Drive naar Veilig Werken - PROCIT

Drive naar Veilig Werken
- uw link naar veiligheid en gezondheid op en om het golfterrein -
Dit is de arbocatalogus voor de golfbranche in Nederland. De
"Drive naar Veilig Werken" helpt werkgevers en werknemers
van golfaccommodaties om veilig en gezond te werken. Voor
het ontruimingsplan, werkdruk, bescherming tegen
rondvliegende ballen, bliksemgevaar, veiligheid van
greenkeepers, lichamelijke belasting van keuken-,
bedienings- of schoonmaakmedewerkers of
beeldschermwerk voor de administratie en receptie, enz.
enz.
Deze arbocatalogus is ingedeeld naar functie en thema. Bij elk thema staan eisen en ambities voor
werkgevers en werknemers. Om deze doelen te realiseren is per thema een pakket
achtergrondinformatie en adviezen toegevoegd. Klik in de linkerkolom op de functie of het
thema waarover u meer wilt weten of gebruik de zoekfunctie rechtsboven.
Status
Deze arbocatalogus is een beoogde afspraak tussen NVG en VPP en gaat na accordering door NVG en
VPP (november 2008) ter toetsing naar de Arbeidsinspectie van het Ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid. Na toetsing door de Arbeidsinspectie hebben alle teksten die op deze website
staan onder de kopjes “Eisen” de status van branchespecifieke regelgeving, die door de
Arbeidsinspectie gecontroleerd en gesanctioneerd (boetes!) kan worden. De algemene beleidsregels
uit de Arbowet gaan dan vervallen voor de golfbranche. Alle andere teksten onder ambities en in de
achtergrondinformatie hebben de status van streefwaarden, wensen en tips.
Zie ook: Veelgestelde vragen
Beschikkingstelling
Deze arbocatalogus wordt beschikbaar gesteld door de Nederlandse Vereniging
van Golfaccommodaties (NVG) en de Vereniging Professionals for Professionals (VPP) en maakt deel
uit van de CAO-afspraken (1 juli 2008 - 31 maart 2010; artikel 4, lid 4). Aan de totstandkoming van
deze arbocatalogus hebben ook de Nederlandse Greenkeepers Associatie (NGA) en Professional
Golfers Associatie Holland (PGA Holland) meegewerkt. Bij de inhoudelijke invulling en technische
uitvoering zijn Achmea Vitale en Humatix betrokken.
1

1. Eisen, ambities en informatie voor alle functies
Is uw ontruimingsplan op orde? Hebt u wel eens problemen met lastige gasten? Staat het water van
de werkdruk aan uw lippen? Hoe gaan we om met onweer en bliksemgevaar. Wilt u meer over
bukken en tillen of over de gevaren van zonlicht?
In dit hoofdstuk komen de eisen en ambities en informatie aan bod die gelden voor alle functies
binnen de golfbranche. Het betreft de volgende onderwerpen:
RI&E
Onweer en blikseminslag
Tillen en bukken
Zonlicht
1.1 Risico-Inventarisatie & -Evaluatie
1.1.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Elke werknemer meldt periodiek op eigen initiatief mogelijke problemen en
verbeteringen aan de werkgever.
Ambities werkgevers
De werkgever zorgt voor een actueel, volledig en betrouwbaar
bedrijfsarbomanagementsysteem, waarin periodiek risico's worden opgespoord,
beoordeeld en aangepakt.
Dit systeem wordt ook gebruikt bij grote veranderingen van middelen, werkwijzen en
organisatievorm of bij wijzigingen van wetten, regels en inzichten.
Eisen werknemers
Elke werknemer werkt naar vermogen mee aan de uitvoering of bijstelling van de
bedrijfsrisico-inventarisatie en evaluatie op verzoek van de werkgever.
2

Eisen werkgevers
De werkgever zorgt voor een actueel, volledig en betrouwbaar inventarisatie en
evaluatie van de risico's (RI&E) ten aanzien van de arbeidsomstandigheden, tenminste
conform de wettelijke eisen.
De werkgever betrekt de ondernemingsraad (OR), personeelsvertegenwoordiging (PVT)
of medewerkers bij het tot stand brengen en onderhouden van de RI&E.
Bent u lid van de NVG en wilt u het branche risico-inventarisatie en evaluatie-instrument gebruiken
om voor uw organisatie de risico-inventarisatie uit te voeren, ga dan naar:
https://ww3.humatix.nl/rie/license/order.rails?tag=G0LF1
1.2 Onweer en blikseminslag
1.2.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Neem bij werkzaamheden buiten het bliksemrisico mee als aandachtspunt bij
inspectieactiviteiten.
Stel verbeteringen voor, als je daar mogelijkheden voor ziet.
Ambities werkgevers
Controleer bij dreigend onweer de sites over weerberichten en zorg voor een adequaat
actief waarschuwingssysteem.
Eisen werknemers
Zorg voor de veiligheid van collega’s en gasten Handel volgens onderstaande regels:
Verlaat het open terrein en zoek een veilige schuilplek bij de eerste tekenen van onweer.
Ga niet onder een solitaire boom staan.
Blijf uit de buurt van water.
Ga uit de buurt van golfclubs en laat je voertuig/werktuig veilig staan.
Gebruik geen paraplu of parasol.
Is er geen veilige plek op het open terrein, zoek dan het laagste punt op.
Pas onmiddellijk eerste hulp toe, als iemand geraakt is.
Deze regels gelden ook voor gasten.
Eisen werkgevers
Werkgever zorgt dat alle werknemers een instructie gehad hebben, hoe te handelen bij
dreigend onweer.
Werkgever stelt een protocol op over hoe te handelen bij onweer en bliksem en maakt dit
bekend onder alle medewerkers.
Werkgever neemt bliksemveiligheid op in het opleiding- en instructieprogramma voor
personeel.
Werkgever bespreekt relevant nieuws over blikseminslagen met het personeel.
Werkgever plaatst schuilhutten op strategische plekken, zo nodig voorzien van
bliksemafleiding.
3

Meer info kunt u vinden bij;
GCSAA
Wikipedia (http://nl.wikipedia.org/wiki/Bliksem)
KNMI (http://www.knmi.nl/cms/content/29556/bliksemgevaar)
1.2.2 Achtergrondinformatie
Tips bij onweer
In de zomer hebben we vaak te maken met onweersbuien. Hierbij tips wat te doen als je op de baan
wordt overvallen door een onweersbui.
De gevaren bij onweer zijn de directe verticale bliksem van boven af en de ondirecte bliksem met de
verspreiding van elektrische lading via de bodem. Wacht niet tot het laatste moment om u te
beschermen. Verwijder u zo snel mogelijk: · weg van de open vlaktes, plaatsen op hoogtes , en
alleenstaande bomen ...· weg van het water, meren, vijvers, rivieren, ...· weg van metaal: afsluitingen,
ijzerdraad, elektrische kabels, sproei-installaties,...· weg van uw golf-trolley, uw clubs, en uw paraplu.
Zoek een schuilplaats op en blijf onbeweeglijk:· ineen laag gebied of een zandgebied ( met inbegrip
van de bunkers, als ze niet blank staan)· in dichtbeboste plaatsen of in de schuilplaatsen op de baan.
(bron: Vlaamse Vereniging voor Golf --> http://www.golfvlaanderen.be/).
Alle gebruik van metalen voorwerpen direct op het lichaam is buitenshuis bij onweer af te raden,
zoals bijvoorbeeld de mobiele telefoon en MP-3 speler.
Onweer Bliksem (spelregel KNVB Voetbal)
Ziet u bovendien bliksemflitsen dan komt het onweer uw kant op. Is de tijd die verstrijkt tussen
bliksemflits en donderminder dan tien seconden dan is het onweer gevaarlijk dichtbij. Het spel dient
gestaakt te worden.
Zie ook:
Informatie van het KNMI:
(http://www.knmi.nl/cms/content/29556/bliksemgevaar)
Mobiele telefoons magneet voor bliksem:
(http://www.kennislink.nl/publicaties/mobiele-telefoons-magneet-voor-bliksem)
Een bericht over golfers geraakt door bliksem:
(http://www.thisisgolf.tv/index.php?pagina_id=8494)
(http://golfersvannederland.nl/archive/2006_07_01_archive.html)
(http://www.youtube.com/watch?gl=NL&hl=nl&v=NJ016zC26_I)
Lightning Danger: Weather Special op KMGH channel 7. Een verhaal over een man die op een
golfbaan werd getroffen door de bliksem en het overleefde.
4

1.3 Tillen en bukken
Voor alle functionarissen is de volgende algemene informatie van belang voor verantwoord tillen,
bukken, zitten en staan.
Herhaling voorkomen
Er is een aantal risicofactoren die het ontstaan van rugklachten in de hand werken:
Veel tillen in combinatie met draaiende bewegingen, met name met gestrekte benen. U
wringt de rug als het ware uit, en daar houdt een rug niet van.
Lang in één houding zitten of staan. Achter de computer, onderuit op de bank, in de auto
maar ook op het werk. Lang zitten, en dan met name op een onderuitgezakte manier of met
een bolle rug, is soms nog slechter dan verkeerd tillen. Wissel regelmatig van houding, als u
een tijd gebogen hebt gezeten of gestaan, ga dan even staan met de benen iets gespreid en
de handen onder in de rug en overstrek eens lekker naar achteren. De rug komt dan weer in
fatsoen.
Repeterend werk doen.
Plotseling hevige inspanningen verrichten. Bijvoorbeeld even een paadje aanleggen met
grindtegels als u normaal geen lichamelijk werk doet.
Blootgesteld zijn aan veel trillingen.
Overgewicht. Dit zorgt op zich al voor een zware belasting maar gaat vaak ook nog gepaard
aan te weinig bewegen waardoor de belastbaarheid afneemt.
Houding
Een goede houding is essentieel. Sta rechtop, zit rechtop met een steuntje in de holte van de rug.
Wissel vaak van houding. Als u onderuit zit, zeker met de benen op de salontafel of op het bureau,
dan hangt u met een bolle onderrug en dat is heel slecht. Die onderrug hoort hol te zijn.
Als hij bol is, dan duwt u allerlei structuren in uw rug naar achteren, andere structuren worden
gerekt. Vergelijk het met een puddingbroodje: als u aan de voorkant een hap neemt, dan gaat de
achterkant open en loopt de pudding eruit. Die druk en die rek aan de verkeerde kant konden wel
eens de oorzaak zijn van de klachten. Feit is, dat veel mensen met rugklachten vaak juist pijn krijgen
bij lang zitten, of bij opstaan als ze lang gezeten hebben. Een juiste zithouding is onontbeerlijk. Zet
desnoods tijdelijk een tuinstoel in de kamer, die zit wat hoger en harder. Doe een kussentje in de
holte van de rug. Zo kunt u het even uithouden.
Even een vraagje: u zit nu achter de computer. Hoe zit u nu?
Rug hol, schouders ontspannen en omlaag, hoofd balancerend boven de wervelkolom?
Of onderuit, met het hoofd dichter bij het beeldscherm?
Ga eens goed zitten! Probeer dat eens vol te houden!
Goed Fout
5

Bukken en tillen
De volgende tilfactoren zijn bepalend voor de mate van lichamelijke belasting:
kenmerken van de last (omvang, stabiliteit, grip);
Vereiste lichamelijke inspanning (gewicht van de last);
kenmerken van de werkomgeving (klimaat, temperatuur, vloeren, verplaatsingsafstanden);
Rugklachten betekenen niet dat u nooit meer mag tillen. U moet er wel beter op letten hoe u tilt. Als
u moet bukken, probeer dat dan met een rechte rug (geen bolle, maar ook geen holle rug maken) en
met gebogen knieën. U buigt vooral in de heupen. Steun eventueel met de hand op een stoel of op
uw eigen knie.
Tillen: ook met een neutraal-rechte rug.
Buig in de heupen, de billen gaan naar achteren. De knieën buigen zonder echt naar voren te gaan.
Houd de armen laag en dat wat u tilt dicht bij het lichaam. Kom nu omhoog vanuit de borst.
Ga zeker niet tillen en draaien tegelijk. Sterke rug- en buikspieren vergemakkelijken het tillen en
beschermen de rug. Gebruik als het kan hulpmiddelen.
Fout Fout Goed Goed
Hulpmiddelen bij fysieke belasting
Deze en meer algemene informatie over tillen en bukken is te vinden op
http://www.fysiowarmond.nl/rug.html.
Ook in TOM http://www.vraaghetaantom.nl/ (Werkboek ter vermindering van fysieke en
psychische belasting in de groensector) staat nuttige informatie over tillen en bukken.
6

1.4 Zonlicht
Elke functionaris beschermt bij buitenwerk haar/zijn huid tegen zonlicht:
Hij/zij draagt een hoed of pet en zonnebril.
Hij/zij gebruikt een antizonnebrandcrème met factor 10 of hoger
Hij/zij bedekt de huid zoveel mogelijk met kleding.
Hij/zij pauzeert op tijd en wisselt regelmatig werkzaamheden af in/uit zon.
Tussen 12.00 en 15.00 uur werkt hij/zij zo veel mogelijk in de schaduw.
7

2. Eisen, ambities en informatie voor keukenpersoneel
Je staat in de keuken en wilt graag veilig omgaan met je keukenmachines. Uitglijden op een natte
keukenvloer, nee, liever niet. Hoe houd ik de belasting van mijn lichaam binnen normale perken?
Wat kunnen we doen aan de warmte in de keuken?
Dit hoofdstuk gaat over de eisen en ambities voor keukenpersoneel voor de volgende aspecten:
Machineveiligheid
Vloerveiligheid
Fysieke belasting
Warm klimaat
2.1 Machineveiligheid voor keukenpersoneel
2.1.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De werknemer heeft voldoende kennis om keukenapparatuur te inspecteren op gebreken.
De werknemer spreekt collega’s aan op onveilig gedrag.
Ambities werkgevers
De werkgever zorgt er voor, dat het roermechanisme van machines is afgeschermd, zodat
medewerkers niet per ongeluk er met hun handen tussen kunnen komen.
De werkgever stelt voorafgaande aan de aanschaf van nieuwe keukenmachines en
8

hulpmiddelen (aanvullende) eisen op, waaraan het arbeidsmiddel moet voldoen:
- veiligheidseisen
- trillingseisen
- geluidseisen
- ergonomische eisen.
Eisen werknemers
De werknemer verwijdert geen veiligheidsvoorzieningen aan apparatuur.
Voordat met apparatuur wordt gewerkt, gaat de werknemer na of hij /zij voldoende kennis
heeft om veilig met de apparatuur te werken. Zo nodig wordt dit bij de werkgever
aangekaart.
De werknemer leest de gebruiksaanwijzing van het apparaat goed door. Vraagt zo nodig om
verheldering.
Glas wordt door de werknemer in de speciale afvalbak verzameld.
De werknemer bergt messen en andere scherpe voorwerpen na gebruik schoon en veilig op.
De werknemer meldt mogelijke defecten van apparatuur aan de werkgever.
De werknemer gebruikt zo nodig de door de werkgever verstrekte handschoenen.
Eisen werkgevers
De werkgever koopt alleen keukenapparatuur voorzien van een CE markering.
De werkgever zorgt dat de hete delen van de machines zijn afgeschermd of voorzien van een
waarschuwingsteken.
Bij de aanschaf van middelen wordt aan de leverancier de ‘Verklaring van Overeenstemming’
gevraagd.
De werkgever zorgt voor opleiding en periodieke voorlichting en – instructie. Niet alleen voor
gebruik, maar ook voor onderhoud / reiniging.
De werkgever zorgt dat de gebruiksaanwijzing die bij het arbeidsmiddel hoort, in begrijpelijke
vorm aan de medewerkers wordt aangeboden met de gebruikershandleiding in de
Nederlandse taal. Zo nodig wordt een korte werkinstructie opgesteld.
De werkgever zorgt voor een onderhoudsprogramma conform de termijnen zoals in de
branche RI&E (golfaccommodaties) is aangegeven. Registraties van onderhoud zijn
vastgelegd.
Indien van toepassing is op grond van opleiding en ervaring vastgelegd wie met welke
apparatuur kan en mag werken (denk bijv. aan oproepkrachten, stagiaires).
Gebroken glas wordt in een speciale afvalbak verzameld, zodat men zich niet kan verwonden
Messen en ander snijdgereedschap worden na gebruik veilig opgeborgen. Hier is voldoende
opslagruimte voor. Zo nodig worden beschermende handschoenen aangeboden.
2.1.2 Achtergrondinformatie
Aandachtspunten:
Goedgekeurde machines (CE)
Afscherming gevaarlijke (hete, scherpe, draaiende) delen
Gebruiksaanwijzing Nederlandstalig en bij de hand.
Zie ook: http://www.gezondengastvrij.nl
9

2.2 Vloerveiligheid en keukenpersoneel
2.2.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De werknemer heeft voldoende kennis en inzicht en vertoont veilig gedrag.
De werknemers zijn in staat om zelfstandig maatregelen te nemen ter voorkoming van
ongevallen.
De werknemers spreken elkaar aan op onveilig gedrag.
Ambities werkgevers
Er zijn geen ongelijke vloerdelen aanwezig.
Opslagruimtes zijn aangrenzend aan de keuken, zonder hoogte verschillen.
Eisen werknemers
De werknemer is op de hoogte van, wat uitglijden kan veroorzaken.
De werknemer weet welke maatregelen genomen moeten worden om uitglijden te
voorkomen.
De werknemer draagt de voorgeschreven of beschikbaar gestelde werkschoenen.
De werknemer houdt zich aan gegeven instructies.
Eisen werkgevers
De werkplek is zo ingericht dat valgevaar wordt voorkomen.
Vloeren zijn stroef (antislip) en gemakkelijk te reinigen.
De werkgever geeft instructie en voorlichting gericht op het voorkomen van uitglijden en/of
vallen.
De werkgever stelt adequate werkschoenen ter beschikking.
De werkgever houdt toezicht op gewenst gedrag.
2.2.2 Achtergrondinformatie
Tips voor de werkgever
Om te voorkomen dat medewerkers struikelen, is het belangrijk dat er zo min mogelijk
afstapjes, drempels en dergelijke zijn.
Werk ongelijke vloerdelen en drempels zoveel mogelijk weg.
Markeer oneffenheden indien zij niet geheel zijn weggewerkt
Trappen zijn goed onderhouden en niet glad en voorzien van leuningen
Trapportalen zijn goed verlicht
Zorg dat looproutes vrij zijn van obstakels
Zorg voor een schone, droge vloer.
Zorg dat kelderluiken, als ze open staan, voorzien zijn van een afzetting.
Ook voor andere open plaatsen, waar medewerkers zouden kunnen vallen: zorg voor een
afzetting.
Geef medewerkers instructies wat goede werkschoenen zijn, nl. met een stevige (liefst
antislip-)zool en een goed voetbed of verstrek actief dergelijke schoenen.
Schoenen met een stalen neus zijn aan te raden als je fusten of andere zware goederen
verplaatst.
Neem bij verbouw en nieuwbouw in het programma van eisen de vloeren en inrichting van
werkplek op.
10

