Jill Kleuters, juridisch consultant Bestuursadvisering ... - TurnPages

Informatie voor werkgevers van overheid en onderwijs
oktober 2011 nummer 40
Wegwijzer
Jill Kleuters, juridisch consultant Bestuursadvisering
Ondersteunt en adviseert ABP-werkgevers
Joop van Lunteren en Xander den Uyl
Bouwen aan vertrouwen in pensioenen
Maarten Ruijs, gemeentesecretaris in Groningen
Een stad met bruis en beweging!

Korte Berichten
Organiseer een pensioenlunch
De pensioenlunch is het op een
ongedwongen en laagdrempelige manier
onder de aandacht brengen van pensioen
tijdens lunchtijd op het werk. Door deel te
nemen helpt u uw collega’s en medewerkers
direct meer inzicht te krijgen in hun
persoonlijke pensioensituatie. Om u met de
voorbereidingen van de lunch te helpen is er
door Wijzer in geldzaken een
pensioenlunchbox samengesteld. Deze krijgt
u gratis toegezonden als u meedoet. Meer
weten? wijzeringeldzaken.nl
Pensioen en bijverdienen,
intentieverklaring vervalt
Op grond van nieuw beleid bij de fiscus
vervalt de intentieverklaring bij de aanvraag
van ABP-pensioen. Hierin gaf de deelnemer
aan te stoppen met werken voor het gedeelte
waarvoor pensioen wordt aangevraagd. En
dat hij ook niet van plan was weer te gaan
werken of zijn economische activiteiten uit te
breiden. Zonder zo’n verklaring was er geen
sprake van een fiscaal zuiver (pre)pensioen.
De voorwaarde in de ABP regeling dat een
deelnemer recht heeft op pensioen wanneer
hij (geheel of gedeeltelijk) uittreedt blijft
vooralsnog ongewijzigd.
Meer weten?
ABP Wegwijs
Actuele ontwikkelingen en nieuwsberichten.
U ontvangt deze digitale nieuwsbrief
ongeveer één keer per maand. Mail ABP
Klantenservice als u abonnee wilt worden.
easinet.abp.nl
De werkgeverswebsite van ABP. Hier kunt u
formulieren en brochures downloaden en
bestellen. Maar u leest hier ook het laatste
nieuws.
ABP Klantenservice
ABP Wegwijzer is een uitgave van Stichting Pensioenfonds ABP. Het magazine is bedoeld voor pensioenprofessionals.
Dit blad verschijnt drie keer per jaar. Wilt u reageren op deze uitgave? Mail dan naar wegwijzer@abp.nl. Druk: Roto
Smeets, Eindhoven. Fotografie: Oscar Timmers, Anja van Wijgerden, Rogier Veldman. Vormgeving: APG Design
Management. Tekst: APG Marktcommunicatie
Deze uitgave wordt voor ABP verzorgd door Algemene Pensioen Groep.
2 Wegwijzer
Astrid geeft antwoord
Astrid, de virtuele medewerkster van ABP,
helpt uw medewerkers bij het snel
beantwoorden van algemene vragen over
pensioen en ABP. Omdat ABP zijn
deelnemers graag op elk gewenst moment
van de dag van informatie wil voorzien,
kunnen uw medewerkers Astrid 24 uur per
dag raadplegen via abp.nl. Voor vragen over
iemands persoonlijke pensioensituatie,
bijvoorbeeld de hoogte van het
nettopensioen, verwijst Astrid altijd door naar
MijnABP, het persoonlijk digitaal
pensioendossier.
Geringe kennis over inhoud
pensioenakkoord
Bijna 60% van de Nederlanders heeft het
gevoel dat de discussie rond het
pensioenakkoord veel meer over hun hoofd
gevoerd wordt dan mét hen. 48% lijkt daarin
te berusten, omdat ze het gevoel hebben dat
ze toch geen invloed kunnen uitoefenen.
Deze machteloosheid komt niet voort uit
desinteresse: de helft (49%) van de
Nederlanders realiseert zich wel degelijk dat
het voor hen een belangrijk onderwerp is. Dit
blijkt uit een onderzoek van Motivaction onder
een representatieve groep van ruim 1 000
Nederlanders. Het is dan ook zaak het
kennisniveau van de Nederlanders op orde te
krijgen: slechts een derde van de bevolking
vindt zichzelf goed geïnformeerd.
Onze medewerkers zijn tussen 8.30 en
17 uur bereikbaar: 045 579 65 56. U kunt
ook mailen klantenservice@abp.nl.
Voor uw werknemers
Veel informatie is te vinden op abp.nl.
Op MijnABP leest uw werknemer alles
over zijn eigen pensioensituatie. En met ABP
Nieuwsbrief krijgt hij maandelijks actuele
informatie. Met vragen kan hij op werkdagen
van 8 tot 17.30 uur terecht bij Klantenservice
045 579 60 70.

4
Joop van Lunteren en Xander den Uyl
ABP-bestuur over pensioencommunicatie
14
In gesprek met
Maarten Ruijs, gemeentesecretaris in Groningen
24
Hortus botanicus Leiden
Levend museum
11
Visafslag Urk
Visie, durf en doorzettingsvermogen
22
Band op spanning
Met duurzaam ondernemen aan de slag
26
Pieter van Hofwegen
Jonge Ambtenaar van het Jaar 2011
8 De Eenbes in Geldrop, een beetje pensioenakkoord 17 Het werk van Jill Kleuters, juridisch fiscaal
consultant 19 ABP Relatiebeheer, uw vaste aanspreekpunt 20 Wijzer in geldzaken, ook voor
pensioenbewustzijn 27 Column door Henriette Prast
oktober 2011
3

Groot aantal boodschappen, ontvangers, golflengtes en kanalen
Pensioen een communicatievraagstuk
waar je u tegen zegt
Xander den Uyl en Joop van Lunteren, Vice-voorzitters van het ABP-bestuur.

Van oudsher hebben pensioenfondsen twee hoofdtaken. De eerste is het zorgvuldig
administreren van alle rechten die de deelnemers bij hun fonds opbouwen en het uitbetalen
ervan. De tweede is het zodanig beleggen van de premies zodat de ambities ten aanzien van de
hoogte van het pensioeninkomen ook werkelijk worden gerealiseerd.
De laatste jaren is daar in toenemende mate communicatie als derde hoofdtaak, zeg maar derde
pijler, bij gekomen. Niet verwonderlijk in deze tijden van permanente onzekerheden. Zo´n beetje
alles wat met pensioenen te maken heeft, is op drift geraakt. Dat vraagt van ABP communicatie
die zo helder is als maar enigszins mogelijk, met de juiste toonzetting, up to date en vooral eerlijk.
Vice-voorzitters Joop van Lunteren en Xander den Uyl over het hoe en waarom.
We hebben wat uit te leggen
Den Uyl: ‘De verhouding tussen ouderen en jongeren is
enorm aan het verschuiven. Zo zal in het jaar 2019 al
tweederde van het pensioenvermogen niet meer van
werkende deelnemers zijn maar toehoren aan mensen
die vroeger bij overheid en onderwijs gewerkt hebben en
nu slaper of gepensioneerde deelnemer zijn. Nu is dat
nog ongeveer de helft. Na 2020 neemt het aandeel van
de gepensioneerden en de andere niet-actieven verder
toe naar driekwart. Er is sprake van een sterk stijgende
levensverwachting. Tel daarbij de hardnekkig
teleurstellende financiële markten. Dat leidt tot een
communicatievraagstuk waar je u tegen zegt. Het is onze
taak om in deze situatie alle (on)zekerheden en risico’s
helder en begrijpelijk te communiceren en de
verwachtingen over het pensioeninkomen goed te
managen.
Onze communicatie is er voor zowel jonge als voor oude
deelnemers. Voor mensen met sterk uiteenlopende
achtergronden van wie mediavoorkeuren verschillen.
Voor deelnemers die nauwelijks belangstelling tonen voor
hun pensioen en degenen die dat wel doen. Iedere ABP
deelnemer moet je zien te bereiken op zijn eigen
golflengte. Geen communicatieve eenheidsworst, maar
op maat gesneden gerechtjes gepresenteerd via
uiteenlopende kanalen.’
Een vuist maken via sociale media
Van Lunteren: ‘Via filmpjes op onze site laten we
webbezoekers zien waar een pensioenbestuurder
allemaal rekening mee moet houden. De sociale media
kunnen de pensioencommunicatie nieuwe impulsen
geven. Online media zoals YouTube, hyves, linkedin en
twitter bieden mogelijkheden die eerder gewoonweg niet
bestonden. Pensioenorganisaties, en meer nog de
deelnemers zelf, krijgen hiermee niet alleen meer en
snellere middelen om met elkaar in contact te komen,
informatie te delen en selfservice te bevorderen, ze
zorgen ook voor een verschuiving van invloed richting
deelnemers. Die kunnen nu met elkaar eerder een vuist
maken tegen die organisaties die het in hun ogen niet
goed doen. We moeten leren daarmee om te gaan. We
zijn ervan overtuigd dat dit moderne tweerichtingsverkeer
ABP nieuwe kansen biedt goed met de deelnemers over
alle, vooral ook heikele, onderwerpen te communiceren.’
Beheerste risico’s
Door de kredietcrisis en de nasleep daarvan kwamen
onzekerheden over pensioengaranties aan de
oppervlakte. Van Lunteren: ‘Sommigen voelen zich zo
ongemakkelijk bij deze onzekerheid dat ze er voor pleiten
geen beleggingsrisico’s meer te nemen. Een gemiddeld
pensioen bij ABP is voor het grootste gedeelte
gefinancierd door de rendementen van onze
beleggingen. En met beleggen kun je alleen geld
verdienen als je beheerst risico’s neemt. Risicoloos
beleggen betekent veel minder rendement. Om dat tekort
te compenseren, zou de pensioenpremie met zo’n 40%
omhoog moeten of het pensioen met 40% omlaag. Of
een combinatie van die twee kwaden natuurlijk.’
We moeten het dus niet zoeken in geen risico’s lopen,
maar in het beheersen van risico’s. We moeten onze
deelnemers helpen de gevolgen van een lage rente en
onze beleggingsopbrengsten te overzien. Een lage rente
leidt tot hogere verplichtingen. Samen met lagere
beleggingsopbrengsten leidt dit weer tot een lagere
dekkingsgraad en uiteindelijk een kleinere kans op
indexatie. We moeten precies uitleggen wie wat krijgt en
waarom dat zo is.’
Oktober 2011
5

