Verslag van anderhalf jaar - Schone Bronnen, nu en in de toekomst

Europese residu-verordening
versnelt harmonisatie
Om de residu-harmonisatie in Europa te versnellen, is eind 2004 een nieuwe Europese
residu-verordening vastgesteld. Momenteel wordt gewerkt aan de invulling hiervan,
waarmee onder meer in één keer alle nationale MRL’s worden vervangen door tijdelijke
Europees geldende MRL’s. Wat houdt dit in? Twee deskundigen leggen het uit.
“De Europese residu-verordening is
eigenlijk niet meer dan de versnelling
van een harmonisatieproces
dat al jaren gaande is. Het merendeel
van de residunormen is al
geharmoniseerd. Het gaat nu om
het restant. Overigens zitten in dat
restant veel stoffen bij die bij de
komende evaluatie in het kader van
Richtlijn 91/414 niet geplaatst zullen
worden.”
Aan het woord zijn Léon Jansen
en Joop Dornseiffen. Léon Jansen is
levensmiddelentoxicoloog bij het
Voedingscentrum in Den Haag. Joop
Dornseiffen was tot aan zijn recente
pensionering werkzaam bij het ministerie
van VWS, als deskundige op
het gebied van de harmonisatie van
residuen van gewasbeschermingsmiddelen.
De Europese residu-harmonisatie
is een proces dat al enkele decennia
loopt, legt Joop Dornseiffen uit.
Er zijn vier richtlijnen van kracht,
waarvan de eerste uit 1976 stamt.
“Deze vier richtlijnen gelden nog
steeds. Maar er ontstond behoefte
om ze te vervangen door één residuverordening.
Om verschillende redenen.
Zo gaan de wetenschappelijke
ontwikkelingen ten aanzien van
risico-beoordelingen steeds verder.
Bovendien is de uitvoering van de
vier richtlijnen nogal versnipperd
en lopen de nationale implementaties
niet gelijk op, met scheve concurrentieverhoudingen
voor voedselproducenten
tot gevolg. Verder
wilde men een betere afstemming
met Richtlijn 91/414, de Europese
richtlijn voor gewasbescherming.”
Een andere belangrijke drijfveer
voor de Europese residu-verordening
was de oprichting van de
EFSA, de European Food and Safety
Authority. “Daarmee ontstond de
mogelijkheid voor een integrale Europese
veiligheidsbeoordeling door
een onafhankelijke autoriteit.”
Tijdelijke MRL’s
Voor residuen gelden MRL’s
(Maximum Residu Limiet). De MRL
is een residunorm gebaseerd op
goed landbouwkundig gebruik, die
toxicologisch aanvaardbaar is.
De Europese residu-verordening
vervangt in één keer alle nog niet
geharmoniseerde nationale MRL’s
door tijdelijke Europees geldende
MRL’s. Dat gebeurt vooruitlopend
op de vaststelling van de definitieve
MRL’s als de werkzame stoffen
aan de hand van Richtlijn 91/414
Europees worden beoordeeld. Deze
beoordelingen duren erg lang en
de residu-verordening versnelt het
proces van harmonisatie.
“De verordening is inmiddels van
kracht. Maar hij treedt pas echt in
werking als de bijlagen zijn ingevuld
en goed bevonden”, legt Joop
Dornseiffen uit.
Eén van die bijlagen vermeldt
welke tijdelijke Europese MRL’s
gaan gelden. Het vaststellen van
die MRL’s gaat als volgt. Eerst wordt
de hoogste nationale MRL gezocht.
Vervolgens vraagt de EFSA aan de
betreffende lidstaat een wetenschappelijke
onderbouwing van
deze MRL. Ook wordt gekeken naar
de voedingsgewoonten per lidstaat.
Blijkt uit deze wetenschappelijke
beschouwing dat de MRL voor iedereen
veilig is, dan geldt hij tijdelijk
voor de hele EU. Zo niet, dan wordt
de éénnahoogste MRL bekeken, die
vervolgens hetzelfde proces doormaakt.
