage in de buitengewone kosten.
2. Inhoud van de maatregelen: gezags-en verblijfsregeling omtrent de kinderen
In eerste instantie dient de uitoefening van het ouderlijk gezag over de kinderen te worden
geregeld (de term “hoederecht” is voortaan uit den boze).
Als uitgangspunt geldt dat de (feitelijk) gescheiden ouders het ouderlijk gezag gezamenlijk
blijven uitoefenen. Dit betekent niet dat zij voor alle beslissingen ook samen dienen op te
treden. De ouder die een beslissing neemt, wordt geacht de juiste beslissing te hebben
genomen, behoudens verhaal van de andere ouder.
Slechts uitzonderlijk zal de rechter, op verzoek van één van de echtgenoten, de uitoefening
van het ouderlijk gezag exclusief aan deze ouder toevertrouwen. De andere ouder behoudt
alleszins het recht van toezicht op de opvoeding en heeft het recht om bv. informatie van
derden (bv. school) in te winnen.
De rechter kan ook beslissen dat voor belangrijke beslissingen (bv. schoolkeuze) de ouders
beiden daadwerkelijk samen dienen op te treden.
Naast de regeling van het ouderlijk gezag, dient ook het verblijf van de kinderen te worden
geregeld.
De kinderen dienen hun hoofdverblijf bij één ouder te hebben, alsook hun inschrijving in de
bevolkingsregisters.
De verblijfsregeling bij de andere ouder kan variëren van een klassiek weekendverblijf en de
helft van de vakanties, tot een echt gelijkmatig verdeeld verblijf. Sinds de wetswijziging in
2006 wordt trouwens het verblijfsco-ouderschap door de rechter als prioritair model
onderzocht wanneer één van de ouders hierom verzoekt. Hoe dan ook primeert het belang van
het kind. Zo zal een verblijfsco-ouderschap niet mogelijk zijn indien één van de ouders op te
grote en voor de kinderen belastende afstand van de school woont.
De mening van de kinderen wordt belangrijker naarmate het kind ouder wordt. De blijkbaar
wijd verspreide stelling dat het kind “vanaf 12 jaar mag kiezen bij wie het verblijft” is echter
niet correct.
Er bestaat evenmin een verplichting voor de rechter om de kinderen te horen vanaf 12 jaar, in
tegenstelling tot wat betreft de procedures voor de jeugdrechtbank. Het kind kan wel worden
gehoord hetzij op eigen verzoek, hetzij op ambtshalve verzoek van de rechter.
14

In het uitzonderlijke geval van een exclusieve uitoefening van het ouderlijk gezag door een
ouder, heeft de andere ouder een recht op persoonlijk contact (of “omgangsrecht”) met het
kind (de term “bezoekrecht” is voortaan uit den boze).
3. Inhoud van de maatregelen: financiële regeling omtrent de kinderen
Beide ouders blijven ook tijdens de feitelijke scheiding en na de echtscheiding verplicht naar
evenredigheid van hun middelen te zorgen voor de kosten verbonden aan de huisvesting,
levensonderhoud, de gezondheid, het toezicht, de opvoeding, de opleiding en de ontplooiing
van hun kinderen. Desgevallend dient een onevenwicht te worden gecompenseerd door de
betaling van een onderhoudsbijdrage door de ene ouder aan de andere.
Op 1 augustus 2010 is de wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve
berekening van de door de ouders te betalen onderhoudsbijdragen voor hun kinderen in
werking getreden. Elke rechterlijke beslissing die een onderhousbijdrage voor een kind
vaststelt dient voortaan een aantal verplichte beoordelingscriteria te vermelden. Voorts voert
de wet ook een wettelijke regeling in m.b.t. de “kindrekening”, waarmee de kosten verbonden
aan de kinderen kunnen worden betaald. Het begrip “buitengewone kosten” wordt tevens in
de wet omschreven. Nieuw is ook dat de rechter in zijn vonnis op vraag van één van de
partijen kan beslissen dat in de door hem bepaalde omstandigheden de onderhoudsbijdrage zal
worden verhoogd, zonder dat opnieuw naar de rechtbank moet worden gegaan.
