Goed stoken - alles aan boord

Recommendations

Info

Een volledige verbranding gaat in twee stappen. Eerst verbrandt de vaste brandstof, dit is de primaire verbranding. Bij dit proces komen vluchtige stoffen vrij, zoals CO en teerachtige verbindingen. Deze stoffen kunnen op hun beurt ook verbranden, dit heet naverbranding of secundaire verbranding en ook hierbij komt warmte vrij. Zonder secundaire verbranding haal je niet de maximale energie uit de brandstof en zetten de niet naverbrande stoffen zich af in de schoorsteen (als roet of creosoot) of worden uitgestoot de buitenlucht in. De kachel Kachels zijn er in veel verschillende ontwerpen. Open deur nummer twee: in een houtkachel stook je hout, in een kolenkachel kolen. De ontwerper van de kachel heeft deze geoptimaliseerd voor een bepaald type brandstof, andere brandstoffen branden aanzienlijk slechter en kunnen de levensduur van de kachel verminderen. Bedenk dus eerst welke brandstof je wilt gebruiken en kies dan een geschikte kachel. Laat je er niet inluizen met een ‘allesbrander’, want dan krijg je een kachel aangesmeerd die geen enkele brandstof optimaal verbrandt. Omdat er op schepen nog maar weinig op kolen gestookt wordt, beperken we ons hier tot de houtkachel. Eén van de belangrijkste eigenschappen waar je bij aanschaf van een kachel op moet letten is het rendement. Moderne houtkachels en dan met name de tegelkachels of Fin-ovens kunnen een rendement van 80% bereiken. Ter vergelijking: een stalen of gietijzeren houtkachel zit op zo’n 60%. Een kachel met een hoog rendement verbrandt het hout zo volledig mogelijk en is daardoor zuiniger en schoner in het gebruik. Verder moet een kachel afgestemd worden op de grootte van de te verwarmen ruimte. Een te kleine kachel betekent voortdurend bijvullen of in de kou zitten. Met een te grote kachel gebruik je onnodig veel brandstof en krijg je de neiging om de kachel teveel te knijpen. Zowel een te grote als een te kleine kachel leiden in de praktijk tot een hoger brandstofgebruik. De luchtinlaat van de kachel waar de verbrandingslucht wordt aangezogen moet goed regelbaar zijn. Dit is gekoppeld aan het perfect sluiten van de kachel, zodat hij geen valse lucht door kieren aan kan trekken. Veel kachels hebben twee luchtinlaten: de onderste voor de primaire verbranding, de bovenste voor de secundaire. Een goed rookkanaal is essentieel voor de werking van de kachel, omdat de rook moet worden afgevoerd en er voor trek gezorgd moet worden. Het rookkanaal mag nooit horizontaal lopen, bevat zo min mogelijk bochten, mag niet lekken en niet kunnen inregenen. Ook moet het regelmatig schoongemaakt worden. De brandstof Als brandbare stof gebruik je droog en onbehandeld hout. Nat hout brandt slecht en veroorzaakt veel roet. Het kan wel drie jaar duren voordat hout voldoende gedroogd is, dat wil zeggen naar maximaal 20% vocht. Geverfd of verlijmd hout (multiplex) kan allerlei giftige rookgassen afgeven en dat mag je daarom nooit in de kachel stoppen. Papier en karton geven veel roetvorming, maar kunnen in kleine hoeveelheden wel gebruikt worden om de kachel aan te maken. Wat betreft de houtsoort zijn de hardere inlandse soorten als eiken, essen, beuken en appel het meest geschikt. Zachthout zoals vuren geeft weinig warmte en kan spatten, bij tropisch hardhout kunnen schadelijke stoffen vrijkomen. Voor alle houtsoorten geldt dat het soortelijk gewicht bepaalt hoeveel warmte er bij verbranding vrijkomt. Eén kilo eiken geeft ongeveer evenveel warmte als één kilo vuren, maar heeft een kleiner volume. Dat betekent minder opslagruimte en minder vaak de kachel bijvullen. Zuurstof Om genoeg zuurstof bij het vuur te krijgen moet er voldoende aanvoer via de luchtinlaat en voldoende trek via de kachelpijp zijn. Knijpen, dus het verminderen van de zuurstoftoevoer, mag nooit tijdens de vlamfase van