Net zo lang tot er een nationale
MRL is gevonden die aan de Europese
veiligheidsnormen voldoet.
De gekozen MRL geldt dan tijdelijk
voor de hele EU, in afwachting
van de definitieve vaststelling als de
stof volgens Richtlijn 91/414 wordt
beoordeeld.
Toxicologische onderbouwing
De kans bestaat dus dat in sommige
lidstaten bepaalde MRL’s ruimer
worden. Is dat niet zorgelijk?
“Nee, absoluut niet”, antwoordt
Léon Jansen. “Want de toxicologi-
NEFYTO BULLETIN DECEMBER 2005 4
Joop Dornseiffen (links) en Léon Jansen: “De toxicologische onderbouwing
voor de gekozen MRL moet waterdicht zijn.”
sche onderbouwing voor de gekozen
MRL moet waterdicht zijn. Die
beoordeling wordt centraal gedaan,
door de EFSA, volgens een gestandaardiseerde
manier. Dat vind ik
een enorme winst.”
Ook staat de verordening helemaal
los van het toelatingsbeleid
in Nederland, legt Léon Jansen
uit. “Stel een middel heeft geen
toelating in Nederland. De toekenning
van een MRL heeft beslist niet
tot gevolg dat het middel dan wel
wordt toegelaten in Nederland.
Want nationale toelatingen kunnen
afwijken van de toelating waarop
de Europese MRL is gebaseerd.”
En stel dat een middel wel is
toegelaten in Nederland en door de
verordening wordt de MRL hoger?
“Dat betekent niet dat telers dan
meer mogen spuiten. Want de toelating
blijft gebaseerd op het nationale
goed landbouwkundig gebruik.
Met andere woorden, een hogere
MRL betekent niet dat in Nederland
‘Keten werkt hard aan transparantie’
Na een periode van vier jaar verlaat Leen de Regt het
dagelijks bestuur van Nefyto. Binnen het bestuur was
hij verantwoordelijk voor de portefeuille distributie.
Leen de Regt is directeur van één van de weinige
Nefyto-deelnemers die in Nederland zelf produceert.
Leen de Regt, algemeen directeur
van Luxan in het Betuwse Elst,
kwam eind 2001 in het dagelijks bestuur
van Nefyto. Luxan produceert,
formuleert en verpakt zelf gewasbeschermingsmiddelen.
Formuleren
Leen de Regt verlaat dagelijks bestuur
is het verwerken van een werkzame
stof tot een toepasbaar product,
met behulp van hulpstoffen.
Voor de meeste Nefyto-deelnemers,
die veelal onderdeel zijn van
een internationaal concern, wordt
Leen de Regt: “Innovatie betreft niet alleen de werkzame stof, maar ook formulering
en toepassingstechniek.”
er geproduceerd en geformuleerd
in het buitenland. Er zijn drie
Nefyto-deelnemers die werkzame
stoffen produceren (synthetiseren)
in Nederland. Deze stoffen zijn
echter vooral bestemd voor de wereldmarkt
en niet specifiek voor
Nederland.
De afgelopen jaren is de Nederlandse
productie van gewasbeschermingsmiddelen
steeds meer
afgenomen. Deze terugloop is met
name het gevolg van fusies en concentraties
op Europees en mondiaal
niveau, waardoor een overschot aan
productie- en formuleringslocaties
ontstond. Luxan is inmiddels het
enige Nefyto-bedrijf dat nog formuleert
en verpakt.
Leen de Regt noemt nog een
oorzaak van de afname: “Grootvolumeproducten
zijn vervangen door
nieuwe hoogwaardige formuleringen,
waarvan per hectare veel minder
nodig is.”
Voor Luxan ligt de oorzaak van de
terugloop mede in de Nederlandse
markt. “Door het stringentere
Nederlandse gewasbeschermingsbeleid
is het volume aanzienlijk
afgenomen. Er zijn veel producten
weggevallen.”
Innovatie heeft het volume dus
doen krimpen. Tegelijk biedt innovatie
ook weer kansen, vindt
Leen de Regt. “Innovatie betreft
niet alleen de werkzame stof, maar
ook formulering en toepassingstechniek.
