Untitled - Jan Haveman

© Deze Jaargang Belijdeniscatechese is geschreven door W.Kuipers en J.Haveman voor 

de Gereformeerde kerk de Open Poort te Hattem-Noord, 2007-2008

Catechese Op weg naar belijdenis Gereformeerde kerk de Open Poort Hattem-Noordxxxxx 

Inhoud 

0) Wie ben jij? 

1) Geloven en belijden 

2) Ken jezelf 

3) God leren kennen 

4) God leren kennen: de Vader 

5) God leren kennen: de Zoon 

6) God leren kennen: de heilige Geest 

7) Jouw vrucht en gaven van de Geest 

8) De kerk – jouw leven?! 

9) Waar ben je kerk voor? 

10) Kerkgeschiedenis: Afscheiding, Doleantie, Vereniging 

11) Kerken op rij 

12) Jouw uitverkiezing 

13) Jij gereformeerd?! 

14) Jij en je belijdenis 

15) Je bent gedoopt – nu nog avondmaal vieren! 

16) Jij en je omgang met de Here 

17) Jij en je toekomst(verwachting) 

18) Jij het bijbels vrouwbeeld 

19) Leiding van God in je leven 

20) Huwelijk en samenwonen 

21) Belijdenis doen


Les 0 Wie ben jij!? handleiding 

Doelstelling: kennismaking 

nagaan hoe de catechisanten tegen zichzelf c.q. de mens aankijken 

catechisanten moeten positief kunnen verwoorden wat het doel van hun 

leven is 

Kennismaking 

In deze les gaat het over wie jij bent. Vertel iets over jezelf, wat je doet, wat 

je hobby’s zijn, etc 

Verwachting en doelen 

Vertel wat je van dit jaar, deze catechese verwacht en wat je eigen doel is 

Catecheet: iets vertellen over opzet en doel van deze cursus 

- niet eerder belijdenis doen dan dat je het ook echt zelf van harte wil 

- samen groeien, openheid naar elkaar toe, ruimte voor vragen 

- gesprekken met ouderlingen (paper volgt) 

- losse lessen, af en toe een thuisopdracht, presentatie of les in een andere 

catechisatiegroep, belijdeniskamp, geloofsbelijdenis op 15 juni 2008 

Terug naar het onderwerp van deze les: Wie ben jij!? 

Denk na over de vragen ´Waarvoor leef jij´ en ´Wat is de zin van jouw leven´. 

Antwoorden inventariseren, niet beoordelen. 

Wie ben jij voor God? 

Zoek de genoemde bijbelgedeelten op en probeer er een conclusie uit te 

trekken. 

Aspecten: beeld van God, beheer van de schepping, tot eer van God, voor God 

bestemd 

Mens als relationeel wezen 

4 zijden van de gereformeerde antropologie kort bespreken 

Hoe kijk je naar jezelf? 

Schrijf je gaven op (de dingen waar je goed in bent) en wat je graag bij jezelf 

zou willen veranderen. 

Laat buurman/vrouw een positieve eigenschap van je noemen. 

Aspecten: positief zelfbeeld? Hoe de maatschappij tegenwoordig gefocust is op 

uiterlijk/beeldvorming. Wie je mag zijn in Jezus Christus.


Les 0 Wie ben jij!? werkblad 

Kennismaking 

In deze les gaat het over wie jij bent. Vertel iets over jezelf, wat je doet, wat 

je hobby’s zijn, waar je goed in bent, en waar juist niet. 

Verwachting en doelen 

Vertel wat je van dit jaar, deze catechese verwacht en wat je eigen doel is 

Belangrijke dingen voor dit seizoen: 

• doe niet eerder belijdenis dan dat je het ook echt zelf van harte wil 

• samen groeien, openheid naar elkaar toe, ruimte voor vragen 

• gesprekken met ouderlingen (paper volgt) 

• losse lessen, af en toe een thuisopdracht, presentatie of les in een 

andere catechisatiegroep, belijdeniskamp, geloofsbelijdenis op 14 juni 

2009 

Wie ben jij!? 

Denk na over de vragen ´Waarvoor leef jij´ en ´Wat is de zin van jouw leven´. 

Wie ben jij voor God? 

Zoek deze bijbelgedeelten op en probeer er een conclusie uit te trekken. 

Genesis 1:27,28 

Psalm 8 (vooral vers 6,7) 

Romeinen 7:21-25 

1 Korintiërs 8:6 

Mens is relationeel wezen 

Hoe kijk je naar jezelf? 

Schrijf je gaven op (de dingen waar je goed in bent) en wat je graag bij jezelf 

zou willen veranderen c.q. waarin je zou willen groeien. 

Ik


Les 1 Geloven en belijden handleiding 

Terugkomen op vorige les: waarvoor leef jij? 

Nogmaals lezen 1 Korintiërs 8:6. Daarmee de brug leggen naar geloof. 

Hoe kan het dat jij gelooft (of niet?) 

Vergl. Johannes 6:44 

Wat geloof je 

Schrijf eens op wat de kern van je geloof is 

Wat is geloven? 

Probeer in tweetallen een antwoord te formuleren op deze vraag. 

Kijk ook naar Zondag 7 HC (en de teksten daarbij) 

Aantekeningen: Geloven=reageren. Geloven=vertrouwen. Geloven=overgave. 

Citaat Maarten Luther: Geloof is een levend, moedig vertrouwen op Gods 

genade, zo zeker dat een man zijn leven er duizendmaal op zou willen zetten. 

Het maakt iedereen blij en vrijmoedig (...) bereid en vreugdevol om zonder 

dwang het goede te doen aan allen, om iedereen te dienen, om alles te lijden 

in liefde en lofprijs aan God die hem deze genade heeft betoond. 

Wat heb je aan je geloof? 

Leg aan een (niet gelovige) vriend(in) uit waarom jij gelooft en wat het 

voordeel daarvan is. 

,,Geloven is voor domme mensen.´´ 

Karl Marx: ,,Godsdienst is opium voor het volk.´´ 

Reageer op deze stellingen. Zet argumenten voor en tegen tegenover elkaar. 

Is geloven vooral een kwestie van gevoel? 

Wat denk je? 

Lees Matteus 10:32,33 

Wat zegt dit woord van Jezus jou?


Les 1 Geloven en belijden werkblad 

Wat geloof je 

Schrijf eens op wat de kern van je geloof is 

Wat is geloven? 

Probeer in tweetallen een antwoord te formuleren op deze vraag. 

Kijk ook naar Zondag 7 HC (en de teksten daarbij genoemd) 

Aantekeningen: 

Wat heb je aan je geloof? 

Leg aan een (niet gelovige) vriend(in) uit waarom jij gelooft en wat het 

voordeel daarvan is. 

,,Geloven is voor domme mensen.´´ 

[Karl Marx: ,,Godsdienst is opium voor het volk.´´] 

Reageer op deze stellingen. Zet argumenten voor en tegen tegenover elkaar. 

VOOR: 

Is geloven vooral een kwestie van 

gevoel? 

Wat denk je? 

Lees Matteus 10:32,33 

Wat zegt dit woord van Jezus jou? 

TEGEN:


Les 1 Geloven en belijden bijlage 

10 redenen 

waarom niemand om God heen kan: 

1) het leven 

Als je om je heen kijkt, ziet alles er ingenieus uit. 

Geen designer of architect is ook ooit maar in de buurt 

van het ontwerp gekomen van de schepping. En dat 

geldt dan in het bijzonder voor de schepping van het 

leven. Het is mensen nog nooit gelukt om van dode 

materie levende wezens te maken. Achter het leven 

moet dus wel een Schepper zitten! 

2) het heelal 

Als je naar het heelal kijkt en de afstanden op je laat 

inwerken, is dat wel een bewijs dat er meer is dan 

alleen het hier en nu. Het zit zo kunstig in elkaar, dat 

kan niet toevallig zijn. Er moet iemand zijn die tijd en 

ruimte overstijgt en die de grondlegger is van dat 

enorme heelal. 

3) moraal 

Als je met iemand uit een totaal andere cultuur in 

contact komt, dan blijkt vaak dat je ondanks al die 

verschillen toch ongeveer dezelfde gedachten hebt 

over goed en kwaad. Onderzoek heeft aangetoond dat 

in verschillende culturen onafhankelijk van elkaar een 

aantal basisprincipes aanwezig zijn, die te maken 

hebben met wat goed is en wat fout. Die rode draad 

moet wel wijzen naar een hogere norm van goedheid. 

4) denken 

Ons verstand is iets enorms. Wetenschappelijk kunnen 

we bijna alles aan. Bijna alles: want elke keer moet 

ook de wetenschap weer erkennen dat zij net niet in 

staat is alles in schema te brengen. Er moet dus 

iemand zijn die groter is dan wij mensen met zń allen 

kunnen bedenken. Iemand ook die ons verstand heeft 

gemaakt. 

5) liefde 

In het dagelijks leven lijkt alles te gaan om zakelijke 

afspraken en logische verbanden. Als je dieper kijkt, 

blijkt de diepste drijfveer en motivatie van mensen 

verder te gaan. Uiteindelijk heeft ieder mens een 

diepe behoefte aan genegenheid, aan liefde. Dit komt 

direct voort uit onze afhankelijkheid van onze 

Schepper en onze Vader, die ons eerst heeft liefgehad. 

6) begin 

We weten allemaal vanuit de dagelijkse praktijk dat 

iets niet zomaar kan ontstaan of bewegen. De wereld 

heeft ook zichzelf niet in beweging gezet. Er moet 

iemand zijn geweest die er een begin mee heeft 

gemaakt. 

7) doel 

Vraag eens aan anderen wat hun levensdoel is. 

Iedereen zal wat noemen: leuke man/vrouw 

ontmoeten, aantrekkelijke baan, kinderen krijgen, iets 

betekenen voor anderen, etc. Als je verder vraagt: ís 

dat echt het doel van je leven?´, zullen de meeste toch 

erkennen dat er ook doelen zijn buiten ons eigen 

leven. Blijkbaar geeft alleen dit leven niet de 

uiteindelijke voldoening die we allemaal zoeken. God 

wil ons een hoger doel geven. 

8) wonderen 

Vrijwel iedereen heeft er van gehoord: verhalen die we 

eigenlijk niet kunnen begrijpen. Die te bijzonder zijn 

om het toeval te noemen. Het is eigenlijk raar dat 

mensen eerder geneigd zijn iets toeval te noemen dan 

een ingrijpen van God. Wonderen gebeuren en als er 

wonderen gebeuren, moet dit wel wijzen op het 

bestaan van God. 

9) zoektocht 

Ieder mens kent wel het gevoel dat íe iets mist, zoals 

het gevoel je vader of moeder kwijt te zijn en tegelijk 

weten dat deze nog ergens op aarde rondloopt. Wat 

een onrust! Zo iemand zal er alles voor over hebben 

zń vader of moeder te vinden. Dit gevoel hebben we 

omdat we naar Gods beeld geschapen zijn en eigenlijk 

diep in onszelf een verlangen hebben om ons te 

spiegelen aan dat beeld. Augustinus zei: Onrustig is ons 

hart, totdat het rust vindt in U. 

10) Jezus 

Eigenlijk is de persoon Jezus Christus het argument bij 

uitstek. Het leven dat Hij heef geleefd en de manier 

waarop Hij zichzelf heeft opgeofferd in het belang van 

ons mensen, dat is zo bijzonder. Dat zal een gewoon 

mens toch nooit doen!? Dat moet wel God zijn! 

De redenering van Blaise Pascal 

(belangrijk filosoof) 

Stel dat de wereld zoń 1000 religies en 

levensbeschouwingen kent. Pakweg 100 daarvan 

beloven eeuwig heil en eeuwige straffen in de 

een of andere vorm. Kiest men niet voor 1 van 

deze religies, dan is het zeker dat men van geen 

van deze beloften kan profiteren en is de kans 

groot dat men – als 1 van deze religies waar is – 

zal moeten lijden onder de straffen. Wie echter 

kiest voor de ware religie, kan tegen een 

betrekkelijk geringe investering groot geluk 

oogsten. De kans dat men goed kiest, is niet 

groot: slechts 1%. Niettemin is zoń kans groter 

dan nul en het is dus redelijker om ten minste 1 

van deze religies aan te hangen dan helemaal 

geen, of een religie die niets belooft of dreigt 

voor de eeuwigheid. Een computer zou het dan 

ook wel weten. De reden dat geen mens 

overtuigd wordt door zoń redenering, terwijl 

tallozen graag een gokje wagen in de loterij 

(waar de winstkansen vele malen kleiner zijn), 

ligt simpelweg hierin, dat mensen geen zuiver 

rationele wezens zijn. Hun verstand, zegt Pascal, 

wordt aangestuurd door verborgen motieven, 

invloeden, verleidingen e.d.


Les 2 Ken jezelf handleiding 

Doelstelling: de catechisant bezit zelfkennis zodat íe weet hoe hij er (van zichzelf) voor 

God voorstaat; kan zń eigen sterke en zwakke kanten benoemen; weet wat zonde is en 

hoe erg dat is, wat aanvechting en aantrekkingskracht van het kwaad is; en hoe hij de 

strijd daartegen aan kan gaan. 

Beeld van God!? 

Wat herken je er bij jezelf en bij anderen van dat je beeld van God bent? Wat zijn 

je eigen sterke en wat je zwakke kanten? 

Durf je, wil je daar over praten? Probeer het in ieder geval voor jezelf helder te 

hebben waar je zwaktes en je valkuilen liggen. 

Aspecten: waar gaat het goed, waar mis? Waar ligt dat aan, hoe komt dat? 

(Vergl. Art 12 NGB) 

Wat is zonde? 

Probeer eens te verwoorden wat je daar onder verstaat. 

Dit begrip is in het taalgebruik uitgesleten. Zonde is niet zozeer ´regels 

overtreden´, als wel éen relatie kapot maken´. Probeer de effecten te benoemen 

voor iedere relatie waarin je staat (zie vorige les). Oerzonde is als God willen zijn 

= het zelf voor het zeggen willen hebben. Wat herken je daarvan, maak concreet? 

Visies op zonde 

Reageer op de volgende visies: 

• romantisch: iedereen heeft nog een ´blanke pit´ over 

• oppervlakkig: het is iets van zware criminelen en corrupte politici 

• oordelend: het is iets wat andere mensen doen 

Wat vindt God ervan? 

Lees de teksten en probeer het daarna zelf te verwoorden 

Genesis 3:14-19 

Psalm 51:7 


1 Johannes 1:6-10 

Waarom is de zonde zo erg? 

Leg ook een link met het kruis 

Spanning in je leven 

Wat herken jijzelf van Romeinen 7:21-25? 

Stellingen 

Reageer op de volgende stellingen: 

1) Zonde is het missen van je doel 

2) We worden geen zondaars omdat we zondigen, maar zondigen omdat we 

zondaars zijn 

3) Zwak zondebesef leidt tot een zwak geestelijk leven 

4) Zonde – kan ik er wat aan doen!?


Les 2 Ken jezelf werkblad 

Beeld van God!? 

Wat herken je er bij jezelf en bij anderen van dat je beeld van God bent? 

Wat zijn je eigen sterke en wat je zwakke kanten? 