6 Wegwijzer
Vertrouwen
Het leidende principe voor het komende
communicatiebeleid is ‘Bouwen aan vertrouwen’. Den
Uyl: ‘Hieronder valt niet alleen bouwen aan vertrouwen in
pensioenfonds ABP, maar ook in de hele pensioensector,
het pensioenstelsel en in de solidariteit en collectiviteit
waar alles op gebouwd is. Als je hier bouwstenen uit
sloopt, wankelt voor je het weet het hele
pensioengebouw.
Er bestaan nog veel mythes over pensioen, die niet op
feitelijke kennis zijn gebaseerd. Zoals het idee dat een
pensioen altijd 70% is van het laatstverdiende loon.
Deelnemers baseren zich vaak op algemene, maar niet
altijd juiste wijsheden en hebben de neiging weinig
initiatief te nemen om meer te weten te komen. Daar
moeten wij dus extra aandacht aan besteden. Het is onze
taak om, samen met belangenorganisaties en de
werkgevers bij overheid en onderwijs, onze deelnemers
te stimuleren zich hierin actief te verdiepen en de drempel
een flink stuk te verlagen.’
Pensioenen zijn nooit zeker geweest
Heeft ABP in het verleden wel altijd goed genoeg
gecommuniceerd? Van Lunteren: ‘Achteraf gezien
hebben we in het verleden onvoldoende
gecommuniceerd over de onzekerheden die er ook in
ons pensioenstelsel zitten. Het vertrouwen in
pensioenfondsen was groot en de veronderstelling dat
het pensioen goed was onwrikbaar. In werkelijkheid zijn
pensioenen nooit zeker geweest. Dat hadden wij op
sommige punten beter moeten communiceren, ook al
was dat gevaar in goede tijden niet erg groot, zeker niet
bij een stabiel fonds als ABP. Deelnemers hebben
onvoldoende geweten dat het pensioenresultaat voor
een groot deel gebaseerd is op beleggingsopbrengsten.
Die informatie was er wel, maar vooral de mensen die
toch al pensioenbewust waren, keken er naar. Meestal
zijn dat geen jongeren. En ook niet de mensen die
denken dat het wel snor zit, maar in werkelijkheid geen
flauw idee hebben van de realiteit.’
Den Uyl: ‘In heel veel gevallen zijn de mensen met de
slechtste pensioenvooruitzichten zich daar het minst van
bewust. Dat moet echt veranderen.’
Henk Brouwer nieuwe bestuursvoorzitter ABP
Henk Brouwer (65) wordt per 1 januari 2012 de nieuwe bestuursvoorzitter van Stichting
Pensioenfonds ABP. Brouwer heeft zeer ruime ervaring opgedaan bij zowel de overheid als bij de
financiële toezichthouder, De Nederlandsche Bank. Daarnaast is Brouwer verantwoordelijk geweest
voor het sociaal beleid bij een grote onderneming en heeft hij ook als kroonlid van de Sociaal
Economische Raad goed zicht op de verhoudingen tussen sociale partners.
Brouwer nam onlangs afscheid bij DNB, waar hij vanaf 1997 directeur was. De laatste twee jaar was
hij daar verantwoordelijk voor het bankentoezicht en toezichtbeleid. Voor zijn periode bij DNB was
Brouwer topambtenaar op verschillende ministeries als plaatsvervangend directeur-generaal bij het
ministerie van Binnenlandse Zaken en directeur-generaal bij het ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid en gedurende vijf jaar als thesaurier-generaal bij het ministerie van Financiën.
Brouwer studeerde Algemene Economie

Vraag & antwoord
René Reinaerts
Medewerker arbeidsvoorwaarden VU Amsterdam
Een vraag die ik kreeg van een medewerker:
‘Kan ik mijn betaalde pensioengelden
opvragen en zelf mijn premie beleggen?’
Nee, het geld opvragen en zelf gaan beheren kan niet.
Dat volgt uit het systeem waar pensioenfondsen in
Nederland voor hebben gekozen. Via de deelnemersraad
– de leden worden benoemd door de centrales van
overheidspersoneel – kan uw werknemer wel invloed
uitoefenen op het beleid van ABP. Daarnaast heeft de
regering via fiscale regels invloed op de
pensioenregelingen. Een individuele belegger staat
overigens voor hetzelfde dilemma als ABP: hij moet in
aandelen om zijn pensioen betaalbaar te houden! Op de
aandelenmarkt mist hij als individu het schaalvoordeel
van de grote belegger en krijgt hij te maken met hoge
kosten. Bovendien zou hij op oudere leeftijd zelfs uit de
aandelen moeten stappen om te voorkomen dat zijn
pensioen verdampt door een koersdaling vlak voor het
einde van de rit. Een pensioenfonds kent dat probleem
niet omdat er continu mensen bijkomen en met pensioen
gaan. Bovendien biedt een fonds de solidariteit van een
grote groep die helpt tegenvallers op te vangen.
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat wie
deelneemt aan een pensioenfonds tot 30% goedkoper
uit is. Met andere woorden: solidariteit is lonend voor alle
deelnemers en economisch het meest efficiënt.
Wie is René Reinaerts?
45 jaar geleden ben ik in Heerlen geboren en tot mijn
27ste heb ik in Limburg gewoond. Een aantal jaren
heb ik nog voor ABP en USZO gewerkt! Eerst in
Heerlen, daarna op het kantoor in Diemen. Sinds
2002 werk ik als medewerker arbeidsvoorwaarden
voor de Vrije Universiteit Amsterdam. In deze functie
adviseer ik personeelsadviseurs op het gebied van
sociale zekerheid, pensioen en re-integratie.
In deze tijd waarin universiteiten (en ook andere
werkgevers uit de sector Overheid en Onderwijs) in
zwaar financieel weer verkeren, moet er bezuinigd
worden. Dat betekent vacaturestop, reorganisatie en
natuurlijk verloop. Op mijn aandachtsgebied zijn er
dus veel vragen en verzoeken om
pensioenberekeningen. Daarnaast heb ik door het
eigenrisicodragerschap WW en WIA dagelijks
gesprekken met medewerkers die door einde
dienstverband of ziekte uit dienst gaan. We
begeleiden deze mensen om de afstand van werk en
het liefst weer naar nieuw werk zo klein mogelijk te
houden. En uiteraard wil iedereen dan graag weten
hoe zijn financiële toekomst er uit gaat zien. Leuke en
drukke werkzaamheden waarvoor mijn hobby’s
squash, fietsen en het gezinsleven een mooie
uitlaatklep vormen.
Oktober 2011
7

Door de triobaan (ondanks vacaturestop) toch nieuwe medewerkers
Onderwijsstichting De
8 Wegwijzer
‘Op z’n vroegst merken we iets van het pensioenakkoord in de uitvoering
in 2013, misschien zelfs nog wat later. Maar eigenlijk ben je zelf ook een
beetje het pensioenakkoord. Zo proberen we als Eenbes op een heel eigen
manier invulling te geven aan langer doorwerken. Goed voor onze oudere
werknemers, prima voor nieuwe instroom, en nog beter voor onze organisatie’,
Willemien van de Wouw enthousiast aan het woord.

