insecticiden in de fruitteelt en laanboomteelt - Schone Bronnen, nu ...

Factsheet ‘insecticiden in de fruitteelt en
laanboomteelt’
1 Probleembeschrijving
De stuurgroep van Schone bronnen heeft ‘insecticiden in de fruitteelt en de
boomkwekerij’ geselecteerd als één van de vijf aandachtsgebieden voor
Schone bronnen in 2009. Dit omdat stoffen uit dit aandachtsgebied in het
water gevonden worden, soms in concentraties die de normen voor
waterkwaliteit overschrijden. Met boomkwekerij wordt vooral gedoeld op de
laanboomteelt - waarin insecticiden net als in de fruitteelt zijwaarts en
opwaarts gespoten wordt – en dus niet op de containerteelt, coniferen-, vaste
planten- en rozenstruikenteelt, waarin deze middelen met neerwaartse
techniek worden gespoten 1 .
Stoffen die in dit aandachtsgebied wordt gebruikt zijn bijvoorbeeld
pirimicarb, deltamethrin en imidacloprid. Van deze stoffen behoort
imidacloprid tot de ‘gemeten’ top-10 van de meest milieubelastende stoffen
in de Tussenevaluatie van de nota Duurzame Gewasbescherming 2 . De overige
stoffen staan in de ‘berekende’ top-10 van meest milieubelastende stoffen.
Behalve bovengenoemde insecticiden, die binnen het aandachtsgebied vallen,
kunnen ook de fungiciden captan, dodine, dithianon, thiofanaat-methyl en
kresoxim-methyl op vergelijkbare wijze worden ingezet. Deze stoffen vallen
niet binnen het aandachtsgebied maar de emissie van deze stoffen kan wel
tegelijk met de insecticiden worden aangepakt.
De meeste van bovengenoemde stoffen hebben een breed toepassingsgebied,
en worden ook buiten de fruitteelt en boomkwekerij gebruikt. In deze fact
sheet wordt echter alleen op laatstgenoemde sectoren ingegaan.
Om na te gaan hoe insecticiden uit de fruit- en boomteelt in het
oppervlaktewater terechtkomen, en hoe dit kan worden tegengegaan, is twee
maal een expertmeeting bijeengroepen.
2 Expertmeeting
De expertmeetings hadden de volgende doelen:
1 Qua emissieroutes is de containerteelt meer vergelijkbaar met de glastuinbouw,
en zijn de overige vollegrondsteelten meer vergelijkbaar met akkerbouwmatige
teelten. De laanboomteelt maakt circa een kwart uit van het areaal boom- en
vaste plantenteelt.
2 Milieu- en Natuurplanbureau, 2006.
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
1/11

(1) Nagaan langs welke emissieroutes insecticiden uit de fruit- en boomteelt
in het oppervlaktewater terechtkomen en daar normoverschrijdingen
veroorzaken.
(2) Voordragen van oplossingsrichtingen voor de gesignaleerde emissieroutes.
Bij beide onderdelen kan gebruik worden gemaakt van de ervaring die is
opgedaan in bestaande projecten en initatieven op het gebied van
emissiebeperking.
Samenstelling expert meeting
De expert meeting kwam bijeen op 28 januari en 25 maart 2009 en bestond
uit de volgende personen:
Vertegenwoordigt Naam organisatie Naam persoon Aanwezig
Gewasbescherm.
middelenindustrie
Syngenta Crop Protection
Bayer
Bayer
Waterschappen Riverenland
Brabantse Delta
Zeeuwse Eilanden
Drinkwaterbedr. Duinwaterbedrijf Zuid-Holland
Duinwaterbedrijf Zuid-Holland
Agrariërs Nederlandse Fruittelers Organisatie
Gewasbescherm.
handel + adviseurs
ZLTO
Nederlandse Bond van Boomkwekers
St. Mineralen Middelen Meester / ZAJK
Centrale Adviesdienst Fruitteelt
DLV
Onderzoek PPO
PPO
PPO
PPO (namens NBvB)
Johan Henken
Jolanda Wijsmuller
Tom Smit
Ton van der Putten
René Rijken
Rien Klippel
Wim Oorthuizen
Mirja Baneke
Jaco van Bruchem
Janneke Zaneveld
Paul Venderbosch
R. v Nieuwenhuijzen
Jan van Mourik
Wilco Dorresteijn
Herman Helsen
Frank Nouwens
Marcel Wenneker
Fons van Kuik
28 januari
Aanwezig
25 maart
Projecten Zuiver Water i/d Bommelerwaard (DLV) Pieter Aalbers JA JA
Schone bronnen Schuttelaar & Partners
Schuttelaar & Partners
Schuttelaar & Partners
Léon Jansen (vz)
Jelmer Vierstra (toeh.)
Clemens Stolk (notul)
Karakteristiek voor de Schone bronnen-aanpak is dat steeds wordt uitgegaan
van stoffen die daadwerkelijk in het water worden aangetroffen. Om die
reden werden in de eerste expert meeting meetgegevens gepresenteerd door
twee waterschappen:
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
2/11
JA
JA
NEE
JA
JA
JA
JA
NEE
JA
JA
NEE
NEE
JA
NEE
JA
JA
JA
JA
JA
NEE
JA
JA
NEE
JA
JA
NEE
JA
NEE
JA
JA
JA
JA
NEE
NEE
JA
JA
JA
NEE
JA
JA
JA
JA

