Lesmap voor het kleuteronderwijs - Kasteel van Gaasbeek

Lesmap voor het kleuteronderwijs
Het Kasteel van Gaasbeek nodigt alle kleuters vanaf de 2e kleuterklas uit voor een tot de verbeelding
sprekend bezoek.
1. Een rondleiding voor kleuters: waarom en hoe?
Het Kasteel van Gaasbeek wil de kleuters een unieke ervaring geven. Inleving en verbeelding
staan centraal. Daarom verkleden ze zich als ridders en prinsesjes, met capes die het kasteel
voorziet. Uiteraard mogen ze zich vooraf op school of thuis al verkleden. Deze voorbereiding
verhoogt hun enthousiasme. Een gids neemt de kleuters mee in het kasteel en creëert een mooi
evenwicht tussen verhaal en ‘leerstof’. Ze worden geprikkeld om na te denken over wat ze zien
en wat ze horen. Ze leren ook respectvol omgaan met erfgoed. De gids vertelt het verhaal Het
Ei van Marie, over het leven op het Kasteel van Gaasbeek, geschreven door Leen Van Opstal. De
gids gebruikt hiervoor vertelplaten die gebaseerd zijn op Kamishibai. Kamishibai is een traditionele
Japanse vertelvorm. 'Kami' betekent papier en 'shibai' betekent drama - papieren drama
dus. Elke tekening geeft een scène weer uit het verhaal. Aan de hand van deze prenten kunnen
ook kleuters die het Nederlands nog niet (helemaal) beheersen, worden meegesleept in het
verhaal.
Het verhaal is opgebouwd rond het personage Marie, de laatste bewoonster van het kasteel,
en haar personeel: de tuinman, de kok Carlo en het kamermeisje. De gids leert hen aan de hand
van het verhaal een aantal nieuwe begrippen zoals ‘hemelbed’ of ‘harnas’. Ze leren dat sommige
rijke mensen in kastelen woonden en dat ze personeel in dienst hadden. Dit kadert in de
ontwikkelingsdoelen van Wereldoriëntatie. Op vlak van Muzische vorming leren de kleuters
hun visuele waarneming te vergroten. Ze worden ook uitgedaagd om te leren verwoorden
wat ze ervaren met al hun zintuigen. Ze vertellen aan en luisteren naar elkaar. Dit past in het
ontwikkelingsdoel Nederlands. De ontwikkelingsdoelen die aan bod komen, staan nog eens uitgebreid
per doel beschreven op het einde van deze fiche.
Je kan het museumbezoek als verlengstuk van de les organiseren, zodat kinderen een museumbezoek
als een normaal onderdeel van hun leer- en leefwereld ervaren, waarnaar ze kunnen
teruggaan, zoals ook bijvoorbeeld naar een bibliotheek.
2. Kasteel van Gaasbeek: kort en bondig
Het Kasteel van Gaasbeek staat dicht bij Brussel, middenin de golvende heuvels van het Pajottenland.
De oorspronkelijk middeleeuwse burcht werd eind 19e eeuw grondig gerestaureerd op
initiatief van de laatste bewoonster, markiezin Arconati Visconti. Het sprookjesachtige gebouw
dat toen ontstond, werd een stenen schrijn voor de enorme kunstcollectie van de markiezin.
In de perfect bewaarde historische interieurs wacht de bezoeker een indrukwekkende reeks
wandtapijten, meubels, schilderijen, beelden, andere waardevolle en gebruiksvoorwerpen, die
samen een beeld vormen van haar romantische verzamelwoede. Een wandeling door het uitgestrekte
kasteelpark met indrukwekkende dreven en kleine wandelpaden brengt je meteen in
nostalgische stemming.
3. Hoe maak je er een daguitstap van?
Het sprookjesachtige kasteel ligt in een groot park, ideaal om met de klas te picknicken. Dit
kan op een van de speelweides aan de vijver. Bij slecht weer, kan je terecht in een van de drie
brasserieën aan de ingang van het park. Je kan er je eigen lunch opeten op voorwaarde dat je een
drankje per persoon bestelt. Reserveren kan je via onderstaande telefoonnummers:
• Brasserie Oud Gaasbeek: 02/ 532 56 92 (www.oudgaasbeek.be)
• Brasserie Graaf van Egmond: 02/ 532 29 06 (www.brasserie-egmond.com)
• Chalet@Gaasbeek: 02/ 582 43 23 (www.chaletgaasbeek.be)
Lesmap kleuteronderwijs 1

