Roetfilters op werkmaterieel - Bmwt

Roetfilters op
werkmaterieel
Een uitgave over regelingen, verplichtingen en subsidies voor beheerders van grondverzetmachines.
Deze is tot stand gekomen middels een financiële bijdrage van SenterNovem/VROM.
BMWT-KEUR

Roetfilters op werkmaterieel
Inhoud
2

3 Inhoud
Roetfilters op werkmaterieel
1 Waarom roetfilters? 5
2 Overheidsbeleid 7
3 Flankerend beleid 11
1 Groen Bestek 11
2 Duurzaam inkopen 12
4 Additionele maatregelen 15
1 Brandstof besparen, het nieuwe rijden 15
2 Brandstof EN 590 16
3 Start – Stop – Systeem 16
4 Regelmatig onderhoud 17
5 Europese emissie-eisen aan mobiele werktuigen 19
6 Subsidieregeling 21
7 Werking en functie van het roetfilter 25
1 Algemene informatie 25
2 Soorten roetfilters 25
3 Werking van roetfilters 26
4 Toepassing van roetfilters 26
5 Roetfilterfamilies 28
6 Voorbeelden van filtersystemen 28
7 Regeneratie (reiniging) van roetfilters 30
8 Voorbeelden van actieve regeneratie 31
9 Voorbeelden van passieve regeneratie 32
10 Keuze van een roetfilter 33
8 Het onderhouden en keuren van het roetfilter 35
1 Regelmatig onderhoud 35
2 Periodieke keuring 35

Roetfilters op werkmaterieel
1 Waarom roetfilters?
4

5 Hoofdstuk 1
1 Waarom roetfilters?
Al decennia lang vormt de luchtkwaliteit een probleem waarvan de gevolgen merkbaar
zijn in alle delen van de samenleving. Ondanks verbeteringen in de afgelopen
jaren, zoals een reductie van de uitstoot van schadelijke stoffen van 50 tot 80%, is het
nog altijd noodzakelijk om te werken aan het verbeteren van de luchtkwaliteit, met
name in dichtbevolkte gebieden.
Zo blijkt uit RIVM-rapporten dat er in Nederland jaarlijks gemiddeld 18.000 mensen
te vroeg sterven aan de gevolgen van langdurige blootstelling aan bijvoorbeeld roetdeeltjes
en stikstofdioxide. Ook leidt luchtverontreiniging tot meer gezondheidsklachten
van mensen met luchtwegaandoeningen en ziekten (zoals een verminderde
longfunctie, allerlei hart- en vaatziekten) en een toename van de kans op verschillende
vormen van kanker.
Bovendien leidt Europese milieuregelgeving rond de maximaal toelaatbare hoeveelheid
fijnstof en stikstofdioxide in de lucht er toe dat op een groot aantal plaatsen in
Nederland nauwelijks nog kan worden gebouwd.
De dieselmotor wordt gezien als een belangrijke verspreider van fijnstof en stikstofdioxide,
stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid. Roet en PAK’s (Polycyclische
Aromatische Koolwaterstoffen), bestanddelen van DieselMotorenEmissies (DME’s),
zijn kankerverwekkend gebleken. Roetfilters kunnen deze stoffen opvangen en
daarmee voorkomen dat deze in ons milieu terechtkomen.
Binnen de bouwsector worden veel dieselgedreven
werktuigen ingezet, waardoor machinisten/bestuurders
in direct contact komen met DME’s. Hierdoor wordt de
kwaliteit van de werkplek aangetast.
De overheid heeft een subsidieregeling in het leven geroepen,
bedoeld om het retrofit monteren van roetfilters
op werkmateriaal te stimuleren. Het doel van deze
regeling is de luchtkwaliteit van het binnenstedelijk milieu
te verbeteren.
In deze publicatie vindt u informatie over het overheidsbeleid
op dit terrein. Ook wordt ingegaan op
flankerend beleid, additionele maatregelen, Europese
emissie-eisen en de inhoud van de subsidieregeling.
Tenslotte komt het roetfilter zelf aan bod: werking,
functie, onderhoud en keuring worden besproken.

Roetfilters op werkmaterieel
2 Overheidsbeleid
6

7
2 Overheidsbeleid
Hoofdstuk 2
Het overheidsbeleid ten aanzien van het verbeteren van de luchtkwaliteit is ontstaan
door een samenwerking van alle ministeries. In het kader van deze brochure
zijn met name het beleid van de ministeries van VROM en SZW van belang. VROM
hanteert een insteek vanuit het milieu, terwijl SZW de kwaliteit van de werkplek
centraal stelt.
Begin 2006 zijn DieselMotorEmissies (DME’s) aangewezen als kankerverwekkende
stof of mengsel. Volgens de Arbeidsinspectie moet de werkgever maatregelen
nemen om blootstelling aan kankerverwekkende stoffen te voorkomen of in ieder
geval te beperken tot een zo laag mogelijk niveau. Als eerste maatregel valt daarbij
te denken aan vervanging, bijvoorbeeld een diesel gedreven heftruck vervangen
door een elektrisch gedreven heftruck. De vervangingsplicht geldt uitsluitend
wanneer het technisch uitvoerbaar is om de machine te vervangen. Is het technisch
wel mogelijk om een machine te vervangen, maar om bedrijfstechnische redenen
niet? Dan moeten andere maatregelen worden getroffen. Een mogelijkheid is dan
het plaatsen van roetfilters. Roetfilters kunnen voor vrijwel iedere motor worden
geleverd.
De resultaten van de bovenstaande maatregelen
moeten getoetst worden: worden er wel voldoende
resultaten behaald? De overheid heeft op dit moment
nog geen grenswaarde vastgesteld om de resultaten
aan te toetsen. De Gezondheidsraad is wel bezig met
het vaststellen van risicogrenzen in geval van blootstelling
aan DME’s. Zolang er nog geen wettelijke
grenswaarde is vastgelegd, moet de werkgever de
resultaten toetsen aan de grenswaarde die hij zelf
heeft vastgesteld. Daarbij moet hij die grenswaarde zo
laag mogelijk stellen. Het overleg met werknemers (in
het kader van de Arbocatalogus) moet leiden tot een
grenswaarde die de streefwaarde zo dicht mogelijk
benadert. Er moet duidelijk kenbaar worden gemaakt
waarom een grenswaarde dichter bij de streefwaarde
niet mogelijk is. Het is niet zondermeer toegelaten om
een waarde dicht bij de verbodswaarde als grenswaarde
te hanteren.
VROM heeft per 1 januari 2008 een subsidieregeling
ingevoerd voor roetfilters op mobiele werktuigen.
Eigenaren van bijvoorbeeld grondverzetmachines met
een vermogen vanaf 75 kW ontvangen een vergoeding
van 35 % van de aankoop- en inbouwkosten van
het roetfilter.