een houtvuur omdat dit onvolledige verbranding veroorzaakt. Alleen bij voldoende zuurstof kan naverbranding van de rookgassen plaatsvinden, daarom moet de secundaire luchttoevoer (indien aanwezig) geopend worden zodra het opstartvuur goed brandt. Zie de ‘stookhandleiding’ voor meer informatie. Ook moet de ruimte waarin de kachel staat geventileerd worden, want de voor het vuur benodigde zuurstof wordt daar aan onttrokken. Trek speelt een essentiële rol in het aanzuigen van zuurstof. Door bij het stoken eerst een goed opstartvuur te maken, verwarm je de kachelpijp voor en verbeter je de trek. Wind bevordert de trek, stoken bij volledige windstilte is af te raden. Veel kachels hebben in de rookafvoeropening een trekregelaar of ‘sleutel’ zitten. Dit is een draaibaar klepje waarmee de trek verminderd kan worden, bijvoorbeeld als het hard waait. Te ver dicht draaien (3/4 of meer) brengt het risico van koolmonoxidevergiftiging met zich mee. Temperatuur Een brandstof heeft een bepaalde ontstekingstemperatuur, bij hout is deze 250°C. Voor volledige verbranding is een nog hogere temperatuur nodig, omdat de verschillende stoffen waaruit de rookgassen bestaan pas verbranden bij 250 tot 600°C. Deze temperaturen worden bereikt door de combinatie van een goed geconstrueerde kachel en de juiste manier van stoken. Afkoeling in de brandkamer kan ontstaan door teveel secundaire luchttoevoer of door teveel in één keer of te vaak bijvullen, met onvolledige verbranding tot gevolg. De laatste open deuren Open deur nummer drie: goed stoken begint met goed isoleren. Want des te minder je hoeft te stoken, des te minder rookgassen je de buitenlucht in jaagt en des te minder je de omgeving tot last bent. Stoken bij windstilte en mist veroorzaakt veel overlast, omdat de rook laag blijft hangen. Bij deze weersomstandigheden kun je de kachel beter niet gebruiken. En laat het vuur altijd vanzelf uit gaan, een brandende kachel uitmaken geeft veel rook. 23
Een stookhandleiding Uit ‘Kachels’ van Ruud Rook Een goed begin is het halve werk, en aan de basis van een schone verbranding staat een fiks opstartvuur. De kachel goed aanmaken is een kunst. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is de grote kunst evenwel niet zo weinig mogelijk aanmaakmateriaal gebruiken om de zaak aan de gang te krijgen, maar voor een zo heet en fel mogelijk beginvuur te zorgen. Daarvoor kun je aanmaakhoutjes, houtwol, een prop krantenpapier, houtskool en aanmaakblokjes in diverse combinaties gebruiken. Zet de primaire luchttoevoer wijd open. Zorg er voor, door de rookgassencirculatie en trekregeling uit te schakelen (open te zetten), dat de rookgassen ongehinderd de schoorsteen in kunnen vliegen. Zet ook de secundaire luchttoevoer dicht om wat in dit stadium ‘valse trek’ heet te vermijden. Steek het aanmaakmateriaal aan. Laat het vuurdeurtje op een kier staan om voor een optimale beluchting te zorgen. Brandt de zaak goed, dan kan het deurtje helemaal dicht. Is het aanmaakmateriaal in de gloeiende houtskoolfase beland, dan kun je een kleine hoeveelheid definitieve brandstof opbrengen. Een heet opstartvuur heeft als taak het opwekken van trek. Het moet de luchtkolom in de schoorsteen in beweging zetten en, behalve de kachel zelf, ook nog eens de schoorsteen opwarmen. Hiervoor is tijd nodig, bij een koude en vochtige schoorsteen veel tijd. Het vuur moet fel en heet worden gehouden - sterker nog, het moet nog veel feller en heter worden. Daartoe wordt geleidelijk aan nog een paar keer een bescheiden hoeveelheid brandstof opgeworpen. Is er eenmaal sprake van een volwassen vuur, dan kan de brandstofhoeveelheid worden bijgevuld tot de definitieve omvang. Dat wil zeggen, de houtkachel kan tot ruim de helft worden gevuld. De secundaire luchttoevoer kan open, want aangenomen mag worden dat de rookgassen inmiddels zo warm zijn