[Durf je, wil je daar over praten? Probeer het in ieder geval voor jezelf helder te 

hebben waar je zwaktes en je valkuilen liggen.] 

Wat is zonde? 

Probeer eens te verwoorden wat je daar onder verstaat. 

Visies op zonde 

Reageer op de volgende visies: 

• romantisch: iedereen heeft nog een ´blanke pit´ over 

• oppervlakkig: het is iets van zware criminelen en corrupte politici / 

íedereen zondigt toch!´ 

• oordelend: het is iets wat andere mensen doen 

Wat vindt God ervan? 

Lees de teksten en probeer het daarna zelf te verwoorden 

Genesis 3:14-19 

Psalm 51:7 


1 Johannes 1:6-10 

Waarom is de zonde zo erg? 

Leg ook een link met het kruis 

Spanning in je leven 

Wat herken jijzelf van Romeinen 7:21-25? 

Stellingen 

Reageer op de volgende stellingen: 

1) Zonde is het missen van je doel 

2) We worden geen zondaars omdat we zondigen, maar zondigen omdat we 

zondaars zijn 

3) Zwak zondebesef leidt tot een zwak geestelijk leven 

4) Zonde – kan ik er wat aan doen!?


Les 3 God leren kennen handleiding 

Doelstelling: de catechisant kan onder woorden brengen wat zń eigen godsbeeld is en 

hoe dat is gevormd. Hij weet ook dat de cultuur invloed heeft op zijn godsbeeld en hij 

kan daar op een goede manier over nadenken. Hij weet wat het is, God kennen, en hoe 

hij dat steeds beter kan leren. 

Welk beeld heb jij van God. Wie is God voor jou? 

Probeer dat eens voor jezelf te verwoorden. 

Antwoorden inventariseren en bespreken, niet direct beoordelen. 

Ook ingaan op de vraag: hoe kom je aan je godsbeeld? Hoe ontstaat dat? Invloed 

van de zonde, beperktheid van de mens, gevaar van overtreding 2 e gebod. 

Hoe kijken anderen naar God? 

• God als iets (Ietsisme; onpersoonlijk) 

• God als Sinterklaas 

• God als big brother 

• God als angstaanjagende vader 

• God als horlogemaker- Deïsme. Verlichting 

• God als ontwerper. Intelligent Design 

• God als therapeut. De graag vergevende vader. Voel je goed met God die liefde is. 

In de geschiedenis: 

Marcion: God van het OT is niet dezelfde als die van het NT 

Moderne theologen: Kuitert (álle spreken over Boven komt van beneden´) 

Velen hebben na Auschwitz het geloof in een persoonlijke god verloren. 

Drie vormen: 

Theïsme God heeft alles gemaakt (Jodendom, Christendom, Islam) 

Pantheïsme God is alles, onpersoonlijke God die letterlijk het heelal is (Hindoeisme, 

New age) 

Atheïsme Er is geen god. Humanisme 

Wat is eigenlijk God kennen? 

Niet zozeer: veel van Hem (af) weten, als wel een relatie met Hem hebben en 

daarin groeien 

Hoe kun je God leren kennen zoals Hij is? 

1) Vergelijk met een diamant: heel veel facetten. 

2) Er bestaat geen definitie van God. Wat we van God weten leren we uit de bijbel. 

We dienen bescheiden te zijn: heel snel doe je God tekort. 

Wat zeggen de volgende bijbelteksten over het omgaan met God? 

Exodus 3:13,14 

Leviticus 20:26 

Prediker 5:1 

Psalm 111:9 

Johannes 8:19


Les 3 God leren kennen werkblad 

Welk beeld heb jij van God. Wie is God voor jou? 

Probeer dat eens voor jezelf te verwoorden.Hoe kom je aan zoń godsbeeld? 

Hoe kijken anderen naar God? 

God als: 

• Iets (Ietsisme; onpersoonlijke godheid) 

• Sinterklaas (Hij geeft je wat je vraagt) 

• Big Brother (Hij houdt je constant in de gaten) 

• Autoritaire vader (Hij duldt geen tegenspraak) 

• Vader als kameraad 

• Horlogemaker (Deïsme: Hij zet alleen alles in beweging) 

• Ontwerper (Intelligent Design) 

• Therapeut (voel je goed) 

In de geschiedenis: 

Marcion: God van het OT is niet dezelfde als die van het NT 

Moderne theologie: Kuitert (álle spreken over Boven komt van beneden´) 

Velen hebben na Auschwitz het geloof in een persoonlijke god verloren. 

Drie vormen: 

Theïsme God heeft alles gemaakt (Jodendom, Christendom, Islam) 

Pantheïsme God is alles, onpersoonlijke God die letterlijk het heelal is (Hindoeisme, 

New age) 

Atheïsme Er is geen god. Humanisme 

Wat is eigenlijk God kennen? 

Hoe kun je God leren kennen zoals Hij is? 

Wat zeggen de volgende bijbelteksten over het omgaan met God? 

Exodus 3:13,14 

Leviticus 20:26 

Prediker 5:1 

Psalm 111:9 

Johannes 8:19


Les 3 God leren kennen bijlage 

Uit: Aad Kamsteeg – Dit is mijn passie. Hartstocht voor God 

Dode orthodoxie heeft er geen benul van wat die woorden betekenen. Dode orthodoxie is 

ontspoorde rechtzinnigheid, een gevaar dat altijd op de loer ligt. Hoe dode orthodoxie eruitziet? 

Mensen geloven rotsvast in de Waarheid. Als je hen vragen stelt over hun kennis van de Bijbel of 

over de confessie geven ze de juiste antwoorden. Maar de Waarheid heeft hun eigen leven niet 

veranderd. Hun geloofsleven kent weinig vreugde. Er is niet zelden sprake van zelfvoldaanheid, 

waarbij men uiterst kritisch is over anderen. Geestelijke matheid is troef en er wordt weinig van 

de Heilige Geest verwacht. Vaak staat het gebedsleven op een laag pitje. Uitbrekende zonden 

heeft men aardig onder controle gekregen. Maar er is weinig heiliging van binnenuit. 

De hedendaagse puritein J.I.Packer zegt in dat verband dat er veel kennis is over God, maar 

weinig kennis van God. "Men kan veel kennis over God bezitten, zonder kennis van God. We 

ontdekken in ons zelf diepgaande interesse in theologie: We lezen theologische boeken en 

apologieën.We duiken in de kerkgeschiedenis. Wij bestuderen de belijdenisgeschriften. Toch 

zegt dit alles niets over onze kennis van God." En andersom: "Zonder veel kennis over God te 

hebben, kan men toch heel godvruchtig leven (kennis van God hebben). Hun theoretische kennis 

is wellicht beperkt. Maar ze hebben geleerd met God te leven." 

Hoe weet ik of ik kennis van God heb? Packer lanceert vier criteria waaraan ik mij kan testen. 

Mensen die God kennen a) zetten zich volledig voor Hem in, b) denken groot over Hem, c) geven 

blijk van grote moed voor Hem, en d) vinden innerlijke vrede in Hem. 

Duidelijk is dat het bij 'kennen van' om veel méér gaat dan om verstandelijk weten. Zo spreekt 

ook Paulus daarover in zijn indrukwekkende gebed voor de gemeente van Efeze. 

In de vroege jaren zestig van de eerste eeuw is Efeze een havenstad, gelegen waar de 

Caysterrivier uitmondt in de Egeïsche Zee, in het voormalige Klein-Azië, het huidige West-Turkije. 

In de stad leeft veel occult geloof. Er worden nogal wat duistere machten aanbeden. Efeze is de 

stad van Artemis of Diana, de godin van de vruchtbaarheid. Het religieuze leven is sterk gericht 

op keizercultus, op beeldenverering en zwarte kunst zoals spiritisme en het gebruik van 

amuletten. Midden in de stad bevindt zich een enorm bordeel. Tegenover zoveel zuigkracht van 

verleiding redt een christen het niet met dode orthodoxie. 

Daarom gebruikt Paulus in zijn gebed voor de kerk van Efeze een uitdrukking die aangeeft dat 

geloven een levende zaak van het hart is. "Ik bid dat u in staat zult zijn te bevatten hoe breed en 

hoe lang, hoe hoog en hoe diep de liefde van Christus is. en te begrijpen dat die liefde elke 

kennis te boven gaat. Moge u geheel vervuld worden van de volheid van God.´´ 

Lees niet over dat 'te bevatten' heen. In het Grieks staat een woord dat in het Engels vertaald is 

met to grasp. Dat is een synoniem voor to be emóushed, erdoor overweldigd worden, je hart is 

ermee gevuld. Maar let ook op dat begrip 'kennen'. In de Bijbel gaat het bij 'kennen' altijd om 

iets persoonlijks, om ervaring, om bevinding. Het verstandelijke is nooit doel in zichzelf. Kennen 

betekent in de Schrift 'houden van'. Bij kennen gaat de waarheid schijnen in je leven. Je geniet 

ervan, je drinkt het levende water in. Paulus zegt dat wie zich zo onderdompelt in de liefde van 

Christus vervuld wordt van de volheid van God. Dat laatste is het allerhoogste wat met een mens 

kan gebeuren. Want wat is die volheid van God? God is liefde. Hij straalt volmaakte heiligheid uit, 

gerechtigheid, barmhartigheid, genade, zorgzaamheid, aandacht, wijsheid, vrijgevigheid, kracht, 

vergevingsgezindheid. Noem maar op. God is als een diamant. Van welke kant je Hem ook nadert, 

altijd is Hij schitterend. Van die volheid kan ook ik vol worden. Geloof ik dat? 

Denk aan een spons. Dompel een spons in olie en ze wordt er vol van. En het gevolg? Leg de spons 

in water en er dringt geen druppel in door. Waarom zal er in de hemel en op de nieuwe aarde 

niet meer worden gezondigd? Omdat God dan alles in allen is. Geestelijke groei houdt in dat ik 

daar in het hier en nu al een begin mee maak. 

De puritein Stephen Charnock (1628-1680) omschrijft dat laatste zo: ,,Gedachten geoefend op 

Hem, leiden tot genegenheid voor Hem, die ons hart ertoe brengt Hem tot maatstaf en doel te 

maken. Hoe meer we binnenkomen in Gods aanwezigheid, hoe meer we Hem aanhangen met onze 

genegenheid, met des te meer kracht en levendigheid zal een waar besef van God in ons groeien, 

en dingen voorkomen die Hem onteren en onze ziel verlagen.´´


Les 4 God leren kennen: de Vader handleiding 

Doelstelling: de catechisant kan onder woorden brengen wat het betekent dat God 

(zijn/haar) Vader is, is zich bewust van hoe dat beeld tot stand is gekomen, kan op een 

evenwichtige manier omgaan met vragen over het lijden in deze wereld in relatie tot de 

almacht van God, en kan onder woorden brengen wat het is je toe te wijden aan God. 

Vaderbeeld 

Vul het schema in van wat ´vader´ bij je oproept als het gaat om je aardse en je 

hemelse vader. Wat heeft dat beeld beïnvloed, en wat is het wezenlijke verschil 

tussen beide? 

´Vader´ in de bijbel 

Zoek de teksten op en trek conclusies. 

Vader van de Here Jezus 

Lees de teksten uit Johannes. Wat kun je daaruit leren? Staat dat op een lijn met 

hoe wij God Vader mogen noemen? 

Vergelijk ook Zondag 9 HC 

Almachtige Vader 

Wat betekent dat voor jou? Waar loop je tegenaan als je gelooft dat God 

almachtig is? 

Aspecten: lijden in de wereld. Geloven dat God geen deïst is. Menselijke 

verantwoordelijkheid. 

Overgave 

Wat betekent Romeinen 12:1 voor jou? Hoe geef je dat in het dagelijkse leven 

vorm en inhoud?


Les 4 God leren kennen: de Vader werkblad 

Vaderbeeld 

Waar denk jij aan bij Vader? 

Aardse vader : Hemelse Vader: 

Wat heeft dat beeld beïnvloed, en wat is het wezenlijke verschil tussen beide? 

´Vader´ in de bijbel 

Zoek de teksten op en trek conclusies. 

Deuteronomium 32:6 

Jesaja 63:16 

Hosea 11:1-3 

Maleachi 1:6 

Lucas 15:11-32 

Vader van Jezus 

Welke conclusies kun je trekken uit Johannes 5:19-23, 10:30 en 20:17? 

Staat dat op één lijn met hoe wij God Vader mogen noemen? 

Vergelijk ook Zondag 9 HC 

Almachtige Vader 

Wat betekent het voor jou dat God almachtig is? Waar loop je tegenaan als je dat 

gelooft? Hoe ga je daarmee om? 

Vader - kind 

,,...met een beroep op Gods barmhartigheid vraag ik je om jezelf als een levend, 

heilig en God welgevallig offer in zijn dienst te stellen, want dat is de ware 

eredienst voor jou. [Romeinen 12:1] 

wat betekent dit voor jou? 

hoe geef je dat in het dagelijks leven vorm en inhoud?


Les 5 God leren kennen: de Zoon handleiding 

Doelstelling: de catechisant kan in 1 minuut aan een ander uitleggen wie Jezus voor 

hem/haar is, weet welke afwijkende meningen er in de loop der tijd geweest is m.b.t. de 

Here Jezus en welke reactie hij/zij daarop kan geven, en weet te reflecteren op 

zijn/haar eigen handelen in relatie tot de navolging van Christus. 

Wie is Jezus voor jou!? 

Vertel in 1 minuut aan iemand anders wie de Here Jezus voor jou is, wat Hij voor 

jou betekent. 

Tweetallen maken, liefst niet de bekende stelletjes. 

´Wie zeggen de mensen dat Ik ben?´ 

Samen lezen: Marcus 8:27-29 en dit gedeelte bespreken. 

Aspecten: Mozes, Elia, eigen ervaring antwoorden. Het antwoord van Petrus. 

Ketters over Jezus 

Bedenk zelf eens wat afwijkende meningen over Jezus 

Kort overzicht geven uit de geschiedenis, o.a. ontstaan van belijdenisgeschriften 

zoals Niceum. Filioque. Godzijn van Jezus. Menszijn van Jezus. Arius. Zondag 5 en 

6 HC. Visie Roomse kerk (steeds opnieuw offeren van Jezus, transsubstantiatie). 

Vandaag de dag? 

Jezus kennen 

Geef eens per onderdeel aan waar jij aan denkt c.q. wat er bij jou naar boven komt. 

a. Jezus woorden. Wat leerde Hij ons? 

b. Jezus daden 

c. Jezus dood. 

Aspecten: ook de samenhang tussen deze punten verdient aandacht. Probeer een 

doorsteek te maken naar de confessie. 

Jezus navolgen: WWJD 

Wat betekent Jezus leven voor jou persoonlijk? Hoe kun jij het Hem concreet in 

jouw leven voor het zeggen geven? Wat inspireert jou in Hem? 

Extra: leesstof 

Gedeelte uit het boekje van P.H.R.van Houwelingen, Jezus stelt zich voor. 

Kan eventueel tijdens de les gelezen en besproken worden.


Les 5 God leren kennen: de Zoon werkblad 

Wie is Jezus voor jou!? 

