Inleiding - Vereniging van Bouwkunst Tilburg

Invasie
Excursie Den Bosch, 3 april 2004
Maar liefst 32 belangstellenden namen deel aan deze goed
georganiseerde excursie. De bosrijke omgeving van het
klooster ZIN bij Vught bood een heerlijk begin van deze dag. In
het foyer konden we op ons gemak met een kopje koffie de
excursiereader doorbladeren. Die was natuurlijk weer met
zeer veel zorg samengesteld.
In deze prima atmosfeer kon frater Hanckmann de reeds ontvankelijke
groep rondleiden in het door Marx en Steketee verbouwde
kloostercomplex tot een klooster voor zingeving en
werk zininwerk.nl. Voor mij een inspirerend project door
helderheid in een veelvoud van uitwerkingen (de nieuwbouwvleugels)
maar ook een aantal bijzondere en verassende elementen
in een overigens sobere omgeving (slaapcellen). De
doorgeschoten abstrahering van het kapelinterieur ten spijt,
leek me dat er echt aansluiting is gevonden op een werkelijke
bedoeling van de opdracht.
Deze gedachte drong zich nog meer op bij het bezoek aan ons
tweede programmaonderdeel, het Nationaal Monument Kamp
Vught van Klaus en Kaan. Het thema is op geruisloze wijze in het
gebouw verwerkt. De positie en opeenvolging van thema’s en
ruimten geven een mooie ondersteuning aan de Boodschap.
Materiaalkeuze en detaillering zijn op een prettige en terughoudende
manier toegepast. Mijn indruk was dat de lichtvoetigheid
in de gevelbehandeling een goede vondst is om de zware toon van
deze opdracht enigszins te verlichten.
Westerpark (buro Lubbers) is een op waterhuishouding
gestoeld stadsparkontwerp. Dankzij een enthousiast inwonend
gezinnetje kon een van onze leden Lex Kuin ons
rondleiden in een van de 24 woningen van het bureau
Kuin&Kuin. Een helder ontwerp waarbij vrij snel duidelijk
wordt hoe de voornaamste gegevens (drive-in-woning,
split-level opbouw en plaatsing in het water) hebben geleid
tot een fris woningtype.
Het nabijgelegen Paleiskwartier.nl heeft nog niet de
warme levendigheid van Den Bosch zoals ik die ken. Het
was dan ook een beetje vreemd om in een met architecten
gevuld eetcafé te zitten met het uitzicht op de zonbeschenen,
ontelbare raampjes van het paleis van justitie
in een verder leeg stadsdeel. In het informatiecentrum
volgde een uiteenzetting van een gemeentelijke projectleider
met daarna een korte rondwandeling door dit stadsdeel.
Deze wandeling verduidelijkte de wijze waarop de
zwaar bevochten kantoren/wooncombinaties zijn gerealiseerd.
Maar het bewijs dat het met dat druktebeeld uiteindelijk
goed zou komen werd geleverd door een VBT-lid die
met zijn boodschappen aan het stuur de excursiedeelnemers
tegemoet fietste. Of was dit afgesproken
werk?
Vandenhove blijkt verantwoordelijk geweest te zijn voor
de enigszins mislukte ruimtelijkheid rond de aanlanding
van de voet-gangersbrug over het spoor. Het stedelijk
blok van zijn Paleis van Justitie mocht hier letterlijk en
figuurlijk geen duimbreed toegeven. Op het uiterlijk vertoon
na is dit gebouw interessant vanwege de wandversieringen.
Van een enthousiaste vrijwilliger kregen
we een mooie toelichting van de diverse wandtapijten
maar even zo interessant waren de met aanstekers versierde
plafonds en wanden in het cellenblok. De uitdaging
in de ontwerpopgave van het gerechthof schijnt vooral te
liggen in de strikt gescheiden toe-gangsroutes. De bedompte
atmosfeer van deze vleugel vormde een groot contrast
met het open en lichte publiekstoegankelijke deel
rondom de rechtszalen. Het is overduidelijk dat de meester
zich niet heeft bekommerd om het wel en wee van onze
deugnieten.
Met Haverleij.nl in ons blikveld leken we een moderne variant
van de drie musketiers, die de kastelen op eigen gelegenheid
en risico gingen verkennen. Natuurlijk werd kasteel
Zwaenenstede van Adolfo Natalini als eerste met ons
bezoek vereerd. De warme gastvrijheid binnen de muren
waarop we rekenden bleef uit door de vele staldeuren aan
de court. We vernamen van slechts een enkel teken van
leven op een van de verdiepingen. Zoals het een echte
nederhof betaamt stonden de stalen rossen allemaal buiten.
Een met gras begroeide bult was het domein van enkele
kinderen die ons provoceerde met hun krijgskunst. Door
deze vreemde ervaring nieuwsgierig geworden besloten
we nog meer nabijgelegen nederzettingen te bekijken. We
betraden Kasteel Wuyvenhaerd van Lafour & Wijk. Door de
felle zon op de leemkleurige baksteen wanden langs het
desolate binnenterrein waanden we ons in een door honger,
dorst en ziekte verlaten, mexicaans fort. We konden maar
beter niet uitstappen en na een inspectieronde volgde het
bezoek aan kasteel Velderwoude van Jo Crepain. We naderden
dit massieve bouwwerk en kregen een onbestemd
gevoel. Een poortwachter stond op zijn schans naast de
brug en sloeg ons met een norse, vermoeide blik gade. Waren
we te laat? We gokten op zijn goedmoedigheid en reden
vol spanning door de poort. Op het binnenplein aangekomen
bleek aan de overkant van het binnenplein een bres geslagen
te zijn waardoor een kilometers lang, recht pad het
landschap introk, naar een ander oord. Dat het daar niet
beter was, bewees een hevig zwetende, schaars geklede
man die daar rennend vandaan kwam en vlug onderkomen
zocht in een van de resterende woningen. In het verlengde
troffen we aan weerszijden een grove geroeste
damwandbeschoeiing aan. Een proefsleuf van de Rijksdienst
voor Oudheidkundig Bodemonderzoek? Onze aandacht
werd weer afgeleid door een onverzorgde bewoner
die we met een vuilniszak zagen oversteken naar de centraal
gelegen containerverzamelplaats.
No nuts no glory.
De afsluiting van deze dag vond plaats in de verschansing
van de nabijgelegen golfclub (Drost & Van Veen
Architecten). Alle mensen uit Haverleij leken hier hun
toevlucht gezocht te hebben. Uit de enorme drukte konden
we met een gerust hart afleiden dat dit toch wel het
sterkste bouwwerk van Haverleij moest zijn. Vanuit de
herberg zagen we de een panorama van kastelen in het
teletubbylandschap van de golfcourt. Door deze setting
kreeg de golfsport op dat moment bijna de status van het
midgetgolf, waar de hindernissen de vorm leken aan te
nemen van kastelen en molens.
Terugkijkend was deze excursie heerlijk begonnen
en fantastisch geëindigd. Stuk voor stuk indrukwekkende
onderdelen, waarvan de laatste mij nog een
hele poos niet met rust zullen laten. Eigenlijk is dat
juist het leukste wat ik van architectuur kan verwachten.
Jasper Knoop
20 21