Voor ons als formuleringsbedrijf
ligt de uitdaging in het
ontwikkelen van formuleringen die
gebruiksvriendelijk zijn en die lage
residuen opleveren.”
Gewasbeschermingsketen
Binnen het dagelijks bestuur
was Leen de Regt verantwoordelijk
voor de portefeuille distributie.
“De gewasbeschermingsketen heeft
de afgelopen jaren flinke stappen
vooruit gemaakt, mede in het kader
van het Convenant Duurzame
Gewasbescherming. Er wordt hard
gewerkt aan volledige transparantie
en traceerbaarheid in de keten. Een
belangrijke stap daarin is het certificeren
van de handelsbedrijven.”
In het proces naar certificering
wordt een actieve rol gespeeld door
Agrodis en de stichting RODIS.
Agrodis is de belangenorganisatie
van handelaars en distributeurs
van gewasbeschermingsmiddelen.
RODIS is de stichting die certificering
stimuleert en begeleidt. In zijn
bestuursperiode zat Leen de Regt
namens Nefyto in het bestuur van
RODIS. Inmiddels is hij hierin opgevolgd
door Erika den Daas.
“De vooruitgang die op het vlak
van distributie is gemaakt, ligt in
de transparantie en informatievoorziening
in de keten. Zoals het
er nu naar uitziet, zijn in 2006 alle
bij Agrodis aangesloten bedrijven
gecertificeerd. Certificering garandeert
dat handelsbedrijven gespecialiseerde
bedrijven zijn die telers
goed kunnen adviseren. Ook de
website Fytostat.nl, die mede op verzoek
van de handel is geïnitieerd, is
een enorme aanwinst.” n
geproduceerde voedingsgewassen
meer residu bevatten.”
Vooral import
Het is nog niet te voorspellen
welke MRL’s voor Nederland zullen
veranderen. Waarschijnlijk zullen
het vooral MRL’s zijn van geïmporteerde
producten. Bepaalde middelen
die in andere landen worden
toegepast, hebben geen toelating
in Nederland. Gewoon omdat er in
Nederland geen toepassing voor is.
Er is dan ook geen nationaal vastgestelde
MRL. In zo’n geval wordt
nu nog de detectiegrens genomen,
dus het laagst mogelijk meetbare.
En dat geeft wel eens problemen
bij import, als die norm wordt overschreden
(maar geen gevaar voor
de gezondheid oplevert). “Met een
Europees geldende norm zijn deze
problemen opgelost”, aldus Joop
Dornseiffen.
Beide deskundigen verwachten
dat de gevolgen van de Europese
verordening in feite neerkomen op
een versnelde harmonisatie van
nog bestaande nationale MRL’s.
“Bovendien is de toxicologische
onderbouwing heel streng, en heeft
de verordening waarschijnlijk geen
gevolgen voor Nederlandse toelatingen
die wetenschappelijk voldoende
onderbouwd zijn.” n
COLOFON
Nefyto Bulletin is een uitgave van
Nefyto (Nederlandse Stichting voor
Fytofarmacie), belangenorganisatie
voor de Nederlandse agrochemische
industrie. Het bulletin wordt kosteloos
toegezonden aan personen en
organisaties die op enigerlei wijze
betrokken zijn bij gewasbescherming in
Nederland.
Nefyto Bulletin verschijnt vier keer per
jaar in een oplage van 1800.
REDACTIE
Nefyto, Hogeweg 16
Postbus 80523
2508 GM Den Haag
telefoon (070) 750 31 00
telefax (070) 354 97 66
nefyto@nefyto.nl
WEBSITE NEFYTO
www.nefyto.nl
TEKST EN REALISATIE
Fred Meijer Communicatie en
journalistiek, Doetinchem
ONTWERP EN LAY-OUT
Cyril Strijdonk Ontwerpburo,
Gaanderen
FOTOGRAFIE
Fred Meijer, Alterra, Syngenta
VERSPREIDING
Controlled circulation
ISSN 1382-3833