Vertel in 1 minuut aan iemand anders wie de Here Jezus voor jou is, wat Hij voor 

jou betekent. 

Noteer eventueel eerst wat steekwoorden: 

´Wie zeggen de mensen dat Ik ben?´ 

Samen lezen: Marcus 8:27-29. 

Wat valt je op? 

Ketters over Jezus 

Bedenk zelf eens wat afwijkende meningen over Jezus. Waar zouden mensen 

m.b.t. de Here Jezus tegenaan lopen? 

Jezus kennen 

Geef eens per onderdeel aan waar jij aan denkt c.q. wat er bij jou naar boven komt. 

a. Jezus woorden. Wat leerde Hij ons? 

b. Jezus daden. Wat liet Hij zien? 

c. Jezus dood. Wat zegt het kruis? 

Jezus navolgen: WWJD 

Wat betekent Jezus leven voor jou persoonlijk? Hoe kun jij het Hem concreet in 

jouw leven voor het zeggen geven? Wat inspireert jou in Hem? 

Wie is Jezus voor jou? 

Moet je je mening over Hem bijstellen?


Les 5, God leren kennen: de Zoon bijlage 

Gedeelte uit P.H.R.van Houwelingen, Jezus stelt zich voor, Kampen 1998 

IK BEN HET: MIJN VRIEND IS TEGEN MIJ 

Verraad aan tafel 

Samen tafelen kan heel gezellig, maar ook heel 

benauwend zijn. In het gezin van de familie 

Doorsnee is de maaltijd meestal een trefpunt aan 

het eind van de werkdag. Tijdens 

het avondeten neemt men tijd voor ontmoeting 

en gesprek. 

De gezinsleden hebben elkaar van alles te 

vertellen. Tegelijk kunnen echter ook allerlei 

verborgen irritaties naar boven komen. Niet 

zelden zal een gezamenlijke maaltijd in ruzie 

eindigen. 

Een bijzondere maaltijd was die van Jezus met 

zijn discipelen ter gelegenheid van het laatste 

Pascha voor zijn dood. Enerzijds gaf de Paschaviering 

in Jeruzalem een feestelijk karakter aan 

deze avond. Petrus en Johannes hadden het 

traditionele feestmaal voorbereid. Anderzijds 

wist Jezus dat het de laatste avond was waarop 

Hij met zijn leerlingen samen kon zijn. Het 

feestmaal zou een afscheidsmaal worden. 

Indrukwekkend was het geweest, toen Jezus als 

een slaaf neerknielde bij zijn leerlingen om van 

ieder de voeten te wassen. Direct daarna had Hij 

de betekenis van zijn daad uitgelegd. Jezus wilde 

zijn dienende liefde demonstreren, zijn 

bereidheid tot zelfopoffering. Zo kon men de 

betekenis van zijn vrijwillige dood begrijpen. 

Tegelijk stelde Hij daarmee zichzelf ten 

voorbeeld. Jezus verwacht bij al zijn volgelingen 

een grondhouding van dienende liefde. 

Er is een royale gelukwens voor ieder die Hem op 

zo'n manier wil dienen. Gelukkig zijn jullie, als 

jullie hiernaar handelen. Maar helaas kan Jezus 

deze felicitatie niet aan al zijn leerlingen kwijt. 

Zelfs aan deze feestelijke tafel broeit en gist het 

verraad. 

Toch was dit al in de Schrift voorzegd. Jezus 

citeert Psalm 41:10 en wel als volgt: 'Hij die mijn 

brood eet heeft tegen mij zijn hiel geheven'. Daar 

is sprake van iemand die bedreigd wordt door een 

van zijn eigen vrienden. David beklaagt zich over 

verraad door een huis- en tafelgenoot. 

Misschien denkt de koning speciaal aan zijn 

raadsman Achitofel, die betrokken was geraakt 

bij de staatsgreep van Absalom en toen met David 

wilde afrekenen (2 Samuël 16:15-17:23). In dat 

kader is sprake van mannen die hun hand hadden 

opgeheven tegen de koning (2 Samuël 18:28). 

Die geheven hand drukt hetzelfde uit als een 

geheven hiel: men wilde zich sterk maken tegen 

David de man wiens brood men at. 

Welnu, de Schrift moet vervuld worden. Jezus is 

zich daarvan ten volle bewust. En zoals de Schrift 

van tevoren aangaf hoe alles zou geschieden, zo 

kan Jezus nu al aankondigen dat zich in hun 

midden een verrader bevindt. Zodat zijn 

leerlingen zich door de komende ontwikkelingen 

niet overrompeld voelen, maar juist in hun 

geloofsvertrouwen versterkt zullen worden. Jezus' 

profetische woorden volgen immers de lijn van de 

Schrift! 

Ik ben het. Daarmee wil Jezus aangeven dat de 

klacht van David Hem op het lijf geschreven is. 

Hij identificeert zich met de woorden uit de 

Schrift. Ik ben het, met wie men eet en tegen wie 

de hiel is opgeheven. Evenals zijn voorvader zal 

Davids grote zoon verraden worden door een van 

zijn tafelgenoten. Jezus weet wie dat is. 

En Hij ervaart het zo dat Hij door iemand wiens 

voeten Hij zojuist had gewassen, met gestrekt 

been recht in het gezicht wordt getrapt! 

Nu weer terug naar de tafel. In de christelijke 

gemeente vieren we het avondmaal als maaltijd 

van de Heer. 

Een symbolisch maal ter gedachtenis aan zijn 

zelfopoffering tot in de dood. Die tafel is als het 

ware opgericht rond de dienende liefde van Jezus 

Christus. Het avondmaal is een 

verzoeningsmaaltijd. Is het vreemd dat van alle 

tafelgenoten dezelfde grondhouding verwacht 

wordt? 

Laten we het vertrouwen van Christus niet 

beschamen. Avondmaalsvierders vormen een 

kring van geloof die niet doorbroken mag worden. 

Zij delen brood en beker. Het is bij uitstek een 

gemeenschapsmaal, waar het belijden van de 

Gekruisigde centraal staat. En Hij is onze 

gastheer. Zijn zelfopoffering kan aan onze 

gemeenschappelijke tafel niet gemist worden. 

Laten we geloven dat Hij het is, namelijk de 

vervulling van de Schrift. Hem trof het verraad 

door een van zijn vrienden om ons wankelende 

vertrouwen op Hem te versterken. Hij liet zich 

uitleveren aan de vijand om ons terug te brengen 

bij de Vader. Zijn vriendenkring werd doorbroken 

om ons voor altijd in dat feestelijke gezelschap te 

houden, waarvan Jezus 

Christus het middelpunt is.


Les 6 God leren kennen: de heilige Geest handleiding 

Doelstelling: de catechisant kan voor zichzelf benoemen wie de heilige Geest is en wat 

Hij doet, ook in hem/haar persoonlijk. De catechisant helpen standpunt te bepalen in de 

actuele discussie over de Geest en zijn werk. 

Wat heb jij met de heilige Geest!? 

Laat ze aangeven hoe ze tegen de heilige Geest aankijken, wat ze van Hem weten, wie 

Hij voor hen is. Zijn er persoonlijke ervaringen? 

Meer van de Geest? 

Je hoort tegenwoordig nogal eens dat mensen ´meer van de Geest´ willen. Wat bedoelen 

ze daarmee, hoe komt dat, en wat vind jij daarvan? 

De heilige Geest in het Oude Testament 

Kun je bijbelgedeelten noemen uit het OT waarin de heilige Geest actief aanwezig is? 

(denk aan Genesis 1, Genesis 41:38, Exodus 31:3, Numeri 11, 1 Samuel 10, Jesaja 11:2.) 

wat valt je op? Wat doet de Geest? 

Samen lezen: Joël 3 (NBV, oude vertaling Joël 2:28-32) 

De heilige Geest in het Nieuwe Testament 

Lezen en bespreken Johannes 14:15-27 en Johannes 16:5-15. 

Doop met de heilige Geest? 

Lezen en bespreken Handelingen 19:1-7. 

(Preek Zondag 20 HC, code 8.42) 

Wat doet de heilige Geest? 

Lees Zondag 20 HC en geef antwoord op die vraag. 

Kun je dat aanvullen met wat je zelf uit de bijbel weet? 

Elementen: 

a. het werk van de Geest in ons hart, zoals geloof en bekering, het weten dat wat Jezus 

heeft gedaan ook voor jou is 

b. de vrucht van de Geest (Galaten 5:22 en Romeinen 12) – voor alle mensen hetzelfde 

c. de gaven van de Geest (o.a. 1 Korintiërs 12:8-10) – voor alle mensen verschillend 

In elk geval benadrukken: de Heilige Geest verandert je leven. 

Extra: verschil apostolische geloofsbelijdenis en belijdenis van Nicea 

Geloofsbelijdenis van Nicea: de kerk belijdt over de Heilige Geest dat Hij Here is en 

levend maakt (Psalm 104:30, Job 33:4) 

Leesstof: Westminster Confessie hoofdstuk 34 

Opdracht: streep drie dingen aan die je erg aanspreken.


Les 6 God leren kennen: de heilige Geest werkblad 

Wat heb jij met de heilige Geest!? 

Meer van de Geest? 

Je hoort tegenwoordig nogal eens dat mensen ´meer van de Geest´ willen. Wat bedoelen 

ze daarmee, hoe komt dat, en wat vind jij daarvan? 

De heilige Geest in het Oude Testament 

Kun je bijbelgedeelten noemen uit het OT waarin de heilige Geest actief aanwezig is? 

De heilige Geest in het Nieuwe Testament 

Lezen en bespreken Johannes 14:15-27 en Johannes 16:5-15. 

Doop met de heilige Geest? 

Lezen en bespreken Handelingen 19:1-7. 

Wat doet de heilige Geest? 

Lees Zondag 20 HC en geef antwoord op die vraag. 

Kun je dat aanvullen met wat je zelf uit de bijbel weet? 

Extra: verschil apostolische geloofsbelijdenis en belijdenis van Nicea 

Leesstof: Westminster Confessie hoofdstuk 34 

Opdracht: streep drie dingen aan die je erg aanspreken.


Leesstof bij les 6 God leren kennen: de heilige Geest Bijlage 

De Westminster Confessie, hoofdstuk 34 – de heilige Geest 

1 De Heilige Geest is de derde Persoon in de Drieëenheid. Hij gaat uit 

van de Vader en de Zoon, is van hetzelfde wezen met Hen, aan Hen gelijk 

in macht en heerlijkheid. Wij moeten in Hem, samen met de Vader en de 

Zoon, geloven, Hem liefhebben, gehoorzamen, en Hem alle eeuwen door 

aanbidden. 

2 Hij is de Here en Gever van het leven, alomtegenwoordig in de natuur, 

en de bron van alle goede gedachten, zuivere begeerten en heilige overleggingen 

onder de mensen. Door Hem werden de profeten bewogen om het 

Woord van God te spreken, en alle schrijvers van de Heilige Schriften 

geïnspireerd om Gods gedachten en wil onfeilbaar vast te leggen. De bedeling 

van het evangelie is in het bijzonder aan Hem toegewezen. Hij bereidt 

de weg ervoor, begeleidt het met zijn overtuigingskracht, en legt de boodschap 

ervan met klem op het verstand en geweten der mensen, zodat degenen 

die het genadige aanbod ervan verwerpen niet alleen geen enkele verontschuldiging 

kunnen aanvoeren, maar ook schuldig zijn aan de zonde 

van het weerstaan van de Heilige Geest. 

3 De Heilige Geest, Die de Vader altijd bereid is te geven aan allen die 

Hem erom vragen, is de enige krachtdadige Bewerker van de toediening der 

verlossing. Hij overtuigt mensen van zonde, beweegt hen tot berouw, 

wederbaart hen door zijn genade, en overtuigt hen en stelt hen in staat om 

Jezus Christus door geloof te omhelzen. Hij verenigt alle gelovigen met 

Christus, woont in hen als hun Trooster en Heiligmaker, geeft hun de geest 

van de aanneming tot kinderen en van het gebed, en voert al de genadige 

t~ken uit waardoor zij worden geheiligd en verzegeld tot de dag der verlossing. 

4 Door de inwoning van de Heilige Geest worden alle gelovigen, levend 

verenigd met Christus Die het Hoofd is, zo met elkaar verenigd in de kerk, 

die zijn lichaam is. Hij roept en zalft dienaren tot hun heilig ambt, bekwaamt 

alle andere ambtsdragers in de kerk voor hun speciale werk, en 

verleent allerlei talenten en genadegaven aan haar leden. Hij geeft kracht 

aan het Woord en aan de verordeningen van het evangelie. Door Hem zal 

de kerk bewaard blijven, worden vermeerderd tot zij de aarde zal bedekken, 

worden gezuiverd, en tenslotte volmaakt heilig gemaakt voor Gods 

aangezicht.


Les 7 Jouw vrucht en gaven van de Geest handleiding 

Doelstelling: de catechisant kan zijn/haar eigen gaven van de Geest benoemen en 

aangeven wat in hem/haar vrucht van de Geest is; hij/zij weet ook iets van de discussie 

charismatisch/evangelisch vs gereformeerd, welke valkuilen er zijn, kan daarover kritisch 

reflecteren en weet daarin voorzichtig standpunt te bepalen. 

1. Charismatisch? 

Wat roept deze term bij jou op, waar denk je aan, wat weet je hier van? 

Open inventarisatie; kijken hoe ze er in zitten en wat ze weten. 

Uitleg van de term charismatisch charisma (Grieks) = gave 

Aangeven waarom deze tegenwoordig vaak gebruikt wordt: met focus op de speciale 

gaven van de Geest, zoals tongentaal, gebedsgenezing, profetie (onmiddellijk, 

rechtsreeks spreken). 

2. Gaven en vrucht 

Wat is het verschil tussen gaven van de Geest en vrucht van de Geest? 

Lees enkele bijbelgedeelten die hiermee verband houden: Johannes 15:1-17, 

Romeinen 8, Galaten 5:13-26, Romeinen 12:6-8 

Gaven van de Geest zijn voor iedereen verschillend; vrucht van de Geest is voor iedereen 

gelijk. Vrucht van de Geest = levensheiliging 

3. Jouw gaven van de Geest 

Je hebt nu in de bijbel gelezen over wat God door de Heilige Geest aan gaven wil 

schenken. Herken je er ook iets in van wat jezelf aan gaven bezit? Noem eens een 

gave op die je van God hebt gekregen en waarmee je binnen de gemeente iets 

mee zou willen doen. 

4. Gaven en taken 

Waar wordt er in het Nieuwe Testament gesproken over de Heilige Geest en op 

welke wijze. Bekijk het onderstaande schema. (Zie Floor: De gaven van de Heilige Geest in 

bijbels perspectief) 

Rom 12:6-8 1 Kor 12:8-11 1 Kor 12:28 Ef 4:11 1 Petrus 4:11 

Profetie Wijsheid Apostelen Apostelen Preken 

Geloof Kennis Profeten Profeten Dienen 

Dienen Geloof Leraars Evangelisten 

Leren Genezen Wonderen Herders 

Leiden Wonderen Helpen Leraars 

Vermanen Profetie Genezen 

Barmhartigheidsbetoon Onderscheiding Administreren 

van geesten 

Talen Talen 

Interpretatie 

van talen 

a. Zet een kruisje in het vakje van die gave waarvan jij denkt dat je deze van de Here 

God hebt gekregen. 

b. Hoe zou je deze gave kunnen inzetten? 

c. Staan er gaven bij waarvan jij denkt dat ze er vandaag niet meer zijn.