• meetgegevens Waterschap Rivierenland (Ton van der Putten)
• meetgegevens Waterschap Brabantse Delta (René Rijken)
In beide presentaties werden meetgegevens uit het reguliere
monitoringnetwerk getoond, alsmede uit gerichte projecten. De presentatie
van Waterschap Rivierenland richtte zich vooral op de fruitteelt, die van
Waterschap Brabantse Delta op de boomkwekerij.
Aangezien er al meerdere initiatieven en projecten lopen op het gebied van
emissiebeperking in de fruitteelt en boomkwekerij is een aantal personen
gevraagd om ervaringen uit deze projecten te delen. Dit betrof:
• project ‘Verbetering oppervlaktewater boomkwekerij Zundert’
(Janneke Zaneveld)
• diverse projecten van Waterschap Rivierenland (Ton van der Putten)
• project ‘Zuiver water in de Bommelerwaard’ (Pieter Aalbers)
Bijlage 1 bevat een beknopte samenvatting van de inhoud van bovenstaande
drie presentaties.
3 Mogelijke oorzaken van het probleem
De volgende oorzaken zijn genoemd voor insecticiden uit de fruit- en
boomteelt die in het water worden gevonden:
Puntemissies op en rond het erf
• morsen bij het mengen van middel en vullen van de spuit
• omspoelen en afvoeren van de lege verpakking
• intern schoonmaken en legen van de spuit
• extern schoonmaken van de spuit, incl. schoonmaken van de ruiten
van de tractor tijdens het spuiten
• spuitapparatuur die buiten in de regen staat gestald
• transportwater van de fruitsorteerinstallatie: dit mag niet meer
Diffuse bronnen
geloosd worden, maar waar blijft het dan nu?
• drift
o verkeerde spuittechniek
o dophoogte niet goed afgestemd op de hoogte van de bomen
o spuiten bij teveel wind
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
3/11

o windschermen die niet voldoende dicht zijn in het voorjaar
en najaar
• afspoeling (oppervlakkige afstroming)
• uitspoeling via drains
• verdamping en atmosferische depositie
Historische bronnen
• nalevering uit sediment
Bronaanpak
Naast de aanpak van emissieroutes pleiten verschillende experts ook voor een
bronaanpak. Hiermee wordt bedoeld dat een teler kritisch kijkt of het wel
nodig is om op dat moment te spuiten, welk middel hij kiest, of er niet-
chemische alternatieven zijn, enzovoort.
Belang van de verschillende emissieroutes
Spuitdrift en puntemissies op het erf (met name afspoelen van de spuit en
menselijke fouten) worden door de expert meeting beide gezien als meest
belangrijke emissieroute. Beide emissieroutes zouden volgens de
gezamenlijke inschatting van de experts de grootste bijdrage aan emissie
leveren.
Uitspoeling wordt door geen van de experts als belangrijke route genoemd
voor insecticiden en fungiciden.
Recente meetgegevens van PPO lijken uit te wijzen dat uitspoeling van
insecticiden via drains verwaarloosbaar is.
Het is onduidelijk in hoeverre verdamping vanaf het blad en atmosferische
depositie bijdraagt aan emissie van insecticiden uit de fruit- en boomteelt
naar het water. Het zou kunnen verklaren hoe bepaalde middelen in afgelegen
gebieden gevonden worden. Volgens een rapport van de EU-werkgroep
“FOCUS Air” is emissie als gevolg van drift normaal gesproken belangrijker is
dan depositie als gevolg van vervluchtiging en transport via de lucht, maar
heeft voor gewasbeschermingsmiddelen met een dampdruk hoger dan 10 -5 Pa
(bij 20°C en bij toediening op het gewas) een niet te verwaarlozen depositie
van het middel op het water tot gevolg. Het is echter nog niet duidelijk in
hoeverre verdamping bijdraagt aan depositie in nabijgelegen kavelsloten.
Historische bronnen zijn relatief onbelangrijk. Moderne
gewasbeschermingsmiddelen worden nauwelijks in het sediment
aangetroffen, ook in gebieden waar wel middelen in het oppervlaktewater
worden gemeten. Dit is ook gebleken in onderzoek dat eerder in het kader
van Schone bronnen is uitgevoerd naar carbendazim in het sediment (Van der
Lans & Beltman, 2008).
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
4/11

