Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie

Uitgenodigde vluchtelingen in
Nederland: opvang en integratie
Portretten van uitgenodigde vluchtelingen en achtergrondinformatie
over het Nederlandse hervestigingsbeleid

Inhoud
Inleiding 3
Het Nederlandse quotum 4
Interview Kasongo 5
Kader: Medische noodzaak 5
UNHCR 6
Interview Rana 7
Kader: Gevlucht voor Saddam Hussein 7
Eerste opvang in AZC Amersfoort 8
Interview Lyahjarai Mon 9
Kader: Birmese vluchtelingen in Thaise kampen 9
Start en inburgering in de gemeente 10
Interview familie Jumaa El Hagoug 11
Kader: De Palestijnse arts en de Bugaarse verpleegsters 11
Europa en hervestiging 12
Interview Saïda Ibrahim Hussein 13
Kader: Kakumakamp in Kenia 13
Nederland en hervestiging, een stukje geschiedenis 14
Inleiding
Jaarlijks ontvluchten vele duizenden mensen hun land om te ontkomen
aan oorlog, geweld of vervolging. Wereldwijd verblijven er ruim elf
miljoen vluchtelingen in een ander land dan hun geboorteland. Slechts
een heel klein deel komt terecht in Europa; veruit het grootste deel
van de vluchtelingen wordt opgevangen in de regio, meestal in een
buurland. Veel vluchtelingen komen terecht in een vluchtelingenkamp
van de UNHCR.
De UNHCR probeert voor al deze vluchtelingen een duurzame
oplossing te vinden. Sommigen kunnen na verloop van tijd weer
veilig terugkeren naar het land van herkomst. Anderen lukt het een
zelfstandig bestaan op te bouwen in het land waar zij verblijven.
Voor velen is echter geen van beide vooruitzichten weggelegd: het
herkomstland blijft onstabiel en het integreren in het land van verblijf
is niet toegestaan. Een lang verblijf in een vluchtelingenkamp ligt dan
in het verschiet.
Maar wat als iemand die zijn land of regio is ontvlucht ook in de
nieuwe situatie niet veilig is? Denk aan vluchtelingen die behoren
tot een minderheid die gediscrimineerd wordt, denk aan vluchtelingen
die ernstig ziek zijn en behandeling nodig hebben.
Aantallen hervestigde vluchtelingen 2003-2007
Verenigde Staten 224 661
Australië 62 543
Canada 53 098
Zweden 8 227
Noorwegen 5 322
Nieuw Zeeland 3 661
Finland 3 267
Denemarken 2 504
Nederland 1 981
Verenigd Koninkrijk * 1 218
Ierland * 546
Brazilië * 360
Chili * 116
3 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie
Of aan alleenstaande vrouwen die groot risico lopen slachtoffer te
worden van seksueel geweld. Deze vluchtelingen kunnen door de
UNHCR worden voordragen om hervestigd te worden in een ander land.
Hervestiging betekent dat geselecteerde vluchtelingen in een ander,
veilig land gaan wonen, op uitnodiging van dat land.
Ook de Nederlandse overheid nodigt ieder jaar een aantal
vluchtelingen uit om zich hier te hervestigen. VluchtelingenWerk
Nederland constateert dat er weinig bekend is over deze speciale
groep vluchtelingen en wil betrokkenen meer inzicht geven in de
achtergrond en behoeften van uitgenodigde vluchtelingen. In deze
brochure wordt kort aangegeven waarom de overheid vluchtelingen
uitnodigt, op welke manier dat gebeurt en hoe de opvang in Nederland
plaatsvindt. Vijf uitgenodigde vluchtelingen vertellen hun verhaal.
Bron: UNHCR Statistical Yearbook, 2003,2004,2005,2006,2007.
* Dit zijn nieuwe hervestigingslanden die pas gedurende deze periode zijn gestart met een hervestigingsprogramma.

Het Nederlandse quotum
Om als uitgenodigde vluchteling door Nederland geaccepteerd te worden, gelden vrijwel dezelfde criteria
als voor vluchtelingen die zelf als asielzoeker naar Nederland zijn gekomen en via de asielprocedure een
beroep doen op bescherming. Ongeveer een kwart van het vastgestelde quotum wordt ingevuld door
individuele vluchtelingen die in acute noodsituaties verkeren, vaak omdat hun veiligheid niet gegarandeerd
kan worden. De verhalen van Rana (pagina 7) en de familie Jumaa El Hagoug (pagina 11) illustreren deze
situatie. Het kan vluchtelingen van over heel de wereld betreffen. Als de UNHCR besluit dat snelle hervestiging
noodzakelijk is, draagt zij het dossier voor aan een hervestigingsland, bijvoorbeeld Nederland.
Het grootste deel van de uitgenodigde vluchtelingen wordt geselecteerd tijdens missies. Vier keer per jaar
reist een delegatie van de Nederlandse overheid af naar een land dat grote groepen vluchtelingen opvangt.
Daar interviewt de delegatie vluchtelingen die de UNHCR voordraagt voor hervestiging. Ter plekke wordt
beslist welke voordrachten geaccepteerd worden, ofwel wie geselecteerd wordt. Lyahjarai Mon (pagina 9)
en Saïda Ibrahim Hussein (pagina 13) kwamen op deze manier in Nederland terecht.
Ten slotte wordt een deel van het quotum geselecteerd op medische gronden of een medische
noodsituatie. De heer Kasongo (pagina 5) kwam hier voor in aanmerking. Gezinsleden van uitgenodigde
vluchtelingen die toestemming krijgen voor gezinshereniging naar Nederland te komen, tellen mee voor
het quotum.
Interview Kasongo
Sinds Kasongo in Nederland is, kan hij weer een beetje lachen.
Hier is hij veilig. Het valt hem echter zwaar om over zijn verleden in
Congo te praten.
Kasongo werd op medische gronden uitgenodigd om naar Nederland
te komen. Totaal verzwakt kwam hij in september 2006, met zijn
gezin, aan op Schiphol. Martelingen tijdens zijn gevangenschap in
Congo hebben hem zowel lichamelijk als geestelijk kapot gemaakt.