Voor vorkheftrucks met een hefcapaciteit t/m 4 ton in binnenruimten 1 heeft de Arbeidsinspectie
in november 2006 besloten haar handhavingsbeleid aan te scherpen,
wat betekent:
• een verplichte vervanging van dieselmotor-aangedreven vorkheftrucks met een
hefvermogen tot 4 ton door elektrisch of LPG-aangedreven voertuigen;
• de hefcapaciteit van een heftruck wordt standaard vastgelegd middels het begrip
“nominale hefcapaciteit” dat door de fabrikant wordt bepaald. De nominale
hefcapaciteit blijft gelden als een hulpstuk op de heftruck wordt gemonteerd,
ondanks het feit dat de restcapaciteit daardoor lager ligt dan de nominale hefcapaciteit.
2
De essentie van het beleid is dat blootstelling aan DME’s wordt vermeden, wat bereikt
kan worden door dieselmotoren uit omsloten ruimten te weren. Moeten toch
arbeidsmiddelen in omsloten ruimten worden gebruikt dan is de vervangingsplicht
aan de orde.
De werkgever moet dan zoals eerder beschreven eerst nadrukkelijk onderzoeken of
vervanging van een dieselgedreven arbeidsmiddel technisch mogelijk is (economische
motieven spelen daarbij geen rol).
Pas als weren of vervangen niet mogelijk blijkt moet de werkgever zich inspannen
om de blootstelling aan DME’s tot een zo laag mogelijk niveau terug te brengen.
Aan deze inspanningsverplichting is onder andere voldaan als het arbeidsmiddel/
voertuig is voorzien van een roetfilter met een afvangrendement van minimaal
70%.
Ook met het inzetten van vrachtwagens die voldoen aan de zogenaamde Euro 4 of
Euro 5 norm wordt aan de inspanningsverplichting voldaan.
Sporadisch komt het voor dat het om louter technische redenen niet mogelijk blijkt
om een roetfilter in te zetten (ook geen opsteekfilter). Als het onweerlegbaar
noodzakelijk is dat een dergelijk arbeidsmiddel in een omsloten ruimte moet worden
ingezet (en vervanging is onmogelijk) dan moeten aanvullende maatregelen
worden getroffen. Deze maatregelen moeten altijd worden getroffen, tenzij de
concentratie DME’s is teruggebracht tot het achtergrondniveau ter plaatse.
In alle gevallen moet de werkgever door middel van een beoordeling van de blootstelling
aan DME’s nagaan wat de effectiviteit van de getroffen maatregelen is. Als
de werkgever heeft voldaan aan zijn inspanningsverplichting (roetfilter > 70% en/
of Euro 4/5 vrachtwagens) dan start de overheid geen handhavingstraject op deze
verplichting. Bij het voldoen aan de inspanningsverplichting mag de werkgever er
van uit gaan dat de blootstelling aan DME’s zo laag mogelijk is.
In alle andere gevallen is er geen zicht op de effectiviteit van de getroffen maatregelen.
Daarom ziet de overheid er op toe dat in die gevallen de blootstelling van
personeel aan DME’s na het treffen van de maatregelen alsnog wordt beoordeeld.
1 De Arbeidsinspectie blijft uiteraard ook de inzetomstandigheden in de buitensituatie monitoren.
2 Heftrucks komen, met uitzondering van de ruw terrein heftrucks, niet in aanmerking voor subsidie.
Roetfilters op werkmaterieel
2 Overheidsbeleid
8

9
Hoofdstuk 2
Voor deze beoordeling is een grenswaarde nodig. Voor DME’s is van overheidswege
(nog) geen grenswaarde vastgesteld. Een werkgever hoeft geen verdere beheersmaatregelen
te treffen wanneer de blootstellingsconcentratie is teruggebracht
tot het achtergrondniveau ter plaatse. Zoals eerder beschreven kunnen werkgevers
en werknemers in het kader van bijvoorbeeld een Arbocatalogus afspraken
maken over de noodzakelijke beheersmaatregelen en (in afwijking van de achtergrondconcentratie)
over een toetsnorm, een grenswaarde voor de branche. Deze
grenswaarde kan niet willekeurig worden gekozen maar moet zo dicht mogelijk de
streefwaarde benaderen.
Tenslotte nog dit
Theoretisch zal elke uitstoot van DME’s in een omsloten ruimte bijdragen aan een verhoging
van de concentratie ten opzichte van de achtergrond.
Bij het inzetten van gesloten roetfilters dan wel Euro 4/5 vrachtwagens mag de werkgever
er op vertrouwen dat daarmee de blootstelling aan DME’s is teruggebracht naar een zo
laag mogelijk niveau. Dat niveau kan per situatie enigszins verschillen maar er is voldaan
aan de inspanningsverplichting.
Indien het noodzakelijk is aanvullende maatregelen te treffen dan is de werkgever gehouden
aan een resultaatverplichting. Aan deze resultaatverplichting is voldaan indien uit
de beoordeling blijkt dat de blootstelling onder het achtergrondniveau ter plaatse ligt of
onder de door werkgevers en werknemers overeengekomen grenswaarde.

Roetfilters op werkmaterieel
3 Flankerend beleid
10

11 Hoofdstuk 3
3 Flankerend beleid
Het overheidsbeleid om de luchtkwaliteit te verbeteren en het toepassen van roetfilters
te stimuleren, omvat tevens een aanvullend pakket van maatregelen dat als flankerend
beleid wordt ingezet. Daarbij valt onder andere te denken aan het project
Groen Bestek en het stimuleren van duurzaam inkopen bij aanbestedingsprojecten.
3.1 Groen Bestek
Groen Bestek is een project van de Stichting Natuur en Milieu (SNM) om schone technieken
bij mobiele werktuigen te stimuleren. Het project wordt ondersteund door
het ministerie van VROM, dat een subsidie verleend heeft aan SNM.
Het project richt zich op:
• nieuwe voertuigen;
• aanpassingen aan bestaande voertuigen (roetfilters);
• schone(re) brandstoffen.
In het project worden de mogelijkheden van schone technieken voor mobiele werktuigen
verkend en wordt een handreiking gedaan voor groene aanbesteding van
projecten waarin mobiele werktuigen worden ingezet.
SNM wil de overheid als belangrijke
opdrachtgever van werken en diensten
in de bouwwereld bewegen tot het vergroenen
van mobiele werktuigen. Door
in het bestek eisen te stellen aan de uitstoot
van machines kunnen aannemers
gedwongen worden om maatregelen te
nemen, zoals het plaatsen van roetfilters.
SNM stelt een handleiding op en
verspreid deze op brede schaal. Tevens
zal zij overheden en bedrijfsleven intentieverklaringen
laten ondertekenen
waarin de volgende zaken met betrekking
tot mobiele werktuigen worden
geregeld:
• laagzwavelige dieselolie;
• roetfilters toepassen;
• training en opleiding;
• vervangingsinvesteringen in klasse
Euro IIIB-machines;
• een Start-Stop-Systeem om stationaire
emissie te beperken;
• onderzoek naar andere brandstoffen.
!