In Sluispolder (Alkmaar) heeft men goede ervaring met de vloer met HACCP eisen in
combinatie met gladheid/valgevaar. Een leverancier zou kunnen zijn:
http://www.bakkerijvloer.com/
Tips voor de werknemer
Draag de voorgeschreven werkschoen
Houd looproutes vrij van obstakels
Verwijder gemorste producten om vallen en uitglijden te voorkomen.
Voorgeschreven schoenen zien er bijvoorbeeld als volgt uit:
Werkschoenen moeten voldoen aan NEN-EN 345
In de meeste gevallen zijn S2 schoenen aan te bevelen voor horecasituaties.
Werkschoenen in klasses
Klasse-SB: basiswerkschoenen, voorzien van een stalen neus en antistatische loopzool voor
lichte werkzaamheden.
Klasse-S1: werkschoenen met stalen neus en gesloten hiel, antistatische eigenschappen en
energieabsorberende hak. Geschikt voor droge werkomstandigheden.
Klasse-S2: werkschoenen met stalen neus en gesloten hiel, antistatische eigenschappen,
energieabsorberende hak en penetratiebestendige tussenzool. Geschikt voor natte
werkomstandigheden.
Klasse-S3: werkschoenen met stalen neus en gesloten hiel, antistatische eigenschappen,
energieabsorberende hak en penestratiebestendige tussenzool. Geschikt voor natte
werkomstandigheden, die tevens bescherming biedt tegen het doordringen van scherpe
voorwerpen middels een stalen tussenzool.
Klasse-S4: veiligheidslaarzen met veiligheidsneus 200 J, antistatische zool en energieabsorberende
hak.
Klasse-S5: veiligheidslaarzen met veiligheidsneus 200 J, antistatische zool, energieabsorberende
hak, geprofileerde loopzool en een penestratiebestendige tussenzool tot
1100 N.
11

Er zijn 3 typen zolen voor veiligheidsschoenen:
PUR Is slijtvast, licht van gewicht, flexibel, schokabsorberend en hittebestendig tot 120
graden.
NITRIL (gevulkaniseerd) is vanwege de grotere slijtvastheid en hogere hittebestendig- heid
tot +/-200 graden Celsius met name inzetbaar voor de zwaardere industrie en landbouw.
DUO Comfort is een materiaal dat de goede eigenschappen van PUR en NITRIL combineert.
De zool bestaat uit een PUR tussenlaag en een loopzool van NITRIL.
2.3 Fysieke belasting en keukenpersoneel
2.3.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De medewerker heeft voldoende kennis en inzicht met betrekking tot fysieke arbeid.
De medewerker reageert adequaat op lichamelijke pijnen, zodat beginnende klachten niet
verergeren en kunnen leiden tot ziekte en of uitval.
De medewerker denkt actief mee om het werk zo gemakkelijk en licht mogelijk te maken.
Medewerkers zorgen voor regelmatige afwisseling van lopen of staan met zittende
activiteiten en/of pauze.
Ambities werkgevers
De werkgever houdt bij aanschaf van arbeidsmiddelen rekening met ergonomische
bediening.
Werkgever zorgt voor inzet van hulpmiddelen, die zwaar en/of frequent tillen overbodig
maken.
De werkgever zorgt voor instelbare werkbladhoogtes.
Werkgever laat zo mogelijk producten in kleinere (lichtere) eenheden aanleveren via
afspraken met leveranciers.
De werkgever zorgt voor het plaatsen van een wateraftappunt bij kookdelen (zie
informatieblad).
Er is een korte loopafstand tussen opslag en keuken.
Werkgever zorgt voor deuren, die automatische openen en sluiten (elektronisch oog).
De werkgever heeft een ergocoach aangesteld voor voorlichting en training fysieke belasting.
Bij verbouw en nieuwbouw wordt een programma van eisen opgesteld gebaseerd op actuele
ergonomische inzichten.
De werkgever zorgt voor regelmatige pauzes. Het staan en lopen kan in elk geval iedere twee
uur afgewisseld worden met andere werkzaamheden of met tien minuten pauze.
Eisen werknemers
De medewerker is op de hoogte van de gezondheidsrisico’s ten gevolge van fysieke arbeid.
De medewerker heeft instructie ontvangen en voert deze ook uit.
De medewerker maakt gebruik van de aanwezige hulpmiddelen.
12

Eisen werkgevers
De werkgever zorgt dat de gevaren van fysieke belasting en de maatregelen zijn opgenomen
in de Risico-Inventarisatie en –Evaluatie (RIE).
De werkgever zorgt voor informatie en instructie voor zware lasten.
De werkgever neemt maatregelen wanneer de tilnorm van 25 kg regelmatig wordt
overschreden.
Werkbladhoogtes zijn gemiddeld circa 95cm.
Individuele aanpassing van werkhoogtes is mogelijk door gebruik van verschillende
snijplankhoogtes.
De laadhoogte voor spoelmachine en bijbehorende invoerbaan en uitvoerbaan is op circa
90cm.
De fornuishoogte voor grote pannen is circa 60 cm.
De werkgever zorgt voor adequate tilhulpmiddelen.
De minimale afstand tussen werktafels en apparatuur is circa120 cm.
De werkgever zorgt dat de medewerkers worden geïnformeerd over de gezondheidsrisico’s
van fysieke arbeid.
De werkgever zorgt dat de medewerkers instructies ontvangen over een juiste werkwijze.
De werkgever houdt toezicht en corrigeert.
De werkgever zorgt voor een stroeve ondervloer (zie veiligheid vloeren).
2.3.2 Achtergrondinformatie
Tillen, duwen & trekken en staan
Overmatig tillen, trekken en duwen kan leiden tot lichamelijke klachten.
Bij verschillende functies op de golfbaan komt tillen, duwen, trekken en staan voor. Denk ook aan
tilwerkzaamheden in de keuken, tillen en dragen van dienbladenbediening en het duwen van service
karren. Fysieke belasting komt zelden voor in één enkele vorm, maar meestal als combinatie van één
of meer van de volgende vormen:
13

fysieke inactiviteit of onderbelasting;
tillen en dragen;
duwen en trekken;
belastende werkhouding;
repeterende bewegingen;
energetische belasting;
trillingen
Het tillen
Wees alert op je houding en de bewegingen die je maakt. Het is een kleine moeite en het kan je veel
lichamelijke ellende besparen. Let met handmatig tillen op het volgende:
√ Ken je krachten en til niet meer dan je denkt aan te kunnen
√ Houd het voorwerp zo dicht mogelijk bij het lichaam tijdens het dragen
√ Til zo veel mogelijk met 2 handen
√ Gebruik bij voorwerpen zwaarder dan 25 kg tilhulpmiddelen, zoals karretje, lift etc.
√ Als er veel getild moet worden, zorg dan dat de te tillen lasten op hoogte staan (circa 75 cm
boven de grond)
√ Til in een gemakkelijke houding en houd de last recht voor je, dus nooit met gedraaide rug.
* Til niet te gehaast of gestrest
√ Als je met de last moet draaien, draai dan op de voeten en niet in de rug
√ Zorg dat zware goederen en voorwerpen laag worden opgeslagen.
* Voorkom het handmatig tillen van voorwerpen zwaarder dan 25 kg
* Voorkom onnodig tillen: gebruik zo veel mogelijk tilhulpmiddelen
* Voorkom het tillen van zware voorwerpen boven schouderhoogte
Bukken
Langdurig bukkend werken is slecht voor de rug.
√ Probeer werkzaamheden af te wisselen, dat voorkomt al veel problemen.
√ Sla geen pauzes over en zorg voor voldoende rust momenten.
Trekken en duwen van karren en machines
√ Het duwen van een kar heeft de voorkeur boven trekken
√ Trek bij voorkeur met twee handen. Dit is minder belastend voor het lichaam dan met één
hand.
√ Maak bij duwen en trekken gebruik van het hele lichaamsgewicht
Maximaal duwgewicht is 30 kg of 300 N
Maximaal trekgewicht is 30 kg of 300 N.
Staan
√ Zorg dat op staplekken ( bijvoorbeeld achter de kassa of achter de bar) altijd een
mogelijkheid tot zitten aanwezig is, bijvoorbeeld een stoel of stahulp.
* Voorkom langdurig staan en wissel staan geregeld af met zitten
14

Goede voorbeelden
Wateraftappunt bij kookplaat voorkomt onnodig tillen
Goede hulpmiddelen beperken zwaar tillen en dragen, zoals
Steekwagen
Uitserveerwagen
Gebruikte documenten
√ Arbobesluit Hoofdstuk 5. Fysieke belasting
√ Arbo informatieblad 29 Fysieke belasting bij het werk
√ Handboek Ergonomie
15

2.4 Warm klimaat en keukenpersoneel
2.4.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De medewerker is op de hoogte van de mogelijke gezondheidseffecten die kunnen ontstaan
bij het werken / klimaatbelastende omstandigheden (warmte/hitte).
De medewerker is in staat om de juiste maatregelen te nemen ter voorkoming van
gezondheidseffecten.
Tijdens de werkzaamheden houdt de medewerker rekening met de omstandigheden en
neemt hiervoor de juiste beheersmaatregelen.
De medewerker is in staat om het werk goed te organiseren, zodat zwaar werk zoveel
mogelijk tijdens de minst warme momenten worden uitgevoerd.
De medewerkers beperken de tijd dat men met hitte/warmte te maken heeft door het werk
af te wisselen (taakroulatie).
Ambities werkgevers
Bij overschrijding van luchttemperatuur van 27°C en bij grote hitte van stralingsbronnen
(fornuis/kookplaten e.d.) worden andere maatregelen genomen ter voorkoming van
gezondheidsschade.
Eisen werknemers
De medewerker heeft voorlichting ontvangen over de mogelijke effecten van warmte/hitte
belasting.
De medewerker is in staat om onderstaande beheersmaatregelen toe te passen:
- Pauzeer op tijd en las zo nodig korte pauzes in.
- Neem pauze in een koele ruimte.
- Neem als dat kan afstand van de hitte /stralingsbron.
- Meld gezondheidsklachten door warmte-uitputting op tijd, zoals duizeligheid,
hoofdpijn en misselijkheid.
- Draag aangepaste kleding (denk ook aan brandveiligheid, gebruik speciale
kokskleding).
- Drink voldoende (sportdrank, water, thee, bouillon).
- Zet warmte producerende apparaten zoveel mogelijk uit.
Eisen werkgevers
De werkgever treft maatregelen ter voorkoming van schadelijke effecten ten gevolge van
warmte/hitte belasting:
- plaatsen van ventilatoren voor het verkrijgen van een verkoelende luchtstroom
(maar voorkomen van tochtklachten).
- zonwering toe te passen
- platte daken eventueel nat te maken.
De werkgever stelt zo nodig beschermende kleding beschikbaar ( speciale kokskleding).
De werkgever maakt afspraken over maximale duurbelasting in de keuken onder “extreme”
warme omstandigheden.
De werkgever zorgt zo mogelijk voor een koele pauzeruimte.
De werkgever zorgt dat de medewerkers voldoende te drinken hebben.
De werkgever informeert medewerkers over de gevaren en gezondheidsrisico’s van
warmte/hitte belasting.
16

2.4.2 Achtergrondinformatie
Voorbeeld aangepaste kleding keukenpersoneel
3. Eisen, ambities en informatie voor bedienend personeel
Je loopt in de bediening graag over een veilige vloer. Ook houd je van een normale lichamelijke
belasting.
In dit hoofdstuk worden de eisen en ambities voor het bedienend personeel besproken voor de
volgende aspecten:
Vloerveiligheid
Fysieke belasting
17

3.1 Vloerveiligheid en bedienend personeel
3.1.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De werknemer heeft voldoende kennis en inzicht en vertoont veilig gedrag.
De werknemers zijn in staat om zelfstandig maatregelen te nemen ter voorkoming van
ongevallen.
De werknemers spreken elkaar aan op onveilig gedrag.
Ambities werkgevers
Er zijn geen ongelijke vloerdelen aanwezig.
Eisen werknemers
De werknemer weet wat uitglijden kan veroorzaken.
De werknemer weet welke maatregelen genomen moeten worden om uitglijden te
voorkomen.
De werknemer draagt schoenen die voldoen aan gegeven instructies.
De werknemer houdt zich aan gegeven instructies.
Eisen werkgevers
Vloeren zijn stroef.
De werkplek is zo ingericht dat valgevaar wordt voorkomen.
Werkgever geeft instructie en voorlichting gericht op het voorkomen van uitglijden en/of
vallen.
De werkgever stelt adequate schoenen ter beschikking.
De werkgever houdt toezicht op gewenst gedrag.
Zie Achtergrondinformatie vloerveiligheid en bedienend personeel
3.1.2 Achtergrondinformatie
Tips voor de werkgever
Om te voorkomen dat medewerkers struikelen, is het belangrijk dat er zo min mogelijk
afstapjes, drempels en dergelijke zijn.
Werk ongelijke vloerdelen en drempels zoveel mogelijk weg.
Markeer oneffenheden indien zij niet geheel zijn weggewerkt
Trappen zijn goed onderhouden en niet glad en voorzien van leuningen
Trapportalen zijn goed verlicht
Zorg dat looproutes vrij zijn van obstakels
Zorg voor een schone, droge vloer.
Zorg dat kelderluiken, als ze open staan, voorzien zijn van een afzetting.
Ook voor andere open plaatsen, waar medewerkers zouden kunnen vallen: zorg voor een
afzetting.
Geef medewerkers instructies wat goede werkschoenen zijn, nl. met een stevige (liefst
antislip-)zool en een goed voetbed of verstrek actief dergelijke schoenen.
Schoenen met een stalen neus zijn aan te raden als je fusten of andere zware goederen
verplaatst.
18

Neem bij verbouw en nieuwbouw in het programma van eisen de vloeren en inrichting van
werkplek op.
Tips voor de werknemer
Draag de voorgeschreven werkschoen
Houd looproutes vrij van obstakels
Verwijder gemorste producten om vallen en uitglijden te voorkomen.
Voorgeschreven schoenen zien er bijvoorbeeld als volgt uit:
3.2. Fysieke belasting en bedienend personeel
3.2.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De medewerker heeft voldoende kennis en inzicht met betrekking tot fysieke arbeid.
De medewerker reageert adequaat op lichamelijke pijnen, zodat beginnende klachten niet
verergeren en kunnen leiden tot ziekte en of uitval.
De medewerker denkt actief mee om het werk zo gemakkelijk en licht mogelijk te maken.
Ambities werkgevers
De werkgever houdt bij aanschaf van arbeidsmiddelen rekening met ergonomische
bediening.
De werkgever zorgt voor inzet van hulpmiddelen, die zwaar en/of frequent tillen overbodig
maken.
De werkgever zorgt er voor, dat het losse meubilair licht van gewicht is en zo min mogelijk
verplaatst hoeft te worden.
De werkgever zorgt voor een goede tafelopstelling, waarbij sterk buigen en reiken wordt
voorkomen.
De werkgever zorgt voor zo kort mogelijke loopafstanden.
De werkgever zorgt voor deuren, die automatische openen en sluiten (elektronisch oog).
De werkgever heeft een ergocoach aangesteld voor voorlichting en training fysieke belasting.
Bij verbouw en nieuwbouw wordt een programma van eisen opgesteld gebaseerd op actuele
ergonomische inzichten.
19

Eisen werknemers
De medewerker is op de hoogte van de gezondheidsrisico’s ten gevolge van fysieke arbeid.
De medewerker heeft instructie ontvangen en voert deze ook uit.
De medewerker maakt gebruik van de aanwezige hulpmiddelen en volgt gegeven instructies.
Eisen werkgevers
De werkgever zorgt dat de gevaren van fysieke belasting en de maatregelen zijn opgenomen
in de Risico-Inventarisatie en –Evaluatie (RIE).
De werkgever zorgt voor informatie en instructie voor zware lasten.
De werkgever neemt maatregelen wanneer de tilnorm van 25 kg regelmatig wordt
overschreden.
De werkgever zorgt voor dienbladen, die bij voorkeur met 2 handen zijn te tillen.
De werkgever instrueert personeel, dat met 1 hand maximaal 6 kilogram wordt gedragen.
De werkgever zorgt dat de uitgeefhoogtes bij de bar, uitgifte buffetten en doorgeefluiken
tussen 95 en 105 cm liggen.
De werkgever zorgt dat er zitgelegenheid is voor bedienend personeel.
De minimale (doorloop)afstand tussen tafels en apparatuur is 120 cm.
De werkgever zorgt voor adequate tilhulpmiddelen.
De werkgever zorgt dat de medewerkers worden geïnformeerd over de gezondheidsrisico’s
van fysieke arbeid.
De werkgever zorgt dat de medewerkers instructies ontvangen over een juiste werkwijze.
De werkgever houdt toezicht en corrigeert.
De werkgever zorgt voor een stroeve ondervloer (zie veiligheid vloeren).
Zie Achtergrondinformatie fysieke belasting bedienend personeel
3.2.2 Achtergrondinformatie
Tillen, duwen & trekken en staan
Overmatig tillen, trekken en duwen kan leiden tot lichamelijke klachten.
Bij verschillende functies op de golfbaan komt tillen, duwen, trekken en staan voor. Denk ook aan
tilwerkzaamheden in de keuken, tillen en dragen van dienbladenbediening en het duwen van service
karren. Fysieke belasting komt zelden voor in één enkele vorm, maar meestal als combinatie van één
of meer van de volgende vormen:
fysieke inactiviteit of onderbelasting;
tillen en dragen;
duwen en trekken;
belastende werkhouding;
repeterende bewegingen;
energetische belasting;
trillingen
20