Hoewel het nu een stuk beter gaat, blijft hij last hebben van
flashbacks en angstaanvallen. Het verdriet zit dan ook heel diep;
drie van zijn kinderen zijn vermoord.
Kasongo woonde met zijn vrouw en zes kinderen in het oosten van
Congo. Het ging hem goed, als afgestudeerd IT’er had hij eerst een
baan bij een telecombedrijf, later begon hij een eigen zaak. Zijn
vrouw gaf Engelse les.
In 2004 begonnen de problemen toen er in de buurt een militair
werd neergeschoten. ‘De militairen hadden een kamp opgezet
vlakbij ons huis, bijna in onze achtertuin. Op een dag hoorde ik
schoten; een van de militairen was dood. Ik kreeg de schuld van zijn
dood. De militairen riepen dat ik moest boeten voor deze moord.’
Sinds die dag is Kasongo’s leven een hel. Een militair tribunaal
bevond hem schuldig aan de moord en een tijd zat hij gevangen.
Maar ook na zijn vrijlating hield de terreur aan. ‘Op een avond
kwamen de militairen aan de deur. Mijn jongere broer deed open
maar zij dachten dat ik het was. Ze schoten op hem in en een kogel
boorde zich via zijn lijf in mijn dochter die achter hem stond. Allebei
waren ze dood.’ Kort daarop gooiden de militairen een granaat in het
huis. Daarbij kwamen twee van Kasongo’s kinderen om het leven.
Kasongo dook onder. Op een bepaald moment kreeg hij via zijn
mobiele telefoon bericht dat de vrouw van een goede vriend was
overleden. ‘In Congo is het traditie om samen naar de rouwplek te
gaan, dus ik ging er heen met mijn vrouw en kinderen. Ik kon niet
anders, ik wilde mijn vriend niet in de steek laten.’ Het bleek een
hinderlaag. Onderweg werden ze aangehouden door militairen.
Kasongo werd gescheiden van zijn vrouw en kinderen en overgebracht
naar een gevangenis. ‘Na een week of twee moest ik
meekomen. Ik werd in een auto vol militairen geduwd. Dit wordt
mijn dood, dacht ik. De auto stopte, ik moest uitstappen. Ze lieten
me een pistool zien en ik wist zeker dat dit het einde was. Maar ze
zeiden: Ga weg en kom nooit meer terug.’
Op zijn laatste kracht, gebroken van alle martelingen die hij onderging,
kwam Kasongo in Addis Abeba, Ethiopië, terecht. Daar meldde
hij zich als vluchteling bij de UNHCR.
4 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie 5 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie
foto UNHCR
‘Zowel geestelijk als lichamelijk was ik een wrak. Mijn rechterbeen
was gevoelloos geworden van de elektrische schokken die ze me
gaven in de gevangenis. Ik had gehoorproblemen; om me te
intimideren schoten ze een pistool leeg vlak langs mijn oor. Ik was
getraumatiseerd door alles wat ik had meegemaakt. Mijn conditie
was zo slecht dat ik niet naar een vluchtelingenkamp kon.’
Zijn vrouw en kinderen waren ook naar Addis Abeba gegaan,
ze vonden elkaar met hulp van de UNHCR terug.
‘We kregen wat geld van de UNHCR voor noodzakelijke dingen zoals
eten en huur. Hoewel we legaal in Ethiopië verbleven, konden we er
niet integreren. Als vluchteling mag je er bijvoorbeeld niet werken.’
Het was de bedoeling te blijven tot de situatie in Congo zou verbeteren,
maar Kasongo’s gezondheid holde achteruit. Drie keer werd
hij opgenomen in het ziekenhuis. Eén keer lag hij vier dagen in
coma. ‘Toen heeft de UNHCR een land gezocht dat mij wilde
opnemen. Uiteindelijk heeft Nederland ons geaccepteerd.’
Het gaat nu redelijk met hem. Zijn toekomst ziet er weer wat
rooskleuriger uit, ook al is het niet makkelijk om een leven op te
bouwen in Nederland. ‘Alles is nieuw, het systeem, de cultuur, de
taal. Maar ik moet dit doen voor mijn veiligheid. De medische
voorzieningen zijn hier gelukkig erg goed. Lichamelijk gaat het een
stuk beter, hoewel ik met sommige ongemakken zal moeten leren
leven. Mijn been voelt nog steeds vreemd. Ook heb ik last van
nachtmerries en angstaanvallen. Alle kracht die ik heb, zet ik in op
een goede toekomst in Nederland. De kinderen doen het goed, ze
spreken al aardig Nederlands. En ik kan weer over een toekomst
nadenken. Sinds ik hier ben, kan ik zelfs weer een beetje lachen!’
Kasongo en zijn familie willen om veiligheidsredenen niet gefotografeerd
worden.
Medische noodzaak
Ieder jaar neemt Nederland een klein aantal vluchtelingen, en hun
eventuele gezinsleden, op om medische redenen. Het gaat om
mensen waarvan de UNHCR heeft vastgesteld dat zij vluchteling zijn
en ernstige medische problemen hebben. Als medische behandeling
niet beschikbaar is en als niet behandelen leidt tot een
medische noodsituatie, kan de UNHCR betrokkene voordragen voor
hervestiging in Nederland. Daarbij moet vaststaan dat behandeling
in Nederland een substantiële verbetering van de gezondheidstoestand
kan betekenen.

UNHCR
De United Nation High Commissioner for Refugees, ofwel de UNHCR, is in 1950 opgericht door de Verenigde
Naties met het doel om de rechten en het welzijn van vluchtelingen te beschermen. De eerste opdracht voor
de UNHCR was te zoeken naar oplossingen voor de meer dan een miljoen Europese vluchtelingen die door de
Tweede Wereldoorlog op drift waren geraakt. Tegenwoordig is de UNHCR actief in meer dan honderd landen
in de wereld en tracht de organisatie hulp te bieden aan miljoenen mensen die hun land zijn ontvlucht.
Voortdurend vraagt de organisatie aandacht voor de vluchtelingenproblematiek en zoekt zij (financiële)
hulp bij rijke donorlanden.
