Tennis & Coach nr 4 aug 2009 - SportKaderServices

Handen bij elkaar 

Service McEnroe 

Bohm vs Van Galen 

jaargang 50 | nummer 4 | augustus 2009

www.tennisencoach.nl 

inhoud 

4 Column 

4 Nieuws 

6 Leertennis 

7 De favoriete oefeningen van… 

8 Martin Bohm vs Robin van Galen 

10 Visueel Tennis 

14 Neem altijd twee stappen 

16 Handen bij elkaar 

21 Over voedingssupplementen 

23 Daan Jensen geeft mentale tips 

24 VNT nieuws 

30 Media 

Cover 

Hoe meer stapjes hoe beter, 

denken veel trainers. Niet waar, 

zegt Jim Hord. Met precies 

twee stappen kun je vrijwel alle 

ballen halen. Het levert meer 

rust op en een betere timing. 

Op de cover Gael Monfils in 

actie tijdens de US Open van 

2008. 

© Henk Abbink jaargang 

colofon 

Copyright 

Niets uit deze uitgave mag 

worden vermenigvuldigd en/ 

of openbaar ge maakt door 

middel van druk, fotocopy, 

microfilm digitaal of welke 

wijze dan ook, zonder 

toestemming van de uitgever. 

ISSN: 0928-9372 

Verschillende sporten, verschillende leiderschapstijlen, toch overstegen de onderlinge 

raakvlakken de verschillen tussen tenniscoach Martin Bohm en waterpolocoach Robin 

van Galen. Ze ontrafelden hun geheimen tijdens VNT-seminar in Alkmaar. 

Visueel Tennis 10 

Eindeloos blijven we onze leerlingen verbale tips 

geven, maar volgens John Yandell leidt dit nauwelijks 

tot vooruitgang. Een combinatie van beeld en gevoel 

werkt veel beter. Yandell hielp ooit John McEnroe om 

zijn service weer terug te vinden. © Rien Hokken 

Topspelers hebben vrijwel nooit hun 

handen verder uit elkaar dan schouderbreedte, 

ontdekte David Stanisic. 

Zet dat eens naast de gemiddelde 

recreant bij wie de balansarm vaak alle 

kanten op gaat. Dus handen bij elkaar. 

Tennis & Coach is een uitgave van de Vereniging van Nederlandse Tennisleraren (VNT). Het tijdschrift verschijnt zes keer per jaar. 

hoofdredacteur 

Marcel Crok 

redactie 

Janneke Hofman, 

Henk Abbink 

vaste medewerkers 

Daniel Abbink, 

Anousjka van Exel, 

Ramon Gulikers, 

Corrie Hendriks, 

Roy Hartsuiker, 

Daan Jensen, 

Marco Knippen, 

Olivier Lingbeek, 

Coert Verdoorn 



Bohm vs Van Galen 

ALTIJ A D TWEE 

STAPP TA EN 

50 | nummer 4 | augustus 2009 

redactie / abonnementen 

Frederik Hendrikstraat 34 hs 

1052 HV Amsterdam 

tel. 020 - 770 50 96 

redactie@tennisencoach.nl 


advertenties 

Mart Crok 

Tegelstraat 1 

1723 MJ Noord-Scharwoude 

tel. 0226 34 34 36 

fax 0226 34 36 30 

martcrok@gmail.com 

Tennis & Coach op internet 


VNT 

Corrie Hendriks 

postbus 93259 

2509 AG Den Haag 

Bezoekadres: 

Stuyvesantplein 19a, 

2593 EK Den Haag 

tel. 070 - 385 90 01 

fax 070 - 383 64 09 

vnt@tennisleraren.nl 

www.tennisleraren.nl 

16 

8 

Bohm versus 

Van Galen 


aan dit nummer werkten mee 

Peter Methorst, David Stanisic, Martin 

Bohm, Robin van Galen, Jim Hord, 

Rutger Gerritsen, John Yandell 

grafisch ontwerp / opmaak 

Omniafausta grafisch ontwerp 

fotografie Mart Crok, Henk Abbink 

drukwerk Geers offset 

oplage 4.000 exemplaren 

abonnement €34,– per 

jaar voor 6 nummers 

(abonnees buiten 

Nederland: €9,– extra 

aan verzend kosten). 

Abonnementen gelden 

voor een kalenderjaar. 

Opzeggingen: schriftelijk 

en twee maanden 

voor het einde van een 

kalenderjaar. 

Losse nummers: €10,–

Column 

Column 

Marcel Crok, hoofdredacteur 

redactie@tennisencoach.nl 

4 

nieuws 

Nieuws 

Nieuws

Meer nieuws op www.tennisencoach.nl Redactie Marcel Crok , Henk Abbink 

5

LEERTENNIS 

Ramon Gulikers (34) gaf na de Pabo tennisles bij TC Bunde en Laurense Tennis Academy. Inmiddels werkt 

hij als webredacteur voor de website van Randstad. Daarnaast is hij de motor achter Leertennis.nl, een 

website met praktische tips voor je tennisspel en een plek waar trainers met elkaar kunnen discussiëren. 

De ontwikkelde tennistrainer 

De vakantie zit erop en de laatste twee maanden 

van het zomerseizoen gaan in. Langzaamaan wordt 

het weer vroeger donker en worden de buren van 

de tennisclub weer zichtbaar door de kaler wordende 

bomen. Tijd voor de tweede helft van de 

zomertrainingen en het voorbereiden van de wintertrainingen. 

Hoe zit het met de activiteiten voor de zomerstop? 

Als zelfstandig tennistrainer heb je de neiging om 

steeds te werken volgens het bekende ritme van 

voorbereiden en uitvoeren, afhankelijk van het seizoen. 

Evalueer je jezelf en je leerlingen ook, zodat 

je verbeterpunten kunt achterhalen en jezelf kunt 

ontwikkelen? 

Ik werk zelf alweer een aantal jaren in een commerciële 

omgeving (Randstad) en daar zijn functioneringsgesprekken 

en ontwikkelgesprekken een 

vast onderdeel van je loopbaan. Als zelfstandig 

werkende tennistrainer had ik geen andere reflectie 

dan mijn eigen. Toen ik de overstap maakte naar 

het bedrijfsleven ging er dan ook een wereld van 

ontwikkeling voor me open. Daarom een koppeling 

van de tennisbaan met het bedrijfsleven over jezelf 

evalueren en ontwikkelen. 

De mogelijkheid om jezelf te ontwikkelen is voor 

veel trainers erg belangrijk, lees mijn vorige artikel 

in T&C. Hieronder volgen een aantal ontwikkeltips 

ter inspiratie. Deze tips brengen je op ideeën om je 

ontwikkelbehoefte naar concrete acties te ontwikkelen, 

voor de kortere en de langere termijn. En 

als we het hebben over de ontwikkeling van jou 

als tennistrainer, dan moet je jezelf ook niet alleen 

beperken tot het beter beheersen van didactische 

vaardigheden. Kijk ook naar je persoonlijke ontwikkeling, 

bijvoorbeeld beter leren organiseren of commerciëler 

worden. 

1. Het meeste leer je op de tennisbaan zelf. Zoek 

actief naar leersituaties waarin je kunt groeien in 

de competenties die je (verder) wilt ontwikkelen. 

6 

2. Zoek iemand in je omgeving die een expert is 

op de door jou te ontwikkelen competentie. 

Bijvoorbeeld iemand die je om die competentie 

bewondert. Gebruik deze persoon als voorbeeld 

en sparringpartner. Vraag deze persoon 

of hij/zij jou wil coachen en voer activiteiten uit 

die betrekking hebben op de te ontwikkelen 

competentie. Deze persoon kan een andere 

tennistrainer zijn, maar juist ook iemand uit 

een hele andere hoek. Wil jij beter leren organiseren, 

dan kan iemand uit het bedrijfsleven je 

ook heel goed helpen. 

3. Zoek mensen in je omgeving die je directe 

feedback kunnen geven. Niet altijd is het voor 

Als zelfstandig werkende tennistrainer had ik geen 

andere reflectie dan mijn eigen 

anderen even makkelijk om scherpe feedback 

te geven. Zoek iemand die je vertrouwt en die 

niet te beroerd is je de spiegel voor te houden. 

4. Volg trainingen/opleidingen/seminars die 

betrekking hebben op de te ontwikkelen competentie. 

Op bijna alle gebieden is er training 

mogelijk, hou de website van de KNLTB, de 

VNT of Tennis & Coach in de gaten. 

5. Lees boeken over de te ontwikkelen competentie. 

Er zijn talloze boeken geschreven over 

tennis of over persoonlijke ontwikkeling. 

6. Gebruik internet als bron. Over tennistechnieken 

en -tactieken en persoonlijke ontwikkeling 

is een wereld aan informatie beschikbaar en 

kun je heel veel inspiratie putten. Tik maar 

eens de naam van een willekeurige tennisvraag 

of competentie in op Google. 

7. Besef jezelf dat niet alle competenties even 

makkelijk ontwikkelbaar zijn. Er kunnen bepaal- 

de competenties zijn die minder goed jouw persoonlijkheid 

passen. 

8. Focus niet alleen op je minder ontwikkelde competenties, 

maar denk ook eens na hoe je je sterke 

competenties verder kunt uitbouwen en benutten. 

Werken vanuit je kracht. 

Persoonlijke ontwikkeling begint dus bij jezelf, jij 

bepaalt wat je wilt verbeteren of verdiepen. Praat 

daarom met mensen om je heen, leerlingen, 

bestuursleden, vrienden, familie en vraag hen wat 

jouw sterke kanten en ontwikkelpunten zijn. Mensen 

die je alleen als tennistrainer kennen zullen weer 

andere zaken zien dan de mensen die je alleen ‘offcourt’ 

kennen. Maar je zult in alle antwoorden toch 

een rode draad gaan zien. Je bent tenslotte wie je 

bent. Tel bij de antwoorden die je krijgt je eigen 

inzichten en komt tot een heel mooi ontwikkelplan. 

De volgende stap is het maken van een concreet 

plan om je ontwikkelpunten aan te gaan pakken. 

Hou het simpel, maar nogmaals concreet. Dus stel 

doelen op die je met je agenda controleert, zo kun 

je voor jezelf aangeven dat je over drie maanden een 

bepaalde competentie wilt hebben ontwikkeld. Geef 

ook concreet aan hoe je dat controleert. Bijvoorbeeld 

je wilt een groei van het aantal jeugdleden 

van 20% realiseren van april tot en met juli of vanaf 

april wil je gaan toewerken naar een stijging van het 

aantal lesuren met tien uur voor de komende winterperiode. 

Je doelen zijn geformuleerd, de volgende stap is 

Toen ik de overstap maakte naar het bedrijfsleven ging 

er een wereld van ontwikkeling voor me open 

de realisatie daarvan. Net als het maken van een 

lesvoorbereiding van een tennisles moet dit nu ook 

geen probleem zijn. Je hebt immers een duidelijk 

doel en het zoeken naar manieren om dat doel te 

bereiken is dan een stuk makkelijker. Gebruik hiervoor 

ook weer de tips die hierboven zijn beschreven. 

Heel veel succes met je eigen ontwikkeling als tennistrainer!

DE FAVORIETE 

OEFENINGEN VAN... 

Peter Methorst 

Peter Methorst (45) doorliep CIOS Overveen 

A en B bij Johan Kortebein in 1987. Sindsdien 

is hij fulltime tennisleraar in voornamelijk het 

Gooi. Momenteel is hij trainer bij tennispark 

Zon en Wind in Naarden. Methorst is ook al 

vijftien jaar werkzaam als bedrijfstennisleraar 

en organisator van tenniskampen en 

regiocompetities. 

Sinds drie jaar heeft hij het druk met de 

door hem zelf opgerichte stichting Intentio. 

Deze stichting zet zich in voor kinderen in 

vluchtelingenkampen en kindertehuizen. 

Methorst voert regelmatig aandachts- en 

steunprojecten met sport, spel en recreatie uit 

in Poolse kindertehuizen. 

In 2008 was hij genomineerd voor de 

Tennistrainer van het Jaar. 

Heb jij ook een favoriete top drie? 

Bel Tennis & Coach (020) 7705096 

Of mail naar redactie@tennisencoach.nl 

3 

2 

1 

T 

A' 

A 

A 

A 

A 

B 

1 

B 

2 

B' 

3 

6 

1 

C 

F4 

5 

E 

3 

4 

oefening Enkelspel met op iedere baseline één speler. Speler A slaat alleen ballen diep cross en speler 

B alleen langs de lijn. Als variatie kan je na één ronde het punt laten uitspelen, de winnaar mag 

de volgende ronde cross spelen. 

motivatie Ideale oefening om technisch richtingverandering te trainen. Ook voor het bijbrengen 

van de tactische keuze voor langs de lijn of cross geschikt. 

D 

doel richtingverandering in 

het achterveld 

aard technisch/tactisch 

niveau licht tot zeer gevorderd 

bron eigen 

doel oplopen bij een korte bal 


niveau lichtgevorderd tot zeer 

gevorderd 

bron eigen 

oefening Halve baan rechtdoor, speler A begint met een diepe bal de rally. Elke speler zoekt de 

mogelijkheid om in het veld te staan/slaan, dan volgt een verplichte approach en punt uitspelen. 

Vele variatie zijn mogelijk in o.a. de manier van verdedigen door bijvoorbeeld uitsluiten van de lob. 

motivatie Een mooi oefenvorm om controle op lengteslagen te trainen. Ook het herkennen van 

een bal om druk te zetten en het daadwerkelijk schakelen naar de approach is goed te trainen. 

1 

1 

A' 

1 

4 

D' 

C 2 

D 

3 

3 

2 

3 

2 

4 

2 

doel spelen van alle 

zones gericht op het 

dubbelspel 


niveau elk niveau 

bron eigen 

oefening Op elke baseline staan twee spelers en de trainer achter een duo brengt de bal in het spel. 

Het tweetal aan de overkant moet drie rally’s winnen in verschillende situaties. Eerst in het achterveld 

waarbij de ballen moeten stuiten. Hierna komen beide spelers oplopen en krijgen ze de eerste 

bal halfcourt. Tenslotte staan beide spelers aan het net en moeten met een smash het punt beslissen. 

Als één van de drie situaties wordt verloren begint het weer bij de baseline. Bij het winnen van 

alle drie de situaties op rij worden zij het ‘koningskoppel’ en wordt er van kant gewisseld. 

motivatie Geconcentreerd blijven in alle situaties en het leren spelen en juiste keuzes maken in de 

verschillende zones. 

B 

B' 

B 

C 

D 

7

BOHM VERSUS VAN GALE 

Martin Bohm 

Verschillende sporten, verschillende 

leiderschapstijlen, toch overstegen de 

onderlinge raakvlakken de verschillen tussen 

tenniscoach Martin Bohm en waterpolocoach 

Robin van Galen. Ze ontrafelden hun 

geheimen tijdens VNT-seminar in Alkmaar. 

Coaching is belangrijk maar hoeft, zelfs op 

topsportniveau, geenszins hoogdravend te 

zijn. 

