Kas als Energiebron - Transitiepraktijk

Ik durf rustig te zeggen dat de kas met alle aanpassingen nog
steeds energieproducerend is. Wat er nu staat, is bovendien
teelttechnisch verantwoord. Je kunt er prima een hoogwaardig
product in telen.” – FdZ
68 69
De Techniek –
De veranderingen halen de angel uit een aantal van de
kritische factoren die eerder zijn geuit. “Ondanks de aanpassingen
blijft de kas per saldo energieproducerend.
De inschatting is dat de pilot nog steeds uitkomt op een
energiebesparing van circa 105 procent.” – JF
Vorm warmtewisselaar omgegooid
In het voorjaar van 2005 gaat de eerste paal in de grond
van de kas van Stef Huisman in Huissen, waar de pilot
gaat komen. Uiteindelijk tekent het consortium dat werkt
aan de uitvoering van de pilot op 15 juni 2005 de overeenkomsten
voor de daadwerkelijke realisatie.
“Tijdens het diner waarmee we de ondertekening van de
overeenkomsten vierden, kwamen we met zijn allen tot de
conclusie dat we de ronde vorm van de Fiwihex beter konden
loslaten. Dus op dezelfde dag dat we contracten hadden
getekend voor een Energieproducerende Kas met ronde
Fiwihex’en, besloten we een rechthoekige te gaan installeren
in de pilot. De specificaties waren slechts globaal bekend,
dus het werd lastig te bepalen hoeveel er in een kas nodig
waren en waar ze moesten komen. We hebben op basis van
een aantal aannames, die achteraf de goede bleken, rechthoekige
warmtewisselaars geïnstalleerd. Achteraf was het
slimmer geweest als we deze beslissing eerder hadden
genomen. Iedereen had al ver voor dit moment twijfels over
de ronde vorm. Nu is een hoop gereken dubbel gebeurd en
veel op het laatste moment.” – JF
Voordeel van de rechthoekige warmtewisselaars is dat ze
tussen de kaspoten passen, dat ze beter fabrieksmatig te
produceren zijn en vooral dat er twee Fiwihex-blokken
achter elkaar geplaatst zijn. Zo kunnen de warmtewisselaars
ontvochtigen en naverwarmen in dezelfde luchtstroom.
Het elektriciteitsverbruik van de ventilatoren wordt op deze
manier fors beperkt. Bovendien zit er veel meer warmtewisselend
oppervlak in één warmtewisselaar, zodat er veel
minder aansluitingen gemaakt hoeven te worden. Het aantal
benodigde elektrische aansluitingen zakt van 750 naar 150
en het aantal waterslangen van 1500 naar 600.
Op de valreep test het IMAG op het oude bedrijf van
Stef Huisman in oktober 2005 nog snel de rechthoekige
warmtewisselaars. Hier worden de verwachtingen bevestigd,
waardoor het vertrouwen in het concept steviger onderbouwd
wordt.
Kinderziektes
De oppervlakte van de kas wordt uiteindelijk 2.600 m²,
een compromis tussen de gebruikelijke opschaling en de
grote schaal die Lek/Habo Groep beoogt. Er staan 151
warmtewisselaars in de pilot. Omgerekend komt dat uit op
zo’n 580 warmtewisselaars per hectare. De investering voor
de warmtewisselaars is 100 euro per m².
Tijdens de bouw doen zich kleine ongemakken voor.
Alle kraantjes moeten vervangen worden, omdat ze niet
voldoen. Het kasdek moet op bepaalde punten ingeprikt
worden, omdat er condensvorming in het dek plaatsvindt,
wat op lange termijn tot algengroei kan leiden. Eind maart
2006 gaan de planten de pilot in. Op 24 mei 2006 staat de
officiële opening door minister Veerman van LNV gepland.
Nu al geslaagd
De pilot zoals die nu is ingericht, is duurder dan voor een
tuinder realistisch is. Dat kan ook niet anders aan het begin
van een ontwikkeling. Met name de Fiwihex zal snel goedkoper
worden. In de pilot is het apparaat nog uitgevoerd in
roestvrij staal, maar inmiddels zijn allerlei componenten in
kunststof gegoten. Dat maakt het product aanzienlijk goedkoper.
Als ook het fabricageproces verder is geoptimaliseerd,
wordt het economisch haalbaar.
‘Zelfs als de pilot straks fout loopt, dan nog heeft het
een enorme waarde gehad doordat het in de sector
zoveel in gang heeft gezet.’
– Sjaak Bakker, Wageningen UR
Hoe de pilot gaat draaien, zal in de loop van 2006 moeten
blijken. Co van Liere (JvL), lid van de Stuurgroep Kas als
Energiebron, voorspelt een gebruikelijke terugval: “Alles wat
kan scheuren, lekken of verstoppen zal scheuren, lekken en
verstoppen. Of de aquifer raakt op drift of de warmtewisselaars
vervuilen. Of de regeling is niet adequaat genoeg.
Kortom, er zal vanalles misgaan, maar daar is het nu juist
een experiment voor. De grootste risicofactoren zoals corrosie,
vervuiling en verstopping hebben we ondervangen
met het extra testen van de Fiwihex-warmtewisselaar.
Mede gebaseerd op die testen is het ontwerp aangepast
met een extra warmtewisselaar tussen bronwater en water
in de kas. We hebben nu tenminste de innerlijke rust dat
we niet blindelings in een proef van meer dan 4 miljoen
euro stappen en we weten dat de slaagkans groot is.” – JvL
Voor telers lijkt de onzekerheid niet uit te maken. Fiwihex
en Lek/Habo zijn samen met SenterNovem bezig om ook
andere glastuinbouwbedrijven in te richten analoog aan de
Energieproducerende Kas, nog voor de pilot heeft gedraaid.
Tot en met maart 2006 heeft Fiwihex 350 warmtewisselaars
verkocht. Hoe de planten er in de pilot bij komen te staan, of
de apparaten het blijven doen, of er daadwerkelijk een energieoverschot
onstaat, is misschien niet eens het voornaamste.
“In eerste instantie verbaasde ik me over de term Kas als
Energiebron, want je produceert geen energie, je houdt
alleen wat over. Maar achteraf was het een steengoede
metafoor. Het prikkelde tot nadenken over alternatieven.
De Energieproducerende Kas kan nu nog niet uit, gezien
de hoge kosten. Maar dat maakt niet uit. Zelfs als de pilot
straks fout loopt, dan nog heeft het een enorme waarde
gehad, doordat het in de sector zoveel in gang heeft gezet.
In feite is het project hierdoor al geslaagd voor de pilot
begonnen is.” – SB
De Techniek –