Het tillen
Wees alert op je houding en de bewegingen die je maakt. Het is een kleine moeite en het kan je veel
lichamelijke ellende besparen. Let met handmatig tillen op het volgende:
√ Ken je krachten en til niet meer dan je denkt aan te kunnen
√ Houd het voorwerp zo dicht mogelijk bij het lichaam tijdens het dragen
√ Til zo veel mogelijk met 2 handen
√ Gebruik bij voorwerpen zwaarder dan 25 kg tilhulpmiddelen, zoals karretje, lift etc.
√ Als er veel getild moet worden, zorg dan dat de te tillen lasten op hoogte staan (circa 75 cm
boven de grond)
√ Til in een gemakkelijke houding en houd de last recht voor je, dus nooit met gedraaide rug.
* Til niet te gehaast en te gestrest
√ Als je met de last moet draaien, draai dan op de voeten en niet in de rug
√ Zorg dat zware goederen en voorwerpen laag worden opgeslagen.
* Voorkom het handmatig tillen van voorwerpen zwaarder dan 25 kg
* Voorkom onnodig tillen: gebruik zo veel mogelijk tilhulpmiddelen
* Voorkom het tillen van zware voorwerpen boven schouderhoogte
Bukken
Langdurig bukkend werken is slecht voor de rug.
√ Probeer werkzaamheden af te wisselen, dat voorkomt al veel problemen.
√ Sla geen pauzes over en zorg voor voldoende rust momenten.
Trekken en duwen van karren en machines
√ Het duwen van een kar heeft de voorkeur boven trekken
√ Trek bij voorkeur met twee handen. Dit is minder belastend voor het lichaam dan met één
hand.
√ Maak bij duwen en trekken gebruik van het hele lichaamsgewicht
Maximaal duwgewicht is 30 kg of 300N.
Maximaal trekgewicht is 30 kg of 300N.
Staan
√ Zorg dat op staplekken ( bijvoorbeeld achter de kassa of achter de bar) altijd een
mogelijkheid tot zitten aanwezig is, bijvoorbeeld een stoel of stahulp.
* Voorkom langdurig staan en wissel staan geregeld af met zitten
Goede voorbeelden
Wateraftappunt bij kookplaat voorkomt onnodig tillen
21

Goede hulpmiddelen beperken zwaar tillen en dragen, zoals
Steekwagen
Uitserveerwagen
Gebruikte documenten
√ Arbobesluit Hoofdstuk 5. Fysieke belasting
√ Arbo informatieblad 29 Fysieke belasting bij het werk
√ Handboek Ergonomie
22

4. Eisen, ambities en informatie voor marshals
Als marshal van het golfterrein zorg je graag voor de veiligheid van en bedrijfshulpverlening aan
gasten. Altijd buiten zijn betekent ook het voorkomen van een overdadige dosis zonlicht en jezelf
beschermen tegen de grillen van ons Nederlandse klimaat.
Dit hoofdstuk bevat eisen, ambities en informatie voor de marshals tijdens hun werkzaamheden op
de golfterreinen. Het betreft de volgende aspecten:
Veiligheid en BHV
Klimaat en zonlicht
4.1 Veiligheid en BHV voor marshals
4.1.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Elke marshal is in staat om zelf een controle uit te voeren voordat zij/hij met de marshal kar
gaat rijden. Deze controle betreft de deugdelijkheid en veiligheid (geen zichtbare gebreken)
van de kar t.a.v. tenminste de elektriciteit en banden.
De marshal is een gediplomeerd BHV-er en volgt jaarlijks de herhalingscursus.
De marshal bezit kennis en vaardigheden om eerste hulp te verlenen.
Marshal heeft altijd fris water voor ‘onwel’ geworden gasten/golfers.
Ambities werkgevers
De werkgever stelt een marshal kar beschikbaar, die geschikt is voor de
terreinomstandigheden van de golfbaan, voorzien van banden met goede grip, met o.a.:
dichte cabine
verwarming
communicatiemiddelen
AED.
23

De werkgever zorgt, dat elke marshal wordt opgeleid tot BHV-er en jaarlijks
herhalingscursussen volgt.
Eisen werknemers
Elke marshal heeft voldoende kennis en vaardigheden om veilig in een marshal kar te rijden.
De marshal is op de hoogte van richtlijnen die zijn opgesteld om veilig over het golfterrein te
rijden. Dit betreft: gebruik paden, hellend terrein, oppervlaktegesteldheid, rijsnelheid en
rijrichtingen.
Elke marshal is op de hoogte van de calamiteiten procedure en de onweer procedure.
Marshal heeft vaardigheden om de eerste levenreddende handelingen (geen volledige EHBO)
uit te voeren, totdat professionele hulp ter plaatse is.
Marshal neemt minimaal 1 x per jaar deel aan de praktijktraining levensreddende
handelingen
Eisen werkgevers
De werkgever stelt een marshal kar beschikbaar en zorgt voor periodieke (veiligheids)
controles en onderhoud, de marshal kar is voorzien van een afscherming aan de voorzijde
tegen rondvliegende golfballen.
De marshal kar is goed herkenbaar voor golfers (bijv. bord met de tekst ‘marshal’).
Minimaal is de marshal kar voorzien van :
verbanddoos type standaard BHV inclusief tekenpincet
mobiele telefoon
De werkgever brengt actief en periodiek bij alle marshals de veiligheidsaspecten voor het
gebruik van een buggy onder de aandacht, waaronder rijrichting en rijsnelheid.
(Nieuwe) marshals krijgen instructie en praktijk gerichte instructie van een ervaren marshal.
Elke marshal krijgt jaarlijks een praktijktraining levensreddende handelingen.
4.1.2 Achtergrondinformatie
Voorbeeld open marshalkar
24

4.2 Klimaat en zonlicht voor marshals
4.2.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Marshals zoeken actief naar verbeteringsvoorstellen op het gebied van klimaat en zonlicht en
formuleren deze richting collega’s en werkgever.
Ambities werkgevers
De werkgever biedt zijn marshals doelmatige bescherming (beschermende kleding) tegen alle
vormen van weersomstandigheden.
De werkgever voorziet het materieel van een cabine die bescherming biedt tegen de zon. Er
moeten tevens afdoende ventilatiemogelijkheden zijn. Een lichte kleur van de cabine zorgt
voor een lagere absorptie van de straling.
De werkgever zorgt voor een dichte kar met verwarming bij koudere temperaturen en of
natte weersomstandigheden.
Eisen werknemers
De marshal is op de hoogte van de mogelijke gezondheidseffecten, die kunnen ontstaan bij
warmte en of koude.
De marshal is in staat om hiervoor de juiste maatregelen te nemen ter voorkoming van
gezondheidseffecten.
Tijdens de werkzaamheden houdt de marshal rekening met de weersomstandigheden en
neemt hiervoor de juiste beheersmaatregelen.
Marshals dragen beschermende kleding tegen koude.
Marshals beschermen de huid tegen zonlicht (zie infoblad zonlicht).
De marshal voorkomt zelf oververhitting:
voorgaande stralingsbeperkingen volgen
voldoende drinken
gezondheidsklachten door warmte-uitputting op tijd melden, zoals duizeligheid,
hoofdpijn en misselijkheid.
Eisen werkgevers
De werkgever maakt afspraken over maximale duurbelasting in de kar onder “extreme
warme/koude weersomstandigheden”.
De werkgever last onder zomerse condities gelegenheden in voor drinken door marshals.
De werkgever zorgt voor voorlichting en instructies over ongunstige klimaatomstandigheden.
25

5. Eisen, ambities en informatie voor greenkeepers
Greenkeepers werken graag veilig met bestrijdingsmiddelen en machines. Een tekenbeet wordt ook
liefst voorkomen, maar als de teek toch bijt, dan wil je graag weten wat je moet doen. Hoe voorkom
ik te zwaar lichamelijk werk en hoe til ik veilig? Als ik langdurig moet zitten, dan graag weinig
trillingen. Mijn werkzaamheden als greenkeeper geven wel eens veel herrie, hoe bescherm ik mezelf
dan? Veel buiten betekent ook een hoge dosis zonnestraling en rekening houden met de grillen van
het Nederlandse klimaat.
In dit hoofdstuk worden de eisen en ambities benoemd zoals deze gelden voor de greenkeepers bij
hun activiteiten voor het onderhoud van het golfterrein en accommodaties. Het betreft de volgende
aspecten:
Rondvliegende golfballen
Bestrijdingsmiddelen
Machineveiligheid
Tekenbeet
Fysieke belasting
Zitten en trillingen
Schadelijk geluid
Klimaat en zonlicht
5.1 Veiligheid rondvliegende golfballen voor greenkeepers
5.1.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De greenkeeper houdt rekening met onvoorspelbaar gedrag van golfspelers.
Ambities werkgevers
De werkgever voert een actief en preventief beleid om het risico van geraakt worden door
een golfbal te voorkomen met tenminste veiligheidsregels voor de
golfbaangebruikers/gasten.
26

De werkgever zorgt, dat mobiele machines/voertuigen voorzien zijn van voldoende baldichte
cabines of van waarschuwingssignalen: een lichtsignaal (zoals zwaailicht) en/of een
geluidsignaal of ander afdoende waarschuwingssysteem en/of vlaggen.
De werkgever zorgt voor beschermende middelen (netten, tenten) bij statische
langerdurende klussen.
Eisen werknemers
De greenkeeper vertoont zelf veilig en voorspelbaar gedrag.
De greenkeepers hebben voorlichting en instructie ontvangen over de risico’s van het
uitvoeren van werkzaamheden tijdens de openingstijden van de baan.
Hij/zij is geïnstrueerd op welke wijze hij/zij zich door de baan begeeft:
Qua rijrichting (tegen de speelrichting in)
Qua opstellen van materiaal of mobiele voertuigen
Wat betreft de veilige kant van uitstappen uit mobiele machines
De greenkeeper communiceert op afstand met golfspelers, wanneer zij wel of niet mogen spelen. De
greenkeeper draagt herkenbare werkkleding.
Eisen werkgevers
De werkgever maakt het beleid bekend aan de golfspelers door middel van
informatieborden, folders en/of scorekaartinformatie.
De werkgever zorgt voor voorlichting en instructie.
De werkgever zorgt voor corrigerend optreden bij onveilig gedrag van golfers.
De werkgever zorgt voor de herkenbaarheid van de greenkeepers door middel van kleding
(hesjes) bij reparaties.
5.2 Bestrijdingsmiddelen en greenkeepers
5.2.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Greenkeepers handelen conform de vuistregels van Colland/Stigas en volgen nauwgezet de
richtlijnen opgenomen op bladzijde 48 en 49 van Veiligheidsvoorschriften voor de
groensector van de Stichting Erkend Groen.
Greenkeepers stimuleren elkaar en de werkgever tot veilig werken met
gewasbeschermingsmiddelen.
Ambities werkgevers
De werkgever streeft beperking van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen na.
De werkgever bespreekt periodiek met alle greenkeepers ontwikkelingen in en de praktijk
van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, bijvoorbeeld in een tool box meeting (zie
infoblad).
Eisen werknemers
Alle greenkeepers, die met bestrijdingsmiddelen werken, beschikken over een geldige
spuitlicentie (vakbekwaamheid) 1 ‘Uitvoering gewasbescherming’.
De werknemer is zelf ook verantwoordelijk voor het eventuele verloop van de licentie.
Elke greenkeeper kent de 10 vuistregels van Colland/Stigas over het Veilig werken met
bestrijdingsmiddelen.
27

Eisen werkgevers
De werkgever beschikt over een geldige spuitlicentie (vakbekwaamheid) 2 ‘Bedrijfsvoering
gewasbescherming’ of besteedt het spuitwerk uit aan een bedrijf, dat over deze licentie
beschikt.
De werkgever stelt greenkeepers in de gelegenheid om spuitlicentie 1 te behalen en te
behouden.
De werkgever kent de 10 vuistregels van Colland/Stigas over het Veilig werken met
bestrijdingsmiddelen.
Meer info bij Bureau Erkenningen Gewasbescherming en vakbekwaamheidseisen
5.2.2 Achtergrondinformatie
Bestrijdingsmiddelen en greenkeepers
Werken met bestrijdingsmiddelen
Blootstelling aan gevaarlijke stoffen vindt vooral plaats tijdens het klaarmaken van
bestrijdingsmiddelen. Vervolgens kan het optreden bij het toedienen en tijdens het werken in
behandelde gewassen.
Alleen gecertificeerde deskundigen mogen werken met bestrijdingsmiddelen. Bij de toepassing van
bestrijdingsmiddelen moet worden gewerkt conform de aanwijzingen op het etiket.
Voorbeelden van gevaarssymbolen;
28

De werkgever
Neem maatregelen (in genoemde volgorde) om de blootstelling aan bestrijdingsmiddelen zoveel
mogelijk te beperken:
Vermijd of beperk het gebruik van bestrijdingsmiddelen door goede bedrijfshygiëne en het
gebruik van niet-chemische methoden.
Is een toepassing niet te vermijden, gebruik dan de minst schadelijke werkzame stof en de
veiligste formulering en verpakking.
Raadpleeg altijd het etiket en regelmatig het veiligheidsinformatieblad te vinden op:
www.fytostat.nl
Meer informatie over adem- of huidbescherming kunt u vinden op:
http://www.gewasbescherming.nl
Eerste-hulpvoorziening - oogdouche
In geval van nood moeten de ogen kunnen worden gespoeld met water.
Indien een oogdouche op de waterleiding is aangesloten moet deze voldoen aan:
Aangesloten op de waterleiding, bij voorkeur een doorgaande waterleiding.
In de directe omgeving waar met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt.
Geeft een zachte straal van flinke omvang.
Water heeft een temperatuur van tussen de 15 en 30 oC.
De spoelvoorziening is duidelijk gemarkeerd, eenvoudig bereikbaar en vrij
toegankelijk.
Spoelvoorziening is voorzien van beschermdoppen op de sproeikoppen ter
voorkoming van vervuiling.
De spoelvoorziening wordt regelmatig op werking gecontroleerd.
Bij gebruik van oogspoelflessen:
Plaats oogspoelflessen op de plaatsen waar met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt.
Vervang de flessen tijdig
Zorg dat ze altijd op een vaste plaats of in een houder staan
Instrueer medewerkers vooraf over het gebruik; als je ze nodig hebt, kun je nl. niet meer
lezen!
29

Voorbeelden van adembeschermingsmiddelen;
Voorbeelden van veilige opslag in kasten voor bestrijdingsmiddelen (links) en gevaarlijke stoffen
(rechts);
30

5.3 Machineveiligheid voor greenkeepers
5.3.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Elke greenkeeper is in staat zelfstandig veilig te werken met arbeidsmiddelen.
Greenkeepers spreken elkaar aan bij onveilige situaties of middelen en wisselen actief
informatie en ervaringen uit.
Greenkeepers komen regelmatig met suggesties voor veiligheidsverbeteringen.
De werknemer heeft voldoende kennis om het mobiele arbeidsmiddel te inspecteren op
gebreken.
De werknemer is in staat storingen te verhelpen en op te lossen.
Ambities werkgevers
De werkgever zorgt voor een zo veilig en gezond mogelijke werkplek en werkomgeving met
alleen maar veilige apparaten, die conform de gebruikshandleiding worden gebruikt en
onderhouden.
Greenkeepers hebben allen voldoende deskundigheid en zijn uitvoerig geïnstrueerd.
De leiding houdt actief en periodiek toezicht op gemaakte afspraken.
De werkgever stelt voorafgaande aan de aanschaf van een nieuw arbeidsmiddel
(aanvullende) eisen op waaraan het arbeidsmiddel moet voldoen, waaronder:
veiligheidseisen
trillingseisen
geluideisen
ergonomische eisen.
Eisen werknemers
De kennis en ervaring van greenkeepers zijn afgestemd op de gevaren van het werk en de
omgeving van de werkplek.
Greenkeepers hebben kennisgenomen van hoofdstuk 3 “Taken, risico’s en maatregelen voor
veilig en gezond werken’ van Veiligheidsvoorschriften voor de groensector van de Stichting
Erkend Groen voor zover relevant, dus vooral maaien en snoeien.
Greenkeepers zijn geattendeerd op de risico’s van loszittende kleding en loshangende haren
en zijn in staat om op de juiste wijze om te gaan met afschermingen.
Greenkeepers maken direct melding van defecte onderdelen.
De werknemer bezit specifieke deskundigheid en ervaring om mobiele arbeidsmiddelen met
eigen aandrijving te bedienen.
De medewerker heeft periodiek instructie en voorlichting ontvangen.
De medewerker is op de hoogte van de gebruiksaanwijzing passend bij het mobiele
arbeidsmiddel.
De medewerker houdt zich aan de gebruikerseisen, veiligheidseisen behorend bij het
arbeidsmiddel.
De medewerker zorgt er voor, dat mobiele machines met eigen aandrijving:
niet door onbevoegden kunnen worden aangezet;
niet plotseling gaan rijden.
31

Eisen werkgevers
Werkgever stelt de greenkeepers ter beschikking het boekje van Veiligheidsvoorschriften
voor de groensector van de Stichting Erkend Groen.
Werkgever zorgt, dat greenkeepers aantoonbaar instructie hebben ontvangen.
Alle machines zijn CE-gekeurd en zijn voorzien van een Nederlandstalige gebruikshandleiding.
De werkgever organiseert de arbeid zodanig dat daarvan geen nadelige invloed uitgaat naar
de veiligheid van de werknemer.
De werkgever zorgt voor periodiek onderhoud en keuring van arbeidsmiddelen afhankelijk
van de gebruiksintensiteit.
De werkgever legt alle controles/keuringen schriftelijk vast.
Werkgever stelt veiligheidsregels op voor gebruik van (mobiele) arbeidsmiddelen zoals dat
meerijden alleen is toegestaan, als er een speciale veilige plaats is ingericht.
Werkgever stelt regels op zodat onbevoegden geen gebruik kunnen maken van het
arbeidsmiddel.
Werkgever zorgt voor gebruik mobiele arbeidsmiddelen uitsluitend door medewerkers met
specifieke deskundigheid.
Werkgever zorgt voor aantoonbare opleiding en periodieke voorlichting en instructie.
Werkgever informeert greenkeepers over de noodzakelijke veiligheidsvoorschriften van de
groensector.
Werkgever houdt toezicht op veilig gebruik van (mobiele) arbeidsmiddelen e voorkomt
overbelasting van arbeidsmiddelen.
Constructie van mobiele machines.
Mobiele machines moeten een beschermingsconstructie hebben, die verhindert dat ze
kantelen. Of er moet voldoende vrije ruimte overblijven voor personen door bijvoorbeeld
rolbeugel, als de machine meer dan 90 graden kan kantelen.
Als er gevaar bestaat op kantelen van het arbeidsmiddelen moet er een veiligheidsgordel
aanwezig zijn.
32