De nieuwe wet wil ook verder tegemoetkomen aan de problemen van niet-betaling van de
onderhoudsbijdrage. Vroeger bestond reeds de mogelijkheid, naast een beslagprocedure, om
aan de rechter te vragen dat de onderhoudsbijdrage rechtstreeks kon worden geïnd via de
schuldenaar van de onderhoudsplichtige, de zogenaamde ontvangstmachtiging. Daarbij houdt
de schuldenaar van de onderhoudsplichtige, meestal de werkgever het onderhoudsgeld van het
loon in en stort hij het rechtstreek door aan de begunstigde. De rechter beslist over deze vraag.
Wanneer een onderhoudsplichtige het voorbije jaar 2 termijnen de onderhoudsbijdrage voor
de kinderen niet betaalt, of slechts gedeeltelijk betaalt, dan kan echter de rechter onder de
nieuwe wet de ontvangstmachtiging niet weigeren (tenzij bij bewijs van een uitzonderlijke
situatie).
4. Inhoud van de voorlopige maatregelen: voorlopig genotsrecht van de gezinswoonst
Een ander vaak belangrijk discussiepunt betreft het voorlopig genotsrecht van de woning. De
rechter kan immers, op verzoek van één van de echtgenoten, het genot van de gezinswoning,
of een ander onroerend goed, aan één van de ehtgenoten toekennen. De rechter spreekt zich
hier enkel uit over het genotsrecht, en niet over de eigendomsaspecten.
De rechter kan eveneens de hypothecaire lening al dan niet volledig ten laste leggen van één
echtgenoot.
Het is hierbij belangrijk te vermelden dat het voorlopig gebruik van de woning in de latere
vereffening en verdeling desgevallend kan leiden tot het verschuldigd zijn van een
woonstvergoeding aan de andere echtgenoot. Na echtscheiding is in principe altijd een
woonstvergoeding verschuldigd. Ook indien één echtgenoot de volledig afbetaling van de
hypothecaire lening op zich neemt, kan dit desgevallend nadien nog worden verrekend.
15

5. Manier waarop de voorlopige maatregelen worden gevraagd - rol (echtscheidings)rechter
De echtgenoten kunnen om de voorlopige maatregelen verzoeken hetzij in het inleidend
verzoekschrift tot echtscheiding zelf, hetzij via een aparte dagvaarding.
Wordt de vraag tot het bekomen van de voorlopige maatregelen aan de echtscheidingsrechter
voorgelegd, samen met de vordering tot echtscheiding, dan kan deze enkel hetzij een
(gedeeltelijk) akkoord homologeren, hetzij de discussie omtrent de voorlopige maatregelen op
vraag van minstens één van de echtgenoten ter beslechting doorverwijzen naar de kort geding
rechter.
Tot wanneer blijven de voorlopige maatregelen gelden ?
De maatregelen die hetzij werden gehomologeerd door de echtscheidingsrechter, hetzij
werden bevolen door de kort geding rechter zijn voorlopig en gelden in principe maar tot het
definitief worden van de echtscheiding tussen de echtgenoten. Zo zal de echtgenoot die een
onderhoudsuitkering heeft verkregen in kort geding en deze wenst te behouden na
echtscheiding, om een onderhoudsuitkering na echtscheiding moeten verzoeken voor de
echtscheidingsrechter, of nadien voor de vrederechter, vermits het onderhoudsgeld dat werd
toegekend door de voorzitter in kort geding van rechtswege vervalt na het definitief worden
van de echtscheiding.
De maatregelen m.b.t. de kinderen blijven echter ook gelden na de echtscheiding, en dit tot er
nieuwe maatregelen worden overeengekomen of worden bevolen door de bevoegde rechter
(jeugdrechter inzake regeling ouderlijk gezag en verblijfsregeling, en vrederechter inzake
zuiver alimentaire maatregelen). De regeling m.b.t. de kinderen is echter, weliswaar onder
bepaalde voorwaarden, steeds wijzigbaar.
