Plantage Willem III, Remmerdense Heide en Elster Buitenwaard

Het Utrechts Landschap pacht 18,5 ha van Stichting
de Boom in de Elster Buitenwaard en beheert ca. 3 ha
buitenkaads terrein voor Rijkswaterstaat.
1.2 Geomorfologie, landschap en aardkundige
waarden
De Utrechtse Heuvelrug is gevormd in de voorlaatste ijstijd
(het Saalien). Grof zand en grind, eerder afgezet door
de Rijn en Maas, werden door gletsjers die het noorden
van Nederland bedekten vooruit gestuwd, waardoor een
stuwwal ontstond. De Remmerdense Heide ligt op de
stuwwal. Bij het opwarmen van het klimaat smolt de
gletsjer. Het ijssmeltwater erodeerde de stuwwal en voerde
grof grindhoudend zand naar lagergelegen gebieden
(fluvioglaciale afzettingen). Qua mineralensamenstelling
is tussen het gestuwde materiaal en verspoelde materiaal
nauwelijks een verschil. Deze afzettingen liggen als
brede waaiervormige flauwe glooiingen (sandrs) tussen
en Amerongen en Rhenen. De ondergrond van Plantage
Willem III bestaat uit een dergelijke sandr.
Tijdens de laatste ijstijd (het Weichselien) bereikte het
landijs Nederland niet meer, maar er heerste een toendra-
klimaat met permanent bevroren bodems (permafrost).
Gevallen sneeuw en de bovengrond konden in het voorjaar
en zomer deels ontdooien. Dit sneeuwsmeltwater kon
niet in de diepere ondergrond wegzakken, waardoor de
ontdooide toplaag verzadigd raakte met smeltwater. Het
water verzamelde zich in laagtes en stroomde op hellingen
geconcentreerd als beekjes af. Deze beekjes sneden zich
de ondergrond in, waardoor sneeuwsmeltwaterdalen
ontstonden. Aan de voet van de helling ontstonden puin-
kegels van het door de beekjes geërodeerde en meegevoerde
materiaal. Op Plantage Willem III zijn meer-
dere sneeuwsmeltwaterdalen aanwezig, één daarvan, de
Foto 1. Zicht op het sneeuwsmeltwaterdal vanaf de Plantage. Marco Glastra, 2007
4 Stichting Het Utrechts Landschap
centrale, is benoemd tot aardkundig monument (foto 1).
Het landijs brak tijdens het Saalien de bevroren bovengrond
in stukken, perste diepergelegen lagen naar de zijkanten
en duwde verder als een bulldozer alles voor zich uit.
Daardoor kan de bovengrond van de stuwwal op korte
afstand behoorlijk verschillen in korrelgrootte, leemgehalte
en hoeveelheid grind. Ook de samenstelling van de Sandr
bovengrond vertoont veel variatie. Lemige plekken zijn
in veel gevallen goed terug te vinden aan de hand van
vegetatie. Lokaal zijn er stukken met dekzand. Zowel
de Plantage zelf als de Remmerdense Heide bestaan
uit holtpodzolgronden van grof zand. Als gevolg van
menselijk gebruik heeft zich bovenop de holtpodzol op
het voormalige akkerland een dun humushoudend dek
gevormd (