VERSLAAFD RAKEN' - VNN

het magazine van verslavingszorg noord nederland jaargang 1, nr. 1 2011
Na 40 jaaR
EINdElIjk ClEaN
HEt vERHaal vaN EEN omslag
Naast dE ClIëNt
NIEt ERbovEN
vNN gaat Nog mEER samENwERkEN
mEt ClIëNtEN
COverStOrY
‘IN PRINCIPE kaN IEdEREEN
VERSLAAFD RAKEN’
verder in dit nummer:
INTERVIEW RINUS VAN DER HEIDE VAN DE STRAAT COLUMN JELLY GRAS DE FORENSISCHE
POLIKLINIEK HEROïNEBEHANDELUNIT LEEUWARDEN 120 JAAR VNN VNN NIEUWS

Verbinding
Verbinding is het thema van ons jubileumjaar. VNN bestaat 120
jaar en is daarmee met stip de oudste instelling voor verslavingszorg
van Nederland. Daar zijn we natuurlijk reuze trots op en daar
gaan we dit jaar uitgebreid bij stilstaan. Hoe? Door verbinding te
maken met de wereld om ons heen! We willen graag het nieuwe
VNN presenteren: de ketenorganisatie waar de cliënt echt centraal
staat. Daarom organiseren we dit jaar allerlei evenementen met,
door en voor de cliënt, waarbij we ook onze medewerkers en
relaties niet vergeten. U zult er nog veel over horen...
Met Omslag, dit nieuwe relatieblad van VNN, willen we verbinding
maken. Niet alleen met onze medewerkers en relaties, maar
vooral met onze cliënten. Als rode draad voor dit eerste nummer
hebben wij daarom een onderdeel uit de nieuwe mensvisie van
VNN gekozen: “Iedereen kan verslaafd raken”.
Om te laten zien dat bijna ieder mens wel ergens aan verslaafd
is: koffie, sigaretten, chocola, tv­kijken, computeren, hardlopen,
en ga zo maar door. Maar ook om meer begrip te kweken voor
mensen met grote verslavingsproblemen. En om duidelijk te
maken dat afkicken van een verslaving een topprestatie is.
Daarom hebben we het blad Omslag genoemd, een mooie
dubbele betekenis voor zowel inhoud als vorm. Niet alleen van
dit magazine, maar ook van onze organisatie en het leven van
onze cliënten.
Lisette Holslag, hoofdredacteur
02 omslag 1
ColoFoN
Omslag is een magazine voor cliënten, medewerkers en
relaties van verslavingszorg Noord Nederland en wordt
gemaakt onder verantwoordelijkheid van de afdeling
Communicatie. Omslag verschijnt vier keer per jaar.
REdaCtIE
anke kornet, bea vrugt, gerda van limburg, Hadewig
bijsterveld, jacky van der Ende, joep de bree, karin
boer, lianne Zijlstra (eindredacteur), lisette Holslag
(hoofdredacteur), Nieska kajuiter, Petra jonkman, Ruth
wisman, sjoerd veenstra en Yolly van kan
aaN dIt NummER wERktEN mEE
auke koekoek, ben takkenkamp, bouke spijkerman,
diana batstra, Ermo van doorn, Frodo, jelly gras,
marlene koekkoek, Peter, Peter van der wal, Petra van
brug, Ria, Rinus van der Heide, Rob jaspers, saffira
Rijkee, trijntje van der veer, vincent, wim van loon
FotogRaFIE
bert van dalen, Hadewig bijsterveld,
jacky van der Ende, Nieska kajuiter,
Robert van der molen, Ruth wisman
voRmgEvINg
dizain, groningen
dRuk
koninkijke van gorcum bv, assen
oPlagE
2500 exemplaren
REdaCtIEadREs
verslavingszorg Noord Nederland
afdeling Communicatie
Postbus 8003
9702 ka groningen
050 - 364 89 86
communicatie@vnn.nl
www.vnn.nl
aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed.
voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen
aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid. Publiceren onder pseudoniem
is mogelijk, de echte namen zijn bekend bij de redactie.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen of
openbaar worden gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij
elektronisch, hetzij mechanisch, in fotokopie of anderszins, zonder
voorafgaande toestemming. aan de inhoud kunnen geen rechten
worden ontleend.

INHoudsoPgavE
11
IEDEREEN KAN
VERSLAAFD RAKEN
In theorie ligt in ieder leven verslaving op de loer. ook in het
leven van deze girl next door (model). Psychiater wim van
loon en ex-verslaafde Peter onderbouwen deze stelling.
16 6
HET NIEUWE VNN
vNN gooit het roer om en wil in
2015 erkend zijn als dé verslavingszorginstelling.
14
ADHD EN VERSLAVINg
Cliënt vincent en behandelaar Peter van der wal
(foto) vertellen over deze vaak problematische
combinatie. ‘Ik snoof zelfs Ritalin.’
18
VERSLAVINgSzoRg
VooR DELINqUENTEN
de nieuwe Forensische Polikliniek verleent zorg aan mensen
met een verslaving en een justitiële achtergrond. samen met
de cliënt wordt naar oplossingen gezocht.
22
RINUS WERKT AL
38 jAAR VooR VNN
Hij heeft het nog steeds naar zijn zin
en is nog lang niet van plan te stoppen.
NA 40 jAAR EINDELIjK cLEAN
Ria (52) leeft al langer met alcohol dan zonder.
voor het eerst is het haar nu gelukt af te kicken.
Het verhaal van een omslag.
omslag 1
03

NIEuws
fotografie: Robert van der molen
04 omslag 1
de nieuwjaars receptie van vNN was dit
jaar extra feestelijk: vNN bestaat 120
jaar en dat wordt gevierd!
VNN VERbINDT
de aftrap van het jubileumjaar vond plaats tijdens de nieuwjaarsreceptie van vNN,
gehouden op 13 januari in de lawei te drachten. Het thema van het jubileumjaar,
“verbinding”, kwam veelvuldig aan bod tijdens deze feestelijke bijeenkomst.
Zes cliënten van verslavingskliniek Hoog-Hullen hebben elk een schilderij gemaakt, waarin
zij hun kijk op “verbinding” weergeven. de schilderijen zijn onderling met elkaar verbonden
tot één kunstwerk, dat de basis vormt voor ons jubileumlogo. Het logo verbeeldt de missie
van vNN “Perspectief op een ander leven”. Eén van de kunstenaars heeft een gedicht
voorgedragen dat aansluit bij het thema van het jubileumjaar. Het gedicht kunt u lezen op
de achterzijde van dit magazine. stand-upcomedian adam Fields gaf na de onthulling van
het schilderij het thema een vrolijke draai door de medewerkers een kleurrijk web te laten
spinnen van tientallen bollen wol. dit leverde een prachtig effect op in de zaal.
Een enorme taart met het logo van het jubileumjaar vormde de smakelijke afsluiter van het
geheel. ook de huisband van vNN ontbrak niet op deze bijeenkomst. speciaal voor relaties
van vNN is een serie ansichtkaarten ontwikkeld met de afbeelding van het kunstwerk.
met deze kaarten kunnen zij zelf weer verbinding maken. belangstellenden kunnen,
zolang de voorraad strekt, deze serie kaarten aanvragen via communicatie@vnn.nl.