5.3.2 Achtergrondinformatie
Alle nieuwe machines (ook zelfgemaakte machines) moeten voldoen aan de normen van de
Europese Machinerichtlijn.
Werkgever
Voor het in gebruik stellen van een nieuwe machine controleren of u een verklaring van
overeenstemming of conformiteitverklaring heeft en een gebruikshandleiding in de Nederlandse taal
van de machine van uw leverancier heeft ontvangen.
De gebruikshandleiding moet bekend zijn bij de medewerker, die met de machine of het apparaat
werkt. Soms is het beter om de handleiding om te zetten in een (korte) werkinstructie.
Onderhoud aan arbeidsmiddelen
Machines gereedschappen, elektrische installaties, persoonlijke beschermingmiddelen, kortom alle
arbeidsmiddelen hebben periodiek preventief onderhoud nodig. Dit voorkomt storingen en ergernis
en het verhoogt de veiligheid.
Er moet een schriftelijk stuk zijn waarop de controle / keuring is vastgelegd.
Zorg dat alle arbeidsmiddelen (dus ook ladders, trappen, (verleng)snoeren, elektrische
installatie, roldeuren, enz.), waarvan de veiligheid afhangt van de wijze van installatie,
montage of plaatsing, dan wel de aard, duur en intensiteit van het gebruik periodiek
(minimaal 1 x per jaar) gecontroleerd worden op deugdelijkheid.
Maak een onderhoudsschema, zodat u weet welk onderhoud gedaan is en wat nog moet
plaatsvinden.
Leg de resultaten van de controle schriftelijk vast.
Instrueer medewerkers wat gemeld moet worden.
5.4 Tekenbeet en greenkeepers
5.4.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De greenkeepers dragen hun eigen kennis en vaardigheden over teken en aanverwante
risico’s uit aan collega’s.
Ambities werkgevers
De werkgever overlegt regelmatig met greenkeepers over ervaringen en mogelijkheden ter
verbetering in toolbox meetings.
Eisen werknemers
Elke greenkeeper is zich bewust van de risico’s
Elke greenkeeper let vooral op, op plaatsen waar de luchtvochtigheid hoog is zoals bij lage
begroeiing.
Elke greenkeeper zorgt ervoor dat hij/zij zelf voldoende preventieve en controlemaatregelen
neemt.
Medewerker is geïnformeerd over de risico’s op tekenbeten en welke preventieve
maatregelen genomen kunnen worden.
33

Zorg voor een tekenverwijderaar in de EHBO-kist. Meer informatie over de
tekenverwijderaar.
Controleer na werkzaamheden in bos en natuur uw lichaam iedere 24 uur op een teek.
Eisen werkgevers
Greenkeepers zijn geïnformeerd over de risico’s op tekenbeet en welke preventieve
maatregelen genomen kunnen worden.
In de EHBO kisten zit een tekenpincet.
De werkgever geeft voorlichting en zorgt voor beschermingsmiddelen voor de greenkeepers.
Met de Toolkit Teken en Lyme van het RIVM kan de werkgever zelf voorlichtingsmateriaal
samenstellen.
De werkgever zorgt voor inspuitmiddelen voor kleding en anti-insectenmiddel.
Zie Achtergrondinformatie Tekenbeet
5.4.2 Achtergrondinformatie
Week van de teek: 30 maart t/m 6 april 2008
Tekenbeet voorkomen
Komt u beroepsmatig of in uw vrije tijd graag in de natuur zoals tuinen, plantsoenen, stadsparken,
bossen, heide, duinen en in het weiland, dan is de informatie op de website www.weekvandeteek.nl
voor u van belang.
Wanneer u wordt gebeten door een teek, kunt u de ziekte van Lyme krijgen. Maar een tekenbeet
betekent niet automatisch dat u besmet wordt. De kans is zelfs erg klein, maar de gevolgen bij
besmetting kunnen wel heel vervelend zijn, zowel lichamelijk, emotioneel als financieel. Snel
verwijderen van de teek is heel belangrijk. Geef de teek geen kans. Een tekencontrole na een
uitstapje in de natuur is een kleine moeite. Heeft een teek u toch te pakken, dan kunt u hem
eenvoudig zelf verwijderen.
Meer informatie over tekenverwijderaars: www.saag.nl/nederland/main.htm
34

Hieronder vindt u de meest gestelde vragen over de teek en de ziekte van Lyme:
Hoe ziet de teek er uit?
Waar komen teken voor?
Hoe kan ik de kans op een tekenbeet verminderen?
Wat moet ik doen als ik door een teek gebeten ben?
Wat is de ziekte van Lyme?
Hoe voorkom ik de kans op de ziekte van Lyme?
Hoe te reageren bij ziekteverschijnselen?
Moet ik melding maken van een tekenbeet?
Zit uw vraag hier niet bij? Lees ook het leaflet "Teken en de ziekte van Lyme, Vragen en antwoorden'"
door RIVM.
Hoe ziet de teek er uit?
Teken lijken op kleine spinnetjes. Een teek is erg klein, 1 tot 3 millimeter. Door het bloed zuigen zwelt
hij op tot een soort bolletje. Een volgezogen teek kan soms wel een doorsnede van 1 centimeter
hebben. Onvolwassen teken, nimfen, zijn waarschijnlijk de belangrijkste overbrengers van
besmettingen bij de mens. Die worden gemakkelijk over het hoofd gezien omdat ze zo klein zijn: niet
groter dan een speldenkop.
Waar komen teken voor?
Teken komen in heel Nederland voor. Ze leven in hoog gras en struikgewas van bossen, duinen,
weilanden, heidegebieden, parken én tuinen. Vooral in struiken en grassen tot ongeveer anderhalve
meter boven de grond. Van daaruit hechten ze zich aan passerende dieren, en soms op mensen.
Teken zijn er het hele jaar door. Ze kunnen actief worden als de temperatuur boven de 8-10 graden
Celsius komt. De meeste mensen worden gebeten in de periode van maart tot en met oktober.
De teek bevindt zich graag in hoog gras en laagstruikgewas
Universiteit Wageningen heeft onderzoek gedaan naar tekenbeten in Nederland. Lees meer>>
35

Hoe kan ik de kans op een tekenbeet verminderen?
U kunt op een aantal manieren de kans op een beet van een teek verminderen:
Vermijd zo mogelijk dichte begroeiing en struikgewas, want hier bevinden zich de teken
meestal voordat ze zich hechten aan mens of dier.
Draag tijdens het werk gesloten en huidbedekkende kleding van een lichte kleur.
Smeer de onbedekte huid in met anti-insectenmiddel.
Eventueel sokken, schoenen en broek inspuiten met een middel met DEET.
Eventueel geïmpregneerde broeken met permitrine dragen (verkrijgbaar bij gespecialiseerde
outdoorzaken).
Zorg voor een tekenverwijderaar in de EHBO-kist;
Meer informatie over tekenverwijderaars: www.saag.nl/nederland/main.htm.
Controleer na werkzaamheden of een uitstapje in bos en natuur uw lichaam iedere 24 uur op
een teek.
Let extra op!
Wanneer u buiten de paden loopt in een natuurgebied
Wanneer u schaars gekleed bent
Na een lunch of rustpauze in de natuur
Bij een sanitaire stop in de natuur
Wat moet ik doen als ik door een teek gebeten ben?
Verwijder de teek zo snel mogelijk. Binnen 24 uur, dit is het allerbelangrijkste!
Gebruik geen alcohol, jodium, olie of andere middelen voordat u de teek verwijdert. Dit heeft
geen effect op het verwijderen.
Pak de teek zo dicht mogelijk bij de huid beet, bij voorkeur met een puntige pincet of speciale
tekenpincet. Trek de teek er langzaam uit en let op dat u de teek hierbij niet fijnknijpt. Als er
een stukje van de monddelen van de teek in de huid achterblijft, is dat ongevaarlijk. Dat komt
er vanzelf weer uit, net als bij een splinter.
Ontsmet het beetwondje met 70% alcohol of jodium.
Noteer de datum waarop u bent gebeten in uw agenda.
Houd daarna tot 3 maanden na de tekenbeet de huid rondom de beet in de gaten.
Meer informatie over het verwijderen van teken
De teek kan alleen iemand besmetten als deze zelf besmet is met een bacterie die een ziekte kan
veroorzaken. Die besmetting wordt overgedragen als de teek lang genoeg heeft vastgezeten in de
huid. In Nederland dragen teken vooral de Borreliabacterie bij zich, die de ziekte van Lyme kan
veroorzaken. Als de teek binnen 24 uur wordt verwijderd, is de kans dat hij de bacterie overdraagt
zeer klein.
Verwijder een teek snel en goed en noteer de datum! (bron:RIVM)
36

Wat is de ziekte van Lyme?
De ziekte van Lyme is een infectieziekte, die door de bacterie Borrelia burgdorferi wordt veroorzaakt.
Door een tekenbeet kan die bacterie in het lichaam terechtkomen. Na 3 dagen tot 3 maanden,
gemiddeld 16 dagen, kan er een rode ring op de huid ontstaan rond de plek van de tekenbeet. Let
op: dit gebeurt niet in alle gevallen; ook zonder het verschijnen van de rode ring kunt u de ziekte van
Lyme krijgen. Andere verschijnselen zijn: een grieperig gevoel met bijvoorbeeld, koorts, hoofdpijn en
gewrichtspijn. In een later stadium van de ziekte is er kans op verlamming van gezichtsspieren,
heftige pijn aan een arm of been, dubbelzien, krachtsverlies in benen, pijnlijke of gezwollen
gewrichten, een neiging tot flauwvallen en hartklachten.
Rode ring op de huid
Aantal mensen met een rode ring (bron: RIVM)
Hoe voorkom ik de kans op de ziekte van Lyme?
Regelmatig en goed controleren zijn de sleutelwoorden. Het is verstandig om na ieder uitstapje of
een dag werken in de natuur uw lichaam en dat van kinderen of anderen goed te controleren op
teken. Kijk vooral op warme plekken, zoals oksels, liezen, bilnaad, knieholten, het hoofd (vooral bij
kinderen), achter de haargrens en achter de oren.
37

Controleer vooral de warme en vochtige plekken op het lichaam. Kijk bij kinderen extra goed op het hoofd
(Bron: RIVM).
Hoe te reageren bij ziekteverschijnselen?
Let op het ontstaan van een rode ringvormige huiduitslag en griepverschijnselen als koorts, hoofdpijn
en gewrichtspijn. Ga naar de huisarts of bedrijfsarts als de rode ring op de huid groter wordt dan
ongeveer 5 centimeter, of als u klachten heeft als verlamming van uw gezichtsspieren, heftige pijn
aan een arm of been, dubbelzien, krachtsverlies in uw benen, pijnlijke, gezwollen gewrichten of een
neiging tot flauwvallen. Als u een rode ring hebt, schrijft de huisarts een antibioticumkuur voor. Bij
ernstigere klachten verwijst de huisarts vaak door naar een specialist.
Moet ik een melding maken van een tekenbeet?
Het is belangrijk dat u melding maakt van een opgelopen tekenbeet! Zo kan men gericht onderzoek
blijven doen en de juiste voorlichting geven. U kunt dit op de volgende manieren doen:
Voor de tuin- en natuurliefhebbers: meldt u dit op de website van Natuurkalender. De
Natuurkalender is een nationale interactieve website voor het monitoren, voorspellen,
beheren en communiceren van gezondheidsrisico's uit de natuur en jaarlijks terugkerende
verschijnselen in de natuur in relatie met veranderingen in weer en klimaat.
Voor werkenden in de agrarische en groene sectoren die beroepsmatig in aanraking zijn
gekomen met een teek: meld dit aan uw bedrijfsarts. Bel eventueel met de Stigas Servicedesk
(030) 669 37 12 voor de vestiging van uw Arbodienst of stuur een e-mail aan info@stigas.nl
38

5.5. Fysieke belasting en greenkeepers
5.5.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Elke greenkeeper is in staat om leerlingen of minder ervaren greenkeepers te begeleiden en
te instrueren.
Ambities werkgevers
Veel gebruikte werkplekken zijn ergonomisch ingericht.
De werkgever streeft consequent naar vermindering van fysieke belasting via vooral
lichtgewicht technische hulpmiddelen/handgereedschappen en ergonomische aanpassingen
bijvoorbeeld voor linkshandigen.
Bij aanschaf van nieuwe arbeidsmiddelen wordt rekening gehouden met ergonomische eisen
qua bediening en gebruik.
Er worden geen lasten handmatig getild boven de tilnorm van 25 kilogram, rekening
houdend met frequentie, lichaamshouding, grip en hoogtes conform NIOSH.
Eisen werknemers
Elke greenkeeper heeft kennis genomen van TOM (Werkboek ter vermindering van fysieke
en psychische belasting in de groensector). Dit betreft vooral de onderstaande punten.
Elke greenkeeper heeft informatie ontvangen over de risico’s van fysieke arbeid en instructie
over een goede werkwijze en gebruik van hulpmiddelen.
Elke greenkeeper is op de hoogte van de maximale duurbelasting per belastende
werkzaamheid.
Elke greenkeeper heeft een tilinstructie ontvangen.
Elke greenkeeper heeft voldoende kennis, inzicht en vaardigheden om fysieke handelingen
als tillen en dragen op een juiste wijze uit te voeren.
Elke greenkeeper maakt gebruik van de aanbevolen hulpmiddelen.
Eisen werkgevers
De werkgever heeft voor haar/zijn greenkeepers een exemplaar van het werkboek TOM
aangekocht en ter beschikking gesteld.
De werkgever heeft alle gevaren van fysieke belasting en de benodigde
verbeteringsmaatregelen opgenomen in de RI&E.
De werkgever heeft de greenkeepers meegedeeld, hoe zwaar de lasten mogen zijn die ze
moeten verplaatsen.
De werkgever heeft al zijn greenkeepers geïnstrueerd hoe het beste om te gaan met zware
lasten.
De werkgever neemt maatregelen wanneer de tilnorm van 25 kg regelmatig wordt
overschreden, zodat niet door 1 persoon zwaar getild hoeft te worden.
De werkgever zorgt zo nodig voor geschikte technische hulpmiddelen ter vermindering van
fysieke belasting.
Voor zware werkzaamheden is de maximale duurbelasting bepaald.
Bij onvoldoende technische hulpmiddelen is voorzien in een vorm van samenwerking,
pauzeregeling of roulatiesysteem om overbelasting te voorkomen.
Zie Achtergrondinformatie fysieke belasting greenkeeper
39

5.5.2 Achtergrondinformatie
Tillen, duwen, trekken en staan
Overmatig tillen, trekken en duwen kan leiden tot lichamelijke klachten.
Ook de greenkeepers moeten veelvuldig tillen of duwen.
Fysieke belasting komt zelden voor in één enkele vorm, maar meestal als combinatie van één of
meer van de volgende vormen:
tillen en dragen;
duwen en trekken;
belastende werkhouding;
repeterende bewegingen;
energetische belasting;
trillingen
Uit de risico inventarisatie is vast gelegd dat greenkeepers relatief veel dynamische fysieke arbeid
verrichten.
Tips werknemer
Het tillen
Wees alert op je houding en de bewegingen die je maakt. Het is een kleine moeite en het kan je veel
lichamelijke ellende besparen. Let met handmatig tillen op het volgende:
√ Ken je krachten en til niet meer dan je denkt aan te kunnen
√ Houd het voorwerp zo dicht mogelijk bij het lichaam tijdens het dragen
√ Til zo veel mogelijk met 2 handen
√ Gebruik bij voorwerpen zwaarder dan 25 kg tilhulpmiddelen, zoals karretje, lift etc.
√ Als er veel getild moet worden, zorg dan dat de te tillen lasten op hoogte staan ( circa 75 cm
boven de grond)
√ Til in een gemakkelijke houding en houd de last recht voor je, dus nooit met gedraaide rug.
* Til niet te gehaast en te gestrest
√ Als je met de last moet draaien, draai dan op de voeten en niet in de rug
√ Zorg dat bij het opslaan dat zware goederen en voorwerpen laag worden opgeslagen.
* Voorkom het handmatig tillen van voorwerpen zwaarder dan 25 kg
* Voorkom onnodig tillen: gebruik zo veel mogelijk tilhulpmiddelen
* Voorkom het tillen van zware voorwerpen boven schouderhoogte
Bukken
Langdurig bukkend werken is slecht voor de rug.
√ Probeer werkzaamheden af te wisselen, dat voorkomt al veel problemen.
√ Sla geen pauzes over en zorg voor voldoende rust momenten.
40

Tillen en draaien
Hulpmiddelen
Rugbelastende werkhouding
41

Goede werkhouding
Ongunstige werkhouding / rugbelastend
Trekken en duwen van karren en machines
√ Het duwen van een kar heeft de voorkeur boven trekken
√ Trek bij voorkeur met twee handen. Dit geeft minder belasting voor het lichaam dan met één
hand.
√ Maak bij duwen en trekken gebruik van het hele lichaamsgewicht
Maximaal duwgewicht is 30 kg of 300 N.
Maximaal trekgewicht is 30 kg of 300 N.
Gebruikte documenten
√ Arbobesluit Hoofdstuk 5. Fysieke belasting
√ Arbo informatieblad 29 Fysieke belasting bij het werk
√ Handboek Ergonomie
42

