Participatiewiel gemeenten - Movisie

Wet Participatiebudget
Participatiewiel:
een andere manier van kijken
Aanwijzingen voor gebruik door gemeenten
Participatiewiel: samenhang in beeld
Wajong / WIA / WW / WIJ
Wsw
Scholingenstageachtige
activiteiten
Betaald
werk
Eigen
inkomen
Opdoen van
vaardigheden
Maatschappelijk
bijdragen
Vrijwillige inzet
Ondersteunende
hulpverlening
Zelfstandig
functioneren
Sociale
contacten
Maatschappelijk
deelnemen
Sociaalrecreatieve
activiteiten
WWB Schuldhulpverlening
Ondersteunend
contact
AWBZ en zorgverzekeringswet
Wmo
Wpg

Wat is het participatiewiel?
Het participatiewiel is een instrument voor participatiebevordering, speciaal gemaakt voor
beleidsmakers en activeerders. Dit instrument brengt zes doelgebieden van de burgers in kaart:
zelfstandig functioneren, sociale contacten, maatschappelijk deelnemen, maatschappelijk
bijdragen, opdoen van vaardigheden en betaald werk. Het wiel helpt om inzicht te krijgen in de
situatie, doelen te formuleren en een passend aanbod te creëren. Handig: het wiel laat in één keer
de samenhang zien tussen de verschillende gebieden. Dat is de kracht van het participatiewiel.
In deze handreiking worden aanwijzingen gegeven voor het gebruik van het participatiewiel
zoals dit door MOVISIE is ontwikkeld. U leest meer over het ontstaan van het wiel en krijgt een
toelichting op het gedachtegoed dat schuil gaat achter het wiel.
Verschillende gemeenten hebben al met enthousiasme kennisgemaakt met het wiel. Met deze
handreiking willen we het wiel ook bij u introduceren. Het kan u behulpzaam zijn bij het
formuleren en uitvoeren van participatiebeleid. We hopen u met deze handreiking inspiratie te
bieden en zo een bijdrage te leveren aan een compleet en samenhangend participatieaanbod in
uw gemeente.
Het ontstaan van het participatiewiel
Het stimuleren van meedoen aan de samenleving vindt plaats in tal van projecten en activiteiten.
Het gaat om diverse groepen burgers die gemotiveerd worden te participeren. Hierbij zijn veel
gemeentelijke afdelingen en maatschappelijke organisaties betrokken die participatiebeleid
ontwikkelen en/of dit uitvoeren. Helderheid scheppen in dit complexe veld was voor MOVISIE de
aanleiding het participatiewiel te ontwikkelen.
Meerdere gemeentelijke afdelingen werken aan participatiebevordering
Participatiebeleid wordt door twee, drie of meer verschillende afdelingen binnen een gemeente
uitgevoerd en valt ook vaak onder meerdere wethouders. De afdeling sociale zaken koopt veelal
individuele trajecten in die uiteindelijk gericht moeten zijn op betaald werk. De afdeling welzijn
of maatschappelijke ontwikkeling subsidieert allerlei organisaties die delen van het Wmo-beleid
uitvoeren. Ook afdelingen wijkzaken en onderwijs (voor zover geen onderdeel van de eerder
genoemde afdelingen) voeren beleid uit gericht op participatiebevordering. Vaak is het beleid van
de verschillende afdelingen deels gericht op dezelfde groepen burgers.
Doelgroepen van participatiebevordering
Participatiebevordering richt zich in de praktijk op een breed palet: economische participatie,
maatschappelijke participatie, beleidsparticipatie en cliëntenparticipatie. Participatiebevordering
richt zich op kwetsbare en weerbare burgers. Het gaat om het stimuleren van mensen actief
te zijn in eigen wijk, stad of maatschappelijke organisaties. Het kan gaan om mensen met
een complexiteit van problemen, die als onderdeel van hun hulpverlening werken aan hun
zelfstandig functioneren of het verbeteren van sociale contacten. Het kan gaan om mensen die
door omstandigheden in sociaal isolement zijn geraakt en mee willen gaan doen aan activiteiten
buitenshuis. Het kan gaan om mensen die zich nuttig willen maken via vrijwilligerswerk, maar het
moeilijk vinden om dat zelfstandig te realiseren. En het kan gaan om mensen die willen toewerken
naar betaald werk. Vaak gaat het echter om een combinatie van die verschillende doelen.
