In dialoog met lastige leerkrachten en ouders - Via Dialoog

In dialoog met lastige leerkrachten en ouders
____________________________________________________________________
Soms kunt u ze wel …. Hoe u na een ‘valse start’ toch weer verbinding maakt
José Boone geeft trainingen en workshops gebaseerd op het model van
Geweldloze Communicatie, meer informate www.viadialoog.nl
Schelden, spotten, ongezouten kritiek spuien, bedreigen en intimideren betitelen we
als straattaal; telkens op zaken terugkomen, niet op komen dagen, woorden
verdraaien en beleren ervaren we als vervelend gedrag of “lastig”. Of we nu met het
één of het ander te maken krijgen, natuurlijke reacties zijn veelal: ons afsluiten, in de
verdediging schieten of terug beschuldigen. Doorgaans geen productieve reacties.
Het kan anders. Er is een model dat ons in staat stelt vanuit het startpunt van een
agressieve, of gespannen, eerste toonzetting stap voor stap samen met de ander de
ombuiging te maken naar een constructief gesprek. Wat is de truc?
Geweldloze Communicatie 1 gaat ervan uit dat datgene wat iemand doet of zegt op
dát moment het beste is dat hij voorhanden heeft. De lastige leerkracht of de
beschuldigende of lastige ouder zet zijn ‘lastigheid’ in als de beste vorm van
communicatie die hij op dat moment ter beschikking heeft. Het helpt als we dit
beseffen.
De ‘truc’ is vervolgens dat we kunnen aansluiten bij de behoefte van de ander die
achter de agressieve toonzetting of lastigheid verborgen zit. Dit vergt wel iets van
onszelf, maar op zoek gaan naar deze behoefte maakt de communicatie een stuk
effectiever dan in een gespannen sfeer blijven hangen.
Tips en voorbeelden
Hieronder volgen tips en voorbeelden die laten zien hoe we bij de behoefte van de
ander kunnen komen en de ander daarmee kunnen ‘vinden’. Ze komen voort uit het
model van Geweldloze Communicatie.
1. Ben ik 100% aanwezig?
De eerste vraag die u uzelf kunt stellen als u een gesprek ingaat. Waar ben ik met
mijn aandacht als ik met de ander ben, als ik de ander welkom heet? Geef ik een
hand en ben ik met mijn gedachte bij de filemelding waarover ik net hoorde? Of
schieten er gedachten door me heen als “Wat een slap handje? Of kleffe hand”. Heb
ik eerst wat rust en ruimte voor mezelf nodig om het gesprek in te gaan? Hoe ga ik
ervoor zorgen dat ik die rust of ruimte ook krijg? (kopje thee of koffie halen, naar de
wc gaan, de jas van de ander aannemen en ophangen).
2. Waarnemen
Wat zie ik de ander feitelijk doen? Wat hoor ik de ander precies zeggen? In
dagelijkse communicatie vullen mensen een hoop aan met eigen veronderstellingen
1 Rosenberg, M. (2011). Geweldloze Communicatie. Ontwapenend, doeltreffend en
verbindend.
_________________________________________________________________________