5. De charismatische beweging 

Tegenwoordig heeft de charismatische beweging invloed in de kerken, wereldwijd. 

Deze beweging legt veel nadruk op het werk van de Heilige Geest en dat is goed. 

Alleen focussen ze wel heel erg op drie speciale gaven: spreken in tongen, 

profetie en genezing. 

Hoe moeten we dit beoordelen? Waaraan moeten charismata volgens de bijbel 

voldoen? Paulus wijst in 1 Korintiërs 12:3 op de verbinding met Christus, die Heer 

is. Dienen onze gaven de heerschappij van Christus? Daarnaast wijst Paulus erop 

dat zonder liefde de werking van de charismata geen zin hebben (1 Korintiërs 13). 

L.Floor wijst op een aantal criteria: 

a. Opbouwcriterium - 1 Korintiërs 14 

b. Dienstmotief - 1 Korintiërs 12:25 

c. Pastoraalmotief – 1 Korintiërs 12:7 

d. Ordemotief - 1 Korintiërs 14:26-40 

Herken je dit en wat vind je hiervan? 

Is onze gemeente een charismatische gemeente? Vergelijk ook v/a 35 van de 

Heidelbergse Catechismus 

6. Aandachtspunten: 

- tongentaal nu nog? Wat is tongentaal? Vergelijk 1 Korintiërs 14 

- streeptheologie (bijzondere gaven van de Geest komen nu niet meer voor) 

- biblicisme (tekstgeloof, alles letterlijk nemen, los van de context)


Les 7 Jouw vrucht en gaven van de Geest werkblad 

1. Charismatisch? 

Wat roept deze term bij jou op, waar denk je aan, wat weet je hier van? 

2. Gaven en vrucht (groepsopdracht) 

Wat is het verschil tussen gaven van de Geest en vrucht van de Geest? 

Lees enkele bijbelgedeelten die hiermee verband houden: Johannes 15:1-17, 

Romeinen 8, Galaten 5:13-26, Romeinen 12:6-8 

3. Jouw gaven van de Geest 

Je hebt nu in de bijbel gelezen over wat God door de Heilige Geest aan gaven wil 

schenken. Herken je er ook iets in van wat jezelf aan gaven bezit? Noem eens een 

gave op die je van God hebt gekregen en waarmee je binnen de gemeente iets 

mee zou willen doen. 

4. Gaven en taken 

Waar wordt er in het Nieuwe Testament gesproken over de Heilige Geest en op 

welke wijze. Bekijk het onderstaande schema. 

(Zie Floor: De gaven van de Heilige Geest in bijbels perspectief) 

Rom 12:6-8 1 Kor 12:8-11 1 Kor 12:28 Ef 4:11 1 Petrus 4:11 

Profetie Wijsheid Apostelen Apostelen Preken 

Geloof Kennis Profeten Profeten Dienen 

Dienen Geloof Leraars Evangelisten 

Leren Genezen Wonderen Herders 

Leiden Wonderen Helpen Leraars 

Vermanen Profetie Genezen 

Barmhartigheidsbetoon Onderscheiding Administreren 

van geesten 

Talen Talen 

Interpretatie 

van talen 

a. Zet een kruisje in het vakje van die gave waarvan jij denkt dat je deze van de 

Here God hebt gekregen. 

b. Hoe zou je deze gave kunnen inzetten? 

c. Staan er gaven bij waarvan jij denkt dat ze er vandaag niet meer zijn?

5. De charismatische beweging 

Tegenwoordig heeft de charismatische beweging invloed in de kerken, wereldwijd. 

Deze beweging legt veel nadruk op het werk van de Heilige Geest en dat is goed. 

Alleen focussen ze wel heel erg op drie speciale gaven: spreken in tongen, 

profetie en genezing. 

Hoe moeten we dit beoordelen? Waaraan moeten charismata volgens de bijbel 

voldoen? Paulus wijst in 1 Korintiërs 12:3 op de verbinding met Christus, die Heer 

is. Dienen onze gaven de heerschappij van Christus? Daarnaast wijst Paulus erop 

dat zonder liefde de werking van de charismata geen zin hebben (1 Korintiërs 13). 

L.Floor wijst op een aantal criteria: 

a. Opbouwcriterium - 1 Korintiërs 14 

b. Dienstmotief - 1 Korintiërs 12:25 

c. Pastoraalmotief – 1 Korintiërs 12:7 

d. Ordemotief - 1 Korintiërs 14:26-40 

Herken je dit en wat vind je hiervan? 

Is onze gemeente een charismatische gemeente? Vergelijk ook v/a 35 van de 

Heidelbergse Catechismus 

6. Aandachtspunten: 

- tongentaal nu nog? Wat is tongentaal? Vergelijk 1 Korintiërs 14 

- streeptheologie (bijzondere gaven van de Geest komen nu niet meer voor) 

- biblicisme (tekstgeloof, alles letterlijk nemen, los van de context)


Les 8 De kerk – jouw leven!? handleiding 

Doelstelling: de catechisant is in staat aan te geven hoe hij tegen de kerk aankijkt, 

waarom hij/zij daar lid van is (ook m.b.t. het aspect: waarom specifiek van deze 

gemeente) en wat de waarde en bedoeling is van de kerk. 

Jij en de kerk 

Hoe kijk jij tegen de kerk aan? Kun je in Jezus geloven zonder kerk? 

Bedoeling: meningen inventariseren, als opzet voor het verdere gesprek 

NB: ga ook na wat ieder onder ´kerk´ verstaat! 

Kerk in je omgeving 

Hoe wordt er in je omgeving (buren, vrienden) tegen de kerk aan gekeken? Hoe ga 

jij daar mee om (hoe reageer jij daarop?) 

Bedoeling: gesprek over beeldvorming over de kerk + eigen standpuntbepaling 

De ideale kerk 

Hoe ziet die er volgens jou uit? En waarom? 

Elementen: levende gemeente - wat mag de kerk van jou verwachten en wat mag jij van 

de kerk verwachten. Los van de verbondenheid met Christus (Johannes 15:1-8) komt de 

kerk en kom ook jij zelf in de lucht te hangen. 

Wat is kerk? 

Probeer dat eens te omschrijven. En ook wat het doel is van kerk. 

Aspecten: kerk = ecclesia = vergadering (bijeenbrengen en komen) van gelovigen. Kerk 

komt van Kuriake = wat van de Heer (Kurios) is. Vier kenmerken van de kerk: 

Handelingen 2:42; vergelijk NGB artikel 29. Licht en zout zijn (Matteus 5:14v). 

Bijbel en kerk 

In de bijbel worden verschillende beelden gebruikt voor kerk. Zoek ze op en 

probeer het te vertalen naar nu toe: 

Johannes 10:1-6 

1 Petrus 2:4,5 

1 Korinthe 3:16 

1 Timotheus 3:15 

Genesis 3:15/Openbaring 12 

1 Korinthe 12:27 

Openbaring 21 :2,9 en 22:17 

Tig kerken 

Maakt het wat uit van welke kerk je lid bent? Waarom wel/niet? Wat vind je er 

van dat er zoveel kerken zijn? 

Accent leggen op eigen standpuntbepaling (keuze) in dezen. Eventueel nog ingaan op het 

aspect waren/valse kerk. 

Lees ook ´s met elkaar artikel 27, 28 en 29 NBG.


Les 8 De kerk – jouw leven!? werkblad 

Jij en de kerk 

Hoe kijk jij tegen de kerk aan? Kun je in Jezus geloven zonder kerk? 

Kerk in je omgeving 

Hoe wordt er in je omgeving (buren, vrienden) tegen de kerk aan gekeken? Hoe ga 

jij daar mee om (hoe reageer jij daarop?) 

De ideale kerk 

Hoe ziet die er volgens jou uit? En waarom? 

Wat is kerk? 

Probeer dat eens te omschrijven. En ook wat het doel is van kerk. 

Bijbel en kerk 

In de bijbel worden verschillende beelden gebruikt voor kerk. Zoek ze op en 

probeer het te vertalen naar nu toe: 

• Johannes 10:1-6 

• 1 Petrus 2:4,5 

• 1 Korinthe 3:16 

• 1 Timotheus 3:15 

• Genesis 3:15/Openbaring 12 

• 1 Korinthe 12:27 

• Openbaring 21 :2,9 en 22:17 

Tig kerken 

Maakt het wat uit van welke kerk je lid bent? Waarom wel/niet? Wat vind je er 

van dat er zoveel kerken zijn?


Les 9 Waar ben je kerk voor? handleiding 

Doelstelling: de catechisanten kunnen aangeven wat de taak van kerk is: verkondiging van 

het evangelie. Ze zijn in staat iets te vertellen over zending en evangelisatie, en kunnen 

daarin ook zelf standpunt bepalen en taak en verantwoordelijkheid aangeven. 

1. Wat is het doel van kerk? 

Laat ze dat zelf eens omschrijven. Kort bespreken. Vergelijk les 8. 

Vier pijlers van kerk: onderwijs, gemeenschap, breken van het brood, gebeden 

Nu toespitsen op verkondiging. 

2. Hoe kun jijzelf en hoe kunnen wij als kerk dat doel waarmaken? 

Laat ze daar over nadenken, en proberen dat ook voor zichzelf persoonlijk aan te geven. 

3. Jij en de zending 

Welk beeld heb jij bij het woord ´zending´? En wat weet je er van af? 

Aspect: beginsituatie op dit punt peilen. Nagaan wat er bij hen zelf leeft en bekend is. 

4. Waarom zending? 

Kun je gedeelten uit de bijbel noemen die gaan over ´zending en evangelisatie´? 

Duidelijke link naar de bijbel leggen: het is een bijbelse notie. Genesis 12:1-3, Psalm 47 

en 67, Ezechiël 38:23, Jona, Jesaja 2:2 en 25:6, Matteus 16:18, 24:14 en 26:18-20 

5. WorldWideWeb 

Over de hele wereld wordt vanuit allerlei landen aan zending gedaan. Wat vind je 

daarvan? 

Waar wordt/werd vanuit de Gereformeerde kerken zending bedreven? 

En waar door de Gelderse kerken? Kun je ook enkele activiteiten noemen waaraan 

daar aandacht wordt besteed? 

Nadruk op eigen standpuntbepaling en vergroten van kennis. 

Zendingsgebieden GKV: Oost-Europa, Indonesië, Congo, Benin, Brazilie, Venezuela 

Gelderse kerken: Ukraine; aandachtsgebieden: seminarium, kerkelijk opbouwwerk 

(toerusting, assistentie bij zondagsschoolwerk, catechese, diaconale hulpverlening, 

prediking, kadervorming) 

6. Kun je dat nog wel maken: zending?! 

Wat zijn de risico´s van zending? Hoe wordt daar tegenwoordig op ingespeeld? 

Corrigeren van romantische beeld van de zending; ´geef ze geen vis maar een hengel´, 

aansluiten bij wat er al is 


Komst en uitbreiding van Gods Koninkrijk: 1) bekering (overtuigen van zonde en schuld); 

2) planting van de kerk; 3) verkondiging en verheerlijking van Gods genade 

8. Woord en daad 

Hoe kan het een het ander versterken (en omgekeerd; afbreken)? 

Lees 2 Korintiërs 8:14 en 9:13, Efeziers 3:18, Jakobus 2:15 

LvdK 360:3 – geef dat niet de woorden breken op de daden van uw kerk


Les 9 Waar ben je kerk voor? werkblad 

1. Wat is het doel van kerk? 

2. Hoe kun jijzelf en hoe kunnen wij als gemeente samen dat doel waarmaken? 

3. Jij en de zending 

Welk beeld heb jij bij het woord ´zending´? En wat weet je er van af? 


Kun je gedeelten uit de bijbel noemen die gaan over ´zending en evangelisatie´? 

5. WorldWideWeb 

Over de hele wereld wordt vanuit allerlei landen aan zending gedaan. Wat vind je 

daarvan? 

Waar wordt/werd vanuit de Gereformeerde kerken zending bedreven? 

En waar door de Gelderse kerken? Kun je ook enkele activiteiten noemen waaraan 

daar aandacht wordt besteed? 

6. Kun je dat nog wel maken: zending?! 

Wat zijn de risico´s van zending? Hoe wordt daar tegenwoordig op ingespeeld? 


8. Woord en daad 

Hoe kan het een het ander versterken (en omgekeerd; afbreken)? 

LvdK 360:3 – geef dat niet de woorden breken op de daden van uw kerk


Les 10 Kerkgeschiedenis Afscheiding, Doleantie, Vereniging handleiding 

Doelstelling: de catechisant weet globaal te benoemen waar het in de Afscheiding, de 

Doleantie en Vereniging om gaat; weet ook lijnen te leggen naar het heden; en kan de 

functie van kerkgeschiedenis op een positieve manier verwoorden. 

Jij en de kerkgeschiedenis 

Geef ´s aan hoe jij zelf tegen kerkgeschiedenis aankijkt, wat je er van weet, hoe 

belangrijk het is er iets van te weten, en welke functie het kan hebben 

Elementen: open gesprek; maak vergelijk met eigen persoonlijke geschiedenis – dat 

vormt je altijd (positief en negatief); het is goed je dat bewust te zijn! 

Functie van kerkgeschiedenis 

Het leert je: 

a. Gods daden zien (vergelijk Psalm 78) 

b. Gods trouw zien: de gemeente, de kerk, zal er tot het einde zijn 

c. Gods bemoediging. Denk aan soms heel kleine groepjes in landen waar 

verdrukking is. ,,Het bloed van de martelaren is het zaad van de kerk.´´ 

d. Gods overwinning op satan. Vergelijk de Openbaring aan Johannes. 

Kort toelichten 

Uit de bijbel 

Lees Matteus 24:4-14; 1 Korintiërs 1:10; 1 Korintiërs 11:19, Titus 3:10 en Judas:9 

Wat leren je deze teksten? 

Gesprek hierover; eenheid mag nooit ten koste gaan van de waarheid. 

Enkele jaartallen 

Wat gebeurde er, en wie speelde er een hoofdrol in: 

1834 

1886 

1892 

Waar ging het om? 

- Bij de Afscheiding ging het o.a. om de opkomst van het modernisme. Drong door in de 

kerk. Geen plaats meer voor het wonder, voor het gezag van de bijbel (Schriftkritiek) en 

de godheid van Jezus. Optimistisch mensbeeld. Herken je iets in dit denken wat je ook 

in onze tijd tegenkomt? Verder speelde de gezangenkwestie leg een link met vandaag. 

Ook was de verhouding kerk en staat in geding. De overheid kreeg steeds meer een 

vinger in de pap. wat is het risico daarvan? Trek het door naar vandaag. En tenslotte 

dacht met over verbond en doop verschillend. De afgescheidenen kregen de naam 

Christelijke Gereformeerden. 

- Bij de Doleantie verlieten de bezwaarden niet echt de Hervormde Kerk, maar doleerden 

ze (=klagen) over wat in de kerk steeds meer afweek van de bijbel. 