fotografie: Robert van der Molen
DoK3 IN dE
stEIgERs
dok3 is een nieuwe voorziening voor jongeren met een
combinatie van gedrags proble matiek, psychiatrische
problematiek of verslavingsproble matiek, al dan niet
gepaard gaand met een licht verstandelijke beperking.
deze voorziening is per 1 maart gestart.
drie noordelijke zorgorganisaties: vNN, Het Poortje
jeugdinrichtingen (wilster en Portalis) en driever’s
dale, hebben in dok3 hun expertise gebundeld om
deze jongeren te kunnen helpen. dok3 zal starten
met vier groepen van acht jongeren. de naam dok3
refereert aan een scheepsdok waar gewerkt wordt
aan onderhoud, verbetering en het verhelpen van
beschadigingen. Het getal “3” verwijst naar de drie
initiërende partijen.
In principe is dok3 er voor jongeren uit de drie
noordelijke provincies, maar in geval van specifieke
behandelvragen kunnen ook jongeren uit andere
delen van het land behandeld worden.
wilt u informatie over het aanmelden van
jongeren voor dok3? Neem dan contact op
met janny maat, teamleider van dok3 via
j.maat@vnn.nl of Eric de vos, hoofd kliniek
jeugdigen, e.devos@vnn.nl.
HARDLoPEN
oP dE
AFSLUITDIjK
KUNSTPRojEcT bing
Cliënten van bing (bemoeizorg in groningen, een samen werkingsproject van vNN en
lentis) hebben kaarten gemaakt die bedoeld zijn om naar andere cliënten te sturen bij
gebeurtenissen als een verjaardag of ziekte.
deze kaarten zijn nu ook voor anderen beschikbaar. Ze kunnen voor vijf euro per set
(tien stuks) worden besteld bij het secretariaat van bing, telefoon 050 - 522 35 63 of via
bing@lentis.nl. de opbrengst van de kaarten wordt onder andere besteed aan activiteiten
voor cliënten.
Runningtherapie wordt binnen de verslavingszorg steeds vaker met succes toegepast.
op een sportieve en actieve manier werken cliënten aan hun verslavingsprobleem, conditie, kracht
en uithoudingsvermogen. daarnaast leren zij om te gaan met spanning en stress en worden zij zich
bewust van hun grenzen en hun mogelijkheden. In dit kader vond op zaterdag 29 januari 2011 de
vierde editie van de Nieuwjaarsontmoetingsloop plaats, een hardloopwedstrijd georganiseerd door
vNN en brijder verslavingszorg.
Het doel van dit evenement is de runningtherapie binnen de verslavingszorg te bevorderen, waarbij
de (ex-)verslaafde loper centraal staat. de loop vindt plaats op de afsluitdijk over een afstand van
15,5 km. deelnemers die deze afstand nog niet kunnen halen, kunnen 7,75 km wandelend afleggen.
bij deze wedstrijd is niet de snelste loper de winnaar, maar diegene die het dichtst bij zijn vooraf
geschatte eindtijd zit. de winnaar van de 7,75 kilometer was Peter koerts, cliënt van vNN, de winnaar
van de 15,5 kilometer was tjitske Colenbrander, werkzaam bij brijder verslavingszorg.
Peter Koerts van VNN en Tjitske Colenbrander van Brijder Verslavingszorg
omslag 1
05

miJn OmSLAG
tekst: saffira Rijkee
fotografie: Robert van der molen
Twaalf was ze toen ze
begon met drinken.
En tot negen maanden
geleden wilde Ria (52)
ook niet anders.
Nu zit ze vijf maanden in
Hoog­Hullen en is ze een
ander mens. ‘Opeens zei
ik: ik ga er voor. Want
anders werd het mijn
dood.’ De omslag
van een alcoholverslaafde
vrouw.
‘vaN mIjN gEbRUIK HEb Ik
AFScHEID gENomEN’

Ria’s dagen bestonden voor haar opname in Hoog-Hullen vooral uit alcohol en het bemachtigen daarvan.
‘‘s morgens ging ik met trillende handen naar de kassa om mijn bier te betalen. Zodra ik het in de tas had
was het trillen over. thuis ging ik met mooi weer op het balkon zitten, een paar potjes bier drinken. als ik
moe werd ging ik slapen. Ik had totaal geen ritme. En op een gegeven moment begon ik erg af te vallen
omdat ik er niet bij at.’
toen Ria na een delirium in het ziekenhuis terechtkwam en daar veertien dagen aan een infuus moest
liggen, woog ze nog maar 29 kilo. Ze had toen al enkele keren geprobeerd van de alcohol af te komen,
maar stond er naar eigen zeggen nooit voor open. ‘Ik had al drie keer op de vondellaan (kliniek van
vNN, red.) gezeten maar had altijd smoesjes. Nadat ik uit het ziekenhuis kwam moest ik weer naar de
kliniek. dokter jan zei: “je mag nog één keer tot rust komen hier en dan heb ik een natraject voor je op
Hoog-Hullen”. Ik schrok me blauw, ik had die verhalen allemaal gehoord en ik dacht: mooi niet! Ik had wel
een beter idee: laat mij maar naar huis gaan. “dat mag wel”, zei dokter jan. “maar dan kom ik je via de
juridische weg ophalen.” dat kwam me rauw op mijn dak. Ik begon vreselijk te huilen, maakte me zorgen
om mijn hond. mijn vriend liep buiten te ijsberen. maar ineens dacht ik: ik ga ervoor. want anders werd het
mijn dood, dat besefte ik op dat moment dondersgoed.’
‘Ik kom vaN HEEL VER, maaR Ik
bEN wEER EEN bLIj PERSooN’
Inmiddels is Ria negen maanden clean en voelt ze zich goed. In de weekenden gaat ze naar huis en ook
dan weet ze de verleiding om te gaan drinken te weerstaan. Ria: ‘Ik ga het nou goed afmaken. Ik heb geen
schulden meer, ik blijf gemotiveerd: het gaat hartstikke goed. door mijn alcoholgebruik vergat ik heel veel
dingen maar door hersentraining is dat erg verbeterd. Ik heb psychoses gehad waar ik medicijnen voor
krijg, maar daar kan ik steeds minder van gebruiken. Het contact met mijn moeder en zus was vreselijk
slecht, ik heb de boel natuurlijk heel erg bedonderd door mijn gebruik. Ik had dan ook nooit gedacht dat
ze op de familiedag zouden komen, maar ze zijn wel geweest. Het contact herstelt zich heel langzaam.’
Ria heeft vijf kinderen. drie daarvan zijn volwassen en het gaat ze goed. Zij werden tijdens Ria’s eerste
huwelijk, waarin ze mishandeld werd door haar man, uit huis geplaatst. de andere twee zitten in een
pleeggezin. Ria durft geen contact met ze te hebben. wel heeft ze ze laatst een brief geschreven om te
vertellen waar ze mee bezig is. binnenkort wordt ze geopereerd aan haar heup, waar een scheurtje in zit.
vroeger had ze dat heel erg gevonden, nu houdt ze zich flink. ‘In mijn gebruik kon ik heel zielig doen, maar
dat is helemaal afgelopen. dit moet gewoon gebeuren en na mijn revalidatie kom ik hier weer terug.’
dat Hoog-Hullen een tijdelijk huis is, inclusief tijdelijke familie zoals ze de bewoners en staf zelf noemt,
beseft Ria goed. Ze is heel dankbaar voor wat ze hier heeft bereikt. ‘Ik verzorg mezelf weer. van een grijs
muisje ben ik weer een volwassen vrouw geworden. van mijn gebruik heb ik afscheid genomen, ik heb er
ook echt om gerouwd. Ik kom van heel ver, maar ik ben weer een blij persoon. Zelfs mijn moeder stond
versteld van hoe goed ik hieruit ben gekomen. Ik ben eindelijk weer de vrolijke Ria die ik was.’
omslag 1
07