Je kan aan jouw bezoek aan het Kasteel van Gaasbeek een ander educatief bezoek in de streek
koppelen. Het Pajottenland biedt volgende mogelijkheden:
• Papiermolen Herisem te Alsemberg (Beersel) (www.herisem.be)
• Volksmuziekinstrumentenmuseum te Gooik (www.muziekmozaiek.be)
• Felixart te Drogenbos (www.felixart.org)
• Beverse kaasmakerij (www.beversekaas.be)
• Watermolen te Sint-Gertrudis-Pede (Dilbeek) (www.dilbeekserfgoed.be/pedemolen)
• Kijkboerderij ’t Waterhof (www.waterhofgaasbeek.be)
4. Enkele afspraken
Prijzen
De toegang tot het kasteel is gratis voor kinderen tot zeven jaar en kost € 1 per leerling vanaf 7
jaar. De educatieve rondleiding kost € 40 per groep (een groep telt maximum 25 leerlingen!).
Begeleiding
We raden de school aan om telkens twee begeleiders per groep van 25 leerlingen te voorzien of
één begeleider per groep van 13 leerlingen. Aan leerkrachten wordt gevraagd om orde en tucht
binnen zijn/haar groep te garanderen. In musea gelden enkele belangrijke basisregels. Er wordt
niets aangeraakt. De leerlingen roepen en lopen niet. Ze tonen respect voor de gids, het gebouw
en het erfgoed dat er bewaard wordt. Indien deze regels niet worden nageleefd, kan de gids
beslissen om de rondleiding stil te leggen. Je kan de betaling van de rondleiding in dat geval niet
terugvorderen. We vragen ook dat de verantwoordelijke voor de reservering alle begeleiders op
de hoogte brengt van het gekozen programma en eventuele afspraken.
Stiptheid
We vragen om op tijd te komen. Houd er rekening mee dat het vanaf de parking tot het kasteel
nog tien minuten stappen is. Een bezoek duurt 90 minuten (verwelkoming, toiletbezoek ...). De
rondleiding duurt 60 minuten.
5. Opdrachten vooraf in de klas
Graag geven we enkele opdrachten mee die je vooraf met de leerlingen kan doen om het kasteelbezoek
voor te bereiden. Op die manier valt het bezoek niet uit de lucht voor de leerlingen en
verloopt de gidsbeurt vlotter.
A. Vertel over de middeleeuwen
• Vertel over hoe mensen in de middeleeuwen leefden, over burchten en ridders. Enkele
afbeeldingen kunnen helpen om de fantasie van de kleuters te prikkelen.
• Je kan samen met de kleuters stilstaan bij de volgende vragen: Hoe ziet een kasteel eruit?
Welke ruimtes heb je in een kasteel? Wie woont in een kasteel? Hoe zien die mensen eruit?
• Je kan de kleuters een tekening van een kasteel laten inkleuren.
• De kinderen kunnen verkleed als ridders en prinsessen het kasteel bezoeken. Je kan met de
kinderen op zoek gaan naar verkleedkleren en samen onderzoeken hoe een ridder of een
prinses eruit ziet.
B. Vertel over het verhaal van Marie
• Het verhaal is op aanvraag te verkrijgen via educatief.gaasbeek@vlaanderen.be .
• Je kan de kleuters al kennis laten maken met de hoofdpersonages van het verhaal Het ei van
Marie. Toon hen enkele prenten. (zie onderaan dit document)
• Je vindt er ook kleurplaten van de hoofdpersonages.
6. Opdrachten na het kasteelbezoek
Ook na het kasteelbezoek kan je met de kleuters nog even stilstaan bij het verhaal dat werd
verteld.
Lesmap kleuteronderwijs 2

• Je kan zelf het verhaal interactief navertellen aan de hand van een poppenkast. In bijlage vind
je de prenten van de verschillende personages. Deze kan je uitprinten en uitknippen. Door de
prenten op een stokje te kleven, heb je een poppenkastfiguur.
• Speel het memoryspel voor kleuters met de verschillende figuren en scènes uit het verhaal.
Dit spel kan je aanvragen via educatief.gaasbeek@vlaanderen.be.
7. Literatuurlijst
Deze en nog tal van andere boeken kan je raadplegen om het kasteelbezoek voor te bereiden in
de klas.
• Baumann, Stephanie: Bij ridders thuis, Davidsfonds/Infodok, Leuven, 2006.
• Gravet, Christopher: Ridders, reeks Ooggetuigen Standaarduitgeverij, Antwerpen, 2003.
• Lechermeier, Philippe: Het grote boek van vergeten prinsessen, Davidsfonds /Infodok,
Leuven, 2006.
• Longour, Michèle: Ridders en burchten, reeks Kididoc, Davidsfonds/Infodok, Leuven, 2001.
8. Ontwikkelingsdoelen
De rondleiding die je met jouw klas in het Kasteel van Gaasbeek volgt, kan je kaderen in de
ontwikkelingsdoelen Wereldoriëntatie, Nederlands en Muzische vorming.
4 Wereldoriëntatie - Maatschappij
De kleuters
4.4 herkennen vormen van afwijzend of waarderend reageren op het anders-zijn van
mensen.
4.5 beseffen dat sommige mensen een andere levenswijze hebben dan zijzelf, als ze geconfronteerd
worden met beelden, informatie of mensen uit een andere cultuur.
5 Wereldoriëntatie – Tijd
De kleuters
5.1 begrijpen dat "gisteren" voorbij is en dat "morgen" nog moet komen
1 Nederlands - Luisteren
De kleuters kunnen
1.1 een mondelinge boodschap, eventueel ondersteund door gebaar, mimiek met betrekking
tot een concrete situatie begrijpen.
1.2 voor hen bestemde vragen in concrete situaties begrijpen.
1.3 een mondelinge, voor hen bestemde boodschap, ondersteund door beeld en/of geluid,
begrijpen.
1.4 door de kleuteronderwijzer gegeven opdrachten, met betrekking tot activiteiten in de
klas of op school, begrijpen.
1.5 een beluisterd verhaal, bestemd voor hun leeftijdsgroep, begrijpen.
1.6 de bereidheid vertonen om naar elkaar te luisteren en om zich in te leven in een
boodschap.
2 Nederlands - Spreken
De kleuters
2.1 kunnen een voor hen bestemde mededeling en/of een verhaal zo (her)formuleren, dat de
inhoud ervan herkenbaar overkomt.
2.2 kunnen spreken over ervaringen of gebeurtenissen uit de eigen omgeving of over wat ze
van anderen vernamen.
2.3 kunnen spreken over gevoelens als blijheid, angst, verdriet, verwondering.
2.5 kunnen iemand of iets beschrijven volgens kleur, vorm, grootte of een specifieke
eigenschap.
2.6 kunnen antwoorden op gerichte vragen in verband met betekenis, inhoud, bedoeling,
Lesmap kleuteronderwijs 3