Iets over Kuyper vertellen. Actueel: hij was minster president en de CU levert vandaag 

ministers. ,,Geen duimbreed in deze wereld waarvan Christus niet zegt: Mijn!´´ Kuyper 

en de veronderstelde wedergeboorte en de gevolgen voor later 

- Tenslotte gingen de Afgescheidenen en Dolerenden zich Verenigen. De 

gereformeerde kerken in Nederland ontstaan. Wel plaatselijk: A en de B-kerken 

(met verschillende ligging). Een groep die bezwaar had tegen opvattingen van 

Kuyper ging niet mee, zij vormden de Christelijke Gereformeerde Kerk.


Les 10 Kerkgeschiedenis Afscheiding, Doleantie, Vereniging werkblad 

Jij en de kerkgeschiedenis 

Geef ´s aan hoe jij zelf tegen kerkgeschiedenis aankijkt, wat je er van weet, hoe 

belangrijk het is er iets van te weten, en welke functie het kan hebben 

Functie van kerkgeschiedenis 

Het leert je: 

a. Gods daden zien (vergelijk Psalm 78) 

b. Gods trouw zien: de gemeente, de kerk, zal er tot het einde zijn 

c. Gods bemoediging. Denk aan soms heel kleine groepjes in landen waar 

verdrukking is. ,,Het bloed van de martelaren is het zaad van de kerk.´´ 

d. Gods overwinning op satan. Vergelijk de Openbaring aan Johannes. 

Uit de bijbel 

Lees Matteus 24:4-14; Korintiërs 1:10; 1 Korintiërs 11:19, Titus 3:10 en Judas:9 

Wat leren je deze teksten? 

Enkele jaartallen 

Wat gebeurde er, en wie speelde er een hoofdrol in: 

1834 

1886 

1892 

Waar ging het om? 

Zie de bijlage 

Probeer de volgende vragen te beantwoorden: 

- Bij de Afscheiding 

Herken je iets in dit denken van het modernisme wat je ook in onze tijd 

tegenkomt? 

gezangenkwestie leg een link met vandaag. 

wat is het risico van invloed van de Staat op de kerk? 

- Bij de Doleantie 

wat vind je van ´doleren´? Wat kun je daar voor nu van leren? 

- Bij de Vereniging 

wat heeft dit ons te zeggen in ons streven naar eenwording met de Christelijke 

Gereformeerden (CGK) en de Nederlands Gereformeerden (NGK)?


Les 10 Kerkgeschiedenis bijlage 

Waar ging het om bij de Afscheiding, Doleantie en Vereniging? 

Bij de Afscheiding 1834 speelde ds Hendrik de Cock uit Ulrum een 

belangrijke rol. 

Wat was er toen aan de hand in de kerken? 

a. Opkomst van het modernisme. Drong door in de kerk. Geen 

plaats meer voor het wonder, voor het gezag van de bijbel 

(Schriftkritiek) en de godheid van Jezus. Optimistisch mensbeeld. 

b. De gezangenkwestie: men was tegen (veel) gezangen, omdat 

die niet uit de bijbel kwamen (zoals de Psalmen wel). 

c. De verhouding kerk en staat speelde een rol. De overheid 

(Koning Willem I) bemoeide zich steeds meer met kerkelijke 

aangelegenheden. 

d. Over het Verbond en doop dacht men verschillend. 

De afgescheidenen kregen de naam Christelijke Gereformeerden. 

In Hattem was het ds Anthonie Brummelkamp die een hoofdrol 

speelde in de Afscheiding. 

Bij de Doleantie 1886 was dr Abraham Kuyper hoofdrolspeler. 

Hij ging met velen de kerk niet uit maar ze bleven in de Hervormde Kerk doleren = klagen 

over wat in de kerk steeds meer afweek van de bijbel. 

Kuyper emancipeerde de kleine luyden. Was erg actief 

en invloedrijk. Stichtte een dagblad (De Standaard), 

een politieke partij (de ARP) en een Gereformeerde 

Universiteit (De Vrije Universiteit VU). Hij was zelfs 

rond de eeuwwisseling minister president. 

Kenmerkende uitspraak: Er is geen duimbreed in deze 

wereld waarvan Christus niet zegt: Mijn! 

Bij de Vereniging 1892 verenigen zich Afgescheidenen 

en Dolerenden tot een nieuwe kerkgemeenschap: de 

Gereformeerde Kerken in Nederland. Wel ontstonden 

plaatselijke A- en de B-kerken, met verschillende 

ligging. 

Een groep kerkleden uit de Afscheiding die moeite had 

met opvattingen van Abraham Kuyper, o.a. over doop 

en verbond, gingen niet met de Vereniging mee, en 

vormden de Christelijke Gereformeerde Kerk. Redenen: 

a. De synode beslist zonder de gemeenten te horen 

b. Afscheiding en doleantie passen niet bij elkaar, ze zijn met elkaar in strijd. 

c. De liefde ontbreekt 

d. De doleantie heeft verkeerde dingen geleerd over de doop.


Les 11 Kerken op rij handleiding 

Doelstelling: de catechisant kent de belangrijkste kerkgemeenschappen uit de eigen 

omgeving en context, en kan ook enkele verschillen tussen de diverse kerken benoemen. 

Hij/zij leert hierin meer en meer een eigen standpunt te bepalen. 

De Kerkgeschiedenisboom 

Aan de hand van de boom de verschillen tussen de diverse kerken benoemen 

Proberen dit vooral vanuit de perceptie van de jongelui te doen – wat weten zij er zelf 

over en welke vragen hebben zij? 

Ga in deze les ook wat dieper in op het ontstaan van de Vrijgemaakte en de Nederlands 

Gereformeerde kerken. 

Gesprekspunten 

Hoe leg je aan een niet-gelovige al die verschillen uit? 

Maakt het überhaupt wat uit, al die verschillen? 

Hoe denk je over ´shoppen´? 

Waarom wil je belijdenis doen in de GKV?


Les 11 Kerken op rij werkblad 

De Kerkgeschiedenisboom 

Aan de hand van de boom de verschillen tussen de diverse kerken benoemen 

Gesprekspunten 

Hoe leg je aan een niet-gelovige al die verschillen uit? 

Maakt het überhaupt wat uit, al die verschillen? 

Hoe denk je over ´shoppen´? 

Waarom wil je belijdenis doen in de GKV?


Les 12 Jouw uitverkiezing handleiding 

Doelstelling: de catechisant kan verwoorden wat de uitverkiezing voor hem/haar 

betekent, hoe hij/zij zelf denkt over de leer van de uitverkiezing, en weet waar het om 

gaat, welke opvattingen hierover bestaan, en kan daar op een goede manier over 

nadenken en op reageren. 

Jij en je uitverkiezing 

Wat weet jij over je uitverkiezing, en hoe kijk jij er tegen aan? 

Bedoeling: een open gesprek, zonder gelijk beoordeling. 

Ben jij uitverkoren? 

Hoe weet je dat? 

Menselijke moeilijkdoenerij? 

Veel mensen, ook gelovigen, vinden de leer over je uitverkiezing typisch zoń 

dogmatische kwestie waar je niks mee opschiet. Klopt dat? Waar komt het eigenlijk 

vandaan? Lees (samen) de volgende Bijbelteksten en probeer er eens conclusies uit te 

trekken: 

Deuteronomium 7:6-8 

1 Samuel 16:7,8 

Jesaja 41:8-10 

Handelingen 13:48 


Efeziers 1:4-6 

1 Petrus 2:9 

Uitverkiezing in de geschiedenis 

Remonstranten (Arminius) vs Contraremonstranten (Gomarus); Synode van Dordrecht 

1618,1619 Dordtse Leerregels. Lezen: DL I,7,9,10,12 

Risico´s van de leer van je uitverkiezing 

Wat zijn de risico´s c.q. valkuilen denk je, als het gaat om je uitverkiezing, en 

wat zou je daar tegenin brengen? 

Elementen: passiviteit (lijdelijkheid, fatalisme); depressiviteit. Niet van verwerping 

willen weten. Maar ook het teveel willen beredeneren en in een systeem persen, teveel 

de nadruk op de leer zonder aandacht voor het levende Woord; de valkuil van teksten uit 

het verband halen, niet letten op de context. Systeem: Supralapsarisme (voor de 

zondeval) en Infralapsarisme (na de zondeval) 

Wat is het doel van (de leer van) je uitverkiezing? 

Lees Dordtse Leerregels Hoofdstuk 1 artikel 13 en probeer dat te verwoorden. 

Elementen: troosten – je redding ligt vast; bemoedigen – je redding is afhankelijk van 

God. 

Bespreken Romeinen 8:28-30. 

De verschillende facetten zijn ringen (DL:´de gouden keten van ons behoud´) die in 

elkaar grijpen.


Les 12 Jouw uitverkiezing werkblad 

Jij en je uitverkiezing 

Wat weet jij over je uitverkiezing, en hoe kijk jij er tegen aan? 

Ben jij uitverkoren? 

Hoe weet je dat? 

Menselijke moeilijkdoenerij? 

Veel mensen, ook gelovigen, vinden de leer over je uitverkiezing typisch zoń 

dogmatische kwestie waar je niks mee opschiet. Klopt dat? Waar komt het eigenlijk 

vandaan? 

Lees de volgende Bijbelteksten en probeer er eens conclusies uit te trekken: 

Deuteronomium 7:6-8 

1 Samuel 16:7,8 

Jesaja 41:8-10 

Handelingen 13:48 


Efeziers 1:4-6 

1 Petrus 2:9 

Mijn conclusies: 

Uitverkiezing in de geschiedenis 

Remonstranten (Arminius) vs Contraremonstranten (Gomarus) 

Synode van Dordrecht 1618.1619 Dordtse Leerregels 

Risico´s van de leer van je uitverkiezing 

Wat zijn de risico´s c.q. valkuilen denk je, als het gaat om je uitverkiezing, en 

wat zou je daar tegenin brengen? 

Wat is het doel van (de leer van) je uitverkiezing? 

Lees Dordtse Leerregels Hoofdstuk 1 artikel 13 en probeer dat te verwoorden. 

Bespreken Romeinen 8:28-30


Les 12 Jouw uitverkiezing Bijlage 

Zeven redenen waarom de leer van de uitverkiezing kostbaar is (volgens 

John Piper, De vreugde van God, Utrecht 2007, hoofdstuk V: Gods vreugde in 

de verkiezing) 

1. Deze waarheid is bijbels. Ze komt door de hele Schrift heen voor. 

2. Deze waarheid leidt tot verootmoediging van zondaars en tot 

verheerlijking van God. Zie 1 Korintiërs 1:26-31. 

3. Deze waarheid zorgt ervoor dat de kerk niet afglijdt naar dwaalleringen. 

,,Het is alsof de waarheid van Gods vrije en soevereine verkiezing het 

denken en voelen van de kerk op de een of andere manier behoedt en alert 

maakt op bewegingen en tendensen die niet overeenstemmen met het 

Woord van God.´´ 

4. Deze waarheid is het goede nieuws dat Gods verlossing niet alleen 

aangeboden maar ook verwezenlijkt wordt. God garandeert in zijn almacht 

dat Hij zijn volk zal redden. Hij heeft dat vastgelegd in de verkiezing en Hij 

verwerkelijkt dat door het werk van zijn Zoon, en Hij eigent het stellig toe 

door zijn Heilige Geest en in geloof. 

5. Dankzij deze waarheid kunnen wij voldoen aan de eis van heiliging in de 

Schrift en toch zeker zijn van onze verlossing. Gods verkiezing is de garantie 

dat Hij door zijn heiligmakende genade zal voltooien wat Hij door zijn 

verkiezende genade is begonnen. God eist niet alleen gehoorzaamheid, Hij 

schenkt die ook. 

6. Dankzij deze waarheid mogen wij ervaren hoe heerlijk het is dat God door 

zijn onverbrekelijke verkiezende liefde van ons persoonlijk houdt. 

7. Deze waarheid geeft vaste hoop bij evangelisatie en stellige triomf bij 

zending in dienst van Christus. Juist door de verkiezing zijn zending en 

evangelisatie mogelijk; vergelijk Johannes 10:16, 52 en Openbaring 5:9. Hij 

moet ze binnenbrengen en zij zullen horen.


Les 13 Jij gereformeerd?! handleiding 

Doelstelling: de catechisanten moeten weten waarom ze gereformeerd zijn en wat 

gereformeerd zijn is (inhoudt). Ze moeten dat op een positieve manier voor zichzelf en 

anderen kunnen verwoorden. 

1. Gereformeerd… 

Je bent lid, of wordt lid, van een Gereformeerde kerk. Waar denk jij aan bij dat 

woord? 

Bedoeling: gevoelens en gedachten op dit punt naar boven halen. Vraag zo nodig door 

wat men precies bedoelt. 

2. Waarom gereformeerd? 

Iemand vraagt je: waarom ben je gereformeerd? Wat zou jouw antwoord zijn? 

Ook hier is weer de bedoeling om eigen gedachten op dit punt duidelijk te krijgen en 

tegelijk om nadenken op gang te krijgen om e.e.a. te kunnen formuleren. 

3. Gereformeerd komt van reformatie 

In het woord gereformeerd ontdek je het woord Reformatie en dan kun je denken 

aan de grote (want Europese) reformatie van de 16 e eeuw, met namen als Luther 

en Calvijn. De kerk werd toen bevrijd uit de scholastiek en dienst aan de rituelen 

van de kerk uit die dagen. Onder Gods zegen ontdekte men: sola gratia, sola fide, 

sola Scriptura, solus Christus en soli Deo gloria. Wat betekenen deze woorden? 

Bespreking (kort inhoudelijk) van de genoemde begrippen 

4. Waar leggen gereformeerden het accent op? 

Lees Efeziers 2:1-10 actief (d.w.z. onderstreep, zet vraagtekens, etc) 

1 U was dood door de misstappen en zonden 2 waarmee u de weg ging 

van de god van deze wereld, de heerser over de machten in de lucht, de 

geest die nu werkzaam is in hen die God ongehoorzaam zijn. 3 Net als 

zij lieten ook wij allen ons eens beheersen door onze wereldse 

begeerten, wij volgden alle zelfzuchtige verlangens en gedachten die in 

ons opkwamen en stonden van nature bloot aan Gods toorn, net als 

ieder ander. 4 Maar omdat God zo barmhartig is, omdat de liefde die hij 

voor ons heeft opgevat zo groot is, 5 heeft hij ons, die dood waren door 

onze zonden, samen met Christus levend gemaakt. Ook u bent nu door 

zijn genade gered. 6 Hij heeft ons samen met hem uit de dood opgewekt 

en ons een plaats gegeven in de hemelsferen, in Christus Jezus. 7 Zo zal 

hij, in de eeuwen die komen, laten zien hoe overweldigend rijk zijn 

genade is, hoe goed hij voor ons is door Christus Jezus. 8 Door zijn 

genade bent u nu immers gered, dankzij uw geloof. Maar dat dankt u 

niet aan uzelf; het is een geschenk van God 9 en geen gevolg van uw 

daden, dus niemand kan zich erop laten voorstaan. 10 Want hij heeft 

ons gemaakt tot wat wij nu zijn: in Christus Jezus geschapen om de weg 

te gaan van de goede daden die God heeft voorbereid. 