Een belangrijk instrument voor de UNHCR is het Vluchtelingenverdrag uit 1951. Daarin is vastgelegd
wanneer iemand een vluchteling is, en welke rechten een vluchteling heeft.
Ieder jaar maakt de UNHCR een overzicht van vluchtelingen(populaties) waarvoor hervestiging noodzakelijk
is. Dit rapport wordt besproken op de Annual Tripartite Consultations (ATC’s) waaraan overheden van
hervestigingslanden, niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) en de UNHCR deelnemen.
Hervestigingslanden kunnen in dit overleg aangeven hoeveel vluchtelingen zij op willen nemen en naar
welke gebieden zij een missie zenden. Tijdens de ATC’s worden afspraken gemaakt over het selecteren en
het verbeteren van de opvang en integratie van uitgenodigde vluchtelingen.
Voor Nederland neemt een vertegenwoordiging van de overheid deel en is VluchtelingenWerk Nederland
vertegenwoordigd als nationale ngo.
Interview Rana
Rana (29) heeft ontzettend veel geluk gehad dat ze als uitgenodigde
vluchteling naar Nederland mocht komen, benadrukt ze keer
op keer. Hier kan ze vrij leven. Net als haar ouders zet ze zich vanuit
Nederland in voor het land waar ze eigenlijk vandaan komt: Irak.
Ze is ambitieus en leergierig. In Syrië – waar ze tot haar vierentwintigste
woonde – studeerde ze Bedrijfswetenschappen.
In Nederland heeft ze al de studie Internationaal Management
afgerond en schrijft ze aan haar eindscriptie voor de studie Conflict
Resolution and Governance. Naast haar studie werkt Rana vier
dagen per week bij IKV Pax Christi. Ook heeft ze in Libanon een
uitwisselingsprogramma voor leden van een jongerenorganisatie
uit Irak georganiseerd.
In 1979, Rana was toen één jaar oud, ontvluchtten haar ouders Irak.
Haar vader was politicus bij een oppositiepartij, en ook haar moeder
was actief binnen die partij. Saddam Hussein, die dat jaar aan de
macht kwam, duldde geen oppositie. ‘Het leven van mijn ouders was
in gevaar. Een keer is er een inval geweest bij mijn grootouders,
mijn vader is toen via de achterdeur gevlucht. Hij heeft geluk
gehad; veel mensen die mijn vader kende zijn wel opgepakt.’
Na allerlei omzwervingen vestigde het gezin zich in Syrië. Rana’s
vader bleef actief voor de Iraakse oppositiepartij. ‘Maar wij hadden
een normaal leven. Mijn broer en ik gingen naar school, mijn
moeder werkte als ingenieur. Mijn vader was veel op reis voor zijn
werk. Wat hij precies deed, wist ik eigenlijk niet. Pas toen ik tien,
elf jaar oud was, begrepen mijn broer en ik dat hij partijlid was en
dat hij regelmatig naar Irak ging om daar activiteiten te ondernemen
tegen Saddam. Hij geloofde in zijn missie en bleef strijden
voor zijn land. Mijn moeder moet vaak erg bezorgd zijn geweest,
maar dat heeft ze nooit laten merken.
Ik was in die tijd vooral boos op mijn vader; ik vond het niet fijn dat
hij zoveel weg was. Ook begon ik te beseffen dat we binnen een
totalitair regime woonden. We pasten ons aan, maar we konden niet
alles zeggen. Bovendien erkent Syrië geen vluchtelingen, waardoor
we altijd gasten zouden blijven in het land. Als Irakese kon ik
bijvoorbeeld wel mijn bachelors halen, maar verder studeren was
alleen weggelegd voor Syriërs.’
In de tweede helft van de jaren negentig verbeterde de diplomatieke
verhouding tussen Syrië en Irak. Dat betekende dat er steeds
meer Irakezen naar Syrië konden komen, ook leden van de geheime
dienst. ‘We kregen ineens typische telefoontjes van familieleden
uit Bagdad, gesprekken die ze onder druk van de geheime dienst
moesten voeren om achter ons adres te komen. Een tante werd op
haar werk lastiggevallen, een oom werd een paar keer op het
6 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie 7 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie
foto Goedele Monnens
bureau ondervraagd over ons. We maakten ons zorgen over familieleden
in Irak, maar ook over onze eigen veiligheid. Het was een
onrustige tijd en de spanning nam steeds verder toe. Uiteindelijk
heeft mijn moeder contact gezocht met de UNHCR.’
Toen het bericht kwam dat de familie in november 2003 naar Nederland
kon komen, moest Rana wel even slikken. ‘Het was een enorme
kans, maar het betekende ook dat ons leven helemaal zou veranderen.
Alles moesten we achterlaten.’
In Nederland werd het gezin opgevangen in AZC Culemborg.
Rana ging na een paar weken bij een Nederlandse familie wonen.
‘In eerste instantie voor drie weken om de basis van de Nederlandse
taal te leren, uiteindelijk ben ik meer dan een jaar gebleven.’
Ook haar ouders bleven zo min mogelijk op het centrum.
Ze logeerden bij Irakese vrienden en kennissen die in de jaren
negentig naar Nederland waren gevlucht.
Sinds 2004 woont Rana met haar ouders in een klein plaatsje bij
de kust. Haar vader is nog steeds politiek actief voor Irak; hij werkt
nu vanuit Nederland. ‘Mijn vader is een dappere man en een
doorzetter. Waar hij ook woont, hij zal altijd blijven strijden voor
een beter Irak.’ Rana waardeert de vrijheid die ze in Nederland
heeft leren kennen. ‘Het is goed om een mening te mogen hebben.
In Syrië is dat ondenkbaar.’
Gevlucht voor Saddam Hussein
In de jaren zeventig werd de Ba’ath-partij, onder leiding van
Saddam Hussein, steeds machtiger. Saddam trachtte het verzet van
de oppositiepartijen op allerlei manieren te breken en het kwam tot
massale arrestaties en executies van leden van oppositiepartijen.