Tekst Marco Knippen 

8 

Robin van Galen tijdens de thuiskomst van de Olympische atleten in het 

Olympisch Stadion in Amsterdam. © McSmith, Wikipedia 

‘Keep it simple and stupid’. Het onverholen advies van de gerenommeerde 

tenniscoach Martin Bohm ontlokte gegrinnik bij de aanwezigen 

tijdens het jaarlijkse M4 Future/VNT-seminar op vrijdag 19 juni in 

Alkmaar. Toch drong Bohm met zijn vermakelijke oneliner tot de kern 

door: coaching hoeft, zelfs op topsportniveau, geenszins hoogdravend 

te zijn. Het raken van de juiste snaar en een duidelijke aanpak, daar 

draait het in wezen om. 

Op de baan kan ik me als een 

slavendrijver gedragen, maar daarbuiten 

probeer ik een aardige vent te zijn 

Niet alleen Bohm, die nu ruim drie decennia aan de weg timmert en 

naast onder meer het inmiddels afgezwaaide Zweedse kwartet Thomas 

Enqvist, Magnus Larsson, Nicklas Kulti en Mikael Tillström ook John van 

Lottum begeleidde, probeerde op inzichtelijke wijze de geheimen van 

het coachen te ontrafelen. Robin van Galen, de gewezen bondscoach 

van de waterpolosters met wie hij vorig jaar Olympisch goud veroverde, 

deed eveneens een flinke duit in het zakje.

Wat bleek: in essentie hangt het duo dezelfde filosofie aan. Want hoewel 

coachen geen kwestie van ‘copy-paste’ is, overstegen de onderlinge 

raakvlakken de verschillen. Overlap was er mede door de intensieve 

manier waarop met hun pupillen wordt opgetrokken: Bohm als travelling 

coach, tot begin dit jaar in dienst van de Britse bond (LTA), en Van Galen 

die op dagelijkse basis voltijds met zijn internationals werkte. 

Een goede coach is een trainer 

plus mens 

Ze zeiden en verpakten het misschien net even anders, maar de goede 

verstaanders konden de linken eenvoudig leggen. ‘Begin pas aan een 

missie als je het eind in gedachten hebt’, benadrukte Van Galen. Het was 

een raadgeving die in het verlengde lag van het vertrekpunt van Bohm: 

‘Je kunt pas een doel najagen als het concreet is benoemd.’ 

Ook in de persoonlijke begeleiding zaten er duidelijke overeenkomsten, 

al kan Van Galen kortweg als een democratische coach worden getypeerd 

en bestempelde Bohm zichzelf als autoritair. Althans: ‘Op de baan 

kan ik me als een slavendrijver gedragen, maar daarbuiten probeer ik 

een aardige vent te zijn.’ 

Handdoek 

Zowel Van Galen, eind 2008 tot coach van het jaar in Nederland uitgeroepen, 

als Bohm bleken hun pupillen ‘ruimte te geven’. ‘Iedereen heeft 

af en toe een uitlaatklep nodig’, stelde Bohm. 

Van Galen bood bijvoorbeeld in de aanloop naar de Spelen een wisselspeelster 

die twijfelde over haar interlandloopbaan de vrijheid om maandelijks 

iets ‘kunstzinnigs’ te doen. Juist die handreiking bleek een gouden 

zet. De betreffende international bloeide op en ontpopte zich tot een 

stukje van de puzzel die uiteindelijk in Peking werd gelegd. ‘Als coach 

zul je eerst iemand moeten begrijpen en daarna zelf begrepen dienen te 

worden’, meende Van Galen. 

Bohm omschreef het als volgt: ‘Een goede coach is een trainer plus 

mens. Het één mag niet los worden gezien van het ander. Je moet je 

domweg in de speler kunnen verplaatsen. En om dat te kunnen, moet je 

eerst jezelf hebben geanalyseerd.’ 

De kracht van een coach schuilt ook in het je kwetsbaar durven op te 

stellen. ‘Wees áltijd eerlijk’, beklemtoonde Bohm. ‘Vertel de waarheid, 

draai er nooit om heen. Zelfs als je iets niet weet, zeg het gewoon. Op 

de langere termijn betaalt dit zich terug. Want vergeet niet: je eigen 

gedrag is van invloed op het gedrag van je spelers.’ 

Die kwetsbaarheid bleek voor Van Galen zelfs de sleutel tot het nimmer 

vertoonde succes. In de aanloop naar de Spelen leek hij zijn equipe maar 

niet op de rit te krijgen. Het WK werd als negende afgesloten, waardoor 

Van Galen - en naar later bleek ook enkele speelsters - zich afvroeg of hij 

wel de gewenste man op die positie was. ‘Ik had de handdoek kunnen 

gooien, maar besloot me van m’n gevoelige kant te laten zien en de 

confrontatie aan te gaan’, aldus Van Galen. ‘Ik liet iedereen opschrijven 

waarom het niet liep. Er werden uiteraard vraagtekens bij mijn functioneren 

geplaatst, maar ook werd de hand in eigen boezem gestoken. Door 

die sessie ontstond er een ongekende saamhorigheid. De speelsters droegen 

vanaf dat moment medeverantwoordelijkheid en de neuzen stonden 

dezelfde kant op. Het was niet langer mijn project, maar dat van ons.’ 

Hetzelfde zag Van Galen vorig jaar bij AZ gebeuren. ‘Louis van Gaal 

stelde toen zijn positie ter discussie. Hij vroeg zijn spelers op de man af 

of hij ze als trainer waard was. Dat oogde misschien arrogant, maar dat 

was het allerminst. En kijk, hij kreeg zijn steunbetuiging en sindsdien 

sloeg AZ de weg naar het landskampioenschap in.’ 

Met andere woorden: de verziekte sfeer van het eerste uur maakte, 

terwijl het inmiddels vijf voor twaalf was, dus plaats voor synergie. 

Chemie bestond, volgens Bohm, ook tussen het viertal dat hij jarenlang 

begeleidde en waarbij Thomas Enqvist als mondiale nummer vier en als 

verliezend finalist bij de Australian Open in 1999 het verst reikte. ‘In de 

training kon het oorlog zijn, wilden ze niet voor elkaar onder doen en 

gingen ze tot het gaatje. Maar ze vonden ook steun bij elkaar, er was 

sprake van support. En niets bleef verborgen, geheimen ontbraken. 

Frustraties, twijfel, angsten; alles werd gezamenlijk besproken en afgehandeld. 

Dat zorgde ervoor dat het team het individu sterker maakte.’ 

Van Galen: ‘In de kleedkamer had ik een tekst opgehangen: Accepteer 

elkaars verschillen en bewonder elkaars talenten. Het is de essentie van 

samenwerken in teamverband.’ 

Snoeihard 

De inbreng van de coach in dat proces mag niet worden onderschat, 

merkte Bohm op. ‘Je neemt een deel van de opvoeding op je. Dat vereist 

dat je onvoorwaardelijk achter je speler staat. Hij moet voelen dat er 

tenminste één iemand is die hem onder geen beding laat vallen.’ 

Bohm onderbouwde het met een anekdote. ‘Thomas Enqvist mocht 

een keer inspelen met Ivan Lendl. Toen hij aan het net stond, werd er 

een snoeiharde forehand op hem afgevuurd. De bal miste hem op millimeters. 

Vervolgens oogde hij als een bevend rietje. Ik zei: ‘Lok Lendl 

naar het net en doe hetzelfde’. Thomas volgde mijn raad op en haalde 

verschrikkelijk uit. De bal ging recht op het lichaam van Lendl af en hij 

werd op de borst geraakt. Lendl ging neer, spelers op de aanpalende 

banen applaudisseerden. Hij was de gevierde man en bulkte nadien van 

het zelfvertrouwen.’ Van Galen: ‘Zeg daarom ook nooit: ‘Als we maar 

niet gaan verliezen’. Sporters verkrampen dan, trekken de handrem 

aan.’ Bohm: ‘Werk trouwens altijd vanuit de gedachte dat je begint met 

iets wat ze beheersen. Bouw een kwaliteit tot in de perfectie uit en ga 

dan pas aan de slechte punten schaven. Ofwel: leer ze eerst kruipen, 

dan lopen en tot slot rennen.’ 

Zaak is het te allen tijde de eigen lijn te bewaken. ‘Als je visie geweld 

wordt aangedaan, moet je ingrijpen’, aldus Bohm. ‘Want laat je je visie 

los, dan dondert het bouwwerk als een kaartenhuis in.’ Handel daarnaast 

naar de consequentie van de uitgesproken woorden, vervolgde 

hij. ‘Ik bepaalde alles in de tijd dat ik met Enqvist, Larsson, Tillström en 

Kulti werkte: hoe laat en waar te trainen en eten, met wie te sparren, 

waar te verblijven. Op een gegeven moment verlangden ze meer vrijheid. 

Ik zei: ‘Staan jullie in de top-50, dan zijn jullie de baas’. Vlak daarna 

kwamen ze lachend aanlopen met de uitdraai van de wereldranglijst. 

Ik ging toen bewust achterover zitten en zei: ‘Regel alles dan maar zelf’. 

Het duurde niet lang voordat ze op hun schreden terugkeerden. Het 

was meteen einde discussie.’ 

De speelsters een spiegel voorhouden, deed Van Galen eveneens. ‘We 

verloren de openingswedstrijd van de Spelen. Mentaal zaten ze er doorheen. 

Ik stelde ze slechts de vraag: ‘Wat had je beter kunnen doen?’ Die 

zelfreflectie heeft de ommekeer ingeluid.’ 

9

VISUEEL TENNIS 

John McEnroe in actie tijdens de Tennis Classics in Eindhoven. Dit jaar is hij helaas 

niet van de partij, maar wel vele anderen waaronder Philippoussis, Noah en Krajicek. 

Kijk op www.afastennisclassics.nl voor meer informatie. Foto’s Rien Hokken 

10 1 

Eindeloos blijven we onze leerlingen verbale 

tips geven, maar volgens John Yandell 

leidt dit nauwelijks tot vooruitgang. Een 

combinatie van beeld en gevoel werkt veel 

beter. Yandell hielp John McEnroe om zijn 

service weer terug te vinden. 

Tekst John Yandell 

Vertaling Roy Hartsuiker 

‘Goed, ik wil dat je je op tijd voorbereidt, zwaai van laag naar hoog, 

houd je pols stil, raak de bal voor je, zak door je knieën en blijf naar de 

bal kijken. Blijf ondertussen ontspannen.’ Klinkt dit ongeveer als de laatste 

tennisles die je gaf? Je leerling slaat die bal en jij als leraar zegt: ‘Helemaal 

niet slecht.’ En de litanie begint weer van voren af aan. Dan gaat 

het alleen nog maar over je forehand. 

Van tennissen wordt gezegd dat het moeilijk is om aan te leren. Iedereen 

die lang tennist en les heeft gehad kan zo een half dozijn ‘tips’ oplepelen 

over wat hij eigenlijk zou moeten doen bij iedere slag, en waarschijnlijk 

niet doet. Maar in welke mate zijn deze tips, die iedere speler belangrijk 

vindt, accuraat of productief? 

Een genadeloze toeschouwer die naar traditionele tennislessen kijkt, zal 

concluderen dat, ondanks honderden uren, duizenden euro’s en heroische 

inspanning van zowel leraar als leerling, echte verbetering maar 

zeldzaam is. Hoe hartstochtelijker de student is, des te groter is de kans 

dat hij gefrustreerd raakt door zijn onkunde om, wat de meest elementaire 

technische informatie lijkt, te verwerken en toe te passen. 

Professionals maken meestal spottende opmerkingen als ze ingewikkelde 

vragen krijgen over hun slagen. In de woorden van Pete Sampras: ‘Ik 

kan niet uitleggen hoe ik mijn forehand sla – het komt van nature.’ Het 

is paradoxaal: leerlingen die worstelen met bergen aan informatie om 

slechts één keer een forehand te slaan zoals Sampras dat doet, terwijl 

Pete zelfs niet kan uitleggen hoe hij de bal slaat en zich verwonderd 

afvraagt waarom mensen hem deze technische vraag stellen. 

Is het mogelijk dat sommige spelers dit van nature hebben meegekregen 

en heeft de rest gewoon pech? Als de standaardlessen zo goed zijn, 

waarom gaan dan zo weinig spelers echt vooruit en waarom doen de 

profs dan zo geringschattend over de complexe methodologie? Kan de 

gemiddelde speler iets doen om te ontsnappen aan de overvloed van 

informatie en de spanning die dat oplevert? Het antwoord is ‘ja’. 

Om dit te begrijpen moeten we eerst onderzoeken waarom iets dat zo 

voor de hand ligt, zo compleet wordt genegeerd door de tenniswereld. 

Laten we eerst de tennisinstructie op het niveau van de didactiek onderzoeken. 

Iedere schrijver, coach en tennisleraar heeft zijn eigen theorie 

over hoe je het beste het spel kunt leren – zijn persoonlijke collectie ‘tips’ 

over de verschillende slagen. Maar deze theorieën houden zich nooit 

bezig met de onderliggende veronderstellingen over hoe je in het alge-

meen een sport aanleert. In werkelijkheid zijn deze, niet onderzochte, 

veronderstellingen, waarin de overgrote meerderheid van trainers en 

bekende coaches geloven, niet waar en kunnen ze zelfs averechts uitwerken. 

Alle didactici en sportonderzoekers zijn het erover eens dat het aanleren 

van een sport vooral visueel en kinesthetisch gaat. Sporters leren door kijken 

en doen, door het verwerken van beelden of modellen van specifieke 

slagen en de gevoelens die daarbij horen. 

Sampras: Ik kan niet uitleggen hoe ik 

mijn forehand sla – het komt van nature 

Beeld en gevoel 

De oplossing bestaat er dus uit, dat er duidelijke mentale en fysieke 

modellen gemaakt worden voor alle slagen. In feite hebben veel topspelers 

beschreven dat ze op die manier leerden tennissen. John McEnroe 

bijvoorbeeld gaf het in één zin weer toen hij zei: ‘Ik keek hoe Rod Laver 

speelde en probeerde te doen wat hij deed.’ Pete Fischer, een van de eerste 

coaches van Sampras, die hem de enkelhandige backhand aanleerde, 

reisde helemaal naar Pennsylvania om exact te kunnen zien hoe Don 

Budge zijn backhandgreep hield. 

Topspelers kunnen zich absoluut geen voorstelling maken van complexe 

technische vragen. Hun manier van denken is een compleet andere taal: 

de taal van beelden en gevoelens, niet van woorden. Het fundamentele 

probleem van de huidige tennisdidactiek is, dat het een poging doet 

informatie over lichaamsbeweging over te brengen door mondelinge 

beschrijvingen: ‘Zwaai van laag naar hoog, sla de volley, draai je onderarm 

tijdens de servicebeweging, etc., etc.’ 

Om hier profijt van te hebben, moet de leerling eerst deze woorden vertalen 

in interne beelden. Er zijn maar weinig leerlingen die hiertoe van 

nature in staat zijn. In plaats daarvan concentreren ze zich op de woorden 

van de leraar, in een poging om te doen wat de trainer zegt, en proberen 

ze zich mechanisch door de slag heen te praten. Door dit proces 

maken ze het veel, veel ingewikkelder dan het is of zou moeten zijn. 

