EXKURSIE IN HET BOURTANGER VEEN - Noorderbreedte

More documents

Recommendations

Info

Winschoten Onstwedde Fig 2 Gletsjertongen bij Onstwedde en Winschoten vast te houden. Zo steeg de lokale grondwaterspiegel en het gebied werd nog natter. Het veen kon zich zo over een grote oppervlakte uitbreiden. Rond 500 jaar v. Chr. was er een gesloten veenmoeras ontstaan, het Bourtanger Veen (fig 1). Het Bourtanger Veen (of Moor) strekte zich uit van de Hondsrug in het westen tot de zandduinen van de Eems in het oosten en vormde eeuwenlang de natuurlijke grens tussen Groningen en Duitsland. Hetzandgebied van Westerwolde lag hier als een eiland in. Het veen waterde af via de Runde (gaat over in de Ruiten A en de Westerwoldse A). Vanwege het waterbergend vermogen van het veen, zal de waterafvoer niet groot, maar wel konstant geweest zijn. Dit uitgestrekte veenpakket dat 8000 jaar nodig had om te ontstaan, is door de mens door ontwateren, afbranden en afgraven in enkele eeuwen verdwenen. Bewoning Men gaat er vanuit dat Westerwolde vanaf het begin van het Holoceen (8000 jaar v. Chr.) bewoond is. Westerwolde was in tegenstelling tot het omringende gebied goed ontwaterd en er vormde zich hier dan ook nau- welijks veen. De oudste sporen die gevonden zijn, bestaan uit vuursteenbijlen van 7000 jaar oud. Ook uit de tijd van de hunebedbouwers (2700-2100 v. Chr.) vinden we sporen. Deze mensen lieten in Drente de hunebedden achter, maar in Westerwolde kon dat bij gebrek aan bouwmateriaal (grote zwerfstenen) niet. Hier begroeven ze hun doden in simpele vlakgraven die sporadisch worden aangetroffen en/of herkend. Uit de periode 1000-700 v. Chr. (late bronstijd) zijn daarentegen veel meer graven gevonden. In deze tijd werden de doden verbrand en de as bijgezet in een urn. Vele urnen zijn in de loop van de Jijd teruggevonden. Vaak liggen deze urnen bijeen op wat we een urnenveld noemen. Uit de Ijzertijd (700 v. Chr. tot 200 n. Chr.) vinden we de restanten van akkerkomplexen. Deze zg. Celtic Fields zijn vanaf de grond moeilijk waarneembaar, maar op luchtfoto's zijn ze goed te onderscheiden. Het zijn vierkante akkertjes van ca. 30 x 30 m, gescheiden door aarden walletjes. We vinden deze komplexen oa. bij Onstwedde en Vlagtwedde. N O O R D E R B R E E D T E Vroeger dacht men dat het oude legerplaatsen waren en op oude kaarten staan deze Celtic Fields vaak aangegeven als 'Heidense of Voormalige Romeinse Legerplaats'. Fig 3 Veenbruggen in Zuidoost-Drente
Na 800 n. Chr. beginnen de mensen zich te vestigen in esdorpen. Tot deze tijd hadden de bewoners geen vaste woonplaats. Als de akker uitgeput was, kapte men een nieuw stuk kaal en boerde hier tot de grond uitgeput was. Er trad een verandering in, toen de bewoners ontdekten dat door bemesten hetzelfde perceel vele jaren achtereen bebouwd kon worden. De eerste meststof kwam uit het bos in de vorm van bosstrooisel. Al snel kwam men tot de konklusie dat je dit het best kon vermengen met schapemest. Heideplaggen vervingen het bosstrooisel (moest ook wel want er was nog maar weinig bos over). Zo ontstonden de eerste essen. De essen werden op deze manier aanzienlijk opgehoogd (20- 50 cm). Het vee werd in de lagere delen geweid. Vlak langs de beek vinden we de hooilanden, ook wel de meeden genaamd. In Friesland en Drente noemt men de hooilanden respektievelijk mieden en maden. Al deze onderdelen zijn in het veld goed waarneembaar. Verveningsgeschiedenis De oudste verveningen van het Bourtanger Veen zijn de randverveningen in het noor- Ruiten A met rechts Weende en de Oosteres den en het westen. Hier wonnen de mensen al veen in de 12 C en 13° eeuw. Het gebied in het westen ligt op de exkursieroute. Het waren in eerste aanzet wilde verveningen. Het tweeledige doel was het verkrijgen van brandstof en het vergroten van het landbouwgebied. In de randverveningsgebieden vinden we geen monden of wijken. De oudste systematische vervening ligt bij de Pekel A. Het oudste veenkoloniale dorp is dan ook Oude Pekela. Al in 1599 begon 'het op snee brengen' van de venen rond de Pekel A. Een aantal Friese boeren, onder aanvoering van Feico Allensz Clock, kocht van landeigenaren te Winschoten een groot oppervlak moeras aan de oevers van de Pekel A. Het veenriviertje werd bevaarbaar gemaakt en de turfgraverij nam een aanvang. Langzamerhand werden de verveningen uitgebreid. In de 17 e eeuw werd vooral onder leiding van de stad Groningen het gehele Groninger gedeelte van het Bourtanger Veen ontwaterd en ontveend. Er werden kanalen gegraven met hierop loodrecht de wijken. Dit was om een goede ontwatering en om een goede afvoer van de gestoken turf te bewerkstelligen. N O O R D E R B R E E D T E 8 9 - 2 1 7 Belangrijk voor de vervening van het centrale veengebied was het graven van het Stadskanaal. In 1763 kocht de Stad die veel belangen had in de vervening, een strook grond ten zuiden van Wildervank. De strook grond was 60 roede (= ± 4 meter) breed en lag langs de Graaf Willem Lodewijks- of Semslinie. Dit was de grens tussen Groningen en Drente. In 1765 werd een-begin gemaakt met het graven van het Stadskanaal. Nieuwe gebieden konden op snee gebracht worden. Veel kanalen en bruggen in Oost-Groningen zijn nog in Stadse handen. Aanvankelijk werd de bolster, de bovenste voor turf ongeschikte laag, teruggestort in de naastgelegen veenput. Vanaf 1850 werd de bolster verkocht als turfstrooisel. Het landbouwkundig belang van de bolster werd hoe langer hoe meer ingezien (waterbergend vermogen). Dit leidde in 1922 tot de verordening dat 50 cm zodelaag en bolster verplicht afgebonkt moesten worden. Later moest dit, vermengd met zand, teruggestort worden (bezanden). Voor Groningen kwam deze maatregel eigenlijk te laat, al het hoogveen was hier al afgegraven.
Page 1: De exkursie voert deze keer naar he
Page 5 and 6: ligt tegen de grens van Drente aan.

EXKURSIE IN HET BOURTANGER VEEN - Noorderbreedte

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?