Vele tegenstanders werden doodgemarteld in gevangenissen.
Nadat hij zichzelf tot president van Irak had uitgeroepen, verbood
Saddam alle andere partijen.
In de loop der tijd zijn veel Irakezen naar Syrië gevlucht. Daar
verblijven zij zonder dat zij politiek asiel konden vragen. Syrië heeft
namelijk het Vluchtelingenverdrag niet ondertekend en biedt geen
bescherming aan vluchtelingen. De UNHCR mag er wel kantoor
houden en het is dan ook mogelijk om asiel te vragen bij de UNHCR.
Toen de verhouding tussen Irak en Syrië eind jaren negentig
verbeterde, werden vertegenwoordigers van de Irakese overheid
steeds actiever in Syrië. De UNHCR achtte de gevaren voor sommige
Irakese vluchtelingen te groot geworden. Tussen 1996 en 2003, het
jaar dat de Irakese Rana met haar familie Syrië verliet, werden ruim
5.000 Irakese vluchtelingen uit Syrië hervestigd naar andere
landen.

Eerste opvang in AZC Amersfoort
De eerste paar maanden na aankomst verblijven uitgenodigde vluchtelingen in een speciaal asielzoekerscentrum
in Amersfoort, waar alleen uitgenodigde vluchtelingen verblijven. Dit centrum wordt beheerd
door het COA dat er voor zorgt dat de vluchtelingen Nederlandse les krijgen en informatie over de
Nederlandse samenleving. Iedereen krijgt een medische intake zodat specifieke medische zorg geboden
kan worden.
Ook VluchtelingenWerk is in het centrum aanwezig. Vrijwilligers geven informatie en advies en bereiden de
uitgenodigde vluchtelingen voor op hun verhuizing naar een eigen woning in een gemeente. Zij informeren
de lokale afdeling van VluchtelingenWerk in de betreffende gemeente. De vrijwilligers daar zijn dan
voorbereid als de vluchteling in de gemeente komt te wonen en kunnen hem adequate begeleiding bieden.
VluchtelingenWerk AZC Amersfoort helpt uitgenodigde vluchtelingen ook bij het organiseren van eventuele
gezinshereniging. Het is belangrijk dat er binnen drie maanden na aankomst in Nederland een aanvraag
wordt ingediend. Daarna zijn de eisen voor gezinshereniging aanmerkelijk zwaarder.
Interview Lyahjarai Mon
In de nog wat kale woonkamer van zijn nieuwbouwwoning hangen
de Nederlandse vlag en die van het Monvolk gebroederlijk naast
elkaar. Lyahjarai Mon heeft nu zijn leven hier, maar zijn eigen volk
zal hij nooit vergeten. Jarenlang zette hij zich actief in voor een
democratisch Birma en voor gelijke rechten voor alle etnische
bevolkingsgroepen in zijn geboorteland. Nu volgt hij op afstand, via
radio, tv en internet, de situatie daar. Dit interview vindt plaats op
een van de eerste dagen van openlijke protest, aangevoerd door
monniken. Zij hebben een hoog aanzien in het land en hopen op
vreedzame wijze meer vrijheid te kunnen verkrijgen voor de bevolking
van het straatarme Birma. Lyahjarai Mon weet dan nog niet wat
wij nu wel weten: de opstand zal na een paar dagen gewelddadig
neergeslagen worden.
Lyahjarai Mon was nog maar vijftien tijdens de grote volksopstand
in 1988. De gebeurtenissen van toen hebben diepe indruk gemaakt.
Net als andere etnische groepen in Birma, wordt het Monvolk,
waartoe hij behoort, onderdrukt. De Mon mogen hun taal niet
onderwijzen en het land dat zij bewerken kan zomaar onteigend
worden. Een nieuw ingevoerde belasting maakt dat er nauwelijks
geld overblijft om van te leven. Wat Lyahjarai’s vader verbouwt,
wordt door het gezin opgegeten.
Lyahjarai sluit zich als student aan bij een oppositiepartij. Hij
ontwikkelt zich tot voorvechter van democratie en gelijke rechten
voor de Mon. Eerst opereert hij vanuit Birma, later vanuit Thailand.
Daar organiseert de partij een keer een demonstratie voor de
Birmese ambassade in Bangkok. Vanuit de ambassade worden
video-opnames en foto’s gemaakt van de demonstranten. Lyahjarai
wordt gearresteerd, door de Thaise politie. ‘Ik werd opgesloten met
veertig of vijftig man in een cel. We zaten boven op elkaar. Gelukkig
lukte het mijn partij om mij na twee maanden vrij te kopen.’
Hoewel hij weet van de vreselijke omstandigheden in de vluchtelingenkampen,
legt hij zich neer bij verblijf in zo’n kamp. Hij heeft
geen keuze: de Thaise autoriteiten zullen hem overdragen aan
Birma als hij niet naar een vluchtelingenkamp gaat.
In het kamp woont Lyahjarai met vier personen in een huisje,
zelfgemaakt van bamboe en bladeren. Ze krijgen rijst en wat ingrediënten
om een curry te maken. Andere levensmiddelen moet je
kopen, maar geld verdienen mag niet. Lyahjarai kan uiteindelijk
via een chauffeur die voorraden brengt naar het kamp, geld lenen.
Op het terrein is een schooltje waar lesgegeven wordt door Karen,
de grootste etnische groep in het vluchtelingenkamp, in hun
eigen taal. Samen met andere Mons richt Lyahjarai een eigen
Mon-schooltje op, waar hij ook les geeft.
Anderhalf jaar verblijft Lyahjarai in het kamp. ‘Op een dag kwam er
een auto naar het kamp met vertegenwoordigers van de Nederlandse
overheid. Zij hielden selectiegesprekken voor hervestiging.
De UNHCR droeg mij voor.’
In juli 2006 vliegt hij met zijn vrouw - ze leerden elkaar kennen in
het kamp - met een groep Birmese vluchtelingen naar Nederland.
8 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie 9 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie
foto Goedele Monnens
Na een verblijf van ongeveer een half jaar in AZC Amersfoort,
krijgen Lyahjarai en zijn vrouw tegelijk met tien ander Birmese
gezinnen een woning in een kleine gemeente in Zuid-Holland.