Het alternatief 

Het Visual Tennissysteem biedt een alternatief: het is het enige tennisleersysteem 

dat tennissen benadert op de manier waarop het aanleren van 

een sport echt werkt. Topspelers hebben de natuurlijke, intuïtieve gave 

om beeld en gevoel van een superieure slag op te pikken. Maar de overgrote 

meerderheid heeft daar hulp bij nodig. 

Visual Tennis biedt deze hulp door een simpel, systematisch proces waarmee 

je toegang krijgt tot je natuurlijke leervermogen. Het resultaat voor 

de leerling is een doorbraak in de kwaliteit en de vastheid van zijn slagen. 

Die doorbraak kan in een heel korte tijd worden gemaakt. 

Visual Tennis doet dit door alle leerlingen te leren zelf duidelijke fysieke 

en mentale modellen te construeren voor al hun slagen. Deze modellen 

zijn tegelijkertijd veel preciezer en veel simpeler dan de typische optelsom 

van tennistips die leraren uiteenzetten. 

Visual Tennis benadert iedere slag als een conceptueel geheel. Het leert 

spelers exact hoe een slag eruit moet zien en hoe dat in je lichaam aanvoelt. 

Nog belangrijker is, dat het spelers leert hoe ze kunnen visualiseren 

hoe iedere slag eruit moet zien en hoe dat aanvoelt in hun eigen per- 

ceptie. We noemen dit interne mentale beeld een ‘kinetisch beeld’, een 

mentaal beeld dat ook een gevoelscomponent heeft. Een kinetisch beeld 

bevat niet alleen het interne beeld over hoe de slag eruit moet zien, het 

bevat ook een mentaal gevoel over hoe het lichamelijk voelt om de slag 

zo uit te voeren. 

Door deze interne beelden te creëren spreekt het systeem rechtstreeks 

tot het lichaam, in een taal die het begrijpt – in beelden en gevoelens 

in plaats van in woorden. Letterlijk gesproken zal het proces afdrukken 

maken van een slag, rechtstreeks in de geest en het lichaam van de leerling. 

Het resultaat is het maken van ongelooflijk krachtige en precieze spiergeheugenpatronen 

voor iedere slag. 

Het gaat verder dan het leren van de basis. Het proces van visueel tennis 

geeft de leerling een simpele en systematische methode om consistent 

zijn slagen uit te voeren, ook onder druk. Door het visualiseren van de 

slagen voordat ze worden uitgevoerd, kan de speler de druk van zich 

afschudden, emotioneel positief blijven door positieve beelden op te roepen 

en slagen uitvoeren met een hoge mate van technische precisie. 

In de afgelopen twintig jaar is het systeem getest en het heeft zich 

bewezen bij spelers van alle niveaus: beginners, zowel kinderen als volwassenen, 

clubspelers van alle niveaus, talentvolle juniorspelers, volwassen 

competitiespelers en professionals tot aan de top van de ranglijst, 

waaronder Grand Slam-winnaars Justine Henin, Gabriela Sabatini en John 

McEnroe. 

McEnroe: Ik keek hoe Rod Laver speelde 

en probeerde te doen wat hij deed 


Begin jaren ‘90 was John McEnroe bezig met een terugkeer op het hoogste 

niveau. Hij was er van overtuigd dat hij nog steeds strijd kon leveren 

met de beste spelers van dat moment. Maar hij had een probleem. Al 

enkele maanden was zijn service – het dominante wapen dat hem tot 

een van de grootste spelers van de jaren ‘80 had gemaakt – een zwakke 

schakel in zijn spel. Zijn percentage eerste service lag onder de 50 procent. 

De snelheidsmeters gaven aan dat zijn eerste service snelheden 

bereikte van amper 150 k/u. 

Het gevolg was dat John heel hard moest werken om zijn servicegames 

te behouden, hij constant onder druk stond bij de moeilijke eerste volley 

en twee tot drie keer per set werd gebroken op zijn eigen service. Zijn 

legendarische mentale hardheid zorgde ervoor dat hij in de wedstrijd 

bleef, maar het leek er op dat hij te veel kracht had verloren om van de 

echte topspelers te kunnen winnen. Veel betrokkenen vonden hem met 

zijn dertig jaar ook al te oud om nog echt mee te kunnen. 

Ik werkte in 1984 met John tijdens het maken van de instructievideo The 

Winning Edge. Ik besteedde toen veel tijd aan het bestuderen van zijn 

techniek, speciaal zijn service. Kijkend naar John in 1990 werd het me 

duidelijk dat hij een duidelijk technisch probleem had met zijn achterzwaai, 

waardoor zijn mindere kracht en precisie werden verklaard. 

Ik sprak John in San Francisco en hij besloot mij de kans te geven om de 

veranderingen in zijn servicebeweging te analyseren en die te vergelijken 

met de glorietijd van de instructievideo. 

De eerste stap is dan het identificeren van het probleem en, nog belang- 

11

TENNISSCHOOL ZONDER 

TENNISPAYROLL 

IS ALS LESGEVEN 

ZONDER TENNISBALLEN 

De tennisverenigingen wilde de afgelopen 

jaren af van het werkgeverschap van 

de tennisleraren. Dus kwam het bij 

tennisscholen terecht. 

Maar ook die situatie is best riskant. 

SportKaderServices, een door de ervaren 

tennisdetacheerder Harry Kok opgezet 

bedrijf, acht de tijd rijp voor de volgende 

stap: TENNISPAYROLL. 

Het werkgeverschap komt terecht bij 

SportKaderServices, de tennisschoolhouder 

blijft zelf bepalen wie hij aanneemt en voor 

welk brutoloon en arbeidsvoorwaarden. 

WAT ZIJN DE GEVAREN VOOR 

DE TENNISSCHOOLHOUDER? 

De tennisschoolhouder, meestal zelf tennisleraar, is goed in 

het uitvoeren van zijn vak, maar de bijkomende werkzaamheden 

en ondernemersrisico’s worden veelal onderschat. 

De eerste tennisscholen zijn al failliet gegaan als gevolg van 

gebrekkige administratie en nabetalingen voor ontslagvergoedingen. 

Het doorschuiven van werk en risico’s van de club 

naar tennisschool is niet altijd hosanna, maar vergt ondernemerskennis 

en verbergt vele gevaren. 

TENNISPAYROLL IS DE OPLOSSING 

VOOR UW TENNISSCHOOL! 

U leidt uw eigen tennisschool volgens uw eigen visie. Daar 

waar u nu gebruik maakt van uw accountant, belastingadviseurs, 

dure verzekeringen bieden wij nu één totaalpakket. 

TennisPayroll, alles onder één dak. U bepaalt het salaris van 

uw tennisleraar en u ontvangt maandelijks één factuur voor de 

gegeven lessen. Dus bij ziekte geen factuur, terwijl uw tennisleraar 

100% doorbetaald krijgt. En een eventuele ontslagvergoeding 

is ook voor onze rekening. 

DE KOSTPRIJS OMLAAG! 

SportKaderServices heeft met de TennisPayroll de ideale 

win-win-situatie gecreëerd. Door samen te werken met een 

Payroll-bedrijf, waar meer dan 8000 mensen op de loonlijst 

staan, kan SportKaderServices scherp inkopen waardoor de 

marges voor tennisscholen beter worden. De tennisschool 

heeft nu geen risico’s en geen overheadkosten meer en ontvangt 

tevens gratis een online administratieprogramma. Met 

het oog op de huidige crisis en de steeds afnemende budgetten 

is TennisPayroll de nieuwe innovatie in tennisland. En 

zeker goedkoper dan in eigen beheer. 

ZEKER WETEN? 

VRAAG EEN OFFERTE AAN! 

www.sportkaderservices.nl 

Of bel met Harry Kok, 

Telefoon: 0523-241857 / Mobiel: 06-20398778

John Yandell hielp McEnroe in 1990 om zijn service weer terug te vinden. 

rijker, het zo identificeren dat de speler het zelf volledig kan begrijpen. 

Omdat het natuurlijke leerproces vooral visueel is gericht, zijn mondelinge 

omschrijvingen zoals die bij tennislessen normaal zijn – ‘je draait 

niet genoeg’, ‘je raakt de bal te laat’ – niet effectief. 

Een duidelijke afwijking 

Bij John zat het probleem in een verandering van de achterzwaai van zijn 

servicebeweging. Hoewel zijn zijwaartse stand en de extreme lichaamsdraai 

die daaruit voortkwam een verdere ontwikkeling te zien gaven van 

de biomechanica van de service, was zijn servicebeweging volledig klassiek. 

Zijn schouders en heupen stonden bijna parallel aan de baseline bij het 

begin van de beweging, maar in zijn goede tijd bleven arm en racket in 

lijn met zijn lichaam, gedurende de voorbereiding van de slag. Voor de 

gemiddelde speler betekent dit dat de arm en het racket richting het hek 

wijzen. Voor John betekent dit de arm in het verlengde van de schouderlijn 

een perfecte vloeiende beweging maakte naar de nek toe. Dit was de 

beweging die ik kende bij het maken van The Winning Edge. 

John bleek nu een duidelijke afwijking te hebben in zijn achterzwaai. In 

plaats van parallel aan de baseline te zwaaien ging zijn arm nog verder 

door, voorbij het lichaam en eindigde in de baan. Op het uiterste punt 

waren zijn arm en racket wel een meter over de baseline, in het veld. 

Beeldanalyse toonde aan dat deze afwijking zorgde voor een vertraging 

van zijn beweging van ongeveer eenderde van een seconde, vergeleken 

met zijn servicebeweging zeven jaar eerder. Vanuit deze lastige houding 

moest hij zijn armspieren extra aanspannen om zijn racket op tijd naar 

de bal te krijgen, waardoor het ritme van zijn service werd verstoord en 

zijn schouderspieren extra druk ondervonden. 

Sprakeloos 

Het eerste wat ik moest doen was John exact laten zien er gebeurde. In 

plaats van te vertellen wat er anders was aan de servicebeweging, liet ik 

hem een warming up doen en toen serveren, waarbij ik opnamen maakte 

met het draagbare hogesnelheidsvideosysteem. 

John had geen idee wat er gebeurde met zijn achterzwaai. Toen ik hem 

in slow motion de beweging liet zien, was dat ook de enige keer dat ik 

meemaakte dat hij geen weerwoord had. We bekeken de beweging nog 

eens op normale snelheid en toen beeld voor beeld, zodat John precies 

kon zien wat en hoeveel er veranderd was aan zijn beweging. 

Nu het probleem was geïdentificeerd was de volgende stap het creëren 

van een correctief model. In dit geval konden we geen betere bron hebben, 

namelijk de slow motion beelden van zijn service in de instructie- 

video. Deze beelden uit 1984 toonden aan dat John een mooie ronde 

slingerbeweging maakte. Tijdens de beweging bleven zijn arm en racket 

parallel aan de baseline en stond het racketblad loodrecht op de baan. 

We kozen enkele beelden uit deze video: zijn achterzwaai met het racket 

parallel aan de baseline. John koos voor zichzelf een beeld van juist dat 

moment. Toen liet ik hem een servicebeweging maken, heel langzaam, 

tot het moment dat juist dat ene beeld aan de beurt was. Ik vroeg 

hem zijn ogen dicht te doen en een kinetisch beeld van zichzelf op dat 

moment te creëren, met andere woorden om te visualiseren wat deze 

positie, deze houding voorstelde en hoe dat in zijn lichaam aanvoelde. Ik 

vroeg om dit mentale beeld achter zich in de ruimte te projecteren, als 

een soort blauwdruk. Daarna moest hij weer de servicebeweging maken 

en bewegen volgens de blauwdruk die hij zelf had gemaakt. 

John begreep het onmiddellijk. Ik liep achteruit, hield mijn adem in en 

keek. Bij de eerste service die hij daarna sloeg, was de helft van de te 

verre uitzwaai in de achterzwaai al verdwenen. Ik wist op dat moment 

dat Visueel Tennis voor John zou werken. 

Gedurende twee dagen op de baan herhaalden we het bovengenoemde 

proces. John serveerde, ik maakte opnames. Deze vergeleken we met het 

ideale model van zijn service uit 1984. Dan maakte hij weer een beeld 

in zijn geest van de achterzwaai op de juiste plek en visualiseerde dit 

als hij weer ging serveren. Na in totaal vier uur op de baan bezig te zijn 

geweest, bleek de afwijking in zijn beweging bijna volledig verdwenen. 

De echte test 

Zijn arm bleef parallel aan de baseline met het racketblad loodrecht op 

het veld. Bij het raken van de bal klonk een duidelijk krachtiger geluid 

dan voorheen. Het resultaat, zoals toernooien duidelijk maakten, was een 

snelheidsvermeerdering van zijn service van zeker 30 k/u. 

Nu we tevreden waren met zijn achterzwaai gingen we verder en werkten 

aan zijn kniebuiging. Door iets meer door de knieën te gaan benaderde 

John weer het model uit de instructievideo. 

De echte test kwam pas in maart, toen John zijn eerste toernooi speelde 

na de training. De resultaten waren zo goed als ik maar kon hopen. De 

servicebeweging bleek nog steeds in orde te zijn. Zijn servicepercentage 

lag rond 60 procent en de servicesnelheid lag gedurende het hele toernooi 

tussen 175 en 185 k/h. In de finale sloeg hij 15 aces en versloeg zijn 

broer Patrick. Ik was er van overtuigd dat de methode voor hem werkte, 

helemaal toen ik tijdens die finale hem zag terugstappen uit het veld en 

hij zijn servicebeweging droog herhaalde, vlak voor een belangrijk punt. 

Een maand later gingen we naar Malibu en herhaalden het tweedaagse 

trainingsproces. Er bleek voor mij weinig te doen, behalve opnames 

maken, me staande houden tijdens de pesterijtjes en genieten van de 

trainingen met zijn broer op het gravel van de country club. 

Het was daarna geweldig om te zien hoe John doorstootte naar zijn laatste 

halve finale op Wimbledon, waarin hij verloor van Agassi, en later dat 

jaar naar de kwartfinale van de US Open. John was zo galant om onze rol 

in zijn terugkeer te onderstrepen. 

Ik heb altijd geloofd dat de Visueel Tennismethode zou werken, op elk 

niveau van het spel. Nu wist ik het zeker. 

John Yandell heeft naam gemaakt met zijn highspeed-video opnamen die te 

zien zijn op www.tennisplayer.net waar dit verhaal ook eerder verscheen. Hij 

deed individuele tennisanalyses voor o.a. Justine Henin en John McEnroe. Hij 

is naast editor van deze website ook schrijver van het boek Visual Tennis en 

directeur van de Yandell Tennis School in San Francisco. 

13

Altijd twee stappen 

Hoe meer stapjes hoe beter, denken veel 

spelers en trainers. Niet waar, zegt Jim Hord. 

Met precies twee stappen kun je vrijwel alle 

ballen halen. Het levert meer rust en een 

betere timing op en dus betere slagen. 