Participatiewiel: een andere manier van kijken – Aanwijzingen voor gebruik door gemeenten
2

Maatwerk lastig
Uitgaan van de drijfveren en de kracht van het individu kan alleen als maatwerk daadwerkelijk
geboden wordt. In de praktijk blijkt dit vaak lastig te realiseren, door, hoe afgezaagd ook,
schotten op uitvoerend, beleidsmatig en wettelijk niveau:
* De begeleiding bij activering wordt uitgevoerd door bijvoorbeeld re-integratiebureaus,
vrijwilligerscentrales, welzijnsinstellingen en zorginstellingen. Elk van deze typen instellingen
wordt anders gefinancierd en heeft andere afspraken over de manier van werken.
* De beleidsmatige verantwoordelijkheid ligt bij afdelingen welzijn, sociale zaken en inburgering
van de gemeente en voor wat betreft de AWBZ bij de provincie. Elk van deze afdelingen heeft
eigen beleidsdoelstellingen en prioriteiten.
* De financiering en wettelijke kaders zijn geregeld in de Wmo, het participatiebudget, de AWBZ,
de Wet werk en inkomen en de Wet Publieke Gezondheid. Elk van deze wettelijke kaders kent
eigen criteria, contra-indicaties en voorwaarden.
Consequentie voor burgers: complexiteit
Hierboven staat in a nutshell de complexiteit beschreven waar burgers en activeerders mee
geconfronteerd worden. In alle gemeenten is een uitgebreid aanbod aan activiteiten om mensen
te ondersteunen en stimuleren. De toegankelijkheid van die ondersteuning is echter beperkt.
Allerlei toegangscriteria versperren de weg. Dit komt enerzijds doordat de informatie niet op
één plek beschikbaar is, maar verspreid over verschillende uitvoerders en beleidsdomeinen.
Met name de scheiding tussen de welzijnskant en de inkomens/uitkeringskant is een groot en
gekend probleem. Elk domein heeft een eigen logica. Anderzijds is het vaak door regelgeving of
financieringsafspraken niet mogelijk om vanuit het ene domein aanbod in het andere domein in
te zetten. Iemand die in begeleiding is bij de sociale dienst kan meestal alleen gebruik maken van
de door de sociale dienst ingekochte trajecten. Als hij op het vlak van zelfstandig functioneren
ondersteuning nodig heeft moet dat elders gezocht worden. En iemand zonder uitkering kan
juist weer geen gebruik maken van het aanbod van de sociale dienst. Jammer, want maatwerk is
noodzakelijk, maar moeilijk te leveren.
Het participatiewiel: overzicht in de complexiteit waarbij de burger centraal staat
Om samenhang tussen dit aanbod inzichtelijk te maken heeft MOVISIE het participatiewiel
ontwikkeld. Zo kunnen gemeenten hun burgers een compleet en samenhangend aanbod van
participatiebevorderende maatregelen bieden. Hierbij staat het individu in het midden van het
wiel en vormt dus de spil waar het wiel om draait.
De opbouw van het wiel: doelen, activiteiten en wetten
De kern van het participatiewiel is de burger. Om deze burger heen zijn de zes doelen waar
activering of participatiebevordering op gericht is in een cirkel gerangschikt. Het participatiewiel
is gebaseerd op de gedachte dat alle doelgebieden voor iedere burger belangrijk zijn en dat
kwetsbare mensen steun nodig hebben bij het realiseren van één of meerdere van die doelen.
Deze steun kan tijdelijk of permanent zijn. De ondersteuning kan bestaan uit een combinatie van
coaching of begeleiding, het doen van (meedoen aan) activiteiten en vaardighedentrainingen.
De ondersteuning kan gericht zijn op individuen, maar ook op organisaties of op de gehele
samenleving (bijvoorbeeld kwartiermaken). Deze activiteiten staan in de tweede cirkel van
het wiel. In de buitenste cirkel van het wiel staan de verschillende wettelijke kaders waarmee
activiteiten, ondersteuning en trainingen gefinancierd worden.
Een indeling in doelen sluit het meest aan bij het proces van de burger, meer dan wettelijke
kaders, uitkeringen, type beperkingen, uiteindelijke kansen op betaald werk of aanbieders van
Participatiewiel: een andere manier van kijken – Aanwijzingen voor gebruik door gemeenten
3

trajecten. Het maakt zichtbaar welk aanbod, ontwikkeld voor een bepaalde doelgroep of binnen
een bepaald wettelijk kader, in te zetten is voor andere doelgroepen of te financieren is vanuit
andere wettelijke regelingen.