dat naverbranding mogelijk is. Lukt het de rookgassen aan het branden te krijgen, dan koelt de secundaire lucht de schoorsteen niet meer af, zoals in een eerder sta- 24 dium het geval zou zijn. Door de naverbranding wordt de schoorsteentemperatuur nog hoger. De kachel brandt definitief. De kachel brandt inmiddels al een tijdje. Lijkt het gezien de temperatuur in het vertrek niet nodig dat de kachel tot verdere prestaties wordt opgejaagd, dan is dit het moment om te knijpen, dat wil zeggen om te temperen. De primaire en secundaire luchttoevoer worden helemaal of bijna helemaal dichtgezet en de trek kan worden verminderd via de trekregelaar. Zolang de brandstof in de vlamfase verkeert, leidt knijpen tot onvolledige verbranding. Maar als de vlam uit het vuur is, als er alleen nog gloeiende koolstof over is, kan een geknepen vuur nog uren gloeien zonder te roeten. Moet de warmteproductie hoog worden gehouden, dan dient er te worden bijgevuld. Er treedt door de nieuwe brandstof afkoeling op in de brandkamer. De zuurstofbehoefte is zeer groot, de kans op onvolledige verbranding ook. Zorg daarom eerst voor een heet vuur. Vul daartoe als het vuur te ver is afgezakt, na alle regelorganen open te hebben gezet, eerst een beetje brandstof bij. Een heet vuur is beter in staat een nieuwe hoeveelheid brandstof te ‘pakken’ dan een sloom, sluimerend vuurtje. Brandt die eerste geringe hoeveelheid brandstof goed, vul dan bij met een grotere partij brandstof. Verbranden van hout als groene energie (bron www.tigchelkachels.nl) Hout is geen fossiele brandstof zoals aardgas, kolen en olie. Bij het verbranden van hout komt ook CO2 vrij, maar dat is evenveel als de bomen tijdens hun groei hebben opgenomen. Met het verbranden van hout is er dus geen toename van CO2. We moeten er dan wel voor zorgen dat we zoveel mogelijk hout gebruiken dat nergens anders geschikt (meer) voor is, dat we de bossen duurzaam beheren en oorspronkelijke bossen niet voor dit doel worden gebruikt. Om CO2 in de atmosfeer weer te verlagen is het grootschalig aanplanten van bomen de beste oplossing. Jonge bomen De kachel van de ‘Annigje’, een bergkachel, een Jotul en een tegelkachel nemen tijdens de groei grote hoeveelheden CO2 op. Onrendabele stukken grond kunnen eenvoudig worden aangeplant met snel groeiende houtsoorten die later geschikt zijn als brandhout. Volwassen bomen hebben een geringe opname van CO2 en kunnen hiervoor worden gebruikt. De CO2 kringloop blijft zo helemaal gesloten. Tegelkachels en Fin-ovens Tegelkachels en Fin-ovens zijn de houtkachels met het hoogste rendement, zo’n 80%. De vuurkamer is omgeven door een grote massa speksteen, vurvast beton of chamotteklei. Hierin wordt de hitte van het vuur opgeslagen en vervolgens geleidelijk aan de omgeving afgegeven. Dit geeft een prettige stralingswarmte. In een tegelkachel stook je één of twee keer per dag met één vulling een flink vuur. Aanbevolen wordt om de stapel hout bovenaan aan te steken en het vuur zelf zijn weg naar onderen te laten vinden. Volledige verbranding kan plaatsvinden omdat je het vuur niet hoeft te temperen en omdat er dankzij de constructie van de kachel goede secundaire verbranding is. Daardoor wordt de energie uit de brandstof maximaal benut en is de uitstoot van schadelijke stoffen laag. Nadelen zijn er ook. Omdat het even duurt voordat de warmte wordt afgegeven, zijn tegelkachels minder geschikt als bijverwarming in de avonduren. Verder zijn ze groot, zwaar en relatief duur in aanschaf. Bronnen Ruud Rook, Kachels, Bruna Uitgeverij, ISBN 90 229 7672 6 www.lne.be/themas/milieu-en-gezondheid /SlimmerStoken www.vrom.nl/docs/milieu/haarden_vragen.pdf www.bergkachel.nl www.de12ambachten.nl www.tigchelkachels.nl
Page 1: Goed stoken Eva de Jong Tegen de ti

Goed stoken - alles aan boord

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?