techniek 1

Recommendations

Info

Links: De dommekracht houdt de plaat op zijn plaats Rechts: De oude plaat wordt verwijdert en gebruikt als mal voor het nieuwe vlak de gang gaat natuurlijk. En dat begint bij het zorgen voor de goede materialen zoals de klinknagels. Voor ieder scheepje heb je in feite weer andere klinknagels nodig waarbij de diameter van de nagel overeenkomt met de dikte van de te klinken platen. En maak dan niet de fout die menigeen al heeft gemaakt. Voor twee platen van 6 mm gebruik je een halfduimse nagel maar waar je de spant kruist en drie lagen krijgt, wordt de nagel niet anderhalf maal zo dik. Je houdt diezelfde halfduimse nagel. De lengte van de nagel bepaal je afhankelijk van de dikte met ongeveer een halve nageldiameter als overlengte om te kunnen klinken. In dit geval betekent het dat je een nagellengte nodig hebt van 18 tot 20 mm. Minder dan 18 mm kan niet en een nagel van iets meer dan 18 mm geeft een iets boller aanzicht.’ Het verwijderen van de oude klinknagels is een werkje waarvoor Vermeer liever slim denkwerk dan brute kracht inzet. ‘Je kunt natuurlijk alle koppen eraf slaan maar dat is beestenwerk. Ik kies liever Waar kun je je schip nog (laten) klinken? Een van de werven waar de klinktechniek nog wordt toegepast is Museumwerf Nieuwegein. Werfbaas Ton van der Heijden verzorgt de planning, doet de calculaties, beheert de werf en begeleidt daarbij zowel medewerkers als eigenaren bij hun werkzaamheden. De werf is bestemd voor historische bedrijfsvaartuigen van 50 jaar en ouder met een maximale lengte van 25 meter op de waterlijn. ‘Maar we knijpen wel een oogje dicht voor een jongere schoonheid hoor’, stelt Van der Heijden. Schippers kunnen bij de Museumwerf Vreeswijk terecht voor onderhoud, reparatie en restauratie. Afhankelijk van de vakbekwaamheid, energie, beschikbare tijd en de financiële mogelijkheden van de eigenaar is het mogelijk zelf alle werkzaamheden te doen en de daarvoor benodigde gereedschappen te huren van de werf. Een andere optie is het werk geheel of gedeeltelijk aan de werfbaas en zijn medewerker Hans Monrooij over te laten. Museumwerf Vreeswijk beschikt over een netwerk van ambachtslieden en vaklui die ingeschakeld kunnen worden voor specifieke adviezen met betrekking tot restauratie en voor uitvoerende werkzaamheden. Van der Heijden is zelf een ervaren ijzerwerker. ‘Ik startte op deze werf, toen nog bekend onder de naam Scheepswerf Buitenweg, als zestienjarige. Het werd me al snel duidelijk dat je klinken eigenlijk alleen in de praktijk kunt leren. In boeken staat niet alles beschreven. En dat is tegenwoordig het grote probleem. Er zijn niet meer zoveel mensen die het vak beheersen en zo hun kennis kunnen overdragen. Bij klinken gaat het niet alleen om het klinken alleen. Het gaat ook en misschien wel vooral om de tips en trucs die ervaren scheepsbouwers tijdens het werk vertellen.’ voor een iets meer doordachte techniek. Wat je doet is de koppen binnen wegvloeien met de brander. Dan haal je er een slijptol overheen zodat alle braampjes weg zijn en daarna kun je de oude klinknagels er over het algemeen redelijk makkelijk uittikken. Los van het feit dat die techniek heel wat prettiger werkt, is het ook beter voor het schip. Om de koppen eraf te slaan, moet je immers heel wat kracht zetten en met die oude schepen heb je toch te maken met wat kwetsbaarder materiaal.’ Na het verwijderen van de klinknagels en het loshalen van de platen volgt de volgende stap. ‘Als een plaat ver- Doe-het-zelf vangen moet worden, heb je de oude plaat nodig als mal omdat je straks weer precies op de oude gaten moet aansluiten. Die gaten teken je af op de nieuwe plaat. Daarna boor je de gaten ondermaats. Ik denk dat er maar weinig mensen zijn die de beschikking hebben over een pons maar je kunt de gaten ook ondermaats ponsen. Met een ruimer kun je dan de gaten precies op maat ruimen. Voor een optimale klinking maak je tenslotte een schuine kant aan de gaten. Dat is een techniek die soevereinen wordt genoemd. Ik geef er de voorkeur aan ruim te soevereinen, ongeveer onder een hoek van 45 graden. Het kost wat meer tijd maar