Participatiewiel: samenhang in beeld
Participatiewiel: samenhang in beeld
Wet Participatiebudget
Wajong / WIA / WW / WIJ
Wsw
Scholingenstageachtige
activiteiten
Betaald
werk
Eigen
inkomen
Opdoen van
vaardigheden
Maatschappelijk
bijdragen
Vrijwillige inzet
Ondersteunende
hulpverlening
Zelfstandig
functioneren
Sociale
contacten
Maatschappelijk
deelnemen
Sociaalrecreatieve
activiteiten
Het wiel als metafoor
Een wiel is een krachtige metafoor. Het wiel als beeld visualiseert de uitgangspunten van een
integrale aanpak. In het hindoeïsme bijvoorbeeld wordt het wagenwiel als beeld voor het hele
leven gebruikt. Iedere levensfase krijgt een plek. Een wiel kan draaien, komt in beweging en kent
geen boven- en onderkant. Een wiel suggereert compleetheid en laat de volle omvang van het
bestaan zien. Een wiel kent geen hiërarchie in doelen. De doelgebieden zijn evenredig belangrijk.
Een wiel kent wel een middelpunt, en daar staat de cliënt. De doelen, activiteiten en wetten staan
om het wiel heen gegroepeerd. Dit geeft weer dat deze hun bestaansrecht uitsluitend ontlenen
aan het feit dat ze voor het individu ondersteunen in het optimaal maatschappelijk deelnemen.
Participatiewiel: een andere manier van kijken – Aanwijzingen voor gebruik door gemeenten
WWB Schuldhulpverlening
Ondersteunend
contact
AWBZ en zorgverzekeringswet
Wmo
4
Wpg

De elementen van het participatiewiel
Bij zorg of hulpverlening gericht op zelfstandig functioneren gaat het om de ondersteuning en
motivering bij de basiszorg voor de persoon zelf. Het gaat hierbij om persoonlijke verzorging,
huishoudelijke taken, financiële en administratieve taken en de organisatie van het wonen.
Het activerende aanbod op dit vlak is deels gericht op het regelen van adequate ondersteuning
en zorg en deels op het motiveren en ondersteunen van mensen om zelf weer dingen terug
in handen te nemen en zo weer meer greep op het eigen leven te krijgen. Zowel vanuit de
AWBZ, de Zorgverzekeringswet als ook gedeeltelijk vanuit de Wmo (individuele voorzieningen)
wordt ondersteuning geboden bij het realiseren van deze activiteiten. Denk bijvoorbeeld aan
de boodschappenbus, die mensen helpt zelfstandig boodschappen te doen en zo hun eigen
huishouden te voeren. Ook schuldhulpverlening die geregeld is vanuit de Wwb kan ondersteuning
bieden bij dit doel.
Bij activering gericht op sociale contacten gaat het om het in contact brengen van kwetsbare
mensen met andere mensen of hen te helpen bestaande contacten te intensiveren. Dit kan
bijvoorbeeld door vriendschappelijk huisbezoek, telefooncirkels, maar ook via de open
inloopfunctie van buurtcentra, bibliotheken en kerken. Collectieve voorzieningen in het kader
van de Wmo ondersteunen veelal bij het realiseren van deze activiteiten. Daarnaast wordt
ondersteuning geboden vanuit het participatiebudget, de Wet Publieke Gezondheid en in
beperkte mate vanuit de Zorgverzekeringswet en AWBZ.
Bij activering gericht op maatschappelijke participatie gaat het om de deelname aan activiteiten
buiten het eigen huis en buiten de eigen sociale kring. Dit zijn voornamelijk sociaalrecreatieve
activiteiten, bijvoorbeeld activiteiten met een recreatief, creatief, educatief of sportief karakter
of activiteiten die liggen in het verlengde van de zorg voor eigen persoon en huishouden zoals
begeleid winkelen. Vanuit de Wmo worden de meeste van deze activiteiten gefinancierd. Ook
vanuit het participatiebudget bestaat de mogelijkheid zaken te financieren die bijdragen aan dit
doel.
Bij activering gericht op maatschappelijk bijdragen gaat het om activiteiten waarbij de betrokkene
een actieve bijdrage levert aan de maatschappij en/of zich daarop toerust. Hieronder vallen
scholing, vrijwilligerswerk en arbeidsmatige dagbesteding. Focus van de ondersteuning ligt bij
het vinden van activiteiten die qua belasting, ondersteuning op de werkvloer en interesse passen
bij de betrokkene. Deze activiteiten kunnen vanuit de Wmo en het participatiebudget worden
gefinancierd.
