'Klimaat en Geweld' Rudolf Escher - NVMP

Edward Kusters
In een gemeenschap van
mensen zijn conflicten onvermijdelijk.
Deze kunnen worden
opgelost door het recht van de
sterkste, ofwel door onderling
overleg waarbij met geven en
nemen een zeker evenwicht
wordt bereikt. Het doel is veelal
de schade zoveel mogelijk te
beperken en mogelijks alle deelnemers
wat voldoening te
geven.
In België bestaan er drie voorname
bronnen van conflicten. Ten eerste de
religie. Jarenlang stonden de roomskatholieken
en de niet- of andersgelovigen
als kemphanen tegenover
elkaar. Dan de taalproblematiek. Het
land telt drie talen: Nederlands, Frans
en Duits. Tenslotte zijn er – zoals in
elk land – conflicten over de verdeling
van de verworven welstand. Het
Belgisch compromis is een begrip
geworden. Het is anders dan de compromismodellen
in andere landen,
zoals bijvoorbeeld het polderen in
Nederland. Het pacificatiemodel
wordt hier op een ongewoon hoog
niveau getild. Wat het hogeschoolrijden
is voor het paardrijden is het
Belgisch compromis in de politiek.
Wat maakt het zo bijzonder? Hoe is
het gegroeid? Waaruit bestaat het?
Eerste pogingen
Het gebruik van de methode was al
vóór het bestaan van België gekend.
Een mooie beschrijving vond ik op de
weblog van een zekere Girardo
(1 maart 2008) naar aanleiding van
het schilderij de Kruisafneming van
P.P. Rubens.
In het begin van de 17de eeuw besloten
de kolveniers, die geacht werden
met hun karabijnen in tijden van
oorlog de stadsmuren te bemannen,
een schoon schilderij te bestellen
voor hun altaar in de kathedraal van
Antwerpen. Zij klopten hiervoor aan
bij de beste schilder van de stad,
Pieter Paul Rubens, met de vraag of
hij geen werk voor hen kon maken
met centraal hun patroonheilige, de
20
Het Belgisch compromis
heilige Christoffel, bekend als de reus
die het kleine Christuskind op de
schouders draagt. Voor Rubens was
dat geen probleem. Spierbundels en
reuzen, het was helemaal zijn ding.
Maar dan begon het kerkelijk bestuur
van de kathedraal moeilijk te doen.
Christoffel zou nooit hebben bestaan.
Dat was geen probleem, mochten er
geen arrogante protestanten bestaan.
Die waren weliswaar een paar decennia
tevoren manu militari uit de
Scheldestad verjaagd, maar ze lachten
zich nog altijd een breuk om de
katholieken met hun waslijst aan onbestaande
heiligen. Onbestaand, maar
daarom niet minder populair. De
kolveniers wilden absoluut hun
Christoffel. Maar ook het kerkbestuur
hield voet bij stuk. Zij wilden niet voor
aap staan, of toch niet méér dan nodig.
Naarstig werd er naar een compromis
gezocht. Christoffel, luidt dat in het
Grieks niet Christophorus? En
Christophorus, dat betekent toch:
‘Drager van Christus’. Als ze daar eens
op verder werkten… In minder dan
geen tijd schudde de fantasierijke
Rubens een schitterend ontwerp uit zijn
mouw, waarop een dode Christus door
een hele meute voorzichtig in een doek
van het kruis wordt gehaald. De ene
houdt het doek van onder vast, de
ander van boven, eentje zelfs met zijn
tanden. Allemaal dragen ze dus
Christus. Het hele schilderij wemelt
van de christophoruskes! De kolveniers
waren verrukt, de kerk tevreden. Alleen
de echte Christoffel bleef nukkig
achter. Hij werd verbannen naar de
achterkant van een van de zijpanelen.
Het is een mooi voorbeeld van het
Belgisch compromis. Twee totaal
tegengestelde standpunten, veel emotie,
dan een complex vrij ingewikkeld
voorstel waarvan niemand alle finesses
begrijpt. Iedereen is de discussie beu
en is min of meer tevreden. Men kan
tot de orde van de dag overgaan.
Het Belgische Volapuk
Een ander typisch voorbeeld is de taal
in het veeltalige landje. In Brussel is
het normaal bij een speeltuin opschriften
te vinden als:
Gratis, ENTREE, gratuite
Naast een
Koninklijk, CAFE, Royal
Niemand kijkt op van een ‘Rue
Général de Gaulle Straat’, ‘Square de
Mérode Plaats’, ‘Jardin du Congo
Tuin’, ‘Boulevard du Maquis Laan’,
‘Rue d'Arenberg Straat’, ‘Rue du
Champ de MARSveldstraat’. Om het
niet te lang te maken plaatst men
soms de twee talen gewoon door
elkaar. Z /S A E VENT H EM staat voor
Zaventem in het Nederlands en
Saeventhem in het Frans. De
Brusselaars schrijven, volgens dit
compromis, de naam Kraainem, een
van de rijkere gemeenten in het zuiden,
als volgt: K /C RA E /A Y /I N H E M.
Hoe dan ook, het is een oplossing
voor BRU SS /X EL LES en voor
BELG ie /ique. Het blijft complex en
doet wat vreemd aan, maar het werkt.
Eentalige straatnamen zouden overschilderd
worden maar hier zou dit
teveel precisie vragen. Al zijn er
thans enkele snoodaards die het
compromis ontwijken en er ‘Brussels’
van maken. Uiteraard ergeren beide
taalgemeenschappen zich over de
opgang van het Engels.
Grote problemen opgelost met
het Belgisch compromis
De Koninklijke familie was Franssprekend
en rooms-katholiek. Na de
Tweede Wereldoorlog kwam de toenmalige
koning Leopold III in opspraak.
Tijdens de oorlog was hij te
weinig militaristisch geweest en had
contact gezocht met de vijand. Na de
oorlog wilden de Franstalige Belgen,
die veel erger onder de oorlog hadden
geleden dan de Vlamingen, hem niet
terug op de troon. Maar ondanks het
feit dat hij Franstalig was steunden
toch vooral de Vlamingen hem, hiertoe
opgeroepen door de Katholieke
Kerk. Onlusten braken uit maar uiteindelijk
werd een compromis gevonden.
Niet hij, maar zijn zoon zou de
troon bestijgen.
Een ander voorbeeld. Historisch hadden
de rooms-katholieke organisaties
praktisch het monopolie van het
onderwijs. Tijdens het korte samenzijn
met Nederland had koning
Willem weliswaar de Universiteiten
van Luik en Gent gesticht, maar
zeker het middelbaar onderwijs werd
voor het grootste deel georganiseerd
door de clerus. Begrijpelijk dat libe-