download Handleiding Leerkracht 02 - Plattelandsklassen
download Handleiding Leerkracht 02 - Plattelandsklassen
download Handleiding Leerkracht 02 - Plattelandsklassen
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2<br />
Proeven van de hoeve<br />
Voorbereiding van het bezoek<br />
aan een landbouwbedrijf<br />
In dit hoofdstuk krijg je een opsomming van alle mogelijke vragen die je over de<br />
sector kan stellen:over het soort van bedrijf en hoe het er uitziet,over de dieren of<br />
planten die men verzorgt,over de machines die worden gebruikt,over het leuke en<br />
het minder leuke werk,over actuele problemen en eventuele oplossingen daarvoor<br />
in de sector,…<br />
Daarna krijg je een opsomming van mogelijke activiteiten die je ter plaatse kan<br />
doen in overleg met de boer of boerin.<br />
p De boerderij en haar bewoners<br />
p Rundveehouderij<br />
p Varkenshouderij<br />
p Geitenhouderij<br />
p Pluimveehouderij<br />
p Akkerbouw en vollegrondsgroenten<br />
p Tuinbouw onder glas<br />
p Fruitteelt<br />
p Sierteeltbedrijven<br />
p Champignonkwekerij<br />
voor leerkrachten<br />
Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 1
p De boerderij en haar bewoners<br />
1. Hoeves bekijken<br />
Er bestaan heel wat verschillende land- en tuinbouwbedrijven.Elk van deze bedrijven ziet er<br />
anders uit.<br />
Sommige bedrijven hebben een hele geschiedenis achter de rug,maar zijn verder geëvolueerd.<br />
Dit zal duidelijk te zien zijn aan de gebouwen.Een mengeling van oudere,misschien wel historische<br />
gebouwen en van moderne stallen en loodsen.Andere bedrijven zijn volledig nieuw.Hier<br />
zal je uiteraard alleen maar nieuwe gebouwen zien.<br />
U zie werkblad 8 “De hoeve, namen noemen”<br />
Observatieactiviteit<br />
Deze moderne gebouwen hebben trouwens ook allemaal specifieke kenmerken naargelang hun<br />
functie.<br />
Laat de kinderen aan de hand van deze kenmerken proberen om te ‘determineren’over welke<br />
gebouwen het gaat.<br />
Kenmerken van een woonhuis<br />
Dat ziet er waarschijnlijk uit zoals alle andere huizen met ramen en deuren,een (meestal pannen-<br />
)dak en een schoorsteen.<br />
Kenmerken van stallen<br />
Nieuwe stallen worden meestal niet meer in baksteen gezet.Nu gebruikt men eerder snelbouwstenen<br />
of prefab-panelen.Ze hebben ook geen pannen op het dakgebinte maar platen.Ze kunnen<br />
ook behoorlijk groot zijn.Maar of ze nu oud of nieuw zijn,je kan een stal voornamelijk herkennen<br />
aan de aanwezigheid van de rechtopstaande silo’s waarin het veevoer is opgeslagen.<br />
Hoewel een silo ook een opslagruimte voor bv.kunstmest kan zijn. Je moet nu alleen nog ontdekken<br />
of het over varkens,runderen,pluimvee of ander vee gaat.<br />
- Varkensstallen<br />
Zie je eerder lage stallen met grote ventilatoren in de muur of het dak? En staan er precies<br />
torentjes op poten naast de stal? Dan sta je waarschijnlijk voor een varkensstal.<br />
De torentjes naast de stal zijn de voedersilo’s.<br />
- Rundveestallen<br />
Zie je een hoge,langwerpige stal met een grote poort aan de voorkant? En zie je bovenaan<br />
openingen onder het dak zodat het lekker tocht in de stal? Dan sta je waarschijnlijk voor een<br />
koeienstal.Ook hier vind je waarschijnlijk<br />
een voedersilo naast de stal.Ook sleufsilo’s waar het kuilvoer bewaard wordt.<br />
- Pluimveestal<br />
Een pluimveestal kan je aan de buitenkant beschouwen als een variante van een varkensstal.<br />
Met dat verschil dat kippen niet knorren!<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 2
2. De mensen op een boerderij<br />
De boer en boerin zijn bezige bijen.Op een boerderij valt er altijd wel iets te doen.Een typische<br />
dag van een boer en een boerin ziet er dan ook heel anders uit dan de dag van de meeste ouders<br />
en kinderen.Bovendien wordt het werk op de meeste land- en tuinbouwbedrijven bepaald door<br />
seizoenen of andere cycli.<br />
Bespreek<br />
- Vraag naar de dagindeling van de boer en de boerin.Heeft dit ook gevolgen voor de<br />
kinderen van de boer en de boerin?<br />
- Vraag ook naar het verschil van het werk ( en de vrije tijd ) naargelang de seizoenen.Of zijn er<br />
andere elementen die dit bepalen? (bv.op een serrebedrijf of een varkensbedrijf )<br />
- Meer en meer bedrijven hebben ook nog nevenactiviteiten:hoevetoerisme,zelf verwerken<br />