In het Groen Bestek geeft SNM de volgende mogelijke oplossingen die overheden
kunnen toepassen:
1. Schonere brandstoffen gebruiken
Maatregel schonere brandstoffen Milieurendement
Dieselolie met een lager zwavelgehalte Tot 90% minder SO2 en 10 – 30% minder PM10
Alternatieve brandstoffen (elektriciteit, LPG en aardgas of zelf water-
stof ) in plaats van diesel
2. Schonere motoren
3. Machines efficiënt gebruiken
90 – 100% minder PM10
50 – 100% NOx
Maatregel schonere motoren Milieurendement
Bij aanschaf nieuwe werktuigen kiezen voor schonere motoren Reductie van 90% PM10 en 50% NOx
Versneld vervangen van oudere werktuigen Variabel + besparing brandstof en CO2
Roetfilters op nieuwe en bestaande werktuigen 90 – 95% fijn stof reductie
Maatregel gebruik Milieurendement
Regelmatig onderhoud van de machines,
jaarlijkse controle op de emissies
Opleiding en training van personeel
Stoponderbreker en tracksysteem monteren
± 10 – 15 % minder PM10 en 10 – 15 % NOx
± 10 – 15 % minder PM10 en 10 – 15 % NOx +
besparing brandstof en minder CO2
± 10 – 15 % minder PM10 en 10 – 15 % NOx +
besparing brandstof en minder CO2
3.2 Duurzaam inkopen
De rijksoverheid wil in 2010 al haar producten en diensten duurzaam inkopen en /
of aanbesteden. Voor provincies, gemeenten en waterschappen geldt een streefpercentage
van minstens 50% in 2010. Op die manier willen de overheden het
goede voorbeeld geven voor een duurzamer Nederland.
De overheid stelt duurzaamheidseisen aan producten, in dit geval aan mobiele
werktuigen. Het gaat daarbij zowel om mobiele werktuigen die de overheid zelf
inkoopt als om de aanbesteding van diensten aan derden (diensten waarbij mobiele
werktuigen worden ingezet). Zij stimuleert daarmee de markt om duurzame
producten te maken en lokt duurzame innovaties uit. Bij het duurzaam inkopen
Roetfilters op werkmaterieel
3 Flankerend beleid
12

13
Hoofdstuk 3
van mobiele werktuigen zet de overheid in op het gebruik van mobiele werktuigen
met een zo klein mogelijke uitstoot van schadelijke stoffen. Bedrijven worden bij
de werkzaamheden voor de overheid aangemoedigd hun werktuigenpark voortdurend
aan te passen aan de nieuwste uitstootnormen en een zo schoon mogelijk
werktuigenpark te gebruiken. Het is daarom voor bedrijven nu al van belang werktuigen
aan te schaffen die zo min mogelijk uitstoot veroorzaken. Mobiele werktuigen
die niet aan de huidige normen voldoen, kunnen door retrofit aanpassingen,
zoals roetfilters en katalysatoren, schoner gemaakt worden.
Er zijn duurzaamheidscriteria opgesteld voor de aankoop van mobiele werktuigen
bij de overheid en voor het gebruik van mobiele werktuigen bij het uitvoeren van
werkzaamheden voor overheden. Deze normen worden regelmatig bijgesteld en
aangescherpt. De door de overheid opgestelde duurzaamheidscriteria geven geen
uitsluitsel over de techniek die gebruikt wordt om de uitstoot te verminderen.
Naast het toepassen van een roetfilter kan de uitstoot dus ook verminderd worden
door een schonere motor of andere brandstof.
In de criteria wordt onderscheid gemaakt naar gebruik van mobiele werktuigen
binnen en buiten de bebouwde kom.
In de criteria wordt bovendien gekeken naar de gebruiksduur van een werktuig:
hoe langer een werktuig op een bepaalde plek gebruikt wordt, hoe kleiner de toegestane
uitstoot van het werktuig.
Duurzaamheidscriteria in de praktijk
Opgestelde duurzaamheidscriteria worden gepubliceerd op de website van SenterNovem:
www.senternovem.nl/duurzaaminkopen. De belangrijkste punten uit de
criteria zijn:
• mobiele werktuigen moeten, indien nieuw en door een overheid aangeschaft,
minimaal voldoen aan de uitstootnormen van Fase IIIA en de eisen voor de uitstoot
van roetdeeltjes van Fase IIIB;
• mobiele werktuigen die gebruikt worden tijdens werkzaamheden voor de overheid
dienen aan de hoogst mogelijke uitstootnorm te voldoen en minimaal aan
Fase I. De inzetmogelijkheden zijn dan als volgt:
• werktuigen die voldoen aan Fase I zijn beperkt inzetbaar;
• werktuigen die voldoen aan Fase II zijn breder inzetbaar, vooral als zij beschikken
over een roetfilter;
• werktuigen die aan de laatste stand van de techniek voldoen en de minste uitstoot
hebben zijn overal inzetbaar;
• mobiele werktuigen moeten zwavelarme diesel gebruiken. Het gebruik van biologisch
afbreekbare vetten, smeermiddelen, hydraulische olie en het gebruik van
andere brandstoffen die brandstofbesparing of een geringere uitstoot tot gevolg
hebben, worden gestimuleerd;
• moeten zijn voorzien van biologisch afbreekbare en niet-toxische hydrauliek olie;
• om brandstof te besparen moeten mobiele werktuigen voorzien zijn van een
gebruiksprotocol.

Roetfilters op werkmaterieel
4 Additionele maatregelen
14

15
4 Additionele maatregelen
Hoofdstuk 4
Naast de eerder genoemde maatregelen vervanging, montage van roetfilters en
aanschaf van nieuwe motoren, zijn er aanvullende maatregelen mogelijk waarmee
de uitstoot van schadelijke stoffen kan worden verminderd. Het gaat om brandstof
besparen, gebruiken van brandstof EN 590, Start – Stop – Systeem en regelmatig
onderhoud.
4.1 Brandstof besparen
De mogelijkheid en noodzaak van brandstof besparen is bij de meeste Nederlanders
al bekend door de campagne rondom ‘Het nieuwe rijden’, de nieuwe rijstijl van
de 21e eeuw. ‘Het nieuwe rijden’ is een rijstijl die tot 10% minder brandstofverbruik
leidt. Het gaat hierbij niet alleen over de rijstijl, maar ook over controle van de
bandenspanning en zuiniger aankoopgedrag door energie-etiketten. Voor mobiele
werktuigen zijn de basiselementen van ‘Het nieuwe rijden’ ook van toepassing.
’Het nieuwe rijden’ omvat drie basiselementen:
1. de rijstijl. Deze omvat onder andere elementen als starten zonder gas geven, zo
snel mogelijk bij lage toerentallen doorschakelen (binnen de bebouwde kom de
vijfde versnelling gebruiken) en waar mogelijk de auto in een zo hoog mogelijke
versnelling laten uitrollen in plaats van remmen. Vooruitkijken dus.
2. bandenspanning en -onderhoud. Regelmatige controle van de bandenspanning
verhoogt de veiligheid en reduceert het brandstofverbruik.
3. het gebruik van instrumenten die de machinist/bestuurder informatie geven over
onzuinig rijgedrag, over het actuele brandstofverbruik of het verbruik per rit.