Tekst Marcel Crok 

Foto’s Jim Hord 

Een mailtje van Rutger Gerritsen, een goede 3-speler uit Laren. Of ik de 

2 steps 2 success-methode ken van Jim Hord? De methode houdt simpel 

gezegd in dat je na de splitstep altijd exact twee stappen neemt voordat 

je slaat. Een derde stap volgt als je zoals bij de backhand meestal uit 

rechte of gesloten voetenstand slaat. 

Uitgerekend in het vorige nummer van Tennis & Coach (pag. 16) had 

David Smith nog verteld dat topspelers tussen hun slagen wel tien tot 

twaalf stapjes maken. En nu krijgen we dus te horen dat we juist zo min 

mogelijk, of beter gezegd, precies twee stappen moeten maken. 

We spreken af in Amsterdam om de methode te proberen op de baan. 

Gerritsen (34) was een A-speler in Nederland maar is al jaren geplaagd 

door een hardnekkige schouderblessure. Hij studeerde economie en had 

een kantoorbaan, tot het tennis vorig jaar toch weer begon te kriebelen. 

Gerritsen kwam in contact met Jim Hord, die hij kende uit de jaren 

14 

negentig toen hij een jaar college tennis speelde in Tampa, Florida. 

Van het een kwam het ander en Gerritsen werkte een jaar als trainer bij 

de Riverside Country Club in Bozeman, Montana, waar Hord lesgeeft. ‘Ik 

heb er zelf getraind op zijn voetenwerkmethode en ben heel enthousiast 

geworden. Vooral bij de backhand was ik vaak te laat. Door jezelf aan 

te leren om steeds twee stappen te maken ben je sneller bij de bal en je 

krijgt meer balans in je lichaam. Vooral mijn backhand profiteerde daar 

enorm van. Toen ik terug kwam in Nederland en mijn trainer in Laren 

[Timo Luca???] me zag spelen viel het hem op dat mijn backhand 

veranderd was en aanzienlijk beter was geworden. Hij kon het amper 

geloven dat het enige dat ik veranderd had mijn voetenwerk was.’ 

Hord en Gerritsen maakten een dvd. De methode oogt in eerste instantie 

niet bijzonder in de zin van ‘nieuw’ of ‘spectaculair’. Splitstep, draaien op 

je rechtervoet, afzetten met rechts, linkerbeen voorlangs, na de volgende 

stap met rechts gewicht op je rechterbeen brengen en van daaruit kun je 

vanuit open stand een forehand slaan. Iedereen doet dit automatisch wel 

zo nu en dan. 

Veel pasjes 

Maar op de baan valt het niet mee om het na te doen. De splitstep en 

de eerste stap maken is geen probleem. Daarna maak ik echter een 

aantal kleine pasjes voordat ik sla. Meer dan twee dus. Maar waarom 

zou dat erg zijn, hoe meer pasjes hoe beter toch? ‘Nee’, vertelt Hord 

later aan de telefoon vanuit Montana. ‘Mijn ervaring is dat spelers die 

veel pasjes maken uiteindelijk toch vaak te laat zijn voor de slag. Dat

wil zeggen ze eindigen toch nog met hun verkeerde voet of ze hebben 

onvoldoende tijd om hun gewicht op het juiste been te krijgen waardoor 

ze uiteindelijk voornamelijk met hun arm slaan, de zwakste schakel in 

de keten. Precies twee stappen gebruiken is de meest efficiënte manier 

om bij de bal te komen en het levert een betere timing op voor de slag. 

De essentie van mijn methode is dan ook dat ik mijn spelers dwing om 

precies die twee stappen te maken.’ 

Juist met de timing had ik echter problemen toen ik de twee stappenmethode 

probeerde. Ik had het gevoel dat ik veel te vroeg klaar stond 

en dus te lang moest wachten op de bal. ‘Dit gebeurt inderdaad vaak 

bij spelers die er net mee aan de slag gaan. Met dit voetenwerk ben je 

zo snel dat spelers aanvankelijk de neiging hebben om de bal voorbij 

te lopen of zoals jij te vroeg bij de bal te zijn. Ik laat mijn leerlingen de 

techniek in het begin vaak wandelend uitvoeren. Ze ervaren dan hoeveel 

tijd je in feite hebt.’ 

Federer maakt vrijwel nooit meer dan 

twee stappen aan de forehandkant 

Iets anders wat nog niet zo eenvoudig is aan te leren is dat Hord 

eveneens wil dat je twee gelijke passen maakt. In mijn systeem zit een 

grote eerste stap en daarna kleine pasjes om precies goed voor de bal te 

komen. Hord: ‘Als je eerste stap groot is, dan zal je tweede vaak klein zijn 

en dan eindig je dus met je benen te dicht bij elkaar wat je balans niet 

ten goede komt. Andersom, als de eerste klein is en de tweede groot dan 

is het lastig om het gewicht op je buitenste been te krijgen. Met twee 

gelijke stappen voorkom je dergelijke problemen.’ 

Hord is het niet eens met David Smith dat spelers tussen hun slagen 

(let op hier zit ook het herstel bij inbegrepen) tien tot twaalf stappen 

maken of zouden moeten maken. ‘Dat is zonde van de tijd en energie. 

Ik heb honderden uren naar het voetenwerk van topspelers gekeken 

en ik weet dat Federer vrijwel nooit meer dan twee stappen maakt aan 

de forehandkant. Ik ben ervan overtuigd dat mijn methode bruikbaar 

is op alle niveaus en leeftijden. Of het nu een 10-jarige junior is of een 

60-jarige veteraan, ik krijg ze met twee stappen vanuit het midden naar 

de zijlijn.’ 

Als speler had Hord altijd een broertje dood aan vage opmerkingen 

als ‘blijf bewegen’ en ‘buig je knieën’. ‘Ik probeer zelf dus zo specifiek 

mogelijk te zijn. De tijd dat ik op de WTA- en ATP-tour coachte viel het 

me op hoe weinig coaches gericht op het voetenwerk trainen. Zelfs de 

voetenwerkgoeroes focussen zich vooral op snelheid en beweeglijkheid. 

Ik geef met deze methode echter invulling hoe je precies beweegt en het 

blijkt dat spelers van alle niveaus en leeftijden dat op kunnen pikken en 

er baat bij hebben.’ 

Meer info: www.jimhordtennis.com. 

De dvd is voor ????? euro te bestellen bij Rutger Gerritsen, 

r.t.gerritsen@hotmail.com, tel (06) 22389695. 

De twee stappen-methode in beeld. 

Bij de backhand volgt meestal een derde stap omdat spelers deze slag minder vaak uit open stand spelen. 

15

HANDEN 

BIJ 

ELKAAR 

Topspelers hebben vrijwel nooit 

hun handen verder uit elkaar 

dan schouderbreedte, ontdekte 

David Stanisic. Zet dat eens 

naast de gemiddelde recreant 

bij wie de balansarm vaak alle 

kanten op gaat. Dus handen 

bij elkaar en wie niet wil horen 

moet maar voelen. Stanisic 

ontwikkelde een polsband 

waarmee de armen automatisch 

bij elkaar blijven. 

Handen zijn duidelijk dicht bij elkaar in de voorbereiding. 

Hier Andy Murray tijdens de US Open van 2008. 

© Henk Abbink 

16

Tekst David Stanisic 

Vertaling Roy Hartsuiker 

Foto’s Henk Abbink 

Hoe ver moet je je handen uit elkaar hebben als je een slag uitvoert? 

Grote kans dat je je dat nooit hebt afgevraagd. Videoanalyse heeft uitgewezen 

dat ‘s werelds beste spelers hun handen dicht bij elkaar houden 

tijdens het gehele proces van de slag: naar de bal toe lopen, de bal slaan 

en herstellen van de lichaamshouding voor de volgende slag. In feite, 

service en overheadslagen uitgezonderd, hebben de topspelers hun handen 

90 procent van de tijd niet verder uit elkaar dan schouderbreedte. 

Ik ben dit te weten gekomen door het onderzoek dat we hebben gedaan 

bij zes spelers en speelsters: Roger Federer, Rafael Nadal, Andy Murray, 

Novak Djokovic, Justine Henin en Serena Williams. We hebben drie complete 

sets van iedere speler geanalyseerd. Het doel was het meten van de 

hoeveelheid tijd waarin de spelers hun handen dichter bij elkaar hielden 

dan schouderbreedte. Om dit onderzoek onafhankelijk te laten verlopen 

werd ieder van de drie sets drie keer geanalyseerd, door drie verschillende 

onderzoekers. 

Ik verwachtte dat het percentage hoog zou zijn, maar tot mijn verbazing 

was het zelfs nog hoger dan ik dacht. Het gemiddelde van de zes spelers 

bleek rond 90 procent te liggen, waarbij de mannen net iets hoger 

uitkwamen dan de vrouwen. De resultaten staan in het onderstaande 

schema: 

Percentage van de tijd waarbij de handen 

op schouderbreedte of smaller waren, 

tijdens slagenwisselingen: 

Roger Federer 93% 

Rafael Nadal 92% 

Novak Djokovic 92% 

Andy Murray 91% 

Serena Williams 89% 

Justine Henin 88% 

Omdat deze topspelers blijkbaar dit simpele basisconcept allemaal 

gebruiken, denk ik dat het moet worden toegevoegd aan de technische 

basis van het leren tennissen. Juist omdat het zo eenvoudig is, denk ik 

dat de handen dicht bij elkaar houden een prioriteit moet zijn en benadrukt 

moet worden voor spelers van alle niveaus. Tot nu toe is dat niet 

het geval, als ik kijk naar spelers net onder het topniveau. 

Compact 

Kort nadat ik stopte met het spelen van collegetennis werd ik de hitting 

partner van twee dames uit de WTA-Tour. Daarna kreeg ik mijn eerste 

baan als trainer op een privé-tennisclub in Chicago. Opeens werd ik 

geconfronteerd met spelers van alle niveaus en ik zag mensen tennissen 

op manieren die ik voor die tijd nooit was tegengekomen. 

De eerste drie, vier dagen op de club viel mijn mond echt open van 

verbazing. Ik kwam tot de ontdekking dat de meeste spelers vooral met 

hun dominante arm aan het zwaaien waren. Aan de andere kant vond 

ik dit wel intrigerend, ik wilde weten waarom ze dat deden. Voor die tijd 

was het laagste niveau speler die ik als trainer had begeleid een nationale 

jeugdspeler en vanuit die achtergrond nam ik aan dat iedereen zijn 

armen op dezelfde manier gebruikte. 

Na drie maanden lesgeven op deze vereniging was ik oververmoeid. Ik 

was drie tot vier uur per dag tegen iedereen, ook tegen leden die geen 

les hadden, over dit probleem aan het praten. 

Kort daarna kreeg ik een berisping vanwege het ongevraagd lenen van 

Roger Federer © Henk Abbink 

de rubberen banden die bij aerobics werden gebruikt in het fitnesscentrum. 

Waarom deed ik dat? Ik gebruikte ze om de handen van mijn 

leerlingen als handboeien samen te houden voor het lichaam, bij de 

voorbereiding voor de slag. 

Volgens mij is het extreme gebruik van de dominante arm er de oorzaak 

van dat er in iedere tenniswinkel een grote variatie aan armsteunen, elleboogbanden 

etc. te koop is en dat zoveel clubspelers last hebben van de 

elleboog. Terwijl topspelers, die een forehand kunnen slaan van rond de 

160 km/u, daar zelden last van hebben. 

Nu ik een paar jaar verder ben in mijn trainerscarrière is de conclusie 

duidelijk. Er ligt een duidelijke scheidslijn: spelers op lagere niveaus voeren 

hun slagen over het algemeen uit met hun dominante arm en hand. 

Spelers met speelsterkte 5 en hoger gebruiken ook hun niet-dominante 

arm bij alle slagen. Topspelers gebruiken de niet-dominante arm het 

meest van allemaal en zij zijn in mijn visie technisch de meest compacte 

tennissers. 

Techniek 

Als we praten over spelers die hun handen dicht bij elkaar houden, hebben 

we het niet over een revolutionaire, hightech manier om de bal te 

slaan. Het concept is simpel. We hebben het over je handen samen voor 

je lichaam houden als de slagbeweging begint en ze daar houden totdat 

het eerste deel van de slagbeweging afgerond is. Om dit te doen moet je 

begrijpen wat de niet-dominante arm doet. Aan de forehandkant wordt 

door beginnende spelers de niet-dominante arm te snel geïsoleerd doordat 

ze hun armen te snel spreiden. Dat resulteert in een achterzwaai die 

maar ten dele begeleidt wordt door de niet-dominante arm, of deze arm 

blijft recht vooruitwijzen voor het lichaam. 

17

Hier is mooi te zien dat na de slag de 

handen weer snel bij elkaar komen. 

Venus Williams tijdens de US Open 2008. 

© Henk Abbink 

Vergelijk dat eens met de profspelers uit ons onderzoek. Vanuit de startpositie 

is er geen onmiddellijke achterzwaai met het racket. In plaats daarvan 

maken ze een draai op de plaats. Ze draaien hun gehele bovenlichaam 

met de klok mee, totdat de schouderlijn 30 tot 45 graden is geroteerd. 

De handen bevinden zich nog steeds samen voor het bovenlichaam, ze 

hebben uit zichzelf nog geen andere bewegingen gemaakt. (Dit komt 

overeen met de analyse van John Yandell over de forehand. Kijk daarvoor 

op www.tennisplayer.net) 

Als de spelers deze positie hebben bereikt – het lichaam deels gedraaid en 

de handen nog steeds voor het lichaam - laat de niet-dominante arm uiteindelijk 

los. Deze gaat nu voor het lichaam langs. Tegelijkertijd wordt de 

dominante arm met het racket ongeveer 30 tot 45 centimeter naar achteren 

gebracht. Als je het op de televisie ziet, lijkt het vaak dat de topspelers 

grote achterzwaaien maken, maar in deze beslissende fase van de slag zijn 

ze over het algemeen zeer compact en efficiënt, meer dan beginners of 

spelers van lagere niveaus. 

Als de achterzwaai doorgaat, zien we, dat tijdens het laatste gedeelte 

van de zwaai de afstand tussen de handen meer kan zijn dan schouderbreedte, 

en soms zelfs veel meer. Maar let op wat er gebeurt als de zwaai 

naar voren begint. De handen bewegen achter elkaar langs het lichaam: 

de niet-dominante arm is opgetrokken naast het bovenlichaam, zodat de 

handen tijdens de zwaai toch weer dicht bij elkaar blijven. Dit is een van 

18 

de kenmerken van een compacte zwaai van wereldklasse. Vergelijk dat 

eens met het merendeel van de clubspelers die hun niet-dominante arm 

ver van hun lichaam laten zwaaien tijdens de voorwaartse beweging 

van het racket. 

Monster Memory 

Tot zover de theorie. Het probleem is, hoe je dit in de praktijk kunt 

uitvoeren. Tijdens mijn lessen heb ik dit punt voortdurend onder de 

aandacht gebracht, maar ik heb ook gemerkt dat het met de mond 

benadrukken niet genoeg is om spelers op de juiste manier hun handen 

en armen te laten gebruiken. 

