Kas als Energiebron - Transitiepraktijk

Inleiding
Grote veranderingen
gaan niet in kleine
stapjes.
De ontstaansgeschiedenis van Kas als Energiebron is geen
verhaal over techniek. Het is een historie over een moeizame
zoektocht naar totaal andere manieren van energiegebruik,
van smeuïge ruzies en bevlogen doordrammers, van hoongelach
en prestigieuze erkenningen, van vruchtbaar politiek
topoverleg, een uitvinder die op een cruciaal moment haast
het leven laat en een tuinder waarbij de nieuwbouw mét
pilot bijna niet door gaat.
Het is bovenal een geschiedenis over het geloof in de noodzaak
en de mogelijkheid van een trendbreuk voor energiezuinige
glastuinbouw. En over hoe vasthoudendheid een
hele sector in een woeste versnelling kan storten.
Die spannende geschiedenis wilden InnovatieNetwerk en
Stichting Innovatie Glastuinbouw (SIGN) vastleggen zoals
zij die ervaren hebben.
Opdracht
InnovatieNetwerk Groene Ruimte en Agrocluster (Innovatie-
Netwerk) kreeg in 2000 van het Ministerie van Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) de opdracht doorbraken
te bewerkstelligen naar een duurzame landbouw en groene
ruimte. De bedoeling was niet alleen toekomstverkenningen
uit te voeren en daarover advies uit te brengen, maar ook
om beweging te creëren en ervoor te zorgen dat er daadwerkelijk
iets zou gebeuren. Langetermijnoriëntatie en actie
nú was het credo. De glastuinbouw had hiervoor belangstelling.
InnovatieNetwerk en SIGN sloten een alliantie en
gingen samen aan het werk.
Eén van de gezamenlijk onderwerpen was energie. De glastuinbouw
was (en is) een grootgebruiker van energie en het
aandeel duurzame energie daarin was anno 2000 verwaarloosbaar.
In de glastuinbouw lag de focus op het vergroten van
de energie-efficiency, de hoeveelheid energie per eenheid
product. Daarin was de sector succesvol. Maar het totale
energiegebruik, in kubieke meters aardgas, bleef onveranderd
hoog. De uitdaging was om daar verandering in te brengen.
Dat zou kunnen leiden tot een duurzame glastuinbouw.
Geslaagd
De zoektocht naar een doorbraak in het energieverbruik
resulteerde in het opmerkelijke concept Kas als Energiebron.
Nog maar vier jaar geleden leek het vrijwel onmogelijk dat
de glastuinbouw onafhankelijk zou kunnen worden van
fossiele energie. Gewapend met het concept Kas als Energiebron
veranderde dat plotseling: de glastuinbouw kon een
bron van duurzame energie worden. Niet alleen tuinbouwproducten
leveren, maar ook energie. Dat lijkt ambitieus.
Maar anno 2006 functioneert er al zo’n kas.
Alleen door het creëren van een trendbreuk is het mogelijk
geweest zo’n snelle ontwikkeling te forceren. Grote veranderingen
gaan niet in kleine stapjes.
Een pilot voor een energieproducerende kas met efficiënte
warmtewisselaars was één. Maar InnovatieNetwerk en SIGN
durfden daar niet alle kaarten op te zetten. Het genereren
van andere ideeën om het energieverbruik drastisch terug
te dringen was daarom net zo belangrijk. Ook dat is gelukt.
Een ontwerpwedstrijd heeft begin 2006 ruim veertig ideeën
opgeleverd, van consortia uit verschillende delen van de
wereld. Daarvan zijn er zoveel bruikbaar dat het vervolgtraject
moet worden opgerekt.
Vijf invalshoeken
Aan de ontwikkeling van het concept Kas als Energiebron,
de uitwerking in de concrete pilot Energieproducerende Kas
en de ontwerpwedstrijd hebben veel partijen bijgedragen.
In dit boek is ervoor gekozen om de ontwikkelingen vanuit
de verschillende gezichtspunten van betrokkenen te belichten.
Elk hoofdstuk is opgezet vanuit een andere invalshoek.
Het eerste hoofdstuk is de algemene lijn, gezien vanuit
InnovatieNetwerk en SIGN. De volgende drie hoofdstukken
zoomen respectievelijk in op het gezichtspunt van tuinders,
technici en beleidsmakers. Deze hoofdstukken leveren elk
op zich een compleet beeld, al is het vermakelijk om de
details in het eerste hoofdstuk niet over te slaan. Het laatste
hoofdstuk doet recht aan de waterval van ontwikkelingen
die Kas als Energiebron teweeg heeft gebracht. Met als
belangrijkste element Kas als Warmtebron en de energiewebs,
waarmee tuinders duurzame energie leveren aan bedrijven
en particulieren om hun bedrijf heen.
Geen conclusies en samenvatting in dit boek over Kas als
Energiebron. Voor de grote lijnen in de sappigste bewoordingen
staan de citaten garant.