Bij het doel van opdoen van vaardigheden draait het om het gericht vergroten van de
competenties door stages, cursussen en opleidingen. Deze kunnen gericht zijn op werk,
vrijwilligerswerk of maatschappelijke competenties. Het participatiebudget, maar ook wetten als
WAJONG, WIA, WW, WSW en WIJ zijn de financieringsbronnen voor dit doel.
Bij eigen inkomen worden mensen toegeleid naar reguliere banen in reguliere organisaties ofwel
naar gesubsidieerde banen. Het kan gaan om participatiebanen, aangepast of gesubsidieerd
werk. Focus van de ondersteuning ligt bij het vinden van een passende baan, jobhunting en
het uitbreiden van de werkgelegenheid aan de onderkant van de arbeidsmarkt, ondersteuning
door jobcoaching en financiële prikkels voor werkgevers om kwetsbare mensen in dienst te
nemen. Het participatiebudget, maar ook wetten als WAJONG, WIA, WW, WSW en WIJ zijn de
financieringsbronnen voor dit doel.
Participatiewiel: een andere manier van kijken – Aanwijzingen voor gebruik door gemeenten
5

Participatiewiel en participatieladders
Veel gemeenten en met name de afdelingen sociale zaken, ordenen hun activerings- en
arbeidstoeleidingsaanbod met behulp van zogenaamde participatieladders. De analyse van
verschillende van deze ladders door de RWI was een belangrijk startpunt voor de ontwikkeling
van het wiel. Vooral voor cliënten en cliëntenorganisaties heeft een ladder een negatieve
normatieve lading: een ladder suggereert dat de hoogste treden meer waardevol zijn dan de
lagere. Een ladder zou suggereren dat men zich maar op één trede tegelijk kan bevinden en
maakt daarmee het denken in combinaties van aanbod op verschillende treden onmogelijk. Een
wiel heeft deze negatieve lading niet en ondersteunt de visie dat elke burger op zijn eigen manier
maatschappelijk kan participeren en zich daarin kan ontwikkelen. Het participatiewiel deelt geen
mensen in, maar wordt daarentegen gebruikt om aanbod te ordenen op basis van het doel waar
het op gericht is.
De recent door Regioplan en VNG ontwikkelde participatieladder heeft tot doel het resultaat
van de inzet van participatiebevorderende maatregelen op individueel niveau te meten. Op
cliëntniveau geeft de ladder inzicht in de vorderingen die iemand maakt. Op geaggregeerd
niveau wordt zichtbaar welk effect verschillende beleidsmaatregelen en activiteiten die ingezet
worden bij cliënten hebben. De uitgangspunten en doelen van het wiel en de ladder zijn niet
wezenlijk verschillend. Het wiel kan op beleids- en organisatieniveau samenhang in beeld brengen
ten behoeve van maatwerk voor de cliënt. Het effect van dit maatwerk kan vervolgens op de
participatieladder gemeten worden. MOVISIE en de VNG werken samen om de instrumenten in de
praktijk optimaal in te zetten.
Het wiel in uw gemeente
Het participatiewiel is nu ongeveer een jaar in gebruik. MOVISIE merkt dat het wiel op
verschillende manieren gebruikt wordt, namelijk voor:
* het ontwikkelen van visie en beleid;
* het ordenen van aanbod en organiseren van samenwerking;
* het bieden van maatwerk aan cliënten.
Hieronder treft u een aantal mogelijkheden voor het gebruik van het participatiewiel aan,
geïllustreerd aan de hand van praktijkvoorbeelden uit het land.
Duidelijke koers en visie
Zoals eerder aangegeven omvat participatie een breed terrein aan beleidsafdelingen die zich
allemaal op hun eigen wijze bezighouden met dit thema. In veel gemeenten heerst het adagium
‘Iedereen doet mee’ (zie ook Divosamonitor 2009 Meer dan ooit, p. 31). Lang niet altijd is deze
kreet concreet ingevuld. Wanneer, zoals nu, het economische tij keert en de werkloosheid stijgt,
bestaat de neiging in te zetten op snelle uitstroom uit de uitkering en verschuift investering
in de meest kwetsbare doelgroepen naar de achtergrond. Divosa constateert in haar monitor
dat de koers die gemeenten varen niet altijd even stabiel is. Zij pleit ervoor dat gemeenten een
participatieambitie formuleren die past bij de middelen die de gemeente beschikbaar heeft,
zodat afgewogen keuzes gemaakt kunnen worden (Divosa, 2009:32). Het participatiewiel
kan gemeenten helpen deze koers te bepalen en een gemeentebrede visie op participatie te
ontwikkelen. Iedere beleidsafdeling kijkt op zijn eigen manier naar participatie en het wiel helpt
om deze diversiteit aan invalshoeken bespreekbaar te maken en overzichtelijk in kaart te brengen.
