Folklore. Oekraïens-Europese cultuur tussen kitsch en revival
Folklore. Oekraïens-Europese cultuur tussen kitsch en revival
Folklore. Oekraïens-Europese cultuur tussen kitsch en revival
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
OEKRAÏNE<br />
MAGAZINE<br />
Jaargang 12 nr 1, voorjaar 2009<br />
Tijdschrift over politiek, economie <strong>en</strong> <strong>cultuur</strong><br />
<strong>Folklore</strong> Oude <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e tradities<br />
<strong>tuss<strong>en</strong></strong> <strong>kitsch</strong> <strong>en</strong> <strong>revival</strong><br />
In dit nummer verder onder meer:<br />
▶ Wilhelm von Habsburg, koning van Oekraïne<br />
▶ Paralympische sporters piek<strong>en</strong> in Beijing<br />
▶ De t<strong>en</strong>takels van Gazprom
2<br />
ADVERTENTIE<br />
EUROCULT<br />
De C<strong>en</strong>traal- <strong>en</strong> Oost-Europa specialist!<br />
Wittevrouw<strong>en</strong>straat 36, 3512 CV Utrecht<br />
Postbus 1212, 3500 BE Utrecht . Telefoon 030 243 96 34 . Fax 030 244 24 75<br />
E-mail: info@eurocult.nl . www.eurocult-lito.nl<br />
Sudermanstraat 2A, 2000 Antwerp<strong>en</strong><br />
Telefoon 03 231 59 94 . Fax 03 231 59 95<br />
E-mail: antwerp<strong>en</strong>@eurocult.be<br />
Lid van ANVR, SGR, VRO <strong>en</strong> Calamiteit<strong>en</strong>fonds<br />
O E K R A Ï N E M A G A Z I N E . V O O R J A A R 2 0 0 9
Oekraïne Magazine (voorhe<strong>en</strong> Oekraïne<br />
C o n t a c t), tijdschrift over politiek, economie <strong>en</strong><br />
<strong>cultuur</strong>; verschijnt viermaal per jaar.<br />
Opgericht door mr. Gerdo Zoon † in 1998.<br />
Oplage 1.000<br />
Uitgave Stichting Platform Sam<strong>en</strong>werking<br />
Nederland-Oekraïne (SpsN-O)<br />
Doelstelling van SPSN-O Onder meer het<br />
bek<strong>en</strong>d mak<strong>en</strong> van Oekraïne in al zijn facett<strong>en</strong>.<br />
Postbank 7230847 t.n.v. SpsN-O, Utrecht<br />
KvK nr 41187307<br />
ISSN nr 1387/4012<br />
Website SPSN-O www.oekraine.org<br />
Redactie Klaas Ho<strong>en</strong>eveld (hoofdredacteur),<br />
Diederik Kramers (adjunct-hoofdredacteur),<br />
R<strong>en</strong>so van Berg<strong>en</strong>, Frans Hopp<strong>en</strong>brouwers<br />
(eindredactie, opmaak)<br />
Vaste medewerkers Floris Akkermans, Haijo<br />
Boomsma, Klaus van der Grijp (Kiev), Vladimir<br />
I. Katchour, Pieter van d<strong>en</strong> Oud<strong>en</strong>rijn, Alla<br />
Pavlovska, Caecilia J. van Peski, Ewout Staartjes,<br />
Lucia Thijss<strong>en</strong>, Eric-Jan Weterings<br />
Redactieraad H.G. van Bur<strong>en</strong> (C<strong>en</strong>trum voor<br />
Handels bevordering), drs. R<strong>en</strong>é Does<br />
(Oost- Europa Instituut UvA), dr. André Gerrits<br />
(UvA), drs. Robert H. Serry (oud-am bassadeur),<br />
drs. Anja Slegt (poli tico loog), prof. dr. William<br />
R. Veder (Sla visch Seminarium UvA)<br />
Redactieadres De Savornin Lohmanlaan 84,<br />
2566 ar D<strong>en</strong> Haag; tel. 070.368.59.48;<br />
e-mail: klaash13@xs4all.nl<br />
Abonnem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>/deelnemersbijdrage Particulier<strong>en</strong><br />
€32,50; bedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> organisaties €65;<br />
buit<strong>en</strong>land € 4,50 extra. Opgave bij het<br />
secretariaat (zie onder). Beëindiging van het<br />
lidmaatschap (incl. Oekraïne Magazine) voor<br />
e<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>d jaar schriftelijk uiterlijk voor 1<br />
december van daaraan voorafgaande jaar.<br />
Kopij Artikel<strong>en</strong>, mededeling<strong>en</strong> <strong>en</strong>z. zijn wel kom,<br />
mits digitaal aangeleverd, bijv. per e-mail. De<br />
redactie besluit over plaatsing <strong>en</strong> houdt zich het<br />
recht voor de tekst aan te pass<strong>en</strong>. Sluitingsdatum<br />
voor het zomernummer: 14 mei 2009.<br />
Advert<strong>en</strong>tietarief 1/6 pagina €64; 1/4 pagina<br />
€ 76; 1/3 pagina €96; 1/2 pagina € 121; 1/1 pagina<br />
€212; achterpagina €284; dubbele pagina €546;<br />
c<strong>en</strong>terfold €664. Exclusief opmaak. Toeslag<br />
steunkleur blauw. Op jaar basis bij voor uitbetaling<br />
20 % kor t i ng.<br />
Bestuur SPSN-O Raymond Ronkes (voorzitter,<br />
Razom, Oekraïne Magazine); Ri<strong>en</strong> Hamers<br />
(secre taris); Fer Moerland (p<strong>en</strong>ningmeester,<br />
deel nemersadministratie); mw. Lida Donners<br />
(humani taire zak<strong>en</strong>); Thom van Hess<strong>en</strong>; Armand<br />
Simonis (webteam)<br />
Secretariaat Van Mussch<strong>en</strong>broekstraat 58,<br />
3514 xl Utrecht; tel. 030.273.43.57;<br />
e-mail: r.hamers@oekraine.org<br />
Deelnemersadministratie Scheiberglaan 102,<br />
1974 se IJmuid<strong>en</strong>; tel. 0255.526.744 of<br />
o6.502.46.526; e-mail: f.moerland@oekraine.org<br />
Omslagfoto Postzegels met verschill<strong>en</strong>de<br />
traditionele hoofddeksel. Uitgave van het<br />
<strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e postbedrijf Oekrposjta, november<br />
2008.<br />
Druk Kerckebosch bv, Zeist<br />
OEKRAÏNE MAGAZINE Jaargang 12 nr 1, voorjaar 2009 RUBRIEK<br />
Hoe anders<br />
De laatste maand<strong>en</strong> haalde Oekraïne veelvuldig de actualiteit, vaak met<br />