Eenbes in Geldrop
Krimp en bezuinigen
‘Zoals veel besturen hebben ook wij te maken met krimp
en bezuinigingen. Op een heel onnatuurlijke manier moet
je dan gedwongen ingrijpen in je personeelsbestand. De
oplossing is dan meestal een sociaal plan met
vertrekbevorderende maatregelen en dan vaak bedoeld
voor de wat oudere medewerkers. We zijn daar toch een
gezonde uitzondering op. Dat hebben we dus niet
gedaan! We hadden wel vertrekbevorderende
maatregelen, maar niet specifiek voor ouderen. Hadden
we dat wel gedaan en we zouden kijken naar de opbouw
van ons personeelsbestand, en je weet dat je de
komende 3, 4 jaar ook nog terugloop hebt van leerlingen,
dan blijf je ook 3, 4 jaar onrust in je organisatie houden.
Dat wilden we echt niet. Je hebt dan geen of nagenoeg
geen natuurlijk verloop meer. Niet doen dus.
‘Als de mogelijkheden van het
deeltijdpensioen goed zijn, kan
de pensioenleeftijd zonder veel
problemen naar 66 of 67 jaar.’
Het personeelsbeleid hebben we toen in een
meerjarenperspectief geplaatst. Gekeken ‘hoe ziet de
komende jaren de verwachting van het formatiebestand
uit’. Op basis van een aantal aannames en ook kijkend
naar het natuurlijk verloop, hebben we als eerste
maatregelen genomen om ons personeel in beweging te
krijgen. Maar onderwijsmensen schrijven zekerheid in
hoofdletters, een reden waarom ze moeilijk te verplaatsen
zijn. We hebben geprobeerd dat ‘veilig’ te maken en
kennelijk zijn we daarin geslaagd. We hebben het
weggezet als een kans om een positieve impuls te geven
aan de loopbaan. Misschien zijn daardoor mensen, die
vaak al heel lang aan een school verbonden waren, toch
nieuwsgierig geworden om eens te gaan kijken bij een
andere school. 65 mensen op een personeelsbestand
van 550 mensen zijn in een periode van 3 maanden naar
een andere plek gegaan. Het heeft een superpositieve
oppepper aan onze hele organisatie gegeven en de
onderwijsresultaten zijn ook nog eens verbeterd.
Triobaan
Door krimp hebben we een vacaturestop. Je krijgt dan
aan de onderkant geen nieuwe aanwas. Om te
voorkomen dat we een gat in de formatie zouden krijgen,
hebben we de triobaan bedacht. Vooral om jonge
mensen en nieuwe kwaliteit aan De Eenbes te binden.
Medewerkers van een bepaalde leeftijd hebben we
daarvoor de gelegenheid geboden om éénmalig een
derde van hun functieomvang in te laten leveren tegen
15% van het salaris. Met drie deelnemers kun je dan een
nieuwe fulltimer in dienst nemen. En die nieuwe jonge
leraren? Vooral goed voor de onderwijsvernieuwing en de
onderwijsontwikkeling komt zo niet stil te staan. De
oudere leraren bieden we daarmee de mogelijkheid op
een ‘gezondere’ manier het einde van hun loopbaan te
bereiken. Met alle respect, als je zoals wij sterk inzet op
onderwijsvernieuwing dan is het niet altijd voor iedereen
even makkelijk. Door ze deze mogelijkheid te geven,
stagneer je de ontwikkelingen van je scholen niet en doe
je ook echt iets voor je oudere medewerker. We merken
nu dat de mensen die gekozen hebben voor een triobaan
allemaal langer blijven dan ze eigenlijk van plan waren.
Overigens: van de groep die in aanmerking kwam om
mee te doen heeft uiteindelijk 75% meegedaan. Meer
dan we hadden verwacht!
Willemien van de Wouw is beleidsadviseur HRM van De Eenbes, de stichting voor Katholiek, Protestant-Christelijk
& Interconfessioneel Primair Onderwijs te Geldrop. Willemien van de Wouw ontving in 2010 de HR Award voor
professionals voor haar doortastende mobiliteitsaanpak.
Oktober 2011
9

Het Pensioenakkoord, wat u weten moet
Het Pensioenakkoord is nodig omdat onze pensioenen steeds moeilijker te betalen zijn. Steeds
meer mensen die een pensioen ontvangen en steeds minder mensen die een betaalde baan
hebben. Mensen starten later op de arbeidsmarkt. En omdat iedereen steeds langer leeft, krijgen
mensen langer AOW en pensioen.
De AOW-leeftijd verschuift van
65 naar 66 jaar in 2020
• De AOW- en de pensioenleeftijd worden
gekoppeld aan de levensverwachting.
• De AOW-leeftijd gaat per 1 januari 2020 naar 66
jaar. Naar verwachting gaat de AOW-leeftijd per
1 januari 2025 naar 67 jaar.
Aanvullend pensioen
• Het aanvullend pensioen moet waardevaster
worden op de lange termijn. Pensioenfondsen
moeten zorgen voor een betere balans tussen het
nemen van risico’s in beleggingen en het
behouden van financiële ruimte om de pensioenen
te indexeren.
• De pensioenpremie wordt in economisch goede
tijden niet meer automatisch verlaagd, maar wordt
in slechte tijden ook niet automatisch verhoogd.
Zo blijven de pensioenkosten voor werknemers en
voor u als werkgever beter op peil.
Fiscale facilitering pensioen
• De fiscale facilitering van pensioenopbouw wordt
per 1 januari 2013 afgestemd op een
pensioenrichtleeftijd van 66 jaar en per 1 januari
2015 naar 67 jaar.
• De maximale opbouw van ouderdomspensioen (en
het hiervan afgeleide partnerpensioen en
wezenpensioen) per dienstjaar blijft ongewijzigd.
Werkbonus
• Iedereen die na 1 januari 2013 doorwerkt krijgt
vanaf 61-jarige leeftijd een werkbonus. Ondanks
de verhoging van de AOW-leeftijd naar 66 jaar
blijft het mogelijk om op 65-jarige leeftijd te
stoppen met werken. Iedereen kan immers zijn
AOW naar 65 jaar vervroegen, maar dan wordt de
AOW wel 6,5% lager. Het is mogelijk om de
werkbonus, die van 61 tot 65 jaar betaald wordt,
op te sparen.
Vitaliteitssparen
• Dit is een nieuwe spaarregeling in de
inkomstenbelasting en dient als vrij opneembare
aanvulling op het inkomen. Met de
vitaliteitsregeling kunnen werknemers en
zelfstandig ondernemers per 1 januari 2013
fiscaal voordelig sparen: de stortingen zijn fiscaal
aftrekbaar in box 1 en er wordt pas belasting
geheven bij opname van het tegoed.
Levensloopregeling
• De levensloopregeling (en ook de
spaarloonregeling) wordt per 1 januari 2012
afgeschaft. Volgens een overgangsregeling
worden tot en met 31 december 2011
opgebouwde rechten in de levensloopregeling
geëerbiedigd.
10 Wegwijzer 10