De Nieuwe Bijbelvertaling 2004/2007 Nederlands Bijbelgenootschap 

Bespreekvragen: 

- welk vers spreekt je het meest aan? 

- wat is de óude situatie´ en wat de ńieuwe´? En wat herken je daar van?

- waar wordt ´de verandering´ beschreven en hoe komt die tot stand? 

- wat kun je hiervan leren? 

Dominee Tim Keller heeft de gereformeerde boodschap kernachtig zo samengevat: 

Je bent zondiger en gebrekkiger dan je ooit kunt geloven 

en tegelijk: 

Je bent meer geaccepteerd en bemind dan je ooit hebt durven hopen 

- wat is het mooie en waardevolle van deze zienswijze? 

- ken je kerken waar vooral het eerste gedeelte benadrukt wordt? 

- ken je kerken waar vooral het laatste gedeelte benadrukt wordt? 

- wat is het belang van evenwicht? Ook voor je geloofsleven? 

5. Wat is gereformeerd? 

Probeer nu eens voor jezelf positief te verwoorden wat gereformeerd is.


Les 13 Jij gereformeerd?! werkblad 

1. Gereformeerd… 

Je bent lid, of wordt lid, van een Gereformeerde kerk. Waar denk jij aan bij dat 

woord? 

2. Waarom gereformeerd? 

Iemand vraagt je: waarom ben je gereformeerd? Wat zou jouw antwoord zijn? 

3. Gereformeerd komt van reformatie 

In het woord gereformeerd ontdek je het woord Reformatie en dan kun je denken 

aan de grote (want Europese) reformatie van de 16 e eeuw, met namen als Luther en 

Calvijn. De kerk werd toen bevrijd uit de scholastiek en dienst aan de rituelen van de 

kerk uit die dagen. Onder Gods zegen ontdekte men de sola´s. Wat betekenen deze 

woorden: 

Sola Gratia 

Sola Fide 

Sola Scriptura 

Solus Christus 

Soli Deo Gloria 

4. Waar leggen gereformeerden het accent op? 

Lees Efeziers 2:1-10 actief (d.w.z. onderstreep, zet vraagtekens, etc) 

1 U was dood door de misstappen en zonden 2 waarmee u de weg ging 

van de god van deze wereld, de heerser over de machten in de lucht, de 

geest die nu werkzaam is in hen die God ongehoorzaam zijn. 3 Net als 

zij lieten ook wij allen ons eens beheersen door onze wereldse 

begeerten, wij volgden alle zelfzuchtige verlangens en gedachten die in 

ons opkwamen en stonden van nature bloot aan Gods toorn, net als 

ieder ander. 4 Maar omdat God zo barmhartig is, omdat de liefde die hij 

voor ons heeft opgevat zo groot is, 5 heeft hij ons, die dood waren door 

onze zonden, samen met Christus levend gemaakt. Ook u bent nu door 

zijn genade gered. 6 Hij heeft ons samen met hem uit de dood opgewekt 

en ons een plaats gegeven in de hemelsferen, in Christus Jezus. 7 Zo zal 

hij, in de eeuwen die komen, laten zien hoe overweldigend rijk zijn 

genade is, hoe goed hij voor ons is door Christus Jezus. 8 Door zijn 

genade bent u nu immers gered, dankzij uw geloof. Maar dat dankt u 

niet aan uzelf; het is een geschenk van God 9 en geen gevolg van uw 

daden, dus niemand kan zich erop laten voorstaan. 10 Want hij heeft 

ons gemaakt tot wat wij nu zijn: in Christus Jezus geschapen om de weg 

te gaan van de goede daden die God heeft voorbereid. 

De Nieuwe Bijbelvertaling 2004/2007 Nederlands Bijbelgenootschap

Bespreekvragen: 

- welk vers spreekt je het meest aan? 

- wat is de óude situatie´ en wat de ńieuwe´? En wat herken je daar van? 

- waar wordt ´de verandering´ beschreven en hoe komt die tot stand? 

- wat kun je hiervan leren? 

Dominee Tim Keller heeft de gereformeerde boodschap kernachtig zo samengevat: 

Je bent zondiger en gebrekkiger dan je ooit kunt geloven 

en tegelijk: 

Je bent meer geaccepteerd en bemind dan je ooit hebt durven hopen 

- wat is het mooie en waardevolle van deze zienswijze? 

- ken je kerken waar vooral het eerste gedeelte benadrukt wordt? 

- ken je kerken waar vooral het laatste gedeelte benadrukt wordt? 

- wat is het belang van evenwicht? Ook voor je geloofsleven? 

5. Wat is gereformeerd? 

Probeer nu eens voor jezelf positief te verwoorden wat gereformeerd is.


Les 14 Jij en je belijdenis handleiding 

Doelstelling: de catechisanten kunnen het belang en de waarde van belijdenissen benoemen, 

weten welke gereformeerde belijdenissen er zijn, en kunnen globaal de inhoud daarvan 

aangeven. 

Inkaderen: vorige keer gehad over ´gereformeerd´ (wat is dat ook al weer?), en een belangrijk 

kenmerk van gereformeerde kerken is dat ze zich houden aan de belijdenis van de kerk. 

Belijdenis is in deze les niet het doen van openbare geloofsbelijdenis, maar het zijn de papieren 

waarin de kerk belijdt wat ze gelooft (geloofsinhoud). 

1. Jouw belijdenis 

Jezus vraagt op een gegeven moment aan zijn leerlingen: Wie zeggen de mensen dat Ik 

ben? Hij krijgt dan allerlei antwoorden. Tenslotte vraagt Hij: en jullie, wie zeggen jullie dat ik 

ben? Die vraag stelt Hij eigenlijk ook aan jou! Wat is je antwoord? 

2. Waarom een belijdenis? 

Waarom zou Jezus dat aan zijn leerlingen hebben gevraagd? 

Wat is het belang van een belijdenis? 

Probeer een antwoord te geven op die vraag, en bekijk daarbij ook de volgende Bijbelgedeelten: 

Matteus 10:32 , Marcus 13:11 , 1 Petrus 3:15 , Romeinen 10:9 , Filippenzen 2:11 en Hebreeen 

4:14. 

3. Persoonlijk en gemeenschappelijk 

In de loop van de tijd zijn naast persoonlijke belijdenissen ook gemeenschappelijke 

belijdenissen ontstaan (zie 5). Hoe denk je dat dat is gekomen? Wat is de functie van 

zulke belijdenissen? 

Aspecten: We bestuderen de bijbel en wat we vinden leggen we vast in een belijdenisgeschrift. 

Meestal ontstaan deze geschriften in de strijd tegen mensen die de waarheid van de bijbel 

geweld aan doen. Functies o.a. aanwijzen van dwaalleer; rekenschap geven van je geloof; 

doorgeven van datgene uit de bijbel waar je als generatie over hebt nagedacht. 

Voorbeelden van persoonlijke geloofsbelijdenissen: Kolossenzen 1:15v en 1 Timoteus 3:16 

4. Artikel 7 Nederlandse Geloofsbelijdenis 

Lees dat artikel. Wat zegt dit over de waarde van de belijdenis? 

5. Welke belijdenisgeschriften zijn er? 

In de Gereformeerde kerken kennen we 3 algemene en 3 bijzondere. 

De algemene zijn de Apostolische geloofsbelijdenis (definitieve vorm 6 e eeuw); de 

Geloofsbelijdenis van Nicea (vastgesteld in 381 op het concilie van Constantinopel maar 

reeds beslist op het concilie van Nicea in 325 tegen de leer van Arius) en de 

Geloofsbelijdenis van Athanasius (strijd tegen Arius 451, gaat over de drieenheid van 

God). 

De bijzondere zijn de Nederlandse Geloofsbelijdenis (uit 1561, gemaakt door Guido de 

Bres), de Heidelbergse Catechismus (uit 1563, gemaakt door Caspar Olevianus en 

Zacharias Ursinus) en de Dordtse Leerregels (gemaakt in 1618-1619 door de Synode van 

Dordrecht, gaan vooral over de uitverkiezing). Deze laatste drie heten samen de Drie 

Formulieren van Eenheid. 

Aspect: zoek in het kerkboek de belijdenissen ook op en bespreek ze kort. 

6. Waarde? 

In een aantal kerken hecht men niet veel waarde aan de belijdenis. Men zegt dan: hebben 

we niet genoeg aan de bijbel? Hebben ze niet hun tijd gehad? Je krijgt alleen maar meer 

onenigheid erdoor. Wat is jouw mening?


Les 14 Jij en je belijdenis werkblad 

1. Jouw belijdenis 

Jezus vraagt op een gegeven moment aan zijn leerlingen: Wie zeggen de mensen 

dat Ik ben? Hij krijgt dan allerlei antwoorden. Tenslotte vraagt Hij: en jullie, wie zeggen 

jullie dat ik ben? Die vraag stelt Hij eigenlijk ook aan jou! Wat is je antwoord? 

2. Waarom een belijdenis? 

Waarom zou Jezus dat aan zijn leerlingen hebben gevraagd? 

Wat is het belang van een belijdenis? 

Probeer een antwoord te geven op die vraag, en bekijk daarbij ook de volgende 

Bijbelgedeelten: Matteus 10:32 , Marcus 13:11 , 1 Petrus 3:15 , Romeinen 10:9 , 

Filippenzen 2:11 en Hebreeen 4:14. 

3. Persoonlijk en gemeenschappelijk 

In de loop van de tijd zijn naast persoonlijke belijdenissen ook 

gemeenschappelijke belijdenissen ontstaan (zie 5). Hoe denk je dat dat is 

gekomen? Wat is de functie van zulke belijdenissen? 

4. Artikel 7 Nederlandse Geloofsbelijdenis 

Lees dat artikel. Wat zegt dit over de waarde van de belijdenis? 

5. Welke belijdenisgeschriften zijn er? 

In de Gereformeerde kerken kennen we 3 algemene en 3 bijzondere. 

De algemene zijn de Apostolische geloofsbelijdenis (definitieve vorm 6 e eeuw); 

de Geloofsbelijdenis van Nicea (vastgesteld in 381 op het concilie van 

Constantinopel maar reeds beslist op het concilie van Nicea in 325 tegen de leer 

van Arius) en de Geloofsbelijdenis van Athanasius (strijd tegen Arius 451, gaat 

over de drieenheid van God). 

De bijzondere zijn de Nederlandse Geloofsbelijdenis (uit 1561, gemaakt door 

Guido de Bres), de Heidelbergse Catechismus (uit 1563, gemaakt door Caspar 

Olevianus en Zacharias Ursinus) en de Dordtse Leerregels (gemaakt in 1618-1619 

door de Synode van Dordrecht, gaan vooral over de uitverkiezing). Deze laatste 

drie heten samen de Drie Formulieren van Eenheid. 

6. Waarde? 

In een aantal kerken hecht men niet veel waarde aan de belijdenis. Men zegt dan: 

hebben we niet genoeg aan de bijbel? Hebben ze niet hun tijd gehad? Je krijgt 

alleen maar meer onenigheid erdoor. Wat is jouw mening?


Les 15 Je bent gedoopt – nu nog avondmaal vieren! handleiding 

Doelstelling: de catechisanten weten de betekenis van de sacramenten in het algemeen 

en voor zichzelf. Ze kunnen de waarde van de kinderdoop benoemen, en weten standpunt 

te bepalen in de discussie over volwassendoop/overdoop/kinderdoop en de vraag of 

kinderen avondmaal kunnen vieren. 

1. Doop en avondmaal – wat vind je daarvan? 

Wat heb je aan je doop en verwacht je van het avondmaal? 

Laat ze zelf hun visie op de sacramenten verwoorden en benoemen. Zo krijg je gelijk 

helder waar vraagpunten liggen 

2. Waar komen doop en avondmaal vandaan? 

Waar gaat het in de bijbel over doop en avondmaal? 

Duidelijk moet worden dat het om bijbelse noties gaat. 

3. Wat symboliseert de doop? 

De Catechismus zegt dat we door sacramenten de belofte van het evangelie nog 

beter kunnen begrijpen. Wat merk jij daar zelf van? Wat maakt de doop jou duidelijk? 

4. Overdoop? 

Tegenwoordig hoor je nogal eens van mensen die zich opnieuw laten dopen. 

Waarom doen ze dat? Wat vind je er van? 

Hierbij ook aspecten inbrengen als ´wie staat er centraal bij de doop?´ en is de doop een 

subjectief of objectief gebeuren? 

Verder aandacht geven aan de historische lijnen: besnijdenis; inclusief denken (´je hoort 

erbij´ - vergelijk Abraham, Cornelius), verschuiving van doop als intrede in het 

christelijke geloof (zendingssituatie) naar belofte van het geloof (situatie in gevestigde 

kerk). 

5. Wat symboliseert het avondmaal? 

Wat maakt het avondmaal jou duidelijk? Maakt het wat uit of je actief meedoet? 

Wat vind je van de verschillende manieren waarop het avondmaal gevierd kan 

worden? 

6. Alleen volwassenen? 

Wat zijn de argumenten dat kinderen bij ons geen avondmaal meevieren en wat 

vind je daar van? 

Volgorde oude kerk: onderwijs belijdenis doop avondmaal 

Volgorde kerk nu: doop onderwijs belijdenis avondmaal 

Bewust geloof is belangrijk. Avondmaal moet op de goede manier gevierd worden 

(zelftucht) 

7. Wat doe jij met doop en avondmaal? 

Welke invloed heeft het op je leven dat je gedoopt bent (nu) en dat je avondmaal 

mag vieren (straks)?


Les 15 Je bent gedoopt – nu nog avondmaal vieren! werkblad 

1. Doop en avondmaal – wat vind je daarvan? 

Wat heb je aan je doop en verwacht je van het avondmaal? 

2. Waar komen doop en avondmaal vandaan? 

Waar gaat het in de bijbel over doop en avondmaal? 

3. Wat symboliseert de doop? 

De Catechismus zegt dat we door sacramenten de belofte van het evangelie nog 

beter kunnen begrijpen. Wat merk jij daar zelf van? Wat maakt de doop jou duidelijk? 

4. Overdoop? 

Tegenwoordig hoor je nogal eens van mensen die zich opnieuw laten dopen. 

Waarom doen ze dat? Wat vind je er van? 

5. Wat symboliseert het avondmaal? 

Wat maakt het avondmaal jou duidelijk? Maakt het wat uit of je actief meedoet? 

Wat vind je van de verschillende manieren waarop het avondmaal gevierd kan 

worden? 

6. Alleen volwassenen? 

Wat zijn de argumenten dat kinderen bij ons geen avondmaal meevieren en wat 

vind je daar van? 

7. Wat doe jij met doop en avondmaal? 

Welke invloed heeft het op je leven dat je gedoopt bent (nu) en dat je avondmaal 

mag vieren (straks)?


Les 16 Jij en je omgang met de Here handleiding 

Doelstelling: de catechisanten vertellen over hun eigen omgang met God, wat ze daar 

mooi en moeilijk in vinden; ze kunnen het belang aangeven van Bijbellezen en bidden; en 

ze kunnen aangeven hoe ze in hun dagelijks leven met de Here leven, en wat dat 

uitmaakt voor de keuzes die ze maken. 