Vrijwilligers van de lokale afdeling van VluchtelingenWerk Nederland
helpen hen met het inrichten van de woning. Samen met de
gemeente verzorgen zij ook de maatschappelijke begeleiding.
De Nederlandse samenleving is erg ingewikkeld, vindt Lyahjarai,
zeker in het begin. Gelukkig komt er de eerste maanden wekelijks
iemand van VluchtelingenWerk langs om te helpen, bijvoorbeeld
met het vertalen en invullen van allerlei documenten.
Behalve Nederlands leren, wil Lyahjarai zijn Engels graag verbeteren
zodat hij kan studeren. Iets met computers, dat lijkt hem wel
wat. Lyahjarai volgt een duaal traject van werken en de taal leren.
Wat moeilijk blijft, is dat vrienden en familie zo ver weg wonen.
Zeker nu de situatie in Birma zo onrustig is. Af en toe belt hij zijn
ouders. Hij moet voorzichtig zijn - de telefoon kan immers worden
afgeluisterd.
Lyahjarai is erg blij om hier weer een toekomst te hebben. En wat
voor toekomst... in april wordt hij vader!
Birmese vluchtelingen in Thaise kampen
Sinds de staatsgreep in 1962 kent Birma - door de militaire
machthebbers omgedoopt tot Myanmar - een dictatoriaal militair
regime. Het voeren van oppositie werd onmogelijk gemaakt en
onafhankelijke berichtgeving is verboden. Tegengeluid wordt
bestraft met gevangenschap en zelfs executies. Etnische minderheden,
zoals de Karen en de Mon, worden onderdrukt.
In 1988 vond een grote volksopstand plaats die door de militairen
wreed werd neergeslagen. Er vielen meer dan 3.000 doden. Hoewel
de bevolking in armoede leeft, investeert het regime vrijwel alle
middelen in het leger, uit angst voor nieuwe opstanden.
Veel Birmezen zijn naar de buurlanden gevlucht. In Thailand
werden zij lange tijd gedoogd, maar sinds 2003 mogen
vluchtelingen zich er niet meer vrij bewegen en zijn zij verplicht
in een kamp te verblijven. Er leven ruim 140.000 vluchtelingen in
Thaise kampen. Zij mogen niet werken en onderwijs is alleen
mogelijk binnen de hekken van het kamp.
De uitzichtloze situatie waarin deze vluchtelingen zich bevinden
zette de UNHCR er toe aan een groot hervestigingsprogramma op
te zetten. Inmiddels zijn ruim 10.000 Birmese vluchtelingen
hervestigd. Het grootste deel naar de Verenigde Staten, maar
ook Europese landen, waaronder Nederland, hebben groepen
Birmese vluchtelingen opgenomen.
Najaar 2007 was Birma weer volop in het nieuws. Monniken namen
wederom het initiatief om te demonstreren. Dagenlang vroegen zij
op vreedzame wijze aandacht voor de slechte omstandigheden
waarin de bevolking leeft. Helaas bleef ook deze keer een reactie
van het leger niet uit. De demonstraties zijn met veel geweld
beëindigd, burgers én monniken zijn gearresteerd.

Start en inburgering in de gemeente
Voor vluchtelingen is het heel moeilijk zelfstandig huisvesting te vinden. Daarom zijn alle gemeenten in Nederland
verplicht ieder halfjaar een evenredig aantal vluchtelingen huisvesting te bieden. Ook uitgenodigde vluchtelingen
vallen onder deze huisvestingstaakstelling. Als een uitgenodigde vluchteling een woning toegewezen krijgt, moet
er ineens veel gebeuren: een huis inrichten, uitkering en toelagen aanvragen, verzekeringen regelen, een school
voor de kinderen zoeken en een huisarts vinden voor het gezin. Daarnaast gaat de Nederlandse les van start en
gaat de vluchteling een inburgeringsprogramma volgen. Net als voor andere vluchtelingen zal in de meeste
gemeenten een lokale afdeling van VluchtelingenWerk de maatschappelijke begeleiding verzorgen. Uit de
praktijk blijkt dat uitgenodigde vluchtelingen vaak een meer intensieve begeleiding nodig hebben. Zij zijn
immers nog maar kort in Nederland en verbleven daarvoor vaak jaren onder zeer moeilijke omstandigheden in
vluchtelingenkampen.
De maatschappelijke begeleiding van VluchtelingenWerk wordt verzorgd door vrijwilligers die door
VluchtelingenWerk worden getraind en gecoacht. VluchtelingenWerk biedt ook ondersteuning bij het vinden
van werk of opleiding en het opbouwen van een sociaal netwerk. De lokale afdelingen van VluchtelingenWerk
organiseren verschillende activiteiten en projecten gericht op de volwaardige integratie van vluchtelingen in
de Nederlandse samenleving en richten zich vooral op contacten met Nederlanders.
Meer informatie is beschikbaar bij de lokale afdelingen van VluchtelingenWerk Nederland. De adressen
zijn te vinden op www.vluchtelingenwerk.nl.
Interview familie Jumaa
El Hagoug
‘Welkom Ashraf’ staat er met grote letters op de voordeur van het
rijtjeshuis in een nieuwbouwwijk in Woerden. Hier wonen de ouders
en vier zussen van Ashraf Jumaa El Hagoug, de Palestijnse arts die
samen met vijf Bulgaarse verpleegsters werd verdacht van het
besmetten van ruim vierhonderd kinderen in een ziekenhuis in Libië
met het hiv-virus. Niet alleen heeft de familie Jumaa El Hagoug zich
ruim acht jaar zorgen gemaakt over hun zoon en broer, hun eigen
leven in Libië werd zo onmogelijk dat de UNHCR hen hielp naar
Nederland te vluchten.