fotografie: Hadewig Bijsterveld
‘EEN No-SHoW
HooRt ER ook bIj’
dE wERkdag vaN:
DIANA bATSTRA
Functie maatschappelijk werker ambulante hulpverlening Noord en midden drenthe.
leeftijd 34 jaar standplaats assen werkzaam bij vNN sinds 1 juni 2001
09.00 Het zorgoverleg dat was gepland is gecanceld, de cliënt die besproken zou worden,
is onverwachts overleden. dat gaat mij niet in de koude kleren zitten, vooral omdat ik deze
cliënt een behoorlijk tijd heb gekend.
10.00 afspraak met een nieuwe cliënt. In het indicatieoverleg is een “leefstijltraining 2”
geïndiceerd, omdat de cliënt graag wil leren gecontroleerd te drinken. deze cliënt is
verwezen door de reclassering in verband met een tbs met voorwaarden. de begeleiding
vindt plaats in samenwerking met de aFP-N (ambulante Forensische Psychiatrie Noord)
en de reclassering.
11.00 opnieuw een zorgoverleg, dit gaat gelukkig wel door. Na veel vijven en zessen een
afspraak met verschillende betrokkenen kunnen plannen en gelukkig is de opkomst hoog:
aFP-N, bureau jeugdzorg, boddaertcentra, de wijkagent, ggZ jeugd, kId (krisinterventie
& diagnostiek) en vNN. Rondom deze cliënt is veel zorg, met name over het welzijn van de
kinderen. Het doel van het overleg is afstemming van de taken, samenwerking tussen de
verschillende instanties en het voorkomen van verdere escalatie in het gezin. ouders zijn
sinds kort uit elkaar en er zijn hierdoor veel problemen onder andere over de omgangsregeling
met de kinderen. vader is wanhopig en moeder wil geen contact, met als gevolg
dat er verschillende meldingen binnengekomen zijn bij de politie. Na anderhalf uur komen
we uit op het organiseren van een “signs of safety-bijeenkomst”. “signs of safety” is een
oplossingsgerichte methode. samen met het gezin ontwikkelt de hulpverlener een veiligheidsplan.
Een goed resultaat!
13.30 Een “no show” (cliënt die niet op komt dagen, red.). dat hoort er ook bij. Een vrouw
die het toch eerst zelf wil proberen kennelijk. volgens afspraak heb ik haar gebeld en een
bericht achtergelaten. Ik heb daardoor wel even tijd om mijn registratie bij te werken.
dit neemt vaak veel tijd in beslag en moet regelmatig “even” tussendoor.
15.00 Een behandelcontact met een man die goed bezig is. Na de diagnostiekopname
heeft hij de kortdurende opname gedaan en onlangs is hij gestart met een assertiviteitstraining
bij de collega’s in groningen. Even bijpraten. Hij voelt zich af en toe eenzaam na
de scheiding.
16.00 afspraak met de cliënt van het zorgoverleg van 11.00 uur om de uitkomsten van
het overleg te bespreken. mijn verbazing is groot als ik de cliënt uit de wachtkamer haal:
de ex-partner is ook aanwezig! wat blijkt: de conflicten zijn uit de wereld en met tussenkomst
van de rechter hebben ze goede afspraken gemaakt over een omgangsregeling.
Ze staan dan ook positief tegenover een “signs of safety”-bijeenkomst.
17.00 ondanks het bericht over het overlijden van mijn cliënt, kan ik met een goed gevoel
naar huis. Ik heb mijn bijdrage weer kunnen leveren aan de zorg!

fotografie: Nieska Kajuiter
achteroverleunen staat niet op het reisprogramma. alles komt langs:
visie, missie, leiderschap, organisatiestructuur, financiën, bedrijfsprocessen.
de Cliëntenraad behartigt de gemeenschappelijke belangen van de
cliënten en zal tijdens “de Reis” luisteren, meedoen, de ene keer een
partijtje meeblazen en dan weer wat afstand nemen. de Cliëntenraad
hoeft zich namelijk niet overal even druk over te maken. de kwaliteit c.q.
de doelmatigheid van de zorg is voor de Cliëntenraad de leidraad en het
cliëntperspectief de maat der dingen. andersom mag ook.
vNN heeft de ambitie om een echt klantgerichte organisatie te worden.
de visie en missie zijn veelbelovend en “de Reis” hoopgevend. In de
visie op Zorg van vNN staat de cliënt centraal. achter de eenvoud van
deze woorden schuilt echter een complexe realiteit. de cliënt staat echt
niet van de ene op de andere dag centraal. de omslag naar oplossingsgericht
werken, naar herstelgerichte zorg en naar het gebruik maken van
cliënten als kennisbron is niet zomaar gemaakt. Het is de taak van de
Cliëntenraad om vanuit het perspectief van de cliënt naar het verandertraject
te kijken, eraan mee te doen en er invloed op uit te oefenen.
Er breken mooie tijden aan, zeker voor de belangenbehartigers van de
cliënten. Het is nog niet zo heel lang geleden dat zij aan het einde van
een verandertraject grofweg de keuze hadden tussen applaudis seren
‘dE mAAT
dER DINgEN’
of boe roepen. In een organisatie die de cliënt centraal wil stellen en die
de wensen, de kennis en ervaring van cliënten wil benutten, kan de rol
van de Cliëntenraad niet bewaard worden voor het einde. dat zou, op z’n
zachtst gezegd, onlogisch zijn.
meedoen in een veranderingsproces is inspirerender dan toekijken of
afwachten. meedoen is ook oppassen geblazen voor het dienen van
de “verkeerde” belangen, het opgaan in de organisatie als één van de
vele afdelingen en het verspelen van de mogelijkheden om de wettelijke
adviesrechten in te zetten.
de cliënt staat centraal. Zo staat het in de visie op Zorg. vanuit cliënt-
perspectief wordt dit beschouwd als een ambitie van vNN die hoopgevend
is, maar in de praktijk nog waargemaakt moet worden. “de Reis”
voert echter langs nog meer ambities en ieder zal zijn partijtje mee willen
blazen. de Cliëntenraad gaat mee op reis om op de maat der dingen te
passen en het eigen geluid te laten klinken.
Namens de Cliëntenraad,
jelly gras, ambtelijk ondersteuner
vNN verandert.
daar zit muziek in,
vindt de Cliëntenraad.
Het verander traject, genaamd
“de Reis”, voert langs de cultuur en
structuur van de organisatie.
de Cliëntenraad reist mee.
Jelly Gras, ambtelijk ondersteuner van de Cliëntenraad
omslag 1
09

fotografie: Ruth Wisman
‘vaN dE
STRAAT’
In de stad groningen gaan auke koekoek en
Ermo van doorn als jongerenwerkers bij vNN
actief de straat op om in contact te komen
met jongeren.
wat doen zij precies?
auke en Ermo leggen op een laagdrempelige manier contact
met jongeren in de leeftijd van 14 tot 23 jaar. Het contact wordt
afgestemd op het dag programma van de jongere. meestal spreken
ze af in een openbare gelegenheid of op straat om te praten over
middelen gebruik. jongeren kunnen zich door hen laten motiveren
om hun gebruik te minderen of om volledig van het middel af te komen.
de jongeren kunnen volledig anoniem informatie krijgen
van de jongerenwerkers. Ze worden dus niet bekend bij
een hulpverlenende instantie.
wilt u iemand in contact brengen
met de jongerenwerkers?
auke koekoek, tel. 06 - 12 12 29 89,
Ermo van doorn, tel. 06 - 13 00 19 85
volg auke en Ermo op twitter
via @auke_Ermo_vNN
Ermo van Doorn (l) en Auke Koekoek (r)
fotografie: Jacky van der Ende
KArinS
COLumn
vIEREN
binnenkort mag ik mijn verjaardag weer vieren. Ik weet nog niet of ik dat
ook ga doen. Ik ben niet zo’n feestvarken als het om mezelf gaat. Een
feestje bij en met anderen is vaak leuker; je hebt tijd voor het gezelschap,
wordt verwend en je hoeft niet op te letten of iedereen het wel naar zijn zin
heeft. aan de andere kant is je verjaardag ook wel het moment om stil te
staan bij wat je hebt, zoals gezondheid, lieve familie en goede vrienden.
vNN staat in 2011 ook stil. bij het 120-jarig bestaan van de verslavingszorg
in Noord-Nederland. Is dat iets om te vieren? Zorg voor verslaafden en
hun omgeving is eerder een noodzakelijk kwaad gebleken. En nog steeds
zijn er problemen, natuurlijk persoonlijke, maar ook maatschappelijke
problemen die ingrijpen nodig maken. door dit professioneel op te pakken
is veel bereikt in de afgelopen 120 jaar. verslavingszorg is onderdeel van
onze maatschappelijke dienstverlening en gezondheidszorg geworden
en is kwalitatief gezien enorm verbeterd. vNN heeft hier met de start van
Hoog-Hullen een grote rol in gespeeld en in de tijd erna gestaan voor de
ontwikkeling van de verslavingszorg. Hier kunnen we trots op zijn.
vooruitkijken is ook goed. Naar mogelijke verbeteringen die we zien, eisen
waar we aan moeten voldoen, resultaten die we willen behalen. kortom:
de uitdagingen die voor ons liggen. de stappen die we met “de Reis” hebben
gezet zijn hier wat mij betreft een goed voorbeeld van. de mijlpalen en
successen die vNN hiermee wil bereiken zijn goed om te vieren.
vieren doe je niet altijd voor jezelf. In mijn beleving misschien zelfs wel meer
voor de ander. je wilt iets teruggeven en daarnaast de ander de gelegenheid
geven om te geven (niet zozeer een cadeau, maar meer de aandacht,
belangstelling). vNN wil zichzelf als organisatie niet zozeer in de picture
zetten, maar zich richten op haar cliënten en medewerkers; zij hebben het
verdiend. En iets doen voor onze samenwerkings- en financiële partners
die het mogelijk maken dat we de zorg en begeleiding kunnen geven.
wat mij betreft mogen we dus bij ons jubileum stilstaan en moeten we dit
ook vieren! En mijn verjaardag? misschien toch maar iets aan doen, het
leven vieren.
karin boer,
senior beleidsmedewerker