slecht nieuws. De gasoorlog met Rusland in januari zette grote del<strong>en</strong> van<br />
Europa in de kou. In<strong>tuss<strong>en</strong></strong> treft de kredietcrisis Oekraïne keihard, terwijl<br />
de her<strong>en</strong> <strong>en</strong> dame politici vooral bezig war<strong>en</strong> met kijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> bekvecht<strong>en</strong>.<br />
Na de onafhankelijkheid raakte Oekraïne verwev<strong>en</strong> met de globale politiek<br />
<strong>en</strong> economie, for better or for worse. Te zelfdertijd kampt het land met de<br />
nasleep van eeuw<strong>en</strong>lange Russische overheersing, zie de gasafhankelijkheid.<br />
Had het anders kunn<strong>en</strong> lop<strong>en</strong>? Het einde van de Eerste Wereldoorlog <strong>en</strong> de<br />
burgeroorlog van 1918-’21 was zo’n mom<strong>en</strong>t. Heel ev<strong>en</strong> had Oekraïne zelfs e<strong>en</strong><br />
Habsburgs koninkrijk kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, zo blijkt uit de boekrec<strong>en</strong>sie van De<br />
Rode Prins in dit nummer.<br />
E<strong>en</strong> constante blijft. De Oekraïners hebb<strong>en</strong> door de eeuw<strong>en</strong> he<strong>en</strong>, onder welk<br />
régime dan ook, vastgehoud<strong>en</strong> aan hun eig<strong>en</strong> folklore <strong>en</strong> volks<strong>cultuur</strong>. Maar<br />
weerspiegelt dit nog steeds de ziel <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>heid van de Oekraïners?<br />
<strong>Folklore</strong> herleeft, schrijft Frans Hopp<strong>en</strong>brouwers in het hoofdverhaal, zij het<br />
in e<strong>en</strong> modern jasje. En zelfs in de media dring<strong>en</strong> spor<strong>en</strong> van het traditionele<br />
bijgeloof door. De redactie informeert op nuchter-Hollandse wijze.<br />
4<br />
5<br />
6<br />
6<br />
6<br />
7<br />
8<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
13<br />
14<br />
16<br />
17<br />
18<br />
19<br />
20<br />
20<br />
21<br />
21<br />
22<br />
22<br />
9<br />
11<br />
18<br />
23<br />
Omslagverhaal – <strong>Folklore</strong><br />
Volks<strong>cultuur</strong> – <strong>tuss<strong>en</strong></strong> <strong>kitsch</strong> <strong>en</strong> <strong>revival</strong><br />
Vertep nieuwe stijl<br />
Oude huwelijksgebruik<strong>en</strong> verdwijn<strong>en</strong><br />
Bijgeloof in de stad: Hetzelfde anders<br />
Ge- <strong>en</strong> verbod<strong>en</strong> van het <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e bijgeloof<br />
Magische cirkels<br />
Politiek <strong>en</strong> economie<br />
Zwartepiet<strong>en</strong> om gas <strong>en</strong> pijpleiding<strong>en</strong><br />
De pijplijnt<strong>en</strong>takels van Gazprom<br />
Gazprom – Poetins gaswap<strong>en</strong><br />
Forse krimp economie<br />
Economische groei in 2009<br />
Cultuur <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving<br />
Boekbespreking: Langs de rafelrand<strong>en</strong> van het Sovjetblok<br />
Boekbespreking: Koning van Oekraïne<br />
Oekraïne – e<strong>en</strong> land van feestdag<strong>en</strong>: voorjaar<br />
Paralympische sportploeg vierde in Beijing<br />
Songfestival: dubbelslag in Moskou<br />
Sam<strong>en</strong>werking<br />
Kopje soep met dakloz<strong>en</strong>krant erbij<br />
Hollands gras in <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e voetbalstadions<br />
Familiebedrijf Bar<strong>en</strong>brug<br />
Roedi Dzoerinets uit Oezjhorod op oef<strong>en</strong>ing in Nederland<br />
De stichting Choe<br />
Op vakantie naar Oekraïne?<br />
Lezersreis<br />
Rubriek<strong>en</strong> <strong>en</strong> columns<br />
Kwartaalkroniek<br />
Economische ag<strong>en</strong>da<br />
Column Klaus: Crisis in het kwadraat<br />
Culturele ag<strong>en</strong>da<br />
Oekraïne Magazine wil steeds actuele <strong>en</strong> oorspronkelijke informatie gev<strong>en</strong>. Heeft u<br />
nieuws, nieuwtjes, wet<strong>en</strong>swaardighed<strong>en</strong> of onderwerp<strong>en</strong> die van belang kunn<strong>en</strong> zijn voor de<br />
lezers van het blad, meldt dit dan ev<strong>en</strong> (schriftelijk) aan het redactiesecretariaat.<br />
O E K R A Ï N E M A G A Z I N E . V O O R J A A R 2 0 0 9 3
OMSLAGvERhAAL<br />
<strong>Folklore</strong>: <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>-<strong>Europese</strong> cultu u<br />
Oekraïne e<strong>en</strong> deel van Europa?<br />
Die vraag laat zich niet zo e<strong>en</strong>voudig<br />
beantwoord<strong>en</strong>, maar<br />
wie naar de folklore of volks<strong>cultuur</strong><br />
kijkt moet tot e<strong>en</strong> positief<br />
antwoord kom<strong>en</strong>. De huwelijkspraktijk<br />
bijvoorbeeld,<br />
het bijgeloof <strong>en</strong> de verdeling<br />
van de wereld in e<strong>en</strong> wij-groep<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> groep van buit<strong>en</strong>staanders<br />
ton<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> <strong>cultuur</strong> die in West-Europa<br />
<strong>en</strong> in Nederland sinds de<br />
19de eeuw gaandeweg is verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Ook in Oekraïne staan<br />
de oeroude, van vader op zoon<br />