en verkopen van de eigen producten,beheer van natuur,enz.De boer of boerin zal in dat<br />
geval ook hier een interessant verhaal kunnen vertellen over het hoe en het waarom van deze<br />
activiteiten.<br />
U zie werkblad 13 “Bezig als een boer”<br />
3. Machines<br />
Een boer zonder machines is zoals een café zonder bier.Je begrijpt het al…<br />
zonder machines kan een boer vandaag de dag niet verder.Voor heel wat<br />
kinderen komen landbouwmachines spectaculair over.Reden te meer dus om er aandacht aan te<br />
besteden.Sommige machines zijn zo gespecialiseerd en dus ook zo duur dat de boer soms<br />
beroep moet doen op hulp van buitenaf:de loonwerker.<br />
Bespreek<br />
- Welke machines er zoals op het bedrijf worden gebruikt en waarvoor.<br />
- Hoe werkt zo’n machine? Een interessante activiteit in dat verband kan je vinden in de<br />
Grasspriet Akkerbouw 1.<br />
- Hoeveel zo’n machine ongeveer kost.Vergelijk met bijvoorbeeld de kostprijs van een auto.<br />
- Gebruikt de boer enkel de eigen machines of moet hij soms een beroep doen op anderen?<br />
(Bv.de loonwerker)<br />
- Welke rol speelt de computer op het bedrijf?<br />
U zie werkblad 12 “Machines op de boerderij<br />
4. Lucht, aarde, water en vuur<br />
De boer gaat in z’n werk altijd om met verschillende natuurelementen.Die natuur heeft echter zo<br />
z’n grillen.De hoeveelheden water,licht,voedsel en zuurstof komen niet altijd in optimale verhoudingen,zeker<br />
niet voor de landbouwer.<br />
Bespreek hoe de boer deze 4 elementen manipuleert om zijn gewassen beter te doen groeien.<br />
- Licht en warmte:gebruik van een serre,schoffelen van het onkruid zodat de andere planten<br />
meer licht kunnen krijgen,kunstlicht,wegsnoeien van overtollige bladeren,…<br />
- Lucht:verluchten grond,CO2 installatie in serre,…<br />
- Water:beregenen,draineren en afwateren,irrigeren,zwarte plastiek op grond,…<br />
- Aarde (voedsel):bemesten,groenbemesters (stikstofhoudende planten),hydrocultuur,…<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 4
Naverwerking in de klas<br />
Wat hebben planten nodig om te groeien? Laat de kinderen volgende proeven doen in de klas:<br />
water<br />
groep 1 geeft de plant geen water<br />
groep 2 geeft de plant elke dag heel veel water<br />
groep 3 geeft de plant elke dag een beetje water<br />
licht<br />
groep 1 zet een plantje in het donker (in een kast bv.of er iets over zetten)<br />
groep 2 zet een plantje in de felle zon<br />
groep 3 zet een plantje in het licht maar geen felle zon<br />
zorg er wel voor dat de plantjes evenveel water,warmte en voeding krijgen<br />
warmte<br />
groep 1 zet de plant in een koude ruimte<br />
groep 2 zet de plant op de verwarming<br />
groep 3 zet de plant op een niet te warme en niet te koude plek<br />
zorg er wel voor dat de plantjes evenveel water,licht en voeding krijgen<br />
voeding<br />
groep 1 geeft geen plantenvoeding<br />
groep 2 geeft plantenvoeding zoals beschreven in gebruiksaanwijzing of tuincataloog<br />
groep 3 geeft te veel plantenvoeding<br />
zorg ervoor dat plantjes evenveel water,licht en warmte krijgen<br />
Bespreek de resultaten.<br />
p Rundveehouderij<br />
Vragen over de sector<br />
- Welke seizoensgebonden arbeid is er op de boerderij:grondbewerking,bemesten,hooien,<br />
kuilvoer maken,… Waar zijn de koeien in de zomer en in de winter?<br />
- Welke investeringen moet een rundveehouder doen:hoeveel kost een koe? een hectare<br />
grond? machines? Verdient hij veel? Moet hij hard werken?<br />
- Is de boerderij oud? Zijn er nieuwe stallen bijgebouwd? De kinderen kunnen zelf gissen.<br />
- Zien koeien die men houdt voor de melk er anders uit dan vleeskoeien? Wat is een veredeling<br />
van een ras?<br />
- Weetjes over de koe:Vraag of het mogelijk is of de boer je een kalf,een vaars,een melkkoe en<br />
een droge koe laat zien en hier uitleg bij geeft.Een koe moet eerst een kalfje krijgen alvorens<br />
ze melk kan geven.Hoe komt zo’n kalfje ter wereld? Komt er bij een ‘kalfje maken’nog een<br />
stier aan te pas (of indirect)? Waarmee brengt de boer ‘de helft van een kalfje’(het zaadje) in<br />
de koe haar buik? Wat gebeurt er met een ‘oude’koe en wanneer is ze oud? Heeft de koe een<br />
naam? Waarom draagt ze oorbellen? Mogen we een ‘makke’koe eens aanraken en eventueel<br />