Peter wist jaren goed te functioneren met een cannabis- en
alcoholverslaving. Hij zag zichzelf dan ook niet als verslaafde,
tot het alsnog fout ging. Psychiater wim van loon legt uit dat
in theorie iedereen verslaafd kan raken, ook wanneer hier
geen genetische aanleg voor is.
COverStOrY
‘IN PRINCIPE kuNNEN wE allEmaal
VERSLAAFD RAKEN’
Voor deze pagina is een model gefotografeerd.

tekst: saffira Rijkee
fotografie: Robert van der molen
aan de hand van het bio-Psycho-sociaal model (bPs-model) waarin hij
alle belangrijke factoren in iemands leven in kaart brengt – omgeving,
lichaam, psyche en zingeving – kan psychiater wim van loon met zijn
cliënten bekijken waarom ze verslaafd zijn geraakt én kan hij ze laten zien
dat zij zelf heel vaak hun gedrag kunnen sturen en aanpassen.
Het bPs-model wordt dus gebruikt om gedragsverandering teweeg te
brengen, maar wim kan er ook mee uitleggen dat iedereen een zeker risico
loopt om verslaafd te raken. ‘Er zijn heel veel factoren die een rol kunnen
spelen bij verslaving en dat zijn niet alleen genetische. En juist omdat dit
samenspel van factoren zó complex is, kun je je voorstellen dat we allemaal
een zeker risico lopen om in het verslavingscircuit terecht te komen.’
overlevingsdrang
uiteindelijk draait het allemaal om gedrag en je bewustwording daarvan,
zegt wim. Hoe je je gedraagt hangt af van al die factoren die in het bPsmodel
worden weergegeven. Neem bijvoorbeeld het lichaam, dat natuurlijk
onlosmakelijk verbonden is met de psyche. wim: ‘we zijn de hele dag aan
het kijken, horen, voelen, proeven en ruiken. je kunt niet níet waarnemen.
maar als we al die indrukken bewust zouden waarnemen, zouden we
knettergek worden. dus moet er iets in onze hersenen zijn wat het grootste
deel onbewust maakt. we noemen dat onze regulator of rechter: een soort
“instantie” die de hele dag bezig is met de vraag: maak ik dit bewust, of
hou ik het onbewust? dat doet hij niet zomaar; dat doet hij op grond van
redenen. En de belangrijkste reden is dat ieder mens primair wil overleven.
Hoe meer die overleving in gevaar komt, hoe meer je regulator je daarvan
bewust maakt’. met andere woorden: experimenteer je eens met drugs
en begint je lichaam te denken dat het deze stof nodig heeft om te
“overleven”, dan zal je regulator je hier bewust van maken en je blijven
vertellen dat je echt een nieuwe dosis nodig hebt om je goed te blijven
voelen. Zo zijn als het ware onthoudingsverschijnselen en trek te verklaren.
verborgen verslaving
Peter gebruikt vanaf zijn vijftiende softdrugs. Nooit om stoer te doen, maar
omdat het hem rustig maakte. later kwamen daar XtC, speed en alcohol
bij. Pas op zijn veertigste werd vastgesteld dat hij adHd heeft: als kind
kreeg hij gewoon het stempel lastpost. jarenlang had hij speed en alcohol
nodig om rust te vinden. ondertussen leidde hij een ‘gewoon’ leven: hij is
getrouwd, kreeg kinderen en heeft een eigen bedrijf. Hij heeft zijn verslaving
bovendien altijd goed kunnen bekostigen, niemand merkte dat hij een
probleem had. Peter: ‘mensen met een goed stel hersens zijn heel goed
in staat om te zorgen dat hun omgeving niets merkt. Pas op het moment