Van oorsprong zijn de ouders van Ashraf - Ahmed en Afefa-
Palestijns. Zij emigreerden in 1972 naar Libië omdat Ahmed daar
een baan kon krijgen. Aanvankelijk hadden ze een prima leven in
Libië. Vader El Hagoug was leraar, moeder gaf les op een middelbare
school en werkte later bij de gemeente. De familie had een
uitgebreid sociaal leven met zowel Libische als internationale
vrienden. Ashraf, de oudste van de vijf kinderen, studeerde
geneeskunde en ook de vier dochters studeerden aan de universiteit
of zaten op school. Daar kwam allemaal een einde aan toen
Ashraf, die co-schappen liep, beschuldigd werd en tot drie keer toe
ter dood werd veroordeeld. Naast het enorme verdriet om Ashrafs
gevangenschap werd het steeds moeilijker voor het gezin Jumaa
El Hagoug om te overleven in Libië.
Abeer, de oudste dochter: ‘De politie kwam langs op de universiteit
en zei tegen mijn vriendinnen: “Dat is de zus van Ashraf, daar moet je
niet mee omgaan. De mensen op straat geloven wat de politie zegt en
wat ze zien op televisie. Ze geloofden dat Ashraf schuldig was.’
Vrienden en kennissen begonnen zich tegen de familie te keren.
Het werken en studeren werd steeds moeilijker. ‘Ik studeerde
medicijnen en werkte daarbij in een apotheek,’ vertelt Abeer,
‘maar ik mocht daar niet blijven. Uiteindelijk werden we een voor
een ontslagen en werd studeren ons onmogelijk gemaakt.
Toen kwamen we flink in de problemen. We konden ons huis niet
meer betalen, en geen eten meer kopen. Een advocaat voor Ashraf
konden we ons al helemaal niet meer veroorloven.’
Ook werd de familie bedreigd. Vader Ahmed vertelt dat zelfs geprobeerd
is om hem en zijn dochters te doden. Abeer: ‘Op het laatst
ging alleen mijn vader nog naar buiten om boodschappen te doen
en dan alleen ‘s ochtends heel vroeg.’
Een jaar lang probeerde Ahmed om een visum te bemachtigen zodat
het gezin naar Europa kon vluchten. Uiteindelijk werd er hervestiging
geregeld via de UNHCR. Uit veiligheidsoverwegingen kreeg het
gezin pas op het vliegveld te horen naar welk land ze zouden gaan.
Als iemand Ahmed vraagt wanneer hij geboren is, antwoordt hij:
19 december 2005. Dat is de datum waarop hij naar Nederland kwam
en hij een nieuw begin kon maken. Maar de állerbelangrijkste dag is
10 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie 11 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie
foto Goedele Monnens
24 juli 2007, de dag dat zijn zoon Ashraf vrij kwam. Eindelijk kon
de familie weer blij zijn, na alle tranen die ze hadden gelaten.
De tranen hebben de ogen van Ahmed zo troebel gemaakt dat hij
in Nederland vier keer geopereerd is aan zijn ogen. ‘Dank je wel
Nederland,’ lacht Ahmed door zijn emoties heen. ‘Dit is een goed
land met aardige mensen.’ Hij pakt een grote stapel postkaarten,
allemaal steunbetuigingen van mensen uit het hele land. En hij laat
foto’s zien, gemaakt tijdens een groot straatfeest georganiseerd
door de buurt toen Ashraf een paar dagen in Nederland was.
‘Er werd gezongen en gedanst. Zelfs de burgemeester is gekomen!
We hebben gehuild van blijdschap.’
Ahmed en Afefa zijn zoveel mensen dankbaar: de medewerkers
van VluchtelingenWerk in Woerden; de arts die Ahmed heeft
geopereerd; een oud-wethouder van Woerden die zich inzette voor
de vrijlating van Ashraf. Slechts één minpuntje moeten ze kwijt:
ze willen zo snel mogelijk de taal leren en op het ROC gaat dat veel
te langzaam. ‘Ik wil werken voor mijn geld,’ benadrukt Ahmed.
Ook moeder Afefa wil zich graag nuttig maken: ‘We hebben zoveel
hulp gekregen, nu wil ik er graag zijn voor anderen.’
De Palestijnse arts en de Bulgaarse
verpleegsters
In Libië heerst al vele jaren een dictatuur. Het is er verboden
oppositie te voeren. De rechtspraak is niet onafhankelijk en in
gevangenissen wordt gemarteld.
Een paar jaren geleden begon de - tot dat moment redelijk
tolerante - houding ten opzichte van buitenlanders, te veranderen.
De regering wees in Libië verblijvende buitenlanders aan als
oorzaak van toenemende criminaliteit en andere negatieve
ontwikkelingen in de samenleving. In 1998 werden de Palestijnse
arts Ashraf en vijf Bulgaarse verpleegsters beschuldigd van het
opzettelijk besmetten van een groot aantal kinderen in een
ziekenhuis in Libië. Hoewel deskundigen aantoonden dat de
hiv-besmetting al had plaatsgevonden vóórdat de arts en de
verpleegsters daar kwamen te werken, werden zij schuldig
bevonden en ter dood veroordeeld.
In Libië besteedden de door de overheid gecontroleerde media veel
aandacht aan de zaak en de publieke opinie was snel gevormd: de
zes buitenlanders waren schuldig aan de dood van de Libische
kinderen.
Voor de familie van de arts Ashraf werd het steeds moeilijker om in
Libië te blijven. Toen de situatie vrijwel onhoudbaar was geworden,
bood Nederland aan de familie op te nemen.
Ondertussen werd er veel internationale druk uitgeoefend op Libië
om de arts en de verpleegsters vrij te laten. Uiteindelijk is dat
medio 2007 gelukt.

Europa en hervestiging
Hervestiging van vluchtelingen is een manier om de meest kwetsbare vluchtelingen op een veilige manier
bescherming te bieden. Ook is hervestiging een manier om solidariteit te tonen met de landen die veel
vluchtelingen opvangen.