<strong>en</strong> van moeder op dochter<br />
overgeërfde gebruik<strong>en</strong> onder<br />
druk. Verbod van de <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e<br />
<strong>cultuur</strong>, onttovering van het<br />
wereldbeeld door de wet<strong>en</strong>schap,<br />
migratie naar de stad <strong>en</strong><br />
emigratie bedreig<strong>en</strong> de halfheid<strong>en</strong>se,<br />
half-christelijke plattelands<strong>cultuur</strong>.<br />
Kerkelijke verteg<strong>en</strong>woordigers<br />
<strong>en</strong> soms weinig<br />
welwill<strong>en</strong>de volksopvoeders<br />
zijn er steeds opnieuw teg<strong>en</strong><br />
te hoop gelop<strong>en</strong>, maar nu<br />
krijg<strong>en</strong> de oude tradities juist<br />
steun van e<strong>en</strong> intellig<strong>en</strong>tsia die<br />
het typisch <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e wil behoud<strong>en</strong>.<br />
<strong>Folklore</strong>. Vitale overlevering,<br />
gereanimeerde traditie<br />
of museumstuk <strong>en</strong> toeristische<br />
attractie?<br />
tekst Frans hopp<strong>en</strong>brouwers<br />
4<br />
Pirohiv op<strong>en</strong>luchtmuseum. Musealisering van de volks<strong>cultuur</strong><br />
Oekraïne is e<strong>en</strong> heel bijzondere plek als het<br />
op folklore aankomt. De Duitse filosoof <strong>en</strong><br />
volkskundige Herder (1744-1803) prees al<br />
de <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e zangschat, die volg<strong>en</strong>s deskundig<strong>en</strong><br />
zeker 250.000 lieder<strong>en</strong> omvat.<br />
Tot Herders tijd was deze ‘volks<strong>cultuur</strong>’ dé<br />
<strong>cultuur</strong> waaraan alle sociale klass<strong>en</strong> deelnam<strong>en</strong>,<br />
maar langzaam groeide die uite<strong>en</strong><br />
in e<strong>en</strong> volkse <strong>en</strong> e<strong>en</strong> elitevariant.<br />
Volks<strong>cultuur</strong> geeft structuur aan het lev<strong>en</strong><br />
van alle dag, werk, geboorte, huwelijk,<br />
dood <strong>en</strong> begrav<strong>en</strong>, kortom, aan alles wat in<br />
e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>lev<strong>en</strong> van belang is. Door belangrijke<br />
gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> te voorzi<strong>en</strong> van<br />
rituel<strong>en</strong>, wordt het familielev<strong>en</strong> geord<strong>en</strong>d,<br />
de sociale orde bewaard <strong>en</strong> goddelijke straf<br />
afgew<strong>en</strong>d. Taboes, ge- <strong>en</strong> verbod<strong>en</strong> bewak<strong>en</strong><br />
de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>. Volkstoneel, -liedjes<br />
<strong>en</strong> -verhal<strong>en</strong>, spreekwoord<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezegd<strong>en</strong><br />
do<strong>en</strong> hetzelfde wanneer ze w<strong>en</strong>selijk<br />
of juist ongew<strong>en</strong>st gedrag beschrijv<strong>en</strong>: ze<br />
gev<strong>en</strong> de regels van het spel door.<br />
Het voortbestaan van de <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e<br />
folklore staat al bijna e<strong>en</strong> eeuw in de waagschaal.<br />
Onder dictator Stalin werd<strong>en</strong> circa<br />
200 kobzari – zangers van het oekraï<strong>en</strong>stalige<br />
volksrepertoire – vermoord. Nieuwe<br />
tradities vond<strong>en</strong> ingang, zo de cultus van<br />
O E K R A Ï N E M A G A Z I N E . V O O R J A A R 2 0 0 9<br />
ideale mijnwerker Aleksej Stachanov in<br />
1935. Net als de tsar<strong>en</strong> wild<strong>en</strong> de communist<strong>en</strong><br />
de <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e taal vernietig<strong>en</strong> <strong>en</strong> in<br />
de jar<strong>en</strong> 1950 maakte e<strong>en</strong> beleid van ‘vrijwillige<br />
russificatie’ opgang. Volkse uiting<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> religieuze link war<strong>en</strong> verbod<strong>en</strong>.<br />
Koljadki zing<strong>en</strong> (zie Oekraïne Magazine<br />
Winter 2008) <strong>en</strong> vertep, het traditionele<br />
theater- <strong>en</strong> popp<strong>en</strong>spel, <strong>tuss<strong>en</strong></strong> Oudjaar<br />
<strong>en</strong> Kerstmis vond<strong>en</strong> in het g<strong>en</strong>iep plaats<br />
<strong>en</strong> verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> vaak definitief.<br />
<strong>Folklore</strong> werd amusem<strong>en</strong>t, e<strong>en</strong> museum -<br />
stuk. Ensembles toerd<strong>en</strong> de wereld rond <strong>en</strong><br />
liet<strong>en</strong> er de meestal <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e tradities<br />
voor Sovjet-Russisch doorgaan. In op<strong>en</strong>luchtmusea<br />
maakt<strong>en</strong> stadsbewoners k<strong>en</strong>nis<br />
met het platteland-zoals-het-was, bijvoorbeeld<br />
in het Pirohiv bij Kiev (1969) of<br />
het Sjevtsj<strong>en</strong>kivskii hai in Lviv (1972). Ook<br />
de commercie sloeg toe. Zo op<strong>en</strong>de in 1961<br />
in Petrikivka, provincie Dnipropetrovsk,<br />
de Droezjba souv<strong>en</strong>irfabriek.<br />
Nieuw oud<br />
Sinds 1990 beleeft de <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e folklore<br />