melken met de hand? Voor vele kinderen is zo’n groot beest maar eng:laat ze eraan wennen.<br />
- Wat eet een koe gemiddeld per dag? Eet ze in de zomer hetzelfde als in de winter? Een koe is<br />
een herkauwer:leg dit uit.Vraag of de boer een uitstalling maakt van de verschillende voeders<br />
en er uitleg bij geeft:laat de kinderen er ook eens aan ruiken.Gebruikt de boerderij een<br />
computergestuurde voedering? Hoe toont de computer of een koe haar portie krachtvoer al<br />
kreeg voor vandaag? Zet in emmers de hoeveelheid water dat een koe drinkt.Dient de boer<br />
de runderen ook hormonen toe? Hoe komt het dan dat ze zoveel melk of zo’n mals en veel<br />
vlees geven?<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 5
- Hoe verloopt de weg van uier tot tank? Hoeveel melk geeft een koe per dag? (in emmers of in<br />
melkpakken aan te tonen).Laat de kinderen voelen hoe een kalf sabbelt en hoe een tepelhouder<br />
van een melkstel werkt.Welke inspanningen doet men voor de hygiëne en de bewaring<br />
van de melk? Wat is het belang van melk (en calcium) in de voeding van jonge kinderen?<br />
Laat ze opnoemen in welke andere producten ook calcium te vinden is.<br />
- Vraag wat uitleg,in een eenvoudige taal,over het melkquotum en de problematiek er rond.<br />
- Doet men hier iets speciaals voor het welzijn van de dieren? (genoeg plaats om ruim te liggen,loopstal,juiste<br />
voeding,stro,…) Waarom staan kalfjes niet bij de moeder? Waarom staan<br />
sommige koeien apart? Soms zelfs gebonden.<br />
- Begrijpen jullie iets van wat een koe zegt? Hoe gedraagt een koe zich in groep? Laat de kinderen<br />
eens goed kijken in de stal:waarvoor dienen de borstels die hier en daar hangen? Waarom<br />
likken de koeien aan die steen? Waar gaat de mest naartoe?<br />
- Hoe merk je aan de buitenkant dat er koeien in de stal zitten en bv.geen varkens? Wat is een<br />
silo? Wat is een open loopstal? Wat voor stal heeft de boer hier?<br />
- Toon het ‘buitenverblijf’van de koe:de wei.Laat ze een hectare afstappen om te zien hoe<br />
groot dat juist is.Wat voor gras staat er eigenlijk in de wei? Groeit dit vanzelf? Hoe komt men<br />
aan hooi?<br />
- Wordt er rekening gehouden met vogels die in de wei broeden? Wat doet men juist om die te<br />
beschermen? Kent de boer al die vogels?<br />
- In de winter staat de koe in de stal:waarom niet op de wei? Wat eet ze dan in de winter? Vraag<br />
uitleg over die hopen in het landschap met plastic erover en met die autobanden erop.Wat zit<br />
eronder? Laat eens kijken,voelen en ruiken.<br />
U zie werkblad16 “Wat staat er op het menu, mevrouw koe?”<br />
- Welke machines heeft de boer op deze boerderij? Moet hij ook beroep doen op een loonwerker?<br />
Wat is een loonwerker trouwens?<br />
Doe-activiteiten<br />
- Boerderijwerk<br />
Helpen bij het melken (machinaal,met de hand),helpen bij het voederen,helpen bij het<br />
kuisen van de stal,…<br />
- Proef<br />
Bekijk rauwe melk onder de microscoop en zie de vetbolletjes (wat is homogeniseren?)<br />
- Proef<br />
Melk gebruiken zoals vroeger als lijm door etiketten op flessen te kleven<br />
- Armband met koeienvlekkenmotief<br />
Op basis van wc-rol (keukenrol) en behangerslijm.Closetrol losmaken langs de lijmvoeg<br />
zodat die rond de arm kan worden gedraaid.Met behangerslijm zwarte vlekken (met zwart<br />
glanspapier of lederpapier) oplijmen zodat het meteen ook verstevigd wordt.<br />
- De koeienhoed<br />
Materiaal:kartonnen stroken van een 7-tal centimeter breed,wit en gekleurd papier,nietjesmachines,scharen,stiften,kleurtjes.<br />
Van de kartonnen strook een kroon voor het hoofd maken,vastnieten,hierop kan je oren<br />
maken die worden getekend op gekleurd papier,ook horentjes en eventueel het oormerk.<br />
Met deze knutsel kan u uw rondleiding aanvangen,kwestie de kinderen minder te laten<br />
opvallen in de stal en de koeien beter op hun gemak te doen voelen.<br />
U zie werkbladen 14 “Over koetjes en kalfjes”<br />
15 “Mmmelk”<br />
16 “Wat staat er op het menu, mevrouw koe?”<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 6
p Varkenshouderij<br />
Vragen over de sector<br />
- Heeft men net zoals bij de runderen ook verschillende rassen? Waarom hebben ze zo’n gekke<br />
