Communiceren met boze kinderen en pubers - Via Dialoog

Communiceren met boze kinderen en pubers
Boze buien horen bij het leven. Dus ook bij kinderen en puberteit. Ze zijn een
manier om spanning te ontladen, om machteloosheid, onzekerheid of onmacht te
uiten, om wensen en grenzen te ontdekken. Afhankelijk van gevoelens en
gedachten, heeft de bui verschillende uitingsvormen: kort, heftig, sudderend,
verbaal (verwijten, chanteren, schelden, dreigen), non-verbaal en in gedrag (slaan,
schoppen, zwijgen, negeren). In de ogen van ouders of leerkrachten kan de
aanleiding tot boosheid iets kleins zijn. In de beleving van het kind is het dat zeker
niet.
Pubers… net even anders
Kinderen in de puberteit ‘groeien als kool’. Is het niet lichamelijk dan wel geestelijk.
Werd lange tijd gedacht dat het pubergedrag hormonaal te verklaren was, inmiddels
heeft hersenonderzoek aangetoond dat het rijpingsproces van de verschillende
gebieden in de hersenen zodanig verloopt dat vaardigheden als ergens boven staan
(de Helicopterview), logisch redeneren, iets overzien, vooruit denken en het
reguleren van emoties volop, én in verschillend tempo, ‘in de maak’ zijn. Handig om
te weten. Immers, als iets niet rijp is, kun je als ouder of leerkracht praten wat je
wilt. Het komt gewoon niet binnen!
Meningen en oordelen
Meningen, oordelen en interpretaties over het boze gedrag… ze zijn er legio. Om er
een paar te noemen:
“Ze worden boos als ze hun zin niet krijgen”.
“Ze worden brutaal en agressief als ze niet met rust worden gelaten”.
“Ze kennen geen maat.”
“Ze denken alleen maar aan zichzelf.”
Met deze meningen proberen we misschien een houvast voor onszelf te creëren, het
boze kind zelf heeft er weinig aan. Hij of zij hoort er een verwijt of afwijzing in, en
zal zich zeker niet gehoord of gezien voelen. En dit heeft weer invloed op zich veilig
voelen, en het vertrouwen hebben om in gesprek of dialoog te gaan.
© Via Dialoog | T 0570-­‐671809 | M 06-­‐13783906 | E info@viadialoog.nl
www.viadialoog.nl

Focus
Ouders, verzorgers en leerkrachten kunnen zich voor een raadsel zien staan als het
kind, al dan niet plotseling, boos of agressief wordt: “Wat heb ik (nu weer) verkeerd
gedaan?” of ‘Wat is er nu weer mis?” Met dergelijke vragen is de aandacht of focus
verlegd en is die niet meer bij het kind maar bij de ouder, verzorger of leerkracht
zelf. Met de beste bedoelingen, en zonder het te willen, of zonder zich ervan bewust
te zijn, heeft de volwassene het over zichzelf terwijl het kind de bui heeft.
Natuurlijk doet het wat met je als ouder of leerkracht wanneer een kind boos of
agressief is. Dat vraagt óók om erkenning. (“Tsjonge, wat een taal, ik hoor het
liever niet, maar ja, laat hij eerst maar zijn ei kwijt.”) Wil het kind leren hoe met
boosheid en agressie om te gaan, dan zal het zich eerst erkend willen voelen (“Ik
hoor je onmacht”). Daarna kan de ruimte ontstaan om als ouder of leerkracht te
vertellen wat er in jou gebeurde. ‘Man, wat schrok ik van je woorden. Ik ben blij dat
we helder hebben wat je werkelijk dwars zit.”
“En nu stoppen jullie… wat is er aan de hand? Eerst jij je verhaal, dan jij. Ik kan
naar één tegelijk luisteren.”
“Dus eh… als jij zegt ‘Val dood’ bedoel je eigenlijk dat je met rust gelaten wilt
worden?... “Weet je misschien een andere manier waarop je me dat kan laten
weten?”
Bij een kind dat zich terugtrekt of wegloopt: “Oké, je wilt het er nu blijkbaar niet
over hebben. Ik vertrouw erop dat het op een ander moment wel lukt. Wil je me
vertellen wanneer?”
Ringtone van een behoefte
Boosheid is, net als andere gevoelens, een manier waarop het kind aandacht vraagt
voor een wezenlijke behoefte bij zichzelf. Simpel gezegd kan je stellen dat boosheid
een alarmbel of een ‘ringtone’ is van een behoefte die op dat moment bij het kind in
de knel zit. Dat kan de behoefte aan zekerheid zijn, aan structuur, aan rust, ruimte,
gelijkwaardigheid, harmonie, beweging enz.
In zijn onmacht, frustratie, onzekerheid, pijn of machteloosheid heeft het kind geen
© Via Dialoog | T 0570-­‐671809 | M 06-­‐13783906 | E info@viadialoog.nl
www.viadialoog.nl