De grootste van Nederland en één van de belangrijkste in Europa
Visafslag Urk
‘Wat je hier ’s ochtends aan vis ziet, kan morgen al op een bordje in New York liggen. Onze vis
gaat de hele wereld over.’ Aan het woord is Teun Visser, ooit begonnen als jongste bediende bij de
Visafslag Urk, nu trotse directeur van dit oer-Nederlandse bedrijf. ‘We hebben een jaaromzet van
106 miljoen euro en je moet dan denken aan meer dan 42 000 ton vis. Al die vis gaat door de
handen van de mensen hier. Op de drukke dagen werken op onze visafslag zo’n 250 mensen.’
Innovatie hoog in het vaandel
Teun Visser: ’s Zondagsnachts varen de Urker vissers uit.
Zodoende hebben we de hele week aanvoer, maar de
meeste vis komt hier op maandag en vooral op vrijdag
binnen. Alles wat de zee ons oplevert zoals kreeft,
kabeljauw, griet en garnalen, maar het zijn vooral de
platvissen zoals tong, schol en tarbot waar de nadruk van
onze handel op ligt.
Met moderne communicatiemiddelen hebben we direct
contact met de vissers op zee. Dagelijks wisselen we
informatie uit over de vangsten qua soorten en
hoeveelheden, de markt en de prijsvorming. De
modernste technieken staan in onze visafslag garant voor
de best mogelijke condities voor alle partijen in de
viswereld. Vroegtijdige informatie is tegenwoordig zeer
belangrijk voor de handel. Effectief en snel brengen we
op die manier vraag en aanbod bij elkaar. Zo is het
computergestuurde veilnetwerk gekoppeld aan het
administratieve netwerk. Transacties van de handelaren
zijn daardoor vrijwel direct administratief verwerkt op het
moment dat ze de mijnzaal verlaten.’
Het best voor vers
‘Om dat doel te bereiken is een doordacht logistiek
systeem ontwikkeld,’ vervolgt Visser. ‘Onze visafslag is
de modernste van Europa, vormgegeven in een compact
complex. Korte interne lijnen in een volledig
geklimatiseerde omgeving zorgen ervoor dat de
Oktober 2011
11

12 Wegwijzer
Visie, durf en doorzettingsvermogen
Op 19 mei 1904 werd Visafslag Urk opgericht voor
de verhandeling van vis afkomstig uit de toenmalige
Zuiderzee. De inpoldering in de jaren dertig van de
vorige eeuw had ingrijpende gevolgen voor de Urker
gemeenschap. Het zoute water werd zoet en de
vissersvloot verplaatste zich naar de Noordzee. Door
visie, durf en doorzettings vermogen van de Urker
vissers kwam een zeer moderne vissersvloot tot
stand en ontwikkelde Visafslag Urk zich in de loop
der jaren tot de spil van het visserijbedrijfsleven.
Visafslag Urk is qua omzet en volume de grootste
van Nederland. In 2002 is de visafslag
geprivatiseerd. Voor hun pensioen zijn de
medewerkers van de visafslag bij ABP aangesloten.

aangevoerde en direct gesorteerde vis z’n optimale
kwaliteit behoudt. Het zijn hier niet de mensen, maar het
is de vis die steeds van plaats verandert. Die hoge
doorloopsnelheid stelt ons in staat grote hoeveelheden
vis in een korte tijd te verwerken. Maar ook zijn er extra
maatregelen genomen op het gebied van milieu en
hygiëne. Zo maken we gebruik van elektrisch
aangedreven vorkheftrucks en we voorkomen zo
temperatuurschommelingen en uitstoot van schadelijke
gassen. Die continue zorg voor het product is een
belangrijke garantie voor de kwaliteit van onze vis.’
Duurzaam
‘De visman heeft uiteindelijk het meeste belang bij een
gezonde visstand. Donders goed weet hij dan ook dat
je van je kapitaal niet meer kunt opnemen dan je rente.
Duurzame visserij is dus een belangrijk antwoord op
overbevissing en bijvangst. Om ook in de toekomst vis
te kunnen blijven vangen, moet er voldoende
volwassen vis in de zee achterblijven die kan zorgen
voor nieuwe aanwas. We zien nu dat de stock van
schol en tong zeer gezond zijn. Twee jaar hebben we
daarom al een verhoging van de vangstquota gekregen
en dat verwachten we ook voor de komende jaren.
Duurzame visserij maakt gebruik van vistechnieken
waarbij de kans op bijvangst sterk afneemt. Dus niet
alleen noodzakelijk voor het behoud van de vis, maar
ook voor het behoud van de hele vissector.
De consument vraagt er gewoon om en wij leveren het.
Als Urk zijn wij een van de voorlopers die MSC (Marine
Stewardship Council) vis kan leveren. Die vis brengt
aardig wat meer centjes op, maar dat moet ook wel,
want de visman heeft ook fors moeten investeren om
aan alle regelgeving te voldoen.’
Urker traditie
Teun Visser tussen de sorteerders: ‘Vis staat bij mij
zeker 4 keer in de week op het menu. Mijn favoriet is de
wijting. Beetje onbekend in Nederland maar erg lekker.
Traditioneel op Urk bakt de gezinsoudste elke
zaterdagmiddag vis voor zijn familie. In een speciale
vispan op een spinbrander zwemmen bij mij dan zo’n
60 tot 70 bebloemde visjes in de hete olie. Dat eten we
met witte rijst. Heerlijk.’
Oktober 2011 13

In gesprek met…
Maarten Ruijs, gemeentesecretaris
14
Wegwijzer

Nieuwe uitdaging Ja, volmondig zeg ik dan ja. Bij
SoZaWe was het uiteraard heel veel van het domein werk
en inkomen en dan vooral vanuit de Haagse
werkelijkheid. Bij de Belastingdienst ongelooflijk veel
mensen. Relatief ben ik er maar kort geweest, in die
periode vooral van de bovenkant kijken waar je verschil
kunt maken. Hier bij de gemeente een heel breed pakket.
Voor mij echt een nieuw perspectief. Hoe we het
openbaar vervoer beter kunnen maken, dus over trams
en bussen, tot ruimtelijke ordening aan toe, hoe we
bijvoorbeeld met een slechtere woningmarkt toch
doorstroming kunnen bevorderen. Maar ook de ‘kleine’
dingen. Zo zorg ik er voor dat de stukken op tijd in het
collegeoverleg komen. Daarbij ook nog het leuke van de
stad Groningen. Een grote universiteit, een grote
hogeschool, een historisch centrum, de cultuurhoofdstad
van het Noorden. Voortdurend bruis en beweging met
veel activiteiten in deze stad. Leuk om daar een
onderdeel van te zijn.
Komer, blijver, vertrekker Ik heb tien jaar bij ABP /
USZO en bijna net zoveel jaren bij Sociale Zaken gewerkt.
Tien jaar is echt een mooie periode. Mobiliteit is goed
voor de dossiers en nog meer voor de mensen om wie
het gaat. Voor jezelf is het ook een groot goed. Op een
andere plek ga je op een andere manier naar jezelf kijken.
Als je met nieuwe collega’s komt te werken, merk je dat
mensen weer op een andere manier naar jou kijken. Dat
is goed voor je, nieuwe talenten bij jezelf ontdekken. Voor
een organisatie is het ook goed om mensen met
verschillende achtergronden en ervaring in huis te
hebben.
Voor mijzelf heeft het goed uitgewerkt. Ik had het niet
durven dromen toen ik 13 jaar geleden bij USZO vertrok
in Groningen
dat ik zolang in Den Haag mocht zijn en nu opeens in
Groningen zit.
Sabbatical Na een reeks van kabinetten en na het
inwerken van Donner en Aboutaleb in 2008 was het tijd
om ruimte voor mijzelf te creëren en verbreding en
verdieping te krijgen. Een tijdje er helemaal tussen uit, de
balans voor mezelf opmaken. Ik had allerlei plannen om
dingen te gaan doen. Maar dat liep allemaal wat anders
toen mijn moeder ongeneeslijk ziek werd. Het klinkt een
beetje raar om het zo te zeggen, maar het allermooiste is
mij toen overkomen. Ik heb mijn moeder in die periode
kunnen helpen om te sterven. Het is voor mij een rijke en
dierbare ervaring geweest om dat te kunnen doen. De
wereld wordt je achtertuin. Van huiskamer, naar keuken,
naar slaapkamer, naar bed. Ik kreeg er een heel nieuw
perspectief door op mijn eigen ik.
Gemeentesecretaris Ik ben een soort nekje tussen de
ambtelijke organisatie en de politiek. Mijn
verantwoordelijkheid is dat de politieke besluitvorming
goed wordt voorbereid. Daarnaast ben ik er
verantwoordelijk voor dat in het gemeentelijk apparaat de
dingen goed gebeuren. Dat de juiste mensen op de juiste
plek zitten. Wat ik persoonlijk heel belangrijk vind, is wat
je als stad kunt bijdragen aan het thema werken en leren.
De inwoners van de stad zo opleiden dat ze ook in de
toekomst hun geld hier kunnen verdienen. Door de
decentralisatie die in het kabinet is afgesproken krijgen
we enorm veel kansen om echt integraal werk te maken
van onderwerpen als jeugdwerkeloosheid,
jeugdvolksgezondheid en jeugdleren. Heel spannend te
laten zien dat het een verstandig besluit is om dit aan de
gemeentes te geven.
Een ontmoeting met Maarten Ruijs in zijn werkkamer in het
Groninger Stadhuis. Een aanloopje: ‘Mijn kamer is ingericht met
schilderijen van vooral Groningse kunstenaars. De schilderijen zijn in
de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw voor een paar gulden
door de gemeente aangekocht. Ze zijn nu heel wat meer waard…..
Ik heb ook een schilderij hangen van een jonge Wilhelmina. Zij
inspecteert fier in amazonezit de troepen. Het spettert van het beeld
af, toen al een geëmancipeerde vrouw..…‘
Oktober 2011
15