neus? Zit er echt een krul in hun staart? Mag je ze strelen en bij hen in het hok gaan zitten?<br />
Zijn varkens écht vuile beesten? Krijgen ze een naam? Komen ze als men ze roept?<br />
- Wat eten varkens? Hoe gebeurt de voedering? (vraag een demonstratie) Wat zit er in die<br />
silo’s? Krijgen zij enkel van dat droge meel? Klopt het dat ze antibiotica,hormonen en<br />
kalmeermiddelen in het meel doen? Maakt de boer misschien zelf zijn veevoeder (is hij een<br />
zelfmenger)? Eet een varken ook vlees? Vraag of de boer de verschillende ingrediënten van<br />
het voeder uitstalt.<br />
- Laat een oormerk doorgeven in de groep.Waarvoor dient dit?<br />
- Gaat het hier over een gesloten of een open bedrijf? Wat wordt hiermee bedoeld? Voor- en<br />
nadelen van open en/of gesloten? Is het bedrijf groot of eerder klein volgens de gangbare<br />
norm? Hoe merk je aan de stal of er varkens of andere dieren inzitten?<br />
- Waarom zitten de varkens zo donker? Wordt er iets gedaan opdat de varkens zich goed zouden<br />
voelen in de stal? (ventilatie,stro of zaagsel,ligmatten,netheid,…) Zitten ze niet met wat<br />
veel in een hok? Wat gebeurt er als de dieren zich niet goed voelen? (staartbijten,vechten,<br />
hoesten,…) Zorg eventueel voor de uitstalling van enkele hulpmiddelen tegen ziektes (van<br />
spuitje tot hogedrukreiniger).<br />
- Wat is het verschil tussen de vleesvarkensstal en zeugenstal? Waarvoor zijn de rode lampen?<br />
Hoeveel spenen heeft een zeug? Wat is een gemiddelde worp? Moet er geholpen worden bij<br />
de geboorte? Waarom zijn sommige zeugen vastgebonden? Hoeveel weegt een slachtrijp<br />
varken.<br />
- Kinderen zijn dol op vieze dingen.Maak een hoekje met verse koeienvlaai,varkensdrol,konijnenkeutels,kippenmest,…<br />
Laat ze raden wie waarvoor zorgde.Hier is de gelegenheid om<br />
wat uit te wijden over het mestprobleem.Wat is juist dit probleem? Waarvoor wordt mest<br />
gebruikt? Wat doet men om het mestprobleem te verkleinen (aangepaste voeding,mestinjectie,mestopslag,strofilter,huisgebruik<br />
van methaangas,mestverwerking,genoeg grond om<br />
te voeren,...)? Zit deze boerderij met een probleem van mestoverschot?<br />
- Ziekte en dood op het bedrijf:De boer toont het krengenhuisje:waarvoor dient dit? Waarom<br />
sterven er dieren in de stal? Was hier al eens varkenspest? Wat voor ziektes heb je nog zoal bij<br />
varkens? Gaan die over op de mens? Wat is een noodslachting? Doet de boer zelf de varkens<br />
naar het slachthuis? Waarom gebeurt dit veelal ’s nachts?<br />
- Zien jullie schermgroen op dit landbouwbedrijf? Wordt er aandacht besteed aan erfbeplanting?<br />
Doe - activiteiten<br />
- Puzzel de poster van het varken terug in elkaar,bekijk daarna alle eindproducten die het<br />
varken levert (poster <strong>Plattelandsklassen</strong> vzw,zelf te verdelen in puzzelstukken).<br />
- Indien je niet in de stal kan,vraag dan of er een big of een mestvarken buiten wordt gezet.<br />
Laat de kinderen er eventueel een schets van maken en maak ze attent op eventuele foute<br />
waarnemingen (bv.een krul zien waar er geen krul is,…).<br />
U zie werkblad: 17 “Het varken groeit... en groeit!”<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 7
p Geitenhouderij<br />
Vragen over de sector<br />
- Blijven de geiten altijd binnen of mogen ze soms ook eens buiten lopen?<br />
- Wat heeft de boer of boerin nodig om te kunnen starten met een geitenboerderij? Welke<br />
investeringen moet hij doen? Ga na wat hij allemaal nodig heeft om te kunnen starten.<br />
(machines,grond,stal,melkstal,geiten,…)<br />
- Zie je de verschillende oorringen.Waarvoor dragen ze die? En waarvoor dient het pootbandje?<br />
- Zijn geiten zenuwachtige beesten? Mag je bij hen in het hok gaan om ze te strelen?<br />
- Waarom zitten er zoveel geiten samen in een hok? Zitten ze allemaal door mekaar of zitten ze<br />
gegroepeerd volgens leeftijd,melkproductie en zo ja ,waarom?<br />
- Wat eten geiten? (Laat de boer of de boerin in één of meerdere emmers uitzetten wat een<br />
geit gemiddeld eet per dag en wat juist).Geiten kauwen ook gedurig (natuurlijk,het zijn dan<br />
ook herkauwers)<br />
- Hoe wordt een geit drachtig (zwanger)? Komt er nog een bok aan te pas? Een geit moet eerst<br />
een lammetje krijgen alvorens ze melk kan geven? Hoe oud is een geit wanneer ze voor het<br />