In dialoog met lastige leerkrachten en ouders
en interpretaties. Door waarneming en onze interpretatie daarover van elkaar te
scheiden, scheppen we ruimte en veiligheid zowel voor onszelf als voor de ander.
“Koen heeft de afgelopen week tweemaal zijn werk niet afgemaakt.” (in plaats van
“Koen werkt niet mee.”)
3. Scheid het hier en nu van daar en toen
“Wat er nu gebeurt frustreert me. Misschien meer dan bij deze situatie past. Maar dat
komt omdat het me doet denken aan een aantal gebeurtenissen van het afgelopen
jaar. Daar wil ik het nu niet met je over hebben. Nu wil het graag met je hebben
over….”
4. Actief luisteren
Actief luisteren doe je met meer dan alleen je oren. Actief luisteren is zichtbaar in
gelaatstrekken, de ogen, handen, stem, lichaamshouding. Actief luisteren maakt dat
de ander zich ‘gehoord en gezien voelt’ ook al zijn we het niet met de ander eens.
5. Herhalen
Door te herhalen schept u ruimte en rust. U vertraagt als het ware de communicatie
en u zorgt ervoor dat u en de ander het over hetzelfde hebben.
“Wat ik u hoor zeggen is… “
6. Checken wat je de ander hebt horen zeggen
In punt 2. werd het scheiden van waarnemen en intepreteren benoemd. Op het
moment dat u merkt dat u een conclusie trekt, kunt u deze omzetten in een vraag.
Want: is wat ik hoor ook wat de ander bedoelt? Volgt de ander mij? Hebben we het
nog over hetzelfde?
“Wat ik u hoor zeggen is…” Klopt dat?”
“Bedoelt u dat u….?”
“Volgt u mij als ik u zeg dat ik de indruk heb dat ….”
“Wilt u het aangeven als u mij iets hoort zeggen dat u niet kent of herkent?”
7. Herkennen van behoefte
Wij zijn geneigd om snel een mening klaar te hebben, te oordelen en te veroordelen
als gedrag ons niet bevalt. De sleutel om daar niet in mee te gaan, en effectief te
communiceren ligt in het (h)erkennen van een behoefte. Die kan verborgen liggen
achter ‘rottige woorden of gedrag’. Door (samen) op zoek te gaan naar de
achterliggende behoefte, kunt u het gesprek tot de essentie brengen. Een paar
voorbeelden:
“Bekijk het maar, wat een belachelijk voorstel. Ik doe hier niet aan mee.”
(behoefte aan gehoord en gezien worden, erkenning, helderheid, integriteit)
“Heb je een ander idee?”
“De ene keer dit, de andere keer dat. Niet te volgen man!
(behoefte aan duidelijkheid, overzicht, structuur)
“Wil je weten waar je aan toe bent?”
“Hee, wat spook jij daar uit?”
(behoefte aan helderheid, overzicht, veiligheid)
“Kan ik je ergens mee helpen?”
“Heb je hulp nodig?”
_________________________________________________________________________

In dialoog met lastige leerkrachten en ouders
8. Langs eigen oordelen: eerst ruimte voor uzelf:
“Jullie doen maar wat op school. Ik kan er geen lijn in ontdekken. Mijn zoon komt elke
middag thuis met hoofdpijn omdat u geen orde kunt houden.”
U (in gedachten) “Oh ja, heb ik weer, ik hoor mijn vroegere mentor alweer
zeggen – “Het lijkt nergens op wat je doet. Au!”
U (in gedachten) “Ik neem even de ruimte voor deze ‘oude gedachte en pijn’,
me te beseffen dat deze ouders hier niets mee te maken hebben, om me
vervolgens weer te focussen op het gesprek in het hier en nu.
U ‘neemt’ een stilte. Dit is een actieve stilte die bijvoorbeeld een, twee
seconden kan duren. De stilte is nodig om even stil te staan bij een behoefte
van u, die te erkennen en te parkeren. Daarna gaat u weer terug naar de
uiting van de ander door deze te herhalen of te checken.
U (in gedachten) Soms wilt u in gedachten eerste even stoom afblazen (“Ik zie
deze ouders NOOIT reageren op oproepen, volgens mij zijn ze nu voor het
eerst in het gebouw, vinden ze het gek dat…), voordat u in staat bent om met
volle aandacht het gesprek in kan gaan.
“Ik ben blij met uw aanwezigheid op dit moment. Ik hoor dat u het belangrijk
vindt dat… en daarom behoefte heeft aan… Klopt dat?”
“Wat kan de school in uw ogen doen om…?”
9. Samen onderzoeken en erkennen
“Ik loop hier nu zo’n drie jaar rond als ouder en heb nog geen enkele verandering in
jullie communicatiebeleid gezien behalve dat we nu via internet brieven ontvangen.
Jullie zeggen wel dat je ouderbetrokkenheid zo belangrijk vindt maar ondertussen
doen jullie niks met onze ideeën, zijn we goed voor taxi chauffeur spelen en
leesouder zijn. “
“Heeft u de indruk dat we uw betrokkenheid als ouder niet waarderen?”
“Nee, dat zeg ik niet. Jullie doen niks met onze ideeën over de communicatie. We
hebben nu al drie keer op de agenda gezet dat…en… ”
“Ik herinner me dat dit punt op de agenda heeft gestaan. Drie keer, zegt u?”
“Ja, precies. Maar jullie doen er niks mee. We sloven ons uit voor niks.”
“En dat frustreert u?”
“Ja, op z’n zachtst gezegd, en mij niet alleen trouwens. Er zijn er meer.”
“Ik ben blij dat u nu aan de bel trekt en besef me dat uw inspanningen, en die van de
andere leden, om een concrete reactie vragen.
“Ja. En niet pas over een jaar.”
“Ik begrijp dat u op korte termijn van ons een reactie wilt. Welk tijdstip heeft u in
gedachten?”
“Deze maand, voor de MR-vergadering.”
“Dat is inderdaad op korte termijn. Hoe zou het voor u zijn als we voor de volgende
MR vergadering per mail bij de directie een eerste reactie vragen, ter voorbereiding
op….”
_________________________________________________________________________