e<strong>en</strong> ware heropleving, maar er doem<strong>en</strong><br />
nieuwe gevar<strong>en</strong> op. De bakermat van de<br />
volks<strong>cultuur</strong> – het platte land – vergrijst<br />
f O t O F R A N S h O P P E N B R O U W E R S
ur <strong>tuss<strong>en</strong></strong> <strong>kitsch</strong> <strong>en</strong> <strong>revival</strong><br />
f O t O W W W . R A D I O S V O B O D A . O R G<br />
<strong>en</strong> loopt leeg. Tradities word<strong>en</strong> niet meer<br />
doorgegev<strong>en</strong> of verliez<strong>en</strong> hun zin. Door<br />
migratie <strong>en</strong> emigratie ontstaan onder<strong>tuss<strong>en</strong></strong><br />
nieuwe betek<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> <strong>en</strong> nieuwe vorm<strong>en</strong>.<br />
Deze ontwikkeling is e<strong>en</strong> zorg van vel<strong>en</strong>,<br />
vooral van de meer geletterde Oekraïner<br />
die ook naar mogelijke remedies zoekt.<br />
Uitwisseling van West-Oekraïne, waar de<br />
oude tradities beter stand hebb<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong>,<br />
met Oost-Oekraïne moet de <strong>revival</strong><br />
bespoedig<strong>en</strong>. In het kader van het project<br />
‘Kerstmis sam<strong>en</strong>’ nodig<strong>en</strong> stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van<br />
de grieks-katholieke theologische universiteit<br />
in Lviv collega stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> thuis uit om<br />
Kerstfeest te vier<strong>en</strong>. Grieks-katholieke seminariestud<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
zing<strong>en</strong> koljadki <strong>en</strong> spel<strong>en</strong><br />
vertep in parochiekerk<strong>en</strong> in de zuidoostelijke<br />
provincies Cherson, Mikolajiv<br />
<strong>en</strong> Krim.<br />
Vandaar ook de vele vertep- <strong>en</strong> koljadkifestivals<br />
in de maand januari. Ondanks de<br />
economische crisis hadd<strong>en</strong> ze ook dit jaar<br />
plaats, bijvoorbeeld in Lviv, Ivano-Frankivsk<br />
<strong>en</strong> Jaremtsje. De organisator<strong>en</strong> will<strong>en</strong><br />
oude vorm<strong>en</strong> nieuw lev<strong>en</strong> inblaz<strong>en</strong>.<br />
Modernisering<br />
Vertep – e<strong>en</strong> oud-Slavisch woord voor grot,<br />
de geboorteplek van Jezus – stamt af van<br />
de middeleeuwse mysteriespel<strong>en</strong> in West-<br />
Europa, die via Pol<strong>en</strong> naar Oekraïne kwam<strong>en</strong>.<br />
Vanaf de 17de eeuw begonn<strong>en</strong> stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
van de jezuïet<strong>en</strong>colleges <strong>en</strong> van de<br />
Kiev-Mohilev academie met popp<strong>en</strong>kast-<br />
<strong>en</strong> toneel uitvoering<strong>en</strong>, <strong>en</strong> vuld<strong>en</strong> zo hun<br />
studie beurs aan. Vertep lijkt trouw<strong>en</strong>s e<strong>en</strong><br />
Ve r t e p n i e u w e s t i j l<br />
Performance-artiest Artem Polezjaka als<br />
koning Herodes-tsaar-presid<strong>en</strong>t Medvedev<br />
met gaspijp, januari 2009<br />
dal<strong>en</strong>d <strong>cultuur</strong>goed te zijn geweest: eerst<br />
speeld<strong>en</strong> de stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> voor vermog<strong>en</strong>de<br />
burgers, later voor e<strong>en</strong> breed publiek.<br />
Onderwerp was de geboorte van het<br />
kindje Jezus met later eraan gekoppeld e<strong>en</strong><br />
komedie of drama. Geboortespel, drama<br />
<strong>en</strong> komedie becomm<strong>en</strong>tarieerd<strong>en</strong> actuele<br />
ontwikkeling<strong>en</strong> <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>teerd<strong>en</strong> op stereotype<br />
wijze de bevolking van Oekraïne.<br />
Naast e<strong>en</strong> goede Kozak (Oekraïner) staan<br />
de Ljach (Pool), de Moskal (Rus), de doortrapte<br />
Zjid (Jood) <strong>en</strong> de onbetrouwbare<br />
Tsihan (zigeuner). In e<strong>en</strong> 19de-eeuwse variant<br />
met herders, Herodes, Romeinse soldat<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong>gel<strong>en</strong>, duivel <strong>en</strong> de dood sprek<strong>en</strong><br />
de Jood Moshe <strong>en</strong> zijn vrouw Sara. Met e<strong>en</strong><br />
knipoog naar hun tirannieke tsaar:<br />
Sara: Moshe, de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zijn gek geword<strong>en</strong>.<br />
Ze werk<strong>en</strong> niet meer op het<br />
land, maar vrag<strong>en</strong> God om redding.<br />
Moshe tot de herders: Ach, edele her<strong>en</strong>,<br />
u wacht tevergeefs. Als Herodes<br />
komt, gaan all<strong>en</strong>, democrat<strong>en</strong> <strong>en</strong> demagog<strong>en</strong>,<br />
naar de gevang<strong>en</strong>is, want<br />
dat is de wil van God.<br />
Nu krijg<strong>en</strong> de verteppersonages e<strong>en</strong><br />
nieuw jasje aangemet<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> politieke<br />
lading mee. Ook vorm<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong> inspiratiebron<br />
voor het carnavaleske Malankafeest<br />
(13 januari) dat vooral in westelijk Oekraine<br />
wordt gevierd.<br />
Kitsch<br />
Maar voor sommig<strong>en</strong> is deze vorm van<br />