Nu er steeds minder vluchtelingen naar Europa komen - deels door de strengere regelgeving en deels door
de afnemende toegankelijkheid van Europa - zou Europa haar steun kunnen intensiveren aan landen in de
regio die noodgedwongen vluchtelingen opvangen. Het grootste deel van de vluchtelingen bevindt zich
immers in ontwikkelingslanden. Vaak zijn deze landen nauwelijks in staat de kosten voor de opvang van
vluchtelingen op te brengen en zijn de mogelijkheden voor vluchtelingen om te integreren in de samenleving
en economie van het gastland zeer beperkt.
Nederland levert met haar hervestigingsbeleid een bijdrage aan het oplossen van het vluchtelingenprobleem.
Maar gezien de omvang hiervan, betreft het een druppel op de gloeiende plaat.
Gelukkig tonen meer Europese landen belangstelling om een hervestigingsbeleid te voeren. Het voorstel
van de Europese Commissie om een Europees hervestigingsprogramma te formuleren, gaat veel lidstaten
echter nog te ver. Wel wordt er vanuit het Europees Vluchtelingenfonds extra financiering beschikbaar
gesteld om nieuwe hervestigingsprogramma’s te starten en bestaande programma’s te verbeteren.
Saïda Ibrahim Hussein
Het liefst denkt Saïda Ibrahim Hussein (34) niet meer terug aan
haar geboorteland Ethiopië. Ze heeft er niets meer. Haar toekomst
ligt in het Westen. ‘Ik ben heel blij dat de Nederlandse overheid
mijn problemen begrijpt en me heeft uitgenodigd om hier te komen
wonen.’
Dertien jaar heeft ze in het vluchtelingenkamp Kakuma in Kenia
gebivakkeerd. Toen werd ze voorgedragen door de UNHCR om als
uitgenodigde vluchteling naar Nederland te gaan.
Saïda groeide als enig kind liefdevol op in een dorpje in de regio
Oromiya in Ethiopië. Het rustige leven werd ruw verstoord toen
Saïda’s vader tijdens een vergadering met verschillende dorpshoofden
uit de omgeving werd opgepakt. De familie behoort tot de
etnische groep Oromo en hij werd er, onterecht, van verdacht een
vergadering van de OLF (Oromo Liberation Front) te leiden.
Als de militairen na twee weken weer langskomen, moet Saïda
toekijken hoe ze haar moeder mishandelen en meenemen.
Een van de militairen verklaart Saïda zijn liefde. Zij wijst hem af,
waarna hij zegt wraak te zullen nemen. Saïda, een jonge vrouw
alleen, is doodsbang en als de buurvrouw met haar twee zoons
naar de grens vlucht, gaat zij met mee. Haar ouders heeft zij nooit
meer teruggezien.
Ze komen terecht in Kakuma, een van de grootste vluchtelingenkampen
ter wereld. ‘Het ligt in een droog en stoffig gebied in
Kenia. Bloedheet en zonder enige beschutting. Er is nauwelijks
schoon drinkwater en weinig eten. Per persoon krijg je een kilo
rijst, bonen en bloem waar je vijftien dagen mee moet doen. Om
aan geld te komen om extra eten te kopen, bieden mensen allerlei
diensten aan zoals kleren wassen en brandhout verzamelen.
Sommigen beginnen een eenvoudig winkeltje.’ Net als in de rest van
Kenia is de medische situatie slecht. Er heerst malaria en tyfus en
velen zijn besmet met het hiv-virus of hebben aids. Veiligheid is
een groot probleem: in het kamp leven 38 verschillende etnische
groepen uit acht verschillende landen. Er zijn vaak conflicten tussen
de verschillende groepen. Daar vallen soms ook doden bij.
Vrouwen vormen een kwetsbare groep; seksueel misbruik en
verkrachting komen veel voor. ‘Ik zag vrouwen die zwaar gebukt
gingen onder de spanning. Sommigen pleegden zelfmoord,’ vertelt
Saïda. Het leed om haar heen gaf haar kracht om zich in te zetten
voor deze vrouwen. Saïda organiseerde bijeenkomsten om hen op
hun rechten te wijzen en mondig te maken. Ook zette ze een
hiv-programma op. Saïda leerde de Engelse taal en ging er les in
geven. Ze werd verslaggever voor de Kakuma Vluchtelingenkrant en
bewaart nog steeds een aantekeningenboekje waarin zij opschreef
welk onrecht zij tegenkwam in het kamp.
In het kamp leerde Saïda haar man kennen. Hij reisde af en toe
naar Nairobi om inkopen te doen voor het winkeltje dat hij runde.
12 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie 13 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie
foto Goedele Monnens
‘Dat was een gevaarlijke reis omdat vluchtelingen in Kenia buiten
het kamp geen papieren en dus geen rechten hebben. Oromo’s
lopen als minderheidsgroep nog eens extra gevaar.’ Ternauwernood
ontsnapte hij al een keer aan een gijzeling maar begin 2005 had hij
minder geluk; hij kwam niet meer terug van zijn tocht naar Nairobi.
Saïda deed wat ze kon om haar man te vinden, zonder resultaat.
Na het verlies van haar ouders, was ze nu ook haar man kwijt.
Ineens stond Saïda’s naam op het bord voor hervestiging. ‘Waarom
ik? Waarschijnlijk omdat ik Oromo ben. Er stonden veel Oromo’s op
de lijst.’ In mei 2006 kwam ze naar Nederland. Ze woont nu in de
buurt van Haarlem, samen met haar man. Het Rode Kruis heeft hem
getraceerd in Zuid-Afrika waar hij na vele omzwervingen terecht
was gekomen. Met hulp van VluchtelingenWerk Nederland zijn ze
herenigd. ‘Een wonder. Hij was twee jaar onvindbaar, ik dacht dat
hij dood was.’
Een nieuw leven opbouwen is moeilijk, vindt ze. Toch lukt het haar
aardig. Ze is vrijwilliger bij een bejaardenhuis in de buurt en tolkt
vanaf het moment dat ze in Nederland is voor het COA en soms voor
de IND. Ze vertaalt van Swahili en Oromo naar het Engels. Binnenkort
gaat ze mee met een selectiemissie naar Kenia. Tijdens de
missie worden vluchtelingen geselecteerd voor hervestiging in
Nederland. ‘Zo kan ik andere vluchtelingen helpen die een nieuw
bestaan willen opbouwen in Nederland.’