dat je de huur niet meer kunt betalen gaat het hard. alles kan in één keer
in elkaar storten’. met de stelling “Iedereen kan verslaafd raken” is Peter
het helemaal eens. ‘als ze mij tien jaar geleden hadden gevraagd of ik
verslaafd was had ik ze voor gek verklaard. Ik heb het zelf nooit zo gezien,
dacht altijd: ik heb alleen mezelf er mee. maar op een gegeven moment
loop je toch tegen een muur aan.’
Peter rekende op eigen houtje en in één keer af met zijn alcoholverslaving.
Pas daarna kwam het besef dat hij verslaafd was aan meer middelen.
‘met drank verdoofde ik mezelf altijd, waardoor ik rustig bleef. toen ik niet
meer dronk was ik plotseling een gevoelige zender: ik merkte, zag en
hoorde alles. dat heb je sowieso met adHd. ook in mijn relatie werd het
een probleem. je vrouw is natuurlijk hartstikke blij dat je stopt met drinken,
maar niet met wat daarachter wegkomt. vandaar dat ik hulp heb gezocht
bij vNN. toen werd vastgesteld dat ik adHd heb bleek dat daar mijn wietverslaving
mee te maken heeft: ook cannabis houdt je rustig.’
Normen en waarden
Peter voelde zich door zijn manier van leven niet goed meer in zijn lijf – hij
woog op het laatst 100 kilo – en hij voelde zich constant schuldig tegenover
zijn vrouw en kinderen. aan de andere kant kon hij zijn middelen ook
niet missen. wat hem niet bepaald hielp – naast het feit dat hij zonder
medicijnen met adHd leefde – was de werkomgeving waarin hij zich als
zeeman van jongs af aan bevond. ‘Er werd veel gedronken op het werk,
zo is het ook begonnen. En dat ging van kwaad tot erger. Ik heb een eigen
schip, ik ben een oude rot in het vak en het wordt maar moeilijk geaccepteerd
dat ik niet meer drink.’ Precies dit soort door de omgeving opgelegde
normen en waarden en het zelfbeeld dat daar sterk door gevormd wordt,
spelen volgens het bPs-model ook een belangrijke rol bij verslaving, zegt
wim. daarnaast ontwikkelt iedereen een beeld van hoe je het liefst zou
willen zijn. wim: ‘als dat beeld niet reëel is, geeft dat frustraties. Heel veel
middelen dempen die frustraties en daar begint het gedonder.’
Ideale omstandigheden
maar stel nou dat iemand alle factoren mee heeft? dat hij genetisch niet is
belast, door zijn omgeving niet op de een of andere manier gestimuleerd
wordt middelen te gebruiken, psychisch stabiel is en voor zijn gevoel een
zinvol leven leidt? kan zo iemand toch verslaafd raken? wim: ‘Het risicoprofiel
is natuurlijk voor iedereen anders. maar hoe ideaal iemands leven
ook is, er gebeuren altijd dingen die meer van je vragen dan gewoonlijk:
het krijgen van een ziekte, het verlies van een belangrijk iemand in je leven.
dan is er altijd een risico dat je al of niet tijdelijk een middel tot je neemt of
een activiteit gaat doen die zo bevrijdend werkt dat de verleiding ontstaat
om daar mee door te gaan. Het gevoel wil die bevrijding houden, het
verstand kan “bedwelmd” raken door de effecten. Het eens zo belangrijke
werk is niet meer belangrijk, het behoud van dat bevrijdende gevoel wel!
En zie; daar loert de verslaving.’
‘HoE IDEAAL jE lEvEN ook Is,
ER gEbEuREN altIjd dINgEN dIE mEER
VAN jE VRAgEN DAN gEWooNLIjK’
Complex samenspel
veel mensen weten gelukkig juist door het ingewikkelde samenspel van
omgeving, lichaam, psyche en zingeving, op tijd op de rem te trappen.
verslaving altijd een ziekte noemen gaat wim dan ook te ver. ‘Het is eerder
een handicap waar je mee om moet leren gaan. de mate van die handicap
verschilt sterk. als mensen helemaal de vernieling indraaien terwijl ze eerst
een gezin en een normaal leven hadden dan denk ik: dat is de ziekte in zijn
ernstigste vorm. maar feit is dat de meeste mensen kunnen zeggen: nee, ik
ga toch voor mijn gezin.’
Peter deed dat ook. Hij viel 20 kilo af, Ritalin geeft hem de rust die drank
hem eerst gaf en hij blowt veel minder. Zijn verhaal illustreert echter perfect
dat wat wim duidelijk wil maken: als het maar lastig of zelfs ellendig
genoeg wordt, kan het vanzelf fout gaan, bij iedereen. En, zoals hij blijft
benadrukken: ‘alle factoren uit het bPs-model zijn onlosmakelijk met
elkaar verbonden. En juist dit complexe samenspel maakt dat in principe
iedereen verslaafd kan raken.’
In de volgende edities van Omslag, zoomen we met behulp van het
bPs-model verder in op de invloed van omgeving, psyche en zingeving
op verslaving.
omslag 1
13

De stoornis ADHD komt nogal eens voor
in combinatie met verslaving. Een cliënt
en een behandelaar vertellen hoe lastig
dat kan zijn.
tekst: lianne Zijlstra
Peter van der Wal, Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige
adHd EN vERslavINg:
EEN PRobLEmATIScHE
combINATIE
Peter van der wal, sociaal Psychiatrisch verpleegkundige (sPv) en
begeleider van de adHd-coachingsgroep: ‘adHd heeft veel impact op het
dagelijks leven. mensen met adHd ervaren problemen op allerlei
gebieden, bijvoorbeeld op het gebied van school, werk of relaties.
Ze zijn druk en chaotisch en hebben concentratieproblemen; mede
daardoor hebben veel adHd’ers moeite met plannen en het aanbrengen
van structuur in hun leven.’
‘vroeger werd adHd minder goed onderzocht dan nu, maar iedereen bij
wie dit nu geconstateerd wordt, heeft op jonge leeftijd al symptomen ervan
vertoond. deze symptomen werden toen echter niet in verband gebracht
met de stoornis.’
Zelfmedicatie
verslaving en adHd gaan regelmatig samen: ongeveer twintig procent van
de mensen die op latere leeftijd verslaafd raakt, heeft ook adHd. Hoe komt
dat? ‘waarschijnlijk gaan veel adHd’ers bij wijze van zelfmedicatie blowen
of drinken’, aldus Peter van der wal. ‘dat dempt de symptomen van de
stoornis. ook speedgebruik komt regelmatig voor. mensen die geen adHd
hebben, worden vaak druk van dit middel, ervaren een roes en worden als
het ware even opgetild. voor adHd’ers daarentegen werkt het kalmerend.
daarnaast lijken mensen met adHd verslavingsgevoeliger te zijn,
zelfcorrectie en het houden van regie over hun leven (wie wil ik zijn,
hoe bepaal en stuur ik mijn gedrag) is voor hen moeilijk.’
Peter vervolgt: ‘wij behandelen mensen onder andere door ze, naast
individuele behandeling, groepsbehandeling aan te bieden in de vorm van
een coachingsgroep. de groep heeft zeven of acht deelnemers en wordt
begeleid door een sociaal Psychiatrisch verpleegkundige en een
maatschappelijk werker.’
behandeling
‘In elke bijeenkomst bespreken we een thema, bijvoorbeeld: de betekenis
én acceptatie van de diagnose, medicatie, verslaving en adHd en het
voorkomen van terugval in gebruik. ook is er veel aandacht voor
netwerkstrategieën (het opbouwen en onderhouden van een sociaal
netwerk) en komen praktische zaken aan de orde, als planning,
agendabeheer, financiën en post. de gemiddelde duur van de
behandeling is een half jaar tot een jaar.’

wat is adHd?
adHd is de afkorting van attention deficit Hyperactivity disorder.
Het is een psychiatrische stoornis die zich onder andere kan uiten
in aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit.
adHd is een stoornis waarmee je geboren wordt en die je voor het
leven hebt. wel is het mogelijk dat de symptomen in de loop der
jaren afnemen.
wat is verslaving?
de termen “verslaving”, “misbruik” en “afhankelijkheid” worden
in de praktijk door elkaar gebruikt. de dsm-Iv, het classificatiesysteem
voor psychiatrische stoornissen, maakt echter onderscheid
tussen misbruik en afhankelijkheid van middelen.
“misbruik” volgens de dsm-Iv:
‘Een patroon van het onaangepast gebruik van een middel dat
significante beperkingen of lijden veroorzaakt’. om te mogen
spreken van “misbruik” moet iemand gedurende een jaar aan ten
minste één van vier criteria voldoen. twee voorbeelden hiervan zijn:
herhaaldelijk gebruik van het middel met als gevolg dat het niet
meer lukt om te voldoen aan verplichtingen op het werk, school of
thuis, of herhaaldelijk gebruik van het middel in situaties waarin het
fysiek gevaarlijk is (bijvoorbeeld bij autorijden).
“afhankelijkheid” volgens de dsm-Iv:
‘voor “afhankelijkheid” geldt dezelfde definitie als voor “misbruik”,
maar om te mogen spreken van “afhankelijkheid” moet iemand
gedurende een jaar aan ten minste drie van zeven criteria voldoen.
twee voorbeelden hiervan zijn: tolerantie (steeds meer van het
middel moeten gebruiken om tot het gewenste effect te komen)
en onthouding (ontwenningsverschijnselen als je het middel niet
gebruikt en hetzelfde middel gebruiken om deze verschijnselen
tegen te gaan).
‘Ik sNooF ZElFs RITALIN’
vincent, 31 jaar, is een van de deelnemers aan de adHd-
coachings groep. Hij is vijftien jaar verslaafd geweest.
‘Ik ben er trots op te kunnen zeggen dat ik al vierenhalf jaar clean
ben. Ik was een “polygebruiker”: in het begin blowde ik, later gebruikte
ik alcohol, speed, valium en snoof ik zelfs Ritalin, het middel
dat voorgeschreven wordt bij adHd. alles om ervoor te zorgen dat
ik maar niets voelde. Ik denk eerlijk gezegd dat ik ook wel verslaafd
was geraakt als ik geen adHd had gehad. Ik heb geen gemakkelijke
jeugd gehad, heb veel ellende meegemaakt. alcohol en drugs
zorgden ervoor dat mijn gevoelens gedempt werden.’
‘Ik ben sinds 2005 in behandeling bij vNN. Eerst in drachten,
later in Eelde en groningen. anderhalf jaar geleden is bij mij de
diagnose adHd vastgesteld. Ik kon vroeger niet goed meekomen
op school, kon me slecht concentreren. bij het minste of geringste
was ik afgeleid. dat heb ik overigens nog steeds, maar ik kan er nu
beter mee omgaan. Ik was wel verbaasd toen mij verteld werd dat
ik adHd had. Ik had daar een heel ander beeld bij. Ik ben helemaal
niet zo druk. Ik ben eerder een dromer, die slecht tegen drukte kan.’
‘met de coachingsgroep heb ik goede ervaringen. de ene keer
heb ik er meer aan dan de andere, maar in het algemeen vind ik
het nuttig. we corrigeren elkaar in de groep en dat werkt prima.
de laatste keer hadden we het over het onderhouden van een
sociaal netwerk, een belangrijk onderwerp voor ons. we leren ook
praktische dingen, bijvoorbeeld over hoe je je administratie op orde
kunt houden. Net als veel adHd’ers had ik daar moeite mee;
het aanbrengen van structuur vind ik lastig.’
‘Ik weet eigenlijk niet precies of afkicken moeilijker voor mij was
omdat ik adHd heb. Ik moest gewoon stoppen met gebruiken,
anders was het slecht met mij afgelopen. mijn leven is nu veel
prettiger. Ik heb een eigen huis, een baan, een vriendin. Natuurlijk
heb ik nog weleens “trek”, maar ik geef er niet meer aan toe!’
omslag 1
15