5.6. Zitten en trillingen voor greenkeepers
5.6.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Greenkeeper heeft voldoende kennis en inzicht om duurbelasting te voorkomen.
Hij/zij is in staat om zelfstandig te zorgen voor afwisseling van werkzaamheden.
Elke greenkeeper heeft voldoende kennis en inzicht om zelf maatregelen te nemen ter
vermindering van trillingen, door bijvoorbeeld het aanpassen van de bandenspanning op
bevroren ondergrond.
Ambities werkgevers
Bij aanschaf wordt gewerkt volgens de Trekkerstoel Koopwijzer vooral wat betreft beperking
van trillingen en lawaai én de ergonomie van de bedieningsmiddelen.
De werkgever geeft voorkeur aan machines en voertuigen met trillingsarme ophanging van
motor, cabine, stoel en assen.
Eisen werknemers
Elke greenkeeper heeft instructie ontvangen en is aantoonbaar in staat om de cabinestoel
van trekkers,maaimachines en vergelijkbare werktuigen op een juiste wijze in te stellen.
Elke greenkeeper voorkomt, dat hij/zij langer dan 2 uur achtereen rijdt. Zondig onderbreekt
hij voor 15 minuten het rijdende werk en brengt deze tijd buiten de cabine door.
Greenkeeper is geïnformeerd over de gezondheidsrisico’s en te nemen maatregelen om
gezondheideffecten van trillingen te voorkomen.
Eisen werkgevers
De werkgever zorgt voor jaarlijks onderhoud en periodieke keuring in eigen beheer of via
uitbesteding.
Werkgever zorgt dat greenkeeper geïnformeerd zijn over de gezondheidsrisico’s en te nemen
maatregelen om gezondheideffecten van trillingen te voorkomen.
Hij/zij informeert de greenkeepers, als de trillingsniveaus, omschreven in de specificaties,
hoger zijn dan actiewaarden uit het arbobesluit. Tevens wordt nagegaan of via
trillingsdemping of roulatie verbeteringen kunnen plaatsvinden.
De werkgever informeert de greenkeepers over de effecten van rijden met hoge snelheid.
De werkgever zorgt voor beschikbaarheid van de Zitkaart voor stoelinstellingen.
Meer info op www.stigas.nl/
43

5.7 Schadelijk geluid en greenkeepers
5.7.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Greenkeeper heeft voldoende inzicht om zelf organisatorische maatregelen te nemen om
overbelasting aan lawaai te voorkomen.
Ambities werkgevers
De werkgever voert een actief lawaaibestrijdingbeleid via vervanging van lawaaiige machines
door geluidarme machines.
Er vinden geen overschrijdingen plaats van de actiewaarde van 80 dB(A) als dagelijkse 8-uurs
blootstelling in de gehoorgang.
De werkgever biedt standaard een intrede onderzoek aan, waarbij een gehooronderzoek
(audiometrie) plaatsvindt. Zo wordt bij indiensttreding een nulmeting verkregen (handig bij
eventuele aansprakelijkheid als blijkt dat bij indiensttreding al gehoorschade is vastgesteld).
Eisen werknemers
Greenkeeper heeft voldoende kennis van lawaai en de risico’s van lawaai.
Elke greenkeeper is geïnformeerd over het voorkomen van schadelijk geluid.
Elke greenkeeper heeft geschikte gehoorbeschermingsmiddelen beschikbaar en draagt deze
ook (verplicht).
De greenkeeper onderhoudt en reinigt de eigen PBM’s / gehoorbeschermingsmiddelen.
Elke greenkeeper wordt periodiek voorgelicht over de lawaaibronnen, de risico’s van lawaai
en het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen.
Elke greenkeeper neemt bij voorkeur deel aan periodieke audiometrische controle (niet
verplicht).
Eisen werkgevers
De werkgever zorgt voor deskundige beoordeling van de lawaaisituaties bij de RI&E en zorgt
voor een schriftelijk plan.
De werkgever treft alle lawaaibeperkende maatregelen, die redelijkerwijs mogelijk zijn. Deze
maatregelen gaan volgens de arbeidshygiënische strategie (zie infoblad).
De werkgever stelt deugdelijke gehoorbeschermingsmiddelen ter beschikking.
Bij verhoogde lawaainiveaus worden gebodsborden gebruikt ter verplichting van het dragen
van persoonlijke gehoorbeschermingsmiddelen.
De werkgever zorgt voor een deugdelijke voorlichting van de greenkeepers omtrent bronnen,
beschermingsmaatregelen en risico’s.
De werkgever zorgt voor toezicht, instructie en periodieke controle van de
gehoorscapaciteiten van de greenkeepers door middel van audiometrie (op vrijwillige basis).
44

5.7.2 Achtergrondinformatie
Greenkeepers worden blootgesteld aan schadelijke geluidniveaus. Dit kan zijn tijdens het bedienen
en of rijden op mobiele arbeidsmiddelen, het werken met handgereedschap zoals
motor(ketting)zaag, bosmaaier, bladzager, motorheggenschaar e.d.
Kans op hoorschade
Uit de praktijkstudies van de agrarische sector blijkt dat er regelmatig wordt gewerkt met
gehoorschadelijke machines en werktuigen. Lawaai is niet alleen hinderlijk, maar ook schadelijk en
onomkeerbaar. Gehoorschade als gevolg van lawaai is niet te genezen.
De ernst van gehoorschade hangt af van de geluidssterkte en van de blootstellingduur aan geluid.
Onaanvaardbaar gehoorverlies kan optreden door gehoorschade als gevolg van lawaai. In dergelijke
gevallen is communicatie moeilijk en kunnen waarschuwingssignalen niet of slecht worden herkend.
Tevens geeft te veel lawaai concentratiestoornissen, hoofdpijn, stress en ergernis, wat een slechte
invloed heeft op de werksituatie.
Wetenschappelijk is vastgesteld dat blootstelling aan geluidsniveaus van meer dan 80 dB(A)
gehoorschade kan veroorzaken. Recente onderzoeken geven al een schadegrens van 77dB(A) aan.
Beperken van duurbelasting
Tijdens het werken met maaimachines, zaagmachines, handgereedschap wordt men blootgesteld
aan schadelijke geluid. Uit onderzoek is vastgesteld dat sommige maaimachines geluidniveaus van
90dB(A) produceren. De geluidsblootstelling van greenkeepers is afhankelijk van de duurbelasting
van alle geluidbelastende werkzaamheden.
Gehoorbeschadiging kan ontstaan door dagelijks:
Langer dan 30 minuten te werken op een maaimachine
Langer dan 3 minuten te werken met een slijptol
Langer dan 15 minuten te rijden op een open tractor
Langer dan 3 minuten te werken met een motorkettingzaag.
Aanbevelingen voor de werkgever
√ Stel een plan van aanpak op om schadelijk geluid terug te dringen.
√ Stel eisen aan geluidniveau van machines bij aanschaf of vervanging.
√ Zorg voor periodiek onderhoud aan machine en gereedschappen. Slecht onderhouden
machine geven meer lawaai.
√ Geef voorlichting over schadelijk geluid, de gezondheidsrisico's en welke maatregelen de
werknemer kan nemen om gehoorschade te voorkomen.
√ Stel gehoorbeschermingsmiddelen beschikbaar met een effectieve demping tot 75 dB(A).
√ Zorg dat medewerkers gehoorbescherming ook daadwerkelijk dragen.
√ Stel een vervangingsschema op voor gehoorbeschermingsmiddelen
√ Informeer medewerkers over het juiste gebruik van de gehoorbescherming
√ Biedt medewerkers periodiek gehooronderzoek aan.
√ Gebruik effectieve gehoorbescherming bij geluidniveaus boven de 80dB(A).
√ Controleer gehoorbescherming regelmatig
45

Keuze uit verschillende gehoorbeschermingsmiddelen
Op basis van het per 25 januari 2006 in werking getreden wijzigingsbesluit van het Arbobesluit is een
geheel gewijzigd stroomschema opgesteld dat als stappenplan kan dienen voor het beoordelen van
de geluidsniveaus, de toetsing en de eventueel te nemen acties.
46

5.8 Klimaat en zonlicht voor greenkeepers
5.8.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Greenkeepers wijzen collega’s op de risico’s en beschermingsmogelijkheden in verband met
klimaat en zonlicht.
Greenkeepers zoeken actief naar verbeteringsvoorstellen op het gebied van klimaat en
zonlicht en formuleren deze richting collega’s en werkgever.
Ambities werkgevers
De werkgever biedt zijn greenkeepers doelmatige bescherming tegen alle vormen van
weersomstandigheden.
De werkgever voorziet het materieel van een cabine die bescherming biedt tegen de zon. Er
moeten tevens afdoende ventilatiemogelijkheden zijn.
Een lichte kleur van de cabine zorgt voor een lagere absorptie van de straling.
De werkgever zorgt voor een dichte kar met verwarming bij koudere temperaturen en of
natte weersomstandigheden.
Eisen werknemers
Greenkeeper is op de hoogte van de mogelijke gezondheidseffecten, die kunnen ontstaan bij
warmte en of koude.
De greenkeeper is in staat om hiervoor de juiste maatregelen te nemen ter voorkoming van
gezondheidseffecten.
Tijdens de werkzaamheden houdt de greenkeeper rekening met de weersomstandigheden
en neemt hiervoor de juiste beheersmaatregelen.
Greenkeepers dragen beschermende kleding tegen koude.
Greenkeepers beschermen de huid tegen zonlicht (zie infoblad zonlicht).
De greenkeeper treft zelf de volgende maatregelen ter voorkoming van overhitting:
voorgaande stralingsbeperkingen volgen
voldoende drinken
gezondheidsklachten door warmte-uitputting op tijd melden, zoals duizeligheid, hoofdpijn en
misselijkheid.
Eisen werkgevers
De werkgever stelt beschermende kleding beschikbaar voor verschillende
weersomstandigheden (bijvoorbeeld jack, broek, trui, regenkleding) conform CAO.
De werkgever maakt afspraken over maximale duurbelasting in de kar onder “extreme
warme/ koude weersomstandigheden”.
De werkgever last onder zomerse condities extra pauzes in en zorgt dat de mensen
voldoende te drinken hebben.
Zorgt voor voorlichting en instructies over ongunstige klimaatomstandigheden.
48

5.8.2 Achtergrondinformatie
Greenkeepers werken voornamelijk buiten en worden hierdoor blootgesteld aan zeer wisselende
klimaatomstandigheden.
Bescherming tegen koude en regen, maar ook tegen overmatig zon is noodzakelijk.
Tijdens zomerse dagen kunnen (buiten) temperaturen hoog oplopen. Dit wordt door mensen als zeer
belastend ervaren en veroorzaakt functioneringsproblemen.
Het verrichten van arbeid in een warme of hete omgeving is in het algemeen zwaarder voor de
werknemer dan vergelijkbare arbeid in een neutrale klimaatomgeving. In een onderzoek van
Broersen e.a. (1991) hadden gemiddeld over alle onderzochte beroepsgroepen 19% van de mannen
en 15% van de vrouwen klachten over warmte. De fysieke belasting die met blootstelling aan warmte
gepaard gaat, kan in bepaalde gevallen gevaar opleveren voor de veiligheid en gezondheid van de
werknemer en wordt dan ook in het Arbobesluit behandeld.
De essentie van de belasting ten gevolge van arbeid in warme omgevingen is een grotere
fysiologische belasting van het lichaam: het lichaam moet zich (meer) inspannen om een verhoging
van de lichaamstemperatuur tegen te gaan of te beperken. Als we dit laatste als criterium hanteren
om na te gaan of er sprake is van warmtebelasting, blijkt al gauw dat ook in het op zich
klimatologisch niet bijzonder warme Nederland zich toch op ruime schaal warmtebelasting van
werknemers voordoet.
49

6. Eisen, ambities en informatie voor Ballenrapers
Een golfbal kan wel 200 kilometer per uur halen, maar niet tegen mijn lichaam graag. Als ballenraper
beperk ik de lichamelijk belasting graag tot het noodzakelijke. De grillen van de
weersomstandigheden beperk ik graag en trillingen houd ik graag beperkt.
In dit hoofdstuk worden de eisen en ambities benoemd zoals deze gelden voor de ballenrapers bij
hun activiteiten op het golfterrein voor de volgende aspecten:
Rondvliegende golfballen
Fysieke belasting
Zitten en trillingen
Klimaat en zonlicht
6.1 Veiligheid rondvliegende ballen driving range voor Ballenrapers
6.1.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Werknemers controleren elke dag tevoren de veiligheid van de kooiconstructie en goede
toestand van trekker en ballenraaphulpmiddelen.
Ambities werkgevers
Werkgever stelt een trekker voor de ballenraapmachine ter beschikking die voorzien is van
een adequate kooiconstructie, zodanig dat rondvliegende ballen de bestuurder van geen
enkele zijde en op geen enkele wijze kunnen raken.
Werkgever zorgt voor adequaat onderhoud van trekker en kooiconstructie.
Werkgever instrueert ballenrapers om alleen de trekker met veilige kooiconstructie te
gebruiken bij het ballenrapen.
Werkgever zorgt op andere, maar heldere wijze voor een volledige uitsluiting van het risico
geraakt te kunnen worden door een rondvliegende bal.
Eisen werknemers
Ballenrapers volgen stipt de opgestelde regels voor het ballenrapen.
Ballenrapers vergewissen zich er tevoren van dat ze op een veilige wijze hun werk kunnen
verrichten zonder door een bal geraakt te kunnen worden.
Ballenrapers melden direct bij de verantwoordelijke, als personeel en golfers zich (mogelijk)
niet (gaan) houden aan de veiligheidsregels.
Eisen werkgevers
Werkgever zorgt via regels en hulpmiddelen, dat ballenrapers niet geraakt kunnen worden
door rondvliegende ballen op driving ranges.
Werkgever zorgt voor toezicht hierop.
Werkgever heeft procedure voor personeel en golfers die door hun gedrag gevaar opleveren
voor het geraakt worden door rondvliegende ballen.
50

6.1.2 Achtergrondinformatie
Voorbeeld kooiconstructie
Kooiconstructie trekker ballenraper
6.2 Fysieke belasting voor Ballenrapers
6.2.1 Eisen en ambities | Achtergrondinformatie
Ambities werknemers
Elke ballenraper heeft voldoende kennis, inzicht en vaardigheden om fysieke handelingen als
tillen en dragen op een juiste wijze uit te voeren.
Elke ballenraper maakt zorgvuldig gebruik van de ter beschikking gestelde hulpmiddelen en
systemen.
Ambities werkgevers
Werkgever zorgt voor een volledige geautomatiseerd systeem van ballenrapen, ballenwassen
en vullen van de ballenautomaat, zodanig dat er geen handmatige tilactiviteiten plaats
hoeven te vinden.
Eisen werknemers
Elke ballenraper heeft kennis genomen van de informatie over de risico’s van fysieke arbeid
en deelgenomen aan een instructie over een goede werkwijze en gebruik van hulpmiddelen.
Elke ballenraper zorgt ervoor dat mandjes en emmers niet boven de markeringstreep wordt
gevuld.
Eisen werkgevers
Werkgever markeert de ballenmanden en ziet er op toe, dat ballenmanden maximaal 10 kg
ballen bevatten en voorzien zijn van twee handgrepen.
Werkgever zorgt voor een goede bereikbaarheid van en egale en stroeve ondergrond bij het
vulstation.
51

Werkgever zorgt er voor, dat tillen boven schouderhoogte bij het legen van de mandjes en/of
vullen van de wasmachine/ballenautomaat niet nodig is door bijvoorbeeld een voldoende
lage vulhoogte.
Werkgever markeert de emmers en ziet er op toe dat ballenemmers maximaal 5 kilogram
aan ballen bevatten.
Werkgever zorgt voor een duidelijke instructie over een goede werkwijze en gebruik van
hulpmiddelen inclusief informatie over gezondheidsrisico’s.
6.2.2 Achtergrondinformatie
Hieronder staan enkele voorbeelden van hulpmiddelen voor ballenrapers.
Klaarzetten van ballenemmers voor lessen en events (hulpmiddel aanhangwagen)
52

Voorbeeld automatische ballenraper.
Voorbeeld leegstorten automatische ballenraper.
53

Voorbeeld ballenmachine met handmatig legen van de ballenmandjes met slechte lichaamshouding.
Voorbeeld ballenwasplaats, na wassen automatisch vullen ballenmachine.
Ook voor ballenrapers bevat TOM (Werkboek ter vermindering van fysieke en psychische belasting in de
groensector) nuttige tips en adviezen ter beperking van de lichamelijke belasting.
54

6.3 Zitten en trillingen Ballenrapers
6.3.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De ballenraper heeft voldoende kennis en inzicht om duurbelasting te voorkomen.
Hij/zij is in staat om zelfstandig te zorgen voor afwisseling van werkzaamheden.
Elke ballenraper heeft voldoende kennis en inzicht om zelf maatregelen te nemen ter
vermindering van trillingen, door bijvoorbeeld het aanpassen van de bandenspanning op
bevroren ondergrond.
Ambities werkgevers
Bij aanschaf wordt gewerkt volgens de Trekkerstoel Koopwijzer vooral wat betreft beperking
van trillingen en lawaai én de ergonomie van de bedieningsmiddelen.
De werkgever geeft voorkeur aan machines en voertuigen met trillingsarme ophanging van
motor, cabine, stoel en assen.
Eisen werknemers
Elke ballenraper heeft zitinstructie ontvangen en is aantoonbaar in staat om de cabinestoel
van trekkers op een juiste wijze in te stellen.
Ballenraper is geïnformeerd over de gezondheidsrisico’s en te nemen maatregelen om
gezondheideffecten van trillingen te voorkomen.
Elke ballenraper voorkomt, dat hij/zij langer dan 2 uur achtereen rijdt. Zo nodig onderbreekt
hij voor 15 minuten het rijdende werk en brengt deze tijd buiten de cabine door.
Eisen werkgevers
De werkgever zorgt voor jaarlijks onderhoud en periodieke keuring in eigen beheer of via
uitbesteding.
Werkgever zorgt dat ballenrapers geïnformeerd zijn over de gezondheidsrisico’s en te nemen
maatregelen om gezondheideffecten van trillingen te voorkomen.
Hij/zij informeert de ballenrapers, als de trillingsniveaus, omschreven in de specificaties,
hoger zijn dan actiewaarden uit het arbobesluit. Tevens wordt nagegaan of via
trillingsdemping of roulatie verbeteringen kunnen plaatsvinden.
De werkgever informeert de ballenrapers over de effecten van rijden met hoge snelheid.
De werkgever zorgt voor beschikbaarheid van de Zitkaart voor stoelinstellingen.
Meer info op www.stigas.nl/
55