eerst moeder wordt? (1 jaar) Hoe komt zo’n klein geitje ter wereld? Hoeveel lammetjes krijgt<br />
een geit? (de jonge geiten,1 tot 2 per worp,de oudere geiten,2 tot 4 per worp.)<br />
- Hoe verloopt de weg van uier tot tank? Hoeveel melk geeft een geit per dag? (5 liter) Vraag<br />
om eens de melkstal van dichtbij te zien? Vraag ook om een demonstratie van het melken?<br />
Heb je al gezien hoeveel tepels een geit heeft? Meer of minder dan een koe?<br />
- Worden geiten soms ziek? Wat zijn de meest voorkomende ziektes? (griep,spierziekte,hoe zit<br />
het met wormen?,…).<br />
- Waarom is geitenmelk zo gezond voor jonge kinderen? (niet allergisch,niet slijmverwekkend).Wat<br />
is het verschil met koemelk?<br />
Doe-activiteiten<br />
- Boerderijwerk<br />
Laat de kinderen helpen met voederen,melken,stallen kuisen,…<br />
- Schetsen van kleine geitjes met potlood en papier.<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 8
p Pluimveehouderij<br />
Vragen over de sector<br />
- Geef het verschil aan tussen legkippen en mestkippen.Wat gebeurt er hier juist? Verkoopt u<br />
de eieren (bevrucht of niet?) of de kippen?<br />
- Met welk ras hebben we hier te maken? Worden er vele rassen gebruikt in de pluimveehouderij.Wat<br />
zijn de verschillen? (legras,vleesras)<br />
- Wat geeft de boer te eten aan de kippen? Hoe gebeurt de voedering? Proeft men aan het ei<br />
wat de kip te eten kreeg? Krijgen legkippen en braadkippen een ander soort eten? De pluimveehouderij<br />
zal het meest onder vuur genomen worden als het gaat over dierenwelzijn.Ga<br />
deze confrontatie met de kippenboer zeker niet uit de weg en vraag waarom de kippen met<br />
zovele in de stal zitten.Wat zijn legbatterijen juist? Voelt een kip zich hier gelukkig? Wat is wat<br />
men noemt ‘de pikorde’bij de kippen?<br />
- Is hier een broedmachine? Worden de kuikentjes kant en klaar gebracht? Zijn het meisjes of<br />
jongetjes of doet dat er niet toe? Kan je het verschil zien als ze zo klein zijn? Zijn ze allemaal<br />
van dezelfde soort?<br />
- Hoe oud zijn ze nu? Gaan er veel dood? Zijn ze veel ziek? Wat doet u om dat te voorkomen?<br />
Wat ligt er op de grond? Welke handelingen doet u dagelijks?<br />
- Hoe oud worden ze? Als het legkippen zijn? Als het braadkippen zijn? Waar gaan ze dan naar<br />
toe? Wat is het verschil tussen soepkippen en braadkippen? Gebruikt men nog iets anders<br />
dan alleen het vlees? Hoeveel krijgt de boer voor één kip? Voor een ei?<br />
- Wat moet er gebeuren als de meststal leeg is? Welke hygiënische maatregelen worden genomen?<br />
Wat gebeurt er met de mest?<br />
- Hoeveel eieren legt een kip per week? Is er een haan voor nodig? Waarom rolt het ei naar buiten?<br />
Wat gebeurt er mee? Heeft een scharrelkip (wat betekent dat trouwens) betere eieren?<br />
Wat is het voordeel van/voor een scharrelkip? Heeft een scharrelkip ook nadelen? Wat is een<br />
volièrestal? Wat is volgens de boer de beste pluimveestal en waarom? Hoe zie je trouwens<br />
van buitenaf dat hier kippen zitten en geen andere dieren?<br />
- Wat is de voedingswaarde van een ei? Geef eventueel een blad met een doorsnede van een<br />
bevrucht (embryo) en van een onbevrucht ei.Laat ze zelf invullen hoe de verschillende delen<br />
heten.Wat is het verschil tussen witte en bruine eieren.Hoe worden categorieën bepaald en<br />
hoe wordt dat aangeduid aan de verpakking? Wat is een cholesterolarm ei? Hebben uw eieren<br />
een kwaliteitslabel?<br />
- Praat ook eens over de symbolische waarde van een ei (Pasen,lente,nieuw leven,volkse<br />
gewoonte om eieren te beschilderen,…).<br />
Doe-activiteiten<br />
- Probeer een rauw ei kapot te krijgen tussen duim en wijsvinger:lukt je dat?<br />
- Hetzelfde met een stapel boeken op een schaal met dicht tegen elkaar gelegde eieren.<br />
Hoeveel kan je er op leggen,zonder dat ze breken?<br />
- Onderzoek een ei.Gebruik een diep bord.Zie je ook de verschillende delen van een ei?<br />
Gebruik werkblad.<br />
U zie werkblad 18 “Onderzoek van een rauw ei”<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 9
p Akkerbouw en vollegrondsgroenten<br />
Vragen over de sector<br />
- Wat wordt er verbouwd en wanneer wordt er geoogst? Hoe verlopen de activiteiten<br />
seizoensgewijs? (zaaien,sproeien,maaien,oogsten,verpakken,…).Wanneer zijn de drukste<br />