Verbazing Mooi is dat ik kansen krijg na te denken
over hoe we hier als organisatie beter kunnen
functioneren. Hoe geef je de medewerkers meer kracht?
Hoe zet je ze meer in hun krachten door
verantwoordelijkheden lager in de organisatie te
beleggen? Op die momenten denk ik vaak terug aan mijn
samenwerking met John Neervens (ABP 1994/2006). Wij
deelden onze passie voor de medewerker, voor de mens
in de organisatie. Waar ik me hier over verbaas is dat ik
als gemeentesecretaris fysiek erg ver van mijn mensen
afzit, dat de mensen zo verspreid door de stad zitten.
Daar is gelukkig wat aan te doen.
Pensioenwereld De samenleving heeft het
pensioendossier goed op de agenda weten te plaatsen.
Dat was zo’n tien jaar geleden wel anders. Als
samenleving realiseren we ons nu dat we langer door
moeten werken.
Met de stand op dit moment vraag ik me wel af of het
juiste evenwicht is gevonden tussen de generaties.
Pensioen is bij uitstek een onderwerp dat om
intergenerationele solidariteit vraagt. Echt heel goed dat
die er is!
Terecht dat we trots zijn op ons pensioensysteem. Het is
goed dat we nu al nadenken over het aanpassen van het
systeem, over de AOW-leeftijd, over de garanties die in
ons pensioen zitten, over het langer doorwerken. Mensen
zijn bezig hierin moedige stappen te zetten.
Vrije Tijd Ik ben een enthousiaste golfer (geworden). We
hebben hier in het noorden prachtige golfbanen. In het
weekend wel eens tijd om wat te koken. En lezen. Ik lees
nu een boek over radicale denkers rond de Franse
filosoof Denis Diderot tijdens de Verlichting. Niet alleen
ingewikkelde boeken hoor. Ik hou een klein beetje de
Nederlandse literatuur bij.
Maarten Ruijs (1954) startte zijn loopbaan bij ABP. Was
directievoorzitter USZO, secretaris-generaal bij het
ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en
directeur-generaal bij Financiën/de Belastingdienst.
Vanaf 1 januari 2011 is Maarten Ruijs gemeentesecretaris
in Groningen.
16 Wegwijzer Wegwij

zer
Het werk van
Jill Kleuters,
Juridisch fiscaal consultant
De afdeling waar ik sinds 2006 werk, houdt zich vooral bezig
met ondersteuning en advisering. Vanaf 1 oktober hebben wij
een nieuwe afdelingsnaam ‘Bestuursadvisering’ (voorheen
heette dat PRO, product, research en ontwikkeling). De nieuwe
naam dekt al grotendeels de lading. Wij adviseren het ABPbestuur
en de pensioenkamer, waar werkgevers en
werknemers (Sociale Partners) de inhoud van de
pensioenregeling vaststellen. We geven dan juridische en
actuariële/financiële ondersteuning.
Het takenpakket van onze afdeling is heel gevarieerd. Dit
komt omdat we vanuit verschillende disciplines werken; zo
werken er juristen en actuarissen. Naast de advisering van
werkgevers en werknemers in de pensioenkamer en het
bestuur, bieden wij ook juridische en actuariële ondersteuning
aan sectorwerkgevers en individuele werkgevers. Ook leggen
wij het door pensioenkamer en bestuur gekozen beleid vast in
de verschillende fondsdocumenten. Verder adviseert
bestuursadvisering over de mogelijkheden voor werkgevers
om collectief toe of juist uit te treden bij ABP. En we
beantwoorden uiteenlopende vragen over de inhoud van de
pensioenregeling aan individuele werkgevers en
sectorwerkgevers.
Zelf ben ik werkzaam als juridisch en fiscaal jurist. Ik houd me
bezig met de juridische ondersteuning van de pensioenkamer
en ook de vertaling van besluiten die in de pensioenkamer
genomen zijn naar het pensioenreglement. De advisering van
de pensioenkamer doe ik samen met een collega die de
actuariële advisering voor zijn rekening neemt. Dit is een
belangrijke taak omdat de consequenties van wijzigingen
doorwerken voor alle werkgevers en werknemers in de ABP
regeling.
Wanneer Sociale Partners een keuze hebben gemaakt voor
een wijziging van de pensioenregeling, zal deze
gecommuniceerd moeten worden naar werkgevers en
deelnemers. Zo zullen wijzigingen tot uitdrukking moeten
komen in de verschillende fondsdocumenten, zoals de
pensioenovereenkomst of het pensioenreglement. Samen met
werkgevers en werknemers in de Pensioenkamer ga ik dan
aan de slag om de gemaakte afspraken te vertalen in
reglementteksten.
De klantcontacten in de pensioenkamer en bij sectorale of
individuele werkgevers, zorgen voor afwisselend en uitdagend
werk. Het is een mooie combinatie tussen de voor een jurist
altijd belangrijke wettenbundels en de praktijk!
Oktober 2011
17

Werkgever moet ABP meer informatie aanleveren,
maar het wordt wel eenvoudiger
Sneller veranderingen doorvoeren tegen lagere
kosten met dezelfde kwaliteit. Dat is de reden
waarom werkgevers of hun dienstverleners
(administratiekantoren, salarisverwerkers etc.) de
pensioengegevens van deelnemers straks op een
andere manier (moeten!) aanleveren bij ABP.
De huidige gegevensaanlevering is gebaseerd op verouderde
technologie. Maar de veranderingen in de pensioensector gaan
tegenwoordig steeds sneller. Daarom is gezocht naar nieuwe
technische mogelijkheden om veranderingen sneller door te voeren.
Over deze nieuwe manier van gegevensaanlevering is nauw overleg
gevoerd met een klankbordgroep van (software)leveranciers en
ontwikkelaars.
Bewust gekozen voor een gefaseerde
implementatie van de nieuwe werkwijze
Omdat de huidige werkwijze dus niet meer snel genoeg is, gaan
werkgevers en administratiekantoren vanaf 1 januari 2012 de
pensioengegevens op een nieuwe manier aanleveren. Op basis van
ervaringen van (software) leveranciers met de Belastingdienst is
gekozen voor een gefaseerde invoering van de nieuwe werkwijze.
Het gevolg daarvan is dat u of uw administratiekantoor in 2012 de
gegevens op twee manieren moet aanleveren:
zowel op de huidige (VB6) als op de nieuwe (XB7) methode. Tijdelijk
brengt het dus extra werk met zich mee. Maar op die manier
18 Wegwijzer
Nieuwe techniek om sneller te veranderen
probeert ABP te voorkomen dat er iets fout gaat. En dat bespaart u
uiteindelijk werk. Vanaf 2013 wordt er alleen nog maar met het
nieuwe systeem gewerkt.
Werkgevers en administratiekantoren
moeten méér informatie aanleveren
De nieuwe werkwijze betekent niet alleen een nieuwe vorm van
aanleveren. Ook de gegevens die aangeleverd worden veranderen.
Nu is het nog zo dat u als werkgever alleen mutaties per maand moet
doorgeven. Straks moet u elke maand opnieuw alle gegevens
aanleveren, oftewel ‘de standen’ doorgeven. Dat betekent dat u en /
of uw dienstverlener méér informatie moet aanleveren. Maar de
techniek wordt eenvoudiger omdat het op precies dezelfde manier
gaat als het aanleveren van de loonaangifte aan de Belastingdienst.
Met ingang van 2012 moeten werkgevers of
hun dienstverleners pensioengegevens op
een nieuwe manier aanleveren.
Nieuwe werkwijze biedt alle partijen voordeel
Behalve snelheid is efficiency een voordeel van de nieuwe werkwijze.
De nieuwe manier van gegevens aanleveren levert een financiële
besparing op. De uitvoeringskosten van ABP gaan een stukje
omlaag. Uiteindelijk gaat het ook voor u efficiencyvoordeel
opleveren!

