Markten 0A411 samenvatting(sociologie).pdf - Intermate

Sociologie
Algemeen
Theorie: een gedachte-constructie waarmee een bepaald verschijnsel verklaard wordt.
Explanans: datgene dat wordt uitgelegd (‘katholieken hebben een lager zelfdodingscijfer dan
protestanten’)
Explanandum: de verzameling wetten en condities die het explanans verklaart (‘oh, maar
katholieken zijn hechter verbonden. Hechte verbindingen leiden tot lagere zelfdodingscijfers.
Duh!’)
Redenen voor sociologisch technologie-onderzoek
Mogelijke sociale gevolgen van de technologie
Diffusie-voorwaarden
De gebruiksmanier van de technologie
Theorie-vorming
Micro- en macroniveau
Individualistische theorie: Theorie die uitspraken doet over het sociale gedrag van individuen
onder bepaalde omstandigheden. Deze gedragingen leiden tot een bepaald macro-verschijnsel.
Collectivistische theorie: Theorie die uitspraken doet over een macro-verschijnsel, zonder
daarbij te kijken naar het gedrag van de individuen.
Standpunten over macro- en microhypotheses
Macrovragen zijn alleen met macrohypothesen te beantwoorden
Antwoorden op macrovragen bevatten altijd microhypothesen
Antwoorden op macrovragen zijn volledig te herleiden tot microhypothesen
Macrovragen zijn verkapte microvragen
De sociologie is geïnteresseerd in de macro-verschijnselen. Durkheim zegt daarom dat het gedrag van de
individuen er niet toe doet, en keurt de pyschologie en economie dus af. Weber zegt juist weer dat
individualistische theorieën gebruikt moeten worden. Tegenwoordig worden allebei door elkaar
gebruikt (en Durkheim deed dat zelf ook al).
Micro-hypothesen hebben als voordeel dat ze preciezer zijn (de omstandigheden kunnen beter
gecontroleerd worden).

Coleman-boot
Het schema van Coleman geeft aan hoe macro-verschijnselen kunnen worden verklaard uit condities en
micro-verschijnselen.
Ongelijkheidsprobleem
Historisch materialisme (kale kern):
A. Welke productiewijze een samenleving ook kent
B. elke ongelijkheid in die samenleving
C. berust op een of andere vorm van dwang.
D. Deze dwang leidt tot een bepaalde vorm van strijd,
E. en soms resulteert deze strijd in de afschaffing van de oude dwangmiddelen en het
verdwijnen van de oude ongelijkheden.
F. Daarnaast, onder bepaalde omstandigheden ook tot de komst van gelijkheid.
Klassiek historisch materialisme: In samenlevingen waar niet alleen spierkracht en gereedschap
productiemiddelen zijn, maar tevens machines, en waar sommige personen eigenaar van machines
zijn (kapitaalbezitters), terwijl andere personen moeten leven van hun arbeidskracht (arbeiders),
dalen de arbeidslonen en stijgen de winsten van kapitaalbezitters, en wel doordat kapitaalbezitters
dreigen met de vervanging van arbeidskracht door machines. Tegen die dwang ontstaat
gewelddadig verzet, en als arbeiders zich van die dwang bewust worden en zich aaneensluiten,
winnen ze deze gewelddadige strijd en wordt privé-eigendom van de productiemiddelen afgeschaft.
Als de productiemiddelen gemeenschappelijk bezit worden, ontvangen mensen voortaan
consumptiegoederen naar hun behoeften. (Marx, Engels)

Centralisatie-hypothese: In kapitalistische samenlevingen raakt de alsmaar groeiende hoeveelheid
kapitaal bij steeds minder kapitaalbezitters geconcentreerd, doordat grote eigenaren de kleine
eigenaren door prijsafbraak uit de markt drijven.
Revisionistisch historisch materialisme: De lonen van arbeiders gaan er alleen achteruit als
arbeiders zich niet mogen verenigen (vakbonden) en als hun stemmen minder tellen dan die van de
kapitaalbezitter. (Bernstein)
Scheiding eigendom/beheer: versie van de centralisatie-hypothese waarbij word gezegd dat
kapitaal vaker verspreid raakt over meer aandeelhouders en minder over enkele personen.
Burnham beweert dat de salarissen van directeuren die kapitaal beheren stijgen en de dividenten
van de aandeelhouders dalen.
Mobiliteit: de mate waarin mensen zich bewegen tussen sociale klassen. Intragenerationele
mobiliteit gaat over de verandering van sociale klasse die individuen tijdens hun leven meemaken,
intergenerationale mobiliteit over hoe kinderen ten opzichte van hun ouders veranderen van sociale
klasse.
Orde-probleem
Hobbes’ Natuurtoestand
Er is geen overheid, er zijn geen legale wetten, er is geen moraal die bepaalde gedragsnormen
onderschrijft, en er heerst schaarste aan goederen. Mensen verschillen niet enorm veel in hun
lichaamskracht en zijn bereid geweld te gebruiken om hun doelen te bereiken. Dit leidt tot “een oorlog
van allen tegen allen”.
Coöperatief gedrag
Hobbes: Coöperatief gedrag ontstaat niet uit zichzelf, en er is een sterke overheid met macht
nodig die de mensen dwingt om geen geweld te gebruiken.
Schotse Moraalfilosofen: Coöperatief gedrag is ook mogelijk zonder een sterke overheid. Een
mens helpt de andere omdat hij/zij ook in de toekomst hulp nodig zou kunnen hebben.
(wederkerigheid) Coöperatie bevorderende elementen zijn identificeerbaarheid en langdurige
interactie.
Samengevat: Hobbes voor overheid en straffen, Schotten voor identificeerbaarheid en wederkerigheid.
Durkheim stelde dat het orde-probleem onderdeel was van een groter probleem: het cohesieprobleem.
Cohesieprobleem
Belangrijkste vraag: hoe is het mogelijk dat mensen vreedzaam met elkaar samenleven?