neem van mij aan dat je er later heel veel plezier van hebt. Soeverein je niet of maar heel schraal dan ben je niet de eerste die last heeft van binnendringend water. Ik zie wel eens schepen waar maar heel schraal of zelfs niet is gesoevereind en die platen hangen puur op de wrijving aan elkaar. Dat het goed is gegaan, komt omdat het min of meer dicht roestte en daardoor bleef zitten.’ Vermeer heeft ooit een ideale serie Klinken in het kort ruimers gekocht. ‘Die ruimers soevereinen ook. Er zit een conische ruimer bij waarbij het einde van die ruimer schuin uitloopt. Als je dan een gat boort van 10 m en het puntje van die ruimer erin zet, ruimt die hem naar 14 mm compleet met schuine kant. Dat geeft voldoende ruimte om een halfduimse nagel te plaatsen want die zet ook weer wat uit. Als je zoiets op de kop kunt tikken, altijd doen.’ In de scheepsbouw worden klinknagels met conische verdikking en een conische kop gebruikt. Deze klinknagels, over het algemeen met een middellijn van af mm, worden warm geklonken. 1. het boren van de gaten in de delen die met elkaar moeten worden verbonden Leg, indien mogelijk, de delen al voor het boren op elkaar zodat ze precies pas zijn. Ook kan het mogelijk zijn de oude verwijderde platen als mal te gebruiken. Is dat niet mogelijk, boor dan de gaten circa 3 mm kleiner en “ruim” ze na het stellen met een speciale ruimer. Om een betere klinking te krijgen, kun je de gaten schuin uitfrezen. Dit wordt ook wel soevereinen genoemd. Bout nu het geheel. Een bout en dan enkel gaten. 2. het aanbrengen van de klinknagel Sla de roodgloeiend gemaakte klinknagel in de gaten om de platen met elkaar te verbinden. Verwijder de bouten als de open gaten geklonken zijn. Klink deze vervolgens. 3. het “opstuiken” van het uitstekende gedeelte van de klinknagel Gebruik een snapper om zodra de klinknagel door de gaten is gestoken de sluitkop te vormen. Dit wordt het opstuiken van de klinknagel genoemd. Na het opstuiken van de sluitkop koelt de klinknagel snel af en worden de delen stevig op elkaar gedrukt. 4. het “koken” van de platen Het koken is het opdringen van het metaal in de voeg. Eerst kap je met een scherpe beitel de rand van de bovenste plaat schuin af. Daarna kap je met een gegroefde 10 beitel op de voeg waardoor het metaal tegen elkaar wordt opgedrongen. De term koken is een verbastering van het Engelse woord “to caulk” waarvan de vertaling luidt “een waterdichte verbinding maken”. Bouten en klinken vergt tijd. ‘Haastig werken kun je met bouten en klinken wel vergeten’, stelt Vermeer. ‘Voor je kunt klinken moet je eerst bouten. Sla na ieder gat twee tot hooguit drie gaten over en bout dan opnieuw. Het is de bedoeling de platen zo strak mogelijk op elkaar te houden. Als alles volledig gebout is, kun je pas beginnen met klinken. Sla twee of drie klinknagels erin, laat het boutgat intact, sla de volgende twee of drie klinknagels erin en haal dan pas de tussenliggende bout eruit. Klink dat gat en ga weer verder met de volgende drie klinknagels. Maak niet de fout een rijtje bouten los te halen om alles in één keer te klinken.’ Wie het wil kan een traditioneel oventje met een traditioneel kolenvuur gebruiken voor het verhitten van de nagels maar Vermeer kiest opnieuw voor praktisch en gebruikt een gasbrander en een simpel oventje van vuurvaste steen. ‘Als je de gasbrander breed laat stralen verwarm je alle nagels egaal en je kunt de brander zo afstellen dat ze niet verbranden. Een verbrande nagel roest veel sneller en is in feite onbruikbaar. Neem met de nageltang de roodgloeiende nagel uit het vuur en plaats die in het gat. De klinker slaat vervolgens het uitstekende hete puntje met de hamer vlak. Aan de andere kant Met de pneumatische hamer wordt de nagel langzaam in het vlak geslagen
Page 1: Nog slechts enkele scheeprestaurate

techniek 1

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?