In dialoog met lastige leerkrachten en ouders
Werken met het Model van Geweldloze Communicatie: het startpunt ben jezelf
Het startpunt in een gesprek of dialoog ligt bij jezelf. Hoe we een ander ervaren is afhankelijk van
hoe we ons op dat moment voelen en wat we nodig hebben. Bijvoorbeeld: er heeft zich een
vervelende situatie voorgedaan in de klas. Als ikzelf nog orde aan het scheppen ben, ervaar ik
een ouder of leerkracht die direct een stellige mening poneert, op dat moment als lastig. Ik heb
behoefte aan ruimte voor mijn eigen ideeën en onderzoek. De lastige ouder of leerkracht hindert
mij daarin.
Op een ander moment ben ik blij met stellige meningen. Bijvoorbeeld als ik
duidelijkheid, overzicht, daadkracht of zekerheid nodig heb. Dan kan ik een duidelijke
mening gebruiken als hypothese om te onderzoeken, als input om mijn eigen mening
te scherpen of als steun voor het doorzetten van veranderingen. Op die momenten
zal ik ouders of leerkrachten die afwachten, voorzichtigheid bepleiten of twijfelen juist
als lastig ervaren.
Het is dus niet de stellige mening (of getwijfel) van de ander waar ik last van heb. Ik
heb ‘last’ van een behoefte in mij. Zolang die niet herkend en erkend is, kan er een
kink in de communicatiekabel ontstaan, wat ten koste gaat van de kwaliteit en
efectiviteit van het gesprek.
Tot slot
Toegegeven, het klinkt eenvoudig: vind de behoefte achter woorden en gedrag.
Soms is eerst het uitstapje langs eigen pijn en frustratie nodig voordat u een ingang
vindt om de ander te benaderen. De lijst met woorden voor behoeften kan u daarin
behulpzaam zijn: zodra u helder hebt om welke behoefte het gaat kan begrip voor
elkaar ontstaan. Simpel maar met verbluffende resultaten.
Lijst met woorden voor behoeften
Gebaseerd op Geweldloze Communicatie van Marshall Rosenberg
Emotioneel
Acceptatie
Authenticiteit
Autonomie
Betekenis
Beschouwing
Bijdragen
Delen
Eenheid
Erkenning
Gelijkwaardigheid
Geruststelling
Harmonie
Heelheid
Helderheid
Humor plezier
Inspiratie
Integriteit
_________________________________________________________________________

In dialoog met lastige leerkrachten en ouders
Harmonie
Integriteit
Leren, groei
Mededogen (empathie)
Nabijheid
Ondersteuning
Plezier
Respect
Rouwen
Ruimte
Rust
Schoonheid
Spelen
Veiligheid
Verbinding
Vertrouwen
Vervulling
Vieren van het leven
Zekerheid
Zelfexpressie
Zorg
Fysiek
Beweging
Bescherming
Beschutting
Spelen
Rust
Ruimte
Warmte
Voedsel
Tederheid
Licht
Lucht
_________________________________________________________________________