6.4 Klimaat en zonlicht voor Ballenrapers
6.4.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Ballenrapers wijzen collega’s op de risico’s en beschermingsmogelijkheden in verband met
klimaat en zonlicht.
Ballenrapers zoeken actief naar verbeteringsvoorstellen op het gebied van klimaat en
zonlicht en formuleren deze richting collega’s en werkgever.
Ambities werkgevers
De werkgever biedt zijn ballenrapers doelmatige bescherming tegen alle vormen van
weersomstandigheden.
De werkgever voorziet het materieel van een cabine die bescherming biedt tegen de zon. Er
moeten tevens afdoende ventilatiemogelijkheden zijn.
Een lichte kleur van de cabine zorgt voor een lagere absorptie van de straling.
De werkgever zorgt voor een dichte kar met verwarming bij koudere temperaturen en of
natte weersomstandigheden.
Eisen werknemers
De ballenraper is op de hoogte van de mogelijke gezondheidseffecten, die kunnen ontstaan
bij warmte en of koude.
De ballenraper is in staat om hiervoor de juiste maatregelen te nemen ter voorkoming van
gezondheidseffecten.
Tijdens de werkzaamheden houdt de ballenraper rekening met de weersomstandigheden en
neemt hiervoor de juiste beheersmaatregelen.
Ballenrapers dragen beschermende kleding tegen koude.
Ballenrapers beschermen de huid tegen zonlicht (zie achtergrondinformatie).
De ballenraper treft zelf de volgende maatregelen ter voorkoming van overhitting:
voorgaande stralingsbeperkingen volgen
voldoende drinken
gezondheidsklachten door warmte-uitputting op tijd melden, zoals duizeligheid, hoofdpijn en
misselijkheid.
Eisen werkgevers
De werkgever stelt beschermende kleding beschikbaar voor verschillende
weersomstandigheden (bijvoorbeeld jack, broek, trui, regenkleding) conform CAO.
De werkgever maakt afspraken over maximale duurbelasting in de kar onder “extreme
warme/ koude weersomstandigheden”.
De werkgever last onder zomerse condities extra pauzes in en zorgt dat de mensen
voldoende te drinken hebben.
Zorgt voor voorlichting en instructies over ongunstige klimaatomstandigheden.
56

6.4.2 Achtergrondinformatie
Ballenrapers werken voornamelijk buiten en worden hierdoor blootgesteld aan zeer wisselende
klimaatomstandigheden.
Bescherming tegen koude en regen, maar ook tegen overmatig zon is noodzakelijk.
Tijdens zomerse dagen kunnen (buiten) temperaturen hoog oplopen. Dit wordt door mensen als zeer
belastend ervaren en veroorzaakt functioneringsproblemen.
Het verrichten van arbeid in een warme of hete omgeving is in het algemeen zwaarder voor de
werknemer dan vergelijkbare arbeid in een neutrale klimaatomgeving. In een onderzoek van
Broersen e.a. (1991) hadden gemiddeld over alle onderzochte beroepsgroepen 19% van de mannen
en 15% van de vrouwen klachten over warmte. De fysieke belasting die met blootstelling aan warmte
gepaard gaat, kan in bepaalde gevallen gevaar opleveren voor de veiligheid en gezondheid van de
werknemer en wordt dan ook in het Arbobesluit behandeld.
De essentie van de belasting ten gevolge van arbeid in warme omgevingen is een grotere
fysiologische belasting van het lichaam: het lichaam moet zich (meer) inspannen om een verhoging
van de lichaamstemperatuur tegen te gaan of te beperken. Als we dit laatste als criterium hanteren
om na te gaan of er sprake is van warmtebelasting, blijkt al gauw dat ook in het op zich
klimatologisch niet bijzonder warme Nederland zich toch op ruime schaal warmtebelasting van
werknemers voordoet.
57

7. Eisen, ambities en informatie voor receptie/balie/winkelmedewerkers
Aan de balie, aan de receptie of in de winkel streef je naar een optimale situatie van de ergonomie
van ledematen en zintuigen.
Dit hoofdstuk behandelt de ergonomische eisen, ambities en achtergrondinformatie voor
medewerkers werkzaam aan de receptie, aan een balie of in een winkel, vaak gecombineerd tot één
takenpakket en/of werkplek.
Ergonomie
7.1 Ergonomie en receptie/balie/winkel-medewerkers
7.1.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De receptiemedewerker denkt en werkt actief mee aan optimaal baliewerk in combinatie
met shopwerk in samenwerking met het management in relatie tot techniek en spullen,
organisatie en software alsook gedrag en attitude. Zij/hij wisselt op een natuurlijke wijze
geregeld tussen zitten en staan.
De receptiemedewerker is op de hoogte van wettelijke eisen en regels t.a.v. de ergonomie
van baliewerkplekken.
Ambities werkgevers
Het ontwerp en de inrichting van de receptie heeft plaatsgevonden in uitgebreid overleg met
de receptiemedewerker(s) en volgens de principes en eisen zoals verwoord in
Arbothemacahier 7 ‘Baliewerk’, 2e druk 2004, Sdu. Hierbij is gedacht aan alle verschillende
kenmerken en werkzaamheden en typische activiteiten (receptie, inschrijving, tickets,
betaling, uitgifte).
De werkgever voert een beleid ter voorkoming van lichamelijke klachten door belastende
werkhoudingen en repeterende handelingen . Hierbij is ook rekening gehouden met
veiligheid, vertrouwelijkheid, klimaat, geluid en functie- en taakinhoud.
58

Eisen werknemers
De medewerker kent en volgt qua gedrag het VVV -informatieblad A150.
Eisen werkgevers
De receptie is uitgerust met apparatuur, meubilair, inrichting en programmatuur, die voldoet
aan de basiseisen uit de arboregeling artikel 5.
De receptie is ingericht conform VVV- informatieblad A150.
Werkt u per dag 2 uur of langer actief aan het beeldscherm, dan gelden ook de
Beeldschermwerkeisen en ambities van kantoormedewerkers
7.1.2 Achtergrondinformatie
Meer informatie kunt u vinden op internet bij
http://www.arbobondgenoten.nl/arbocatalogus/vvv/balie.pdf.
59

8. Eisen, ambities en informatie voor kantoormedewerkers
Rustig kijken op een duidelijk beeldscherm in een optimale opstelling met goede hulpmiddelen
(toetsen, muizen, printen), dat wil je graag als kantoormedewerker.
Hier komen de eisen en ambities aan de orde die gelden voor de ergonomie en het beeldschermwerk
van kantoormedewerkers met een administratief takenpakket.
Beeldschermwerk
8.1 Beeldschermwerk voor kantoormedewerkers
8.1.2 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Elke werknemer controleert regelmatig of zijn/haar eigen beeldschermwerkplek en zijn/haar
gedrag conform het “werkenmetbeeldschermblad”.
Hij/zij volgt actief de bewegings- en tijds-adviezen op en overlegt periodiek hierover met
collega’s en werkgever.
Nieuwe ideeën en vragen worden zonder schroom tot uiting gebracht.
Bij veranderingen wordt goed meegedacht.
Ambities werkgevers
De werkgever brengt actief en periodiek bij alle werknemers het
“werkenmetbeeldschermblad” onder de aandacht.
Nieuwe medewerkers en medewerkers met bekende klachten krijgen extra aandacht.
De werkgever vergewist zich er periodiek van, dat haar/zijn werknemers actief de adviezen
uit het “werkenmetbeeldschermblad” navolgen, dat de beschikbare spullen in orde zijn en
gaat na of er nog relevante nieuwe ontwikkelingen zijn.
Bij belangrijke veranderingen wordt nagegaan of het beeldschermwerk ook aangepast moet
worden.
Op verzoek stelt de werkgever extra’s middelen zoals bijvoorbeeld een pauzeprogramma ter
beschikking.
60

Eisen werknemers
De werknemer heeft kennis genomen van het “werkenmetbeeldschermblad”.
Eisen werkgevers
De werkgever zorgt er voor, dat alle medewerkers voorzien zijn van het
“werkenmetbeeldschermblad”.
Werkgever zorgt voor een goede werkplekinrichting zoals beschreven in het
“werkenmetbeeldschermblad”.
Op vragen en suggesties van medewerkers wordt zo goed mogelijk ingegaan
Bijlage Achtergrondinformatie beeldschermwerk
8.1.3. Achtergrondinformatie
Kennis van en beschikbaarstelling van volgende tekst is vereist voor werknemers en werkgevers.
1. Werkplanning en onderbreking
Aandachtspunten medewerker:
√ Voorkom dat langer dan twee uur aaneengesloten aan het beeldscherm wordt gewerkt
√ Onderbreek beeldschermwerk regelmatig. Verricht om de twee uur andersoortig werk
gedurende tenminste 10 minuten of pauzeer. Doe dit bij intensief beeldschermwerk om het
uur.
√ Verricht bij voorkeur per etmaal in totaal niet langer dan 6 uur beeldschermwerk.
√ Onderbreek het beeldschermwerk, ook als de werkdruk hoog is, regelmatig met ander werk
dan pauzes. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het negeren van pauzes niet altijd
bijdraagt aan een hogere prestatie. Juist korte onderbrekingen dragen bij aan een 'verfriste'
manier van werken en een verbeterde werkhouding
√ Doe tussendoor rek- en strekoefeningen
* Beperk ook in de privétijd het gebruik van de computer. Doordat in veel gevallen, en vooral
thuis, de werkopstelling onvoldoende is afgestemd op de persoon is hier de kans op het
ontwikkelen van gezondheidsklachten reëel en mogelijk groter dan op kantoor.
61

2. Bureaustoel en zitten
Aandachtspunten medewerker:
Een goede lichaamshouding bij het verrichten van beeldschermwerk is erg belangrijk. Om een goede
werkhouding te verkrijgen houdt u bij het zitten rekening met de volgende richtlijnen:
√ De voeten rusten plat op de grond
√ De hoek tussen onder- en bovenbenen is minimaal 90°,
√ De bloedvaten worden niet afgekneld, doordat er tussen de zitting en de knieholte tenminste
een vuistbreedte ruimte is.
√ De bovenbenen worden voldoende ondersteund door de diepte van de zitting.
√ De bekkenrand en onderrug worden (op heuphoogte) ondersteund door een lendesteun.
√ De rug wordt ondersteund in een rechte werkhouding; vanuit deze positie kunt u de
informatie op het scherm goed lezen)
√ De ellebogen worden ondersteund door de (bij voorkeur korte) armsteunen.
√ De schouders zijn ontspannen en de onderarmen vormen een hoek van 90° ten opzichte van
de bovenarmen.
√ Raadpleeg voor aanpassingen aan de bureaustoel de bijgeleverde handleiding of informeer
ernaar bij de werkplekconsulent of de facilitair medewerker.
3. De armen en armsteunen
Aandachtspunten medewerker:
√ Voor de ondersteuning van de armen is het gebruik van armsteunen waarop tenminste de
ellebogen geplaatst kunnen worden voldoende.
√ De armen worden ondersteund dicht naast het lichaam. Het geforceerd opzij plaatsen van de
ellebogen is ongewenst.
√ Bij het ontbreken van armsteunen kan het werkblad worden gebruikt voor een goede
ondersteuning van de onderarmen. Wees daarbij alert op het voorkomen van een te ver
voorover gebogen werkhouding.
* Armsteunen welke het dicht aanschuiven aan het bureau belemmeren zijn te lang.
Verwijderen van deze armsteunen is een oplossing in dat geval. Het ondersteunen van de
ellebogen door aangepaste armsteunen verdient de voorkeur boven ondersteuning op het
werkblad.
62

4. De hoogte van het werkblad
Aandachtspunten medewerker:
* Als de stoel op een juiste wijze is ingesteld op uw lichaamsafmetingen (zie bureaustoel en
zitten en armen en armsteunen) dient de hoogte van het werkblad te worden aangepast. De
ideale hoogte van het werkblad is bij voorkeur ca. 1 cm lager dan de hoogte van de
armsteunen is. Indien de hoogte van het werkvlak niet aan te passen is (bureau met vaste
hoogte) dient
* voor 'lange' medewerkers het bureau te worden verhoogd.
* voor 'kleine' medewerkers de te grote hoogte van het werkblad te worden
gecompenseerd met een voetensteun
* Pas de hoogte van het werkblad niet aan aan de lengte van uw (over)buurcollega, maar
bepaal de hoogte afhankelijk van de gewenste zithoogte en afhankelijk van de te verrichten
werkzaamheden.
5. De monitor en stand van het hoofd
Aandachtspunten medewerker:
√ Monitor en toetsenbord staan bij voorkeur in één kijkrichting en recht voor de gebruiker.
√ De documenten staan, bij voorkeur met gebruikmaking van een documenthouder, tussen het
toetsenbord en het scherm.
√ De bovenrand van het scherm is (blind typen) gelijk aan ooghoogte of (bij niet-blind typen)
10 cm lager dan ooghoogte.
√ Aanpassing van de hoogte van de monitor kan door gebruik te maken van een (eventueel in
hoogte verstelbare) monitorstandaard.
√ Het scherm staat bij voorkeur haaks op het raam in verband met hinderlijke lichtinval.
√ Een plaats bij het raam kan aangenaam zijn vanwege het zicht naar buiten, maar is niet aan
te raden vanwege een vergrote kans op hinderlijke lichtinval.
6. De monitor en de oogfunctie
Aandachtspunten medewerker:
√ Het beeldscherm staat op een zodanige afstand, zodat een goede waarneembaarheid van (de
informatie op) het scherm gegarandeerd is. Indien dit niet het geval is, pas dan de afstand aan of
de grootte van het gebruikte lettertype.
√ Indien daartoe aanleiding is kan een oogonderzoek worden uitgevoerd. Daarbij wordt
vastgesteld of aanpassing van de ogen bij het verrichten van beeldschermwerk nodig is. Een
oogonderzoek wordt aangeraden in de volgende situaties:
Als de medewerker voor de eerste keer aan het beeldscherm gaat werken
(vaststellen uitgangssituatie).
1 x per 4 jaar (voor medewerkers van 40 en voor hen die een leesbril dragen.
Als een medewerker oogklachten aangeeft.
√ Een beeldschermbril is beschikbaar indien nodig. Een (gedeeltelijke) vergoeding door de
werkgever is mogelijk. Overleg met uw manager.
7. Wat te doen bij (aanhoudende) klachten
Aandachtspunten medewerker:
√ Controleer uw eigen werkmethode en werkplek nog eens. Overleg met collega's en manager.
√ Indien nodig raadpleeg de bedrijfsarts of andere aangewezen deskundige en vraag eventueel
een werkplekonderzoek aan.
63

8. Inrichting kantoren
Aandachtspunten werkgever:
√ Houd, indien mogelijk bij (her)inrichting van het gebouw rekening met de plaats waar de
aansluitingen voor de computers zich bevinden. Het verdient de voorkeur om deze niet al te
dicht in de nabijheid van het raam aan te brengen, zodat een opstelling op enige afstand van
het raam mogelijk is.
√ Maak indien nodig gebruik van voldoende lange verlengsnoeren of geleidingen vanaf het
raam.
√ Verstrek aan de medewerkers bureaustoelen die zoveel mogelijk in overeenstemming zijn te
brengen met de lichaamsafmetingen van de medewerkers. Volgens de norm NEN EN 1335
gelden de volgende afspraken m.b.t. de verstelbaarheid:
Een verstelbare zithoogte
Een verstelbare zitdiepte
Een verstelbaar rugsteunpunt (voor ondersteuning van de lendenen).
Niet verplicht maar wel aan te raden:
In hoogte en breedte verstelbare armsteunen.
De lengte van de armsteunen is afhankelijk van de lichaamsafmetingen en is zo dat
voldoende aanschuiven aan het bureau mogelijk is.
√ De werktafel of het bureau is voorzien van een bij voorkeur in hoogte verstelbaar werkblad.
Verstelbaarheid (= eenvoudige aanpassing door de medewerker zelf) is noodzakelijk bij
flexplekken en instelbaarheid (door aanpassingen van de facilitair medewerker) is toereikend
bij toewijzing van vaste werkplekken aan de medewerkers.
√ Indien aanpassing van de werkhoogte niet mogelijk dienen voetensteunen beschikbaar te zijn
die voldoende ondersteuning bieden voor de gehele voet.
√ Overweeg bij medewerkers met een verhoogd risico op klachten vanwege langdurig (en
onafgebroken) beeldschermwerk pauzesoftware te installeren. Deze software zorgt ervoor
dat uw medewerkers niet onbeperkt kunnen doorwerken achter hun computer. De software
last verplichte pauzes in. In die pauzes kan de medewerkers andere taken doen. De
pauzesoftware geeft ook vaak oefeningen op die het ontwikkelen van klachten voorkomen.
√ Laat de hoogte van de werkbladen geen criterium zijn voor een esthetische inrichting, maar
houd rekening met de verschillen in lichaamslengte van de medewerkers.
Bron en nadere informatie
P. Voskamp Arbo-informatieblad 2 'Werken met Beeldschermen' , Sdu, 2007, 5e herdruk
Gezond werken met de computer.pdf
Tips voor de beeldschermwerkplek.pdf
64