De belangrijkste tips van ‘Het nieuwe rijden’, vertaald naar het
werken met mobiele werktuigen:
1. Werk zoveel mogelijk gelijkmatig. Vermijd plotselinge versnellingen en vertragingen.
2. Schakel zo vroeg mogelijk naar een hogere versnelling.
3. Ziet u dat u snelheid moet minderen of moet stoppen, laat dan tijdig gas los en laat de
machine in de versnelling van dat moment uitrollen. Dit geldt natuurlijk ook bij lastwisselingen.
4. Zet de motor af bij kortere stops. Start u weer, doe dit dan zonder gas te geven.
5. Controleer maandelijks de bandenspanning.
4.2 Brandstof EN 590
De meeste fabrikanten van mobiele werktuigen schrijven het gebruik van EN 590
genormeerde brandstof voor. En dit is niet voor niets! Rode gasolie kan grote
schades veroorzaken aan de motor. Het is daarom belangrijk om machinisten te
instrueren welke brandstof moet worden gebruikt. EN 590 genormeerde brandstof
is beschikbaar met verschillende zwavelgehaltes.
In de volgende tabel is te zien hoe verschillende brandstoffen zich tot elkaar verhouden.
Specificaties Huisbrandolie Gasolie Rood Diesel EN 590 zwavelvrij
Cetaangetal / Min. 48 Min. 51
Smerende werking
(Lubricity)
/ / Max. 460 micron
Zwavelgehalte Max. 2000 ppm Max. 2000 ppm Max. 10 ppm*
Cloud point zomer
+5 ºC
+4 ºC
+5 ºC
Cloud point winter
+1 ºC
-7 ºC
-7 ºC
C.F.P.P.* zomer
-10 ºC
-7 ºC
-3 ºC
C.F.P.P. winter
-12 ºC
-18 ºC
-20 ºC
* C.F.P.P. = Cold Filter Plugging Point
4.3 Start – Stop – Systeem
Iedereen kent het wel: machines die continu stationair draaien zonder dat er vermogen
van wordt gevraagd. Dit is erg belastend voor het milieu, kost onnodig veel
geld en is storend voor de omgeving.
Een Start – Stop – Systeem is een systeem dat dit voorkomt. De machinist kan door
middel van dit systeem de motor van de machine op afstand inschakelen en ook
weer uitschakelen. Daarnaast is het mogelijk het systeem zo in te stellen, dat na 3 minuten
stationair draaien de motor automatisch wordt uitgeschakeld. Hierdoor draait
de machine alleen maar op het moment dat er vermogen gevraagd wordt, waardoor
de omgeving en het milieu minder belast worden en geld wordt bespaard.
Roetfilters op werkmaterieel
4 Additionele maatregelen
16

17
Hoofdstuk 4
Een Start – Stop – Systeem is in verband met de veiligheid alleen werkzaam als de
versnelling van de machine in neutraal staat, de handrem aangetrokken is en de
machine stil staat. Het kan op alle soorten motoren worden geïnstalleerd, zoals
op aggregaten die dan op afstand door middel van een mobiele telefoon kunnen
worden bediend.
Resultaat
Het gebruik van een Start – Stop – Systeem levert een aantal voordelen op:
• minder brandstofverbruik: de motor draait alleen als het nodig is. Dit levert een
forse brandstofbesparing. Aangezien de motor alleen draait wanneer het nodig is
wordt ook het milieu minder belast en geld bespaard op brandstof en onderhoud
(draaiuren!);
• minder overlast: de omgeving waar de motor draait heeft minder last van de
stationair draaiende motor aangezien deze alleen loopt wanneer dit nodig is. Een
aggregaat met een Start – Stop –Systeem draait alleen wanneer dit daadwerkelijk
nodig is en voorkomt overlast in de omgeving;
• minder belasting van het roetfilter: een roetfilter werkt optimaal als de motor op
bedrijfstemperatuur is. Bij langdurig stationair draaien zit het roetfilter binnen de
kortste keren vol en valt de machine/truck stil. Om 6.30 uur de motor starten en
die dan eerst stationair laten lopen om tijdens een bak koffie een lekkere cabinetemperatuur
te krijgen, dat kan echt niet meer;
• onbevoegden kunnen geen oneigenlijk gebruik maken van de handels of andere
onderdelen van de machine of aggregaat en deze manipuleren.
Kosten
De kosten van een compleet Start – Stop – Systeem zijn beperkt. De brandstofbesparing
en de klanttevredenheid in acht nemende zal de investering zich snel terug
verdienen.
4.4 Regelmatig onderhoud
Mobiele werktuigen zijn per jaar meer uren in bedrijf dan een gemiddelde personenauto.
Dit vraagt veel van de motor. Regelmatig onderhoud van de motor
zorgt ervoor dat deze altijd goed afgesteld is, wat leidt tot optimalisering van het
verbrandingsproces. Dit kan zorgen voor 10% minder roetuitstoot. Onderdelen die
het verbrandingsproces beïnvloeden moeten extra gecontroleerd worden, net als
slangen, slangklemmen, verbindingsstukken en afdichtingen.

Roetfilters op werkmaterieel
5 Europese emissie-eisen aan mobiele werktuigen
18

19 Hoofdstuk 5
5 Europese emissie-eisen aan mobiele werktuigen
Europa heeft een beleid ontwikkeld om dieselmotoren schoner te maken. Aangezien
dit beleid veel inspanningen van de fabrikanten van motoren vergt, is besloten
om dit gefaseerd te realiseren. Hierbij is een onderscheid gemaakt in de vermogens
van de verschillende dieselmotoren.
De Europese richtlijn 97/68/EC heeft als doel om eenheid te brengen in emissiestandaarden
en type-goedkeuringsprocedures voor motoren die ingebouwd worden in
niet voor de openbare weg bedoelde mobiele werktuigen. Dit alles om gezondheid
en milieu te beschermen.
De grenswaarden voor DieselMotorenEmissies zijn voor mobiele werktuigen van
Stage II vastgesteld volgens de volgende tabel (richtlijn 97/68/EC).
Stage II
Nuttig Vermogen P (kW) 18-37 37-75 75-130 130-560
Koolmonoxide CO (g / kWh) 5,50 5,00 5,00 3,50
Stikstofoxide NOx (g / kWh) 8,00 7,00 6,00 6,00
Partikel PM (g / kWh) 0,80 0,40 0,30 0,20
Geldig vanaf 01-2001 01-2004 01-2003 01-2002
Voor mobiele werktuigen van Stage IIIa, IIIb en IV zijn de grenswaarden voor de
DieselMotorenEmissies vastgelegd in Europese richtlijn 2004/26/EC. De grenswaarden
zijn weergegeven in de volgende tabellen.
Stage IIIa
Nuttig Vermogen P (kW) 19 tot

Stage IIIb
Nuttig Vermogen P (kW) 37 tot

21 Hoofdstuk 6
6 Subsidieregeling Mobiele Werktuigen (SRMW)
Om het toepassen van roetfilters op mobiele werktuigen te stimuleren, heeft het
Ministerie van VROM per 1 januari 2008 een subsidieregeling ingevoerd, als aanvulling
op de reeds bestaande subsidieregelingen voor roetfilters voor wegvoertuigen.
Doel en subsidiebedrag
Doel van de regeling is een bijdrage te leveren aan de verbetering van de luchtkwaliteit
in Nederland door de DieselMotorenEmissies (DME’s) voor mobiele werktuigen
te verminderen.
De subsidieregeling is sinds 1 januari 2008 van kracht. Voor de regeling is in eerste
instantie tot en met 31 december 2008 € 7.000.000 beschikbaar. De subsidie
bedraagt 35% van de betaalde kosten voor aanschaf en inbouw van een emissieverminderende
voorziening, met een maximum van € 5.000. Als de aanvrager
BTW-plichtig is, worden voor de subsidie de kosten exclusief BTW in aanmerking
genomen. Per mobiel werktuig wordt slechts eenmaal subsidie verstrekt.
Categorieën
De subsidie wordt alleen verstrekt als het gaat om een roetfilter voor een mobiel
werktuig:
• met een dieselmotor met een vermogen van 75 tot en met 560 kW;
• waarbij de motor beschikt over een typegoedkeuring overeenkomstig fase II of
fase IIIA;
• waarbij het roetfilter niet bij de levering af fabriek al aanwezig is;
• bovendien moet het gaan om een ongebruikt filter.
Let op: als er voor het mobiele werktuig al van de MIA of VAMIL-regeling 3 gebruik
is gemaakt, wordt er geen subsidie verstrekt.
De volgende mobiele werktuigen komen in aanmerking voor subsidie:
1. verreiker of telescooplader;
2. hoogwerker;
3. mobiele kraan;
4. ruw terrein heftruck;
5. laadschop, shovel of wiellader;
6. graafmachine;
7. graaflaadcombinatie;
8. bulldozer;
9. dumper;
10. scraper of schraper;
11. grader;
12. asfalt-afwerkinstallatie;
13. asfaltfreesinstallatie;
14. wals.
3 MIA en Vamil zijn fiscale aftrekregelingen voor ondernemers die investeren in milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen die
voorkomen op de zogenoemde Milieulijst. Meer informatie vindt u op de website van SenterNovem.