Spelers zullen de theorie wel kennen, maar hoe ontwikkel je het specifieke 

gevoel dat hoort bij dit technische onderdeel? Mijn zoektocht naar 

het antwoord op deze vraag leidde tot het ontwikkelen van een nieuw, 

gepatenteerd trainingshulpmiddel dat ik Monster Memory noem. Het is 

het resultaat van mijn oorspronkelijke, maar primitieve pogingen om de 

handen van mijn studenten samen te binden met aerobicsband. 

De basis van Monster Memory is een op maat gemaakt setje polsbanden, 

verbonden door een koord, waar spanning op staat zoals bij een 

elastiek dat wordt uitgerekt. Het doel is, dat je weerstand ondervindt 

als je je handen te ver uit elkaar doet. Het hulpmiddel geeft voldoende 

spanning in je armen om de speler te laten voelen hoe ver de armen uit 

elkaar kunnen, zonder te veel spanning op de armspieren te geven. 

De verbinding tussen de handen creëert automatisch het gevoel voor 

een compacte slagbeweging. Als de speler moeite heeft met zijn voorbereiding, 

kan juist Monster Memory helpen om de verandering tot 

stand te brengen: je handen gebruiken op de manier die de topspelers 

ook gebruiken. 

Het is belangrijk op te merken dat de spanning in het koord niet zo 

hoog is, dat de speler niet meer kan zwaaien en slaan. Je kunt volledig 

uitzwaaien en doorzwaaien bij iedere slag. Je kunt er zelfs mee serveren 

en complete oefenwedstrijdjes spelen. Monster Memory is zeer flexibel 

en past zich aan aan jouw spel. 

De meeste mensen vergeten zelfs dat ze hem om hun polsen hebben. 

Als ze dan het koord losmaken, wordt de sensatie van handen die tegelijkertijd 

bewegen toch doorgezet, specifiek wanneer de spelers de polsbanden 

nog wel dragen. Spelers kunnen voelen wat het juiste moment 

is om de handen uit elkaar te doen, na de draai van het bovenlichaam. 

Bij de uitzwaai blijven spelers het gevoel van compact spelen behouden, 

doordat de niet-dominante arm relatief dicht tegen het lichaam aan 

blijft. 

Topspelers hebben hun handen 

90 procent van de tijd niet verder 

uit elkaar dan schouderbreedte 

Forehandvolley 

Het probleem bij de forehandvolley is hetzelfde als bij de gewone forehand, 

alleen nog extremer. De verleiding om alleen met de racketarm 

achteruit te gaan is erg groot. Omdat alles bij het net sneller moet 

gebeuren, vindt ook geen rotatie van het bovenlichaam plaats en veel 

spelers doen hun armen nog wijder uit elkaar. Met als resultaat een veel 

te grote achterzwaai, wat weer tot problemen leidt bij het timen van

het raakpunt. Vooral spelers die hierbij hun handen ver uit elkaar houden, 

maken te laat contact met de bal en ze raken deze niet op de juiste 

plek voor het lichaam. 

Omdat dit probleem zich zo vaak voordoet bij de forehandvolley, zijn 

veel trainers er al toe overgegaan hun leerlingen handboeien om te 

doen, om ze bewust de draai van het bovenlichaam te laten maken met 

hun handen bij elkaar. 

Monster Memory doet hetzelfde, maar in tegenstelling tot handboeien 

geeft dit hulpmiddel de leerling de kans om de volledige beweging te 

maken. 

Enkelhandige backhand 

In vergelijking met de dubbelhandige backhand of de forehand is de rol 

van de handen bij de enkelhandige backhand net iets anders. Maar het 

basisidee is hetzelfde. De handen blijven dicht bij elkaar voor het lichaam 

als de beweging begint en de speler de draai maakt met zijn bovenlichaam. 

Bij de enkelhandige backhand blijven beide handen langer op 

het racket dan bij een forehand. Daarbij laat je de andere hand los na 

de draai. Bij de enkelhandige backhand blijven beide handen aan het 

racket totdat de voorwaartse zwaai begint. Bij het loslaten van de nietdominante 

hand blijft hij niet verder dan schouderbreedte bij de andere 

arm vandaan. 

Alweer is de niet-dominante arm belangrijk bij het ondersteunen van het 

juiste moment van de rotatie van het lichaam. Monster Memory helpt 

de speler te voelen wat de arm moet doen om een solide, eenvormige 

voorbereiding te creëren. 

Zoals veel andere trainers, waaronder Scott Murphy, al hebben beschreven, 

zal de niet-dominante arm tijdens de voorwaartse zwaai van het racket 

in tegengestelde richting bewegen, waarbij de grootste afstand tussen 

de handen gecreëerd wordt. Dit zal enkele fracties van een seconde 

duren, maar daarna komen de handen weer bijeen om het racket op te 

vangen na de uitzwaai. 

Leerling van David Stanisic gebruikt 

de Monster Memory bij het volleren. 

De dubbelhandige backhand 

Het is duidelijk dat bij een dubbelhandige backhand de handen bij elkaar 

blijven tijdens de gehele beweging. Toch zullen veel spelers hun voorbereiding 

beginnen met het naar achteren trekken van hun racket, waarbij 

ze dus als eerste hun armen bewegen. Dat resulteert in een onvolledige 

draai van het bovenlichaam. Dus ook bij een dubbelhandige backhand 

begin je met twee handen voor je lichaam en begint de voorbereiding 

met de rotatie van het bovenlichaam. Net als bij de forehand blijven 

beide handen op het racket tijdens dit gedeelte van de beweging. Het 

verschil is duidelijk: bij de dubbelhandige backhand blijven de handen 

steeds bij elkaar, maar de start is hetzelfde. 

Backhandvolley 

Net als bij de gewone backhand is de niet-dominante arm cruciaal bij het 

begin van de lichaamsdraai voor het slaan van een backhandvolley. Het 

gevoel dat de handen samenwerken wordt vergemakkelijkt door Monster 

Memory, zodat je voelt dat handen, armen, schouder en racket tegelijk 

draaien. Als de voorwaartse zwaai begint, zal de lichte spanning in het 

koord de andere arm niet beletten om in de tegenovergestelde richting 

te bewegen, om balans te creëren bij het slaan van de volley. 

Opmerkingen over vooruitgang 

Naar mijn mening moeten verenigingsspelers veel minder focussen op 

winnen. Ze moeten begrijpen dat er een groot verschil is tussen ‘willen 

winnen’ en ‘doen wat nodig is om te winnen’. 

Tennis is veel technischer en mechanischer dan de gemiddelde speler 

zich realiseert. Veel spelers denken dat dé manier om beter te worden is: 

meer trainen en wedstrijden spelen tegen betere spelers. Dat kan resulteren 

in een marginale verbetering, maar vaak genoeg zullen spelers met 

technische problemen juist slechter gaan tennissen door deze gedachtegang. 

De realiteit is dat de meeste clubspelers zich moeten richten 

op het verbeteren van hun techniek als ze een kans willen maken hun 

niveau te verbeteren. 

Dat is tegelijkertijd het verschil met de topspelers. Die begrijpen dat willen 

winnen op zichzelf niets zegt. Spelers die op ieder volgend niveau 

weer successen behaalden, focusten zich niet op winnen, maar op de 

factoren die invloed hadden op het winnen. De daarvoor benodigde veranderingen 

hoeven niet ingewikkeld te zijn, zoals bovenstaand verhaal 

hopelijk duidelijk maakt. 

Ik hoop dat het een duidelijke uiteenzetting is over hoe de handen 

samenwerken bij alle slagen. Sommige spelers zullen dit leren met traditionele 

instructie en trainingen, terwijl anderen, zoals ik zelf heb ondervonden, 

de directe input nodig hebben van een simpel hulpmiddel als 

Monster Memory om het verschil duidelijk te voelen. 

David Stanisic is tennisleraar in Sonoma County, Californië. Hij speelde 

college tennis voor Sonoma State en werd daarna hitting partner op 

de WTA-tour. Hij begon zijn trainerscarrière in Chicago, waar hij het 

oorspronkelijke idee voor Monster Memory opdeed. Wil je meer weten of een 

Monster Memory bestellen? Kijk dan op www.monstermemory.net 

Dit verhaal is eerder verschenen op www.tennisplayer.net waar ook enkele 

video’s te zien zijn waarbij Monster Memory wordt gebruikt. 

19

VOEDINGS- 

SUPPLEMENTEN 

Het ene voedingssupplement is het andere niet. Grofweg 

zijn supplementen in vier groepen onder te verdelen: 

helpt, helpt omdat je erin gelooft, helpt maar staat op de 

dopinglijst en is nog zo nieuw dat de werking onbekend is. 

De behoefte om prestaties te verbeteren is al zo 

oud als de weg naar Rome. Buiten de eer staat 

er ook vaak ontzettend veel geld op het spel 

staat waardoor het onderzoek naar prestatieverhogende 

middelen dan ook erg toegenomen is 

de laatste decennia. Sporters zijn altijd opzoek 

naar middelen die hun sportprestaties kunnen 

verbeteren. Het kan een nieuw racket zijn, 

nieuwe snaren of nieuwe schoenen die er voor 

zorgen dat je harder gaat slaan en sneller kan 

bewegen. Het kan het inhuren van een nieuwe 

tennis- of conditietrainer zijn die er om bekend 

staat dat hij/zij spelers beter maakt. Of door het 

proberen van allerlei verschillende diëten en/of 

voedingssupplementen die claimen dat je beter 

gaat presteren. Dit keer wil ik het daarom hebben 

over voedingssupplementen. 

Je zou voedingssupplementen in vier categorieën 

kunnen onderverdelen: 

a. De supplementen die wetenschappelijk 

bewijs hebben dat ze direct of indirect een 

positieve invloed op het prestatievermogen 

hebben. In deze groep vallen de sportgels, 

sportdrankjes, energierepen, water, koolhydraten, 

creatine, cafeïne, glycerol, eiwitpreparaten 

en bepaalde vitamines. 

b. De supplementen die nog zo nieuw zijn 

dat er relatief weinig onderzoek naar is 

gedaan, maar het lijkt erop dat ze een positive 

invloed kunnen hebben. Voorbeelden 

hiervan zijn glutamine, HMB (3-hydroxy-3methylbutaanzuur, 

waarvan beweerd wordt 

dat het de afbraak van eiwitten in de spieren 

verminderd), melatonine, probiotica en 

ribose. 

c. De supplementen die geen effect hebben 

op het prestatievermogen (buiten het 

placebo-effect om). De meeste voedings-/ 

sportsupplementen vallen in deze categorie. 

Voorbeelden van supplementen uit deze 

groep zijn, carnitine, coenzym Q10, inosine, 

chroompicolinaat, ginseng, pyruvaat, 

stikstofoxide en bepaalde aminozuurpreparaten. 

d. De supplementen die op de dopinglijst 

staan. Voorbeelden van supplementen uit 

deze groep zijn, DHEA, Androstenedione, 

amfetaminen en Efedrine. Als je precies 

wilt weten welke middelen op de dopinglijst 

voorkomen, kan je het beste naar de 

website van het NOC*NSF gaan of naar de 

website van het WADA (Wereld Antidoping 

Agentschap). 

Een atleet moet zich bewust zijn van de risico’s 

die het consumeren van supplementen met 

zich meebrengt. In heel veel landen is de productie 

van supplementen niet gereguleerd 

door de overheid. Door het gebrek aan regulatie 

kunnen er stoffen in de supplementen zitten 

die er niet in thuis horen. Naar aanleiding van 

positieve dopingtesten van enkele Nederlandse 

sporters in Salt Lake City werd er een onderzoek 

ingesteld naar de supplementen die de 

Olympische sporters gebruikten. Van de 69 

ingeleverde supplementen bevatten destijds 15 

(22%) dopinggeduide stoffen, aldus NOC*NSF. 

We hebben allemaal wel gehoord van de sporters 

die zeiden dat ze alleen een multivitamine 

hadden genomen en niet begrijpen hoe er een 

teveel aan nandralon in hun urine kan zitten. 

Dat kan twee oorzaken hebben; of de sporter 

vertelt niet de waarheid en probeert onder 

zijn straf vandaan te komen of ze hebben 

inderdaad supplementen geslikt waarin sporen 

van nandralon zaten waardoor ze positief zijn 

bevonden. Ondanks het gevaar van een positive 

dopingcontrole, blijven de meeste sporters 

toch voedingssupplementen innemen. In 2003 

is het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen 

Topsport (NZVT) in het leven 

geroepen dat voedingssupplementen test op 

dopinggeduide stoffen. Je kan op hun website 

bekijken welke supplementen zij getest heb- 

TENNIS 

VOEDSEL 

Anousjka van Exel (34) was een aantal jaren 

prof, met als hoogtepunt een Wimbledonpartij 

in 2002 tegen Todd Woodbrigde en Martina 

Navratilova die nipt met 9-7 in de derde werd 

verloren. Ze is tegenwoordig tennis coach 

aan de Baylor University in Waco, Texas en 

specialiseert zich in sportvoeding. 

ben en deze supplementen geven je de minste 

kans op een positieve dopingcontrole of op het 

binnen krijgen van stoffen die je niet zou willen 

binnen krijgen. 

Ik heb het al vaker gezegd, gezonde, uitgebalanceerde 

voeding is de basis van alles. Het 

gebruik van bepaalde voedingssupplementen 

kan je prestatie bevorderen (groep a), sommige 

zijn nog relatief nieuw zodat we niet weten of 

het werkt (groep b), sommige werken puur 

alleen vanuit het placebo-effect (groep c) en 

sommige werken prestatieverhogend, maar zijn 

verboden (groep d). Vergeet niet dat de middelen 

uit groep d heel veel negative bijwerkingen 

kunnen hebben. 

Als je vitaminen en/of minerale supplementen 

wilt slikken, kies dan of voor een laag gedoseerd 

multivitamine/mineralen supplement of laat je 

onderzoeken of je bepaalde tekorten hebt. Het 

teveel binnenkrijgen van bepaalde vitamines 

(voornamelijk de in vet oplosbare vitamies, A, 

D, E, K) kan schadelijk zijn. 

Nog een laatste opmerking: Als een product 

snel resultaat belooft, als het geadverteerd 

wordt met behulp van persoonlijke ervaringen, 

als het duur is en het maakt gebruik van achterhaald 

of niet bestaand wetenschappelijk onderzoek, 

dan heb je waarschijnlijk te maken met 

een product dat je beter niet kunt gebruiken. 

21

Jensen 

Daan Jensen (1971) is bedrijfsadviseur 

in cultuurmanagement en mediator. 

Daarnaast is hij sinds 2001 tennistrainer 

en geeft hij les op tennispark Marlot in 

Den Haag. In deze serie belicht hij de 

mentale kant van tennis en laat hij zien 

hoe je daar als trainer mee om kunt 

gaan. 

Reageren? info@jensenconsultancy.nl 

Alles wat je aandacht 

geeft groeit 

In het vorige nummer van Tennis & Coach 

schreef ik over de vier-staat-tot-één motivatieregel. 

Deze regel houdt in dat je iemand 

pas écht kan motiveren – en daarbij aan een 

goede relatie werkt – als de verhouding tussen 

complimenten en kritiek geven 4:1 is. Jezelf en 

anderen ‘stuur’ je namelijk het effectiefste door 

middel van beloningen en complimenten. 