periodes? Gaat de boer op reis?<br />
- Kennen de kinderen de plant die wordt verbouwd? De verschillende onderdelen van de plant<br />
worden benoemd en er wordt verteld waarvoor die dienen of gebruikt worden.(consumptie,<br />
veevoeders,verwerking in de fabriek,…)<br />
- Veel minder gekende bijproducten zijn o.a.biodiesel (koolzaad),bioplastics (maïs),…<br />
Eventueel voorbeelden tonen mochten die er zijn.Een testhoek kan geplaatst worden om<br />
hen te laten raden over wat voor granen het gaat:rogge,gerst,lijnzaad,tarwe,…<br />
- Laat de kinderen zien hoe suikerbieten en aardappelen in de grond groeien (trek een exemplaar<br />
voorzichtig uit de grond en herplant daarna.Ze mogen gerust een stukje suikerbiet<br />
proeven,laat ze het verschil met een voederbiet proeven (en zien).<br />
- Wat moet men doen om een mooi gewas te bekomen? Toon gewassen met verschillende<br />
beschadigingen of aantastingen.Hebt u een microscoop bij? Laat ze hier dan door kijken.<br />
Verzamel ook schadelijke (én nuttige) insecten in glazen potjes.Kijk of de kinderen ze kennen.<br />
De boer vertelt over de soorten aaltjes in de grond die zorgen voor ziektes bij verschillende<br />
planten.Hij komt zo bij het principe van de vruchtafwisseling (of wisselteelt).Hoe bestrijdt de<br />
boer schadelijke insecten? (preventie eerder dan genezen,ruime vruchtafwisseling,rol van<br />
rassenveredeling en biotechnologie,minder sterke maar meer gerichte en afbreekbare chemische<br />
producten,registratie van de luchtvochtigheid,insecticidecoating van zaad,…)<br />
- Stal verschillende onkruiden uit die de plant belagen:laat de kinderen raden over welke<br />
onkruiden het gaat.Wat doet de boer om deze te bestrijden en waarom? Houdt hij dan niet<br />
van korenbloemen,margrieten en klaprozen?<br />
- Waarom worden akkers bemest? Wat is dierlijke mest en wat is kunstmest? Wat doet men om<br />
overbemesting en mineralenuitspoeling te voorkomen (aangepaste voeding dieren,mestinjectie,niet<br />
te lang wachten met onderwerken,grondontleding,inzaaien van groenbemesters,<br />
juiste tijdstip kiezen,…).Wat is erosie en hoe voorkomt men dat? (groenbemesters inzaaien,<br />
gras tussen de maïs,houtkanten planten of onderhouden,…).Let erop dat het niet te technisch<br />
wordt voor jonge kinderen.<br />
- Bepaalt de grond van de streek voor een stuk wat de boer verbouwt? Hoe komt dat dan? Is<br />
grond dan niet gewoon grond?<br />
- Laat de kinderen een veld afstappen om te weten wat een hectare inhoudt.Hoeveel broden<br />
kan je maken van een hectare tarwe? Hoeveel kilo’s suiker van een hectare suikerbieten?<br />
- Wat zijn grove groenten? Waarom worden ze zo genoemd? Verbouwt de boer er zelf ook?<br />
- Hoe weet de boer wanneer hij wat moet doen? Doet hij alles zelf? Wat is een loonwerker?<br />
Welke machines gebruikt hij? Wat is een trekker? Heeft de boer een combine? (misschien kan<br />
dit geïllustreerd worden met speelgoedtractors)<br />
- Aan wie verkoopt de boer zijn producten? Wat kost het verbouwen van een gewas (grond,<br />
bewerking,zaai- of plantgoed,verzorging,machines,loonwerker,opslag,…) en hoeveel verdient<br />
hij er aan? Waarvan hangt de verkoopprijs af?<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 10
Doe-activiteiten<br />
- Boerderijwerk<br />
Schoffelen,wieden,sorteren van aardappelen,oprapen van gevallen aardappelen,...<br />
- Tarwekorrels malen tot meel met behulp van 2 platte stenen.<br />
- Een hectare bepalen door afstappen.<br />
- knutselen<br />
- figuren uit stro en hooi<br />
- biet uithollen<br />
- zadenschilderij op een tafel<br />
- knutselen met maïsschutblad<br />
- gras- of hooipopje zoals een wolpoppetje<br />
U zie werkbladen: 2 “Akkers, een lappendeken”<br />
3 “Grondsoort bepalen”<br />
11 “Suikerbieten of wintertarwe”<br />
p Tuinbouw onder glas<br />
Vragen over de sector<br />
- Vraag uitleg over de producten:waar komt deze groente oorspronkelijk vandaan? Welke<br />
soorten bestaan er allemaal en welke groeien er hier (toon verschillende soorten)? Wat zijn de<br />
verschillen bij deze soorten (smaak,vorm,bewaartijd,verwerkingsmogelijkheid,…)? Laat<br />
eens proeven en vergelijken.Wat is de voedingswaarde? Waarvoor gebruikt men het? (slaatje,<br />
soep,sauzen,…) Hoe ziet het groeiproces eruit?<br />