modernisering net e<strong>en</strong> stap te ver. Bohdan<br />
Bovsjtsjoek is directeur van het Huis voor<br />
E<strong>en</strong> Up a -partizaan vervangt de Romeinse<br />
soldaat. Daarnaast ‘kozak’ oud-minister<br />
van Binn<strong>en</strong>landse Zak<strong>en</strong> Joeri Loets<strong>en</strong>ko,<br />
januari 2009<br />
OMSLAGvERhAAL<br />
Nationale Cultuur in Zovkva, provincie<br />
Lviv. Geïnterviewd door Radio Svoboda<br />
op 17 januari 2009 keurt hij de aandacht<br />
voor de actualiteit af. Tijd<strong>en</strong>s het communisme<br />
ging Bovsjtsjoek stiekem van deur<br />
tot deur met koljadki <strong>en</strong> vertep. ‘Elk dorp<br />
<strong>en</strong> elke streek heeft zijn eig<strong>en</strong> traditie’, zegt<br />
hij. ‘Ze is e<strong>en</strong> gift van onze grootouders<br />
<strong>en</strong> overgroot ouders’ <strong>en</strong> ‘bestemd voor de<br />
hele wereld.’<br />
Bovsjtsjoek vindt postmoderne schrijver<br />
Joeri Androechovitsj aan zijn zijde, zij<br />
het om e<strong>en</strong> andere red<strong>en</strong>. Nadat zangeres<br />
Roeslana in 2004 het Eurovisie Songfestival<br />
won met Wild Dances, waarschuwde<br />
Androechovitsj voor de ver<strong>kitsch</strong>ing van<br />
het traditionele Hoets oellied. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong>,<br />
vindt hij dat Roeslana’s etno-rock het traditionele<br />
Sovjetbeeld kopieert met de Karpatische<br />
Hoetsoels als ‘de Indian<strong>en</strong> van<br />
Europa’. In het essay Carpathologia Cosmophilica<br />
(2003) romantiseerde Androechovitsj<br />
nog: ‘nerg<strong>en</strong>s anders op deze wereld<br />
vind je muziek die meer aards is dan<br />
die van de Hoetsoels. Wat betreft biologische<br />
spanning, lichamelijkheid <strong>en</strong> erotiek<br />
kan misschi<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> de Roeme<strong>en</strong>se muziek<br />
meekom<strong>en</strong>, <strong>en</strong> die van de zigeuners.’<br />
Naast ver<strong>kitsch</strong>ing <strong>en</strong> musealisering<br />
lijkt verstarring van de traditie nog wel<br />
de meest gevaarlijke optie, want alle<strong>en</strong><br />
door vernieuwing kan e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>de traditie<br />
voortbestaan. Misschi<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> Duitse<br />
soldaat die verkeersboetes int politiek incorrect,<br />
maar illustreert die niet treff<strong>en</strong>d<br />
de onverbiddelijke almacht van de hed<strong>en</strong>daagse,<br />
<strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e politieag<strong>en</strong>t?<br />
O E K R A Ï N E M A G A Z I N E . V O O R J A A R 2 0 0 9 5<br />
f O t O h T T P : / / B L O G . M E T A . U A<br />
Malankafeest, januari 2008. Als volleerde<br />
politieag<strong>en</strong>t<strong>en</strong> inn<strong>en</strong> deze <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e Günther<br />
<strong>en</strong> Wolfgang ‘verkeersboetes’<br />
f O t O W W W . D A y L I F E . C O M
f O t O W W W . K I N O . C O M<br />
OMSLAGvERhAAL<br />
Als de familie ermee instemt<br />
Eeuw<strong>en</strong>oude huwelijksgebruik<strong>en</strong> – de nieuwe maatvoering<br />
Hoetsoelhuwelijk. Omhang<strong>en</strong> van het<br />
gezam<strong>en</strong>lijke juk. Still uit de film ‘Vuurpaard<strong>en</strong>’<br />
(1964) van Sergei Paradzjanov<br />
het huwelijk is e<strong>en</strong> gewichtige zaak.<br />
En al is het nog slechts e<strong>en</strong> afgezwakte<br />
variant van vroeger tijd<strong>en</strong>, er komt<br />
toch heel wat bij kijk<strong>en</strong>.<br />
Nooit meer kom<strong>en</strong> de jonge meisjes in de<br />
wintermaand<strong>en</strong> bije<strong>en</strong> om wol te spinn<strong>en</strong>.<br />
Niet langer ler<strong>en</strong> ze onder het toezi<strong>en</strong>d oog<br />
van oudere vrouw<strong>en</strong> de tradities van weleer,<br />
de volksliedjes <strong>en</strong> de fijne kneepjes van<br />
het huismoederschap – om daarna met<br />
de vrijgezelle jong<strong>en</strong>s te verker<strong>en</strong>. Radio<br />
<strong>en</strong> later televisie, emancipatie, op<strong>en</strong>baar<br />
vervoer <strong>en</strong> auto maakt<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eind aan e<strong>en</strong><br />
lev<strong>en</strong>svorm die tot in 19de eeuw in heel Europa<br />
gangbaar was.<br />
Ook verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> het omslachtige aap uit<br />
de boom kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> onderhandel<strong>en</strong> vooraf-<br />
6<br />
gaand aan het huwelijk. Wilde de familie<br />
van de bruid hun dochter afstaan? Hoe<br />
was haar reputatie? De bruidschat? Tot in<br />
de 2oste eeuw kon het gebeur<strong>en</strong> het dat de<br />
aanstaand<strong>en</strong> zelfs ge<strong>en</strong> inspraak hadd<strong>en</strong><br />
in de partnerkeuze. Her <strong>en</strong> der hang<strong>en</strong> de<br />
ouders nog aan hun vetorecht <strong>en</strong> oef<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
druk uit op hun kinder<strong>en</strong> om vooral niet<br />
met deze of g<strong>en</strong>e in zee te gaan.<br />
De kwanselbier<strong>en</strong>, ev<strong>en</strong>zeer e<strong>en</strong> oud-<br />