9. Eisen, ambities en informatie voor schoonmaakmedewerkers
Je maakt alles graag schoon, maar wel met een normaal gebruik van je lichaam. Gladde vloeren en
uitglijden, dat is niet jouw stijl. Ladders en trappen zijn er om veilig op hoogte te kunnen werken
zonder valpartijen of gestuntel. Je bent graag goed op de hoogte van de gevaren en eisen, die de
verschillende schoonmaakmiddelen kennen. Schoonmaakwerk is vaak nat en vergt veel van je huid.
In dit hoofdstuk komen de eisen, ambities en informatie aan bod voor de medewerkers die de
schoonmaak verrichten. Het gaat om de volgende aspecten:
Fysieke belasting
Gladde vloeren
Ladders en trappen
Schadelijke stoffen
Huidbelasting bij nat werk
9.1 Fysieke belasting voor schoonmaakmedewerkers
9.1.1 Eisen en ambitie
Ambities werknemers
De schoonmakers kunnen geheel zelfstandig hun schoonmaakklussen organiseren, zodanig
dat er geen fysieke overbelasting ontstaat.
Ambities werkgevers
Bij aanschaf arbeidsmiddelen houdt de werkgever rekening met ergonomische bediening
ervan.
De werkgever zorgt ervoor dat hulpmiddelen ingezet worden, die zwaar en of frequent tillen
of veelvuldig handmatig vloer reinigen overbodig maken, waaronder
stofzuigers
stoomreinigers
boenmachines.
Eisen werknemers
De schoonmakers hebben informatie ontvangen over de risico’s van fysieke arbeid en volgen
de instructies over een goede werkwijze, (til)houding en gebruik van hulpmiddelen:
mop
schoonmaakkar
stofzuigers
stoomreinigers
boenmachines.
Eisen werkgevers
De werkgever neemt maatregelen, wanneer de NIOSH tilnorm van 25 kg regelmatig
wordt overschreden.
De werkgever zorgt dat het risico fysieke belasting en de maatregelen zijn opgenomen in
de Risico-Inventarisatie en –Evaluatie (RIE).
De werkgever stelt hulpmiddelen ter beschikking zoals:
schoonmaakkar
65

mopwagen met wringer
stofzuigers
boenmachines.
De werkgever draagt zorg voor periodiek onderhoud van wielen.
De werkgever zorgt voor instructie en informatie over fysieke belasting.
Zie ook Achtergrondinformatie fysieke belasting schoonmaakmedewerkers
9.1.2 Achtergrondinformatie
Tijdens schoonmaakwerk doen zich vele tilwerkzaamheden voor. Denk maar eens aan het tillen van
emmers met water, afvalbakken etc.
Ook kan het voorkomen dat schoonmaakmedewerkers spullen moeten verplaatsen om hun
schoonmaakwerkzaamheden uit te voeren.
Ter voorkoming van gezondheideffecten is goede voorlichting en instructie en het gebruik van
hulpmiddelen van groot belang.
Tips voor werkgever
Zorg dat de medewerkers weten in welke houding ze hun werk het beste kunnen doen; denk
aan onderstaande tips voor werknemers.
Geef medewerkers periodieke voorlichting en instructie. Maak hierbij gebruik van
praktijksituaties.
Beter nog is nog beter om te zorgen voor de juiste hulpmiddelen.
Geef medewerkers een kar voor het vervoer van de emmers water bij schoonmaakwerk. De
kar is uitgerust met een vuilnisvoorziening. Ook bestaat een uitvoering die voorzien is van
een wringer voor de mop. Pleeg tijdig onderhoud aan hulpmiddelen, bv wielen van de
mopkar
Specificaties
Mopwagens en schoonmaakwagens zijn er in alle mogelijke uitvoeringen en types.
Vergelijkbare uitvoeringsvormen
Een uitgebreide schoonmaakkar met wringer, plek voor de bezems en de vuilniszakken.
Een schoonmaakkar met wringer voor de mop.
Een dweildroogwagen. Door de vormgeving is er weinig kracht nodig voor het uitwringen van
de mop. Door de 'V' vorm van de emmer verdwijnen de vrijgekomen vuildeeltjes richting
ingebouwd rooster met filter en vuil-bezinkzone.
66

Minder dragen en tillen door centraal vervoer van schoonmaakmiddelen, materialen en
vuilnis.
Minder bukken door emmers op werkhoogte
Betere werkhoudingen
Wringen van mop met behulp van een kar in plaats van met de hand
Sneller werken door efficiënt vervoer van materiaal
Vermindering fysieke belasting en vermindering verzuim
Randvoorwaarden bij aanschaf
Regelmatig onderhoud aan de wielen is noodzakelijk.
Betere wielen
Bij gebruik van transportmiddelen met wielen, moet veel aandacht geschonken worden aan het type
wiel en het onderhoud van de wielen.
Vuistregels voor het bepalen van een goed wieltype:
Als een middel niet makkelijk rijdt of niet goed 'spoort', is onderhoud nodig.
Een 2x zo groot wiel kost bij "buitenomstandigheden / oneffen vloeren" maar de helft van
duw/trekkracht.
Een kogellager is de beste lagering. Gebruik bij wielen van 10 cm of groter en een belading
van 100 kg of hoger altijd kogellagers. Wielen met een zacht (rubber) loopvlak 'lopen' beter
over obstakels.
Op zeer vlakke vloeren hebben harde wielen een lagere rolweerstand.
Soort wielen: zwenkwielen - het stuur - achter kunt u duwen, dit is beter dan trekken. Vooral
omdat u zo uw lichaamsgewicht goed in kunt zetten.
Bij een kar waarbij veel bochten gemaakt moeten worden: bokwielen voor en zwenkwielen
achter (geen 4 zwenkwielen).
Voor een harde ondergrond is een iets zachter wiel beter (b.v.polyurethaan), voor een zachte
ondergrond is een hard wiel goed (b.v. nylon).
67

Bij oneffen terrein en kleine obstakels is een zachter wiel beter.
Voor- en nadelen van oplossing
Vermindering fysieke belasting door minder zwaar duwen en trekken
Minder slijtage aan materialen
Sneller werken
Minder beschadiging van lading en product
Randvoorwaarden bij aanschaf
Naast de aanschafkosten heeft u ook te maken met installatiekosten, plaatsingskosten en kosten
voor periodiek onderhoud.
Zorg voor een onderhoudsprogramma met 2x per jaar een controle voor wielen, bodem, opbouw en
hulpstukken van de kar/rolcontainer.
Tips voor werknemers
Als er een hulpmiddel is om te tillen, is het verstandig dit te gebruiken. Als er geen
hulpmiddel is, ga dan door je knieën om iets zwaars op te tillen.
Buig bij het optillen door je knieën, houd je rug zoveel mogelijk recht en beweeg langzaam.
Gebruik vooral je buik- en beenspieren. Hetzelfde geldt voor het neerzetten van de last.
Bepaal het zwaartepunt van de last en zoek een goede balans voor je met het echte tillen
begint.
Ga recht voor de last staan, zodat je niet met gedraaide rug hoeft te tillen. Verplaats je
voeten, als je moet draaien.
Ga dicht bij de last staan, zodat je niet hoeft te reiken.
Til met twee handen en houd de last zo dicht mogelijk bij het lichaam.
Til niet hoger dan je schouders.
Fout Fout
Goed Goed
68

Werkhouding, gebruik hulpmiddel
Zorg dat je in de juiste houding schoonmaakt. Als je bijvoorbeeld staand werkt, is het
belangrijk dat je je rug recht houdt en dat je je gewicht goed over beide benen verdeelt.
Bij het dweilen is het belangrijk dat de mop of dweil een steel heeft die precies lang genoeg is
voor jou. Houd de stok zo dicht mogelijk bij je lichaam. Vouw de dweil op een goede manier,
zodat je hem minder vaak hoeft uit te wringen. Gebruik voor het wringen een wringapparaat.
Dweilen doe je zo:
9.2 Gladde vloeren en schoonmaakmedewerkers
9.2.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De werknemer beoordeelt regelmatig de gladheid van vloeren, voert daarbij behorende
onderhoudstaken uit zoals toepassen antislipmiddel en treft zonodig
waarschuwingsmaatregelen.
Ambities werkgevers
De werkgever heeft antislipvloeren laten aanbrengen om uitglijden te voorkomen in
hygiënische ruimtes (keuken, douchegelegenheid).
De werkgever heeft gladde vloeren laten behandelen met een antislipmiddel.
Eisen werknemers
De schoonmakers gebruiken de juiste werkschoenen, geschikt voor natte vloeren.
De schoonmakers plaatsen waarschuwingsborden op plaatsen, waar vloeren nat zijn en het
risico op uitglijden bestaat.
De werknemer is op de hoogte van, wat uitglijden kan veroorzaken.
De werknemer weet welke maatregelen genomen moeten worden om uitglijden te
voorkomen.
De werknemer is geïnformeerd over de veiligheidsaspecten en houdt zich aan gegeven
instructies.
69

Eisen werkgevers
De werkgever zorgt en instrueert, dat waarschuwingsborden worden toegepast “Pas op,
natte vloer”, indien deze zijn schoongemaakt of om andere redenen nat zijn geworden.
De werkgever geeft schoonmaakmedewerkers werkschoenen, geschikt voor gladde en natte
vloeren.
De werkgever ziet er op toe dat schoonmakers op een juiste wijze de werkzaamheden
uitvoeren.
Zie Achtergrondinformatie gladde vloeren
9.2.2 Achtergrondinformatie
In iedere werkomgeving bestaat de kans op een ongeval. Ongevallen kunnen zich bijvoorbeeld
voordoen doordat iemand uitglijdt. Door het nemen van preventieve maatregelen kan uitglijden
worden voorkomen.
Antislipmiddel
In de cateringbranche zijn gladde vloeren een bekend probleem. Een oplossing hiervoor is het
behandelen van de vloer met een antislipmiddel. Door behandeling met het middel wordt de vloer
stroef in zowel natte als droge omstandigheden.
Voor- en nadelen van oplossing
Minder risico op uitglijden.
Vermindering aantal ongevallen t.g.v. uitglijden.
De behandeling moet door een deskundige uitgevoerd worden.
Na behandeling zijn er geen speciale schoonmaakeisen.
Er bestaan verschillende soorten antislipmiddel, die geschikt zijn voor verschillende vloeren.
9.3 Ladders en trappen voor schoonmaakmedewerkers
9.3.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De schoonmaker heeft voldoende inzicht voor het veilig gebruik van trappen en ladders.
De schoonmaker is in staat om trap en of ladder voor gebruik te controleren.
De schoonmaker heeft voldoende veiligheidsinzicht om te beoordelen of het gebruik van een
trap of ladder toepasbaar is.
De schoonmaker vertoont veilig gedrag.
Ambities werkgevers
De werkgever zorgt er voor dat schoonmaakmedewerkers veilig kunnen werken.
De werkgever neemt hiervoor zonodig organisatorische maatregelen.
Eisen werknemers
De schoonmaker is geïnformeerd over het juist gebruik van trappen.
De schoonmaker is geïnformeerd over het juiste gebruik van ladders zoals het plaatsen van
ladders tegen de gevel onder een hoek van 75˚.
70

Eisen werkgevers
De werkgever zorgt voor ladders en trappen die voldoen aan de NEN 2484.
De werkgever zorgt er voor dat ladders die gebruikt worden als toegangsmiddel of als
arbeidsmiddel minstens voldoen aan het Besluit draagbaar klimmaterieel van de Warenwet.
De werkgever controleert periodiek jaarlijks trappen en ladders en legt de bevindingen
schriftelijk vast.
Zie Achtergrondinformatie Ladders en trappen
9.3.2 Achtergrondinformatie
Tijdens schoonmaakwerkzaamheden maakt men regelmatig gebruik van trappen en/of ladders. Het
gebruik van trappen en ladders is niet zonder risico. Vaak zien we in de praktijk dat onzorgvuldig om
wordt gegaan met het gebruik van trappen en ladders. Snelheid gaat vaak boven het veilig en stabiel
plaatsen van trappen en of ladders.
Tips voor werkgevers
Zorg dat trappen en of ladders voldoen aan NEN2484
Zorg voor een geschikte trap en of ladder bij de activiteit/werkzaamheid
Zorg voor periodieke controle van trappen en ladders
Informeer medewerkers over het juiste gebruik van het hulpmiddel
"Door mensen op de juiste manier aan te spreken, gaan zij zelf nadenken. Vraag niet: Wat
doe je nu?, dit wordt gevoeld als een waarde-oordeel. Beter is: Waarom doe je dit, wat denk
je dat de gevolgen kunnen zijn, hoe zou dit beter kunnen volgens jou?"
Vertel medewerkers niet wat zij fout doen, maar stel vragen over de veiligheid van hun
handelen. Welke risico's kennen zij? Hoe kunnen zij zelf de risico's verminderen? Door deze
aanpak leren medewerkers om zelf na te denken over hun veiligheid. Mensen voelen zich
serieus genomen en voelen zich bovendien verantwoordelijk voor hun eigen handelen.
"Observeren en in gesprek gaan met medewerkers, werd een speerpunt in het
veiligheidsprogramma."
Door medewerkers zelf te laten benoemen wat er fout kan gaan, wat het gevolg kan zijn, wat
ze zelf kunnen doen om dit te voorkomen en afspraken te maken om voortaan zo te werken,
ontstaat ongemerkt gewenst gedrag en dus minder kans op nieuwe gevaarlijke situaties.
Tips voor de werknemer
Controleer voor gebruik de trap of ladder op gebreken
Gebruik uitsluitend een hulpmiddel zonder gebreken
Zorg altijd voor een stabiele plaatsing
Zorg bij het gebruik van ladders voor een juiste hellingshoek (75 graden)
Bepaal voorafgaande aan de activiteit, of er extra maatregelen nodig zijn, zoals zichtbare
afzetting, afsluiten van een gang of route.
71

Goede en slechte praktijk gebruik ladders
Inspectierapport ladders en trappen
Materieel Soort:
:
Merk/type
Unieknr:
Inspectie Datum: Plaats:
Inspectiegegevens
1 = in orde, 2 = niet in orde, 3 =
NVT
1 Opschriften
2 Gebruikershandleiding
3 Functioneren
1 2 3 Opmerkingen
72

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0
1
2
3
4
4 Rechtheid
5 Compleetheid
6 Afmetingen
7 Speling
8 Bomen / stijlen
9 Sporten / treden
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
2
2
Sport-boom/trede-stijlverbinding
Bevestigingsmateriaal
Opsteek-, schuif-, valhaken
Reformpennen / -haken
Spreidstandbeveiliging
Stabiliteitsbalk
Optrektouw en –katrol
Ladder- / trapvoeten
Afdekdoppen en opvuldoppen
Versterkingsstrippen
Uitschuifbegrenzing
Steunbeugel
Bordes / staplateau
Schanieren
Veiligheidssticker kan worden verstrekt Tekortkomingen waargenomen
Handtekening en stempel.
Dit rapport is gebaseerd op de Arbo-wet en NEN-EN 2484
73

9.4 Schoonmaakmiddelen en gevaarlijke stoffen voor schoonmaakmedewerkers
9.4.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De schoonmaker heeft voldoende kennis en vaardigheden om zelfstandig om te kunnen gaan
met schoonmaakmiddelen vallend onder gevaarlijke stoffen.
De schoonmaker is in staat om gevaarssymbolen te lezen en te beoordelen.
De schoonmaker is op de hoogte waar veiligheidsinformatiebladen te vinden zijn.
Ambities werkgevers
De werkgever voert een beleid om zo veel mogelijk alle volgens de arbowet vallende
schadelijke stoffen te vervangen door stoffen zonder gevaarsindicatie.
De werkgever stelt zich op de hoogte van ontwikkelingen die er zijn om schadelijke
producten te vervangen door minder schadelijke producten.
De werkgever vervangt gevaarlijke schoonmaakmiddelen zo veel mogelijk door minder
schadelijke alternatieven.
Eisen werknemers
De schoonmaker is geïnformeerd over de risico’s van de (schoonmaak)middelen.
De schoonmaker is geïnformeerd over het gebruik van schoonmaakmiddelen.
De schoonmaker is geïnformeerd over de inhoud van veiligheidsinformatiebladen van
schoonmaakmiddelen en waar deze zich bevinden.
De schoonmaker is geïnformeerd welke persoonlijke beschermingsmiddelen van toepassing
zijn ( b.v. beschermende kleding, handschoenen, oogbescherming).
De schoonmaker weet hoe te handelen als er schoonmaakmiddel in het oog spat.
Eisen werkgevers
De werkgever voert een beleid gericht op het zo min mogelijk gebruik maken van schadelijke
stoffen en zorgt er voor dat er geen stoffen worden gebruikt die vallen onder de categorie
kankerverwekkend of mutageen.
De werkgever zorgt dat het risico gevaarlijke stoffen en de maatregelen zijn opgenomen in de
Risico-Inventarisatie en –Evaluatie (RIE).
De werkgever zorgt voor een aparte kast voor opslag van schoonmaakmiddelen en
afwasmiddelen.
De werkgever zorgt voor het opstellen en bijhouden van een gevaarlijk stoffen register.
De werkgever zorgt dat veiligheidsinformatiebladen over schoonmaakmiddelen voor
medewerkers beschikbaar zijn.
De werkgever stelt gebruikers instructies op voor werknemers voor alle
schoonmaakmiddelen.
De werkgever vertelt aan medewerkers, waar zij informatie over schoonmaakmiddelen /
schadelijke stoffen kunnen vinden.
De werkgever informeert medewerkers over de risico’s en het veilig gebruiken van
schoonmaakproducten.
De werkgever stelt de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) beschikbaar, zoals in
het veiligheidsinformatieblad is weergegeven. PBM’s worden periodiek vervangen of
onderhouden.
De werkgever zorgt voor de voorgeschreven maatregelen zoals deze worden voorgeschreven
op het veiligheidsinformatieblad ( voorbeeld oogspoeling).
74