vIsIE oP vERslavINgsZoRg
voloP IN vERaNdERINg
vNN staat
NAAST dE ClIëNt,
NIEt ERboVEN
tekst: lianne Zijlstra
fotografie: Robert van der molen
16 omslag 1
In VNN-kliniek De Lage Kamp in Paterswolde, waar verslaafde ouders en hun
kinderen wonen, is generatie-overdracht van verslaving een belangrijk onderwerp

verslavingszorg Noord Nederland verandert in veel opzichten.
Rob jaspers, voorzitter van de Raad van bestuur en bouke spijkerman,
voorzitter van de Cliëntenraad, praten over alle ontwikkelingen.
‘wij willen mensen met een verslaving en hun naastbetrokkenen perspectief
bieden op meer kwaliteit van leven, zonder of met minder verslavingsproblemen.
de cliënt staat centraal en is zelf aan zet, omdat hij of zij de
enige is die zijn of haar situatie kan veranderen. we gaan dus heel duidelijk
uit van de autonomie van mensen. Een verslaving beperkt die autonomie.
Iedereen kan verslaafd raken, in tegenstelling tot wat sommige mensen
misschien denken.’ dit zegt Rob jaspers, voorzitter van de raad van
bestuur. Cruciaal in de visie is dat vNN baanbrekend wil zijn op het gebied
van de generatie-overdracht van verslaving. ‘op dat vlak willen we de
komende jaren grote stappen zetten.’
de cliënt centraal stellen is natuurlijk een belangrijk uitgangspunt. maar hoe
doet je dat nu in de dagelijkse praktijk? ‘wij gaan nog meer samenwerken
met de cliënten’, vertelt Rob jaspers. ‘In de eerste plaats natuurlijk in de
zorg, maar het komt ook tot uiting in de betrokkenheid van onze cliënten bij
de evenementen die wij in 2011 organiseren, in het kader van ons 120-jarig
bestaan. Zo is het jubileumlogo dat vNN in 2011 voert, ontworpen op
basis van een kunstwerk dat door cliënten is gemaakt.’ voorzitter van de
Cliëntenraad bouke spijkerman is blij met de centrale positie van de cliënt.
‘Cliënten voelen zich serieus genomen. de hulp verlener staat niet meer
boven de cliënt, maar ernaast.’
de nieuwe missie en visie van vNN sluiten naadloos aan op de
zogenaamde “Herstelgedachte”, die in de verslavingszorg steeds meer in
zwang raakt: herstellen van verslaving doe je zelf. Herstellen van verslaving
is kort gezegd het hernemen van de regie over je leven in het algemeen
en over je middelengebruik in het bijzonder. jij bepaalt zélf wat je in je
leven wilt, waar je vanaf wilt, welke dingen je vooral niet kwijt wilt en welke
hulpbronnen je daarbij inschakelt. de stijl van “oplossingsgericht werken”,
waar vNN momenteel alle medewerkers in schoolt, sluit hier naadloos op
aan. bouke spijkerman: ‘de Cliëntenraad kan zich heel erg vinden in de
Herstelgedachte. wij hebben vorig jaar – samen met de Raad van bestuur
– niet voor niets het “Handvest van maastricht” ondertekend, waarin vijftien
verslavingszorginstellingen onderschrijven dat maatschappelijk herstel het
leidende principe is in de zorg aan verslaafde cliënten.’
In alle ontwikkelingen lijkt de Cliëntenraad een vanzelfsprekende
gesprekspartner voor de Raad van bestuur. Is dat daadwerkelijk het geval?
bouke spijkerman voelt dat wel zo. ‘wij zijn gelukkig met het feit dat we zo
goed samenwerken met de Raad van bestuur. we zijn het echt niet altijd
met elkaar eens, maar dat hoeft ook niet.’ op zijn beurt vindt Rob jaspers
dat de Cliëntenraad de Raad van bestuur scherp houdt. ‘wij laten ook wel
eens steken vallen en het is goed dat de Cliëntenraad ons daar dan op wijst.’
In 2009 heeft vNN de nieuwe “visie op Zorg” ontwikkeld. In dit beleidsdocument
werd onder andere beschreven wat de uitgangspunten zijn
van de zorg van vNN. Inmiddels heeft vNN begin dit jaar een nieuwe
missie en visie gelanceerd. Naast deze nieuwe missie (“Perspectief op
een ander leven”), heeft vNN ook vijf kernwaarden geformuleerd:
betrokken, betrouwbaar, beschikbaar, Zichtbaar en steeds beter.
Rob jaspers: ‘vNN staat de komende tijd voor de uitdaging deze kernwaarden
te verankeren in de organisatie. dat kan en wil ik niet alleen;
ik wil graag van de medewerkers horen welke invulling zij aan de kernwaarden
geven. Ik hecht er veel waarde aan dat de communicatie tussen
management en medewerkers geen eenrichtingsverkeer is.’
de toekomst van vNN? vNN is een organisatie met ambitie. Rob jaspers:
‘In 2015 wil vNN erkend zijn als dé klantgerichte verslavingszorginstelling,
baanbrekend zijn op het gebied van de generatie-overdracht en met onze
ketenpartners effectieve en efficiënte zorg bieden voor haar doelgroepen.’
bouke spijkerman vult aan: ‘wie weet krijgt vNN te maken met andere,
specifieke, doelgroepen, waarvoor aanbod ontwikkeld moet worden.
dit biedt weer nieuwe kansen voor de organisatie.’
Rob Jaspers en Bouke Spijkerman
ondertekenen het “Handvest van Maastricht”
omslag 1
17