4 Mogelijke oplossingen
De volgende oplossingsrichtingen zijn door de expert meeting genoemd:
Puntemissies op en rond het erf
Drift
• Informatievoorziening en bewustwording over puntemissies
o De poster ‘elke druppel telt’ verspreiden onder
boomkwekerij- en fruitteeltbedrijven
o Stimuleren dat spuit op onverhard terrein wordt gestald
indien geen afdak beschikbaar is
o Voorlichting over afvoer van verpakkingen die niet goed
gereinigd kunnen worden
o Voorlichting over afvoer van middelen die over de datum zijn
• Formulering van middelen als vloeistof of granulaat in plaats van
poeder
• Stimuleren van verpakkingen waarvan het sluitzegel niet kan
wegwaaien
• Stimuleren van technische oplossing om overlopen van de spuittank
te voorkómen (bijvoorbeeld een vlotter in de tank of een
mechanisme in de vulslang dat dichtgaat door de tegendruk van het
water)
• Stimuleren dat op elk erf een goede vul- en spoelplaats aanwezig is
• Stimuleren van biofilters en biobedden als oplossing voor restvloeistof
• Oplossingen voor fruittransportwater:
o Uitrijden op perceel waar het fruit vandaan komt
(toegestaan in concept-Besluit landbouwactiviteiten)
o Onderzoek naar haalbare en praktische zuivering van
fruittransportwater
o Stimuleren dat langer gebruik wordt gemaakt van
fruittransportwater, zodat minder volume hoeft te worden
afgevoerd
• Verzamelen en uitwisselen van gegevens over doppen die gebruikt
kunnen worden op de axiaalspuit in de laanbomenteelt (contact
opnemen met de Technische Commissie Techniekbeoordeling van het
LOTV inzake het dossier dat voor de fruitteelt is opgesteld)
• Voorlichting over verbeterde spuittechniek (met name spuitdruk)
• Voorlichting over spuiten in relatie tot de windsnelheid
• Stimuleren van beter sluitende windhagen door:
o controles op sluiting
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
5/11

o stimuleren van goed onderhoud
o gebruik van vroeger sluitende soorten dan de els
(bijvoorbeeld haagbeuk)
o beloning in de vorm van flexibele datum voor
voorjaarstoepassing (in plaats van 1 mei); aan te kaarten bij
het Ministerie van LNV
• Gebruik van een mastspuit
Afspoeling
• Stimuleren dat kale grond (kopakker) wordt ingezaaid met gras
Uitspoeling via drains
• Inventarisatie van bestaande gegevens en daarna eventueel
aanvullende metingen aan drainwater, om het belang van uitspoeling
via drains voor emissie van insecticiden uit de fruit- en boomteelt
vast te stellen
Verdamping en atmosferische depositie
• Er is meer onderzoek nodig aan het belang van deze route voor
emissie naar nabijgelegen kavelsloten.
Historische bronnen
• Hiervoor zijn geen oplossingsrichtingen nodig
Bronaanpak
• Laagdrempelig beslissingsondersteunend systeem (BOS) gericht op de
fruit- en laanboomteelt, bijvoorbeeld een sms-dienst
• Ontwikkeling van niet-chemische alternatieven
5 Prioritering en uitwerking oplossingsrichtingen
Op basis van bovengenoemde mogelijke oplossingen heeft de expert meeting
de volgende oplossingsrichtingen uitgewerkt en gerangschikt op volgorde van
belangrijkheid:
1. Driftarme doppen voor de boomkwekerij. In de fruitteelt is veel
kennis opgedaan over het gebruik van driftarme doppen. In de
laanboomkwekerij is deze kennis nog niet beschikbaar, terwijl er wel
een wettelijke verplichting op driftbeperking geldt. Voorgesteld
wordt dat de NBvB in overleg met de NFO contact opneemt met de
Technische Commissie Techniekbeoordeling van het LOTV, zodat een
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
6/11