Ik heb hier positieve reacties op gekregen van 

lezers die ook ‘geloofden’ dat deze aanpak beter 

werkt dan mensen voornamelijk sturen door 

middel van straffen en kritiek. Alleen; het is 

geen ‘geloof’, maar wetenschap. Het is bewezen 

dat het beter werkt. Uit de reacties blijkt ook 

dat er behoefte is aan meer informatie over 

motiverend communiceren. 

Het begint allemaal met het richten van je aandacht. 

Trainers die hun aandacht vooral richten 

op wat ze graag willen zien – en dit aanmoedigen 

– motiveren. Degenen die vooral gericht 

zijn op wat ze niet willen zien – en dit voornamelijk 

naar buiten brengen – demotiveren. 

Gelukkig kunnen wij mensen onze aandacht 

richten. Hoe meer je hiermee experimenteert, 

hoe gemakkelijker het wordt. 

Een voorbeeld: Max, 17 jaar, een beetje sloom 

en niet écht gemotiveerd (zijn ouders zijn de 

motor achter zijn ‘tenniscarrière’. Hij zit eigenlijk 

liever op de scooter met een chicky), ‘wil’ 

met je werken aan zijn enkelhandige topspin 

backhand. 

Bij een gedemotiveerde leerling kan het als trainer 

‘verleidelijk’ zijn om ook gedemotiveerd te raken 

en zo’n leerling te gaan bekritiseren en bestraffen 

Opmerkingen die zelden motiveren: 

Trainer: Nee Max, meer onder die bal! Beetje 

bewegen man, je wordt niet op een lopende 

band naar de bal toe gebracht! Nee, daar gaat 

het dus weer fout; als je te laat je racket naar 

achter brengt is het wel heel lastig de bal ‘voor’ 

je te raken. Die is beter, alleen je ging weer niet 

door je knieën. Etc. Deze training zal voor Max 

waarschijnlijk geen aanleiding geven om te 

denken: Heerlijk dat ik gewezen wordt op mijn 

fouten. Dit is een prachtige gelegenheid om te 

leren en eens iets extra’s te geven! Echt een topper 

die trainer… 

Een voorbeeld hoe het ook kan met behulp van 

de 4:1 regel: 

Trainer: Prima Max! Max: Maar hij ging in 

het net? Trainer: Ja klopt, maar je stond met 

je goede been voor, je draaide prachtig in, 

je zwaaide volledig door en je racket wees 

omhoog aan het einde van de zwaai! Geloof 

me als je dat doet ben je al een heel eind. Kom 

op, nog meer van die ballen en kijk of je daarbij 

ook nog wat meer onder de bal kan komen 

want dan gaat de volgende er overheen! 

Moet je opletten wat er met Max zijn motivatie 

– en de sfeer in de les – gebeurt als de 4:1 regel 

vaak wordt toegepast. Zijn aandacht zal – net 

als die van de trainer – vooral worden gericht 

op de dingen die hij goed doet. Dat aandachtsgebied 

zal dus groeien want: alles wat je aandacht 

geeft groeit. Net als iedereen vindt hij dat 

heerlijk en zal hij gemotiveerd zijn meer goede 

dingen te doen. Tennis is nu leuk en er is een 

grote kans dat hij graag meer met deze trainer 

wil samenwerken. 

Niet voor niets heb ik hier een voorbeeld 

gebruikt van een wat gedemotiveerde leerling. 

Als trainer kan het namelijk ‘verleidelijk’ zijn 

om ook gedemotiveerd te raken en zo’n leerling 

te gaan bekritiseren en bestraffen. Maar: met 

het richten van je aandacht en dus je communicatie 

heb je hiertegen nu een krachtig wapen 

in handen. 

Een andere communicatietechniek die motiveert 

is de ‘positieve herformulering’. Een negatieve 

boodschap zet je met deze techniek om in 

een wens. Voorbeelden: 

Al mijn forehands gaan in het net! – Zullen we 

werken aan een stabielere forehand? 

Ik ben psychisch een wrak op de baan! – Je wilt 

mentaal weerbaarder worden… 

Ik vind de situatie waardeloos! – Je wilt het 

graag anders, vertel…. 

Je geeft de ander eigenlijk zijn eigen woorden 

terug in een vorm waarin de aandacht gericht 

wordt op wat je leerling wel wil. 

Tot slot: natuurlijk zijn er uitzonderingen en 

geef je kritiek en straf je soms. Denk alleen niet 

dat dit dé middelen zijn om anderen – en jezelf 

– te motiveren. Motiveren en werken aan goede 

relaties in een inspirerende sfeer doe je vooral 

door alles wat je graag wilt zien te benoemen 

en te belonen. 

23

Doel van de VNT Het doel van de 

vereniging is een band te vormen 

tussen alle in Nederland door 

de KNLTB bevoegd verklaarde 

tennisleraren, hun belangen zoveel 

mogelijk te behartigen en het 

tennisonderricht op een zo hoog 

mogelijk peil te brengen. 

24 

VNT-nieuws 

ZES PROCENT BTW VOOR DE ZELFSTANDIGE TENNISLERAAR? 

1. Leraren die een baan huren in een hal of op een 

commercieel park betalen sinds 1 januari 2002 

6% aan BTW. Daarover bestond al geen discussie 

met de Belastingdienst. 

2. De rechter van het Gerechtshof in Amsterdam 

heeft in het in 2004 door de VNT gewonnen 

geschil bepaald dat zelfstandige leraren die op een 

verenigingsbaan lesgeven ook 6% mogen rekenen. 

Voorwaarde is wel dat de leraar meer doet dan 

alleen lesgeven én kan aantonen het exclusieve 

recht te hebben op de baan tijdens de lesuren. Het 

is dus niet meer nodig om een lesbaan te huren 

voor een fictief bedrag. 

3. De meeste tennisverenigingen zijn niet BTW-plichtig. 

Als de vereniging een leraar in loondienst heeft 

hoeft er daarom helemaal geen BTW in rekening 

gebracht te worden. 

Het bovenstaande punt 2 is in het kort samengevat 

wat de VNT-advocaat Mr. Menno de Boorder 

en ons lid Ted van der Bruggen hebben bewerkstelligd 

in 2004 bij het Gerechtshof in Amsterdam. 

De Vereniging van Nederlandse Tennisleraren is de oudste sportvakorganisatie van Nederland (opgericht in 1929). 

Directeur Corrie Hendriks 

Medewerker Anette Skraastad 

Bestuur Pons-Jan Vermeer (voorzitter), 

Coert Verdoorn (secretaris), Albert 

Wasmus (penningmeester), Karen van 

Drimmelen en Dignus van de Vijver. 

Bezoekadres (op afspraak) voor uitleen 

boeken, video’s en dvd’s: 

Stuyvesantplein 19a, 2593 EK Den Haag 

Postadres Postbus 93259, 2509 AG 

Den Haag 

Emailadres, website & telefoonnummer 

Telefoon: (070) 3859001 

E-mail: vnt@tennisleraren.nl 

Website: www.tennisleraren.nl 

Bereikbaarheid van het VNT-kantoor 

Het kantoor is iedere werkdag telefonisch 

bereikbaar van 10.00 tot 14.00 uur. 

We zijn vijf jaar verder en er is één belastinginspecteur 

die meent dat de tennisleraar alleen 

recht op 6% BTW heeft wanneer hij de banen ook 

werkelijk huurt, omdat anders de vereniging de 

banen ter beschikking stelt aan de leerlingen en 

niet de tennisleraar. Tennisschool ALL-IN van Ted 

van der Bruggen vond echter in 2004 dat zij feitelijk 

de banen ter beschikking stelde. Zij bepaalt 

namelijk wie, wanneer op welke baan les krijgt. 

De rechter stelde in 2004 Ted van der Bruggen en 

de VNT in het gelijk. 

Het is dus van belang om het exclusieve recht 

op de baan middels een goed schriftelijk huurcontract 

voor het gebruik van de baan, compleet 

met baannummer en tijden van gebruik aan de 

belastingdienst te kunnen overleggen om voor de 

6% BTW- regeling in aanmerking te komen. 

De tweede voorwaarde om voor de 6% regeling 

Opzegging lidmaatschap 

Opzegging van het lidmaatschap dient altijd 

aangetekend en vóór 1 december te geschieden, 

conform artikel 10.3 van het Huishoudelijk 

Reglement van de VNT. Een niet aangetekende 

brief kan ook en wordt per omgaande bevestigd. 

Contributie 2009 

Soort lid bedrag 

A- B- en C-licentiehouders € 155,– 

Donateurleden en 

in het buitenland wonenden € 90,– 

Echtparen / Samenwonenden € 195,– 

Leden van 55 tot 65 jaar € 100,– 

in aanmerking te komen is dat de leraar kan aantonen 

dat hij meer doet dan alleen lesgeven (en 

dat doet bijna elke zelfstandige tennisleraar ook). 

Op onze site www.tennisleraren.nl in het ledendomein 

onder info vindt u de uitgebreide 

motivatie onder het kopje: Verenigingslessen 

naar 6%. 

Voorlopig heeft deze inspecteur na een tweede 

overleg met ons lid, dat zich gedegen had voorbereid, 

bepaald dat het uitstekende huurcontract 

om niet van ons lid en zijn vereniging voldoende 

is om voor de 6% in aanmerking te komen. De 

inspecteur gaat nog wel in overleg met zijn meerderen!? 

We houden u op de hoogte en wensen u ondanks 

deze BTW–wolkjes aan het vakantie firmament 

een heerlijke vakantie toe! 


Adreswijziging Stuur adreswijzigingen naar: 

VNT, Postbus 93259, 2509 AG Den Haag. 

Arbeidsbemiddeling Het kantoor verleent 

ook arbeidsbemiddeling: leden die werk 

zoeken, kunnen op de zogeheten werkbemiddelings 

lijst geplaatst worden. Meer 

informatie op www.tennisleraren.nl 

Belangrijke data 

Zondag 11 oktober 2009 ALV en 

TennisBeleidsmiddag

SPORTPENNING VOOR KEES VENINGA 

Kees Veninga, 42 jaar lid van de VNT, heeft op 3 juli j.l. de gemeentelijke 

sportpenning uitgereikt gekregen door wethouder Pieter Smit. Hij heeft 

zich jarenlang belangeloos ingezet om de tennissport in Zoetermeer te 

ontwikkelen. 

Kees heeft zich met veel plezier en gedrevenheid ingezet voor 

tennisvereniging Seghwaert en heeft zo heel veel mensen de liefde voor de 

tennissport bijgebracht. 

De sportpenning wordt toegekend aan personen die zich op het gebied 

van sport en recreatie op bijzondere wijze verdienstelijk hebben gemaakt en 

daarbij de naam van de gemeente Zoetermeer op duidelijke wijze naar buiten 

hebben uitgedragen. 

Wij feliciteren hem van harte met deze sportpenning van de Gemeente 

Zoetermeer! 

Bron: website Zoetermeer 

NIEUW GEZICHT 

Foto: Anette Skraastad 

Tjark Wisselaar (23) is meteen het diepe in 

gesprongen op de arbeidsmarkt. Na het doorlopen 

van het Cios in Arnhem, waar hij de A-opleiding 

deed, stuurde hij sollicitatiebrieven naar diverse 

clubs en parken in Den Bosch en omstreken. Hij 

werd vervolgens uitgenodigd en aangenomen 

door de Pellikaan Health & Racquet Club in 

Goirle, waar hij als zelfstandig trainer meteen eindverantwoordelijk is voor 

alle tennislessen. Hij heeft op dit moment zo’n honderd leerlingen waarvan 

veertig jeugdspelers. 

Zijn contactpersoon bij Pellikaan raadde hem aan om lid te worden van de 

VNT. Dat deed Wisselaar en sinds hij lid is won hij al eenmaal advies in bij het 

VNT-kantoor, en wel over uurtarieven. Op dit moment geeft Wisselaar alle 

lessen nog zelf, maar op termijn wil hij zijn Tennisschool T-tennis uitbreiden 

met andere leraren. Ook wil hij in de toekomst een selectie gaan maken 

tussen recreatieve en prestatieve spelers. 

Marcel Crok 

NIEUWE LEDEN 

Dhaou Hammi Woudenbergseweg 86 3953 MJ Maarsbergen 

Corne Boeren de Gagelrijzen 169 4711 PD Sint Willebrord 

NIEUWE BOEKEN EN DVD’S 

Op deze plek vermelden we welke nieuwe boeken en dvd’s we hebben aangeschaft 

voor de VNT-bibliotheek. Ga naar www.tennisleraren.nl voor een 

totaal overzicht. 

Boeken 

849 Psychologisch orientiertes tennistraining by Nina Nittinger, 2009 

848 Totaalcoachen door Jan Huijbers en Peter Murphy, 2006 

“OUDE TOPPERS” ONDER DE AANDACHT 

Raising big smiling tennis Kids: A complete 

roadmap for every parent and coach,1993, van 

Keith Kattan heeft hij geschreven na jarenlange 

observatie op en buiten de baan van junior tennisspelers. 

In het boek beschrijft hij voornamelijk praktische 

informatie: Wat is de beste leeftijd om te beginnen 

met tennis, hoe kun je je kind stimuleren 

om te blijven oefenen en hoe leert hij met verlies 

om te gaan? De belangrijkste motivatie is de 

intrinsieke motivatie om te spelen voor het leuk en de uitdaging en behoefte 

om je best te doen en niet voor de goedkeuring van je ouders (de extrinsieke 

motivatie). 

Het belangrijkste volgens Keith is dat je speelt omdat je het leuk vindt. 

Verder komen zaken zoals: hoe bespaar je op lessen en materiaal, hoe krijg je 

een beurs en sponsors en wat zijn de beste tenniskampen, aan bod. 

Het boek is vooral geschikt voor de beginnende jeugd waarin de ouders/ 

coach informatie zoeken over jeugdtennis, bijbehorende psychologische 

aspecten en praktische zaken. 

Anette Skraastad 

TE KOOP: DVD’S VAN DE FRANSE TENNISBOND (FFT) 

Er is veel vraag naar de DVD’s van de Franse Tennisbond. 

Nederlandse tennisleraren kunnen deze niet zelf kopen bij de FFT. 

De VNT heeft besloten haar leden de mogelijkheid te bieden deze toch aan 

te schaffen. 

Het gaat om de serie 5 DVD “technique & tactique”van Gil de Kermadec 

(Engelstalig): 

The Champion’s Game: Return of Serve 

The Champion’s Game: Doubles 

The Champion’s Game: Backhand 

The Champion’s Game: Forehand 

The Champion’s Game: Volley 

De kosten voor de totale serie bedragen € 80,= (incl. verzendkosten) 

Sinds december 2008 is de The Champion’s Game: Serve niet meer te koop 

en bestaat de serie uit 5 dvd’s. Hij is wel nog via de VNT-mediatheek te leen. 

Heeft u interesse stuur dan een e-mail naar vnt@tennisleraren.nl. 