Welke acties kunnen worden ondernomen wanneer de onderhoudsuitkering
niet wordt betaald ?
1. Beslag en inkomstendelegatie
Indien de onderhoudsplichtige (een gedeelte van) de onderhoudsuitkering die werd
overeengekomen of door de rechter werd opgelegd voor zijn (ex-)echtgenoot of de kinderen
niet vrijwillig betaalt, kan er voor de achterstallen beslag worden gelegd door tussenkomst
van een gerechtsdeurwaarder.
Dit beslag kan desgevallend worden gelegd op een onroerend goed van de
onderhoudsplichtige, op diens roerende goederen, of op diens loon of andere inkomsten.
Meestal is een loonbeslag het meest effectieve middel.
Beschikt de onderhoudsgerechtigde over een (voorlopig) uitvoerbaar vonnis of een notariële
akte, dan dient er voorafgaandelijk geen rechter meerr tussen te komen. Dit is wel het geval
indien de onderhoudsverplichting werd vastgelegd in een onderhandse overeenkomst.
De onderhoudsgerechtigde beschikt in ieder geval over een “supervoorrecht”. Ook al zijn er
andere schulden, dan zal toch eerst de onderhoudsgerechtigde zijn achterstallen mogen
16

trachten te recupereren. Bovendien kunnen de inkomsten van de onderhoudsplichtige
volledig in beslag worden genomen, in tegenstelling met een beslag wegens andere schulden
waar een een bepaald bedrag aan inkomsten niet in beslag kan worden genomen.
Om de moeilijkheden die soms met een beslag gepaard gaan te vermijden, kan de
onderhoudsgerechtigde onmiddellijk bij de vraag tot het verkrijgen van het onderhoudsgeld
aan de rechter ook vragen dat hij zich bij niet-betaling mag wenden tot de schuldenaar van de
inkomsten (meestal loon of vervangingingsinkomsten) van de onderhoudsplichtige (de
zogenaamde “ontvangstmachtiging”). Deze schuldenaar (werkgever, RVA, …) zal dan elke
maand de verschuldigde onderhoudsuitkering rechtstreeks overmaken aan de
onderhoudsgerechtigde. Deze procedure verloopt zonder de tussenkomst van een
gerechtsdeurwaarder. De griffier zorgt op verzoek van de onderhoudsgerechtigde voor de
kennisgeving van het vonnis aan de werkgever of andere uitbetalingsinstantie. Indien het om
een onderhoudsbijdrage voor de kinderen gaat, en de schuldenaar minstens twee termijnen
gedurende 12 maanden die het verzoekschrift voorafgaan in gebreke blijft, dan kan de rechter
de vraag tot het bekomen van de ontvangstmachtiging niet weigeren (zie hoger).
2. Strafrechtelijke procedure: “familieverlating”
Wanneer een onderhoudsplichtige veroordeeld is om een uitkering tot onderhoud te betalen
aan zijn echtgenoot of kinderen en meer dan twee maanden vrijwillig niet betaalt, maakt hij
zich schuldig aan het misdrijf van familieverlating. Voorwaarde is dan wel dat tegen de
rechterlijke beslissing, waarbij hij veroordeeld werd de uitkering te betalen, geen verzet of
hoger beroep meer openstaat.
Ook wanneer de onderhoudsverplichting, vastgelegd in een overeenkomst voorafgaandelijk
EOT, niet wordt gerespecteerd is dit strafbaar.
Ook de niet betaling van de verplichte bijsdrage in de buitengewone kosten valt onder dit
misdrijf.
De onderhoudsgerechtigde echtgenoot kan klacht bij de politie neerleggen, klacht met
burgerlijke partijstelling formuleren bij de onderzoeksrechter, of zelfs de onderhoudsplichtige
rechtstreeks dagvaarden voor de correctionele rechtbank.
Meestal wordt de procedure aangewend als ultiem drukkingsmiddel teneinde de
onderhoudsplichtige er toch nog toe aan te zetten tot betaling over te gaan.