dossier kan worden opgesteld voor toelating van driftarme doppen in
de laanboomteelt.
2. Voorlichting over bestaande driftreducerende spuittechnieken. In
de fruitteelt zijn op dit moment reeds diverse maatregelen van
kracht om driftemissie tegen te gaan, zoals het gebruik van driftarme
doppen. Soms wordt echter nog bij verkeerde druk gespoten, of bij
teveel wind. Er is behoefte aan gerichte voorlichting om te laten zien
dat spuiten met driftreducerende doppen in combinatie met lage
druk effectief is, en dat spuiten bij teveel wind niet gunstig is voor
zowel de emissie als de plaagbestrijding.
3. Poster “elke druppel telt” verspreiden onder fruit- en
boomteeltbedrijven. Er is behoefte aan meer informatie en
bewustwording omtrent puntemissies op fruit- en
boomteeltbedrijven, zoals de juiste plek om de spuit te stallen.
Hiertoe dient de poster “elke druppel telt” ook actief in deze sector
verspreid te worden.
4. Ontwikkeling zuiveringsmethoden voor fruittransportwater.
Fruittransportwater mag volgens het concept-Besluit
landbouwactiviteiten worden uitgereden op het perceel waar het
fruit vandaan komt. Dit is echter een tussentijdse oplossing.
Bovendien biedt het geen oplossing voor fruitsorteerbedrijven die zelf
geen eigen fruitteelt hebben. Er wordt daarom onderzoek gedaan aan
zuiveringsmethoden voor fruittransportwater. Zo is er recent een
project gegund aan Grontmij en Alterra. Ook is er reeds een
installatie op de markt die gewasbeschermingsmiddelen in
fruittransportwater afbreekt onder invloed van UV-licht en ozon. Niet
bekend is echter hoe schadelijk de afbraakproducten zijn. Onderzoek
gericht op deze oplossingsrichting behoeft daarom prioriteit.
5. Laagdrempelig beslissingsondersteunend systeem gericht op de
fruit- en laanboomteelt. Verstandig middelengebruik, door alleen te
spuiten op moment dat bespuiting nodig is en effectief, kan bijdragen
aan de reductie van emissie van middelen naar het water. Een
belangrijk hulpmiddel hiervoor is het gebruik van
beslissingsondersteunende systemen (BOS). Voor de fruit- en
boomteelt dienen dergelijke systemen zeer laagdrempelig te zijn,
zodat telers niet iedere dag op de computer hoeven te kijken, maar
bijvoorbeeld een sms-waarschuwing krijgen op het moment dat een
ziekte de kop op dreigt te steken en bespuiting zinvol is.
6. Stimulering van gebruik van alternatieve middelen. Het gebruik van
niet-chemische middelen kan een bijdrage leveren aan vermindering
van emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar het water. Om
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
7/11