Europees gebruik, blev<strong>en</strong>. Op weg naar<br />
zijn bruid moet de bruidegom vrije doorgang<br />
kop<strong>en</strong> met drank of geld, of e<strong>en</strong> symbolisch<br />
gevecht aangaan met de vrijgezell<strong>en</strong><br />
uit de buurtschap of het dorp van<br />
de bruid. Als schadevergoeding, want de<br />
belagers staan e<strong>en</strong> pot<strong>en</strong>tiële huwelijkspartner<br />
af.<br />
Mogelijk wordt na het huwelijk de bruid<br />
‘ontvoerd’ voor e<strong>en</strong> losgeld. Dit is de tsihansjtsjina<br />
of zigeuneroverval.<br />
De mooiste dag<br />
Tijd<strong>en</strong>s de int<strong>en</strong>sieve zomerse landarbeid<br />
<strong>en</strong> de lange kerkelijke vast<strong>en</strong> rond Kerstmis<br />
<strong>en</strong> Pas<strong>en</strong> werd niet getrouwd, zodat<br />
de herfst de aangewez<strong>en</strong> huwelijkstijd was.<br />
Nu gebeurt dit het hele jaar door.<br />
In de stad zijn de huwelijksfeest<strong>en</strong> simpel.<br />
De dag begint met e<strong>en</strong> bezoekje aan<br />
de burgerlijke stand, soms gevolgd door<br />
e<strong>en</strong> kerkdi<strong>en</strong>st. Hierop zoek<strong>en</strong> echtpaar<br />
<strong>en</strong> gast<strong>en</strong> e<strong>en</strong> fraaie foto locatie op. Staat<br />
alles op de gevoelige plaat, dan volgt in<br />
Ge- <strong>en</strong> verbod<strong>en</strong> van het <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e bijgeloof<br />
Geef nooit iemand e<strong>en</strong> handdruk bov<strong>en</strong><br />
de drempel van e<strong>en</strong> deur. Het<br />
br<strong>en</strong>gt namelijk ongeluk. Neem altijd<br />
e<strong>en</strong> onev<strong>en</strong> aantal bloem<strong>en</strong> mee, want<br />
ev<strong>en</strong> aantall<strong>en</strong> zijn voor begraf<strong>en</strong>iss<strong>en</strong>.<br />
Eet je van e<strong>en</strong> mes of vijzel, dan word<br />
je e<strong>en</strong> slecht m<strong>en</strong>s. Wie de weg kruist<br />
van iemand met e<strong>en</strong> lege emmer moet<br />
met armoede rek<strong>en</strong><strong>en</strong>. Voordat je e<strong>en</strong><br />
boom plant, moet e<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>kadaver<br />
word<strong>en</strong> ingegrav<strong>en</strong>. Anders draagt de<br />
boom ge<strong>en</strong> vrucht. Wordt zout gemorst,<br />
dan volgt twist. Wie de har<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong><br />
proefwerk wast, spoelt zijn k<strong>en</strong>nis weg.<br />
E<strong>en</strong> zwangere vrouw die haar har<strong>en</strong><br />
knipt verkort het lev<strong>en</strong> van haar kind.<br />
Met Allerheilig<strong>en</strong> moet er e<strong>en</strong> drank-<br />
je <strong>en</strong> met Kerstmis e<strong>en</strong> bord klaar staan<br />
voor de dierbare overled<strong>en</strong><strong>en</strong>, omdat<br />
hun ziel<strong>en</strong> deelnem<strong>en</strong> aan de dis. De<br />
eerste persoon die met Nieuwjaar over<br />
de drempel komt is liefst e<strong>en</strong> goed <strong>en</strong><br />
gelukkig m<strong>en</strong>s, maar bov<strong>en</strong>al e<strong>en</strong> man.<br />
E<strong>en</strong> vrouw br<strong>en</strong>gt immers armoe.<br />
Bescherming teg<strong>en</strong> talrijke ongelukbr<strong>en</strong>gers<br />
biedt het vasthoud<strong>en</strong> van e<strong>en</strong><br />
knoop van de kleding. Het drag<strong>en</strong> van<br />
e<strong>en</strong> veiligheidsspeld op het lichaam of<br />
van e<strong>en</strong> omgekeerd kledingsstuk weert<br />
het boze oog af. Zeer probaat is het driemaal<br />
over de schouder spug<strong>en</strong>.<br />
Ontle<strong>en</strong>d aan: E. Scheer <strong>en</strong> I. Serdyuk, Kulturschock<br />
Ukraine, Bielefeld, 2007 2, p. 260-261<br />
O E K R A Ï N E M A G A Z I N E . V O O R J A A R 2 0 0 9<br />
Oost-Oekraïne de bloemlegging bij het<br />
monum<strong>en</strong>t van L<strong>en</strong>in of van de held<strong>en</strong> van<br />
de Sovjet-Unie. In de westelijk regio’s zijn<br />
de Sjevtsj<strong>en</strong>kobeeld<strong>en</strong> <strong>en</strong> de Maagd Maria<br />
meer in trek. Daarna gaat het verder<br />
naar het restaurant waar drank <strong>en</strong> voedsel<br />
in ruime hoeveelhed<strong>en</strong> word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>uttigd.<br />
Nu wordt ook het traditionele huwelijksbrood<br />
korovai gebrok<strong>en</strong>.<br />
Is het niet veelzegg<strong>en</strong>d dat de korovai<br />
kant-<strong>en</strong>-klaar van de bakker komt? Vroeger<br />
werd die thuis klaar gemaakt <strong>en</strong> alle<strong>en</strong><br />
gelukkig getrouwde vrouw<strong>en</strong> mocht<strong>en</strong><br />
aan het bakproces deelnem<strong>en</strong>. Zoals<br />
de korovai oogt, zo wordt jullie huwelijk,<br />
heette het. Misschi<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> de Oekrainers<br />
het opgegev<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> de echtscheidingscijfers<br />
in te bakk<strong>en</strong>: per twee nieuwe<br />
huwelijk<strong>en</strong> wordt e<strong>en</strong> bestaande verbint<strong>en</strong>is<br />
ontbond<strong>en</strong>.<br />