25

VNT-nieuws 

UITNODIGING EN AGENDA 

Hierbij nodig ik u uit voor de Algemene Ledenvergadering 

van de Vereniging van Nederlandse 

Tennisleraren in de Biltsche Hoek in De Bilt op: 

ZONDAGMORGEN 11 OKTOBER 2009 

Ontvangst met koffie om 9.30 uur, einde vergadering 

12.00 uur. Om 12.00 uur wordt een lunch 

aangeboden aan de bij de ALV aanwezige VNTleden. 

Van 13.00 tot 17.00 uur volgt de presentatie van 

ons nieuwe beleidsplan 2009 – 2016. Dit middagprogramma 

is voor alle gelicentieerde tennisleraren: 

leden van de VNT én niet-leden. 

Wij rekenen op vele goede en creatieve ideeën 

van alle aanwezigen (nadere informatie over het 

middagprogramma volgt in september). 

Gaarne aanmelding bij het bureau: 

vnt@tennisleraren.nl of 070-3859001 

AGENDA VAN DE ALV (alleen voor VNT-leden) 

1. Opening en mededelingen 

2. Notulen ALV van 9 maart 2008 

3. Jaarverslag 2008 

4. Financieel verslag 2008 

o Goedkeuring door de Kascommissie 

5. Verkiezing bestuur 

o Aftredend en herkiesbaar: Coert Verdoorn 

(secretaris) 

o Aftredend en herkiesbaar: Dignus van de 

Vijver (commissaris 3) 

o Aftredend: Tom Verhoeven (commissaris 

2). Zijn functie is vacant. 

6. Meerjarenbeleidsplan 2009 - 2016 

7. Verkiezing kascommissie 

o De zittende leden: Ton Buytelaar en Louis 

Firet zijn herkiesbaar. 

o Harry Kok is niet herkiesbaar. 

o Als nieuw kascommissielid stellen wij Inge 

Commissaris voor. 

8. Begroting 2009 

9. Rondvraag 

10. Sluiting 

Met vriendelijke groet, 

Coert Verdoorn 

Secretaris 

26 

DE VERKIEZING VAN DE 

TENNISTRAINER VAN HET JAAR 2009 

De verkiezing Tennisleraar van het Jaar werd 

in 2006 voor het eerst georganiseerd door de 

VNT in samenwerking met de afdeling opleidingen 

van de KNLTB. De prijs is bedoeld om 

het vak van tennisleraar te promoten en te 

laten zien wat een tennisleraar allemaal kan 

betekenen voor een club. 

Is uw leraar een uitmuntende clubtrainer en 

stimuleert hij tennis in de breedste zin van het 

woord op uw vereniging, door les te geven aan 

jong en oud en van recreatief tot prestatief en 

organiseert hij daarnaast nog vele andere activiteiten, 

geef hem dan op voor 2009. 

Voor wie, door wie? 

De VNT wil de club/verenigingstrainer in het 

zonnetje zetten. Hij staat immers aan de basis 

van onze wereldsuccessen op tennisgebied! Hij 

weet kinderen enthousiast te maken voor de 

tennissport en te motiveren om steeds beter te 

leren tennissen! 

Spelers, ook jeugdige leerlingen, verenigingen, 

tennisscholen en collega trainers kunnen de 

komende maanden “hun” trainer voordragen. 

Hun trainer, die de tennissport op een geweldige 

manier uitdraagt! 

ARBEIDSBEMIDDELING 

Hoe? 

Download het vragenformulier: Mijn Tennistrainer 

van het Jaar 2009 op www.tennisleraren.nl 

en stuur de ingevulde en ondertekende 

vragenlijst naar: 

VNT (Postbus 93259, 2509 AG Den Haag), 

telefoon 070-3859001. 

Let op: alle inzendingen moeten vóór 16 

oktober 2009 binnen zijn bij de VNT. 

Jury 

Het is van belang voor de jury dat de voordragers 

alle vragen op de vragenlijst duidelijk 

beantwoorden en hun antwoorden ook goed 

beargumenteren. De jury - bestaande uit 

voormalig proftennisser en VNT-lid Michiel 

Schapers, Frank van Fraayenhoven, manager 

en docent Beroepsopleidingen KNLTB, Coert 

Verdoorn bestuurslid VNT en Harry Kok van Set 

tennisorganisatie en detacheringbureau - zal 

uiteindelijk uit alle inzendingen drie tennistrainers 

nomineren. 

Tijdens een feestelijke prijsuitreiking op de 

REAAL Tennis Masters op zaterdag 12 december 

in Rotterdam maakt de jury bekend wie 

zich uiteindelijk Tennistrainer van het Jaar 

2009 mag noemen. 

Prijzen 

Behalve uit deze eervolle titel bestaat de 

prijs voor de winnaar onder andere uit: één 

jaar gratis lidmaatschap van de VNT en een 

interview in Tennis & Coach. Bovendien stelt 

onze hoofdsponsor: Tennis Direct een leuke 

kledingwaardebon ter beschikking. Voor de 

vereniging van de Tennistrainer van het 

Jaar 2009 heeft de KNLTB ook weer een verrassing 

in petto! 

Criteria voor tennistrainer van het jaar 

De tennistrainer moet in ieder geval beschikken 

over een geldige licentie. 

Het kantoor verleent ook arbeidsbemiddeling: leden die werk zoeken kunnen op de zogeheten 

werkbemiddelingslijst geplaatst worden. Clubs die een tennisleraar (m/v) zoeken kunnen ons kantoor 

bellen of een formulier invullen op onze homepage (www.tennisleraren.nl) . De club krijgt namen van 

tennisleraren door die werk zoeken in de omgeving en neemt vervolgens zelf contact op met de leden.

EEN NIEUWE KOERS VOOR TENNIS & COACH 

Het bestuur van de Vereniging van Nederlandse Tennisleraren (VNT) 

deelt de leden, abonnees en adverteerders van Tennis & Coach mee dat 

per 1 februari 2010 ons VNT–blad Tennis & Coach zal integreren met 

een eigen katern in het nieuwe Tennisjournaal. 

Sinds 2001 is Marcel Crok, zelf ook tennisleraar, met Tennis & Coach 

verbonden. Eerst stelde hij enkele nummers als redacteur samen en sinds 

1 april 2001 werd hij namens de VNT, samen met zijn vader Mart Crok, 

ook uitgever van het tijdschrift. Zij hebben van Tennis & Coach een 

kleurrijk blad gemaakt. Om ook interessant te worden voor adverteerders 

zijn de gerichte themanummers met belangrijke tennisproductinformatie 

ontstaan. 

Ofschoon wij over de inhoud van het blad grotendeels tevreden 

zijn, bleken er toch te grote verschillen te zijn ontstaan tussen de 

uitgeversbelangen en de inzichten en het beleid van de VNT. Daarom 

heeft het bestuur van de VNT, na diverse gesprekken met Marcel Crok, 

besloten per 1 januari 2010 haar eigen koers voort te zetten zonder 

Marcel en Mart Crok. 

Door samenwerking met Steffan Kok, ook tennisleraar en bevlogen 

uitgever van het Tennisjournaal, wil de VNT haar idealen nog beter 

uitdragen met een eigen katern binnen het nieuwe Tennisjournaal. Met 

name de veel grotere oplage door het bereiken van de doelgroepen van 

OVERLEDEN PIET LIEWES 

Op 91-jarige leeftijd overleed Piet Liewes op 25 

april 2009. Vanaf 1940 is hij lid geweest van de 

VNT. 

De recessie van 1929 en de daarop volgende crisis 

in de dertiger jaren waren de bakermat van zijn 

tenniscarrière. Op 16 jarige leeftijd begon hij les te 

geven op het Tennispark Vorenkamp in Groningen. 

Onder de Duitse bezetting werd hij in Wenen in de 

bouw te werk gesteld. Enige tijd later mocht hij 

tennisles geven aan de Parkring. 

In 1948 verhuisde hij met zijn gezin naar Bussum, 

daar verbond hij zich aan “Het Spieghel”, “Bosheim” 

en “De Meent”. In die tijd gaf hij ’s winters 

les in de oude RAI en in de Apollohal in Amsterdam, 

in het voorjaar kwamen dan de tentoonstellingen 

en moest op een andere manier de tot april 

resterende tijd worden ingevuld. 

In 1953 gaf hij les bij “Grün Weiß” in Essen en 

OVERLEDEN 

JAN KLERKS 

daarna pachtte hij het Tennispark “Minerva” in 

Amsterdam, waar nu al heel lang het Hilton hotel 

staat. Op veel verschillende parken door het 

gehele land heeft hij les gegeven. Ook weer in 

Duitsland (BayerLeverkusen) en in Oldenburg en 

Bremen. 

Lang is hij verbonden geweest met Baarn, Phonosmash, 

BLTC en niet te vergeten De Geeren, tot aan 

zijn tachtigste jaar. 

Hij hield van zijn vak en heeft daarin ook, in de 

bloei van zijn leven, lange werkdagen gemaakt. 

Met een zekere trots en toewijding heeft hij, ook in 

Baarn, aan “rolstoelers” les gegeven. 

In maart 2000 werd hij gehuldigd bij zijn 60-jarig 

lidmaatschap van de VNT. 

Het laatste jaar van zijn leven verbleef hij in De 

Antonius Hof in Bussum. Met graagte las/bladerde 

hij daar nog steeds in Tennis & Coach. 

de tennisleraar, zoals de tennisspelers, de verenigingen, de tennisscholen, 

de tennis detacheerders en de aan tennis gelieerde bedrijven, is 

een groot voordeel van het nieuwe concept van het Tennisjournaal. 

Per 1 februari 2010 zal het Tennisjournaal voor abonnees en in de 

losse verkoop, tweemaandelijks, in een nieuwe uitgave als magazine 

verschijnen. 

Wij danken Marcel Crok, Mart Crok en Janneke Hofman voor hun grote 

inzet voor Tennis & Coach en wensen hun een positieve voortzetting van 

hun activiteiten. 

Namens het bestuur, 


Seminar Oscar Wegner 

Beuken die approach 

Special Baansoorten 

jaargang 50 | nummer 3 | juni 2009 

Leen Liewes 

Op 83-jarige leeftijd op 22 juni 2009 overleed Jan Klerks. Jan haalde zijn A – licentie in 1973 en was sinds die tijd lid van de VNT, 

bij elkaar 36 jaar! Hij was op hoge leeftijd nog zo vitaal dat hij een aantal uurtjes les kon blijven geven. 

27

BEDRIJVENINDEX 

Tennisbanen 

Aanleg/onderhoud 

Tennis Service NOORD 

Verl. Hoogeveense Vaart 58 

7864 TC Zwinderen 

tel.: 0524 291222 

fax: 0524 290764 

www.tennisservice.nl 

info@tennisservice.nl 

Ton de Rooij Tennis B.V. 

Europaweg 1a 

2381 GR Zoeterwoude 

tel.: 071 5802491 

fax: 071 5801153 

www.tonderooij.nl 

ton@tonderooij.nl 

Oranjewoud Realisatie BV 

Postbus 321 

7400 AH Deventer 

tel.: 0570 679444 

www.oranjewoud.nl 

gosewin.bos@oranjewoud.nl 

Ubink Sportvelden 

De Vesting 41 

7721 GA Dalfsen 

tel.: 0529 432828 

fax: 0529 432146 

www.ubinksportvelden.nl 

info@ubinksportvelden.nl 

HuismanSportveldinnovatie 

Postbus 178 

2160 AD Lisse 

tel.: 0252 418141 / 0651618015 

www.huismansportveldinnovatie.nl 

hsinnovatie@planet.nl 

Tennisbouw Nederland BV 

Elsendorpseweg 92 

5424 SB Elsendorp 

tel.: 0492 359111 

fax: 0492 359107 

www.tennisbouw.nl 

info@tennisbouw.nl 

Sport & Rekreatie Reuver BV 

Postbus 4798 

5953 ZK Reuver 

tel.: 077 4744430 

fax: 077 4744939 

www.sportenrekreatie.nl 

info@sportenrekreatie.nl 

BTL Venray 

Postbus 253 

5800 AG Venray 

tel.: 0478 557555 

fax: 0478 557550 

www.btl.nl 

venray@btl.nl 

28 

Grontmij Nederland BV 

Postbus 190 

2740 AD Waddinxveen 

tel.: 0182 625500 

fax: 0182 625510 

www.grontmij.nl 

Edel Grass BV 

Prinses Beatrixstraat 3 

8281 CA Genemuiden 

Postbus 164 

8280 AD Genemuiden 

tel.: 038 425 0050 

fax: 038 425 0051 

www.edelgrass.com 

berga@edel.nl 

Heijmans Sport en Groen BV 

Mr.B.M.Teldersstraat 3 

6842 CT Arnhem 

Postbus 30053 

6803 AB Arnhem 

tel.: 026 3182450 

fax: 026 3182455 

www.heijmanssportengroen.nl 

HSG@heijmans.nl 

Uithol B.V. 

Industrieweg 19a 

1422 AH Uithoorn 

tel.: 0297 563138 

fax: 0297 540746 

www.uitholbv.nl 

info@uitholbv.nl 

BHS Sportparkservice 

Gildestraat 125 

2671 BV Naaldwijk 

tel.: 0653 865599 

fax: 0174 388990 

www.sportparkservice.nl 

bhssport@hetnet.nl 

ARCADIS Nederland BV 

Postbus 4205 

3006 AE Rotterdam 

tel.: 010 2532200 

www.arcadis.nl 

AAsportsystems BV 

Postbus 115 

4450 AC Heinskenszand 

fax: 020 7089383 

www.aasportsystems.nl 

info@aasportsystems.nl 

Arjan Knottnerus 0623428568 

BINK TOP COURT 

Heerdstraat 78 

6111 AG Sint Joost 

www.binktopcourt.nl 

info@binktopcourt.nl 

Arthur Bink 0636430100 

De Meent BV 

Tongeren 15a 

5282 JH Boxtel 

tel.: 0411 672405 

fax: 0411 672311 

www.bcdemeent.nl 

info@bcdemeent.nl 

Wijnbergen Sportbouw bv 

Engweg 2a 

3953 BD Maarsbergen 

tel.: 0343 453757 

fax: 0343 456364 

www.wijnbergen-sportbouw.nl 

info@wijnbergen-sportbouw.nl 

Gravel tennisbanen 

Tennis Service NOORD 

Verl. Hoogeveense Vaart 58 

7864 TC Zwinderen 

tel.: 0524 291222 

fax: 0524 290764 

www.tennisservice.nl 

info@tennisservice.nl 


Postbus 178 

2160 AD Lisse 

tel.: 0252 418141 / 0651618015 



Sport & Rekreatie Reuver BV 

Postbus 4798 

5953 ZK Reuver 

tel.: 077 4744430 

fax: 077 4744939 

www.sportenrekreatie.nl 

info@sportenrekreatie.nl 

Baanverwarming 

AQUACO 

Postbus 98 

6660 AB Elst 

tel.: 0481377177 

www.aquaco.nl 

info@aquaco.nl 

Indoor tennisbanen 

Tempomark tennis & sport BV 

Energieweg 4 

4231 DJ Meerkerk 

tel.: 0183 357111 

fax: 0183 357119 

www.tempomark.nl 

info@tempomark.nl 

Beregening 

AQUACO 

Postbus 98 

6660 AB Elst 

tel.: 0481 377177 

www.aquaco.nl 

info@aquaco.nl 

Tennishallen 

Veldeman Structure Solutions 

IZ Vostert 1220 

3960 Bree België 

tel.: +32 (0) 89473131 

www.veldemantent.com 

www.veldemangroep.com 

info@veldemangroep.be 

Poly-Ned 

Oostermeentherand 16 

8332 JZ Steenwijk 

Postbus 177 

8330 AD Steenwijk 

tel.: 0521 320240 

fax: 0521 320230 

www.polyned.nl 

office@polyned.nl 

Verlichting 

Strago Electro Installatietechniek b.v. 