dergelijke alternatieven te ontwikkelen is in veel gevallen nog extra
onderzoek nodig.
7. Eerder sluitende windschermen. Sommige boomsoorten, zoals de
haagbeuk, sluiten eerder dan thans veel gebruikte soorten zoals de
els. Gebruik van dergelijke boomsoorten dient te worden
gestimuleerd. Daaraan gekoppeld zou de datum van eerste
voorjaarstoepassing van gewasbeschermingsmiddelen in de toelating
moeten worden geflexibiliseerd, zodat niet automatisch 1 mei de
datum is waarop middelen voor het eerst mogen worden toegepast.
8. Reductie volume fruittransportwater door langer gebruik. Als
fruittransportwater langer wordt gebruikt, draagt dat bij aan een
kleiner volume van vloeistof dat dient te worden afgevoerd.
Waterschappen en de NFO stimuleren daarom reeds dat
transportwater langer wordt gebruikt.
9. Stimuleren van goede vulplaats, biofilters en biobedden.
Momenteel hebben niet alle fruittelers een vul- en spoelplaats op het
erf. Een praktische en betaalbare inrichting voorkomt dat restanten
of gemorste hoeveelheden in het milieu terecht komen. Het
opgevangen restwater kan vervolgens in een biofilter verwerkt
worden. Een biobed kan bestaan uit een vaste onverharde plaats
waar de trekker of spuit steeds wordt gestald. Op die plek
ontwikkelen zich mogelijk micro-organismen die aangepast zijn aan
de gebruikte gewasbeschermingsmiddelen en deze in zeker mate
afbreken. Deze plek dient niet dichtbij een sloot te zijn gelegen.
10. Stimulering aanschaf mastspuit. Een mastspuit of torenspuit heeft
rechtop staande spuitbomen tot 7 m hoog en geeft een betere
verdeling én minder emissie van de spuitvloeistof in de
laanboomteelt dan een axiaalspuit. Aanschaf is echter een kostbare
aangelegenheid. Coöperatieve aanschaf wordt door de expert
meeting niet als reële oplossing gezien, subsidiëring via VAMIL wel.
Hiertoe dient de mastspuit te worden opgenomen op de lijst van
subsidiabele producten onder de VAMIL-regeling.
11. Controles op windschermen. Windschermen in de fruitteelt dienen
zodanig onderhouden te worden dat ze daadwerkelijk driftemissie
naar het water tegengaan. Indien de bomen zover worden
teruggesnoeid dat er van een windscherm nauwelijks nog sprake is,
vervult het windscherm zijn functie niet. Voorlichting en handhaving
hierop kunnen hierin verandering brengen.
12. Stimuleren van andere formuleringen dan poeders. Poeders kunnen
makkelijk verstuiven of schuimen bij het vullen, waardoor middel
naar het water kan weglekken. Bij vloeibare formuleringen en
granulaten speelt dit risico minder omdat ze gemakkelijker zijn aan
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
8/11

te lengen. Nieuwe middelen worden veelal als granulaat of als
vloeibaar middel aangeboden. Met name sommige ‘oude’ middelen
zijn echter nog wel als poeder op de markt, hoewel de teler ook voor
die middelen vaak ook kan kiezen voor een andere formulering. De
expert meeting vindt het niet nodig om poeders te verbieden maar
wil wel een signaal afgeven.
13. Onderzoek naar het belang van verdamping. De EU-werkgroep
Focus Air doet onderzoek naar het belang van verdamping en
atmosferische depositie als emissieroute naar het water. De
resultaten van dit onderzoek zijn echter nog niet vertaald in een
beoordelingscriterium, omdat er nog geen consensus over is. Het is
nog niet duidelijk in hoeverre verdamping bijdraagt aan depositie in
nabijgelegen kavelsloten. De expert meeting wil graag het signaal
afgeven dat meer onderzoek hieraan nodig is.
De overige mogelijke oplossingsrichtingen uit paragraaf 4 hebben geen
prioriteit gekregen van de expert meeting en zijn van de lijst afgevallen.
Het voorstel om fabrikanten te stimuleren verpakkingen te ontwerpen
waarvan het sluitzegel niet kan wegwaaien valt af omdat de expert meeting
ervan uit gaat dat deze oplossingsrichting dankzij marktwerking vanzelf zijn
intrede zal doen.
6 Referenties en literatuur
• Beltman, W.H.J., J. Groenwold en M. Leistra (2006). Concentraties
van bestrijdingsmiddelen in transportwater bij nat sorteren van fruit.
Alterra rapport 5233323/1.
• www.bestrijdingsmiddelenatlas.nl
• Van Eerdt, M.M. & H. van Zeijts (2006). Tussenevaluatie van de nota
Duurzame Gewasbescherming. Milieu- en Natuurplanbureau.
• Van der Lans, A. & W. Beltman (2008). Nalevering van carbendazim
uit slootbodems in bollenteeltgebieden: de rol van nalevering uit
slootbodems bij het ontstaan van normoverschrijdingen in
oppervlaktewater. PPO rapport 3234037707-1.
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
9/11