3. Tussenkomst Dienst Alimentatievordeingen (DAVO)
Teneinde de problemen die gepaard gaan met het niet betalen van het onderhoudsgeld
tegemoet te komen heeft de overheid de DAVO opgericht, de Dienst voor
Alimentatievorderingen.
De DAVO heeft als opdracht het maandelijks bedrag van het onderhoudsgeld en de
achterstallen in te vorderen, in naam en voor rekening van de onderhoudsgerechtigden. Deze
hoeft dus niet onmiddellijk zelf te procederen en betaalt enkel een administratiekost.
Daarnaast kan de DAVO ook voorschotten op het onderhoudsgeld uitbetalen, dit echer op
voorwaarde dat de maandelijkse bestaansmiddelen een bepaald bedrag niet overschrijden.
Verdere informatie kan worden aangevraagd via davo.centraal@minfin.fed.be.
17

Welke acties kunnen worden ondernomen wanneer de
verblijfsregeling/omgangsregeling niet wordt nageleefd?
1. Burgerrechtelijke mogelijkheden sinds de Wet van 18 juli 2006.
De wetgever heeft willen verhelpen aan de situatie waarbij de ouder die zijn
verblijfsregeling/omgangsregeling met zijn kinderen zag geboycot door de andere echtgenoot
dikwijls weinig reactiemogelijkheden had om zijn recht ook effectief uit te oefenen.
Sinds de wet van 18 juli 2006 kan de ouder die wordt geconfronteerd met een onwillige
andere ouder die weigert de rechterlijke beslissingen m.b.t. de huisvesting van de kinderen of
het recht op persoonlijk contact uit te voeren, de zaak opnieuw voor de bevoegde rechter
brengen. De bevoegde rechter is degene die de niet-nageleefde beslissing heeft gewezen,
tenzij de zaak inmiddels bij een andere rechter aanhangig is gemaakt, in welk geval de
vordering voor deze laatste wordt gebracht.
De rechter doet uitspraak met voorrang boven alle andere zaken. De mogelijkheden van de
rechter reiken ver. Hij kan onder meer:
- nieuwe beslissingen nemen met betrekking tot het ouderlijk gezag of de huisvesting
van het kind.
- de partij die het slachtoffer is van de miskenning toestaan een beroep te doen op
dwangmaatregelen. Concreet komt dit er op neer dat de rechter een
gerechtsdeurwaarder kan aanstellen die onder de voorwaarden bepaald door de
rechter de eerder bepaalde regeling gedwongen tenuitvoer kan leggen. Vermis het
hier gaat om een dwangmaatregel op de persoon, en dan nog op een kind, dient deze
maatregel met de grootsre omzichtigheid te worden genomen.
- een dwangsom uitspreken die zal verschuldig zijn bij iedere verdere niet-naleving.
Hij kan voor de tenuitvoerlegging van die dwangsom ook bepalen dat de beslagbare
grenzen van inkomsten niet gelden (“supervoorrecht” zoals ook voor de
achterstallige onderhoudsgelden, zie boven). De rechter kan de dwangsom ook
preventief opleggen, vooraleer vaststaat of de rechterlijke beslissing al dan niet zal
worden nageleefd.
2. Strafrechtelijke procedure.
Ook de niet-aanbieding van kinderen maakt een misdrijf uit. Vaak blijkt echter het neerleggen
van klachen op niets uit te draaien.
Heeft een uit de echt gescheiden persoon/feitelijk gescheiden echtgenoot recht
op een rustpensioen op basis van de loopbaan als werknemer van zijn
(gewezen) echtgenoot?