Avelingen Oost 8 

4202 MN Gorinchem 

tel.: 0183 632955 

fax: 0183 690564 

www.strago.nl 

j.vanleeuwen@strago.nl 

Oostendorp Nederland B.V. 

Postbus 1104 

3330 CC Zwijndrecht 

tel.: 078 6105100 

fax: 078 6104062 

www.oostendorpbv.nl 

info@oostendorpbv.nl 

AEROLUX Nederland B.V. 

Postbus 413 

7570 AK Oldenzaal 

tel.: 0541 585050 

fax: 0541 585058 

www.aerolux.nl 

info@aerolux.nl 

Banenonderhoud 


Postbus 178 

2160 AD Lisse 

tel.: 0252 418141 / 0651618015 



BHS Sportparkservice 

Gildestraat 125 

2671 BV Naaldwijk 

tel.: 0653 865599 

fax: 0174 388990 

www.sportparkservice.nl 

bhssport@hetnet.nl 

Groundsman & Groundsman 

Stationsweg 35 

6711 PJ Ede 

tel.: 0318 430460 

www.groundsmanengroundsman.nl 

info@mundiflex.nl

Gordijnen en netten 

Henderikson 

Harlingerstraat 8 

1704 BT Heerhugowaard 

tel.: 072 5711690 

www.henderikson.nl 

info@henderikson.nl 

Windschermen 

Henderik Windschermen 

Zeldenruststraat 3 

1704 BR Heerhugowaard 

tel.: 072 5711676 

fax: 072 5745555 

www.henderik.nl 

info@henderik.nl 

TSPD 

Stationsstraat 30 

5281 GE Boxtel 

Postbus 305 

2580 AH Boxtel 

tel.: 06 53246728 

fax: 0411 632967 

www.windscreens.nl 

info@windscreens.nl 

Grandslam bezoeken 

Sportfacility 

Stefan van der Stroet 

tel.: 040 2212214 

mob.: 06 52006392 

www.sportfacility.nl 

stefan@sportfacility.nl 

TopTennistrainingsreizen 

Flamingo Tennisvakanties 

Hoornikgaarde 24 

7414 VK Deventer 

tel.: 0570 618626 

fax: 0570 618628 

www.flamingo-tennisvakanties.nl 

info@flamingo-tennisvakanties.nl 

Tennisartikelen 

Tennis Direct 

Postbus 57 

2170 AB Sassenheim 

tel.: 0252 219107 

fax: 0252 218502 

www.tennisdirectonline.com 

info@tennisdirectonline.com 

TENNISPRO 

Reeweg 74 

6374 BX Landgraaf 

tel.: 045 5319585 

www.tennispro.nl 

tennispro@euronet.nl 

Tennisbouw Nederland BV 

Elsendorpseweg 92 

5424 SB Elsendorp 

tel.: 0492 359111 

fax: 0492 359107 

www.tennisbouw.nl 

info@tennisbouw.nl 

TennisPlanet Nederland 

Esp 260 

5693 AC Eindhoven 

Tel: 088 8366477 

www.TennisPlanet.com 

info@TennisPlanet.com 

Ballenmachine’s 

TENNISPRO 

Reeweg 74 

6374 BX Landgraaf 

tel.: 045 5319585 

www.tennispro.nl 

tennispro@euronet.nl 

Tempomark Tennis & Sport BV 

Energieweg 4 

4231 DJ Meerkerk 

tel.: 0183 357111 

fax: 0183 357119 

www.tempomark.nl 

info@tempomark.nl 

Tennis Clinics 

Stand-Bye 

Prof. van Ginnekenstraat 18 

6524 RE Nijmegen 

tel: 024 3481547/06 53428911 

www.standbye.nl 

j.klaassen@standbye.nl 

info@standbye.nl 

Sportfacility 

Stefan van der Stroet 

tel.: 040 2212214 

mob.: 06 52006392 

www.sportfacility.nl 

stefan@sportfacility.nl 

TennisPlanet Nederland 

Esp 260 

5693 AC Eindhoven 

Tel: 088 8366477 

www.TennisPlanet.com 

info@TennisPlanet.com 

Tennisscholen 

Tennisschool Sport Events BV 

Schutsstraat 26 

5737 EW Lieshout 

tel.: 06 54660199 

fax: 0499 840084 

www.tennisdetachering.nl 

www.sport-events.nl 

j.buddingh2@chello.nl 

info@sport-events.nl 

Opname in de Bedrijvenindex 

kan voor € 200 (excl. btw) per jaar. 

Informatie: martcrok@gmail.com Tel: 0226 343436 

Totaal in Tennis 

Bocholtsestraatweg 24 

7121 GC Aalten 

Postbus 9 

7170 AA Aalten 

tel.: 0543 473310 / 0629505109 

www.totaalintennis.nl 

info@totaalintennis.nl 

Detachering trainers 

SET Tennisactiviteiten & 

Organisatiebureau 

Kleinhaar 13 

7694 BK Kloosterhaar 

tel.: 0523 241857 

fax: 084 8768455 

www.tennisinfo.nl 

harrykok@tennisinfo.nl 

Stand-Bye 

Prof. van Ginnekenstraat 18 

6524 RE Nijmegen 

tel: 024 3481547/06 53428911 

www.standbye.nl 

j.klaassen@standbye.nl 

info@standbye.nl 

Tennisschool Sport Events BV 

Schutsstraat 26 

5737 EW Lieshout 

tel.: 06 54660199 

fax: 0499 840084 

www.tennisdetachering.nl 

www.sport-events.nl 

j.buddingh2@chello.nl 

info@sport-events.nl 

Totaal in Tennis 

Bocholtsestraatweg 24 

7121 GC Aalten 

Postbus 9 

7170 AA Aalten 

tel.: 0543473310 / 0629505109 

www.totaalintennis.nl 

info@totaalintennis.nl 

Sportadviesburo De Jong BV 

Pannenschuurlaan 160 

5061 DV Oisterwijk 

tel.: 013 5220725 

fax: 013 5216428 

www.renedejong.nl 

info@renedejong.nl 

SPORTNED BV 

Doortocht 16 

2411 DS Bodegraven 

tel.: 0172 652882 

www.sportned.com 

info@sportned.com 

Tennis XXL Franchise 

Tennis XXL Franchise 

Postbus 66 

3910 AB Rhenen 

tel.: + 31 (0)343 456070 

www.tennis-xxl.nl 

info@tennis-xxl.nl 

Reclameborden 

TSPD 

Stationsstraat 30 

5281 GE Boxtel 

Postbus 305 

2580 AH Boxtel 

tel.: 06 53246728 

fax: 0411 632967 

www.windscreens.nl 

info@windscreens.nl 

Software tennis 

Planmysport 

Fliek 38 

2036 CN Haarlem 

tel.: 023 5336001 

www.planmysport.com 

info@planmysport.com 

Verzekeringen 

Multimediair B.V. 

Cypresbaan 23, 4 e etage 

2908 LT Capelle aan den IJssel 

tel.: 010 2641100 

fax: 010 2641101 

www.multimediair.nl 

info@multimediair.nl 

contactpersoon: Eric de Haan 

Tennis didactiek-methodiek 

GripCoach ® 

Bosplaat 84 

8032 DP ZWOLLE 

tel.: 0384532201 

mob.: 0621697711 

www.gripcoach.nl 

info@gripcoach.nl 

Inrichtingsmaterialen 

BINK TOP COURT 

Heerdstraat 78 

6111 AG Sint Joost 

www.binktopcourt.nl 

info@binktopcourt.nl 

Arthur Bink 0636430100 

29

De Tennisleraar als 

plaatsvervangende frontaalkwab 

Huub Nelis is de oprichter van Youngworks, een 

communicatie- en reclamebureau dat zich al 

meer dan tien jaar op een creatieve manier verdiept 

in de jongerencultuur. Hij was vijftien jaar 

geleden de eerste voorzitter van de Nationale 

Jongerenraad voor Milieu en Ontwikkeling, waar 

hij aan de wieg stond van vele vernieuwende 

jongerenprojecten. 

Yvonne van Sark is directeur onderzoek en projecten 

bij Youngworks en heeft jongeren door de 

jaren heen betrokken bij de meest uiteenlopende 

onderwerpen, van zwerfafval tot schooluitval. 

Beide auteurs van Puberbrein binnenstebuiten 

adviseren al ruim vijftien jaar overheden, bedrijven, 

onderwijsinstellingen en non-profitorganisaties 

over het bereiken van en communiceren 

met jongeren. 

Dick Swaab, hoogleraar neurobiologie aan de 

Universiteit van Amsterdam, schrijft in het voorwoord, 

dat pubergedrag biologisch gezien zin 

heeft. Hij legt uit dat een puber het nest van 

de ouders moet verlaten en daarbij hoort het 

zoeken naar nieuwe ervaringen, het nemen van 

grote risico’s zonder enige angst en impulsief, 

soms agressief gedrag. 

In de inleiding wordt de term ‘puberteit’ (de 

periode tussen pakweg 12 en 16 jaar) eerst 

uitgelegd. In het boek volgen de auteurs echter 

jongeren tussen hun 10e en 25e jaar omdat de 

hersenen zich nog tot het 25e levensjaar ontwikkelen. 

De auteurs wijzen erop dat de pubers 

door de eeuwen heen niet zijn veranderd: ze 

kunnen een heleboel dingen nog niet aan en 

hebben dezelfde onzekerheden als alle pubers 

voor hen. Alleen de vorm is natuurlijk anders 

geworden met de komst van internet. 

In hoofdstuk 1 wordt het puberbrein besproken. 

De auteurs hebben hun licht opgestoken bij 

30 

media 

gerenommeerde hersenwetenschappers om dit 

belangrijke aspect bij pubers nader toe te lichten. 

Het komt er kortweg op neer dat verschillende 

hersengebieden niet tegelijkertijd en hetzelfde 

tempo rijpen. Dit verklaart bijvoorbeeld waarom 

zoveel pubers moeite hebben met complexere 

vaardigheden zoals plannen, vooruitkijken, 

ordenen en anticiperen. Op 15- jarige leeftijd is 

de geslachtsrijping al voltooid maar dan zijn de 

jongeren sociaal-emotioneel en cognitief nog 

lang niet uitgegroeid. De laatste verandering in 

de lichamelijke ontwikkeling is een enorme groeispurt 

die bij meisjes rond hun 12e en 13e en bij 

jongens rond hun 14e en 15e jaar plaatsvindt. 

Bij de dwarsdoorsnede van de hersenen op bladzijde 

30 is de frontaalkwab (ook wel prefrontale 

cortex genoemd) verantwoordelijk voor veel 

mentale functies zoals impulscontrole, beoordelingsvermogen, 

probleemoplossing, planning, 

sociaal gedrag, taal en geheugen. Juist dit deel 

van de hersenen is bij jongeren under construction. 

De ontwikkeling van het puberbrein is te 

vergelijken met de geleidelijke groei van een 

wegennetwerk. Smalle kronkelweggetjes die 

nauwelijks begaanbaar zijn groeien uit tot steeds 

bredere en gladdere wegen. Tussen het 15e en 

het 25e levensjaar, is het brein het meest flexibel 

en dus is deze periode dé tijd om uit te blinken in 

sport, muziek en wetenschap. 

Hoofdstuk 2 is gewijd aan de opvoeding. Het 

komt erop neer dat ouders al snel geneigd zijn 

weinig te verbieden om het veelal summiere 

contact niet verder te verslechteren. De auteurs 

wijzen er nadrukkelijk op dat je toch af en toe nee 

moet zeggen en grenzen moet stellen. Recent 

onderzoek heeft uitgewezen dat jongeren die 

liefdevol maar streng worden opgevoed, het 

gelukkigst zijn. Als ouders eisen stellen, vinden ze 

die redelijk – al houden ze zich er natuurlijk niet 

altijd aan. De hoogleraar pedagogiek, Micha de 

Winter, noemt dit een autoritatieve opvoeding. 

De opvoeders (lees ouders en/of tennisleraren) 

hebben dan de niet eens zo ondankbare rol van 

‘plaatsvervangende frontaalkwab’. 

In hoofdstuk 3 over onderwijs blijkt het cruciaal 

dat een leraar zich persoonlijk voor een leerling 

interesseert. Jongeren ervaren deze stimulans als 

extra motivatie om een leerproces aan te gaan. 

Redactie Coert Verdoorn, c.verdoorn@hccnet.nl 

In hoofdstuk 5 wordt het belang van sport nog 

eens benadrukt. De jongeren die goed zijn in 

sport, zijn vaak populair onder leeftijdgenoten. 

Het brein is ook hier weer extreem goed uitgerust 

om nieuwe dingen uit te proberen. Ze 

durven risico’s te nemen waardoor ze bepaalde 

bewegingen ook sneller onder de knie te krijgen. 

Bovendien is sport een goede en gezonde 

uitlaatklep voor agressie. 

Puberbrein binnenstebuiten is een heerlijk, interessant 

en leerzaam boek. De lay-out van het 

boek is aantrekkelijk zonder dat dit ten koste 

gaat van de inhoud. Het is een mix van ervaringsgegevens 

van de auteurs in combinatie 

met informatie van wetenschappers in ‘Jip-en- 

Janneke-taal’. Voor al diegenen die met jongeren 

werken is dit boek dan ook een absolute 

aanrader. 

Titel Puberbrein binnenstebuiten 

Auteurs Huub Nelis & Yvonne van Sark 

Uitgever Kosmos uitgevers, Utrecht/Antwerpen 

Taal Nederlands 

ISBN-nr 978-90-215-4195-2 

Prijs € 24,95 

Nieuwe DVD’s 

Kidstennis van 

de VTV 

De Vlaamse Tennisvereniging 

(VTV) 

heeft het Kidstennisprogramma 

nu ook 

op dvd uitgegeven. 

Zo goed als de presentatie 

was over Kidstennis door een van onze 

Vlaamse collega’s op één van onze seminars 

een tijdje terug, zo slecht zijn deze dvd’s. Zeer 

gebruiksonvriendelijk en onoverzichtelijk: geen 

duidelijk begin, geen goede mogelijkheid om 

beelden te herhalen (alles wordt maar een keer 

getoond en dan moet je weer terug naar het 

hoofdmenu). Jammer, een gemiste kans… 

Titels Kidstennis conditie & 

Kidstennis Slagverlopen 

Prijs € 25 per stuk te bestellen bij de VTV

Tennis & Coach nr 4 aug 2009 - SportKaderServices

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?