tekst: Ruth wisman
fotografie: Robert van der molen
FoRENsIsCHE
PolIklINIEk vaN staRt
ZoRg vooR mENsEN mEt
comPLEXE PRobLEmATIEK
met 120 jaar kennis en ervaring is vNN dé
specialist voor verslavingszorg in de drie
noordelijke provincies. Een belangrijke taak
van vNN is het bieden van verslavingszorg
aan mensen die met justitie in aanraking
zijn gekomen. de nieuwe Forensische
Polikliniek vormt hierbij in nauwe samenwerking
met de verslavingsreclassering van
vNN een nieuwe schakel tussen justitie en
verslavingszorgvoorzieningen van vNN.
De Forensische Polikliniek heeft een
duidelijke opdracht van het ministerie
van Justitie: zorg verlenen om te voor‑
komen dat de maatschappij last krijgt
van herhaald delictgedrag. De polikliniek
gaat daarbij op zoek naar de oorzaken
van het delictgedrag en de zaken die het
delictgedrag in stand houden en zoekt
met de cliënt naar een oplossing voor de
problemen. Daarbij biedt de Forensische
Polikliniek tevens gespecialiseerde behan‑
delingen op het gebied van verslaving en
delictgedrag.
dE FoRENSIScHE PolIklINIEk
Voor wie?
de Forensische Polikliniek van vNN is er voor mensen met een verslaving
die een strafbaar feit hebben gepleegd of hiervan worden verdacht.
van het openbaar ministerie of de rechter hebben zij een (gedeeltelijk)
voorwaardelijke sanctie opgelegd gekregen met als voorwaarde het
meewerken aan een onderzoek of een behandeling. de Forensische
Polikliniek van vNN behandelt mensen uit de provincies groningen,
Friesland en drenthe.
Toeleiding naar zorg
de meeste aanmeldingen komen binnen via de reclassering. op de
Forensische Polikliniek vindt met de cliënt een intake plaats en wordt
beoordeeld of nader onderzoek nodig is. vervolgens kan er een behandelingstraject
worden gestart binnen de Forensische Polikliniek of elders
binnen vNN.
18 omslag 1
Ben Takkenkamp (49) en Marlene
Koekkoek (34) zijn allebei vanaf de start
in oktober 2010 werkzaam op de
Forensische Polikliniek van VNN.
Aanbod
de Forensische Polikliniek biedt specialistische zorg die op de cliënt
wordt afgestemd. de polikliniek biedt consult, diagnostiek en behandeling.
Het doel van de behandeling is: verminderen van het gebruik van
verslavende middelen, inzicht krijgen in het gedrag, doorbreken van de
relatie tussen middelengebruik en delict, voorkomen van een nieuw
delict.
Samenwerking
om vraaggerichte zorg te bieden werkt vNN samen met zorgpartners
in de regio en met partners in de strafrechtketen (ministerie van justitie,
openbaar ministerie, politie, Reclassering Nederland, leger des Heils
en Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie/
Indicatie stelling Forensische Zorg).

gZ-PsYCHoloog
maRlENE koEkkoEk:
‘HEt ZIjN wEl
gEWooN mENSEN’
marlene koekkoek is sinds vorig jaar werkzaam bij
vNN als gZ-psycholoog. daarvoor werkte ze binnen
de forensische zorg. ‘Ik vind het heel leuk om nu
met deze doelgroep aan de slag te gaan en met het
team de afdeling te ontwikkelen.’
‘Het werk is nooit saai, want de problematiek is zeer uiteenlopend.
Als Gz‑psycholoog doe ik diagnostisch onderzoek en geef ik behan‑
delingen, individueel of in een groep. Daarnaast ben ik bezig met het
ontwikkelen van behandelmodules. Juist het mogen zoeken naar het
antwoord hoe je mensen met verslavings problematiek en delictgedrag
het beste kunt behandelen, vind ik uitdagend’, vertelt Marlene.
‘Van belang daarbij is kennis over zowel verslaving als forensische
problematiek. Er vindt overleg plaats met diverse betrokken instellingen
waaronder de verwijzer. Dat betekent dat een behandeltraject soms
meer tijd vraagt omdat het om complexe problematiek gaat.
Met de cliënt bouw ik een behandelrelatie op, want het zijn wel gewoon
mensen. De ene cliënt uit zijn problemen door schade bij zichzelf aan
te richten, de ander door schade bij een ander aan te brengen. Samen
moeten we op zoek naar een manier waarop iemand kan omgaan met
deze psychische kwetsbaarheid. Het is een uitdaging om iemand bij‑
voorbeeld te leren zichzelf te structureren. De cliënt vindt dat misschien
niet altijd even leuk, maar het helpt wel bij gedragsverandering.’
PsYCHIatER bEN takkENkamP:
‘Ik bEN EEN sooRt
LAATSTE mAN IN
HEt SPEELVELD’
ben takkenkamp heeft twaalf jaar bij
justitie gewerkt. sinds twee jaar werkt
hij bij vNN als psychiater, onder meer
bij de Forensische Polikliniek.
‘Over het algemeen behandel ik mensen waarbij een
regulier behandeltraject onvoldoende werkt. Als ze bij
mij komen moet ik meestal iets nieuws bedenken.
Dat maakt het een heel creatief vak. Ik ben eigenlijk een
soort laatste man in het speelveld.’
Voor de Forensische Polikliniek houdt Ben zich bezig met
psychiatrische diagnostiek en behandeling. ‘Een andere
taak van mij is risicotaxatie en risico management. Kort
gezegd houdt dat in: kijken wat er met iemand aan de
hand is en wat die persoon daaraan kan doen. Daarbij
moet worden beoordeeld hoe gevaarlijk iemand is en
welke vorm van bevei liging nodig is. Na vele jaren in de
forensische psychiatrie gewerkt te hebben, is deze
combinatie mijn specialiteit geworden.
Wat mij opvalt, is dat het ziektebeeld bij deze patiënten
veel zwaarder is ten opzichte van tien jaar geleden.
Ik zie veel mensen met meerdere complexe stoornissen.
Naar mijn idee was dat vroeger veel minder heftig.
De maatschappij wordt steeds harder en we leven in een
tijd waarin mensen individualistischer zijn. Door drugs en
alcoholgebruik lijkt blijvende hersenschade steeds meer
toe te nemen. Daardoor vind ik het heel juist dat VNN er
voor mensen met complexe problematiek is. Dat past
naar mijn idee bij de huidige werkelijkheid.’

HERoÏNEbEHaNdEluNIt
LEEUWARDEN
Vlnr: Gaby Meijer, Anita Veenema, Petra van Brug, Sjoukje Hamstra,
Erik ter Maten en Trijntje van der Veer.
Niet op de foto: Linda Reen, Tjitske Okma, Floor Reicher, Lucie Manden,
Klaske de Boer, Carin van den Hoed en Magda Nieuwenhuis
teAm CentrAAL
tekst: Yolly van kan
fotografie: Robert van der molen