Werkgevers hebben behoefte aan een gesprekspartner
ABP Relatiebeheer, van informeren,
naar communiceren
Wat in 1999 begon als helpdesk voor werkgevers
en later is gewijzigd in adviesdesk, is inmiddels
geëvolueerd tot Relatiebeheer. De doelgroep bleef
eigenlijk steeds dezelfde: werkgevers in de sector
Overheid en Onderwijs. Maar de dienstverlening is in
al die jaren behoorlijk veranderd.
Relatie steeds meer op de voorgrond
‘Eind jaren negentig veranderde de functie van de regiokantoren
ingrijpend,’herinnert Bert Hartman, medewerker relatiebeheer
zich. ‘Voor werknemers bestond er een callcenter, maar ook
werkgevers hadden behoefte aan een plek waar ze adequaat,
snel en goed konden worden geïnformeerd. Die behoefte werd
ingevuld door de oprichting van een helpdesk voor werkgevers.’
‘Van de medewerkers van die helpdesk werd veel kennis
verwacht,’ vult zijn collega John Reimersdal aan. ‘Niet alleen van
pensioenen, maar ook de sociale zekerheidsregelingen zoals die
destijds door USZO (uitvoering sociale zekerheid overheid)
werden uitgevoerd. Daarom werd er veel geïnvesteerd in
opleidingen. Bij de overgang van helpdesk naar adviesdesk zag je
al dat werkgevers meer wilden dan alleen antwoord op vragen.
Werkgevers hadden behoefte aan een gesprekspartner. In het
huidige Relatiebeheer heeft die trend zich voortgezet. Kennis is
nog steeds belangrijk - werkgevers maken er nog dagelijks
gebruik van - maar de relatie staat steeds meer op de voorgrond.’
Eigen portefeuille, vast aanspreekpunt
Circa 4 000 werkgevers vallen onder de pensioenregeling voor
Overheid en Onderwijs. Een regeling die de laatste jaren veelvuldig in
het nieuws is, altijd onderhevig is aan wijzigingen en regelmatig
zwaar onder vuur ligt. De wat kleinere werkgevers - ongeveer 2 500 -
worden vanuit Relatiebeheer bediend. Om dit optimaal te doen, heeft
elke relatiebeheerder een eigen portefeuille, waarvoor hij zelf
verantwoordelijk is. Daardoor heeft elke werkgever een vast
aanspreekpunt waar hij met zijn vragen terecht kan. Meestal
telefonisch of per e-mail. Maar het hebben van een vast
aanspreekpunt alleen is niet langer voldoende voor een volwaardige
en laagdrempelige relatie. Relatiebeheer werkt daarom actief aan die
relatie. Zo wordt elke werkgever twee keer per jaar gebeld door zijn
eigen contactpersoon. Relatiebeheerder Lilian Queis: ‘Zo’n eigen
portefeuille is leuk en afwisselend. Zo ontstaat er hechter contact en
een betere relatie.’ ‘En je krijgt ook veel meer inzicht in de wensen en
behoeften van de werkgevers’, vult Wilbert Geurts aan, ‘en daar kun
je als organisatie weer op anticiperen. Uitgangspunt is en blijft een
hoge klanttevredenheid.’
Nauwe samenwerking met buitendienst
Hoewel de verantwoordelijkheid voor de ruim 1 500 grote(re)
werkgevers voor een belangrijk deel bij de adviseurs van de
buitendienst ligt, wordt er voor deze groep werkgevers op regionaal
niveau samengewerkt met Relatiebeheer. Eigenlijk is Relatiebeheer
de spreekwoordelijke spin in het web. Want naast de vele contacten
met werkgevers en accountmanagers onderhoudt Relatiebeheer
nauw contact met alle afdelingen die bezig zijn met het
pensioenbeheer.
Oktober 2011
19

Wijzer in geldzaken
Ook als het gaat om het vergroten
van pensioenbewustzijn
‘Omgaan met geld in Nederland op de kaart zetten, dat is kortweg gezegd wat we doen’. Aan het woord Olaf
Simonse, projectleider van Wijzer in Geldzaken. ‘We werken daarvoor samen met de financiële sector, de
overheid, het onderwijs en maatschappelijke organisaties als Nibud en de Consumentenbond. Uiteraard is ABP
daarin als grote partij ook een belangrijke partner. Vanuit de gedachte dat er in Nederland iets moest gebeuren
aan het financieel bewustzijn heeft het ministerie van Financiën in 2006 het initiatief genomen voor dit platform.
Doelstelling is om krachten te bundelen, partijen bij elkaar te brengen en kennis en ervaring te delen door
gezamenlijk op te trekken richting de consument.
20
Wegwijzer

Week van het geld
Inmiddels hebben we een aantal succesvolle projecten
die symbool staan voor zoals wij als platform willen
werken. Een goed voorbeeld is de Week van het geld. We
leren daarin kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar beter
om te gaan met geld. Onze activiteiten zijn er op gericht
om het onderwerp in de klas te krijgen. Wat we gedaan
hebben is om zoveel mogelijk partijen aan te haken.
Dat heeft er toe geleid dat vorig jaar zo’n beetje een kwart
van alle basisscholen heeft meegedaan.
Best indrukwekkend voor zo’n eerste keer. Dit jaar is er in
november de tweede editie. Toen we begonnen met het
platform was financiële educatie een moeilijk thema en
de media wilden er eigenlijk niet zo veel mee. Nu kun je
geen krant meer openslaan of het gaat wel over omgaan
met geld. Als platform hebben we daar toch een
belangrijke bijdrage aan geleverd.
Uit onderzoek van Wijzer in geldzaken, Stichting
Pensioenkijker.nl en TNS NIPO blijkt dat 72% van
de mensen die werkt niet op de hoogte is van zijn
pensioen. Pensioenonbewusten hebben weinig
kennis over de hoogte van het pensioen, weten niet
of dit hoog genoeg is voor later en zijn niet bekend
met de mogelijkheden om meer pensioen op te
bouwen.
Pensioen3daagse
Naar voorbeeld van de Week van het geld organiseren we
dit jaar op 6, 7 en 8 oktober voor het eerst een
Pensioen3daagse. Het doel van dit evenement is
aandacht te vestigen op het begrip pensioen en het
pensioenbewustzijn in Nederland te verhogen. Mensen
prikkelen zich te verdiepen en ‘in beweging’ te laten
komen. De Pensioen3daagse is een ‘evenement’ met een
veelheid aan pensioengerelateerde activiteiten in heel
Nederland. Wijzer in geldzaken coördineert dit als
initiatiefnemer en verwelkomt activiteiten en organisaties
in de meest brede zin van het (pensioen)woord. Onder de
vlag van de Pensioen3daagse gaan activiteiten
plaatsvinden zoals pensioenspreekuren verzorgd door
hogescholen en pensioenadviseurs, een
pensioencongres, pensioenlunches en
pensioenvoorlichting op de werkvloer en het aanreiken
van praktische handvatten om inzicht te krijgen in de
eigen pensioensituatie.
‘Pensioencommunicatie is pas effectief als de
behoefte van de deelnemer centraal staat. De tijd
van alleen maar zenden is echt voorbij. De
deelnemer heeft recht op informatie die voor hem
relevant is. Om die informatie te geven moet je ‘m
wel eerst goed leren kennen, zodat duidelijk wordt
wat hij echt wil weten over zijn pensioen.’
Van pensioentobber naar pensioentopper
ABP heeft nu het voortouw genomen om tijdens de
Pensioen3daagse een proef te doen onder de
medewerkers van het ministerie van Financiën en de
Belastingdienst: hoe kun je mensen het best bereiken met
het onderwerp pensioen. De centrale gedachte is dat je
daar geen standaardrecept voor hebt, maar dat je de
boodschap moet afstemmen op degene die aan de
overkant zit. Dat gaat gebeuren met een door ABP
ontwikkeld segmentatiemodel gebaseerd op het
pensioenbewustzijn-meetinstrument van Wijzer in
geldzaken. Het doel is om daarmee te komen tot een meer
gerichte communicatie. Communicatie die beter aansluit
bij wat voor de individuele deelnemer relevant is.
Communicatie waardoor de betrokkenheid van de
deelnemer bij pensioenzaken toeneemt. Een wezenlijk
onderdeel van dat model is dat er samengewerkt wordt
met de deelnemer om te komen tot een juiste inschatting
van zijn situatie. De ABP deelnemer gaat zichzelf indelen in
een pensioenbewustzijn categorie. De opzet is dat de
deelnemer aangemoedigd wordt om informatie te leveren
over zichzelf, zijn financiële situatie en zijn financiële
wensen. Bij het ministerie van Financiën en de
Belastingdienst gaan we in het najaar proefdraaien. Op
basis van de ervaringen die we hier op gaan doen, rolt ABP
daarna het meetinstrument verder uit bij de overheids- en
onderwijswerkgevers. Wat we uiteraard ook testen, is in
hoeverre extra inspanningen van de werkgever een
positieve bijdrage hebben op de deelname. Dat moet ons
dan straks helpen bij het overtuigen van werkgevers om
ook hun rol daarin te pakken.’
In het platform Wijzer in geldzaken, een initiatief van
het Ministerie van Financiën, werken ruim 40
partners uit de financiële sector, de overheid,
voorlichtings- en consumentenorganisaties en de
wetenschap samen aan financiële bewustwording
en educatie van de consument.
Olaf Simonse: Het zou al heel mooi zijn als iedereen één keer per jaar eens naar zijn eigen pensioensituatie zou kijken. Het ontvangen
van het Uniform Pensioenoverzicht zou zo’n moment kunnen zijn. Ook de lancering van mijnpensioenoverzicht.nl is in dat kader een
grote stap voorwaarts. Als iedereen daarnaast even nadenkt over zijn pensioen als er iets verandert in zijn leven, dan zijn we goed op
weg. Dan heb ik het over life events zoals samenwonen, trouwen, een huis kopen, kinderen krijgen of van baan veranderen.
Oktober 2011
21