andere manier dan boosheid om hier aandacht voor te vragen. Wellicht is het zich
niet eens bewust om welke behoefte het gaat. Eén ding is zeker: zou het kind een
andere of effectievere manier dan boos zijn weten, dan zou die ingezet worden.
Investeer in de relatie
Als ouder, verzorger en leerkracht wil je graag dat kinderen leren om met hun
boosheid om te gaan. Dat ze verantwoording leren nemen voor hun gedrag en de
consequenties daarvan. Dat leer je ze niet door boosheid weg te drukken, te
ontkennen, te bagatelliseren, of door ze erop af te rekenen. Dat doe je wel als je ze
de ruimte geeft zich uit te spreken, niet voor hem of haar invult, ondersteunt in het
helder krijgen wat er werkelijk aan de hand is. Als het kan, ‘in huis-tuin-en-keuken
taal’.
Raden naar een behoefte, en het besef dat het er niet om gaat dat jij weet wat er
loos is, maar dat het kind dat ontdekt, is investeren in de relatie. Een vraag als
“Hoe kan je het een volgende keer anders doen?” is een wezenlijke bijdrage aan het
ontwikkelen van de eigen verantwoordelijkheid én aan het ontdekken dat, om
duidelijk te maken wat je wilt, er andere manieren dan boosheid zijn.
Tips
✓ Creëer, om te beginnen bij jezelf, rust en ruimte door gedrag en gevoel, of
oordeel, van elkaar te scheiden en te beperken tot het moment zelf. In plaats van
“Zij is een a-sociaal monster” “Ik vond haar vanochtend een a-sociaal monster”;
“Hij is lui” “Ik vind hem nu lui.”
✓ Na het ‘lozen van de bui’: begin een gesprek door te vragen naar feiten of
waarnemingen. Hiermee voorkom je dat je langs elkaar heen praat, of in oeverloze
discussie’s terecht komt.
✓ Na herhaaldelijke waarschuwing geen verandering in gedrag? Signaal dat het
kind zich niet gehoord voelt en dat je strategie niet werkt ( Ben je aan het –
ongevraagd- adviseren? Invullen? Veroordelen? Beleren? Afwijzen?)
© Via Dialoog | T 0570-­‐671809 | M 06-­‐13783906 | E info@viadialoog.nl
www.viadialoog.nl

✓ Ben je zelf geraakt door de boosheid van het kind? Neem een time-out. Zolang
je zelf boos of geïrriteerd bent, overzie je de sitiuatie niet en neem je je eigen ‘ruis’
mee het gesprek in. “Ik stop met dit gesprek omdat ik eerst zelf rustig wil worden.”
“Ik ga eerst wat te drinken voor jou en mij halen, dan praten we verder.”
✓ Ben je geneigd voor de ander in te vullen? Check bij het kind of wat je hoort, ook
is wat hij of zij gezegd heeft. “Dus je bedoelt dat Noah er eigen spelregels op na
houdt?” “Nee, dat zeg ik niet. Ik zeg dat Noah alleen maar aan zichzelf denkt.” “Wil
je graag dat hij rekening houdt met wat jij wilt?” “Ja, precies.”
✓ Begrip tonen voor de boosheid of agressie en deze erkennen betekent niet dat je
alles maar goed moet vinden. Als de bui geluwd, kan je dat onder de aandacht
brengen.
✓ Het kind een uitweg bieden kan juist net die ruimte geven om in gesprek te
komen. Bijvoorbeeld, je ziet dat een kind iets van een ander wegpakt en je zegt:
”Geef je het weer terug als je er mee klaar bent.” Er op deze manier op terugkomen
is zonder de lading van beschuldiging of terechtwijzing.
✓ Een gedachte als ‘Wat heb ik (nu weer) verkeerd gedaan?’ is een ‘krom
geformuleerde’ uiting van je wens om te willen bijdragen aan het welbevinden van
het kind.
✓ Meer tips op www.viadialoog.
© 2012 José Boone | Via Dialoog
Communicatietrainingen en trajectbegeleiding
© Via Dialoog | T 0570-­‐671809 | M 06-­‐13783906 | E info@viadialoog.nl
www.viadialoog.nl