Structureel functionalisme (Durkheim)
Samengevat: hoe hechter de leden van een samenleving in intermediaire groeperingen zijn
geïntegreerd, leven ze de gedeelde waarden en normen meer na, wat tot meer samenhang leidt.
Durkheim stelde dat een sterke samenhang blijkt uit een laag zelfdodingscijfer.
Anomie-theorie (Durkheim)
Wanneer er in een samenleving geen normen en waarden zijn die de doelen van haar leden met hun
middelen laten overeenstemmen, spreekt Durkheim van anomie.
Rationaliseringsprobleem
Belangrijkste vraag (Weber): Wat is kenmerkend voor de westerse beschaving en hoe is het ontstaan van
die beschaving met haar specifieke kenmerken te verklaren?
Onderdelen
Technische vooruitgang
Overgang naar empirisch-theoretische wetenschap
Kunsten: perspectief, notenschrift
Formalisering van de staat (geschreven grondwet etc.)
Voortbrenging van goederen (overgang naar vrijemarkteconomie, vrijheid van ondernemen)
Verklaringen voor de opkomst van het kapitalisme
Sombart: bevolkingsgroei maakt massaproductie mogelijk
o Weber: kijk naar China, daar werkt dat niet zo
Geld bevordert ruilhandel en daarmee kapitalisme
o Weber: ook in China hadden ze al geld
Het rechtssysteem draagt bij aan kapitalisme
o Weber: in Engeland was kapitalisme heel vroeg, ondanks dat er geen geschreven wet
was
Vooruitgang in de techniek
o China lag in de 16 e eeuw voor op het Westen
Interpretatief individualisme (Weber)
Samengevat: een samenleving heeft een godsdienst met een wereldbeeld. Dit wereldbeeld bepaalt de
doelen van de leden. Hoe activistischer dit wereldbeeld is, hoe efficiënter goederen worden
voortgebracht.
A. Ieder hoogontwikkelde voor- en vroegmoderne samenleving (in samenleving)
B. heeft een bepaalde godsdienst (godsdienst)
C. met een of ander wereldbeeld. (met wereldbeeld)
D. Dit wereldbeeld legt voor de leden van deze samenleving binnen zekere grenzen een bepaald
heilsdoel vast, (geeft heilsdoel)
E. en spoort hen aan dit heil met bepaalde heilsmiddelen te bereiken. (en spoort aan)

F. Hoe activistischer dit wereldbeeld is, des te meer hebben de leden van deze samenleving een
praktisch-rationele levenswijze en des te meer benutten ze mogelijkheden om goederen
efficiënter voort te brengen. (activistischer wereldbeeld leidt tot het efficiënter voortbrengen
van goederen).
Utilitaristisch individualisme
Samengevat: leden van een samenleving doen aan nutsmaximalisatie, waarbij ze niet alleen hun eigen
nut, maar (onder sommige omstandigheden, als gevolg) ook het nut van andere vergroten.
A. Iedere samenleving bestaat uit een bepaald aantal individuen, (individuen)
B. En ieder samenlevingskenmerk is het resultaat van de handellingen die deze individuen onder
uiteenlopende omstandigheden verrichten. (samenlevingskenmerk resultaat van individuele
handelingen)
C. Deze individuen hebben bepaalde doelen,
D. En beschikken over bepaalde, altijd beperkte middelen (er is schaarste)
E. En ze kiezen een zodanige inzet van middelen dat ze met zo weinig mogelijk middelen hun
doelen zoveel mogelijk verwezenlijken (nutsmaximalisatie)
F. De omstandigheden waaronder mensen middelen inzetten om doelen te bereiken, beïnvloeden
de mate waarin de uitkomst daarvan doeltreffend en doelmatig is, (omstandigheden zijn van
invloed)
G. En onder sommige omstandigheden heeft dit handelen niet alleen als bedoeld gevolgd dat
mensen hun eigen doelen zo goed en zo goedkoop mogelijk bereiken, maar ook als onbedoeld
gevolg dat anderen met minder inzet meer van hun doelen verwezenlijken. (het optimaliseren
van het eigen nut vergroot soms het nut van anderen).
Hobbes kleedt deze kern aan met ‘geweld’ als kenmerk. Smith gebruikt deze kern om uit te leggen hoe
vrije markt de welvaart vergroot (door vrije markt heeft nutsmaximalisatie van een individu automatisch
een hoger nut voor anderen als gevolg).
Formalisering van de staat
Vestiging van een gewelds- en belastingsmonopolie
Scheiding der machten
o Rechterlijke macht die minimaal straft
o Wetgevende macht die via stemmen wordt gekozen
o Uitvoerende macht die bureaucratisch is opgezet
Tommy van der Vorst, t.v.d.vorst.1@student.tue.nl