1. Welke Bijbelse persoon (m.u.v. de Here Jezus) vind jij inspirerend en waarom? 

Laat ze dat aangeven, op elkaar reageren. 

2. Wat is je mooiste Bijbeltekst en waarom? 

Laat ze dat aangeven, op elkaar reageren. 

3. Hoeveel tijd besteed jij gemiddeld per dag aan Bijbellezen en gebed? 

Laat ze dat aangeven, op elkaar reageren. Bespreek ook de moeiten waar ze eventueel 

tegenaan lopen. Tijd = vaak ook prioriteit. Aandacht besteden aan het belang van 

Bijbellezen en bidden: wederkerige relatie met God. 

4. Vertrouwelijke omgang met God 

Lees Psalm 25:12-14 en bespreek de volgende vragen: 

1) wat versta jij onder ´vertrouwelijke omgang´ met God? 

2) hoe ontstaat zoń vertrouwelijke omgang? 

3) ken jij zelf zoń vertrouwelijke omgang met de Here? 

5. WWJD 

Je kent vast wel de uitdrukking WWJD. Wat vind je daarvan? 

Vertel iets over de keuzes die jij in het leven maakt, wat je daarin moeilijk vindt 

of juist niet. 

Laat ze verwoorden waar ze in hun leven tegenaan lopen. 

6. Jezus volgen 

Lees en bespreek Lucas 14:25-27. Radicaal of net ietsje te? 

Laat ze ook hier weer reageren. Maak vergelijking met christenen in gebieden van 

vervolging. Wijs ook op de hulp en bijstand van de heilige Geest. 

7. Heilig? 

Meerdere keren lees je in de bijbel dat God zegt: wees heilig, want Ik ben heilig. 

Wat roept het woord heilig bij je op? Wat moet je er onder verstaan? En wat zegt die 

oproep van God jou? 

Ingaan op wat heilig is (gereserveerd: afgezonderd), link leggen met Zondag 1 HC – je 

bent eigendom van Christus.


Les 16 Jij en je omgang met de Here werkblad 

1. Welke Bijbelse persoon (m.u.v. de Here Jezus) vind jij inspirerend en waarom? 

2. Wat is je mooiste Bijbeltekst en waarom? 

3. Hoeveel tijd besteed jij gemiddeld per dag aan Bijbellezen en gebed? 

4. Vertrouwelijke omgang met God 

Lees Psalm 25:12-14 en bespreek de volgende vragen: 

1) wat versta jij onder ´vertrouwelijke omgang´ met God? 

2) hoe ontstaat zoń vertrouwelijke omgang? 

3) ken jij zelf zoń vertrouwelijke omgang met de Here? 

5. WWJD 

Je kent vast wel de uitdrukking WWJD. Wat vind je daarvan? 

Vertel iets over de keuzes die jij in het leven maakt, wat je daarin moeilijk vindt 

of juist niet. 

6. Jezus volgen 

Lees en bespreek Lucas 14:25-27. Radicaal of net ietsje te? 

7. Heilig? 

Meerdere keren lees je in de bijbel dat God zegt: wees heilig, want Ik ben heilig. 

Wat roept het woord heilig bij je op? Wat moet je er onder verstaan? En wat zegt 

die oproep van God jou?


Les 16 vervolg Jij en je omgang met de Here werkblad 

8. Heilig = zonder zonde?! 

Als je heilig bent, doe je dan geen zonde meer? Lees en bespreek in dit verband 

Romeinen 6, Romeinen 7:15-25 en 1 Johannes 1:5-2:6 

9. Heilig - hoe is dat mogelijk? 

Hoe kun je je leven heiligen? Vergelijk Romeinen 8:26 en Galaten 4:4-7. Bespreek 

hoe dat concreet werkt (of niet, en waar ligt dat dan aan?) 

10. Geef je oordeel over de volgende gedachte: 

APART GEZET: 

Tijd gebedstijd 

Informatie Bijbellezen 

Werk zondagsrust 

Muziek stilte 

Woorden aanbidding 

Gedachten meditatie 

Eten vasten 

Geld tienden 

Bezit delen 

Relaties kerkgemeenschap 

Kerkgemeenschap avondmaal 

Vriendschap seks met huwelijkspartner 

11. Heiliging betekent: - dat je leert denken zoals Jezus 

- dat je leert voelen zoals Jezus 

- dat je leert spreken zoals Jezus 

- dat je leert doen zoals Jezus 

- dat je leert leven in Hem 

12. Heilig worden en heilig zijn 

Heiliging is een proces: ,,Ik word door God heilig gemaakt`` 

Heilig is een status: ,,Ik ben in Gods ogen al heilig`` 

Vergelijk Zondag 23 HC, vraag en antwoord 60!!!!


Les 17 Jij en je toekomst(verwachting) handleiding 

Doelstelling: de catechisanten geven aan hoe ze vanuit hun geloof tegen de toekomst 

aankijken, weten dit te verbinden met bijbelse noties, weten iets over discussies op dit 

gebied uit het verleden en wat de reikwijdte ervan is voor hen hier en nu, en kunnen 

verwoorden wat het mooie en troostvolle is van de christelijke toekomstverwachting. 

1. Je toekomst … 

Een dichter schreef eens: denkend aan de dood kan ik niet slapen / als ik niet 

slapen kan denk ik aan de dood 

Ben jij weleens in je gedachten bezig met de dood? 

Probeer een open gesprek hierover te krijgen: hoe kijken ze tegen de dood aan? 

2. Niets na de dood 

Veel mensen willen je doen geloven dat het met de dood afgelopen is. Hoe zou je 

deze gedachte weerleggen? Onderbouw je reactie met gegevens uit de bijbel. 

Laat ze hier een eigen standpunt verwoorden en onderbouwen. 

3. Sterven …..en dan? 

Het is de titel van een boek waarover veel te doen is geweest in de geschiedenis 

van de vrijgemaakte kerk (kwestie ds Telder, jaren zestig vorige eeuw). Heb je 

een idee met welke achterliggende vraag de schrijver zich heeft beziggehouden? 

Lees hierbij Heidelbergse Catechismus v/a 57, Lucas 16:22 en 23:43, Filippenzen 

1:21-24, Job 19:25,26, 1 Korinthiers 15 

Vertel kort iets over ´de kwestie Telder´ en de reikwijdte ervan. 

4. Hoe zal het dan zijn? 

Welk beeld heb je van de nieuwe aarde nadat Jezus is wedergekomen? Zoek 

hierbij een bijbelgedeelte. 

Laat zie hier hun eigen gedachte verwoorden en onderbouwen. Denk aan Lucas 20:27-40 

en Openbaring 21:4 

5. Jezus komt terug! 

Wat kun je zeggen over de terugkomst van Jezus? 

Laat ze hier eerst verwoorden wat ze weten. Je kunt daarna verwijzen naar c.q. samen 

lezen Matteus 24:36, 2 Petrus 3:10-13, Openbaringen 1:7, 6:11 en 20:12,13 

6. Wat betekent Jezus terugkomst voor jou, nu? 

Denk aan het verhaal van de 5 dwaze en 5 wijze meisjes. Vergelijk ook met 

1 Korintiërs 3:12-15.


Les 17 Jij en je toekomst(verwachting) werkblad 

1. Je toekomst … 

Een dichter schreef eens: denkend aan de dood kan ik niet slapen / als ik niet 

slapen kan denk ik aan de dood 

Ben jij weleens in je gedachten bezig met de dood? 

2. Niets na de dood 

Veel mensen willen je doen geloven dat het met de dood afgelopen is. Hoe zou je 

deze gedachte weerleggen? Onderbouw je reactie met gegevens uit de bijbel. 

3. Sterven …..en dan? 

Het is de titel van een boek waarover veel te doen is geweest in de geschiedenis 

van de vrijgemaakte kerk (kwestie ds Telder, jaren zestig vorige eeuw). Heb je 

een idee met welke achterliggende vraag de schrijver zich heeft beziggehouden? 

Lees hierbij Heidelbergse Catechismus v/a 57, Lucas 16:22 en 23:43, Filippenzen 

1:21-24, Job 19:25,26, 1 Korinthiers 15 

4. Hoe zal het dan zijn? 

Welk beeld heb je van de nieuwe aarde nadat Jezus is wedergekomen? Zoek 

hierbij een bijbelgedeelte. 

5. Jezus komt terug! 

Wat kun je zeggen over de terugkomst van Jezus? 

6. Wat betekent Jezus terugkomst voor jou, nu? 

Denk aan het verhaal van de 5 dwaze en 5 wijze meisjes. Vergelijk ook met 

1 Korintiërs 3:12-15.


Les 18 Jij en het bijbels vrouwbeeld handleiding 

Doelstelling: de catechisanten kunnen onder woorden brengen hoe ze tegen de 

verhouding man - vrouw aankijken, wat de bijbelse lijnen zijn als het gaat om man en 

vrouw, en wat dit betekent voor de praktijk van nu in huwelijk, gezin, kerk en 

maatschappij. 

1. Achterhaald? 

Geef aan wat jouw gedachten zijn over hoe de bijbel tegen de vrouw aan kijkt. 

Probeer je gedachten ook te onderbouwen. 

Probeer een open gesprek hierover te krijgen: hoe kijken ze er zelf tegen aan? 

2. Samen beeld van God of hulpje van de man? 

Lees en bespreek Genesis 1:26,27 in relatie met 2:18-25. Wat heeft dit over het 

bijbels vrouwbeeld te zeggen? 

Vergelijk voor het hulp zijn: Psalm 33:20 en 124:8. 

Benadruk dat man en vrouw samen beeld van God zijn, en dat dit in zekere zin 

gelijkwaardigheid uitdrukt (is niet gelijkheid!) Vrouw is geschapen als hulp tegenover: om 

de man in de ogen te kijken. Ook hij is een afhankelijk wezen! 

3. Cultuurbepaald? 

In hoeverre is het beeld dat de bijbel biedt van de vrouw cultuurbepaald? En in 

hoeverre geldt dat van jouw eigen ´vrouwbeeld´? 

Laat er het bewustzijn zijn dat zowel de omstandigheden in de bijbel als die van nu 

cultureel bepaald zijn. Probeer het gesprek te brengen op wat in dezen dan 

cultuurbepaald is. 

4. Vrouw in de bijbel 

Noem eens een aantal Bijbelverhalen of gedeelten waar de bijbel juist 

uitgesproken positief is (wellicht tegen de cultuur van die tijd in!) over de vrouw. 

Te denken valt aan Hanna, Debora, Ruth, Ester, de vrouw uit Spreuken 31, hoe Jezus met 

vrouwen omging, en aan vrouwen in de NT-gemeentes (Lydia, Tabita/Dorcas). Het is 

opvallend dat in de tijd van de eerste christelijke gemeentes opvallend veel vrouwen 

voor het christelijke geloof kozen. 

5. De man het hoofd van de vrouw 

Lees en bespreek Efeziers 5:22-33. 

Wat roept weerstand op en waarom? Wat wordt hier bedoeld? Vergelijk het nieuwe 

huwelijksformulier. Probeer het mooie en waardevolle van wat hier gezegd wordt te 

benadrukken. 

6. Vrouwen moeten in de kerk hun mond houden 

In de gereformeerde kerken (en trouwens ook in bijvoorbeeld evangelische 

gemeentes) geven alleen mannen leiding aan de kerk (predikant, ouderling, 

diaken). Steeds vaker hoor je dat dit ouderwets is en moet veranderen: waarom 

zou een vrouw geen predikant, ouderling of diaken mogen zijn? Bespreek dit en 

betrek bij je antwoord ook de teksten waarop de mening van de kerk gebaseerd is: 

1 Korintiërs 11:3-16 en 14:34,35, 1 Timoteus 2:11,12. Vergelijk met Romeinen 

16:1, Galaten 3:27,28 en 1 Timoteus 3:11.


Les 18 Jij en het bijbels vrouwbeeld werkblad 

1. Achterhaald? 

Geef aan wat jouw gedachten zijn over hoe de bijbel tegen de vrouw aan kijkt. 

Probeer je gedachten ook te onderbouwen. 

2. Samen beeld van God of hulpje van de man? 

Lees en bespreek Genesis 1:26,27 in relatie met 2:18-25. Wat heeft dit over het 

bijbels vrouwbeeld te zeggen? 

Vergelijk voor het hulp zijn: Psalm 33:20 en 124:8. 

3. Cultuurbepaald? 

In hoeverre is het beeld dat de bijbel biedt van de vrouw cultuurbepaald? En in 

hoeverre geldt dat van jouw eigen ´vrouwbeeld´? 

4. Vrouw in de bijbel 

Noem eens een aantal Bijbelverhalen of gedeelten waar de bijbel juist 

uitgesproken positief is (wellicht tegen de cultuur van die tijd in!) over de vrouw. 

5. De man het hoofd van de vrouw 

Lees en bespreek Efeziers 5:22-33. Wat heeft deze tekst jou te zeggen? 

6. Vrouwen moeten in de kerk hun mond houden 

In de gereformeerde kerken (en trouwens ook in bijvoorbeeld evangelische 

gemeentes) geven alleen mannen leiding aan de kerk (predikant, ouderling, 

diaken). Steeds vaker hoor je dat dit ouderwets is en moet veranderen: waarom 

zou een vrouw geen predikant, ouderling of diaken mogen zijn? Bespreek dit en 

betrek bij je antwoord ook de teksten waarop de mening van de kerk gebaseerd is: 

1 Korintiërs 11:3-16 en 14:34,35, 1 Timoteus 2:11,12. Vergelijk met Romeinen 

16:1, Galaten 3:27,28 en 1 Timoteus 3:11.


Les 19 Leiding van God in je leven handleiding 

Doelstelling: de catechisanten kunnen aangeven wat ze wel of niet merken van de leiding 

van God in hun leven. Ook tegen welke moeiten ze dan mogelijk aanlopen. Proberen hen 

daarin weerbaar te maken. 

1. Wat merk jij van God? 

Zijn er momenten aan te wijzen in je eigen geschiedenis waarin je de leiding van 

God hebt ervaren? Wil je er iets over vertellen? 

Probeer zoveel mogelijk persoonlijke verhalen te laten vertellen. Vraag zo nodig door. 

Ook als er zijn die denken dat ze Gods leiding niet kunnen aanwijzen – waar komt dat 

door? Vragen over moeite en lijden even parkeren voor later in de les. 

2. God gaat met mensen om 

Eigenlijk is het onvoorstelbaar dat God (die heilig en almachtig is, die God is) met 

mensen wil omgaan. Telkens heeft Hij mensen opgezocht, en ging een band 

(verbond) met hen aan. Kun je voorbeelden geven uit de bijbelse geschiedenis? 

Ga in op het wonder dat God met mensen omgaat. Voorbeelden zijn Adam en Eva, Abram 

(verbond), Mozes – volk in Egypte, volk in ballingschap, Jezus Christus als ultiem 

voorbeeld. Ingaan op verbond al teken (band, verbondenheid, afspraak, belofte), 

zichtbaar in besnijdenis (OT) en doop (NT). 