Band op Spanning
‘Wij doen voor het eerst mee met Band op Spanning,’ vertelt Frank ten Wolde, programmamanager bij
Rijkswaterstaat. Zo’n 400 weginspectievoertuigen zijn door Band op Spanning gecontroleerd. Naast alle
voordelen die het uiteindelijk oplevert, proberen we zo ook aandacht te geven dat de chauffeur zelf
verantwoordelijk is voor zijn voertuig. De Band op Spanningactie helpt daarbij beter dan alleen een
verhaal, een folder of een verwijzing naar een internetsite.
Winst voor het milieu,
verkeersveiligheid en kostenbesparing
22
Wegwijzer

Eenvoudig met duurzaam ondernemen aan de slag
Stijn van Duijkeren, projectmanager bij Band op
Spanning: ‘De negatieve invloed op het milieu van het
rijden met onderspanning bestaat uit het verbruik van
extra brandstof en de daarmee gepaard gaande extra
uitstoot van verontreinigingen. Een tweede schadelijk
effect is de versnelde slijtage van autobanden
waardoor de levensduur afneemt. Dit leidt tot het
eerder vervangen van de autobanden en meer
bandenslijpsel dat als fijnstof in de lucht komt. Een te
lage bandenspanning heeft ook gevolgen voor de
verkeersveiligheid. Daarom is ook de controle van de
bandenspanning per 1 mei 2009 opgenomen in de
APK-keuring. Aangezien een band altijd langzaam
leegloopt, is ons advies om de autobanden minimaal
één keer per drie maanden te controleren. Door de
verspilling van brandstof en de versnelde
bandenslijtage kost het rijden met onderspanning geld.
Dat zijn kosten die de automobilist zelf betaalt, of de
werkgever als het lease-auto’s betreft.’
‘Bij de bedrijven en organisaties waar wij werken,’
vervolgt Stijn van Duijkeren,’ heeft ongeveer 60% van
alle door ons gecontroleerde auto’s onderspanning.
Door de autobanden te voorzien van de juiste
bandenspanning worden forse kostenbesparingen
gerealiseerd waarbij de besparingen per auto op
jaarbasis kunnen oplopen tot wel 150 euro. Wij werken
tegen zeer geringe kosten, zonder winstoogmerk en
daarbij hebben onze werkzaamheden ook nog eens
een groen en positief imago.’
De voordelen die Band op Spanning oplevert:
Milieu
• een schonere lucht;
• minder fijn stof;
• minder CO2 uitstoot.
Auto
• een kortere remweg;
• betere wegligging;
• comfortabel autorijden.
Kosten
• 2-5% besparing op brandstofkosten;
• minder bandenslijtage;
• besparing al snel van 25 tot 150 euro per jaar.
Band op Spanning is een service die autobanden op
de juiste spanning houdt en wordt uitgevoerd door
Stichting de Groene Garage. 1 op de 2 auto’s rijdt
met een te lage bandenspanning. Dit kost 2 tot 5%
extra brandstofverbruik per jaar en extra slijtage van
de banden. Door met mobiele vulapparatuur de
bandenspanning te controleren en zo nodig bij te
vullen, wordt het milieu gespaard en de
verkeersveiligheid vergroot. Per auto per jaar levert
dit een kostenbesparing op van circa 25 tot 150 euro.
Oktober 2011
23

Hortus botanicus Leiden
Groene schatkamer in het hart van Leiden
In de historische binnenstad, achter het Academiegebouw van de Universiteit
Leiden, ligt de oudste botanische tuin van Nederland: de Hortus botanicus
Leiden. Een groene oase met een grote collectie planten uit Zuidoost en Oost-
Azië, Zuid-Europa en Zuid-Afrika. De Hortus is een rustpunt in de stad, een
historisch monument en een sfeervolle ontmoetingsplaats. Een plek om te
onthaasten, te genieten van de seizoenen of meer te weten te komen over de
diversiteit van het plantenrijk.
In 1590 werd de Hortus door de Universiteit Leiden opgericht, en in 1594
ingericht door Carolus Clusius (1526-1609) als medicinale kruidentuin. De tulp
maar ook vele andere gewassen werden door Clusius in de Hortus
geïntroduceerd en raakten zo in West-Europa bekend.
Levend museum
Meer dan 10 000 soorten planten en tientallen soorten vogels huizen in de
Leidse Hortus. Al meer dan vier eeuwen worden in de tuin en kassen planten
uit alle windstreken verzameld en gekweekt voor onderzoek, onderwijs en
tentoongesteld aan het publiek. Het oudste deel van de Hortus, gesticht in
1590, is de huidige Voortuin. Hier ligt de Clusiustuin, een reconstructie van de
tuin uit 1594. U vindt hier ook de Wintertuin met een grote verzameling
Cycaspalmen en vleesetende planten. Verder heeft de Hortus een
monumentale Oranjerie uit 1744, uitgestrekte tropische kassen, veel oude
bomen, een prachtige Varentuin, Rosarium, Japanse tuin, Kruidentuin,
Notenveld en een Systeemtuin.
Beroemde wetenschappers
Beroemde internationale wetenschappers zoals Clusius, Boerhaave, Linnaeus
en Einstein hadden een band met de Leidse Hortus. De Duitse arts Philipp
Franz von Siebold (1796-1866) haalde in de 19de eeuw honderden planten uit
Japan naar Nederland, waarvan 15 nog originele introducties te vinden zijn.
24 Wegwijzer

Onderzoek en onderwijs
Van oudsher is de Hortus botanicus Leiden een tuin waar
studenten en geleerden onderzoek doen naar planten.
Wetenschappers van de Hortus werken samen met het
Nationaal Centrum voor Biodiversiteit van Naturalis in
Leiden om planten te bestuderen. De Hortus speelt
daarnaast een belangrijke rol in het kweken en
beschermen van bedreigde planten. Er wordt nauw
samengewerkt met botanische tuinen in Nederland en
wereldwijd voor uitwisseling van materiaal om
plantensoorten te behouden.
Oktober 2011
25