Hierbij staat de burger centraal, als spil in het participatiewiel. Het wiel maakt in één oogopslag
helder welke participatiewetten elkaar raken en overlappen. De Wmo en het participatiebudget
raken elkaar zelfs op vijf van de zes doelen in het wiel. Dit maakt duidelijk dat samenwerking
tussen gemeentelijke afdelingen veel oplevert, bijvoorbeeld het voorkomen van dubbel aanbod en
Participatiewiel: een andere manier van kijken – Aanwijzingen voor gebruik door gemeenten
6

hiaten in het aanbod. Het wiel is een eyeopener voor de noodzaak van samenwerking. Daarnaast
kan wellicht dubbele financiering van activiteiten voorkomen worden en levert het inzicht
uiteindelijk besparingen op.
Visievorming en afstemming vinden plaats in een contact tussen de verschillende
beleidsmedewerkers van de diverse afdelingen. Startvraag is wat de stad kwetsbare burgers
wil bieden en of het aanbod dat er nu ligt daarvoor voldoende is. Ook kan worden besproken
op welke manier verbindingen gelegd kunnen worden tussen het beleid en de uitvoering van
de verschillende afdelingen. Het participatiewiel maakt de breedte van het begrip participatie
duidelijk en maakt duidelijk op welke manier de verschillende beleidsafdelingen daaraan
een bijdrage leveren. Het overzicht dat ontstaat door het inventariseren en afstemmen van
verschillende beleidsafdelingen, kan resulteren in inzicht in het aanbod binnen de gemeente.
Bij het inkopen van trajecten en het subsidiëren van instellingen kan een gemeente hierdoor
heel gericht sturen op compleetheid van het aanbod door te focussen op hiaten in het aanbod
en dubbelingen te voorkomen. Ook kan de gemeente sturen op samenhang, bijvoorbeeld door
expliciet in inkoop- of subsidievoorwaarden richting uitvoerende organisaties te benoemen dat
samenwerking vereist is.
Het wiel in Hengelo
De gemeente Hengelo heeft het participatiewiel ontdekt tijdens de introductie van het project
Duizend en één Kracht. Dit project, dat zich richt op de activering van allochtone vrouwen naar
vrijwilligerswerk, vormde voor de gemeente de aanleiding om in kaart te brengen wat er voor
deze doelgroep al aan aanbod bestond. Op die manier werd voorkomen dat er een nieuw project
gestart zou worden, zonder aan te sluiten bij dat wat er in de stad al was. De verschillende
activiteiten die de gemeente uitvoert of subsidieert op het brede terrein van participatie werden
geïnventariseerd en geordend aan de hand van de spaken in het participatiewiel. Hierbij is
breder gekeken dan alleen aanbod voor de doelgroep allochtone vrouwen. De uitkomst van
de inventarisatie is besproken in een gemeentebrede bijeenkomst waarbij alle betrokken
beleidsafdelingen vertegenwoordigd waren. Dit leverde interessante inzichten op. Overlap in
activiteiten werd zichtbaar en men kreeg inzicht in de activiteiten van andere beleidsafdelingen.
Mogelijkheden voor afstemming kwamen dichterbij, waardoor nieuwe gesprekken op gang zijn
gekomen. Momenteel wordt aan dit traject een vervolg gegeven door het ontwikkelen van een
integrale visie op participatie voor alle Hengelose burgers. Het doel hiervan is te komen tot een
compleet en samenhangend activeringsaanbod in de stad. Het wiel heeft in Hengelo gediend als
ordeningsinstrument voor de veelheid aan activiteiten die de gemeente kent. Daarnaast dient het
als vliegwiel om de gemeentebrede visie op participatie vorm te geven en het gesprek hierover op
gang te brengen. “Het wiel hangt bij menig Hengelose ambtenaar boven het bureau en dat biedt
leuke gesprekken”, aldus de beleidsmedewerker die het wiel introduceerde.