Roetfilters
De subsidieregeling stelt een aantal emissiereductie-eisen:
• de emissie moet minstens 90% lager zijn dan de waarde die bij de typegoedkeuring
is gehanteerd;
• de grenswaarden voor de uitstoot van gasvormige verontreinigende stoffen mogen
niet worden overschreden;
• het mobiele werktuig moet ook na inbouw voldoen aan de eisen volgens de Wegenverkeerswet
1994 en de geluidsemissienormen volgens de Wet geluidhinder.
Verder stelt de subsidieregeling enkele technische eisen. Deze zijn overeenkomstig
de eisen uit de VERT-lijst 4 :
• het moet technisch onmogelijk zijn om het filterelement in omgekeerde richting
te monteren;
• de doorstromingsrichting van het filterelement moet met een goed zichtbare pijl
zijn aangegeven;
• aan de ingangszijde is een geschikt en afsluitbaar monsternamepunt aanwezig
voor de diagnose van het uitlaatgas voordat dit het roetfilter ingaat;
• het functioneren van het roetfilter moet elektronisch worden bewaakt, zodat
registratie plaatsvindt (‘datalogger’) en bij een tegendrukoverschrijding met
meer dan 200 mbar die langer dan 5 seconden aanhoudt een akoestisch of visueel
alarm wordt geactiveerd;
• het functioneren van het roetfilter mag niet tot gevolg hebben dat de geluidsproductie
van de machine toeneemt.
De volgende filters voldoen zonder verder benodigd bewijs aan de genoemde
emissiereductie-eisen:
• alle door de Dienst Wegverkeer (RDW) goedgekeurde gesloten merken en types,
mits tevens aan bovenstaande eisen is voldaan (dat wil zeggen dat gesloten roetfilters
goedgekeurd voor vrachtwagens ook in aanmerking komen voor subsidie
op mobiele werktuigen);
• alle filters die zijn opgenomen op de VERT-lijst.
Voor alle filters geldt dat ze altijd moeten voldoen aan de technische eisen.
Procedure
Alleen de eigenaar of houder van de machine kan de subsidie aanvragen. De
aanvraag moet ingediend worden bij SenterNovem, een agentschap van het
Ministerie van Economische Zaken. Het aanvraagformulier en meer informatie
is beschikbaar op de website www.senternovem.nl/SRMW. Informatie kan ook
opgevraagd worden door te bellen met de helpdesk verkeersmaatregelen
luchtkwaliteit SenterNovem: 038 – 45 53 400.
Roetfilters op werkmaterieel
6 Subsidieregeling Mobiele Werktuigen (SRMW)
4 VERT = Verminderung der Emissionen von Realmaschinen im Tunnelbau.
In de subsidieregeling is dit gedefinieerd als “alle filters behorende tot de categorie ‘Partikelfilter-Systeme für den
Dauereinsatz’ van de lijst van BAFU/Suva genaamd ‘Geprüfte und erprobte Partikelfilter-Systeme für die Nachrüstung von
Dieselmotoren’. Op deze lijst staan dus roetfilters die geschikt zijn om permanent te worden ingebouwd (‘Dauereinsatz’).
22

23 Hoofdstuk 6
Bij de aanvraag moeten de volgende documenten worden ingeleverd:
1. verklaring (zie ook Bijlage V van de Subsidieregeling) met:
a. verklaring van de eigenaar of houder van het werktuig met informatie over het
werktuig zelf, het inzetprofiel en de onderhoudstoestand;
b. verklaring van de inbouwer van de voorziening met informatie over welk filter
hij (op basis van de verklaring van de eigenaar of houder) heeft gemonteerd;
2. afschrift van de factuur (waarop uitsluitend de kosten voor aanschaf en inbouw
van het roetfilter staan; een combinatie met andere werkzaamheden, bijvoorbeeld
onderhoud of reparatie, is niet toegestaan) en een bijbehorend betalingsbewijs.
Op de factuur staat in ieder geval per mobiel werktuig:
a. het merk en type van het mobiele werktuig;
b. de aard van de emissieverminderende voorziening;
c. de merknaam, het type en het goedkeuringsnummer (Dienst Wegverkeer) of
het controlenummer van de geschiktheidstest (VERT-lijst);
3. als het roetfilter niet voorkomt op de VERT-lijst of de lijst van de Dienst Wegverkeer:
documenten waarmee wordt aangetoond dat het roetfilter voldoet aan de
eisen uit de subsidieregeling.
Bovenstaande tekst is een beschrijving van de inhoud van de subsidieregeling. Aan bovenstaande tekst kunnen geen
rechten worden ontleend. Voor de originele en volledige tekst van de subsidieregeling verwijzen we u naar de publicatie
in de Staatscourant, 27 december 2007.

Roetfilters op werkmaterieel
7 Dieselmotoren en roet
24

25 Hoofdstuk 7
7 Dieselmotoren en roet
In dit hoofdstuk gaan we in op de verschillende soorten roetfilters en de technische
specificaties die daarbij horen. Mogelijk denkt u ‘wat moet ik met al deze informatie,
ik vind het alleen belangrijk dat het roetfilter werkt.’ In dat geval kunt u
volstaan met alleen het lezen van de paragrafen 7.1 en 7.10. U weet dan alles wat u
moet weten. Wilt u meer weten over de techniek van de verschillende roetfilters,
lees dan ook de andere paragrafen van dit hoofdstuk.
7.1 Algemene informatie
Dieselmotoren zijn zuinig in het gebruik. Bij de verbranding van diesel komt echter
veel roet vrij. Roet bestaat uit deeltjes die ontstaan na onvolledige verbranding en
die bij afkoeling een zwart aërosol vormen. Een aërosol bestaat uit vaste of vloeibare
deeltjes die in een gasvormig milieu, in dit geval de atmosfeer, wordt verspreid.
Door hun geringe dimensie, van een tienduizendste tot een miljoenste van een
millimeter kunnen deze deeltjes probleemloos tot diep in de menselijke luchtwegen
doordringen. In het verleden ontstond roet voornamelijk ten gevolge van industriele
verbranding en huisverwarming. De voornaamste bron ligt momenteel bij de
dieselverbranding in personenwagens en vrachtvervoer. Een gevolg daarvan is dat
het grote publiek dagelijks en in hoge mate aan deze ongezonde deeltjes wordt
blootgesteld.
Bij het indelen van roetdeeltjes wordt onderscheid gemaakt in de grootte ervan:
• PM 10 : deeltjes met een doorsnede kleiner dan 10 micrometer;
• PM 2,5 : deeltjes met een doorsnede kleiner dan 2,5 micrometer;
• PM 0,1 : deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer (ultrafijn).
Zoals eerder vermeld vormen de roetpartikels in de uitlaatgassen
een gevaar voor de gezondheid: ze kunnen zware long- en hartaandoeningen
veroorzaken. Verschillende studies hebben aangetoond
dat per jaar 10.000 tot 19.000 sterfgevallen toe te schrijven zijn aan
de uitlaatgassen van dieselmotoren. De grootste boosdoener zijn de
PM 10 deeltjes, die afgevangen kunnen worden door roetfilters.
7.2 Soorten roetfilters
Een roetfilter is ontwikkeld om de uitstoot van roetdeeltjes van een
dieselmotor te verminderen. Het verminderen berust op verschillende
principes:
• het afvangen en opslaan van deeltjes;
• het afvangen en oxideren (verbranden) van deeltjes;
• het verlengen van de doorstroomtijd van een deeltje zodat het
direct wordt geoxideerd.