3. Zegen en vloek 

Verschillende keren in de bijbel wordt het verband zichtbaar tussen zegen op 

gehoorzaamheid aan God, en vloek op ongehoorzaamheid (denk bijvoorbeeld aan 

de Tien Geboden, en aan de verbondsvernieuwing bij Ebal en Gerizim, de 

Richterentijd (toen deden ze wat kwaad was in de ogen van de Here), voorspoed in 

de tijd van David en Salomo, en het verderf daarna met de straf van de 

ballingschap. Hoe pas je dat verband voor jezelf toe? 

Laat ze hier zelf verwoorden. Stel ook het risico van deze gedachtegang aan de orde: is 

ziekte of tegenslag een automatische strafreactie op zonde? (vergelijk Johannes 9:2v) 

4. Leiding en lijden 

Hoe ga jij om met de spanning tussen de leiding van God in het leven (en dat Hij 

almachtig is) en het lijden dat er is? 

Laat ze hier eerst weer zelf aan het woord, om vragen en wellicht ook een begin van 

antwoord te formuleren. Ga in op het aspect van menselijke verantwoordelijkheid, dat 

wij mens zijn (met een eigen wil die ook voor het kwade kan kiezen) en geen marionet. 

Schuld voor menselijk falen afschuiven op God is wel heel makkelijk… 

5. Jozef en Job 

De levensverhalen van Jozef en Job staan niet voor niets in de bijbel. Wat kunnen 

ze je duidelijk maken? 

Bespreek de geschiedenis van deze twee. Lees eventueel enkele stukjes uit Genesis 

(bijvoorbeeld 45:5) en Job (bijvoorbeeld 1:6-12, 20-22, 40:1-5, 42:1-6). Maak eventueel 

gebruik van het boekje van ds Bijl over Job.


Les 19 Leiding van God in je leven werkblad 

1. Wat merk jij van God? 

Zijn er momenten aan te wijzen in je eigen geschiedenis waarin je de leiding van 

God hebt ervaren? Wil je er iets over vertellen? 

2. God gaat met mensen om 

Eigenlijk is het onvoorstelbaar dat God (die heilig en almachtig is, die God is) met 

mensen wil omgaan. Telkens heeft Hij mensen opgezocht, en ging een band 

(verbond) met hen aan. Kun je voorbeelden geven uit de bijbelse geschiedenis? 

3. Zegen en vloek 

Verschillende keren in de bijbel wordt het verband zichtbaar tussen zegen op 

gehoorzaamheid aan God, en vloek op ongehoorzaamheid (denk bijvoorbeeld aan 

de Tien Geboden, en aan de verbondsvernieuwing bij Ebal en Gerizim, de 

Richterentijd (toen deden ze wat kwaad was in de ogen van de Here), voorspoed in 

de tijd van David en Salomo, en het verderf daarna met de straf van de 

ballingschap. Hoe pas je dat verband voor jezelf toe? 

4. Leiding en lijden 

Hoe ga jij om met de spanning tussen de leiding van God in het leven (en dat Hij 

almachtig is) en het lijden dat er is? 

5. Jozef en Job 

De levensverhalen van Jozef en Job staan niet voor niets in de bijbel. Wat kunnen 

ze je duidelijk maken?


Les 20 Huwelijk en samenwonen handleiding 

Doelstelling: catechisanten zijn bereid te verwoorden hoe ze zelf tegen dit onderwerp 

aankijken en staan open voor wat Gods Woord hierover zegt. Ze kunnen de huidige 

moeite en verlegenheid die er omtrent dit onderwerp bestaat duiden en zijn in staat een 

(bescheiden) bijdrage op de bezinning en in de discussie hierover te leveren. 

1. Trouwen of samenwonen? 

Waar zou je zelf voor kiezen en waarom? 

Bedoeling is helder te krijgen hoe de catechisanten hier persoonlijk tegenaan kijken en te 

zien hoe ze e.e.a. motiveren. 

2. Wat is het verschil? 

Probeer eens aan te geven wat het verschil is tussen trouwen en samenwonen. 

Inzichtelijk maken dat er wel degelijk juridisch (qua rechtszekerheid bijvoorbeeld) 

verschil is, maar ook emotioneel en sociaal (uit onderzoek blijkt dat mensen die 

samenwonen twee keer zo vaak uit elkaar gaan als mensen die getrouwd zijn: het 

huwelijk met alle voorbereidingen en met het juridische en openbare karakter vormt een 

drempel; samenwonen is gemakkelijk; samenwonen is vrijblijvend, je kan sneller 

besluiten om de relatie op te breken; samenwonen is iets tussen twee individuen en een 

huwelijk vraagt om een groter verband [vrienden, familie, gemeente]; bij het huwelijk 

spreek je over je man of vrouw en bij het samenwonen over je vriend of je vriendin) 

3. Bijbel en huwelijk (1) 

Hieronder (zie werkblad) volgt de opvatting van een jongere, geformuleerd in een 

opstel over ´samenwonen en de bijbel´. Geef je reactie. 

Onderstreep het waardevolle (duurzame trouw, seks is niet zomaar wat) in deze 

redenatie 


Het is waar dat de bijbel het onderscheid zoals wij dat kennen tussen huwelijk en 

samenwonen niet kent. Toch zijn er in de bijbel genoeg passages te vinden die iets 

over (het duurzame van) het huwelijk zeggen. Lees onderstaande teksten en trek 

je conclusies. 

Genesis 2:18-25 (vergelijk Matteus 19:3-5 en Efeziers 5:31,32) / Genesis 29:21-27 / 

Exodus 22:15,16 / Ruth 4 / 1 Korintiërs 7:1-6 

5. Jezus en het huwelijk 

In het Nieuwe Testament wordt de kerk verschillende keren de bruid van Christus 

genoemd. Jezus zelf is dan de Bruidegom. Heeft dit beeld ook wat te zeggen in 

het gesprek over huwelijk en samenwonen? Wat (niet)? 

6. Verdere bezinning 

1. Wat vind je er van dat onze kerk mensen die samenwonen niet laat deelnemen 

aan het heilig avondmaal? 

2. Is er verschil tussen ´zomaar samenwonen´ en ´samenwonen met een 

samenlevingscontract´?


Les 20 Huwelijk en samenwonen werkblad 

1. Trouwen of samenwonen? 

Waar zou je zelf voor kiezen en waarom? 

2. Wat is het verschil? 

Probeer eens aan te geven wat het verschil is tussen trouwen en samenwonen. 

HUWELIJK SAMENWONEN 


Hieronder volgt de opvatting van een jongere, geformuleerd in een opstel over 

´samenwonen en de bijbel´. Geef je reactie. 

De Bijbel laat zich niet uit over samenwonen. Telkens als het gaat over het huwelijk dan wel 

het één zijn van man en vrouw (seks) dan wordt dit in een context van ontrouw verteld. 

Waarna vaak de vermaning komt dat ontrouw een zonde is. Het huwelijk zoals wij dat 

kennen (de juridische vorm waarbij man en vrouw Ja zeggen in het gemeentehuis en waarbij 

vervolgens de vermogens in elkaar opgaan) wordt in de bijbel niet in die zin gezien. 

Trouwen/huwelijk in de bijbel is seks hebben. Zodra man en vrouw seks hebben dan sluiten 

zij een verbond met elkaar en met God waardoor zij één zijn. Dit is dus een belangrijk 

onderscheid. Het is niet trouwen en dan pas seks, nee, seks = getrouwd voor God. 

(…) 

Hier los van vind ik dat het onderscheid tussen samenwonen en seks in het algemeen 

gemaakt kan worden. De bijbel heeft het telkens over één worden van man en vrouw. 

Samenwonen houdt dit totaal niet in. Het samen onder één dak wonen betekent niet 

automatisch seks. Een studenthuis houdt dit ook in. Als je blijft logeren ook. Als je samen op 

vakantie gaat ook. Als een man en vrouw de keuze hebben gemaakt om nog geen seksuele 

gemeenschap te hebben met elkaar kunnen ze ook prima samenwonen, deze keuze is aan 

henzelf, het gebeurt dan heus niet als ze wel gaan samenwonen. Als een man en vrouw wel 

seks met elkaar hebben en die keuze dus wel gemaakt hebben kunnen ze ook prima 

samenwonen of net zo goed ook niet. Dit staat hier los van. 

(…) 

De kerk heeft samenwonen naar mijn mening altijd afgekeurd (en wellicht creatief gelezen 

in de bijbel) omdat zij wilde voorkomen dat man en vrouw te makkelijk seks met elkaar 

hadden. Let wel, deze achterliggende gedachte is een goede zaak. Gemakkelijk met iemand 

seks hebben is niet de bedoeling van God want seks met elkaar hebben is een verbond 

sluiten met elkaar voor altijd. De bijbel geeft niet voor niets zoveel waarschuwingen over 

ontrouw. Niet samenwonen is verboden, maar makkelijk seks hebben (en eventueel later 

weer uit elkaar gaan). Door het samenwoningsverbod wordt dit wel moeilijker gemaakt en

dus is het een bruikbaar hulpmiddel, maar ook niet meer dan dat. Er is geen ge- of verbod! 

Door te verkondigen dat er geen seks voor het huwelijk mag zijn zorgt de kerk ervoor dat het 

seks hebben met elkaar een bewuste keuze wordt welke niet lichtvaardig genomen mag 

worden. De keuze voor seks mag niet lichtvaardig genomen worden, dit heeft echter niets 

van doen voor de keuze om met elkaar samen te wonen. Samenwonen impliceert niet 

automatisch ook seks. Je kunt ook prima met elkaar leven zonder dat er seks bij komt. 

Natuurlijk is dit moeilijk en zal dit in vele gevallen niet opgaan, maar in de huidige 

samenleving komen jongeren al veel eerder voor de keuze van wel of geen seks te staan. 

(…) Niet het samenwonen zou daarom verboden moeten worden, maar het onbedacht seks 

hebben met elkaar. 


Het is waar dat de bijbel het onderscheid zoals wij dat kennen tussen huwelijk en 

samenwonen niet kent. Toch zijn er in de bijbel genoeg passages te vinden die iets 

over (het duurzame van) het huwelijk zeggen. Lees onderstaande teksten en trek 

je conclusies. 

• Genesis 2:18-25 (vergelijk Matteus 19:3-5 en Efeziers 5:31,32) 

• Genesis 29:21-27 

• Exodus 22:15,16 

• Ruth 4 

• 1 Korinthiers 7:1-6 

5. Jezus en het huwelijk 

In het Nieuwe Testament wordt de kerk verschillende keren de bruid van Christus 

genoemd. Jezus zelf is dan de Bruidegom. Heeft dit beeld ook wat te zeggen in 

het gesprek over huwelijk en samenwonen? Wat (niet)? 

6. Verdere bezinning 

1. Wat vind je er van dat onze kerk mensen die samenwonen niet laat deelnemen 

aan het heilig avondmaal? 

2. Is er verschil tussen ´zomaar samenwonen´ en ´samenwonen met een 

samenlevingscontract´?


Les 21 Belijdenis doen handleiding 

Doelstelling: dit is een afsluitende les (hierna komt alleen nog het belijdeniskamp, waar 

meer de belijdenisdienst wordt voorbereid). Doel is helder te krijgen wat ieder van dit 

jaar vond, of hij/zij inderdaad van plan is belijdenis te doen (en waarom dan wel/niet?) 

en wat belijdenis doen eigenlijk inhoudt. Bijlage bij deze les: het artikel Publiek je geloof belijden 

voor God en zijn gemeente, van B.Luiten, De Reformatie 83/27) 

1. Terugblik op het afgelopen seizoen 

Wat vond je van de lessen? Heeft het je dichter bij God gebracht? Wil je inderdaad 

belijdenis doen? (waarom wel/niet?) 

2. Belijden hoort bij christen zijn 

Bespreek de genoemde Bijbelteksten; wat zegt jou dit over je belijdenis doen? 

3. Geschiedenis 

Geef je mening over de volgende standpunten. 

• Roomse kerk: je gelooft wat de kerk gelooft. 

• Maarten Luther: ,,Het geloof heet alleen christelijk geloof, wanneer je zonder 

wankeling gelooft dat Christus niet alleen voor Petrus en de heiligen zulk een man 

is, maar ook voor uzelf, ja voor uzelf meer dan voor andere. Er ligt geen zaligheid 

in dat je gelooft dat Christus voor de vromen een Christus is, maar dat Hij voor u 

een Christus is en de uwe is.´´ 

• Martin Bucer: ,,Je staat voor Gods aangezicht en Hem kun je niet bedriegen. Je ja 

moet ook ja zijn.´´ 

4. Karakter van de belijdenis 

- openlijk iets voor je rekening nemen 

- verantwoordelijk willen zijn 

- publiek – waar anderen bij zijn 

- eed – plechtige belofte 

- antwoord op je doop 

- niet: ´je neemt je doop voor eigen rekening´- God neemt jou voor tijd en 

eeuwigheid voor zijn rekening! 

5. Alles anders?! 

Wat verandert er eigenlijk als je straks belijdenis hebt gedaan? En wat niet? 

Open gesprek hierover, ook over verwachtingen etc. Aspecten: volwaardig lid zijn 

(mondig), avondmaal actief meevieren, ambtsdragers kiezen, stemrecht vergaderingen, 

verantwoordelijkheid (t.o.v. jezelf en anderen, gaven, financieel). 

6. Eindpunt? 

Is belijdenis doen een eindstation/hoogtepunt?


Les 21 Belijdenis doen werkblad 

1. Terugblik op het afgelopen seizoen 

Wat vond je van de lessen? Heeft het je dichter bij God gebracht? Wil je inderdaad 

belijdenis doen? (waarom wel/niet?) 

2. Belijden hoort bij christen zijn 

Bespreek de Bijbelteksten; wat zegt jou dit over je belijdenis doen? 

Matteus 10:32 

Lucas 6:45b 

Romeinen 10:9,10 

1 Timoteus 6:12 

1 Johannes 4:15 

3. Geschiedenis 

Geef je mening over de volgende standpunten. 

• Roomse kerk: je gelooft wat de kerk gelooft. 

• Maarten Luther: ,,Het geloof heet alleen christelijk geloof, wanneer je zonder 

wankeling gelooft dat Christus niet alleen voor Petrus en de heiligen zulk een man 

is, maar ook voor uzelf, ja voor uzelf meer dan voor andere. Er ligt geen zaligheid 

in dat je gelooft dat Christus voor de vromen een Christus is, maar dat Hij voor u 

een Christus is en de uwe is.´´ 

• Martin Bucer: ,,Je staat voor Gods aangezicht en Hem kun je niet bedriegen. Je ja 

moet ook ja zijn.´´ 

4. Karakter van de belijdenis 

- openlijk iets voor je rekening nemen 

- verantwoordelijk willen zijn 

- publiek – waar anderen bij zijn 

- eed – plechtige belofte 

- antwoord op je doop 

- niet: ´je neemt je doop voor eigen rekening´- God neemt jou voor tijd en 

eeuwigheid voor zijn rekening! 

5. Alles anders?! 

Wat verandert er eigenlijk als je straks belijdenis hebt gedaan? En wat niet? 

6. Eindpunt? 

Is belijdenis doen een eindstation/hoogtepunt?

Untitled - Jan Haveman

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?