1. Echtscheiding
18

Indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan, dan kan de uit de echt gescheiden persoon
genieten van een rustpensioen op basis van de loopbaan als werknemer van zijn gewezen
huwelijkspartner:
- De aanvrager is 65 jaar (man) en 64 of 65 jaar (vrouw), tenzij de loopbaan van de
aanvrager voldoet om met vervroegd pensioen te gaan op 60 jaar;
- De aanvrager is niet ontzet uit de ouderlijke macht;
- De aanvrager is niet veroordeeld om zijn echtgenoot naar het leven te hebben
gestaan;
- De aanvrager is niet hertrouwd, of, indien dit wel het geval is, werd het nieuwe
huwelijk ontbonden door overlijden of echtscheiding
- De echtscheiding is definitief en overgeschreven in de registers van de burgerlijke
stand
Het rustpensioen voor de uit de echt gescheiden echtgenoot wordt op dezelfde manier
berekend als het gewone rustpensioen. Het pensioen zal dus worden berekend alsof de
aanvrager niet-beroepsactieve echtgenoot zelf de beroepsactiviteit heeft uitgeoefend.
Voor de jaren van het huwelijk waarin de aanvrager van het pensioen als gescheiden
echtgenoot niet heeft gewerkt verkrijgt deze een pensioen als uit de echt gescheiden partner.
Voor de huwelijksjaren waarin de aanvrager zelf een beroepsactiviteit heeft uitgeoefend,
krijgt deze een persoonlijk rustpensioen naast een pensioen als uit de echt gescheiden partner
voor zover het loon van deze gewezen partner hoger lag dan dat van de aanvrager.
De aanvraag kan worden ingediend bij het gemeentebestuur van de woonplaats van de
aanvrager of rechtstreeks bij de Rijksdienst voor Pensioenen (zie ook voor verdere, meer
uitgebreide informatie www.rvponp.fgov.be
De aanvraag om persoonlijk rustpensioen geldt als aanvraag om pensioen als uit de echt
gescheiden echtgenoot en omgekeerd.
Het recht op pensioen als uit de echt gescheiden echtgenoot wordt zonder aanvraag
onderzocht als de betrokkene op het ogenblik van de echtscheiding een pensioen als feitelijk
gescheiden echtgenoot geniet bij de echtscheiding 65 jaar (man) of 64 of 65 jaar (vrouw) is.
De toekenning van een rustpensioen voor de uit de echt gescheiden echtgenoot tast de eigen
pensioenrechten van de andere echtgenoot op geen enkele manier aan. Integendeel, de
toekenning van een pensioen kan desgevallen tot een vermindering van de
onderhoudsuitkering leiden.
Voormelde regeling geldt enkel voor de uit de echtgescheiden echtgenoot van een werknemer,
en niet voor de echtgenoot die uit de echt gescheiden is van een ambtenaar. Het pensioen van
ambtenaren is een persoonlijk recht.
2. Feitelijke scheiding
Ook tijdens de periode van feitelijke scheiding kan de echtgenoot, ook al is die zelf nog niet
pensioengerechtigd om een gedeelte van het pensioen van zijn echtgenoot, werknemer of
zelfstandige, verzoeken (hier worden de eigen rechten van de pensioengerechtigde echtgenoot
wel verminderd).
19

Het gedeelte van het pensioen als feitelijk gescheiden huwelijkspartner is gelijk aan de helft
van het gezinspensioen verminderd met het persoonlijk pensioen.
Welke invloed heeft een (feitelijke) scheiding op de vestiging van de
personenbelasting?
1. Feitelijke scheiding
Echtgenoten die feitelijk gescheiden leven ontvangen geen gemeenschappelijke aanslag meer
vanaf het jaar na het jaar waarin de feitelijke scheiding heeft plaatsgevonden.
Onder feitelijke scheiding wordt verstaan dat het centrum van de levensbelangen van elk van
beide echtgenoten zich niet langer op dezelfde plaats bevindt.
Het bewijs van de feitelijke scheiding kan door alle middelen worden geleverd.
Een inschrijving op verschillende adressen is weliswaar een degelijk bewijs, maar de fiscus
kan nog steeds het tegenbewijs leveren dat er, ondanks de inschrijvingen op verschillende
adressen, nog wel degelijk sprake is van samenwoning.