Wie toch e<strong>en</strong> echte <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e trouwerij<br />
wil hebb<strong>en</strong> kan sinds 2007 ideetjes opdo<strong>en</strong><br />
bij het jaarlijkse Rozjanitsia Festival<br />
van Huwelijks tradities. Dit volksfeest lift<br />
mee op de folklore-<strong>revival</strong> van na 1990.<br />
Uitpakk<strong>en</strong><br />
Op het platteland pakk<strong>en</strong> de families van<br />
bruid <strong>en</strong> bruidegom doorgaans stevig uit.<br />
Daar hebb<strong>en</strong> baboesjka’s <strong>en</strong> ceremoniemeesters<br />
(de huwelijksvaders <strong>en</strong> -moeders)<br />
nog k<strong>en</strong>nis van de tradities, bijvoorbeeld<br />
hoe je de korovai bakt <strong>en</strong> versiert.<br />
Meer dan e<strong>en</strong> week<strong>en</strong>d feest<strong>en</strong> zit er<br />
He t z e l f d e a n d e r s<br />
De traditionele volks<strong>cultuur</strong> heeft aan belang<br />
ingeboet door de leegloop <strong>en</strong> vergrijzing<br />
van het platteland. Toch heeft dit verlies<br />
van zin <strong>en</strong> betek<strong>en</strong>is er niet toe geleid<br />
dat het omvangrijke bijgeloof als vanzelf<br />
is verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Integ<strong>en</strong>deel. Het leeft voort in de stad,<br />
zegt Inna Golovakha-Hicks. Volg<strong>en</strong>s de<br />
<strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e folklore wet<strong>en</strong>schapster verl<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
de moderne massa media e<strong>en</strong> nieuwe<br />
logica, inhoud <strong>en</strong> gezag aan het traditionele<br />
agrarisch-mythische universum. Het<br />
oeroude bijgeloof wordt nu voortaan ook<br />
via televisie, krant<strong>en</strong>, ‘de blad<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> internet<br />
doorverteld.<br />
Het sam<strong>en</strong>spel <strong>tuss<strong>en</strong></strong> bijgeloof <strong>en</strong> moderne<br />
media is overduidelijk. Journalist<strong>en</strong><br />
bijvoorbeeld del<strong>en</strong> dezelfde m<strong>en</strong>tali-
f O t O F R A N S h O P P E N B R O U W E R S<br />
teg<strong>en</strong>woordig niet meer in. Twee of drie<br />
dag<strong>en</strong> is nu het maximum, al kunn<strong>en</strong> de<br />
voorbereiding<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> hele week in beslag<br />
nem<strong>en</strong>. Voor de soms honderd<strong>en</strong> gast<strong>en</strong><br />
wordt dan drank gedestilleerd, et<strong>en</strong> geoogst,<br />
geslacht <strong>en</strong> toebereid. Uit tijdgebrek<br />
trouw<strong>en</strong> bruid <strong>en</strong> bruidegom alvast voor<br />
de wet <strong>en</strong> op vrijdagavond vier<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>dinn<strong>en</strong> de vrijgezell<strong>en</strong>avond<strong>en</strong>.<br />
Zaterdags <strong>en</strong> zondags is er veel dans,<br />
zeer veel et<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>ige toast. Rituel<strong>en</strong> die<br />
per dorp uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verricht. Bijvoorbeeld<br />
vrag<strong>en</strong> de ouders van bruid <strong>en</strong><br />
bruidegom hun kinder<strong>en</strong> om vergiff<strong>en</strong>is<br />
voor hun gebrek<strong>en</strong> <strong>en</strong> die do<strong>en</strong> dat ook.<br />
Op zondagocht<strong>en</strong>d trouw<strong>en</strong> bruid <strong>en</strong><br />
bruidegom in de kerk, waar de huwelijksmoeder<br />
brood met honing uitdeelt voor<br />
e<strong>en</strong> zoet <strong>en</strong> gelukkig huwelijk. De bruid<br />
kijkt door e<strong>en</strong> gat in de thuis gebakk<strong>en</strong><br />
korovai naar alle windrichting<strong>en</strong> om er<br />
de toekomst af te lez<strong>en</strong>. Maar pas ’s avonds<br />
wordt de bruid echt weggev<strong>en</strong>, of beter gezegd<br />
verkocht, want de bruidegom moet<br />
opnieuw betal<strong>en</strong>. Dan vertrekt het echtpaar<br />
voor het eerst sam<strong>en</strong> met familie <strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>odigd<strong>en</strong> naar het vaderhuis, waar sommige<br />
gast<strong>en</strong> tot maandag ocht<strong>en</strong>d in feeststemming<br />
volhard<strong>en</strong>.<br />
F.h.<br />
Bruid <strong>en</strong> bruidegom staan op de roesjnik – van oudsher e<strong>en</strong> talisman die kwaad afweert.<br />
Veel zorg geldt de kaars<strong>en</strong>, want als de bruidsjurk brand vat, is het huwelijk verdoemd<br />
teit met hun geïnterviewd<strong>en</strong>. Dus valt bij<br />
persoonlijke tragedies <strong>en</strong> natuur ramp<strong>en</strong><br />
al vlug de vraag: ‘Voelde u het aankom<strong>en</strong>?’<br />
Of: ‘Kreeg u e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong> van bov<strong>en</strong>?’ E<strong>en</strong><br />
antwoord laat dan niet lang op zich wacht<strong>en</strong>:<br />
‘Ik had het in e<strong>en</strong> droom voorzi<strong>en</strong>,<br />
maar ik heb die droom verkeerd begrep<strong>en</strong>.’<br />
En in het geval van e<strong>en</strong> dodelijk ongeluk:<br />
‘De hond blafte de hele nacht.’ Uit<br />
de populaire media kunn<strong>en</strong> grootsteedse<br />
Oekraïners ook vernem<strong>en</strong> welke remedies<br />