- Wat zijn de voordelen van substraatteelt? Zijn er ook nadelen? Wat gebeurt er met de steenwol<br />
na de oogst?<br />
- Hoe krijgt de plant water en voeding? Hoe worden het (regen)water en de voedingsstoffen<br />
gerecycleerd? Wat is de rol van de computer hierin? Hoe wordt het water verdeeld (misten,<br />
sproeien,nevelen,druppelaars …)?<br />
- Welke handelingen gebeuren er om de plant te doen groeien:steunen met een touw,dieven,<br />
boogjes zetten,…? Welke hulpmiddelen gebruikt men om deze handelingen uit te voeren?<br />
- Hoe worden schadelijke insecten en plagen herkend en bestreden? Welke zijn de milieuvriendelijke<br />
bestrijdingsmiddelen die men gebruikt (zoals sporenvanger,insectengaas,inspectie,<br />
inzetten van natuurlijke bondgenoten als sluipwespen,roofmijten,…)?<br />
Mag je tomaten (komkommers,paprika’s,…) opeten zonder ze eerst te wassen?<br />
- Wat doen al die hommels hier? Kweekt de tuinder die zelf?<br />
- Hoe wordt energie bespaard? Kunnen tomaten niet beter groeien waar er veel zon is,zoals in<br />
Spanje? Geef uitleg bij uw energieschermen,het dubbel glas,de noppenplastic,rookgasdetector.<br />
- Wie werkt er in het bedrijf? Is het een groot bedrijf volgens de gangbare normen?<br />
Zijn er erg drukke periodes? Vindt de tuinder dan voldoende werkvolk?<br />
- Geef uitleg over het transportsysteem bij het plukken.<br />
- Hoe worden de producten verkocht en aan wie? Vraag uitleg bij de sorteermachines en<br />
verpakkingen.Hoe gebeurt de klassenindeling,de keuring,de verkoop langs de veiling<br />
of andere wegen.<br />
Doe-activiteiten<br />
- Boerderijwerk zoals dieven,groenten sorteren,stekken,…<br />
- Prachtige popjes maken met groenten:zie ‘Play with Food’<br />
van Joost Elfbers,uitgave van De Harmonie 1997.<br />
- Laat de kinderen in een voeldoos raden naar de tuinbouwgroenten die erin zitten.<br />
- Smaaktest<br />
Laat de kinderen geblinddoekt ruiken en daarna proeven van al dan niet verwerkte groenten.<br />
Kunnen ze zeggen wat het is?<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 11
p Fruitteelt<br />
Vragen over de sector<br />
- Welke zijn de seizoensgebonden activiteiten in een boomgaard? (snoeien,takken opbinden,<br />
bijenvolken plaatsen,gras maaien,snoeien,dunnen,…).Wanneer is het het drukst? Kan de<br />
fruitboer alles alleen aan? Is er ook werk in de winter?<br />
- Hoe oud zijn welke boompjes en vanaf wanneer dragen ze appelen,peren of kersen? Wat is<br />
het verschil tussen hoog- en laagstam.Wat zijn voordelen van laagstam? Nadelen?<br />
- Worden fruitbomen gezaaid? Wat is enten? Toon de verschillende stadia in ouderdom.<br />
- Verschillende variëteiten van appelen,peren,… zien en proeven:wat is wat? Geef de<br />
voedingswaarde van het fruit.Waarvoor worden ze nog gebruikt naast het ‘uit het vuistje’<br />
eten? (appelsap,siroop,conserven,…)<br />
- Hoeveel appelen of peren heb je van één boom? (toon in een palox (kist))<br />
- Hoe wordt het milieu gerespecteerd? (nestkastjes voor torenvalk,lijmband,inspectie met<br />
klopnet,feromoonvallen,inzetten van nuttige insecten,…).Vraag eventueel een demonstratie<br />
met het klopnet.Wat met het spuiten? Wat is een geïntegreerde aanpak?<br />
- Wat is kleinfruit,hard fruit,zacht fruit,…? Wat is het verschil tussen kleinfruit verbouwd onder<br />
glas of in volle grond (en zon)?<br />
- Verzamel schadelijke en nuttige insecten en vraag uitleg.Idem met aangetaste appelen<br />
of peren.Uitleg ook bij natuurlijke bondgenoten (roofmijt,spinnen,oorwormen,<br />
OLH-beestjes,…)<br />
- Worden er voedingsstoffen bijgegeven? Hoe gebeurt dit? (bodem- en bladanalyses,fertigatie,…).Wat<br />
zijn beregeningspanelen en hoe werken ze? Wat doet men als het vriest en er<br />
bloesem aan de bomen staat?<br />
- Laat de kinderen tijdens de oogst zelf een mand vullen en wijs hen op wat ze moeten letten<br />
bij het plukken.Hoe verloopt de oogst? (gebruik van staplateaus,lopende band,kisten,…)<br />
Vertel gerust over de moeilijkheden bij het vinden van ‘gepermitteerd’werkvolk.Wat zijn<br />
rebut-appelen en wat gebeurt er mee? Wat gebeurt er met gevallen fruit?<br />
- Vraag een demonstratie van het sorteren van het fruit.Hoe wordt het fruit bewaard? Heb je<br />
zelf een koelcel?<br />
- Hoe breng je uw producten aan de man? Welke prijs krijg je hiervoor? Hoe werkt de veiling?<br />
Doe-activiteiten<br />