Kakumakamp in Kenia
De Oromo is een grote etnische minderheid in Ethiopië. In de regio
Oromiya streeft het Oromo Liberation Front (OLF) al jarenlang
voor afscheiding van Ethiopië. De Ethiopische regering treedt hier
hard tegen op. Aanhangers, of vermeende aanhangers, worden
gearresteerd en gedetineerd. Vervolging vindt ook plaats buiten
Ethiopië. In 2003 vroeg de UNHCR daarom speciaal aandacht bij de
hervestigingslanden voor deze minderheid die verblijft in het
Kakumakamp in Kenia.
Het Kakumavluchtelingenkamp werd in 1992 in Kenia opgericht om
de stroom vluchtelingen op te vangen die vanwege de oorlog in
Soedan hun land ontvluchtten. Inmiddels wonen er 90.000
vluchtelingen uit verschillende Afrikaanse landen zoals Somalië,
Oeganda, Rwanda, Ethiopië en Eritrea. Het kamp ligt in een zeer
afgelegen, woestijnachtig gebied. Voedsel en water zijn schaars.
In de loop der jaren zijn sommige voorzieningen dankzij de inzet
van de UNHCR en lokale ngo’s verbeterd. Er zijn nu schooltjes voor
de kinderen en er is een (minimum) aan medische voorzieningen.
Het blijft echter moeilijk voor vluchtelingen om hier te verblijven.
De vluchtelingen mogen namelijk niet integreren in de Keniaanse
samenleving en zicht op terugkeer naar het land van herkomst is er
vaak niet.

Nederland en hervestiging,
een stukje geschiedenis
Nederland is één van de negen traditionele hervestigingslanden waar
de UNHCR een beroep op doet. In het verleden hebben vele duizenden
vluchtelingen een nieuw bestaan opgebouwd in ons land. Groepen
Hongaarse, Chileense en Vietnamese vluchtelingen kwamen, op
uitnodiging, naar Nederland. Sinds 1986 werkt Nederland met een
quotum: per jaar worden er 500 vluchtelingen uitgenodigd naar
Nederland te komen.
Tot het jaar 2000 werden uitgenodigde vluchtelingen opgevangen
in een centrum in Apeldoorn. Daar kregen zij Nederlandse les
en voorlichting over hun nieuwe land. Na drie maanden volgde
groepsgewijze uitplaatsing naar zogeheten kerngemeenten. Deze
gemeenten werden van rijkswege gefinancierd voor de huisvesting en
integratie van deze groepen. Lokale afdelingen van VluchtelingenWerk
Nederland verzorgden de begeleiding. Doordat deze gemeenten
regelmatig groepen uitgenodigde vluchtelingen huisvestten, bouwden
zij ervaring en expertise op rondom hun opvang en integratie.
14 | Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie
Vanaf 2000 werden uitgenodigde vluchtelingen echter in gewone asielzoekerscentra
(AZC’s) opgevangen zonder een speciaal programma,
waarna zij overal in het land gehuisvest konden worden. In de praktijk
bleek dit niet in het belang van de vluchtelingen die op uitnodiging
naar Nederland waren gekomen. Aangezien zij bij aankomst al
verzekerd zijn van een verblijfsvergunning en toekomst in Nederland,
is het belangrijk dat zij zich hier welkom voelen en snel de aansluiting
met de Nederlandse samenleving kunnen maken. De situatie waarbij
zij maanden in een AZC moeten wachten op huisvesting, was zeer
onwenselijk.
Sinds 2006 heeft het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA)
daarom in Amersfoort een speciaal centrum ingericht voor
uitgenodigde vluchtelingen. Uitgenodigde vluchtelingen die via
een missie zijn geselecteerd, worden na een eerste opvangperiode
in Amersfoort in kleine groepen uitgeplaatst naar zelfstandige
huisvesting in gemeenten.
Colofon
Dit is een uitgave van VluchtelingenWerk Nederland
Interviews: Anneke Bots, Amsterdam
Tekst: Ariane den Uyl, Kenniscentrum Integratie
Eindredactie: Carlien van Viegen, afdeling Kwaliteit & Fondsenwerving
Foto omslag: Goedele Monnens, Malden
Ontwerp & opmaak: © Tangerine, Rotterdam
Druk: Thieme Mediacenter, Rotterdam
Oplage: 2.000
Eerste druk november 2007, tweede druk oktober 2008

VluchtelingenWerk Nederland komt op voor de rechten van vluchtelingen
en helpt hen bij het opbouwen van een nieuw bestaan in Nederland.
Vluchtelingen die in Nederland aankomen, kunnen meestal niet terugvallen op een netwerk
van familie of bekenden. Ze staan er alleen voor. De steun die VluchtelingenWerk Nederland
hen biedt is daarom hard nodig. Duizenden vrijwilligers en betaalde medewerkers van
VluchtelingenWerk bieden vluchtelingen dagelijks praktische begeleiding tijdens de
asielprocedure en bij het opbouwen van een nieuw bestaan in de Nederlandse samenleving.
Daarnaast zet VluchtelingenWerk Nederland zich in voor het vergroten van het draagvlak
voor vluchtelingen en asielzoekers en een goed asiel- en integratiebeleid. Het asiel- en
integratiebeleid wordt in toenemende mate bepaald door beslissingen in de Europese Unie.
De inspanningen van VluchtelingenWerk Nederland om het vluchtelingenbeleid te beïnvloeden,
richten zich daarom ook steeds meer op Europa.
Uitgenodigde vluchtelingen in Nederland: opvang en integratie is een uitgave van
VluchtelingenWerk Nederland. Het geeft betrokkenen achtergrondinformatie over het
hervestigingsbeleid in Nederland en wordt geïllustreerd door vijf persoonlijke verhalen
van uitgenodigde vluchtelingen.
Oktober 2008
VluchtelingenWerk Nederland
Postbus 2894
1000 CW Amsterdam
T 020 - 346 72 00
F 020 - 617 81 55
info@vluchtelingenwerk.nl
www.vluchtelingenwerk.nl