voorhand<strong>en</strong> zijn. Zo kan e<strong>en</strong> vorozjka hulp<br />
bied<strong>en</strong> bij stotter<strong>en</strong>, epilepsie <strong>en</strong> fobieën<br />
bij kinder<strong>en</strong>. Deze ‘witte heks’ br<strong>en</strong>gt g<strong>en</strong>ezing<br />
terwijl ze e<strong>en</strong> ei over het lichaam<br />
van haar cli<strong>en</strong>tèle rolt <strong>en</strong> magische woord<strong>en</strong><br />
prevelt.<br />
Als belangrijkste motief achter het urbane<br />
bijgeloof, noemt Golovakha de nauwe<br />
band van de stedeling<strong>en</strong> met het dorp<br />
waar ze vandaan kom<strong>en</strong>. Ze bezoek<strong>en</strong> er<br />
regelmatig naaste familieled<strong>en</strong>, et<strong>en</strong> uit<br />
hun moestuin<strong>en</strong> <strong>en</strong> nem<strong>en</strong> deel aan de<br />
dorpsfeest<strong>en</strong>. Ondanks hogere opleiding,<br />
christelijk geloof <strong>en</strong> verfijndere manier<strong>en</strong><br />
blijft de dorpse m<strong>en</strong>taliteit hang<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
wordt het stadslev<strong>en</strong> met behulp van het<br />
vernieuwde bijgeloof geïnterpreteerd. Dan<br />
blijkt het regelmatig nodig demonische,<br />
duivelse kracht<strong>en</strong> te temm<strong>en</strong>.<br />
Er bestaan echter ook verschill<strong>en</strong>. Op<br />
het platteland lijkt het aloude, half-heid<strong>en</strong>se<br />
<strong>en</strong> half-christelijke wet<strong>en</strong> vaak zo<br />
wijd als heel de werkelijkheid. Die k<strong>en</strong>nis<br />
is in de stad minder compleet, onsam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>d<br />
<strong>en</strong> ligt versnipperd over anekdotes<br />
<strong>en</strong> verhal<strong>en</strong> uit dorp <strong>en</strong> krant, van de<br />
straat, tv of internet.<br />
F.h.<br />
Bron: I. Golovakha-Hicks, The Life of Traditional<br />
Demonological Leg<strong>en</strong>ds, 2008, op www.folklore.ee<br />
Magische cirkels<br />
OMSLAGvERhAAL<br />
In de <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e folklore vormt de<br />
magische cirkel e<strong>en</strong> geijkt middel<br />
om het lev<strong>en</strong>slot naar eig<strong>en</strong> hand te<br />
zett<strong>en</strong>. Het opwerp<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> d<strong>en</strong>kbeeldige,<br />
tast- of zichtbare barrière<br />
<strong>tuss<strong>en</strong></strong> jezelf <strong>en</strong> je omgeving biedt bescherming<br />
teg<strong>en</strong> kwaad van buit<strong>en</strong>.<br />
Ook kan het trekk<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gr<strong>en</strong>s<br />
rond e<strong>en</strong> voorwerp, e<strong>en</strong> persoon of<br />
e<strong>en</strong> gebouw help<strong>en</strong> er macht over te<br />
krijg<strong>en</strong>.<br />
De <strong>Oekraï<strong>en</strong>s</strong>e diplomaat, politieke<br />
activist, journalist <strong>en</strong> etnoloog Jevh<strong>en</strong><br />
Onatskii (1894-1979) heeft de geschied<strong>en</strong>is<br />
ervan bestudeerd.<br />
Onatskii beschrijft zoal e<strong>en</strong> rechtzaak<br />
in Kamjanets-Podilskii, waar in<br />
1746 e<strong>en</strong> jongeman, Andrej, bek<strong>en</strong>t<br />
dat hij e<strong>en</strong> relatie had met e<strong>en</strong> adellijke<br />
dame Roejkovska. Andrej kon niet<br />
aan haar ontsnapp<strong>en</strong>, vertelt hij, omdat<br />
Roejkovska naakt rond zijn huis<br />
r<strong>en</strong>de <strong>en</strong> hem zo betoverd hield.<br />
Al ev<strong>en</strong> opmerkelijk is het naaktlop<strong>en</strong><br />
door ongehuwde dochters. In Litin<br />
bij Vinnitsa bijvoorbeeld liep<strong>en</strong> ze<br />
op Nieuwjaarsdag in hun Eva’s kleed<br />
driemaal rond het huis. Zoud<strong>en</strong> ze<br />
dat jaar trouw<strong>en</strong>, dan versche<strong>en</strong> bij de<br />
derde omw<strong>en</strong>teling hun aanstaande<br />
die e<strong>en</strong> onderkleed aanreikte.<br />
In het west<strong>en</strong> van Galicië trokk<strong>en</strong><br />
huwbare vrouw<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong> hemd achter<br />
zich mee om zo het lot te begunstig<strong>en</strong>.<br />
Dit gebeurde ’s nachts op 30<br />
november.<br />
E<strong>en</strong> heel ander voorbeeld ontle<strong>en</strong>t<br />
Onatskii aan de bundel Mirgorod<br />
(1835) van Mikola Hohol (Nikolaj Gogol).<br />
In de vertelling Vii – Wimper –<br />
moet seminarist Choma Broet drie<br />
nacht<strong>en</strong> wak<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> heks die hij<br />
heeft doodgeslag<strong>en</strong>. Twee keer redt<br />
Broet zich met e<strong>en</strong> magische cirkel<br />
van de toverkol die postuum haar onheilkunst<strong>en</strong><br />
beoef<strong>en</strong>t. Daarna is het<br />
driemaal scheepsrecht. De heks roept<br />
de demon Vii te hulp, wi<strong>en</strong>s aanblik<br />
Broet laat sterv<strong>en</strong> van angst.<br />
Bron: Evh<strong>en</strong> Onatsky, ‘Il circolo magico nelle<br />
cred<strong>en</strong>ze e negli usi del popolo ucraino’, in<br />
Nuova Antologia, 351 (1930) p. 498-519<br />
O E K R A Ï N E M A G A Z I N E . V O O R J A A R 2 0 0 9 7