- Boerderijwerk<br />
Plukken van rebut-appelen,rapen van valappelen.<br />
- Ga na met een geïmproviseerd klopnet (fruitkist zonder bodem waaraan plastic zak werd<br />
vastgemaakt) welke insecten er in de boom zitten.<br />
- Appelmonsters<br />
Materiaal:appelen,kruidnagels,rijstkorrels,stokjes,messen.Neem een appel (gekneusd of<br />
met sproeten),schillen,rond het steeltje een stuk schil laten zitten; stokje in de onderkant van<br />
de appel duwen,inkeping maken voor de neus,de ogen en de mond; in de oogkas een kruidnagel<br />
duwen:rijstkorrels als tanden gebruiken; de appel nu een paar dagen op de verwarming<br />
laten drogen (in de klas of thuis) en verder afwerken door vorm bij te werken door<br />
indrukken.<br />
U zie werkblad 19 “Een appel per dag...”<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 12
p Sierteeltbedrijven<br />
Vragen over de sector<br />
- Vraag naar de seizoensgebonden activiteiten gedurende het jaar.Wat moet er allemaal<br />
gebeuren? Wat is de drukste periode?<br />
- Wat is de specialiteit van het bedrijf? Welke variëteiten zijn er nog?<br />
- Doe een test met het raden naar verschillende boompjes of bloemen.Doe eventueel de<br />
moeilijke reuktest:welke bloem ruik je?<br />
- Hoe vermeerdert men bloemen,planten of bomen:zaaien,stekken,scheuren,…?<br />
- Wat moet je doen om je bloemen en planten zo mooi mogelijk te krijgen? Wat zijn bijkomende<br />
voedingselementen? (stikstof,fosfor,…).Hoe wordt die voeding toegediend?<br />
- Welke milieuvriendelijke technieken gebruikt men tegen ziektes en schadelijke insecten?<br />
(ontsmetten van teelaarde,geurende lijmkaarten (feromonen),natuurlijke vijanden,…).Toon<br />
ook die verschillende aantastingen en beestjes.<br />
- In welke verschillende fasen groeit een plant? Laat de kinderen zelf eens een plantje verspenen<br />
in een potje,zij kunnen dit dan thuis verder verzorgen.<br />
- Wat zijn uw afzetmogelijkheden (markt,winkelverkoop,veiling,…)?<br />
Doe-activiteiten<br />
- Tuinierswerk<br />
Stekken van plantjes,onkruid wieden,<br />
droge blaadjes wegnemen,…<br />
- Voorjaarsklok<br />
Materiaal:een kleine aardewerk - bloempot; drie grote gekleurde houten kralen,draad of<br />
dunne koord,plakkaatverf,transparante lak.<br />
Beschilder de bloempot ,verf laten drogen waarna het kan worden afgelakt (kan in de klas<br />
gebeuren).Aan de koord knopen we een kraal als klepel,de twee andere kralen dienen om de<br />
koord vast te maken aan de bloempot (onder en boven het gat),maak een lus waarmee de<br />
pot aan een tak wordt gehangen.Door de wind klingelt de klok.<br />
U zie werkblad: 23 “Planten stekken”<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 13
p Champignonkwekerij<br />
Vragen over de sector<br />
- Welke eigenschappen heeft een paddestoel:wat heeft die voor specifieks? (het mysterie van<br />
het mycelium)<br />
- Waarop groeit de champignon eigenlijk? Wat is een kweekbed? Wat is het enten van<br />
de compost? Hoe groeit een champignon?<br />
- Toon een cel in de ingroeifase,één in de knopvormingsfase en één met een eerste vlucht.Wat<br />
is een vlucht? Wat is het effect van een koudeschok? Vraag een plukdemonstratie.<br />
- Duid op het belang van de hygiëne binnen de paddestoelenkweek gezien de atmosfeer.<br />
Duid ook op de preventie van ziekten en plagen (filteren van in- en uitgaande lucht,<br />
ontsmetten van de werkgang,pasteurisatie van compost,…)<br />
- Welke handelingen moet de boer doen om te komen tot de plukklare champignons? (doorgroeien,afdekken,opruwen,afventileren,plukken,doodstomen,leegmaken).Toon<br />
het<br />
gereedschap dat men daarvoor gebruikt.De boer geeft uitleg over het doorschuifsysteem.<br />
- Wordt er gewerkt met de computer? Waar moet die voor zorgen? (klimaat,luchtvochtigheid,<br />
CO2 concentratie)<br />
- Kweekt men hier verschillende paddestoelen? Toon ze en geef uitleg.Waarschuw voor de<br />
graad van giftigheid van sommige paddestoelen en de moeilijkheid om soorten te bepalen.<br />
Doe-activiteiten<br />
- Verschillen<br />
Onderzoek de verschillen tussen een oesterzwam en een champignon.Let op de vorm van de<br />
hoed,de geur,kijk naar de plaatjes,voelen ze hetzelfde aan?<br />
Proeven van de hoeve<br />
voor leerkrachten<br />
2 Verschillende sectoren binnen de land- en tuinbouw | 14
Change language