de invloed van de etniciteit van jonge verdachten op ... - Nova

316 | Sociologie 3 [2007] 3
justitiële werkers. Vaak is de woede meer omvattend en gericht op de samen-
leving als geheel die de dader dwarszit met autoriteiten, regels en dominante
waarden (Sherman 1993: 466). Sherman noemt de volgende voorwaarden
waaronder dit soort verzet op kan treden: de dader vindt dat de voorgenomen
sanctie of justitiële behandeling 1) oneerlijk en 2) stigmatiserend is (de
dader vindt dat hij of zij als persoon wordt afgewezen) en 3) de dader heeft
weinig binding met de justitiële werkers en/of de samenleving die het justitiële
apparaat vertegenwoordigt. Mogelijk treedt verzet vaker op onder verdachten
van etnisch Nederlandse herkomst omdat zij zich vaker oneerlijk
behandeld of gestigmatiseerd voelen. Maar met betrekking tot de laatste voorwaarde
blijkt uit dit onderzoek juist dat de categorie die de meeste bindingen
met de samenleving heeft (zie tabel A), beduidend vaker tot verzet overgaat.
Sherman neemt impliciet aan dat de schaamtegevoelens die voortkomen uit
maatschappelijke afkeuring voor elke dader gelijk zijn, hiermee veronderstelt
hij dat elke dader een bepaald gevoel van binding heeft met de samenleving.
Maar wie zich niet gebonden voelt, of bij voorbaat afgewezen, laat de afkeuring
koud en ontwikkelt geen schaamte. Wie zich wel gebonden voelt, maar
onzeker is over die binding door zijn of haar ondergeschikte of marginale
positie in de maatschappij (bijvoorbeeld door te falen op een schooltype dat
het ‘afvoerputje van de samenleving’ wordt genoemd), wordt woedend bij
afkeuring. De verklaring voor het verzet onder Nederlandse verdachten zou
dus gezocht kunnen worden in de onzekerheid over hun precaire binding
met de samenleving.
Maar waarom leiden de interactiemoeilijkheden die optreden in de ontmoetingen
met verdachten uit etnische minderheden nu tot een zwaardere
bestraffing? Een mogelijke verklaring die past binnen het spoor van causale
attributie is als volgt. Mogelijk vatten justitiële beslissers de beschrijving van
‘gedraai’ op als een poging om het zicht op de oorzaak van crimineel ge-
drag te verhullen. Deze interpretatie zou ook kunnen worden toegepast op
de beschrijvingen van het ‘zwijgen’. Het verschil is echter dat ‘draaien’ door
justitiële werkers eerder zal worden opgevat als een actieve, doelbewuste afleidingsmanoeuvre.
Onder justitiële werkers kan aldus het beeld ontstaan dat
etnische minderheden de rangen sluiten om het zicht op ‘hun’ criminaliteit te
ontnemen. Black (1983) heeft erop gewezen dat vele vormen van criminaliteit
kunnen worden gezien als een middel om de sociale orde binnen een groep
te handhaven en om de (in de ogen van de pleger) verstoorde verhoudingen te
herstellen. Dit raakt aan de grootste vrees van justitiële beslissers: eigenrichting.
Vanuit die bezorgdheid wordt het ‘draaien’ van verdachten uit etnische
minderheden mogelijk opgevat als een weigering om inzicht te geven in de
door de verdachte ervaren noodzaak om letterlijk ‘recht te doen’ aan misstanden.
Het spreekt voor zich dat wanneer justitiële beslissers eigenrichting
als oorzaak voor crimineel gedrag zien, zij hieraan direct een hoog risico op
recidive verbinden.