Jonge Ambtenaar van het Jaar 2011
Pieter van Hofwegen
Pieter van Hofwegen is adviseur online media bij de Dienst
Publiek en Communicatie, onderdeel van het ministerie van
Algemene Zaken. Daar zet hij zich in voor de verdere
professionalisering van de (online) overheidscommunicatie.
Pieter is in 2011 verkozen tot Jonge Ambtenaar van het Jaar.
26
Wegwijzer
‘De publieke opinie is genadeloos: we zijn met te veel,
we kosten te veel en doen te weinig. Het stereotype
beeld van de ambtenaar is dat van een nutteloze
memo’s producerende, koffieleutende
serievergaderaar, die gezichtjes tekent in de door zijn
mok achtergelaten kringen op zijn bureau en
vreugdeloos opveert om zijn spullen te pakken en naar
huis te gaan nog voordat de klok half vijf heeft
geslagen’. Met deze weinig opbeurende woorden
begon ik mijn slotbetoog van de verkiezing Jonge
Ambtenaar van het Jaar 2011.
Ik moet eerlijk toegeven dat ook ik niet helemaal vrij
was van vooroordelen toen ik in 2003 als trainee bij het
toenmalige ministerie van VROM aan de slag ging. En
hoewel ik er snel genoeg achter kwam dat de
werkelijkheid een stuk genuanceerder ligt, ben ik altijd
ergens de drang blijven voelen om het aloude cliché
van de lanterfanterende ambtenaar en een inefficiënt
werkende overheid te ontkrachten.
De afgelopen jaren hebben we binnen de
overheidscommunicatie laten zien dat we door slim
samen te werken niet alleen geld kunnen besparen,
maar ook met minder mensen een kwalitatief sterke
dienstverlening kunnen blijven leveren. In plaats van bij
de pakken neer te zitten als zich weer een nieuwe
bezuinigingsronde aandiende, zijn de directies
Communicatie van de ministeries steeds kritisch blijven
kijken waar het beter kan. Of het nu gaat om het
scherper inkopen van communicatiediensten, het
inrichten van shared services als de website
Rijksoverheid.nl of het komen tot meer eenheid in de
vorm en inhoud van communicatie.
Zelf ben ik nu als projectleider betrokken bij de realisatie
van de internationale website van de Rijksoverheid.
Deze vervangt straks de bestaande, losse
internationale websites van de ministeries. Daarmee
wordt het internationale online landschap van de
Rijksoverheid een stuk overzichtelijker en besparen we
ook nog eens flink in de kosten.
De overheid is geen bedrijf. Wat niet wegneemt dat we
ook binnen de overheid kunnen nadenken over een
efficiëntere en effectievere inrichting van onze
organisatie en werkprocessen. Als we dat iets meer
laten zien komt het met dat suffe imago van ons
ambtenaren heus nog wel eens goed.

Column...
Wie-zwijgt-stemt-toe
De financiële crisis heeft voor heel
Nederland aan het licht gebracht wat de
pensioenwereld al jaren roept, namelijk
dat werknemers minder pensioen
hebben opgebouwd én meer
pensioenrisico lopen dan ze denken. Niet
dat er geen moeite is gedaan om
werknemers te informeren. Pensioenwet
2007, het Uniform Pensioen Overzicht,
het vermaledijde en stilletjes door de
zijdeur verdwenen indexatielabel, en last
but not least het Nationaal
Pensioenregister: allemaal voorbeelden
van beleid gericht op informatie en bewustwording.
De informatieaanpak berust op de gedachte dat goed
geïnformeerde mensen in actie zullen komen als ze dat
nodig achten. En dat is, zo is overtuigend aangetoond,
een misverstand. Informatie
Henriëtte Prast is deskundige op het gebied van beïnvloedt op zijn best
persoonlijke financiële planning en de rol van intentie, maar niet of
gevoelens en emoties daarin.
nauwelijks gedrag. De
Prast is hoogleraar aan de Universiteit van onderzoeken die dat hebben
Tilburg en lid van de Wetenschappelijke Raad aangetoond voor
voor het Regeringsbeleid.
pensioengedrag in Nederland
en daarbuiten dateren van ver
voor de crisis. Zou het inmiddels anders zijn, nu de harde
pensioenwaarheid boven tafel is gekomen?
Het lijkt er niet op, zo laat recent onderzoek zien. Tilburg
studente Anouk Smits deed voor haar Netspar Master
thesis onder mijn supervisie een peiling onder een
representatieve steekproef van Nederlandse werknemers
en gepensioneerden. Ze legde ze de vraag voor wat ze
zouden doen als ze te horen kregen dat hun opgebouwde
pensioen maar 75% was van wat ze tot dan toe hadden
gedacht. Zouden ze hun gedrag aanpassen? Sommigen
antwoordden van wel, en dat waren vooral de
gepensioneerden. Logisch, want als je een
inkomensdaling van 25% voor de kiezen krijgt moet je
wel. Van de werkenden antwoordde een flinke groep
‘weet niet’, en was er ook een hoog percentage dat het
vakje ‘het zou verstandig zijn mijn leefstijl aan te passen,
maar ik zou het toch niet doen’ aankruiste. Dat is
eigenaardig. Je weet dat je bij een tegenvaller in je
pensioenopbouw van 25% eigenlijk meer zou moeten
sparen, maar tegelijkertijd geef je toe dat je het toch niet
zou doen. De ondervraagden gaven een paar redenen
voor dit verschil tussen ‘droom en daad’. De
meestgenoemde was ‘Ik zou het uitstellen tot later’
gevolgd door ‘Ik zou niet weten wat ik zou moeten doen’.
Het getuigt van zelfkennis, dat wel. En het sluit aan bij een
van de conclusies van de SER Pensioencommissie in
2008, die luidde ‘Mensen hebben moeite met het
verzamelen en verwerken van (financiële) informatie, en
hun keuze- en beslisproces wordt bovendien mede
beïnvloed door vele niet-rationele factoren en
andersoortige overwegingen’.
Als informatie niet werkt, wat moet je dan als overheid,
pensioensector, werkgever die zich bekommert om het
welzijn van zijn werknemers? Twee suggesties. De eerste
houdt in dat de werknemer van zijn pensioenfonds het
volgende bericht krijgt: ‘Als we niet van u horen, gaan we
ervan uit dat u per maand bedrag x extra wilt sparen voor
uw pensioen, en houden we dat via uw werkgever in op
uw loon. We beleggen het in staatsobligaties, tenzij u
aangeeft meer risico te willen lopen’.
Aan een dergelijk ‘wie-zwijgt-stemt-toe’-systeem zitten
de nodige haken en ogen. Hoe kan het pensioenfonds
weten dat het te maken heeft met een deelnemer die
meer wil sparen, maar er niet toe komt? Er zou een
objectief criterium gebruikt kunnen worden, zoals de
verhouding pensioeninkomen/eindloon op basis van de
UPO-vooruitblik. Beter nog is hiervoor het
Pensioenregister te gebruiken, want dat brengt alle
opgebouwde pensioenrechten bijeen. Dat kan alleen als
de werknemer zijn pensioenfonds machtigt om toegang
tot zijn Pensioenregister te krijgen. Nog beter is het, als
het pensioenfonds, al dan niet op ‘wie-zwijgt-stemt-toe’basis,
toegang krijgt tot de belastingaangifte van de
deelnemer. Daarin staan immers gegevens die relevant
zijn voor de eventuele noodzaak tot extra
pensioensparen, zoals het inkomen van de partner, het
financiële vermogen, de waarde van de eigen woning, en
de hypotheekschuld.
De tweede suggestie is dat de werkgever een
zelfbindingscontract aanbiedt aan de werknemer. Daarin
machtigt de werknemer zijn werkgever/pensioenfonds
om in de toekomst en tot wederopzegging zijn
vakantiegeld, 13de maand, en bonus rechtstreeks in een
aanvullende pensioenpot te storten.
Als er ooit een moment was om hier serieus mee aan de
slag te gaan, is het wel nu dankzij de financiële crisis het
woord pensioen in neonletters op ons netvlies staat.
Oktober 2011
27

Sta eens wat vaker stil bij je pensioen
ABP gaat de komende tijd in samenwerking met honderden werkgevers bij overheid
en onderwijs zijn deelnemers verleiden om een moment te nemen voor het
pensioen. Voor veel mensen lijkt pensioen ver weg, maar om later goed te kunnen
leven is het belangrijk om minimaal 1 keer per jaar je eigen pensioenoverzicht
actief te bekijken.
Olaf Simonse, projectleider van Wijzer in geldzaken
‘Ook als het erom gaat het pensioenbewustzijn te vergroten.’
99.0023.11.3