mening in concrete situaties.
2.7 kunnen in een gesprek met een eenvoudige maar relevante vraag of met commentaar
reageren.
2.8 kunnen zelf vragen stellen aan anderen die de door hen gewenste informatie leveren.
2.9 kunnen de hulp of medewerking van anderen inroepen.
2.10 kunnen zich inleven in duidelijk herkenbare rollen en situaties en vanuit eigen verbeelding/beleving
hierop inspelen.
2.11 hanteren bij het realiseren van de hierboven genoemde ontwikkelingsdoelen zoveel
mogelijk standaard-Nederlands ondersteund door volwassenen.
2.12 zijn bereid om eigen gevoelens en verlangens op een persoonlijke manier uit te drukken.
2.13 beleven plezier in het gebruiken van taal en het spelen met taal in concrete situaties.
3 Nederlands - Lezen
De kleuters kunnen
3.1 aan de hand van visueel materiaal een boodschap herscheppen.
3.2 door symbolen voorgestelde boodschappen in verband met concrete activiteiten
begrijpen.
3.3 op materialen, in boeken, op uithangborden lettertekens onderscheiden van andere
tekens.
4 Nederlands - Schrijven
De kleuters kunnen
4.1 een ervaring, een verhaal weergeven door middel van visueel materiaal.
4.2 met hulp van volwassenen, eigen boodschappen door middel van symbolen vastleggen
en kenbaar maken.
4.3 onvolledige eenvoudige beelden aanvullen.
1 Muzische vorming - Beeld
De kleuters kunnen
1.1 visuele waarneming en beeldend geheugen versterken en vergroten door beeldelementen
te herkennen.
1.2 materiaalgevoeligheid ontwikkelen door exploreren en experimenteren.
1.3 kleur, lijn, vlak, ritme, vorm en versiering onderscheiden en de ontdekking van beeldelementen
verwoorden.
6 Muzische vorming - Attitudes
De kleuters kunnen
6.1 openstaan voor nieuwe dingen uit hun omgeving.
6.2 ervan genieten bezig te zijn met de dingen die hen omringen om hun expressiemogelijkheden
te ontdekken.
6.4 respect betonen voor uitingen van leeftijdgenoten, behorend tot de eigen en de andere
culturen.
6.5 genieten van de fantasie, de originaliteit, de creativiteit en de zelfexpressie in
'kunstwerken'.
Bron: www.ond.vlaanderen.be/curriculum/basisonderwijs/kleuteronderwijs/algemene-uitgangspunten/index.htm,
geraadpleegd op 17 mei 2013.
Wil je nog tips, heb je nog vragen of kom je graag vooraf eens op bezoek? Contacteer het team
publiekwerking!
Contactpersoon: Annelies Lust
E-mail: educatief.gaasbeek@vlaanderen.be
T 02/ 531 01 40
Lesmap kleuteronderwijs 4

9. Bijlage: Prenten
Lesmap kleuteronderwijs 5

Lesmap kleuteronderwijs 6

Lesmap kleuteronderwijs 7

Lesmap kleuteronderwijs 8

Lesmap kleuteronderwijs 9

Lesmap kleuteronderwijs 10

Lesmap kleuteronderwijs 11

Lesmap kleuteronderwijs 12

Lesmap kleuteronderwijs 13

Lesmap kleuteronderwijs 14

Lesmap kleuteronderwijs 15

Lesmap kleuteronderwijs 16

Lesmap kleuteronderwijs 17

Lesmap kleuteronderwijs 18

Lesmap kleuteronderwijs 19

Lesmap kleuteronderwijs 20