Het op dit moment meest gebruikte systeem is het afvangen en oxideren van de
deeltjes. Dit principe is onder andere toegepast in de CRT, DPX en CWF. Het afvangen
en opslaan van deeltjes wordt alleen toegepast wanneer het oxideren van de
deeltjes niet direct mogelijk of niet rendabel is. Voor het afvangen worden opzet
filters gebruikt of zogenaamde papieren filters. Het verlengen van de doorstroomtijd
is een relatief nieuwe techniek die nog in ontwikkeling is en zal in deze publicatie
niet verder behandeld worden.
7.3 Werking van roetfilters
Roetfilters kunnen worden onderscheiden in gesloten “wall flow” filters en (half)
open filters. 5 Het is verleidelijk een roetfilter te zien als een zeef waar uitlaatgassen
door heen kunnen en roetdeeltjes in blijven liggen. Deze voorstelling is echter
onjuist. Vooral de kleinere deeltjes worden afgevangen doordat zij vastkleven aan
de wanden van de poriën van het filtermateriaal. Roetfilters zijn daardoor ook voor
de allerkleinste deeltjes effectief.
Een roetfilter kan worden gemaakt van keramisch materiaal, bijvoorbeeld uit siliciumcarbide.
Een roetfilter wordt zo dicht mogelijk bij de motor in het uitlaatsysteem
gemonteerd. Er is onderscheid in passieve en actieve roetfilters. In een passief roetfilter
worden de roetdeeltjes opgevangen in een filter en door middel van katalyse
omgezet. In een actief roetfilter oxideren de roetdeeltjes door het toevoegen van
stoffen (additieven) aan het systeem, of door verbranding of verhitting van de
deeltjes.
Bij het monteren van een roetfilter is het streven dat het motorvermogen niet
wordt verminderd, maar het kan voorkomen dat de motor 2 tot 4 % meer brandstof
verbruikt.
7.4 Toepassing van roetfilters
Met een roetfilter kan de deeltjesemissie sterk worden gereduceerd. De reductie is
in de praktijk afhankelijk van het type motor en het zwavelgehalte in de brandstof.
Afhankelijk van deze factoren kan een roetfilter de emissie van deeltjes verminderen
met meer dan 90 %.
Naast een reductie van roet zorgt het filter ook voor reductie van de uitstoot van
koolwaterstoffen (HC’s) en CO; een reductie van meer dan 70 % is aangetoond.
Door de ophoping van vervuilende deeltjes afkomstig van de motorolie, brandstof
en slijtage van de motor treedt vervuiling van het filter op. Deze vervuiling kan niet
worden geregenereerd. Daarom moet het filter regelmatig worden onderhouden
en schoongemaakt. Door de vervuiling neemt na verloop van tijd de tegendruk van
het filter toe.
5 Let op: voor half open filters wordt geen subsidie verstrekt! Ook worden ze door de Arbeidsinspectie niet gezien als
afdoende bescherming.
Roetfilters op werkmaterieel
7 Dieselmotoren en roet
26

27 Hoofdstuk 7
Het roetfilter stelt drie voorwaarden:
• de dieselbrandstof moet zwavelvrij zijn;
• het oxidatieproces van de koolstof tijdens de regeneratie vereist een uitlaatgastemperatuur
die regelmatig boven de 275 °C uitkomt;
• het roetfilter kan toegepast worden bij Euro2 en Euro3-dieselmotoren.
Wanneer een roetfilter op een bestaande machine gemonteerd wordt mag het
zwavelgehalte maximaal 50 ppm zijn en het olieverbruik niet hoger dan 1 liter op
1000 km of 1 liter op 20 draaiuren.
Het roetfilter beïnvloedt waarden als de uitlaatgastemperatuur en tegendruk. Het
type roetfilter is tevens afhankelijk van de cilinderinhoud en roetuitstoot (roetwaarde)
van de motor. Het type roetfilter moet daarom aangepast worden aan de
specificaties van de fabrikant.
7.5 Roetfilterfamilies
De roetfilters worden in eerste instantie opgedeeld in twee soorten met de volgende
kenmerken:
• wegwerpfilters: wanneer het filterelement vol is, wordt het vervangen door een
nieuw (afvangen en opslaan);
• herbruikbaar: wanneer het filter vol is wordt het verzameld roet verbrand en kan
het opnieuw worden gebruikt (afvangen en oxideren).
De herbruikbare filters kunnen op hun beurt weer onderverdeeld worden in twee
soorten met de volgende kenmerken:
• half open: deel van het uitlaatgassen worden gefilterd, deze soorten worden bij
“niet voor de weg bestemde” mobiele machines niet gebruikt;
• hoog rendement: de uitlaatgassen worden geheel gefilterd.
De hoogrendement filters kunnen weer onderverdeeld worden in drie groepen:
• keramische monolieten: circa. 90% van de toepassingen;
• gesinterd metaal: circa 8% van de toepassingen;
• hittebestendige vezels: circa 2% van de toepassingen
Aangezien de keramische monolieten het meest voorkomen zullen we alleen die in
deze publicatie behandelen.
Het filter van keramisch monoliet (keramisch filter uit één stuk) is een “wall flow”-
of gesloten filter waarvan de kanalen om en om zijn afgedicht. De kanalen hebben
poreuze wanden waar de gassen doorgelaten worden en het roet zich tegen de
wanden verzameld (zie afbeelding).

7.6 Voorbeelden van
filtersystemen
CWF-Filter (Coated
Wall Flow)
Het CWF-filtersysteem
is een met edelmetaal
gecoat keramisch “wall
flow” filter. Door de coating
op de filter vindt de
regeneratie van de filter
al bij een lage temperatuur
plaats (+/- 250 °C).
Randvoorwaarden voor het gebruik van het CWF-systeem:
• de brandstof mag niet meer dan 350 ppm zwavel bevatten;
• de uitlaatgastemperatuur moet minimaal 30% van de inzet boven de 250 °C komen;
• de filter moet eens per 1000 bedrijfsuren (minimaal eens per jaar) worden gereinigd.
Een CWF-filter kan toegepast worden op zowel turbo als niet turbo geladen dieselmotoren.
CWF-filter
Reducties na het filter:
• roet >90%;
• koolwaterstof >95%;
• koolmonoxide >95%.
Er is een minimale toename van stikstofdioxide (NO).
CRT-filter (Continously
Regenerating Trap)
Het CRT-systeem is een
keramisch “wall flow”
filter met een voorgeschakelde
oxidatie
katalysator. De door de
katalysator geproduceerde
stikstofdioxide
zorgt voor de oxidatie
van de roetdeeltjes, die
Roetfilters op werkmaterieel
7 Dieselmotoren en roet
28
!