9.4.2 Achtergrondinformatie
Voor schoonmaakwerkzaamheden worden middelen gebruik die schadelijk kunnen zijn. Om te
voorkomen dat medewerkers gezondheidseffecten krijgen van het werken met
schoonmaakmiddelen is het van belang om medewerkers goed te informeren en het gebruik van
schadelijke stoffen terug te dringen.
Alle producten met een oranje gevaarssymbool op het etiket bevatten gevaarlijke stoffen. Denk
bijvoorbeeld aan de professionele vaatwasmiddelen, die in uw bedrijf gebruikt worden, zoals
biertankreiniger, vloerreiniger, ontstoppingsmiddelen, maar ook grill- en ovenreinigingsmiddelen en
ontkalkingsmiddelen. Ook desinfecteermiddelen en zuren zijn gevaarlijke stoffen, evenals koolzuur
en stikstof, dat is opgeslagen in cilinders voor het tappen van bier.
Tips voor werkgevers
Plaats opslag van schoonmaak en afwasmiddelen in een aparte kast.
Zorg voor het bijhouden van een gevaarlijke stoffen register.
Vervang gevaarlijke schoonmaakmiddelen door minder schadelijke alternatieven. Als deze
producten op de markt zijn, gebruik deze dan.
Zorg dat veiligheidsinformatiebladen over schoonmaakmiddelen voor medewerkers
beschikbaar zijn.
Stel gebruikers instructies op voor werknemers voor alle schoonmaakmiddelen
Vertel medewerkers waar zij informatie over schoonmaakmiddelen / schadelijke stoffen
kunnen vinden.
Informeer medewerkers over de risico's en het veilige gebruik van schoonmaakproducten.
Gebruik maken van automatisch doseersysteem of blokjes
Bij gebruik van corrosieve afwasmiddelen een afzuiginstallatie plaatsen boven de
afwasmachine, die de dampen bij gebruik direct afzuigt
Tips voor de werknemer
Zorg dat je weet waar de veiligheidsinformatiebladen over schoonmaakmiddelen staan.
Zorg dat je weet wat je moet doen als je bijvoorbeeld een bepaald schoonmaakmiddel in je
oog hebt gekregen.
Lees voordat je gaat werken met producten eerst het veiligheids informatieblad en of
werkvoorschrift.
Voorkom blootstelling aan schadelijke stoffen / schoonmaakproducten door gebruik van de
voorgeschreven beschermingsmiddelen / handschoenen.
9.5 Huidbelasting bij nat werk voor schoonmaakmedewerkers
9.5.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De schoonmaker herkent huideffecten als gevolg van de werkzaamheden (zie internettest
van Het Centrum voor Huid en Arbeid via www.huidenarbeid.nl.
Ambities werkgevers
De werkgever streeft er naar dat er geen producten worden gebruikt die met allergenen
(stoffen die een allergische reactie kunnen veroorzaken) of irriterende stoffen worden
gebruikt.
75

Eisen werknemers
De schoonmaker heeft voldoende kennis en inzicht over de arbeidsrisico’s.
De schoonmaker weet welke beschermende maatregelen genomen moeten worden om
gezondheidseffecten te voorkomen.
De schoonmaker maakt gebruik van de juiste beschermingsmiddelen.
De schoonmaker heeft voldoende kennis over de producten waarmee hij werkt.
De schoonmaker weet wat hij moet doen als oplossingen of schoonmaakmiddelen in het oog
komen.
De schoonmaker is geïnformeerd over de mogelijke gezondheidseffecten van het werken
met schoonmaakmiddelen en werken met water en ‘natte handen’.
De schoonmaker heeft de beschikking over de juiste handschoenen.
Eisen werkgevers
De werkgever heeft medewerkers geïnformeerd over de mogelijke gevolgen van de
arbeidsrisico’s en heeft hiervoor passende maatregelen aangeboden en zo nodig aangepast
aan de individuele eisen.
De werkgever geeft aan nieuw en zittend personeel voorlichting en instructie over het
werken met schoonmaakmiddelen en de mogelijke gevolgen van ‘natte handen’.
De werkgever zorgt voor het beschikbaar stellen van de juiste beschermingsmiddelen.
De werkgever informeert schoonmakers, wat zij doen moeten bij huidklachten.
Als blootstelling niet voorkomen kan worden, zorgt de werkgever er voor dat de duur van de
blootstelling beperkt wordt.
Bij blootstelling zorgt werkgever er voor, dat er persoonlijke beschermingsmiddelen ter
beschikking worden gesteld.
De werkgever zorgt er voor, dat van de stoffen, die gezondheidsklachten kunnen geven, de
aard en de mate en duur van de blootstelling bepaald wordt.
9.5.2 Achtergrondinformatie
Werken met bepaalde stoffen, kan leiden tot huidaandoeningen. Soms zijn mensen allergisch voor
stoffen die in principe onschuldig zijn, maar waar hun huid toch slecht op reageert. Een bekend
voorbeeld daarvan is eczeem. Andere huidaandoeningen ontstaan door blootstelling aan irritatie
veroorzakende ('irritatieve') en zwak toxische stoffen, zoals oplosmiddelen en zepen. Mensen met
een huidaandoening, hebben last van (een van) de volgende symptomen:
jeuk
een rode huid
blaasjes
een schilferende huid
een vochtige huid
een verbrande huid door contact met bepaalde chemische stoffen
De klachten ontstaan doorgaans na meerdere contacten met een bepaalde stof, maar soms is
eenmalige blootstelling al voldoende. Soms stoppen de klachten als men niet meer wordt
blootgesteld aan de stof. Mensen kunnen dan blijven werken, zolang ze maar niet meer worden
blootgesteld aan de stof. De klachten kunnen zich echter ook uitbreiden en chronisch worden. Dit
kan ertoe leiden dat men niet meer kan werken.
76

Een groot aantal stoffen kan een huidaandoening veroorzaken. Een veel voorkomende aandoening is
eczeem. Bij het gebruik van latex handschoenen en 'nat' werk, in combinatie met het gebruik van
zeep kan eczeem ontstaan.
Tips voor de werkgever
Plaats opslag van schoonmaak en afwasmiddelen in een aparte kast.
Zorg voor het bijhouden van een gevaarlijke stoffen register.
Vervang gevaarlijke schoonmaakmiddelen door minder schadelijke alternatieven. Als deze
producten op de markt zijn, gebruik deze dan.
Zorg dat veiligheidsinformatiebladen over schoonmaakmiddelen voor medewerkers
beschikbaar zijn.
Stel gebruikersinstructies op voor werknemers voor alle schoonmaakmiddelen
Vertel medewerkers waar zij informatie over schoonmaakmiddelen / schadelijke stoffen
kunnen vinden.
Informeer medewerkers over de risico's en het veilige gebruik van schoonmaakproducten.
Gebruik maken van automatisch doseersysteem of blokjes
Bij gebruik van corrosieve afwasmiddelen een afzuiginstallatie plaatsen boven de
afwasmachine, die de dampen bij gebruik direct afzuigt
Tips voor de werknemer
Gebruik bij het schoonmaken werkhandschoenen, katoenen handschoenen voor onder de
werkhandschoenen en beschermende crèmes. Deze beschermen je huid tegen schadelijke
stoffen in de schoonmaakmiddelen.
Wees alert op het ontstaan van huidklachten
Gebruik de voorgeschreven beschermingsmiddelen consequent.
Mensen met huidklachten kunnen voortaan op internet testen of hun huidziekte beroepsgerelateerd
is. Het Centrum voor Huid en Arbeid heeft daartoe een test gelanceerd op www.huidenarbeid.nl.
Met de online test wordt snel duidelijk of de vorm van handeczeem licht, matig of ernstig van vorm is
en of de relatie met het werk waarschijnlijk is. De uiteindelijke diagnose is aan de eigen bedrijfsarts
of huisarts.
77

10. Eisen, ambities en informatie voor professionals
Professioneel omgaan met je leerlingen, dat is het ultieme doel van de professional. Dit betekent dat
je veel aandacht besteed aan veiligheidszaken van de golfsituatie en van de golfers en hun gedrag.
Graag houd je wel de belasting van je lichaam binnen normale proporties. Ook met zonlicht en het
Nederlandse klimaat ga je professioneel om.
In dit hoofdstuk worden de eisen en ambities benoemd voor alle professionals, die als docent
(‘teaching pro’) optreden op golfterreinen, ongeacht of ze als zpp’er of werknemer actief zijn:
Veilig golfen
Fysieke belasting
Klimaat en zonlicht
10.1 Veilig lesgeven door professionals
10.1.1 Eisen en ambitie
Ambities werknemers
De professional behoedt eigen leerlingen voor onveilig gedrag.
Professional wijst ook andere golfers op onveilig gedrag.
Professional zorgt voor zijn eigen veiligheid en de veiligheid van de eigen leerlingen.
De professional is een voorbeeld van veilig gedrag op de golfbaan.
Ambities werkgevers
Werkgever zorgt er voor, dat bij het ontwerp van een oefenplaats/driving range rekening
wordt gehouden met veiligheidsaspecten:
Er is voldoende veilige afstand tussen 2 oefenplekken.
Bij afgebakende afslagplaatsen zijn er geen obstakels, waar de bal tegen aan kan komen en
(terug)ketsen.
Balken en palen zijn afgeschermd ter voorkoming van afketsen in ongewenste richting.
Er is voldoende hoogte van het dak (vrije swingbaan).
De hellingshoek van het dak is zodanig, dat wegkaatsende ballen naar voren gaan.
78

De onderkant van het dak is zo geconstrueerd dat er geen ballen terug kunnen stuiten.
Op plaatsen waar balveiligheid niet kan worden geborgd zijn functionele afschermingen/
afrasteringen/netten aangebracht.
Eisen werknemers
De professional is in staat om de (on)veiligheid van situaties in te kunnen schatten.
De professional zal zeker bij de beginnende lesser aandacht besteden aan de veiligheid van
het golfspel en de omstandigheden (bijv. onweer).
De professional is bij uitstek de persoon, die mensen wijst op onveilige situaties en mensen
informeert hoe zij zich op de drivingrange en door de baan veilig moeten gedragen.
Hij/zij instrueert leerlingen hoe zij zich moeten opstellen, wanneer er geslagen wordt en
waar zij moeten lopen en staan en hoe zij zo nodig anderen waarschuwen, bijvoorbeeld de
geroepen waarschuwing ‘fore’, als er gebukt moet worden.
Eisen werkgevers
Er zijn duidelijke afspraken gemaakt en vastgelegd, wie verantwoordelijk is voor veiligheid,
onderhoud en faciliteiten van banen en drivingranges tussen professional en beheerder van
de golfaccommodatie.
De lesplek biedt voldoende ruimte, zodat tijdens een swing geen obstakel kan worden
geraakt.
De lesplek biedt veilige loopruimtes.
De golfbaan besteedt specifieke aandacht aan leerlingen (onervaren en ervaren), gericht op
het bewust maken en aanleren van de veiligheidsregels op de golfbaan.
Het overbrengen van kennis, inzicht en aanleren van veilig gedrag maakt onderdeel uit van
de golflessen en instructies.
10.1.2 Achtergrondinformatie
Driving range
Afslagplaatsen met afscheiding
79

10.2 Fysieke belasting voor professionals
10.2.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
Professional draagt met verve een gezond fysiek gedrag uit met afwisseling en dynamiek aan
leerlingen en anderen.
Ambities werkgevers
Werkgever verschaft voldoende en adequate mogelijkheden voor pauzes, zitten en opslag
van persoonlijke spullen in nabijheid van de leslocaties.
Eisen werknemers
Professional kent de gezondheidsrisico’s van eenzijdige en/of overmatige fysieke belastingen
en werkhoudingen.
Professional zorgt voor een goede afwisseling van de eigen statische werkhoudingen (staan,
observeren, vertellen) en dynamische werkhoudingen (voordoen, lopen).
Professional neemt voldoende pauzes.
Eisen werkgevers
De leiding van de golfaccommodatie maakt duidelijke afspraken met professionals over
fysieke belasting bij groepslessen over het klaarzetten van ballen.
Info over tillen en bukken
80

10.3 Klimaat en zonlicht voor professionals
10.3.1 Eisen en ambities
Ambities werknemers
De professional neemt de juiste maatregelen ter voorkoming van gezondheidseffecten
vanwege klimaat en weersomstandigheden (warmte, koude) en zonlicht en vormt een
voorbeeld voor anderen.
Ambities werkgevers
De golfbaan biedt professional goede bescherming tegen verschillende
weersomstandigheden.
De driving range heeft zowel een open als een overdekt deel.
De golfbaan zorgt voor een drinkvoorziening direct bij de driving range voor leerlingen en
professionals.
Eisen werknemers
De professional draagt beschermende kleding tegen koude.
De professional voorkomt warmteproblemen door:
Op tijd te pauzeren en voldoende te drinken.
De tijd dat hij/zij met hitte/warmte te maken heeft beperkt door het werk af te wisselen.
Gezondheidsklachten door warmte-uitputting, zoals duizeligheid, hoofdpijn en misselijkheid,
op tijd te melden.
De professional beschermt haar/zijn huid tegen zonlicht.
Eisen werkgevers
Golfbaan/werkgever maakt heldere afspraken over kleding of stelt beschermende kleding
beschikbaar voor verschillende weersomstandigheden.
81

11. Eisen en ambities voor managers
Je geeft vooral het goede voorbeeld in alle denkbare opzichten.
Managers moeten in hun ambitie altijd voldoen aan de hoofdeis voor alle leidinggevenden: zij/hij
geeft het goede voorbeeld aan haar/zijn medewerkers en communiceert helder en tijdig over het
bedrijfsbeleid, met name ten aanzien van arbeidsomstandigheden.
Voor managers en andere medewerkers met een leidinggevende functie gelden verder geen
specifieke of bijzondere eisen of ambities. De eisen en ambities die gelden voor alle functies binnen
de golfbranche, gelden uiteraard ook voor managers. Dit betreft blikseminslag, BHV, agressie, geweld
& sociale hygiëne en werkdruk door piekbelasting. En als manager ben je ook op de hoogte van goed
tillen en bukken en informatie over zonlicht. Tevens zijn voor managers de eisen en ambities voor
beeldschermwerk door kantoormedewerkers van toepassing.
82

12. Veelgestelde vragen
Voor wie is de Arbocatalogus Golfaccommodaties bedoeld?
Alle eisen en ambities in deze arbocatalogus gelden voor alle betrokkenen in de golfbranche, voor
zover zij een ‘werkgeversrol’ dan wel ‘werknemersrol’ bezetten. Dit is ongeacht de formele positie
die men bekleedt als werkgever, werknemer met contract voor (on)bepaalde tijd, vrijwilliger,
zelfstandige zonder personeel (zpp’er) of inhuurkracht (van uitzendbureaus). Af en toe worden ook
eisen en ambities uitgesproken richting de golfers/gasten, wanneer hun gedrag aanleiding kan zijn
tot gevaren voor personeel.
Wat is de betekenis van de eisen en ambities?
Met eisen wordt gedoeld op afspraken, regelingen en oplossingen die gelden voor alle werkgevers
die lid zijn van de NVG en voor alle werknemers in de branche. Niet voldoen aan deze eisen moet
gelijkgesteld worden met het overtreden van arbowettelijke regelingen, waarvoor door de
Arbeidsinspectie boetes gegeven kunnen worden. Dit zijn realistische en haalbare basiseisen,
waaraan eenieder in de golfbranche kan en moet voldoen. Deze eisen zijn de kern van de
arbocatalogus.
Met ambities wordt gedoeld op bekende goede praktijken die nu slechts voor enkelen zijn
weggelegd, maar die gelden als streven om in de toekomst te bereiken voor grotere aantallen.
Doelstellingen voor de toekomst dus.
Ben ik verplicht om me te houden aan de eisen en ambities?
NVG en VPP spreken de verwachting uit, dat alle werkgevers èn alle werknemers op korte termijn
volledig zullen voldoen aan de eisen. Kortom, aan de eisen moet ieder in zijn rol van werkgever of
werknemer voldoen. Dit heeft de status van wettelijke eis.
Tevens gaan NVG en VPP er van uit, dat allen (werkgevers èn werknemers) nu al een deel van de
ambities hebben waargemaakt en een groeimodel nastreven om aan steeds meer ambities te
voldoen in de loop der jaren. Ambities zijn dus nastrevenswaardige doelen, maar geen harde korte
termijn eisen.
Voor welke functies kan ik oplossingen vinden?
Er zijn in deze arbocatalogus algemene risicothema’s benoemd die gelden voor alle tien functies in
de golfbranche. Voor elk van de tien onderscheiden functies zijn daarnaast nog specifieke thema’s
benoemd. Het betreft de functies/personeelsgroepen:
Keukenmedewerkers
Bedieningspersoneel
Marshals
Greenkeepers
Ballenrapers
Receptie/balie/winkelmedewerkers
Kantoormedewerkers
Schoonmaakmedewerkers
Professionals
Managers
83

Waarop is de catalogus gebaseerd?
In deze arbocatalogus wordt regelmatig verwezen naar andere bronnen/teksten. Hiervoor is zoveel
mogelijk gebruik gemaakt van digitale bronnen, vrij en gratis beschikbaar via internet. Voor zover dit
niet kon, is het de verantwoordelijkheid van de werkgever om te zorgen, dat zij/hij zelf en zijn
personeel beschikken over genoemde informatiebronnen/teksten in geval van eisen. Indien deze
niet-digitale/gratis informatiebron wordt genoemd bij ambities, zullen werkgever en werknemers
samen de noodzaak van het bezit ervan afspreken.
Hoe kan ik informatie vinden in de catalogus?
Informatie is op drie manieren te vinden:
Klikken in het menu aan de linkerkant van de pagina
Bladeren met Vorige | Volgende, bovenaan de pagina
Trefwoord(en) invullen in het zoekveld bovenaan de pagina.
Voor het zoeken gelden dezelfde regels als voor Google. Tik bijvoorbeeld in: info bedienend
personeel. Dan volgt een lijst me alle pagina's waarop één of meer van deze woorden voorkomen. Tik
in: "info bedienend personeel" (met aanhalingstekens) om alleen pagina's te krijgen met deze
letterlijke tekst. Tik in: perso* om alle pagina's te vinden waarin woorden voorkomen die beginnen
met perso, zoals personeel, personeelsleden, personen, persoon. Alleen pagina's gezocht met eisen
voor managers? Tik dan in: eisen +managers. Of juist niet voor managers? Tik dan in: eisen -
managers.
84

13. Uitvoeren van de RI&E
Bent u lid van NVG en wilt u het branche-RI&E-instrument gebruiken om voor uw organisatie de
risico-inventarisatie uit te voeren, ga dan op internet naar: RI&E Golfbranche
(https://www.humatix.nl/rie/start/golf/).
85

14. Contact
Hebt u opmerkingen over de inhoud of werking van bepaalde onderdelen op deze website? Dan
verzoeken wij u uw reactie te mailen naar info@nvg-golf.nl, of via http://www.nvggolf.nl/contact.php
uw reactie door te geven.
NVG
t.a.v. redactie Arbocatalogus
Silodam 117
1013 AS Amsterdam
Telefoonnummer: 020-3306103
Faxnummer: 020-3306105
E-mailadres: info@nvg-golf.nl
86