Een prachtig pandje aan het Zuidvliet in Leeuwarden,
een grote, donkergroene deur met een intercom.
Daarachter een bijna even grote, aardige portier.
En natuurlijk een heleboel medicinale heroïne.
Het heroïneteam bestaat uit twaalf mensen: tien verpleegkundigen, een
arts en een secretaresse. verpleegkundige trijntje van der veer vindt het
een bijzonder team, drie jaar geleden samengesteld uit verschillende
personen uit zeer uiteenlopende hoeken en banen. Er komen 25 cliënten.
‘dat lijkt voor de buitenwereld altijd heel weinig, maar dat is niet zo’, vult
Petra van brug, eveneens verpleegkundige, aan. ‘ons werk bestaat uit
medicinale heroïneverstrekking, maatschappelijk werk en sociale begeleiding,
zoals huisbezoeken, ziekenhuis- en tandartsbezoekjes, behandel plannen
maken en doelen stellen samen met je cliënten. Het is de bedoeling dat de
cliënten op bepaalde levensgebieden veertig procent verbetering bereiken.’
verbetering
‘als cliënten die veertig procent verbetering niet bereiken, dan kunnen ze
hier niet in behandeling blijven, dan gaan ze weer terug naar de methadonpoli.
Er zit een onderzoeksinstrument op dat de ontwikkelingen bijhoudt,
de uitslag ervan komt weer bij ons terecht. die eis tot verbetering geeft
ook wel wat spanning bij cliënten, maar als ze stabiel blijven en voldoende
verbetering bereiken, kunnen ze bij ons in behandeling blijven.’
affiniteit met cliënten
Petra vindt het een interessante doelgroep, vaak met dubbele diagnose,
ze is geïnteresseerd in de psychiatrie die erbij komt kijken. In haar vorige
werk in de blokhuispoort (voormalige gevangenis in leeuwarden, red.)
heeft ze daar ervaring mee opgedaan. ‘Ik probeer iedereen als mens te
zien. vaak zeggen cliënten: “jullie behandelen mij als junk”. daar heb ik
moeite mee, ik probeer dat juist niet te doen.’ trijntje komt vanuit de ggZ,
de psychiatrie. verslaving speelt daar vaak een rol in, dat interesseert haar.
beide dames ervaren waardering vanuit hun cliënten, al wordt dit niet vaak
ronduit gezegd. toch is het motiverend.
Een werkdag
Een werkdag is bij dit team strak ingedeeld, sterk gestuurd door de tijdstippen
van heroïneverstrekking. Ze demonstreren hoe dat gaat: de lange glazen
wand met aan de rechterkant het luikje naar de ruimte voor de spuiters, in
het midden het grote schuifraam voor de wachtruimte, links het luikje naar
de rokersruimte. Het personeel kan communiceren met de bezoekers,
maar ook signaleren of alles goed gaat. agressie bij cliënten komt weinig
voor en op de achtergrond tekent zich het vertrouwde postuur van de
portier af. vergaderen doen ze eens per maand en één keer in de twee
weken is er een cliëntenbespreking.
meer mannen graag!
Het ideale team is volgens de dames een team met meer mannen! Erik is
de enige man, hij verdedigt die positie dapper, maar één of twee mannen erbij
zou heerlijk zijn. belangstellenden? kom eens langs. dat geldt trouwens
voor iedereen binnen vNN: jullie zijn van harte uitgenodigd om bij dit
enthousiaste team te komen ervaren wat een heroïnebehandelunit is.
af en toe voelen ze zich namelijk een beetje een eilandje in de grote
oceanen van verslavingszorg Noord Nederland.

IN 2011 bEstaat vNN 120 jaaR.
RINus vaN dER HEIdE, mEdEwERkER
FaCIlItaIRE dIENst, maaktE bIjNa EEN dERdE
vaN dE jubIlEumjaREN mEE.
tekst: lianne Zijlstra
fotografie: bert van dalen

RINus vaN dER HEIdE:
AL 38 jAAR FLUITEND
NAAR zIjN WERK
38 jaar is een lange tijd. wat heb je in al die jaren allemaal gedaan
binnen vNN?
‘Ik ben begonnen op 1 januari 1973, samen met mijn vrouw aafke.
Zij werkte in de beukemakliniek aan de kraneweg (voorloper van de
verslavingskliniek van vNN aan de vondellaan in groningen, red.) en ik
op Hoog-Hullen in Eelde, beiden als schoonmaker. behalve schoonmaker
was ik ook chauffeur van de bus die dagelijks tussen Hoog-Hullen en de
beukemakliniek reed. Ik bracht de maaltijden die op Hoog-Hullen klaargemaakt
werden naar de beukemakliniek, verzorgde de post tussen beide
locaties en deed alle boodschappen. Zeven dagen in de week... dit heb
ik gedaan tot 1976. toen ben ik begonnen als schilder. achttien jaar lang
schilderde ik alle gebouwen die de organisatie toen bezat. we huurden
in die tijd villa vosbergen in Eelde (tegenwoordig museum annex galerie,
red.), voor een schilder een fantastisch object.’
‘vanaf 1994 werd het schilderswerk uitbesteed aan een bedrijf en werd ik
weer chauffeur op de bus. ook beheerde ik het magazijn en regelde ik alle
bestellingen. dit heb ik tot tweeënhalf jaar geleden gedaan. toen kon ik niet
meer tillen; ik bleek een golfarm te hebben, veroorzaakt door jarenlange
overbelasting. Hierdoor kon ik het werk op de bus niet meer doen. vNN
bood mij vrijwel meteen ander werk aan en nu ben ik medewerker Facilitaire
dienst. Ik verzorg de in- en uitgaande post, coördineer de werkzaamheden
van de logistiek medewerkers en beheer het archief. wat grappig is, is dat
de omgeving waar ik nu werk, (locatie leonard springerlaan in groningen,
red.) de omgeving is waar ik opgegroeid ben. mijn kleuterschool stond aan
de Paterswoldseweg.’
Is dat niet saai, 38 jaar bij één werkgever?
‘Nee, dat is absoluut niet saai! Ik heb heel veel contacten en ik kom overal.
bovendien is mijn werk erg verweven met mijn leven. met mijn werk heb ik
ons gezin draaiende gehouden, maar het is ook echt onderdeel van ons
gezin. toen mijn kinderen klein waren, nam ik ze regelmatig mee.’
wat is je leukste herinnering aan je werk?
‘Ik heb heel veel goede herinneringen aan cliënten, maar het 100-jarig
bestaan van Hoog-Hullen in 1991 was voor mij toch wel een hoogtepunt.
de koningin was er en wat ik ook heel bijzonder vond, was het mannenkoor
dat optrad, samengesteld uit personeelsleden. Ik ben gek op zingen, zing
zelf ook in een koor en ik vond dit een fantastische belevenis.’
je hebt vast ook dingen meegemaakt die niet leuk waren.
‘Natuurlijk heb ik die. Er is wel een periode geweest dat ik mijn werk niet zo
makkelijk vond. dat was in de tijd dat er veel personele wisselingen waren,
zowel binnen de top van de organisatie als binnen mijn afdeling. dat was
niet altijd leuk.’
Hoe ziet voor jou de toekomst eruit?
‘In ieder geval blijf ik nog een tijdje werken. Ik ben nu 60 en blijf
zeker tot mijn 65e werken. Ik vind werken gewoon heel leuk. In al die jaren
ben ik elke dag vrolijk naar mijn werk gegaan. Het werk houdt je ook
scherp. men vraagt vaak aan aafke en mij wanneer we gaan stoppen met
werken, maar daar hebben we helemaal geen zin in! wat mij betreft ga ik
nog mooi een tijdje zo door!’
omslag 1
23

vERbINdEN
over leven op de straat, daar waar de wolven lopen
die jou verbonden met wat je niet wilde zijn
ging jij ten onder aan je angsten en voelde je je zwak en o zo klein.
In het verbond met jouw demonen, gekweld, verbitterd
en vol verdriet
vocht je terug in al je dromen maar winnen lukte niet.
tot eindelijk de dag zou komen dat je weer licht in het duister zag.
je hief je op, keek omhoog en tranen vielen stuk
over je wangen, op bebloede stenen, zag je de weg naar jouw geluk.
de wissel op jouw spoor is gekomen, de trein naar nieuwe dromen
Het oude verbond dat wordt ontbonden, het nieuwe in de maak
Hoog-Hullen om ons klaar te stomen, onszelf hervinden, een levenstaak.
samen met elkaar te strijden voor een clean en vrij bestaan
samen leven, zoeken, vinden, lachen, het delen van een traan
want samen kunnen we overwinnen, als we er echt voor gaan
dat is elkaar verbinden, dat is waar wij voor staan.
gevoelens van verbintenis komen samen in één geheel,
afzonderlijke indrukken, elk een eigen verhaal,
vormen samen Hoge kunst Hoog-Hullen
geen doek blijft hier nog kaal.
door dit te maken, een gevoel van gelukkig zijn
dat laatste is elke dag opnieuw proberen, rijk of berooid
want gelukkig zijn dat moet je leren
Er zijn er zat die leren ’t nooit.
met liefde geschilderd omlijst door kracht zal deze verbinding
standhouden, Hoog-Hullen houdt de wacht.
Frodo