29 Hoofdstuk 7
door het filter uit de uitlaatgassen stroom zijn gefilterd. Randvoorwaarden voor het
gebruik van het CRT systeem:
• de brandstof mag niet meer dan 50 ppm zwavel bevatten;
• de uitlaatgastemperatuur moet minimaal 30% van de inzet boven de 275 °C komen;
• het filter moet eens per 1000 bedrijfsuren (minimaal eens per jaar) worden gereinigd.
De CRT is alleen geschikt voor turbo geladen motoren.
CRT-filter
De roetreductie is > 90%.
DPX-filter
Het DPX-filtersysteem is een met edelmetaal gecoat keramisch “wall flow” filter.
Door de coating op het filter vindt de regeneratie van het filter al bij een lage
temperatuur plaats ( +/- 275 °C). Randvoorwaarden voor het gebruik van het DPXsysteem:
• de brandstof mag niet meer dan 50 ppm zwavel bevatten;
• de uitlaatgastemperatuur moet minimaal 30% van de inzet boven de 275 °C komen;
• het filter moet eens per 1000 bedrijfsuren (minimaal eens per jaar) worden gereinigd.
De DPX kan toegepast worden op zowel turbo als niet turbo geladen dieselmotoren.
DPX-filter
De roetreductie is >90%.
SCR (Selective Catalytic Reaction)
Om de uitstoot van NOx (stikstof oxides) nog meer te
verminderen, kan een CRT of DPX filtersysteem uitgerust
worden met SCR. Door middel van SCR kan een
vooraf geregelde reactie plaatsvinden.
Dit wordt gedaan door ammoniak( ureum) aan de
gassen toe te voegen en dan over een katalysator te
leiden zodat de NOx omgezet wordt in N2 (stikstof)
en de ammoniak in water. Deze techniek wordt veel
toegepast op stationaire dieselmotoren en aardgasmotoren,
welke worden gebruik voor de opwekking
van stroom of het aandrijven van pompen. Sinds een

ookgas
generator
(motor)
uitlaatgas
ureum
tank
paar jaar is het ook mogelijk om deze techniek toe te passen op dynamische motor
inzet zoals bussen, vrachtwagens en op horizontaal/verticaal transportmachines.
Hieronder wordt SCR schematisch weergegeven.
ureum inspuitlans
mengen van ureum
MSR
kast
SCR
streek
OXI
streek
gezuiverd gas
reactor
SCR voldoet aan de euro 4-
en 5 norm.
Voordeel van dit systeem is
dat er een grote reductie is
van CO, HC, PM en NOx.
Nadelen van dit systeem
zijn de grotere constructie,
een duurder systeem en er
is additief (ureum) noodzakelijk.
7.7 Regeneratie (reinigen)
van dieselroetfilters
Na verloop van tijd zullen
de wanden van het filter
met roet bedekt zijn en
raakt het verstopt. Het
filter moet dan gereinigd
worden. Dit reinigen betekent
dat de brandbare be-
standdelen van het roet worden verbrand (oxidatie). Om de verbranding op gang te
brengen zijn ontstekingstemperaturen nodig tussen de 350 °C en 600 °C afhankelijk
van het soort reinigingsproces. Dit proces noemen we regeneren. Er zijn verschillende
manieren om te regenereren:
Actief regenereren
Het regeneratieproces moet door mensen gestart en onderhouden worden. Kenmerk
van dit proces is dat de uitlaatgastemperatuur laag is (< 300 °C). Het proces
wordt ingeschakeld door de temperatuur van de uitlaatgassen te verhogen door
elektrische bijverwarming of bijverwarming door middel van een dieselbrander. De
bijverwarming kan op de machine gemonteerd zijn (elektrisch on board of dieselbrander)
of als gescheiden apparaat (elektrisch off board).
Passief regenereren
Het regeneratieproces wordt automatisch gestart en onderhouden. Kenmerk van
dit proces is dat de uitlaatgastemperatuur relatief hoog is ( > 300 °C). Deze temperaturen
kunnen, zelfs door moderne dieselmotoren, nauwelijks bereikt worden.
Daardoor moeten er katalysatoren toegevoegd worden om de reactie bij een lage
temperatuur toch op gang te brengen of er worden toevoegingen aan de brandstof
bijgemengd.
Roetfilters op werkmaterieel
7 Dieselmotoren en roet
30

31 Hoofdstuk 7
Katalysatoren worden uitgevoerd als een katalysator/filtercombinatie of als een
filter met een katalytische laag.
Passief/Actief regenereren
Het proces start automatisch, maar is tussentijds wel bij te sturen. Kenmerk van
dit proces is dat de uitlaatgastemperatuur sterk varieert. Uitlaatgastemperaturen
kunnen hoger gemaakt worden door de luchtinlaat te smoren of door brandstof
na-inspuiting in combinatie met een katalysator.
7.8 Voorbeelden van actieve regeneratie
Off-Board
Wanneer het filterelement vol is wordt het gedemonteerd en op een regeneratiestation
geplaatst. De regeneratie duurt ½ tot 2 uur, afhankelijk van de grootte van
het filter en het vermogen van het regeneratiestation.
De voordelen zijn dat de installatie eenvoudig is in uitvoering en gebruik, een lage
aanschafprijs heeft en dat de regeneratie gecontroleerd uitgevoerd wordt.
De nadelen zijn dat de regeneratie discipline vereist, tijdrovend is en dat men het
filter moet demonteren. Ook is verbranding van het filter tijdens de regeneratie
niet denkbeeldig.
On-Board
Wanneer het filterelement vol is wordt de machine op het elektriciteitsnet aangesloten.
De regeneratie duurt ½ tot 2 uur, afhankelijk van de grootte van het filter
en het vermogen van de regeneratie warmtespiraal. Men is afhankelijk van een
elektriciteitsbron.
De voordelen zijn dat de installatie eenvoudig is in uitvoering en gebruik, een lage
aanschafprijs heeft en dat de regeneratie gecontroleerd uitgevoerd wordt.
De nadelen zijn dat de regeneratie discipline vereist, tijdrovend is en de machine
kan tijdens de regeneratie niet gebruikt worden. Men is afhankelijk van een elektriciteitsbron.
Dieselbrander
Wanneer het filterelement vol is, wordt de motor stilgezet en de regeneratie in
gang gezet middels de dieselbrander. De regeneratie duurt 10 tot 20 minuten,
afhankelijk van de grootte van het filter.
De voordelen zijn dat er geen externe energiebron nodig is, de regeneratie snel
verloopt en eenvoudig in gebruik is.
De nadelen zijn dat de installatie relatief complex is, de machine stilstaat tijdens de
regeneratie en de aanschafprijs hoog is.