2. Echtscheiding
Ex-echtgenoten ontvangen geen gemeenschappelijke aanslag meer in het jaar van de
ontbinding van hun huwelijk.
Volgens een Circulaire van de fiscus van 2005 zou de relevante datum de overschrijving van
het beschikkend gedeelte van het echtscheidingsvonnis in de registers van de burgerlijke stand
zijn. Dit standpunt wordt echter bekritiseerd in de rechtsleer die het definitief worden van de
echtscheiding tuissen echtgenoten (in kracht van gewijsde treden echtscheidingsvonnis)
vooropstelt.
Wat zijn de fiscale gevolgen van het onderhoudsgeld?
Zowel het onderhoudsgeld dat wordt betaald aan de ex-echtgenoot, als het onderhoudsgeld
dat wordt betaald voor de kinderen die niet zijn ingeschreven op het adres van de
onderhoudsplichtige, is fiscaal aftrekbaar, doch slechts ten belope van 80 %. Het volledige
bedrag dient te worden aangegeven.
Omgekeerd wordt degene die onderhoudsgelden ontvangt belast op de ontvangen
onderhoudsgelden, eveneens voor 80 % (er wordt 20% forfaitaire kosten verrekend).
De wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve berekening van de door de
ouders te betalen onderhoudsbijdragen voor hun kinderen, bepaalt dat ook de storting op een
kindrekening als een betaling van een onderhoudsbijdrage dient te worden beschouwd.
Loutere vrijwillige betalingen, of betalingen die geen alimentair karakter hebben (bv. betaling
van een opleg in het kader van de vereffening en verdeling) volstaan niet.
De betalingen moeten ook regelmatig geschieden.
20

Belangrijk is ook dat de uitkeringsgerechtigde geen deel mag uitmaken van het gezin van de
uitkeringsplichtige. Of dit al of niet het geval is, is een feitenkwestie, desgevallend te
beoordelen door de fiscale rechtbank.
De onderhoudsgelden die de kinderen ontvangen worden behoren niet tot de inkomsten van
de kinderen die bij het inkomen van de ouders dient aangegeven te worden. In principe dient
dan ook een afzonderlijke aangifte voor de kinderen te worden opgesteld. Deze aangifte dient
achter niet te worden ingediend indien de inkomsten van het kind niet meer bedragen dan de
belastingsvrije som. In de regel zal dit het geval zijn.
Welke ouder kan na echtscheiding genieten van de verhoging van de
belastingvrije som wegens kind(eren) ten laste ?
Belastingplichtigen die één of meerdere kinderen ten laste hebben, hebben recht op een
verhoging van de belastingvrije som, en betalen bijgevolg minder belasingen. Hoe groot deze
verhoging is onder meer afhankelijk van het aantal kinderen ten laste en de leeftijd van de
kinderen.
Een kind wordt ten laste van een ouder aangemerkt indien het op 1 januari van het aanslagjaar
deel uitmaakt van het gezin van de belastingplichtige en het zelf geen bestaansmiddelen heeft
gehad die een bepaald bedrag niet overschrijden.
Het kind kan niet ten laste worden genomen door beide ouders.
In het geval van verblijfsco-ouderschap dat werd overeengekomen in een geregistreerde of
door de rechter gehomologeerde overeenkomst waarin werd geopteerd voor een gelijkmatig
verdeeld verblijf van de kinderen en de verdeling van de belastingvrije som, of een
verblijfsco-ouderschap dat werd opgelegd door de rechter, zullen vanaf het aanslagjaar 2008
bepaalde voordelen van het kind ten laste zijn tussen beide ex-echtgenoten automatisch
worden verdeeld. Het is dus niet langer nodig dat de ex-echtgenoten jaarlijks deze vraag bij
hun belastingaangifte moeten herhalen, zoals dit voorheen het geval was.
De splitsing van het belastingvoordeel is echter niet meer mogelijk voor een kind waarvoor de
onderhoudsuitkering door één van beide ouders wordt afgetrokken. Er zal dan ook moeten
worden nagegaan wat fiscaal de beste regeling is.
_____________________________
21