Participatiewiel: een andere manier van kijken – Aanwijzingen voor gebruik door gemeenten
7

Met maatschappelijke organisaties in gesprek
Gemeenten voeren niet alleen regie, maar geven participatiebevordering vorm in nauw samenspel
met de maatschappelijke organisaties in hun gemeente.
Het wiel maakt inzichtelijk waar uitvoerende organisaties zich met hun activiteiten positioneren.
Een gemeente kan aan de organisaties in haar werkgebied vragen duidelijk te maken welke
producten of diensten de organisatie kan leveren op welke doelgebieden van het wiel. Ook
kunnen de producten en diensten over de breedte van het wiel beschreven worden voor een
specifieke doelgroep. Beide mogelijkheden maken het voor de gemeente inzichtelijk welke zaken
zij bij de betreffende organisatie kan inkopen.
Een inventarisatie en positionering van het aanbod binnen een gemeente kan ook op collectieve
wijze vorm krijgen. Een voorbeeld hiervan is een werkconferentie met alle organisaties in
de gemeente die zich met participatiebevordering bezig houden. Dit zorgt voor onderlinge
kennismaking met elkaar en elkaars aanbod en visie en legt meteen een goede basis voor
samenwerking. Incidentele of structurele vormen van afstemming kunnen er voor zorgen dat
organisaties elkaar beter weten te vinden en afstemming tot stand komt.
Veldhoven vliegert!
Veldhoven heeft het participatiewiel gebruikt om te komen tot een beleidsvisie op meedoen.
Samen met maatschappelijke organisaties is een conferentie “Veldhoven Vliegert“ uitgevoerd.
Met het traject en de conferentie streeft de gemeente ernaar initiatieven en instrumenten te
ontwikkelen en zodanig de regie te voeren dat alle inwoners van Veldhoven volwaardig meedoen
aan de Wmo.
Het overkoepelende doel is een middellange-termijn visie op het versterken van de civil society.
Op de conferentie Veldhoven vliegert, werden gezamenlijk met maatschappelijke organisaties en
vertegenwoordigers van burgers dromen geformuleerd en ambities vormgegeven. Het vervolg
is nu dat deze visie is uitgewerkt in concrete plannen die met medewerking en instemming van
alle betrokken partijen worden uitgevoerd. In die zin is dit niet alleen een manier om tot visie
en beleid te komen, maar geeft het ook vorm aan de wens van de gemeente Veldhoven om de
uitgangspunten van de Wmo serieus te nemen.
De vraag in kaart
Veel gemeenten zijn op zoek naar de burger en haar wensen. Niet altijd is duidelijk wat de burger
nodig heeft en welk type aanbod het beste past bij de vraag. Door de burger te bevragen op
de verschillende doelen die in het wiel gesteld zijn en te achterhalen wat de burger nodig heeft
om die doelen te behalen, kan inzicht verkregen worden in de ondersteuningsbehoeften. In
samenwerking met de organisaties die deze ondersteuning uitvoeren kan de gemeente op deze
manier vraag en aanbod beter op elkaar laten aansluiten en komt een compleet en samenhangend
activeringsaanbod dichterbij.
MOVISIE kan gemeenten ondersteunen bij het vormgeven van het beleid en de
uitvoering op het brede terrein van participatie en activering. Wilt u meer weten,
kijk dan op www.movisie.nl/activering of bel met Marjet van Houten (senior
adviseur MOVISIE) op 030 789 20 74 om door te praten over de mogelijkheden van
het wiel in uw gemeente.
Participatiewiel: een andere manier van kijken – Aanwijzingen voor gebruik door gemeenten
8

MOVISIE werkt aan een krachtige samenleving
MOVISIE is hét landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor maatschappelijke
ontwikkeling. We bieden toepasbare kennis, adviezen en oplossingen bij de
aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, zorg
en sociale veiligheid. In ons werk staan vijf actuele thema’s centraal: huiselijk &
seksueel geweld, kwetsbare groepen, leefbaarheid, mantelzorg en vrijwillige
inzet.
We investeren in de kracht en de onderlinge verbinding van burgers. We doen
dit door maatschappelijke organisaties, overheden, maatschappelijk betrokken
bedrijven en burgerinitiatieven te ondersteunen, te adviseren én met hen samen
te werken. Lokaal of landelijk, toegesneden op het vraagstuk en de organisatie.
Zo kunnen deze organisaties en hun professionals hun werk voor de samenleving
zo goed mogelijk te doen.
MOVISIE * Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11
www.movisie.nl * info@movisie.nl