7.9 Voorbeelden van passieve regeneratie
Brandstofadditieven (verhogen van de uitlaatgastemperatuur)
Het regeneratie proces start vanzelf wanneer de uitlaatgassentemperatuur hoog
genoeg is (250 – 300 °C), onafhankelijk van de belasting van het filter.
De voordelen zijn dat er geen externe energiebron nodig is, geen extra apparaat,
de ongevoeligheid voor de kwaliteit van de brandstof, regeneratie is mogelijk
tijdens het operationele proces en er is geen gebruiksaanwijzing anders dan de
toevoeging van het additief.
De nadelen zijn dat de asresten, veroorzaakt door het additief, vaker verwijderd
moeten worden. Ook zijn er de kosten van het additief.
Katalytische behandeling (verlagen van de ontbrandingstemperatuur van het roet)
Door verschillende katalysatoren toe te passen kan men de ontbrandingstemperatuur
van het roet verlagen. Hieronder volgen voorbeelden van mogelijke combinaties.
T30 Systeem
> 550 – 600 ºC Zelfontbrandingstemperatuur v/h roet
> 380 – 420 ºC Katalytisch met Basismetalen
> 3xx ºC Katalytisch met 5g Pt(platina)
> 340 ºC Licht katalytisch met Pt + FBC
> 325 ºC Katalytisch met 50g Pt
Filterbehandeling/temperatuur combinaties voor zelfontbranding van het roet
Met T30 wordt bedoeld dat de vermelde temperatuur zeker 30 % van de draaiuren
aanwezig moet zijn.
Roetfilters op werkmaterieel
7 Dieselmotoren en roet
32

33 Hoofdstuk 7
Passieve regeneratie is niet alleen afhankelijk van temperatuur, ook de tegendruk
van de uitlaat bepaalt de mate en snelheid van de regeneratie. Dit is weergegeven
in de figuur hier onder.
Tegendruk (mbar) ➝
300
250
200
150
100
50
Katalytische behandeling
0
100 200 300 400 500 600
Temperatuur (ºC) ➝
Tenslotte worden de verschillende roetfilters met elkaar vergeleken ten opzichte
van de mate van (passieve) regeneratie en de tijdsduur van de regeneratie. De
uitlaat gassentemperatuur is hierbij op 600 ºC afgesteld. Dit is weergegeven in de
grafiek hieronder.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Regeneratie
Na 2 - 4
minuten
Filter
+
Additief
Na 6 - 8
minuten
Filter
katalytisch
behandeld
Na
10 minuten
Filter
onbehandeld
zonder additief

7.10 Keuze van een roetfilter
Op de vraag welk type roetfilter nu geschikt is voor een bepaald mobiel werktuig
is geen pasklaar antwoord te geven. Dit zal afhangen van diverse factoren. Bij het
bepalen van het geschikte roetfilter kunnen de volgende vragen een rol spelen:
• bevindt de machine zich binnen, buiten of een combinatie daarvan?
• bevindt de machine zich in de buurt van een elektrische bron?
• werkt de machine in het veld, ver van de onderhoudswerkplaats?
• wat is de bedrijfstijd per dag van de machine?
• waar wordt de machine voor ingezet?
• is zwavelarme dieselolie verkrijgbaar?
• hoe groot is het olieverbruik?
Deze vragen kunnen het beste samen met de dealer van roetfilters doorgenomen
worden, waarbij een aantal kenmerken van de machine ook een rol spelen, bijvoorbeeld:
• hoe hoog is de uitlaatgastemperatuur?
• wat is de maximale tegendruk van het systeem?
• wat is de cilinderinhoud/nominaal toerental?
• wat is de roetwaarde/onderhoudsinterval?
De antwoorden op deze vragen moeten leiden tot een juiste keuze van het roetfilter.
Maak de keuze altijd in samenwerking met de importeur/leverancier van de
machine!
Roetfilters op werkmaterieel
8 Onderhoud en keuring van het roetfilter
34

35 Hoofdstuk 8
8 Onderhoud en keuring van het roetfilter
Om het roetfilter ook na plaatsing steeds goed te laten werken, is het nodig het te
onderhouden en te laten keuren.
8.1 Regelmatig onderhoud
Een roetfilter zonder onderhoudsintervallen bestaat niet. Hoe vaak er onderhoud
nodig is, is wél afhankelijk van het gekozen filtersysteem. De meeste systemen
moeten minimaal één keer per jaar onderhoud krijgen. In het algemeen kan men
stellen dat voor het onderhoudsinterval geldt:
Smeerolieconsumptie * Filtervolume * Filteroppervlak * Verzamelde asvolume
Een voorbeeld
Een passief CRT filter heeft een verwachte levensduur van 5000 uur.
Tijdens de regeneratie perioden kunnen asresten in de poriën van de wand gaan
sinteren (inbranden), waardoor het filter kan verstoppen. De fabrikant schrijft dus
voor:
• na 500 draaiuren de asresten uit het filter verwijderen met een HEPA stofzuiger
en vervolgens met water spoelen;
• na 1000 draaiuren het filter een ovenbehandeling geven, daarna weer wassen en
drogen;
• vervolgens weer na 500 uur de asresten verwijderen, enzovoort.

Ieder type filter heeft zijn eigen schoonmaakprocedures. Volg hierbij altijd de instructies
van de fabrikant.
Het filtersysteem kan met een datalogging systeem gevolgd worden. Via de data-
logging kan worden vastgesteld, bijvoorbeeld over een periode van drie maanden,
hoe de drukontwikkeling is verlopen. Dit wordt in een grafiek zichtbaar gemaakt.
Figuur: Voorbeeld uitlezing datalogger.
8.2 Periodieke keuring
De periodieke keuring is bedoeld om vast te stellen of het roetfilter adequaat functioneert.
Het is een visuele/auditieve keuring plus datalogging. Geeft deze visuele
keuring/inspectie onduidelijke resultaten dan wordt een meting op de K-waarde
gelast. Alle te keuren aspecten zijn op een keuringsformulier samengebracht.
Roetfilters op werkmaterieel
8 Onderhoud en keuring van het roetfilter
36

37 Hoofdstuk 8
Gebruiker
Naam
Adres
Postcode
Plaats
Telefoon
Cont.pers.
Roetfilter
Merk Keurend bedrijf
Bouwjaar Naam
Type Adres
Serie no. bouwmachine Postcode
Serie no. roetfilter Plaats
Keuringsdatum Telefoon
Stickernummer Keurmeester
1 Visuele en auditieve keuringsitems
1 Afdichtingen
2 Ophanging/bevestiging
3 Elektrische aansluitingen
4 Doorstroombaarheid filter
5 Materiaalverkleuring
6 Geluidsontwikkeling
GOED
Bevindingen Aanbevelingen
Visuele en auditieve keuringsitems: Datalogging:
Goedgekeurd/afgekeurd Getekend voor gezien
handtekening keurmeester handtekening klantbedrijf
MATIG
SLECHT
N.V.T.
2 Datalogging
1 Regeneratie-intervallen
2 Drukverloop
3 Frequentie waarin pieken optreden
4 Temperatuurverschillen voor en na
het filter
specimen
GOED
MATIG
SLECHT
N.V.T.
Revisienr.: 01-09-’07

Roetfilters op werkmaterieel
Voetnoten
38

39 Aantekeningen

BMWT-KEUR
BMWT-Keur
Voor de keuring van al uw
mobiele werktuigen.
Vlietweg 17U
2266 AK Leidschendam
Tel.: (070) 301 01 03
Fax: (070) 317 60 58
www.bmwt.nl
secr@bmwt.nl
ELvF
Erkend Leverancier van Filters
Wielingenstraat 28
1078 KL Amsterdam
Postbus 74800
1070 DM Amsterdam
Tel.: (020) 50 44 949
www.raivereniging.nl
SenterNovem
Agentschap voor duurzaamheid
en innovatie.
Catharijnesingel 59
Postbus 8242
3503 RE Utrecht
Tel.: (030) 239 34 93
Fax: (030) 231 64 91
www.senternovem.nl
info@senternovem.nl
Ministerie van VROM
Staat voor ruimte, milieu, wonen,
wijken en integratie.
Rijnstraat 8
2515 XP DEN HAAG
Postbus 20951
2500 EZ DEN HAAG
Tel.: (070) 339 39 39
www.vrom.nl
vrominfo@postbus51.nl