Bijlage 1 Projecten gericht op
emissiebeperking in de fruitteelt en
boomkwekerij
Project ‘Verbetering oppervlaktewater boomkwekerij Zundert’ (Janneke
Zaneveld, ZLTO)
Het project ‘Verbetering oppervlaktewater boomkwekerij Zundert’ is ontstaan
naar aanleiding van metingen die Waterschap Brabantse Delta verrichtte in
een sloot die ontspringt in een Nederlands natuurgebied en daarna door een
boomkwekerijgebied stroomt. De stoffen die werden gevonden konden vrijwel
uitsluitend afkomstig zijn uit de boomkwekerijbedrijven in dat gebied.
In het project is aandacht voor (1) grasranden op kopakkers, (2) recirculatie
containerteelt, (3) beukenbladluisbestrijding, en (4) meeldauwbestrijding.
Gras inzaaien op kopakkers reduceert de afstroming en vergroot de
draagkracht van de grond, waardoor die minder snel kapot wordt gereden.
Bevordering van het gebruik van recirculatiewater in de containerteelt
reduceert de directe afvloeiing van de containervelden en vermindert het
gebruik van kostbaar grondwater. In de beukenbladluisbestrijding en de
meeldauwbestrijding wordt gestreefd naar reductie van drift en oppervlakkige
afstroming door optimaliseren van het spuitmoment en gebruik van optimale
spuittechniek. Dit laatste gebeurt via participatieve demonstratieprojecten,
waarin telers zelf zoeken naar de beste methode.
Projecten van Waterschap Rivierenland (Ton van der Putten, Waterschap
Rivierenland)
Waterschap Rivierenland heeft diverse projecten op het gebied van
emissiebeperking in de fruit- en boomteelt:
• Ontwikkelen van classificatiesysteem voor driftarme doppen voor de
fruitteelt: Anders dan in de akkerbouw bestaat er nog geen
classificatiesysteem voor driftarme doppen. Zo’n systeem zal driftreductie
bevorderen, zeker wanneer in de toelating van middelen wordt bepaald
dat deze alleen gebruikt mogen worden in combinatie met driftarme
doppen.
• ‘Residu-vrij fruit’: Als er van de markt een signaal uitgaat dat er behoefte
is residu-vrij fruit, zal dat bijdragen aan een reductie in het gebruik en
dus ook de emissie van gewasbeschermingsmiddelen. Om residu-vrij fruit
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
10/11

te kunnen produceren mag in de laatste 10 weken voor de pluk niet meer
worden gespoten. Er zijn dan wel alternatieven nodig.
• Stimulering gebruik kalkmelk: Kalkmelk is een alternatief middel tegen
vruchtboomkanker. Het wordt toegepast via de beregeningsinstallatie, die
hiervoor wel eerst geschikt moet worden gemaakt. Dit kost enkele
honderden euro’s. Waterschap Rivierenland stelde hiervoor tot 2009 een
vergoeding beschikbaar. Belangrijker is nog dat de telers vertrouwen
hebben in de werkzaamheid van het middel. Op dit moment wordt 400
hectare bespoten met kalkmelk. De telers die zijn overgestapt haken niet
af.
• Onderzoek zuivering fruittransportwater: Fruittransportwater is afvalwater
dat behoorlijke hoeveelheden gewasbeschermingsmiddelen kan bevatten
en bij lozing puntemissies kan veroorzaken. Er wordt onderzoek gedaan
naar zuiveringstechnieken.
• Innovatief weerpalen- en waarschuwingssysteem: Dit is een
projectvoorstel dat Waterschap Rivierenland samen met andere partijen
heeft ingediend voor financiering uit het KRW-innovatiefonds. Het richt
zich op emissiereductie door het gebruik van beslissingsondersteunende
systemen in de fruit- en boomteelt.
• Biologische bestrijding appelbloedluis: In dit project is onderzoek gedaan
naar de inzet van natuurlijke vijanden van appelbloedluis, als alternatief
voor chemische bestrijding.
• Stimulering gebruik milieu-effectkaarten: Iedere teler maakt zelf een
keuze over het te gebruiken middel, maar informatie over de
milieueffecten kunnen hem wel helpen in zijn keuze. Deze aanpak richt
zich niet op emissieroutes maar vermindert wel de milieubelasting.
• Schone sloot naast de boomgaard: In dit project werden telers
gestimuleerd om de laatste bomenrijen naast de sloot te vervangen door
resistente rassen, die minder of geen bespuiting nodig hebben.
Zuiver water in de Bommelerwaard (Pieter Aalbers, DLV)
In het kader van bovengenoemd project is onder andere gezocht naar
alternatieven voor de bestrijding van appelbloedluis. De onderzochte
alternatieven waren natuurlijke vijanden (sluipwespen, oorwormen en
lieveheersbeestjes), minerale oliën en andere insecticiden. Nadeel van
minerale oliën is dat deze ook in het water worden teruggevonden, en dat het
gebruik van deze middelen om deze reden inmiddels ook is ingeperkt. Uit het
onderzoek kwam een nieuw middel, dat nog geen toelating heeft, als één van
de beste alternatieven naar voren.
Het project is genomineerd geweest voor de Innovatieprijs
Gewasbescherming.
26 mei 2009 Factsheet insecticiden in fruitteelt en boomkwekerij
11/11